Prawnik
Z kart historii
Nr I/17/2009
Zarys ustroju adwokatury Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego do roku 1876
1
Konstytucja Księstwa Warszawskiego1 przewidywała, w Tytule IX Porządek sądowy, wprowadzenie na terenie Księstwa nowego ustroju sądów, wzorowanego na ustroju sądowym francuskim.2 W ustawie zasadniczej brak było jednak rozwiązań szczegółowych, dlatego 13 maja 1808 r. wydano ustawę wprowadzającą nową organizację sądownictwa cywilnego.3 Akt ten, uszczegółowiający postanowienia konstytucji, przewidywał powołanie adwokatury, gdy zaś sama Konstytucja milczała na ten temat. Dopiero jednak w grudniu 1809 r. Dekret królewski rozciągnął prawa Księstwa na tereny przyłączone w nim do Księstwa po wojnie z Austrią.4 Ustrój adwokatury wprowadzony w 1808 r. nie był jednak prostym odzwierciedleniem ustroju adwokatury francuskiej.5 Organizacja adwokatury nawiązywała do ustroju przedroz-
biorowej palestry polskiej6, mającej jeszcze średniowieczne korzenie oraz do rozwiązań przyjętych przez Komisję Rządzącą. Francuska procedura cywilna przewidywała szerszy udział zastępców procesowych niż procedury państw zaborczych, dlatego we Francji obok adwokatów, udzielających pomocy prawnej tj. polegającej głównie na udzielaniu porad prawnych i zastępstwie procesowym, występowali też urzędnicy sądowi zwani avouvés. Prowadzili oni formalną stronę procesu cywilnego w zastępstwie stron procesowych, strony procesowe zaś mogły działać swobodnie jedynie przed sądami pokoju i handlowymi. Jednak to rozróżnienie nie weszło w życie w polskim ustroju sądowym.7
A. Zasada wielości.
Ustrój adwokatury oparty został na zasadzie wielości stanu adwokackie-
1Niniejsze opracowanie zostało przygotowane w związku z Jubileuszem 90-lecia Izby Adwokackiej w Lublinie, zaś przedstawiony
w nim ustrój adwokatury obowiązywał na terenie właściwości tejże Izby. Z okazji jubileuszu wydano pozycję: Szkice o dziejach adwokatury lubelskiej. 90-lecie Izby Adwokackiej w Lublinie, pod. red. P. Sendeckiego, Lublin 2009.; 2DPKW, T. 1, s. 2 i nast.; 3W.Sobociński, Historia ustroju i prawa Księstwa Warszawskiego, Toruń 1964, s. 240.; 4ZPA Wydz. Spraw., T. VI; 5[cyt. za] A.Korobowicz, W.Witkowski, Historia ustroju i prawa Polskiego, Kraków 2003, s. 58; 6W.Sobociński, op. cit., s. 253; 7A.Kisza, Z.Krzemiński, R.Łyczywek, Historia adwokatury polskiej, Warszawa 1995, s. 23 i nast.;
33