Prawnik 2/42 2017

PRAWNIK BIULETYN Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie Niebo gwieździste nade mną i prawo moralne we mnie.

Immanuel Kant

I miejsce w konkursie „Jak wyobrażam sobie pracę radcy prawnego?”

Pismo bezpłatne

Nr 2/42

ISSN 1732-3320

2017

.............................................

...........................................

pieczęć nagłówkowa

miejscowość, data

Okręgowa Izba Radców Prawnych ul. Konrada Wallenroda 2e 20-607 Lublin

Zgłaszamy udział radcy prawnego ............................................................................

Zam. .............................................................................................................................. pesel ........................................................, NIP ............................................................. seria i numer dowodu osobistego ........................... telefon ........................................... adres e-mail .................................... w szkoleniu organizowanym przez Okręgową Izbę Radców Prawnych w Lublinie Żelechów w terminie 19–21.10.2017 r.

Jednocześnie przelewamy kwotę 450,00 zł na konto Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie w Banku Pekao SA 66 1240 2500 1111 0010 0399 5559.

W celu wystawienia faktury VAT niezbędne jest podanie przy zgłoszeniu udziału w szkoleniu następujących danych: – dokładną nazwę firmy .............................................................

– dokładnego adresu firmy .........................................................

– NIP .......................................................................................... .......................................................

PRACODAWCA/WŁAŚCICIEL

Harmonogram spotkań w Klubie Seniora OIRP Lublin w okresie wrzesień–grudzień 2017 r.

Lp.

Data spotkania

Temat spotkania

UWAGI

1.

13.09.2017 r. godz. 11:00

Z cyklu „Zwiedzamy Lublin na jego 700-lecie” – Brama Trynitarska

Zbiórka o 10:45 w prześwicie bramy

2.

27.09.2017 r. godz. 14:00

Spotkanie w siedzibie Klubu Seniora współorganizator spotkania – Rada OIRP Lublin

3.

28.09.– 2.10.2017 r.

Spotkanie z uczestnikami turnusu wypoczynkowego seniorów radców prawnych z całego kraju Wycieczka autokarowa seniorów do Miśni, Drezna, Pragi i Wrocławia

4.

11.10.2017 r. godz. 11:00

5.

8.11.2017 r. godz. 14:00

6.

13.12.2017 r. godz. 13:00

W wycieczce mogą brać udział także radcowie prawni oraz aplikanci. Informacja pod telefonem 502 114 875 Zbiórka o godz. 10:45 koło hotelu „Unia”

Z cyklu „Poznaję mój Lublin w jego 700-lecie” – Muzeum pod Zegarem i Muzeum Czechowicz Spotkanie organizacyjne w celu ustalenia planu pracy Klubu na 2018 r.

Spotkanie opłatkowe radców Spotkanie z udziałem Dziekana prawnych seniorów z terenu i członków Rady OIRP działania lubelskiej OIRP w Lublinie

Uwagi: 1. Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami Klub organizuje pod koniec września 5-dniową wycieczkę do Miśni (muzeum porcelany), Drezna (muzeum malarstwa i stare miasto), Pragi (Hradczany, most Karola i plac Wacława) i Wrocławia (Panorama Racławicka, Stare Miasto).

Zapisy chętnych przyjmowane są do dnia 25 lipca 2017 r. pod numerem telefonu 502 114 875. Ilość miejsc ograniczona.

2. We wrześniu i w październiku, a jeżeli aura dopisze, to także w listopadzie planowane są wyjścia grupowe w ramach cyklu „Poznaję mój Lublin w jego 700-lecie”.

3. Przypominam Seniorom, że w lipcu będziemy świętować Dzień Radcy Prawnego, a na początku września będziemy kibicować naszym zawodnikom biorącym udział w organizowanej w Lublinie ogólnopolskiej Spartakiadzie Radców Prawnych.

Wydawca: Okręgowa Izba Radców Prawnych w Lublinie 20-607 Lublin ul. Konrada Wallenroda 2E tel. (081) 532-06-95 fax (081) 534-44-96 e-mail: poczta@oirp.lublin.pl numer konta: 66 1240 2500 1111 0010 0399 5559 w Banku Pekao S.A. IV Oddział w Lublinie oraz 51 1050 1953 1000 0023 0708 6344 w ING BANK ŚLĄSKI O/Lublin Redakcja: Redaktor Naczelny – Ireneusz Misiejuk Komisja Wydawnicza (Rada Programowa): przewodniczący – Arkadiusz Bereza, członkowie – Krzysztof Adamski, Anna Fermus-Bobowiec, Ewa Urbanowicz-Jakubiak, Mariusz Nowachowicz, Iwona Wieleba, Tomasz Woś Kontakt z redakcją: prawnik@oirp.lublin.pl Rzecznik prasowy OIRP Lublin: Ewa Urbanowicz-Jakubiak Kontakt: rzecznikprasowy@oirp.lublin.pl

Dyżury członków Prezydium Rady Dziekan Rady – Arkadiusz Bereza – poniedziałek 1430–1600 Wicedziekan Rady – Sławomir Bartnik – poniedziałek w godz. 1400–1600 – czwartek w godz. 1500–1700 Wicedziekan Rady – Hanna Chabros – środa w godz. 1200–1600 Wicedziekan Rady – Anna Fermus-Bobowiec – poniedziałek w godz. 1400–1600 – piątek w godz. 1000–1200 Sekretarz Rady – Krzysztof Adamski – poniedziałek w godz. 1400–1600 Rzecznik Dyscyplinarny – Patrycja Kozłowska-Kalisz – poniedziałek w godz. 930–1100 Rzecznik Funduszu Seniora – Irena Kopiec – każdy I piątek miesiąca w godz.

1000–1200 Skarbnik Rady – Bartosz Gdulewicz – środa w godz. 800–1000

PRAWNIK Biuletyn Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie Nr 2/42/2017 W numerze między innymi: INFORMACJE I KOMUNIKATY Od Dziekana ..................................................................................................3 Refleksje mec. Zbigniewa Pawlaka – wiceprezesa KRRP IX kadencji ..............5 Z posiedzeń Rady ..........................................................................................8 Informacja o zakończeniu III Cyklu Szkoleniowego .................................13 Program szkoleń w II półroczu 2017 r. .....................................................14 Nowe zasady wydawania kwartalnika „Radca Prawny.

Zeszyty naukowe” oraz dwumiesięcznika „Radca Prawny” .....................15 Egzamin radcowski 2017 ............................................................................. 16 IX Ogólnopolskie Mistrzostwa Radców Prawnych w Halowej Piłce Nożnej ....17 V Otwarty Turniej Piłki Nożnej Adwokatury Polskiej................................18 Kryształowe Serce Radcy Prawnego .........................................................19 Informacja o wyjazdowej konferencji szkoleniowej Kraków–Praga .........21 III edycja Tygodnia Konstytucyjnego ........................................................21 III Posiedzenie Krajowej Rady Radców Prawnych X Kadencji..................25 VI Ogólnopolska Konferencja Sędziów i Rzeczników Dyscyplinarnych......25 Kongres Prawników Polskich .....................................................................27 II Zgromadzenie Delegatów OIRP w Lublinie...........................................28 Ślubowanie radców prawnych...................................................................30 Dzień Radcy Prawnego ..............................................................................30 Zaproszenie na szkolenie ...........................................................................31 Przedstawiciel OIRP Lublin na Mistrzostwach Świata w Sportowych Walkach Rycerskich Federacji IMCF ..........................................................32 Fundacja OIRP w Lublinie „Znam Prawo” * Radcowie prawni oczami dzieci ...........................................................33 * Ogólnopolska Akademia – Konkurs Wiedzy o Prawie ...........................34 * Konkurs „Sprzeciw!” ..............................................................................35 * Zmiana statutowych celów działania Fundacji .....................................35 * Konkurs wiedzy o wykonywaniu zawodu radcy prawnego – Porozumienie ze Studenckim Kołem Naukowym Profesji Prawniczych....38 Z życia Klubu Seniora * Spotkanie Wielkanocne ..........................................................................39 * Wycieczka do Woli Okrzejskiej ..............................................................40 * Wycieczka do nadbałtyckich stolic ........................................................41 * Wycieczka do Muzeum Wsi Lubelskiej ........................................................45

WARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ Marzena Kucharska-Derwisz, Katarzyna Siwek-Gomuła, Stosowanie przymusu bezpośredniego przez podmioty lecznicze inne niż szpitale psychiatryczne ...............................................................46 Eugeniusz Stobiecki, Uchylenie i zmiana decyzji ostatecznej bez zgody i za zgodą strony według k.p.a. ...............................................52 Paweł Dryk, Premia z art. 18 ust. 1e ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych. Główne zagadnienia orzecznictwa..............................56 Jaromir Miaskowski, Piotr Skawiński, Roszczenia z umowy przedwstępnej – zarys problematyki ........................................................65 Piotr Rola, Wynagrodzenie pracowników firmy to informacja poufna .....71 Sławomir Trzeciak, Uznanie na terytorium Białorusi dokumentów urzędowych wystawionych w Polsce......................................................73 Paweł Witkowski, Przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego..................81 Renata Flis, Przegląd orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego .. 83 Krzysztof Danielak, Komentarz do Postanowienia Sądu Najwyższego III CSK 72/14.........................................................................................87

Od Dziekana

Szanowne Koleżanki!

Szanowni Koledzy!

L

ubelska izba ma już 35 lat. Daje to perspektywę do oceny zmian, jakie dokonały się w tym okresie. Oczywiście wszystko jest inne, otoczenie prawne, relacje społeczne, wydaje się, że nawet czas płynie szybciej. Większość radców prawnych zrzeszonych w izbie lubelskiej nie pamięta jej początków (również piszący te słowa), lecz należy chylić czoło przed tymi, którzy w trudnych warunkach (także lokalowych) budowali nasz samorząd.

W 1983 r. w izbie lubelskiej było 760 rad-

ców prawnych i 64 aplikantów, a dziś jest nas trzykrotnie więcej, tj. 2153 radców prawnych i 315 aplikantów. Nadal stanowimy grupę zawodową, którą nie targają konflikty wewnętrzne, a pojawiające się spory potrafimy najczęściej rozwiązać sami, mimo że rynek usług prawniczych jest coraz trudniejszy, nie tylko dla tych, którzy dopiero zaczynają świadczyć pomoc prawną.

Z okazji 35-lecia samorządu radcowskiego Krajowa Rada Radców Prawnych ustanowiła medal pamiątkowy, który będzie przyznawany nie tylko radcom prawnym, ale także osobom spoza naszego INFORMACJE I KOMUNIKATY

3

samorządu, które z uwagi na swoją działalność, postawę i związek z samorządem powinny być uhonorowane z naszej strony. Wnioski mogą napływać od wszystkich radców prawnych. Uprzejmie proszę o zgłaszanie kandydatur do Sekretarza Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie.

Główne obchody 35-lecia na szczeblu krajowym planowane są 23 września w Warszawie. Jednakże w niektórych izbach już teraz odbywają się regionalne uroczystości połączone często ze ślubowaniem nowych radców prawnych.

Miałem przyjemność uczestniczyć w takich wydarzeniach w Krakowie i Bydgoszczy, reprezentując naszą izbę. Na łamach „Prawnika” została opublikowana mowa wygłoszona przez byłego wiceprezesa KRRP Zbigniewa Pawlaka podczas ślubowanych radców prawnych w izbie w Bydgoszczy. Stanowi ona interesujący materiał do przemyśleń.

Mamy już za sobą piknik środowiskowy, który odbył się w sobotę 8 lipca przy Arenie Lublin. Towarzyszący mu mecz, będący wieloletnią tradycją, zakończył się sukcesem naszej doświadczonej drużyny.

4

PRAWNIK Nr 2/42/2017

Przed nami organizacja XXVIII Ogólnopolskiej Spartakiady Prawników w Lublinie, do udziału w której serdecznie zapraszam wszystkich radców prawnych i aplikantów. Wielu naszych radców prawnych i aplikantów już jest zaangażowanych w jej organizację. Zapraszam również tych, którzy chcieliby wziąć udział w tych pracach.

Na koniec przekazuję niestety niezbyt dobrą wiadomość. Otrzymaliśmy informację z Biura Krajowej Rady Radców Prawnych, że „Radca Prawny” oraz „Radca Prawny. Zeszyty naukowe” w najbliższym czasie będą już dostępne tylko w wersji elektronicznej. Istnieje możliwość zamówienia prenumeraty za niezbyt wygórowaną cenę. Zgromadzenie Delegatów Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie zajęło krytyczne stanowisko wobec takich rozwiązań, mając zwłaszcza na uwadze – ale nie tylko – radców prawnych, którzy nie korzystają lub nie zamierzają korzystać z tej formy komunikacji. Czasopisma te są przecież dla wielu jedynym źródłem informacji o działalności organów samorządu radcowskiego na szczeblu krajowym.

Tym razem nie poruszam spraw dotyczących sytuacji zawodu radcy prawnego, a to z uwagi na okres wakacyjny, który nie sprzyja takim refleksjom. Życzę wszystkim udanego wypoczynku i szczęśliwych powrotów do domu.

ARKADIUSZ BEREZA Dziekan Rady OIRP w Lublinie

Refleksje mec. Zbigniewa Pawlaka – wiceprezesa KRRP IX kadencji Przemówienie wygłoszone podczas ślubowania radców prawnych w OIRP w Bydgoszczy

Dostojni Goście!

Szanowni Państwo!

Drogie Koleżanki, drodzy Koledzy!

K

ażdy jubileusz skłania do najprostszych wspomnień i projekcji przyszłości. Dobrze, gdy towarzyszy mu głębsza refleksja nad tym, co zbudowało i buduje pozycję, miejsce Jubilata w otaczającej go rzeczywistości, jego wizerunek. Taka refleksja winna owocować przyszłymi czynami, a w konsekwencji sprawiać, że kolejny jubileusz będzie obchodzić jubilat nie tylko dostojniejszy wiekiem, ale i godnymi uznania dokonaniami oraz otaczającym go i rosnącym szacunkiem i prestiżem.

Zechcą Państwo wybaczyć, że jestem mało nowoczesny, albowiem mówię i do refleksyjnych rozmów zachęcam, a póki co nie użyłem jeszcze modnego słowa „narracja”. Cóż, przy jubileuszu pewna doza staroświeckości jest nie tylko uzasadniona, ale wręcz wskazana.

Małżonkowie powiadają, że 35. rocznica ślubu to rocznica koralowa. Pozwolą Państwo na – być może dla jednych – śmiałą, a dla innych – śmieszną – ślubną refleksję w 35-lecie samorządu zawodowego radców prawnych. Postawmy tezę

zrozumiałą, choć być może górnolotną, patetyczną wręcz. Radcowie prawni są zaślubieni ze sprawiedliwością. Nikomu z tu obecnych nie trzeba przypominać, że przystępując do wykonywania zawodu, radca prawny ślubuje uroczyście w swoim codziennym postępowaniu kierować się zasadami sprawiedliwości, przyczyniać się do ochrony i umacniania porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Ten porządek prawny wyznacza konstytucyjna dyrektywa, według której Rzeczpospolita Polska jest państwem urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

Wymiar sprawiedliwości sprawują według Konstytucji sądy, ale ważnym i istotnym elementem szeroko rozumianego wymiaru sprawiedliwości są występujący przed nimi fachowi pomocnicy w jego sprawowaniu – radcowie prawni.

Za parę dni zatem koralowa rocznica samorządu radcowskiego. Zatrzymajmy się na chwilę przy „poślubionej” radcom prawnym sprawiedliwości. Refleksja nad znaczeniem pojęcia, którego używamy na co dzień i – wobec intuicyjnie wyczuwanej jego oczywistości – nie zastanawiamy się nad jego desygnatem, potrzebna jest szczególnie w dzisiejszych czasach. Są to bowiem czasy, w których co rusz natyINFORMACJE I KOMUNIKATY

5

kamy się, jeśli nie wręcz na odwracanie znaczenia słów, to co najmniej dziwimy się, że pojęć, które dotąd rozumieliśmy (a przynajmniej tak nam się wydawało), świat wokół nas używa w sposób obnażający naszą „ignorancję” (choćby w cudzysłowie ujętą), naszą „wczorajszość”. I chociaż wydaje się nam, że radzimy sobie z nowoczesnością, to gdzieś w pobliżu pojawiła się „ponowoczesność”, mało tego – tu i ówdzie dopada nas „postprawda”.

W miejsce tego, co jeszcze wczoraj nazywaliśmy po prostu fałszem, a co najmniej interpretacyjnym nadużyciem. Rzecz jasna w opozycji do prawdy.

Ponad 40 lat temu miałem zaszczyt i przyjemność uczestniczenia w proseminarium prowadzonym przez prof. Zygmunta Ziembińskiego – legendę Wydziału Prawa i Administracji UAM. Profesor wręczył mi niewielką książeczkę i polecił przygotowanie referatu.

Przepraszam, że zajmuję Państwu czas osobistymi wspominkami, ale w dzisiejszych czasach – deprecjonowania wszelkich wcześniejszych autorytetów – uważam, że przywoływanie dobrej pamięci o wybitnym nauczycielu jest obowiązkiem kogoś, kto uważa się za – teraz słowo de mode – inteligenta. Panie i Panowie radcowie prawni – nie tylko nobless oblige!

Wróćmy do książeczki. Był to esej innego profesora – Chaïma Perelmana O sprawiedliwości. Książeczki, bo tekstu składającego się jedynie ze 140 stron, której przeczytanie, albo lepiej – czytanie na co dzień – każdemu polecam i dziś. Chociaż zdaję sobie sprawę, że owe 140 stron 6

PRAWNIK Nr 2/42/2017

może wydawać się „przerażające” (tu uciekam w modne słownictwo, czym podnoszę wskaźnik mojej nowoczesności).

140 stron „przeraża” w czasach SMS-ów, tabloidów i jednozdaniowych newsów na paskach wszechobecnych ekranów.

Profesor Perelman powiada, że „daremnie usiłowalibyśmy wymienić wszystkie możliwe znaczenia pojęcia sprawiedliwość”, po czym dokonuje przeglądu najpowszechniejszych koncepcji i konstatuje, że są one nie do pogodzenia. Sprawiedliwie jest, gdy „każdemu to samo”.

A może, gdy „każdemu według jego potrzeb” albo „każdemu według jego dzieł”.

Może, gdy „każdemu według jego zasług” albo „każdemu według jego pozycji”, może wreszcie – sprawiedliwie jest wtedy, gdy „każdemu według tego, co przyznaje mu prawo”. Nie ma zatem sprawiedliwości doskonałej i koniecznej. Nie czas i miejsce na szczegółowe omówienie rozważań myśliciela. Zacytujmy wszakże tezy następujące: „Wszelka sprawiedliwość ludzka zakłada istnienie norm postępowania, bo obowiązkiem jej jest uzasadniać czyny zgodnością z normami. Czy wolno jej jednak pozostawać obojętną na treść tych norm, na podobieństwo matematyka, który jako taki nie musi interesować się konsekwencjami swoich obliczeń?

Niektórzy (…) bronią takiego poglądu przez sceptycyzm albo poszanowanie tej siły, co narzuciła porządek społeczny, którego oni są stróżami, albo po prostu ze względu na zawodowe skrupuły”.

Broniących tego poglądu, owego durna lex, sed lex – przepraszam – dura lex,

sed lex, w oderwaniu od zasad sprawiedliwości, nie brakuje i dziś. Myślę, że są oni, bezwiednie zapewne, zwolennikami sarkastycznej myśli Karola Bunscha, że „sprawiedliwości najlepiej szukać w słowniku pod literą «S»”.

Wróćmy do lektury i przywołajmy cytowanego przez niego Eugène’a Dupréela: „Nie ma ideału sprawiedliwości, jedynego i możliwego do przeciwstawienia na tej samej płaszczyźnie jakiemuś innemu ideałowi. Sprawiedliwość jest to szacowne imię nadawane temu, co się pojmuje jako dobro”. A czyż nie służą jemu powszechnie akceptowane prawidła sprawiedliwości w dziedzinie postępowania odnotowane przez Perelmana?

– Nie czyń bliźniemu tego, co tobie niemiłe.

– Postępuj względem bliźniego tak, jak byś chciał, żeby on postępował wobec ciebie.

– Nie żądaj od bliźniego tego, czego nie masz ochoty sam robić.

– Zgódź się, aby traktowano cię tak, jak ty traktujesz bliźniego.

– Postępuj tak, jak chciałbyś, żeby postępowali twoi bliźni.

Szanowni Państwo! Warto przy dzisiejszym pośpiechu zatrzymać się na chwilę i poszukać znaczenia pojęć podstawowych, kształtujących nasze bytowanie.

Stosujmy odnalezione znaczenia w praktyce. Czytajmy i szanujmy mądre myśli autorytetów. My, radcowie prawni, bądźmy wierni „poślubionej” sprawiedliwo-

ści. Chociaż, jak słyszeliśmy, pozostaje ona nie do końca odgadniona, pojmujmy ją jako dobro właśnie. Wszak z oceną, co jest dobrem, a co jego zaprzeczeniem problemów nie mamy. Nawet w czasach „postprawdy”.

Rzymianie powiadali: Pereat mundus, fiat iustitia („Niech zginie świat, byle stała się sprawiedliwość”). Przy całym szlachetnym ładunku emocjonalnym tego okrzyku, skoro nie ma sprawiedliwości doskonałej, w imię sprawiedliwości właśnie pozostawmy go, jak chciał Bunsch, w słownikach pod literą „P”.

Filozofowie, teoretycy i praktycy prawa, przywiązani do różnych aksjomatów, formuł i dowodów, zazwyczaj nie mają lekkości wyrażania tego, co trudne do wyrażenia. Umiejętności tej nie brakuje wszak poetom. Niech więc, nie tylko w tym dniu jubileuszowym, ale i na co dzień towarzyszy nam niezapomniana fraza modlitwy Juliana Tuwima z Kwiatów polskich: Lecz nade wszystko – słowom naszym, Zmienionym chytrze przez krętaczy, Jedyność przywróć i prawdziwość: Niech prawo zawsze prawo znaczy, A sprawiedliwość – sprawiedliwość.

Niech służba sprawiedliwości, jej umacnianie i wiara w dobro, które niesie, będą drogowskazem zawodowej drogi tych z Państwa, których zaślubin ze sprawiedliwością jesteśmy świadkami i gośćmi ich przyjęcia weselnego. Dziękuję!

INFORMACJE I KOMUNIKATY

7

Z posiedzeń Rady

W

dniu 20 marca 2016 r. odbyło się VI Posiedzenie Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie X Kadencji. Otworzył je dziekan Rady Arkadiusz Bereza, który zapoznał członków Rady z porządkiem obrad.

Wicedziekan Rady Sławomir Bartnik przedstawił wnioski o wpis na listę radców prawnych Pawła Chorębały, Wojciecha Kasperskiego, Artura Kokoszkiewicza, Renaty Pal i Grzegorza Skrobotowicza.

Rada podjęła uchwały o wpisie tych osób na listę radców prawnych.

Wicedziekan Rady Sławomir Bartnik przedstawił wnioski o zawieszenie następujących osób: Anety Dziewieli, Jagody Sarzyńskiej i Eweliny Sulej w prawie do wykonywania zawodu radcy prawnego.

Rada podjęła uchwały o zawieszeniu tych osób w prawie do wykonywania zawodu.

Wicedziekan Rady Sławomir Bartnik przedstawił wnioski o skreślenie z listy radców prawnych Marka Bogdanowicza i Anny Koma-Bociańskiej. Rada podjęła uchwały o skreśleniu tych osób z listy radców prawnych.

Wicedziekan Rady Sławomir Bartnik poinformował zebranych o śmierci radcy prawnego Urszuli Grzesiak-Pawęskiej.

Rada uczciła pamięć zmarłej koleżanki minutą ciszy. Następnie podjęła uchwałę o skreśleniu zmarłej z urzędu z listy radców prawnych.

Wicedziekan Rady Sławomir Bartnik zawnioskował o skreślenie z listy radców 8

PRAWNIK Nr 2/42/2017

prawnych pięciu radców prawnych z powodu niepłacenia składek. Rada podjęła uchwały o skreśleniu tych osób z listy radców prawnych.

Wicedziekan Rady Sławomir Bartnik zawnioskował o umorzenie postępowania w sprawie wpisu jednej osoby na listę radców prawnych w związku z cofnięciem wniosku o wpis. Rada podjęła uchwałę o umorzenie postępowania w sprawie wpisu tej osoby na listę radców prawnych.

Wicedziekan Rady Anna Fermus-Bobowiec przedstawiła wniosek aplikanta radcowskiego Mateusza Maleckiego o skreślenie z listy aplikantów radcowskich.

Rada podjęła uchwałę o skreśleniu tego aplikanta z listy aplikantów radcowskich.

Wicedziekan Rady Anna Fermus-Bobowiec przedstawiła wniosek o podjęcie z urzędu uchwały o skreśleniu aplikantki Agnieszki Romanko z listy aplikantów radcowskich w związku z wpisem na listę radców prawnych. Rada podjęła z urzędu uchwałę o skreśleniu tej aplikantki z listy aplikantów radcowskich.

Wicedziekan Rady Anna Fermus-Bobowiec wniosła o podjęcie uchwał w sprawie ustanowienia patronów dla dwóch aplikantów radcowskich I roku aplikacji, dwóch aplikantów radcowskich II roku aplikacji, którzy przenieśli się na aplikację do naszej Izby, oraz o zmianę patrona aplikantce radcowskiej. Rada podjęła stosowne uchwały o wyznaczeniu patronów i zmianie patrona.

Skarbnik Rady Bartosz Gdulewicz przedstawił wniosek o zmianę projektu budżetu na 2017 r. przyjętego uchwałą nr 276/X/2017 z dnia 30 stycznia 2017 r., wynikającą z obniżenia planowanych przychodów z tytułu działalności szkoleniowej. Rada podjęła uchwałę o zmianie projektu budżetu na 2017 r.

Skarbnik Rady Bartosz Gdulewicz przedstawił wnioski 18 aplikantów radcowskich w sprawie rozłożenia na raty rocznej opłaty za aplikację radcowską.

Rada podjęła uchwały o rozłożenia na raty rocznej opłaty za aplikację radcowską.

Skarbnik Rady Bartosz Gdulewicz przedstawił wnioski kolejnych sześciu aplikantów radcowskich w sprawie rozłożenia na raty rocznej opłaty za aplikację radcowską. Rada podjęła uchwały o odmowie rozłożenia na raty rocznej opłaty za aplikację radcowską.

Skarbnik Rady Bartosz Gdulewicz przedstawił wnioski trzech radców prawnych o umorzenie zaległości w składkach członkowskich. Rada podjęła uchwały o umorzeniu składek tym radcom prawnym.

Wicedziekan Rady Sławomir Bartnik zawnioskował o umorzenie wszczętego postępowania w sprawie skreślenia z listy radców prawnych z powodu częściowej spłaty zaległych składek oraz o umorzenie zaległości trzem radcom prawnym, którzy częściowo spłacili zaległe składki. Rada podjęła uchwały o umorzeniu wszczętych postępowań w stosunku do tych radców.

Dziekan Rady Arkadiusz Bereza przedstawił Radzie propozycję uzupełnienia

składu Komisji ds. Kontaktów Międzynarodowych o koleżankę Marzenę Świstak.

Rada podjęła uchwałę o uzupełnieniu składu Komisji ds. Kontaktów Międzynarodowych.

Dziekan Rady Arkadiusz Bereza przedstawił Radzie propozycję podjęcia uchwały w sprawie organizacji Ogólnopolskiej Spartakiady Prawników. Rada podjęła stosowną uchwałę. W uchwale Rada stwierdziła: „Zorganizować XXVIII Ogólnopolską Letnią Spartakiadę Prawników w Lublinie w dniach 13–17 września 2017 r., która będzie stanowić wkład lubelskich środowisk prawniczych w podtrzymanie tradycji spartakiad prawniczych oraz uświetnienie obchodów 700-lecia Miasta Lublin”. Uchwała powołała Komitet Honorowy Spartakiady, w skład którego weszli: dr hab. Arkadiusz Bereza, prof. nadzw. – dziekan Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie, przewodniczący Komitetu Honorowego Spartakiady; członkowie: prof. dr hab. Anna Przyborowska-Klimczak – dziekan Wydziału Prawa i Administracji UMCS w Lublinie; Stanisław Estreich – dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Lublinie; Jarosław Lewkowicz – prezes Izby Notarialnej w Lublinie; Tomasz Piłat – przewodniczący Rady Izby Komorniczej w Lublinie.

Uchwałą powołano także Komitet Organizacyjny Spartakiady w składzie: Marzena Kucharska-Derwisz, Marek Mazur, Mariusz Filipek, Ewa Urbanowicz-Jakubiak.

W dniu 24 kwietnia 2017 r. odbyło się VII Posiedzenie Rady Okręgowej Izby INFORMACJE I KOMUNIKATY

9

Radców Prawnych w Lublinie X Kadencji.

Otworzył je dziekan Rady Arkadiusz Bereza, który zapoznał członków Rady z porządkiem obrad.

Wicedziekan Rady Sławomir Bartnik przedstawił wnioski o wpis Justyny Celej, Agaty Korby i Waldemara Walczaka na listę radców prawnych. Rada podjęła uchwały o wpisie tych osób na listę radców prawnych.

Wicedziekan Rady Sławomir Bartnik przedstawił wnioski w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia uchwały o zawieszeniu Filipa Radoniewicza i Magdaleny Sagan w prawie do wykonywania zawodu radców prawnych. Rada podjęła stosowne uchwały w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia uchwał o zawieszeniu tych osób w prawie do wykonywania zawodu.

Wicedziekan Rady Sławomir Bartnik przedstawił wnioski o skreślenie Marcina Bąbasia, Konrada Krzewińskiego i Alicji Pietraszkiewicz z listy radców prawnych na ich wnioski. Rada podjęła stosowne uchwały o skreśleniu tych osób z listy radców prawnych Wicedziekan Rady Sławomir Bartnik poinformował zebranych o śmierci radców prawnych Grażyny Boguty, Jadwigi Ładniak i Stefana Sałka. Rada uczciła pamięć zmarłych koleżanek i kolegi minutą ciszy. Następnie podjęła uchwały o skreśleniu zmarłych z urzędu z listy radców prawnych.

Wicedziekan Rady Sławomir Bartnik zawnioskował o umorzenie wszczętego postępowania wobec jednej osoby w sprawie skreślenia z listy radców prawnych 10

PRAWNIK Nr 2/42/2017

z powodu całkowitej lub częściowej spłaty zaległych składek. Rada podjęła stosowną uchwałę o umorzeniu wszczętego postępowania.

Wicedziekan Rady Anna Fermus-Bobowiec przedstawiła wniosek o zmianę patrona jednej aplikantce radcowskiej. Rada zmieniła patrona, podejmując stosowną uchwałę w tej sprawie.

Na wniosek dziekana Rady Arkadiusza Berezy Rada podjęła uchwałę o zwołaniu II Zgromadzenia Delegatów Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie X Kadencji na dzień 12 czerwca 2017 r. o godz.

16.00.

Dziekan Rady Arkadiusz Bereza wniósł o podjęcie uchwały w sprawie uzupełnienia składu Komisji Wydawniczej (Rady Programowej czasopisma „Prawnik”) o kolegę Ireneusza Misiejuka w związku z powołaniem go przez Prezydium Rady na stanowisko redaktora naczelnego czasopisma „Prawnik”. Rada podjęła stosowną uchwałę o uzupełnieniu składu członków Komisji o kolegę Ireneusza Misiejuka.

Następnie dziekan Rady Arkadiusz Bereza podjął dyskusję w sprawie przygotowań do Ogólnopolskiej Spartakiady Prawników Lublin 2017 w Lublinie. Na wniosek Dziekana Rada przyjęła uchwałę, zgodnie z którą współorganizatorami Spartakiady są Stowarzyszenie Ogólnopolska Spartakiada Prawników Lublin 2017 w Lublinie oraz Fundacja Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie „Znam Prawo”, a operatorem do rozliczeń Spartakiady została Fundacja Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie „Znam Prawo”.

W dniu 29 maja 2017 r. odbyło się VIII Posiedzenie Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie X Kadencji.

Wicedziekan Rady Sławomir Bartnik przedstawił wnioski o wpisanie na listę radców prawnych osób, które zdały egzamin radcowski, tj. na podstawie art.

24 ust. 1 i ust. 2 ustawy o radcach prawnych (101 wniosków osób, które ukończyły aplikację radcowską), oraz osób dopuszczonych do egzaminu na podstawie art.

25 ust. 2 ustawy o radcach prawnych (5 wniosków). Jedna osoba złożyła wniosek na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 3 ustawy o radcach prawnych (adwokat).

Rada podjęła 107 uchwał o wpisanie wymienionych osób na listę radców prawnych, prowadzoną przez OIRP w Lublinie: Arciszewska-Nicoś Anna Awgulewicz Łukasz Babiak Sławomir Bartosiak Monika Bednarczyk-Chagowska Arleta Bełdyga Aleksandra Bodejko-Mazur Beata Bogusz Dominik Borges Paulina Brzozowska Paulina Budzyła Barbara Buzek-Kuchno Anna Chomiarczuk Monika Chomicka Eliza Cichocki Daniel Domańska Marta Drapała Katarzyna Dras Jowita

Dryk Paweł Dubas Monika Duda Agata Dziedzic Andrzej Fijałkowska Olga Fota Sylwia Gawrońska-Pakoś Anna Głuszek Justyna Gruszkowski Karol Gruza Joanna Guillot-Ławnik Angelique Herda Natalia Jarosz Piotr Kachno Justyna Kamiński Bartosz Kaproń Mateusz Klepcarz Konrad Kostecki Piotr Kowalik Agnieszka Krochmalska Anna Król-Suchecka Beata Krysztofiuk-Jankowska Paulina Kuna Emilia Kuśmierczyk Piotr Kwiecińska Aleksandra Lewandowski Adam Lewicka-Klech Agnieszka Leziak Magdalena Łobodziński Marcin Makarewicz Konrad Małysza Amadeusz Matysiak Michał Mąkosa Michał Mendel Anna Michalak Anna Moskwa Karolina INFORMACJE I KOMUNIKATY 11

Orłow Ewelina Paczuska Paulina Pajdosz Katarzyna Pakoś Łukasz Piekarczyk Karol Podoba Marta Pokarowska-Korzeń Paulina Popielewicz Piotr Protas Marcin Przybysz Dominika Rentflejsz Anna Romanowska Katarzyna Rosiek Joanna Rój Ilona Rubaj Aneta Rudko Piotr Rusak Damian Sidor-Morawa Anna Siedliska Paulina Siwek Agnieszka Skrzypczyk Dawid Skubiszewski Piotr Skwarzyński Łukasz Sobczak Piotr Sobczuk Mateusz Sobolewska Katarzyna Stanicka Edyta Stępień Michał Stolarska Dorota Szafranek Jowita Szeląg Michał Szewczak-Daniel Mariola Szuba Angelika Świątek Joanna Tkačenko Mariana Tokarska Aleksandra 12

PRAWNIK Nr 2/42/2017

Gorzelak Maciej Tyszkiewicz Maria Wermińska-Pelc Agnieszka Wilewska Anna Włosek Magdalena Wojtan Ewelina Wojtas-Poterucha Magdalena Zając-Suska Katarzyna Zawilski Andrzej Zięba Anna Zwierz Emilia Drzewiecki Łukasz Dudek Katarzyna Rososzczuk Anna Sosińska-Paskova Anna Szal Maciej Miłosz Maciej Wicedziekan Rady Sławomir Bartnik poinformował zebranych o śmierci radcy prawnego Waldemara Szyszkowskiego. Rada uczciła pamięć zmarłego kolegi minutą ciszy. Następnie podjęła uchwałę o skreśleniu zmarłego z urzędu z listy radców prawnych.

Wicedziekan Rady Sławomir Bartnik przedstawił wniosek radcy prawnego Jakuba Bobowca o zawieszenie prawa do wykonywania zawodu w związku z podjęciem pracy w organach ścigania. Rada podjęła uchwałę o zawieszeniu tej osoby w prawie do wykonywania zawodu.

Wicedziekan Rady Sławomir Bartnik poinformował o cofnięciu wniosków o wpis przez dwie osoby. Rada podjęła dwie uchwały o umorzeniu postępowania w sprawie wpisu na listę radców prawnych.

Wicedziekan Rady Anna Fermus-Bobowiec poinformowała, że wpłynął wniosek o skreślenie Adama Kowalskiego z listy aplikantów radcowskich prowadzonej przez Radę OIRP w Lublinie. Rada podjęła uchwałę o skreśleniu tej osoby z listy aplikantów.

Wicedziekan Rady Anna Fermus-Bobowiec wniosła o podjęcie uchwały w sprawie zmiany patrona aplikantowi radcowskiemu. Rada podjęła stosowną uchwałę.

Przewodnicząca Okręgowego Zespołu Wizytatorów Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie Halina Ejsmond-Zając przedstawiła wniosek koleżanki Moniki Markisz o powołanie ją na członka Okręgowego Zespołu Wizytatorów i o uzupełnienie listy wizytatorów. Rada podjęła stosowną uchwałę.

Skarbnik Fundacji Bartosz Gdulewicz przedstawił Radzie propozycję zmiany statutu Fundacji Okręgowej Izby Radców

Prawnych w Lublinie „Znam Prawo”. Rada podjęła stosowną uchwałę w tej sprawie, akceptującą propozycję zmiany.

Wiceprezes Fundacji Ireneusz Misiejuk przedstawił Radzie Sprawozdanie z działalności Fundacji Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie „Znam Prawo” za 2016 r., sporządzone dla organów nadzoru, Rady Fundacji oraz jako informacja dla osób zainteresowanych. Rada przyjęła do wiadomości sprawozdanie z działalności Fundacji.

Przewodnicząca Okręgowej Komisji Rewizyjnej Monika Markisz przedstawiła Radzie Sprawozdanie z działalności finansowej OIRP w Lublinie za 2016 r. oraz Sprawozdanie Rady z wykonania budżetu za 2016 r. Stwierdziła, że Komisja Rewizyjna pozytywnie oceniła te dokumenty.

KRZYSZTOF ADAMSKI Sekretarz Rady OIRP w Lublinie

Informacja o zakończeniu III Cyklu Szkoleniowego

Z

końcem roku 2017 upływa termin III Cyklu Szkoleniowego w ramach obowiązku doskonalenia zawodowego wynikającego z ustawy o radcach prawnych i z Regulaminu zasad wypełniania obowiązku doskonalenia zawodowego przez radcę prawnego i zasad organów samorzą-

du służących zapewnieniu przestrzegania tego obowiązku. Każdy radca prawny wykonujący zawód zobowiązany jest uzyskać 40 punktów lub liczbę proporcjonalną do okresu wykonywania zawodu (tj. Uchwała nr 282/IX/2016 Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 20 lipca 2016 r.

INFORMACJE I KOMUNIKATY 13

w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego uchwały w sprawie Regulaminu zasad wypełniania obowiązku doskonalenia zawodowego przez radców prawnych i zadań organów samorządu służących zapewnieniu przestrzegania tego obowiązku).

Stosownie do postanowień § 17 ww. uchwały po zakończeniu cyklu szkoleniowego Dziekan Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych sporządza wykazy radców

prawnych, którzy nie wypełnili obowiązku doskonalenia zawodowego. Wykaz ten jest przekazywany Rzecznikowi Dyscyplinarnemu w celu ewentualnego wszczęcia postępowań dyscyplinarnych lub wystąpienia do Dziekana Rady z wnioskiem o udzielenie radcy prawnemu ostrzeżenia.

JOLANTA PIEKARCZYK Koordynator ds. szkoleń

Program szkoleń w II półroczu 2017 r.

I szkolenie 1. Nowe instytucje postępowania administracyjnego 2. Zmiany w istniejących instytucjach regulowanych przez k.p.a.

Termin: 18 września 2017 r., godz. 9.00–14.00 Wykładowca: dr Katarzyna Mełgieś – radca prawny, Katedra Prawa Administracyjnego KUL II szkolenie Zabezpieczenia hipoteczne ze szczególnym uwzględnieniem ustawy o kredycie hipotecznym oraz zmian w ustawie o księgach wieczystych i hipotece Termin: 25 września 2017 r., godz. 9.00–14.00 Wykładowca: Marek Tarkowski – radca prawny III szkolenie Rozwiązywanie stosunku pracy w świetle najnowszego orzecznictwa Sądu Najwyższego Termin: 2 października 2017 r., godz. 9.00–14.00 Wykładowca: Jacek Chaciński – sędzia Sądu Okręgowego w Lublinie IV szkolenie Odstąpienie od umowy, wypowiedzenie umowy – ważność, skuteczność tych czynności prawnych, skutki prawne 14

PRAWNIK Nr 2/42/2017

Termin: 9 października 2017 r., godz. 9.00–14.00 Wykładowca: Piotr Jakubiec – sędzia Sądu Okręgowego w Lublinie V szkolenie Postępowanie restrukturyzacyjne Termin: 20 listopada 2017 r., godz. 9.00–14.00 Wykładowca: prof. dr hab. Andrzej Jakubecki – UMCS w Lublinie VI szkolenie Informatyzacja postępowania cywilnego – aspekty praktyczne Termin: 27 listopada 2017 r., godz. 9.00–14.00 Wykładowca: dr hab. Kinga Flaga-Gieruszyńska – profesor Uniwersytetu Szczecińskiego VII szkolenie Sprzedaż praw udziałowych w spółce komandytowo-akcyjnej i spółce z ograniczoną odpowiedzialnością – zagadnienia praktyczne Termin: 4 grudnia 2017 r., godz. 9.00–14.00 Wykładowca: Wojciech Szybkowski – radca prawny VIII szkolenie Nadużycia procesowe stron w gromadzeniu materiału dowodowego Termin: 11 grudnia 2017 r., godz. 9.00–14.00 Wykładowca: dr Joanna Studzińska – radca prawny, KUL JOLANTA PIEKARCZYK, BARBARA CIOCH Koordynatorzy ds. szkoleń

Nowe zasady wydawania kwartalnika „Radca Prawny – Zeszyty Naukowe” oraz dwumiesięcznika „Radca Prawny”

I

nformujemy, że Krajowa Rada Radców Prawnych zmienia zasady wydawania kwartalnika „Radca Prawny – Zeszyty

Naukowe” oraz dwumiesięcznika „Radca Prawny”. Oba czasopisma będą dostępne tylko on-line na stronie www.kirp.pl, INFORMACJE I KOMUNIKATY 15

w zakładce „wydawnictwa”. Dla kwartalnika „Radca Prawny – Zeszyty Naukowe” powyższa zmiana nastąpi od kwietnia 2017 r., a dla dwumiesięcznika „Radca Prawny” od lipca 2017 r. Osoby, które chcą nadal otrzymywać wersję papierową ww. czasopism, proszone są o opłacenie prenumeraty w odpowiedniej formie z zaznaczeniem, jakie czasopismo chcą prenumerować, oraz o podanie adresu, na jaki należy przesyłać zaprenumerowane czasopismo.

Koszt rocznych prenumerat kształtuje się w następujący sposób: dla dwumie-

sięcznika „Radca Prawny” wynosi 35 zł, dla kwartalnika „Radca Prawny – Zeszyty Naukowe” – 35 zł. Łączna prenumerata obu czasopism kosztuje 60 zł.

Opłaty za prenumeratę należy dokonać na rzecz: Krajowa Rada Radców Prawnych, Al. Ujazdowskie 41/2, 00-540 Warszawa, nr rachunku bankowego: BRE BANK SA 23 1140 1010 0000 5370 2300 1003 REDAKCJA

Egzamin radcowski 2017

W

dniach 28–31 marca br. w dwóch lubelskich hotelach: „in Between” oraz „Luxor” odbył się egzamin zawodowy dla przyszłych radców prawnych. Pretendenci do tytułu radcy prawnego zostali podzieleni na trzy grupy. Egzamin przeprowadzono pod opieką trzech Komisji Egzaminacyjnych na obszarze właściwości Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie. Kandydaci na radców za

16

PRAWNIK Nr 2/42/2017

najtrudniejsze uznali prawo karne – tematem zadania było przestępstwo stalkingu i rozboju. Po raz pierwszy w historii ostatnich lat podczas egzaminów radcowskich zdający musieli się zmierzyć z napisaniem skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Do egzaminu przystąpiły 143 osoby, wynik pozytywny uzyskało 118 osób. Serdecznie gratulujemy!

REDAKCJA

IX Ogólnopolskie Mistrzostwa Radców Prawnych w Halowej Piłce Nożnej

W

dniach 6–9 kwietnia 2017 r. w Kielcach odbyły się IX Ogólnopolskie Mistrzostwa Radców Prawnych w Halowej Piłce Nożnej, organizowane przez Krajową Radę Radców Prawnych i Okręgową Izbę Radców Prawnych w Kielcach. W turnieju wzięło udział 15 drużyn reprezentujących Okręgowe Izby Radców Prawnych z całego kraju. Nasza drużyna wystąpiła w składzie: radcowie prawni – Michał Woś, Jacek Borsukiewicz, Miłosz Borowiecki, Sławomir Bereza, Mateusz Dudek, Mateusz Chmielnicki, Krzysztof Gołaszewski i Łukasz Bańkowski oraz aplikanci radcowscy – Patryk Łysakowski, Piotr Jarosz i Mirosław Bielak. Po ubiegłorocznym sukcesie i zdobyciu tytułu mistrzowskiego reprezentacja OIRP w Lublinie jechała z dużymi nadziejami na zdobycie wysokiego miejsca, rzeczywistość okazała się jednak nader smutna. Już losowanie nie wieściło łatwego turnieju, gdyż w jednej grupie znalazły się drużyny z Lublina, Bydgoszczy (a więc ubiegłoroczni finaliści) oraz z Warszawy (czwarta drużyna poprzednich mistrzostw).

Porażka w pierwszym meczu z OIRP Warszawa (1:2) sprawiła, że chcąc rywalizować o medale, nasza drużyna nie mogła sobie pozwolić na kolejne straty punktów. W późniejszych meczach padł remis z Bydgoszczą (0:0) oraz odnieśliśmy zwycięstwo z Łodzią (1:0). Układ innych meczów w grupie sprawił, że aby myśleć o dalszej grze w turnieju, musieliśmy odnieść zwycięstwo w ostatniej grze grupowej. Niestety, zabrakło nam skuteczności. Niewykorzystanie co najmniej kilku bardzo dobrych okazji do zbycia bramki sprawiło, że gra naszej drużyny stawała się wraz z upływem czasu coraz bardziej nerwowa. Skrupulatnie wykorzystywali to przeciwnicy, przeprowadzając bardzo skuteczne kontrataki i zdobywając kolejne bramki. Poniesiona porażka wyeliminowała naszą drużynę z dalszej gry o medale.

Zwycięstwo w turnieju odniosła drużyna z Katowic, wygrywając w finale z Bydgoszczą. Trzecie miejsce zajęła drużyna z Warszawy.

REDAKCJA

INFORMACJE I KOMUNIKATY 17

V Otwarty Turniej Piłki Nożnej Adwokatury Polskiej

P

o niepowodzeniu w Mistrzostwach Radców Prawnych w Halowej Piłce Nożnej drużyna OIRP w Lublinie wzięła udział w V Otwartym Turnieju Piłki Nożnej Adwokatury Polskiej, zorganizowanym w Warszawie 20 maja 2017 r.

W turnieju uczestniczyło 17 drużyn reprezentujących profesje prawnicze, w tym także drużyna z Łotwy. Nasza drużyna wystąpiła w składzie: radcowie prawni – Jacek Borsukiewicz, Miłosz Borowiecki, Sławomir Bereza, Mateusz Dudek, Mateusz Chmielnicki i Dawid Wicha oraz aplikanci radcowscy – Patryk Łysakowski, Mirosław Bielak i Konrad Cichoń. W wyniku losowania drużyna OIRP w Lublinie znalazła się w szóstej grupie, m.in. z drużynami z Gdańska i Katowic (licznie reprezentowane przez radców prawnych znanych nam z turniejów mistrzowskich rozgrywanych w Kielcach). W rozgrywkach grupowych odnieśliśmy trzy zwycięstwa, padł jeden remis z Katowicami (2:2) oraz ponieśliśmy jedną porażkę z Gdańskiem (1:2), co w sumie dało nam trzecie miejsce i prawo do dalszej gry w turnieju. W kolejnym meczu zmierzyliśmy się z drużyną ORA w Lublinie. Pomimo znacznej przewagi naszej drużyny i dużej ilości dogodnych sytuacji do zdobycia

18

PRAWNIK Nr 2/42/2017

bramki mecz zakończył się wynikiem bezbramkowym. O awansie decydowały rzuty karne, które skuteczniej wykonywała nasza drużyna. Mecze ćwierćfinałowy i półfinałowy to w zasadzie mecze bez historii, gdyż zwycięstwa naszej drużyny były zdecydowane i nie podlegały dyskusji. W finale ponownie spotkaliśmy się z drużyną z Katowic. Pomimo początkowego prowadzenia nasza drużyna musiała ostatecznie uznać wyższość przeciwnika i mecz zakończył się wynikiem 1:2. W meczu o trzecie miejsce zwycięstwo odniosła drużyna z Gdańska, co oznaczało, że trzy pierwsze miejsca w turnieju zajęły drużyny, które w początkowej fazie turnieju rywalizowały w tej samej grupie. Królem strzelców turnieju został nasz kolega, Miłosz Borowiecki.

Zajęcie II miejsca na mocno obsadzonym turnieju w Warszawie przywróciło wiarę w możliwości naszej drużyny i zmotywowało do podjęcia starannych przygotowań przed turniejem mistrzowskim w Kielcach, w szczególności, gdy ilość strzelnych bramek wskazuje na właściwy poziom skuteczności, której tak bardzo brakowało naszym zawodnikom na kwietniowym turnieju.

REDAKCJA

Kryształowe Serce Radcy Prawnego

W

ywiad z aplikantką radcowską Ewą Pawłowską, laureatką konkursu Kryształowe Serce Radcy Prawnego, organizowanego przez Krajową Radę Radców Prawnych. Pani Ewa angażuje się bezinteresownie w działalność społeczną i dobroczynną. Wykorzystując swoją wiedzę prawniczą, świadczy nieodpłatną pomoc prawną.

Pani Ewo, czy już podczas studiów prawniczych zajmowała się Pani działalnością pro publico bono? Proszę opowiedzieć, od czego się zaczęło. Dlaczego zainteresowała się Pani tą działalnością?

Po raz pierwszy zetknęłam się z tego typu działalnością podczas studiów, kiedy zaangażowałam się w działalność studenckiej poradni prawnej UMCS. Takie zagadnienia zainteresowały mnie na tyle, że swoje studenckie praktyki postanowiłam odbyć w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich. Jednak właściwe zaangażowanie rozpoczęło się kilka lat później, kiedy zaczęłam pracę w ośrodku udzielającym pomocy osobom potrzebującym. Pracowałam tam bardzo krótko, ale poznałam wspaniałych, zaangażowanych ludzi, którzy w każdej chwili są gotowi do niesienia pomocy. Myślę, że to oni wpłynęli na moje działania w tym zakresie, za co jestem im bardzo wdzięczna.

Od kiedy angażuje się Pani w Ośrodku Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Prze-

stępstwem w Lublinie? Jakie są efekty tej działalności?

W działalność Ośrodka Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem w Lublinie zaczęłam się angażować, od kiedy dostałam się na aplikację radcowską. Najważniejszymi działaniami, które podejmuję, są: udzielanie konsultacji osobom zgłaszającym się do Ośrodka w ramach poradnictwa prawnego, kontrola działalności i nadzór nad dokumentacją Ośrodka oraz udział w komisjach konkursowych, w których uczestniczy stowarzyszenie. Ważną inicjatywą jest również Tydzień Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem, podczas którego udzielałam porad prawnych. Wydaje mi się, że najważniejszym i najbardziej oczekiwanym efektem jest pomoc komuś, kto nie radził sobie z kryzysową sytuacją, oraz zmiana w podejściu ludzi do prawników, skutkująca tym, że przestają się obawiać prosić ich o pomoc. Cieszę się, że są takie ośrodki, do których mogą się zgłaszać osoby potrzebujące.

Proszę opowiedzieć o współpracy z Stowarzyszeniem Pomocy Osobom Potrzebującym „Agape” w Lublinie.

Moja działalność związana z wolontariatem rozpoczęła się właśnie w „Agape”.

Stowarzyszenie to niesie pomoc polegającą na udzielaniu porad, podejmowaniu działań edukacyjnych, udzielaniu wsparcia socjalnego osobom doświadczająINFORMACJE I KOMUNIKATY 19

cym sytuacji kryzysowych, m.in. w wyniku pokrzywdzenia przestępstwem, oraz na prowadzeniu specjalistycznej placówki przeznaczonej dla dzieci z rodzin alkoholowych, przemocowych, wykluczonych. Staram się uczestniczyć w organizowanych przez Stowarzyszenie happeningach, programach promujących prawa człowieka i pomoc dzieciom pokrzywdzonym przemocą. Jednak najważniejszym działaniem jest udzielanie konsultacji w ramach poradnictwa prawnego. Dzięki temu zdobywam nowe umiejętności i doświadczenie, które z pewnością wykorzystam w pracy zawodowej. Pełne zaangażowanie osób związanych ze Stowarzyszeniem w pomoc potrzebującym sprawia, że staram się uczestniczyć w tych projektach jak najczęściej.

Jakie cechy – Pani zdaniem – powinien posiadać dobry prawnik działający w ramach pro publico bono?

Moim zdaniem taki prawnik powinien mieć dużą intuicję w kontaktach z człowiekiem potrzebującym pomocy. W rozmowie powinien się wykazywać empatią, cierpliwością oraz wzbudzać zaufanie. Ważne jest również zaangażowanie w sprawy potrzebujących.

na każde większe składa się wiele mniejszych, również mających znaczenie. Dlatego też staram się cieszyć ze wszystkich zarówno tych zawodowych, jak i prywatnych oraz je doceniać. Cieszę się każdym pozytywnym zakończeniem sprawy. Zdecydowanie ważne i niesamowicie miłe, dodające energii było docenienie mojej działalności poprzez przyznanie mi Kryształowego Serca Radcy Prawnego.

A prywatnie, jakie ma Pani hobby, jak lubi Pani spędzać wolny czas?

Ostatnimi czasy złapałam bakcyla wyjazdów i zwiedzania. Takie kilkudniowe wyjazdy, chociaż męczące fizycznie, dają dużo energii do późniejszych działań.

W tym roku udało mi się zwiedzić Katanię na Sycylii oraz Barcelonę, która od zawsze była moim marzeniem. Wolny czas lubię również spędzać ze swoimi siostrzeńcami oraz ze znajomymi, grając w gry planszowe lub organizując maratony filmowe.

Natomiast kiedy potrzebuję odpoczynku, chętnie spędzam czas, pijąc dobrą kawę i czytając książki lub oglądając seriale, które zazwyczaj krążą wokół tematów prawniczych lub rozwiązywania zagadek kryminalnych.

Rozmawiała

Które z dotychczasowych osiągnięć uważa Pani za najważniejsze?

Trudno stwierdzić, które z osiągnięć jest najważniejsze, ponieważ zazwyczaj

20

PRAWNIK Nr 2/42/2017

EWA URBANOWICZ Rzecznik prasowy OIRP Lublin

Informacja o wyjazdowej konferencji szkoleniowej Kraków–Praga

W

dniach 31.05.– 4.06.2017 r. odbyła się wyjazdowa konferencja szkoleniowa radców prawnych „Spotkanie ze Szwejkiem Kraków–Praga”.

Program konferencji obejmował tematy: 1. Status biegłego w polskim procesie cywilnym.

2. Dokumenty elektroniczne i pozostałe informatyczne środki dowodowe w postępowaniu cywilnym.

3. Ustawowe propozycje zmian ustrojowych w zakresie organizacji i funkcjo-

nowania polskiego wymiaru sprawiedliwości.

Wykładowcą był sędzia Sądu Okręgowego w Lublinie Adam Czerwiński.

Część merytoryczna była połączona ze zwiedzaniem Ziemi Czeskiej szlakami Wojaka Szwejka. Ogrom wrażeń turystycznych został wzbogacony o informacje i anegdoty przekazywane przez przewodnika Leszka Mazana.

BARBARA CIOCH Koordynator ds. szkoleń

III edycja Tygodnia Konstytucyjnego

T

ydzień Konstytucyjny to ogólnopolskie wydarzenie, organizowane pod honorowym patronatem rzecznika praw obywatelskich, dr. Adama Bodnara oraz pod opieką merytoryczną prof. Ewy Łętowskiej. Od trzech lat odbywa się ono w ostatnim tygodniu maja.

Celem projektu jest zwrócenie uwagi uczniów gimnazjów oraz szkół ponadgimnazjalnych na praktyczny wymiar obowiązywania Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i działalności Trybunału Konstytucyjnego. Pomysłodawcą oraz or-

ganizatorem wydarzenia jest zarząd oraz członkowie Stowarzyszenia im. prof. Zbigniewa Hołdy z siedzibą w Warszawie, założonego z inicjatywy grupy prawników podejmujących działania na rzecz poszanowania praworządności, praw człowieka, rozwoju edukacji prawniczej, współdziałania zawodów prawniczych oraz promocji pomocy prawnej pro publico bono. Działalność Stowarzyszenia ma charakter ogólnopolski, lecz na co dzień koncentruje się w trzech miastach, z którymi prof. Zbigniew Hołda był szczególINFORMACJE I KOMUNIKATY 21

nie związany – w Lublinie, Krakowie oraz w Warszawie.

Jak podkreślają organizatorzy na swojej stronie internetowej, „zależy nam na tym, aby w przystępny i interesujący sposób pokazać, że problematyka konstytucyjna ma bezpośredni wpływ na codzienne życie każdego z nas. W ramach Tygodnia Konstytucyjnego chcemy promować świadome obywatelstwo i zachęcać młodych ludzi do większego zainteresowania się sprawami publicznymi”.

Wśród prawników uczestniczących w realizacji projektu zaangażowani byli również członkowie Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie: radca prawny Magdalena Mróz oraz aplikant radcowski Radosław Kusaj, którzy przeprowadzili zajęcia z klasą IIa Gimnazjum nr 19 w Lublinie oraz z klasami Gimnazjum nr 1 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Niedrzwicy Dużej. „To świetna inicjatywa pozwalająca nam dzielić się znajomością zagadnień zarówno z dziedziny prawa konstytucyjnego, jak i innych gałęzi prawnych, a przez to szerzyć wśród młodych ludzi wiedzę dotyczącą postaw obywatelskich i zawodu radcy prawnego” – mówił prelegent Tygodnia, aplikant radcowski Radosław Kusaj. „Był to mój nauczycielski debiut, więc trochę się obawiałam, czy uczniowie zechcą aktywnie uczestniczyć w zajęciach.

Jak się okazało, atmosfera była sympatyczna i po krótkim przedstawieniu się rozpoczęliśmy wspólne odkrywanie Konstytucji. Na początek zrobiliśmy burzę 22

PRAWNIK Nr 2/42/2017

mózgów i wypisywaliśmy na tablicy skojarzenia ze słowem «konstytucja». Następnie obejrzeliśmy egzemplarze Konstytucji i porównaliśmy je z innymi aktami prawnymi (przyniosłam Kodeksy cywilny i karny). Uczniowie zauważyli, że Konstytucja nie jest obszerna, choć reguluje wiele spraw, oraz że jest napisana zrozumiałym językiem. Wspólnie zastanawialiśmy się, które przepisy mają dla nas największe znaczenie (rozdział dotyczący praw i wolności), i wymieniliśmy katalog podstawowych praw, które powinny się znajdować w Konstytucji. Omówiliśmy gwarancję wszystkich konstytucyjnych praw, czyli prawo do sądu. Zastanawialiśmy się, na czym polega bezstronność i niezawisłość sędziowska.

Potem uczniowie pracowali samodzielnie w grupach. Wyobrażali sobie, że znajdują się na bezludnej wyspie i sami muszą stworzyć ustrój swojego państwa, wybrać władcę i zasady (konstytucję), według których będą funkcjonować. Był to etap pełen najróżniejszych pomysłów. Niektórzy byli zwolennikami monarchii, inni chcieli dzielić władzę pomiędzy wszystkich obywateli.

Następnie rozdałam uczniom kazusy dotyczące spraw bliskich ich życiu i poleciłam, by je rozwiązali na podstawie przepisów Konstytucji. Szczególne zainteresowanie wzbudziły kwestie dotyczące własności (czy nauczyciel ma prawo skonfiskować telefon ucznia, który przeszka-

dza w trakcie lekcji?), prawa do prywatności (podsłuch rozmów telefonicznych), wolności wyznania (prawo do decydowania o uczestnictwie w lekcjach religii/ etyki).

Na koniec omówiliśmy efekty naszej pracy i wykonaliśmy pamiątkowe zdjęcie.

Zajęcia te pokazały, że lekcje o prawie są w szkołach niezbędne!” – opowiada radca prawny Magdalena Mróz Podczas tegorocznej trzeciej edycji Tygodnia Konstytucyjnego został pobity rekord frekwencji – w 350 szkołach przeprowadzono lekcje dla 35 340 uczniów, z którymi wiedzą o systemie prawnym oraz Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej podzieliło się aż 463 prawników.

INFORMACJE I KOMUNIKATY 23

Zbigniew Hołda urodził się 17 marca 1950 r. w Ełku. Pierwsze lata dzieciństwa spędził u dziadków w Sitnicy pod Gorlicami. Tę część Polski uważał za swoją małą ojczyznę, podobnie jak Lublin, gdzie przeprowadził się z rodzicami i siostrą jeszcze przed pójściem do szkoły i gdzie mieszkał do końca życia. W październiku 1968 r. Zbigniew Hołda rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Był aktywnym studentem, prowadzącym na Wydziale Prawa Studencki Ośrodek Dyskusyjny Związku Młodzieży Socjalistycznej. Po studiach, w 1972 r., został asystentem w Zakładzie Prawa Karnego i Kryminologii UMCS, w którym po sześciu latach obronił pracę doktorską. Pracę na uczelni łączył z aplikacją sądową, a następnie z praktyką radcy prawnego. Pomimo początkowej przynależności do PZPR-u, w latach 80. aktywnie działał w strukturach „Solidarności”.

W jego domu odbywały się spotkania z ludźmi opozycji, m.in.: Jackiem Kuroniem, Bronisławem Geremkiem, Adamem Michnikiem, Jackiem Maziarskim, mecenasem Jackiem Taylorem. Podczas stanu wojennego, w grudniu 1981 r. został internowany. W 1990 r. Zbigniew Hołda habilitował się w Instytucie Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk. Wkrótce potem,

24

PRAWNIK Nr 2/42/2017

w 1992 r., został kierownikiem Katedry Prawa i Polityki Penitencjarnej Uniwersytetu Jagiellońskiego. W okresie transformacji ustrojowej w latach 1989–1997 pracował w Komisji ds. Reformy Prawa Karnego przy Ministrze Sprawiedliwości w Zespole Prawa Karnego Wykonawczego, a w latach 1999–2000 w Zespole ds. Nowelizacji Kodyfikacji Karnych przy Ministrze Sprawiedliwości, następnie w Komisji ds. Reformy Prawa Karnego przy Prezydencie Rzeczypospolitej Polskiej. Wielokrotnie zapraszano go jako eksperta do prac w komisjach sejmowych. Równolegle zajmował się działalnością społeczną. Był członkiem Komitetu Helsińskiego, członkiem, a następnie wiceprezesem Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, a także członkiem Europejskiego Komitetu Zapobiegania Torturom w latach 2004–2007. Wielokrotnie występował przed sądami, także przed Trybunałem Konstytucyjnym, w sprawach dotyczących ochrony praw człowieka. Zmarł 20 maja 2009 r. w szpitalu w Lublinie.

MAGDALENA MRÓZ Radca prawny RADOSŁAW KUSAJ Aplikant radcowski

III Posiedzenie Krajowej Rady Radców Prawnych X Kadencji

W

dniach 9–10 czerwca 2017 r. Krajowa Rada Radców Prawnych spotkała się na kwartalnym posiedzeniu.

Jej członkowie poruszyli temat Kongresu Prawników Polskich, a także omówili bieżące prace nad organizacją jubileuszu 35-lecia samorządu radców prawnych.

Dyskutowano również nad propozycją zmiany Uchwały nr 103/IX/2015 Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 11 grudnia 2015 r. w sprawie Regulaminu zasad wypełniania obowiązku doskonalenia zawodowego przez radców prawnych i zadań organów samorządu służących zapewnieniu przestrzegania tego obowiązku.

Podczas posiedzenia podjęto temat niemożności prowadzenia przez radcę

prawnego działalności innej niż świadczenie pomocy prawnej, jeśli zarządza kancelarią oraz spółką, w której wspólnikami są radcowie prawni i adwokaci.

Przyjęto m.in. uchwały dotyczące zatwierdzenia sprawozdania z wykonania budżetu Krajowej Rady Radców Prawnych, zatwierdzenia sprawozdania finansowego Krajowej Rady Radców Prawnych za 2016 r. oraz w sprawie wskazania kandydatów na członków komisji egzaminacyjnych II stopnia przy Ministrze Sprawiedliwości.

Okręgową Izbę Radców Prawnych w Lublinie reprezentowali mecenasowie Teresa Stecyk, Hanna Chabros oraz Sławomir Bartnik.

REDAKCJA

VI Ogólnopolska Konferencja Sędziów i Rzeczników Dyscyplinarnych (sprawozdanie)

W

dniach 11–14 maja 2017 r. we Wrocławiu odbyła się VI Ogólnopolska Konferencja Sędziów i Rzeczników Dyscyplinarnych. Została zorganizowana z inicjatywy Dziekana Okręgowej Izby Radców Prawnych we Wrocławiu, Przewodniczące-

go Wyższego Sądu Dyscyplinarnego oraz Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego.

W konferencji wzięli udział sędziowie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i zastępcy Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego oraz sędziowie sądów dyscyplinarnych INFORMACJE I KOMUNIKATY 25

i rzecznicy dyscyplinarni Okręgowych Izb Radców Prawnych z całej Polski. W obradach uczestniczyli również m.in. prezes Krajowej Rady Radców Prawnych i naczelnik Wydziału Adwokatury i Radców Prawnych, prokurator Beata Sawicka-Felczak (Ministerstwo Sprawiedliwości, Departament Zawodów Prawniczych i Dostępu do Pomocy Prawnej), a także sędzia Sądu Najwyższego Andrzej Siuchniński.

Okręgowa Izba Radców Prawnych w Lublinie była reprezentowana najliczniej, gdyż w konferencji wzięło udział łącznie 23 sędziów i rzeczników dyscyplinarnych.

W pierwszym dniu konferencji (11 maja 2017 r.) odbyło się spotkanie przewodniczącego Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i sędziów Wyższego Sądu Dyscyplinarnego z przewodniczącymi Okręgowych Sądów Dyscyplinarnych oraz Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego i jego zastępców z rzecznikami dyscyplinarnymi z poszczególnych Izb. Jego przedmiotem była informacja na temat spraw administracyjno-biurowych, kwestii przekazywania akt postępowania wraz z odwołaniami do Wyższego Sądu Dyscyplinarnego oraz zmian w zasadach sporządzania sprawozdawczości.

W dniu 12 maja 2017 r. zajęcia merytoryczne poprzedziło oficjalne otwarcie konferencji i powitanie jej uczestników przez Dziekana OIRP we Wrocławiu.

Otwarcie obrad uświetniło wystąpienie prezesa Krajowej Rady Radców Prawnych Macieja Bobrowicza oraz prokurator Beaty Sawickiej-Felczak – naczelnika Wydziału Adwokatury i Radców Prawnych w Departamencie Zawodów Prawniczych i Do26

PRAWNIK Nr 2/42/2017

stępu do Pomocy Prawnej, Ministerstwa Sprawiedliwości, a także sędziego Sądu Najwyższego Andrzeja Siuchnińskiego.

Drugiego dnia konferencję prowadzono równolegle w dwóch panelach szkoleniowych – odrębnie dla sędziów dyscyplinarnych i odrębnie dla rzeczników dyscyplinarnych. Panel szkoleniowy dla sędziów poświęcono przede wszystkim problematyce postępowania przed sądem dyscyplinarnym I i II instancji oraz odpowiedniemu stosowaniu przepisów Kodeksu postępowania karnego w postępowaniu dyscyplinarnym. Szkolenie poprowadziła sędzia Sądu Okręgowego w Olsztynie, dr. hab. Krystyna Szczechowicz.

Przedmiotem panelu szkoleniowego dla rzeczników dyscyplinarnych była problematyka dochodzenia prowadzonego przez rzecznika dyscyplinarnego oraz czynności rzecznika dyscyplinarnego przed OSD i WSD. Szkolenie to prowadzili SSA we Wrocławiu del. do SN Andrzej Kot i SSA we Wrocławiu Zdzisław Pachowicz.

W trzecim dniu konferencji (13 maja 2017 r.) kontynuowano szkolenia panelowe dla sędziów i rzeczników dyscyplinarnych, a następnie sędzia Sądu Najwyższego Andrzej Siuchniński zaprezentował najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego w sprawach dyscyplinarnych.

Ostatni dzień konferencji uświetniły przygotowana przez organizatorów loteria oraz uroczysta kolacja.

URSZULA NIEBORAK Radca prawny Przewodnicząca Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego

Kongres Prawników Polskich

W

dniu 20 maja 2017 r. w Katowicach odbył się Kongres Prawników Polskich, współorganizowany przez Krajową Radę Radców Prawnych, Naczelną Radę Adwokacką oraz Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia”. Okręgową Izbę Radców Prawnych w Lublinie reprezentował

na Kongresie dziekan Rady, dr hab. Arkadiusz Bereza. Poniżej publikujemy Uchwałę Kongresu Prawników Polskich. Zapis wideo z przebiegu Kongresu dostępny jest w serwisie: www.youtube.com.

REDAKCJA

Uchwała Kongresu Prawników Polskich Priorytetem wymiaru sprawiedliwości XXI wieku powinna być pełna realizacja prawa do sądu w demokratycznym państwie prawa przy zapewnieniu efektywności i szybkości postępowania.

Sądownictwo XXI wieku powinno być przyjazne obywatelowi – proste i dostępne.

Misją niezawisłego sędziego XXI wieku powinno być wymierzenie sprawiedliwości poprzez rozstrzyganie i rozwiązywanie sporów, przy niezbędnej dbałości o zachowanie konstytucyjnych i wspólnotowych praw obywateli.

Postulat dobrej reformy wymiaru sprawiedliwości XXI wieku wymaga podjęcia szerokiej dyskusji w trzech podstawowych obszarach: – po pierwsze, organizacji sądów w taki sposób, aby zapewnić w nich efektywność udzielanej ochrony prawnej, – po drugie, uproszczenia procedur i wprowadzenia instytucji sprzyjających szybkiemu zakończeniu sporów, – po trzecie, zagwarantowania niezależnego i transparentnego sądownictwa jako warunku koniecznego w niezawisłym orzekaniu przez konkretnego sędziego.

Konieczne jest zaangażowanie w proces legislacyjny kapitału społecznego, jakim jest potencjał intelektualny stutysięcznej rzeszy prawników polskich oraz skupiających ich samorządów zawodowych i stowarzyszeń.

Należy powołać Społeczną Komisję Kodyfikacyjną, reprezentującą różne zawody prawnicze. Pierwszym jej zadaniem powinno być opracowanie i przekazanie INFORMACJE I KOMUNIKATY 27

podmiotom posiadającym inicjatywę ustawodawczą konkretnych projektów ustaw lub nowelizacji w sprawach będących tematem Kongresu.

Apelujemy o zaprzestanie i unikanie w przyszłości antagonizujących postaw w relacjach prawa i polityki w prowadzonych debatach. Chcemy działać razem, a nie przeciw sobie, w imię nadrzędnego dobra, jakim jest stabilne demokratyczne państwo prawne służące ludziom.

II Zgromadzenie Delegatów Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie

W

dniu 12 czerwca 2017 r. odbyło się II Zgromadzenie Delegatów Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie X Kadencji. Otworzył je dziekan Rady Arkadiusz Bereza, który zapoznał delegatów z porządkiem obrad.

Na przewodniczącego zgromadzenia wybrano wicedziekana Rady Sławomira Bartnika, na sekretarza zgromadzenia – sekretarza Rady Krzysztofa Adamskiego.

Wybrana Komisja Mandatowa w składzie: Jolanta Piekarczyk – przewodnicząca, Tomasz Marzec i Rafał Sobuś – członkowie, stwierdziła, że w zgromadzeniu bierze udział 114 delegatów, w tym 8 z rejonu bialskopodlaskiego, 92 z rejonu lubelskiego, 3 z rejonu chełmskiego i 11 z rejonu zamojskiego. Komisja stwierdziła, że ze względu na osiągnięcie kworum zgromadzenie jest ważne i władne do podejmowania uchwał.

W trakcie zgromadzenia przedstawiono delegatom sprawozdania organów Izby za 28

PRAWNIK Nr 2/42/2017

2016 r. Sprawozdanie z działalności Rady OIRP w Lublinie za 2016 r. przedstawił sekretarz Rady Krzysztof Adamski. Sprawozdanie z realizacji budżetu za 2016 r. przedstawił skarbnik Rady Bartosz Gdulewicz.

Sprawozdanie z działalności Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego za 2016 r. przedstawiła przewodnicząca Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego Urszula Nieborak. Sprawozdanie z działalności rzecznika dyscyplinarnego za 2016 r. przedstawiła rzecznik dyscyplinarny Patrycja Kozłowska-Kalisz.

Sprawozdanie z działalności Okręgowej Komisji Rewizyjnej za 2016 r. przedstawiła przewodnicząca Okręgowej Komisji Rewizyjnej Monika Markisz.

Zgromadzenie podjęło następujące uchwały: 1. uchwałę zatwierdzającą sprawozdanie Rady z wykonania budżetu za 2016 r., 2. uchwałę zatwierdzającą sprawozdanie finansowe OIRP w Lublinie za 2016 r.,

3. uchwałę pozytywnie oceniającą działalność Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie w 2016 r., 4. uchwałę pozytywnie oceniającą działalność Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie w 2016 r., 5. uchwałę pozytywnie oceniającą działalność Rzecznika Dyscyplinarnego Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie w 2016 r., 6. uchwałę pozytywnie oceniającą działalność Okręgowej Komisji Rewizyjnej Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie w 2016 r., 7. uchwałę ustanawiającą budżet Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie na 2017 r., 8. uchwałę ustanawiającą plan pracy Rady na 2017 r.

Następnie głos zabrał dziekan Rady Arkadiusz Bereza. Poinformował delegatów o tegorocznych obchodach 35-lecia samorządu radców prawnych; krajowy jubileusz odbędzie się we wrześniu br. Dziekan zaprosił delegatów na uroczyste obchody jubileuszu Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie podczas Dnia Radcy Prawnego 8 lipca 2017 r. Dziekan za-

prosił także delegatów na XXVIII Ogólnopolską Spartakiadę Prawników w Lublinie i zachęcił do czynnego udziału i pomocy w organizacji przedsięwzięcia. Przedstawił program Spartakiady oraz omówił najważniejsze kwestie związane z przygotowaniem tej imprezy.

Głos zabrała wicedziekan Rady Hanna Chabros, która omówiła zmiany w publikowaniu czasopism dla radców prawnych.

Poinformowała, że decyzją KRRP dwumiesięcznik „Radca Prawny” oraz kwartalnik „Radca Prawny. Zeszyty naukowe” będą dostępne jedynie w wersji elektronicznej. W tej sprawie głos w dyskusji zabrali dziekan Arkadiusz Bereza, członek Kolegium Redakcyjnego „Radcy Prawnego” Ewa Urbanowicz-Jakubiak, członek Krajowej Rady Radców Prawnych Teresa Stecyk oraz Przemysław Bryłowski. Wszyscy dyskutanci wyrazili dezaprobatę dla likwidacji formy papierowej ww. wydawnictw.

Na zakończenie głos zabrał przewodniczący zgromadzenia Sławomir Bartnik, który zamykając obrady, podziękował zgromadzonym za przybycie.

KRZYSZTOF ADAMSKI Sekretarz Rady OIRP w Lublinie

INFORMACJE I KOMUNIKATY 29

Ślubowanie radców prawnych

W

dniu 22 czerwca 2017 r. struktury lubelskiego samorządu radców prawnych zasiliło 105 nowych radców prawnych, którzy złożyli ślubowanie w Auli Uniwersyteckiej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.

Po raz pierwszy rota ślubowania została wypowiedziana przez młodych radców, którzy byli ubrani w stroje urzędowe – togi, co niewątpliwie nadało uroczystości bardziej podniosły charakter. Specjalnymi nagrodami wyróżniono osoby, które uzyskały najlepsze wyniki z egzaminu radcowskiego: Bartosza Kamińskiego, Aleksandrę Kwiecińską, Konrada Makarewicza, Annę Rentflejsz, Michała Szeląga, Marianę Tkačenko, Annę Wilewską oraz osoby, które uzyskały najlepsze wyniki na aplikacji radcowskiej: Agnieszkę Lewicką-Klech, Agnieszkę Kowalik, Dorotę Stolarską. Nagrody otrzy-

mały również osoby szczególnie zasłużone w działalności na rzecz samorządu – Marta Domańska i Katarzyna Sobolewska.

Uroczystość rozpoczął dziekan Rady OIRP w Lublinie Arkadiusz Bereza, który w swoim przemówieniu powinszował radcom wyników egzaminu, z dumą podkreślając, że były one najlepsze w całym kraju, wśród wszystkich Okręgowych Izb Radców Prawnych, oraz podkreślił rangę zawodu radcy prawnego. Zachęcał również wszystkich do aktywnego udziału w życiu samorządu, a w szczególności w XXVIII Ogólnopolskiej Spartakiadzie Prawników Lublin 2017, która odbędzie się w dniach 13–17 września 2017 r. w Lublinie Po wygłoszeniu roty ślubowania złożono nowym radcom gratulacje, które przypieczętowano symbolicznym toastem lampką szampana.

REDAKCJA

Dzień Radcy Prawnego

O

kręgowa Izba Radców Prawnych w Lublinie obchodziła 8 lipca Dzień Radcy Prawnego na zielonych błoniach przy boiskach treningowych Stadionu Arena w Lublinie. Tłumnie przybyli radcowie prawni i aplikanci z rodzinami oraz zaproszeni goście, prawnicy z okręgu lubelskiego, w tym

30

PRAWNIK Nr 2/42/2017

prokuratorzy, sędziowie, pracownicy naukowi UMCS. Piknik otworzył dziekan Rady Arkadiusz Bereza, witając zgromadzonych i zapowiadając, jak co roku, mecz piłkarski pomiędzy reprezentacją lubelskich sędziów i prokuratorów a drużyną radców prawnych i pracowników naukowych Wydziału Prawa

i Administracji UMCS w Lublinie. Uważnie obserwowany i dopingowany przez uczestników pikniku mecz budził jak zawsze sporo emocji, a jego wynik był przedmiotem wielu wieczornych dyskusji. W trakcie me-

OKRĘGOWA IZBA RADCÓW PRAWNYCH W LUBLINIE

czu organizatorzy przygotowali mnóstwo atrakcji dla najmłodszych, którzy spędzali czas pod opieką lubelskich animatorów, uczestnicząc w zabawach i konkursach.

REDAKCJA

Lublin, czerwiec 2017 r.

Okręgowa Izba Radców Prawnych w Lublinie zaprasza do uczestnictwa w szkoleniu wyjazdowym organizowanym dla radców prawnych w Żelechowie w terminie 19–21.10.2017 r.

Program szkolenia 1. Wymogi formalne czynności procesowych w postępowaniu cywilnym w świetle najnowszego orzecznictwa. dr Joanna Studzińska – KUL, radca prawny 2. Sprawność i szybkość postępowania administracyjnego w świetle ostatnich zmian przepisów prawa procesowego. dr Katarzyna Mełgieś – KUL, radca prawny 3. Zmiany w prawie zamówień publicznych – nowe zasady zawierania umów na roboty budowlane, usługi i dostawy Iwona Bendorf-Bundorf – radca prawny, prezes Regionalnej Izby Obrachunkowej w Olsztynie Odpłatność od osoby 450,00 zł Zgłoszenia wraz z wpłatami przyjmowane będą do dnia 15 września 2017 r.

Opłatę należy uiścić na konto: Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie w Banku Pekao SA 66 1240 2500 1111 0010 0399 5559.

Uczestnictwo w szkoleniu należy zgłaszać na załączonej karcie zgłoszeń.

Ilość miejsc ograniczona.

O zakwalifikowaniu uczestników na szkolenie wyjazdowe decyduje kolejność zgłoszeń i dokonane wpłaty.

Osobom zakwalifikowanym prześlemy szczegółowy program szkolenia.

W razie rezygnacji, bez względu na jej przyczynę, w przypadku braku zainteresowanych udziałem w szkoleniu, uiszczona opłata nie podlega zwrotowi.

HANNA CHABROS Wicedziekan Rady OIRP w Lublinie INFORMACJE I KOMUNIKATY 31

Przedstawiciel OIRP Lublin na Mistrzostwach Świata w Sportowych Walkach Rycerskich Federacji IMCF

W

dniach od 25 do 28 maja 2017 r., na błoniach zamku w Spøttrup w Danii odbyły się Mistrzostwa Świata w Sportowych Walkach Rycerskich Federacji IMCF. Doskonałe wyniki osiągnęła rycerska kadra Polski, która wróciła do kraju z 5 medalami w kategoriach indywidualnych i grupowych, plasując się w klasyfikacji generalnej na 2 miejscu wśród wszystkich 28 reprezentacji narodowych z całego świata. Polacy zdobyli dwa złote medale w walkach pojedynkowych 1 vs 1, dwa srebrne w kategoriach drużynowych: 5 vs 5 oraz 10 vs 10, jak również brązowy medal w kategorii 16 vs 16. Okręg lubelski reprezentowali w ostatniej kategorii: aplikant III roku OIRP w Lublinie Michał

32

PRAWNIK Nr 2/42/2017

Wierzchowski oraz Tomasz Gomoła. Zapis z relacji na żywo całego wydarzenia dostępny jest na serwisie YouTube pod nazwą: „IMCF 2017 Denmark”.

REDAKCJA

Radcowie prawni oczami dzieci

N

ajczęściej za biurkiem, w otoczeniu książek i dokumentów, przeważnie z telefonem w ręku – tak właśnie pracę radców prawnych wyobrażają sobie uczniowie klas I–III szkół podstawowych, którzy wzięli udział w konkursie plastycznym organizowanym przez Fundację Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie „Znam Prawo”. W jego pierwszej edycji zadanie konkursowe polegało na przygotowaniu pracy obrazującej odpowiedź na pytanie: Jak wyobrażam sobie pracę radcy prawnego?

Przesłane prace konkursowe robią bardzo duże wrażenie, jeśli weźmie się pod uwagę młody wiek ich autorów. Wiadomo, że większość tych prac powstawała z pomocą rodziców lub nauczycieli, którzy być może niejednokrotnie sami byli zmuszeni sprawdzić, np. w internecie, czym właściwie zajmują się radcowie prawni. Nawet jeśli tak, to przecież o to właśnie chodziło organizującej konkurs Fundacji „Znam Prawo”. Nie ulega bowiem wątpliwości, że tylko szeroko zakrojona i jeszcze szerzej rozumiana edukacja prawna może w dłuższej perspektywie czasowej ugrun-

tować w świadomości społecznej zawód radcy prawnego jako synonim profesjonalnej pomocy prawnej.

W sumie na konkurs wpłynęło blisko sto prac. Wszyscy uczestniczy otrzymali dyplomy. Dodatkowo dla autorów trzech najlepszych prac ufundowano pokaźne komplety przyborów plastycznych. Ponadto w ich klasach zagościli radcowie prawni – przedstawiciele Zarządu Fundacji, którzy osobiście opowiedzieli o pracy radcy prawnego oraz udzielili odpowiedzi na pytania nurtujące dzieci. Pytań było naprawdę dużo – o to, jak zostać radcą prawnym, o zawodową codzienność i oczywiście o zarobki.

Chociaż mieliśmy obawy o zainteresowanie zawodem radcy prawnego wśród dzieci szkolnych, to jednak na atencję tej grupy wiekowej nie można było narzekać.

Można wręcz stwierdzić, że z pewnością są wśród nich osoby, które były bardzo zainteresowane naszą profesją i w przyszłości zechcą zasilić szeregi radców prawnych.

Pierwsze miejsce w konkursie zajęła Lena Widomska – uczennica Szkoły Podstawowej nr 51 im. Jana Pawła II w Lublinie. Na drugim miejscu uplasował się INFORMACJE I KOMUNIKATY 33

Aleksander Wąsik – uczeń Dwujęzycznej Szkoły „Europejczyk” w Szerokiem, a na trzecim miejscu znalazła się Julia Majkut – uczennica Szkoły Podstawowej Sióstr Urszulanek w Lublinie. Znakomitą większość otrzymanych w ramach kon-

kursu prac publikujemy w galerii na stronie internetowej Fundacji pod adresem www.fundacjaznamprawo.pl IRENEUSZ MISIEJUK Radca prawny

Ogólnopolska Akademia – Konkurs Wiedzy o Prawie

Z

a nami kolejna – druga – edycja Ogólnopolskiej Akademii – Konkurs Wiedzy o Prawie dla szkół podstawowych i gimnazjów. Jest on częścią programu edukacyjnego „Szkoła bliższa prawu”, realizowanego przez Centrum Edukacji Prawnej Krajowej Rady Radców Prawnych w roku szkolnym 2016/2017.

Celami Ogólnopolskiej Akademii – Konkursu Wiedzy o Prawie są: wszechstronne działanie na rzecz poszerzenia i pogłębienia wiedzy o prawie, wzrost świadomości prawnej dzieci i młodzieży, kształtowanie postaw szacunku dla prawa wśród dzieci i młodzieży, propagowanie związków prawa polskiego z prawem Unii Europejskiej.

Członkowie Zarządu Fundacji Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie „Znam Prawo” po raz kolejny włączyli się w organizację etapu okręgowego Ogólnopolskiej Akademii, który odbył się 25 kwietnia 2017 r. w siedzibie Ośrodka Dydaktyczno-Szkoleniowego OIRP Lublin.

34

PRAWNIK Nr 2/42/2017

Laureatami lubelskiego etapu okręgowego zostało sześciu uczniów, reprezentujących szkoły podstawowe i gimnazja.

Zwycięzcami zostali: Michał Henrykowski (Szkoła Podstawowa nr 1 im. H. Sienkiewicza w Skrudkach), Magda Godlewska (Szkoła Podstawowa nr 1 w Terespolu), Wiktor Pikuła (Szkoła Podstawowa nr 1 w Terespolu), Julia Kawka (Gimnazjum w Żyrzynie), Filip Koryciński (Publiczne Gimnazjum w Zalesiu), Karolina Komorowska (Gimnazjum w Poniatowej).

Finał II Ogólnopolskiej Akademii – Konkurs Wiedzy o Prawie odbył się w dniach 15–16 maja 2017 r. w siedzibie Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

Był ukoronowaniem kilkumiesięcznych zmagań prawnych. W II edycji Akademii wzięło udział 1885 uczniów z 242 szkół podstawowych i gimnazjalnych w niemal całym kraju.

MICHAŁ CZERWONKA Radca prawny

Konkurs Prawniczy „Sprzeciw!”

D

nia 22 maja 2017 r. oficjalnie zakończyła się III edycja Konkursu Prawniczego „Sprzeciw!”. Okręgowa Izba Radców Prawnych w Lublinie wraz z Fundacją Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie „Znam Prawo” już po raz kolejny objęły patronat nad konkursem oraz ufundowały nagrody dla jego uczestników.

Konkurs Prawniczy „Sprzeciw!” jest inicjatywą, która pozwala uczniom wcielić się w rolę uczestników procesu: stron, profesjonalnych pełnomocników i świadków. Podczas symulacji procesowych, rozgrywających się w specjalnie zaadaptowanych salach, mają oni niepowtarzalną okazję, by zaprezentować wiedzę na temat przepisów prawa, wykazać się sztuką argumentacji i szybkością reakcji – tym, co cechuje każdego dobrego prawnika.

Składy sędziowskie oceniające uczestników złożone były z radców prawnych (Fundacja „Znam Prawo” reprezentowa-

na była przez mec. Michała Czerwonkę), adwokatów, sędziów, mediatorów i wykładowców uniwersyteckich. Organizatorami tegorocznego konkursu byli apl. adw. Wojciech Dudek w ramach współpracy z Fundacją Instytut Badań ADR „Prawo i Gospodarka” w Lublinie, Wydziałem Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II oraz Samorządem Studentów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Zwycięską drużyną tegorocznej edycji konkursu została reprezentacja II Liceum Ogólnokształcące im. Anny z Sapiehów Jabłonowskiej w Białymstoku. Jury konkursowe wysoko oceniło przygotowanie merytoryczne uczestników, pewność siebie i siłę argumentacji.

MICHAŁ CZERWONKA Radca prawny

Zmiana statutowych celów Fundacji „Znam Prawo”

D

nia 29 maja 2017 r. Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie podjęła Uchwałę nr 466/X/2017 w spra-

wie zmiany Statutu Fundacji Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie „Znam Prawo”.

INFORMACJE I KOMUNIKATY 35

Treść statutu w wersji dotychczasowej Celem Fundacji jest prowadzenie działalności pożytku publicznego, w tym w szczególności działalności w zakresie udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej i zwiększania świadomości prawnej społeczeństwa, zmierzającej do: ułatwiania powszechnego dostępu do wiedzy z zakresu prawa ułatwiania dostępu do profesjonalnych porad z zakresu prawa

Treść statutu w wersji zmienionej Celem Fundacji jest prowadzenie działalności naukowej, naukowo-technicznej, oświatowej, w tym również polegającej na kształceniu uczniów i studentów, w zakresie pomocy społecznej, kultury fizycznej i sportu, w tym w szczególności: zwiększanie świadomości prawnej społeczeństwa promocja zawodu radcy prawnego

integracja środowisk prawniczych wspomaganie rozwoju oraz upowszechnianie wiedzy na temat pozasądowych metod i sposobów rozwiązywania sporów upowszechnianie i ochrona wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działania wspomagające rozwój demokracji upowszechnianie i ochrona praw konsumentów wspomaganie rozwoju wspólnot i społeczności lokalnych działalność na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami Fundacja realizuje swoje cele poprzez: inicjowanie, popieranie, propagowanie, organizowanie kampanii społecznych wspieranie, współorganizowanie i organi- zwiększających świadomość w zakresie cezowanie przedsięwzięć wpływających bez- lów statutowych pośrednio lub pośrednio na wzrost poziomu świadomości prawnej, w tym edukacji prawnej i nieodpłatnej pomocy prawnej udzielanie pomocy rzeczowej oraz finan- organizowanie konkursów dla dzieci, młosowej na rzecz osób fizycznych i podmio- dzieży i studentów tów zaangażowanych w działalność zbieżną z celami Fundacji informowanie o profitach płynących z ko- organizowanie i prowadzenie zajęć edukarzystania z profesjonalnej pomocy prawnej cyjnych dla dzieci i młodzieży współpracę z organami administracji pu- obejmowanie patronatem przedsięwzięć blicznej, osobami fizycznymi i podmiotami, zbieżnych z celami Fundacji których szeroko pojęta działalność koreluje z celami Fundacji

36

PRAWNIK Nr 2/42/2017

podejmowanie innych działań zapewniają- uczestnictwo w akcjach organizowanych cych realizacje celów Fundacji przez Ministerstwo Sprawiedliwości, Okręgowe Izby Radców Prawnych i inne jednostki środowiska prawniczego udzielanie pomocy prawnej osobom pokrzywdzonym przestępstwem organizowanie konsultacji prawnych prowadzenie ośrodka mediacji i arbitrażu współpracę z organizacjami pozarządowymi, instytucjami społecznymi w zakresie podnoszenia świadomości prawnej prowadzenie debat eksperckich w mediach i uczestnictwo w takich debatach prowadzenie działalności wydawniczej i poligraficznej inicjowanie, organizowanie, współuczestnictwo i wspieranie programów; przedsięwzięć, imprez o charakterze sportowo-rekreacyjnym

Zmiana celów Fundacji „Znam Prawo” podyktowana była potrzebą dostosowania statutu Fundacji do aktualnego kierunku jej rozwoju oraz coraz szerszej współpracy Fundacji z kolejnymi placówkami oświatowymi, wyrażającymi zainteresowanie szerzeniem wśród swoich uczniów wiedzy z zakresu prawa i zawodu radcy prawnego.

Treść dotychczas sformułowanych celów Fundacji ogólnie zakładała, że misją Fundacji jest inicjowanie, popieranie, propagowanie, wspieranie, współorganizowanie i organizowanie przedsięwzięć wpływających bezpośrednio lub pośrednio na wzrost poziomu świadomości prawnej, w tym edukacji prawnej. Jednak na przykładzie już podjętych przez Fundację działań i inicjatyw umożliwiono ich

uszczegółowienie i powiązanie z konkretną aktywnością. Okazało się bowiem, że zapoczątkowane przez Fundację „Znam Prawo” przedsięwzięcia lub te, których Fundacja była uczestnikiem, spotkały się z pozytywnym przyjęciem adresatów, wyrażających wolę kontynuowania współpracy.

Przyjęto więc założenie, że doprecyzowanie i rozwinięcie celów już istniejących pozwoli na bardziej adekwatną identyfikację i lepszą rozpoznawalność Fundacji jako podmiotu o określonym profilu działalności wśród osób trzecich, także tych niezwiązanych ze środowiskiem prawniczym.

KATARZYNA FILIPEK Radca prawny

INFORMACJE I KOMUNIKATY 37

Konkurs wiedzy o wykonywaniu zawodu radcy prawnego – Porozumienie ze Studenckim Kołem Naukowym Profesji Prawniczych

W

dniu 5 kwietnia 2017 r. w siedzibie Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie odbył się finał Konkursu wiedzy o wykonywaniu zawodu radcy prawnego.

Konkurs adresowany był do studentów od trzeciego do piątego roku prawa i składał się z dwóch etapów. W pierwszym etapie uczestnicy musieli przygotować pracę pisemną na temat przekroczenia granic wolności słowa w wykonywaniu zawodu radcy prawnego. Do drugiego etapu jury zakwalifikowało pięć osób. Polegał on na przygotowaniu prezentacji oraz odpowiedzi na pytania jury.

Prezes Studenckiego Koła Profesji Prawniczych UMCS Mateusz Derdak

38

PRAWNIK Nr 2/42/2017

stwierdził, że konkursowi przyświecała idea stworzenia płaszczyzny merytorycznej dyskusji o granicach wolności słowa w wykonywaniu zawodu radcy prawnego. Konkurs odbywał się pod merytorycznym patronatem Katedry Teorii Organizacji i Kierownictwa Wydziału Prawa i Administracji UMCS i Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie oraz dziekana Rady, prof. Arkadiusza Berezy, prorektora UMCS. W jego ocenie konkurs był na wysokim poziomie merytorycznym, a najlepiej zaprezentowali się w nim studenci piątego roku. Wynikało to w dużej mierze z ich największego doświadczenia.

Główną nagrodą była miesięczna, płatna praktyka w jednej z lubelskich kancelarii radców prawnych. Zwycięzcą został student piątego roku prawa Arkadiusz Sobiech. Konkurs zorganizowało Studenckie Koło Naukowe Profesji Prawniczych. Patronem medialnym konkursu była Telewizja Akademicka TV UMCS. Przy okazji przeprowadzanego konkursu podpisano porozumienie o współpracy pomiędzy Fundacją Okręgowej Izby Rad-

ców Prawnych w Lublinie, reprezentowaną przez prezesa, radcę prawnego Michała Czerwonkę, oraz Studenckim Kołem Profesji Prawniczych UMCS, reprezentowanym przez prezesa Mateusza Derdaka. Przy podpisaniu porozumienia obecna była dr Monika Kępa, opiekun Studenckiego Koła Profesji Prawniczych UMCS. ANDRZEJ PRUSZKOWSKI Radca prawny

Z ŻYCIA KLUBU SENIORA Spotkanie wielkanocne

D

nia 15 kwietnia 2017 r. w siedzibie Izby Radców Prawnych, zgodnie z tradycją, odbyło się uroczyste spotkanie członków Klubu Seniora Radców Prawnych z władzami Izby z okazji Świąt Wielkiej Nocy. W spotkaniu udział wzięli dziekan OIRP Arkadiusz Bereza, wicedziekan Hanna Chabros oraz rzecznik Funduszu Seniora Irena Kopiec.

W wiosennie przystrojonej sali zebrało się około 60 radców prawnych. Kolega Jan Rybojad, przewodniczący Klubu Seniora, powitał serdecznie wszystkich przybyłych. Następnie Dziekan i Wicedziekan złożyli wszystkim radcom prawnym serdeczne życzenia świąteczne, po czym

wszyscy wzajemnie składali sobie życzenia, dzieląc się jajkiem.

Atmosfera była radosna, tym bardziej że w spotkaniu brali udział koledzy i koleżanki, którzy z różnych przyczyn nie mogą uczestniczyć w comiesięcznych spotkaniach Klubu i którzy nie kryli wzruszenia z powodu obecności na spotkaniu. Spożywaniu tradycyjnych świątecznych potraw towarzyszyły rozmowy i wspomnienia, sięgające okresu studiów.

W imieniu koleżanek i kolegów pragnę serdecznie podziękować władzom Izby za organizowanie tak miłych spotkań.

TERESA BOGUSZ Radca prawny

INFORMACJE I KOMUNIKATY 39

Wycieczka do Woli Okrzejskiej

S

eniorzy z Klubu przy OIRP w Lublinie w dniu 27 kwietnia 2017 r. wybrali się na wycieczkę do Woli Okrzejskiej, położonej w powiecie łukowskim. W miejscowości tej znajduje się muzeum biograficzne poświęcone pisarzowi i laureatowi Nagrody Nobla Henrykowi Sienkiewiczowi, który urodził się 5 maja 1846 r. właśnie w Woli Okrzejskiej.

Pierwszy projekt utworzenia muzeum H. Sienkiewicza w miejscu jego urodzenia powstał w 1932 r., jednak wybuch II wojny światowej uniemożliwił jego otwarcie, a zgromadzone na plebanii pamiątki po pisarzu zaginęły. Do ponownej inicjatywy otwarcia muzeum powracano w roku 1946 i 1956. Jednak dopiero w 1966 r., w 120. rocznicę urodzin pisarza, po generalnym remoncie dworku w Woli Okrzejskiej doszło do otwarcia muzeum.

Obecnie muzeum posiada bogaty zbiór fotografii rodzinnych, osobistych pamiątek po pisarzu, jak również unikalny księgozbiór zawierający pierwsze wydania dzieł H. Sienkiewicza. Z wielkim zainteresowaniem obejrzeliśmy także zbiór rekwizytów z ekranizacji dzieł noblisty oraz kolekcję XIX-wiecznych mebli i numizmaty.

Po zwiedzeniu muzeum pojechaliśmy do oddalonej o 3 km Okrzei, gdzie znajduje się kopiec ku czci Henryka Sienkiewicza, usypany przez społeczeństwo polskie w latach 1932–1938. Na szczycie kopca znajduje się pomnik – popiersie Noblisty, przy którym zrobiliśmy sobie pamiątkowe zdjęcia.

40

PRAWNIK Nr 2/42/2017

Następnie zwiedziliśmy Sanktuarium Matki Bożej Patronki Żołnierzy Września oraz Muzeum Czynu Bojowego Kleeberczyków w Woli Gułowskiej – pomnik poświęcony ostatnim żołnierzom polskim kampanii 1939 r. Od 2014 r. muzeum to stało się jedną z najnowocześniejszych placówek tego typu w tej części Polski.

Dzięki zastosowanym urządzeniom multimedialnym można było poczuć atmosferę tamtych dni, usłyszeć historię i być bliżej niej. Dużym zainteresowaniem cieszyły się elementy umundurowania i wyposażenia wojska polskiego oraz wojsk niemieckich i sowieckich, dokumenty, zdjęcia, pamiątki osobiste żołnierzy, a także oporządzenia końskie, broń palna, bagnety, szable, a nawet lance ułańskie.

Zwiedzając muzeum, przeszliśmy wraz z przewodnikiem przez szlak bojowy Grupy Operacyjnej „Polesie”, dowodzonej przez generała brygady Franciszka Kleeberga, który kończył zmagania wojenne polskiego żołnierza w kampanii 1939 r. Był to ostatni punkt programu naszej wycieczki. Po wspólnym obiedzie w „Dworze Sienkiewicza” w bardzo dobrym nastroju – mimo deszczowej pogody – wróciliśmy do Lublina.

Za zorganizowanie tej bardzo ciekawej wycieczki dziękujemy koledze Janowi Rybojadowi oraz Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Lublinie.

BARBARA KUCHARSKA Radca prawny

Wycieczka do nadbałtyckich stolic

W

czesnym rankiem 27 maja 2017 r. grupa 42 osób wyruszyła z biurem „Hubertus” na wycieczkę turystyczną do Rygi, Tallinna i Helsinek. Trasa wycieczki wiodła wschodnią częścią Podlasia przez Bielsk Podlaski, Białystok, Augustów i Suwałki. Po 8-godzinnym przejeździe przez Polskę zatrzymaliśmy się w Kownie, położonym w środkowej Litwie, u zbiegu Niemna i Wilii.

Kowno liczy około 320 tys. mieszkańców i jest największym ośrodkiem przemysłowym Litwy. Do 1918 r. było miastem granicznym, a jego współczesne

dzielnice Aleksota i Poniemoń leżały w Królestwie Polskim. Nasz turystyczny szlak, związany z historią miasta, rozpoczęliśmy od zamku, na którego temat pierwsze wzmianki pochodzą z 1361 r.

Ceglana bryła zamku wraz z jego umocnieniami broniła Litwinów przed najazdami Krzyżaków. Ostatecznie w 1408 r.

Kowno uzyskało miejskie prawa magdeburskie, a przynależność państwową uregulowano po bitwie grunwaldzkiej i pokoju toruńskim (1410 i 1411 r.).

Po przejściu wzdłuż zrekonstruowanych murów zamkowych, na dalszym etapie tra-

INFORMACJE I KOMUNIKATY 41

sy, przystanęliśmy przy gotyckim Domu Perkuna z przełomu XV i XVI w., katedrze św. Piotra i św. Pawła, bernardyńskich kościołach: św. Jerzego i św. Trójcy. W jednym z nich odbywał się ślub, a pary młodożeńców towarzyszyły nam przez cały spacer po zabytkowej części Kowna. Dotarliśmy także do placu z okazałym ratuszem.

Dzisiejsze ulice: aleję Wolności i inne części miasta oglądaliśmy już z okien autokaru. Kowno zapisało się w naszej pamięci jako bardzo ciekawe miasto.

Pierwszy nocleg mieliśmy na Łotwie, w miejscowości Bauska. Tu zaczęliśmy się oswajać z tzw. białymi nocami, w tej szerokości geograficznej bowiem na przełomie maja i czerwca dni są długie, a noce krótkie. Po dobrym śniadaniu w przyjemnym hotelu i sfotografowaniu pięknych motorów Harley Davidson wyruszyliśmy w dalszą trasę po Łotwie i Estonii.

W południowej Estonii zatrzymaliśmy się w urokliwym mieście Parnawa, zwanym „estońskim Maiami”. Parnawa usadowiła się nad Morzem Bałtyckim i rzeką Parnawą. Liczy 44 tys. mieszkańców. Tutaj mieliśmy około godziny wolnego czasu, który przeznaczyliśmy na spacer uliczkami i oglądanie kolorowych domów hanzeatyckich, pomników etc. W miejscowej informacji turystycznej zaopatrzyliśmy się w turystyczne foldery i mapy.

Po opuszczeniu Parnawy pokonaliśmy autokarem 130 km, by zawitać do stolicy Estonii – Tallinna. Estończycy są dumni ze swojej małej, lecz szybko rozwijającej się ojczyzny, czują się częścią Skandynawii z uwagi na pokrewny język. W ścisłym cen42

PRAWNIK Nr 2/42/2017

trum stolicy nie ma socrealistycznych budynków, a serce miasta stanowi założona w XIII w. przez Duńczyków starówka.

Grube obronne mury bronią dostępu do średniowiecznego miasta, zwanego niegdyś „perłą Bałtyku” i wpisanego na listę UNESCO. Górna część starówki to wzgórze Toompea – siedziba władz Estonii. W jednym z historycznych budynków urzęduje parlament republiki. Swój ślad zostawili tu również Romanowowie z Soborem Aleksandra Newskiego – najokazalszą świątynią położoną na wzgórzu. Dolne miasto to przede wszystkim bogato zdobione kamienice hanzeatyckich kupców.

O potędze miasta świadczy też sukcesywnie rozbudowywany kościół św. Olafa z XIII w.; 159-metrowa wieża kościoła jest symbolem Tallinna i na przełomie XVI i XVII stulecia uznawana była za najwyższy budynek świata. Imponująco wygląda też ratusz, uważany za jedyny, czysto gotycki ratusz w północnej Europie.

Zwiedzając Tallinn, zauważyliśmy, że 430-tysięczne miasto jest na wskroś nowoczesne. Od miejscowego przewodnika dowiedzieliśmy się, że w biurowcach położonych w centrum miasta powstają nowe technologie informatyczne, z komunikatorem internetowym Skype na czele.

Wszędzie jest dostęp do Wi-Fi. Restauracje Starego Miasta specjalizują się w potrawach lokalnych z dziczyzny i bałtyckich ryb. Szybkie przekąski można kupić w małych budkach, sprzedających różne pierożki i czeburieki.

Nowoczesnego wizerunku miasta nie psują też drewniane domy w centrum czy

w modnej nadmorskiej dzielnicy Kalamaja. Przetrwały one w niezmienionej formie od czasów Mikołaja II. W latach 90. XX w. czerwoną cegłę zrewitalizowano i połączono z nowoczesną architekturą. Obecnie mieszczą się tu biura, drogie butiki i restauracje.

Po bardzo intensywnym zwiedzaniu miasta udaliśmy się na nocleg do hotelu, by następnego dnia wypłynąć promem do Helsinek. Wcześniej – na trasie bałtyckiej – tramwajem wodnym popłynęliśmy obejrzeć Suomenlinnę – twierdzę w Helsinkach położoną na sześciu wyspach niedaleko brzegu. Zobaczyliśmy tam z bliska okręt podwodny z okresu II wojny światowej, armaty i inne militarne obiekty.

W 1991 r. miejsce to zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Po obejrzeniu wyspy wypłynęliśmy z portu w Tallinnie do stolicy Finlandii. Na tej trasie prom płynie 2,5 godziny. Podczas rejsu oglądaliśmy widoki – małe wysepki.

Finlandia, podobnie jak Polska, ma trudną historię. Przez ponad sześćset lat była pod panowaniem szwedzkim, potem przez ponad sto lat – pod rosyjskim. W odróżnieniu jednak od Polski nikt nie usuwa tam symboli z przeszłości. Finowie uważają je za część swej historii.

W stolicy kraju znajduje się wiele zabytków z czasów rosyjskich: w Muzeum Narodowym eksponowany jest tron cara Aleksandra I, przed luterańską katedrą na placu senackim, w centrum Helsinek, stoi pomnik Aleksandra II, a nieopodal portu, na placu targowym, wznosi się obelisk z carskim, dwugłowym, złotym orłem na

szczycie. Obelisk ten nosi nazwę Kamień Carycy i upamiętnia wizytę cara Mikołaja I i jego żony carycy Aleksandry w Helsinkach.

Z przewodnikiem udajemy się także do luterańskiego kościoła, wykutego w skale, otwartego w 1969 r. Jego wnętrze oświetlone jest światłem słonecznym wpadającym przez przezroczystą kopułę. Dzięki dobrej akustyce, oprócz nabożeństw, odbywają się tu również koncerty. Ta ciekawa architektonicznie budowla zaimponowała nam. Podczas spaceru oglądamy różne helsińskie budowle, wśród których w krajobrazie miasta dominuje charakterystyczna, biała i wysoka wieża. Na obiadokolację udajemy się z przystani promowej w Tallinnie do znanego nam już hotelu.

Czwartego dnia wycieczki zaplanowano zwiedzanie Rygi, stolicy Łotwy. Po porannym śniadaniu udajemy się do centrum stolicy i dzielimy się na dwie grupy.

Pierwsza, z przypisanym jej przewodnikiem, zwiedza Muzeum Ryskiej Secesji, a druga udaje się na spacer, aby obejrzeć modernistyczne budynki i posłuchać historycznych ciekawostek.

Początki sztuki łotewskiej sięgają czasów przedhistorycznych; najstarsze znaleziska archeologiczne pochodzą z epoki kamienia. W epoce brązu i żelaza powstawały wyroby ceramiki sznurowej i przedmioty z brązu; zachowały się też pozostałości grodzisk. Rozwój sztuki w średniowieczu, datowany od końca XII w., był związany przede wszystkim z wpływami niemieckimi za pośrednicINFORMACJE I KOMUNIKATY 43

twem zakonów rycerskich, a także cystersów i dominikanów.

Najstarszym zabytkiem architektury murowanej (ceglanej) jest m.in. zamek zakonny w Rydze. Zachowane fragmenty murów i kilku baszt świadczą o ufortyfikowaniu Rygi. Innym, ważnym zabytkiem późnoromańskim jest ryska katedra z XIV w. z gotyckimi formami. Pozostałe gotyckie świątynie to m.in. ryskie kościoły: św. Jerzego (XIII w.), św. Piotra (XV w.).

Z okresu intensywnego rozwoju Rygi (XIII–XV w.) ocalały tylko nieliczne budowle. W rynku miasta uwagę zwiedzających przykuwają dwie budowle z okresu manieryzmu niderlandzkiego: Wielka Gildia i Dom Bractwa Czarnogłowych (pięknie zrekonstruowany pod koniec XX w.).

Odrębne zainteresowanie wzbudzają sztuka baroku na obszarze tzw. Inflant Polskich i klasycyzm związany z działalnością architektów rosyjskich i niemieckich (ryski ratusz).

Najciekawszym zjawiskiem w architekturze przełomu XIX i XX w. jest ryska secesja. Do najwybitniejszych reprezentantów tego kierunku należą: M. Eisenstein, K. Pēkšēns i E. Laube. W II połowie XIX w. nastąpił też rozwój malarstwa i rzeźby, co przyczyniło się do odrodzenia sztuki narodowej.

Po II wojnie światowej na Łotwie, tak jak i w sąsiednich republikach, obowiązywały zasady realizmu socjalistycznego i dopiero w latach 70. sztuka łotewska uzyskała własny styl i zbliżyła się do aktualnych tendencji w sztuce europejskiej. My – skromni turyści – z przyjem44

PRAWNIK Nr 2/42/2017

nością i osobistą zadumą obejrzeliśmy wszystkie, zaprezentowane nam przez przewodników, budynki secesyjne, odnowione, z różnorodnymi ornamentami stylu modernistycznego. Podobnie zapisaliśmy w pamięci odwiedzone pomieszczenia Muzeum Secesji. Nieco zmęczeni zwiedzaniem, ale bardzo zadowoleni po hotelowej obiadokolacji spotkaliśmy się całą grupą w oddzielnym pomieszczeniu na tzw. podsumowanie wycieczki i wypicie tradycyjnej lampki wina.

W drogę powrotną do Polski wyjechaliśmy 31 maja, by w godzinach wieczornych pożegnać się ze sobą i z organizatorami wyjazdu. Wycieczka dobrze zapisała się w naszej pamięci. Nie żałowaliśmy kilkunastu godzin jazdy, spędzonych na siedzeniach autokaru. Trzy stolice nadbałtyckie, które obejrzeliśmy, były ciekawe ze swą architekturą i infrastrukturą. Z pewną nostalgią pożegnaliśmy te miejsca. Dużym plusem wyjazdu były także dwa hotele o dobrym standardzie, nieodbiegające od tych w zachodnich krajach Europy, urozmaicone posiłki w bufecie śniadaniowym i serwowane podczas obiadokolacji oraz jednolita waluta w tych krajach (euro). Zauważona też została dobra praca naszego lubelskiego pilota Krzysztofa Sobczaka i kierowcy Krzysztofa, który wiózł nas płynnie i bezpiecznie. Za to wszystko dziękujemy naszemu koledze Janowi Rybojadowi, który każdego dnia opiekował się nami, był serdeczny i wyrozumiały.

HANNA WĄSOWICZ Radca prawny

Wycieczka do Muzeum Wsi Lubelskiej

W

dniu 8 maja 2017 r. grupa radców prawnych z Klubu Seniora wybrała się na wycieczkę do Muzeum Wsi Lubelskiej. Muzeum znajduje się w dolinie rzeki Czechówka i jest jednym z największych skansenów w Polsce.

Po terenie Muzeum oprowadzała nas sympatyczna pani przewodnik. Opowiedziała nam jego historię, poinformowała o zmniejszeniu jego obszaru w związku z budową obwodnicy Lublina, a także przedstawiła sektory, na jakie Muzeum jest podzielone. Są to: Wyżyna Lubelska, Miasteczko, Powiśle, Podlasie, Nadbuże i Roztocze.

Zwiedzanie rozpoczęliśmy od obejrzenia starego wiatraka – młynu pochodzącego z Zygmuntowa i przeniesionego do skansenu w 1976 r. Młyn służył ludziom z tamtych okolic przez wiele lat.

Następnie zwiedziliśmy kuźnię pochodzącą z Urzędowa, po drodze minęliśmy wiejską kapliczkę przydrożną z figurą Chrystusa Frasobliwego, a następnie udaliśmy się do wiejskiej zagrody. Zaciekawiło nas jej wyposażenie i wystrój, który – jak się dowiedzieliśmy – uzależniony był od stopnia zamożności właściciela. W dalszej kolejności obejrzeliśmy karczmę przeniesioną do skansenu z Zemborzyc, gabinet dentystyczny, kuchnię żydowską, pocztę, zakłady fryzjerski i krawiecki.

Dużą atrakcją okazał się sektor Miasteczko. Stanowi on model prowincjonalnego miasteczka z lat trzydziestych XX w. Powstanie jego części było współfinansowane ze środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W Miasteczku mogliśmy obejrzeć Ratusz zbudowany na wzór Ratusza z Głuska, piwiarnię, dom burmistrza oraz zakład szewski. Zwiedziliśmy też XVII-wieczny kościółek przeniesiony do skansenu z miejscowości Matczyn oraz plebanię z Żeszczynki. Następnie udaliśmy się do zabytkowego dworku i obejrzeliśmy jego wnętrze.

Z uzyskanych informacji mogliśmy dowiedzieć się, że Muzeum organizuje przeróżne wystawy, rekonstrukcje historyczne, imprezy związane z wiejskimi obrzędami, prowadzi też zajęcia edukacyjne.

Wizyta w Muzeum okazała się wspaniałym spotkaniem z przeszłością, pozwoliła nam poznać różnorodność kulturową naszego województwa oraz poszerzyć naszą wiedzę na temat zwyczajów, obrzędów i tradycji.

Dziękujemy p. Janowi Rybojadowi za zorganizowanie wycieczki do skansenu, gdzie miło spędziliśmy wolny czas.

MARIA ELŻBIETA ZAJĄCZKOWSKA Radca prawny

INFORMACJE I KOMUNIKATY 45

Stosowanie przymusu bezpośredniego przez podmioty lecznicze inne niż szpitale psychiatryczne

O

becnie kwestią sporną jest stanowisko, czy podmioty lecznicze inne niż psychiatryczne posiadają możliwość stosowania przymusu bezpośredniego wobec pacjentów, choć w codziennej praktyce tych placówek niejednokrotnie zachodzi rzeczywista potrzeba jego zastosowania. Regulacje ustawowe wprowadzające możliwość zastosowania środków przymusu bezpośredniego milczą na temat roli placówek zdrowotnych o charakterze ogólnym. Obecna w tym przedmiocie interpretacja Ministerstwa Zdrowia jest niejasna i nie daje jednoznacznej odpowiedzi co do zakresu środków możliwych do zastosowania wobec pacjentów. Stanowisko to precyzuje wyłącznie pośrednio okoliczności podmiotowe dotyczące pacjenta, umożliwiające zastosowanie przymusu. Kwestia jest o tyle istotna, że podjęcie działań mających charakter przymusu bezpośredniego w sposób wykraczający poza ramy ustawowe może się wiązać z naruszeniem praw pacjenta przez personel medyczny, a co za tym idzie – również z realną, finansową odpowiedzialnością podmiotu leczniczego oraz odpowiedzialnością karną osoby przeprowadzającej zabieg w sytuacji braku legitymacji ustawowej.

46

PRAWNIK Nr 2/42/2017

Pojęcie przymusu bezpośredniego Podstawowym założeniem regulacji prawnych normujących zasady udzielania świadczeń zdrowotnych, jest nałożenie na osoby udzielające, obligu uprzedniego uzyskania zgody pacjenta na przeprowadzenie czynności diagnostyczno-leczniczych. Wymóg ten wynika zarówno z ustawy zasadniczej (art. 41 ust. 1 Konstytucji RP), jak i z innych powszechnie obowiązujących przepisów prawa (m.in. art. 32 i art.

34 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, Dz. U. z 2017 r., poz. 125) oraz z aktów zawodowych, których treść jednoznacznie wskazuje, iż co do zasady przystąpienie do udzielania świadczeń bez uzyskania zgody pacjenta nie jest możliwe, przy czym zgoda ta musi być udzielona przez pacjenta w sposób świadomy, czyli przed złożeniem oświadczenia woli w tym przedmiocie dany pacjent musi być w sposób wyczerpujący poinformowany zarówno o planowanych czynnościach medycznych, jak też o możliwych do przewidzenia następstwach danego działania medycznego.

Wyjątkiem od przywołanej reguły są sytuacje, gdy możliwość uzyskania zgody pacjenta jest wykluczona z powodu konkretnych okoliczności faktycznych (ko-

nieczność zapewnienia pacjentowi nagłej pomocy) lub gdy autonomia pacjenta podlega ograniczeniu ex lege, czyli pacjent ze względu na swój wiek lub stan zdrowia nie posiada zdolności do podjęcia świadomej decyzji w procesie leczenia, a bez naruszenia jego prawa do samodecydowania nie byłoby możliwe osiągnięcie zamierzonych efektów terapeutycznych1.

W opisanych sytuacjach prawodawca przewidział możliwość odstąpienia od uzyskania zgody pacjenta przy podejmowaniu czynności terapeutycznych i nieterapeutycznych, dopuszczając tym samym możliwość wkroczenia w sferę decyzji pacjenta w sposób, który umożliwia zabezpieczenie wartości nadrzędnej, jaką jest zdrowie i życie ludzkie, zarówno w aspekcie indywidualnym (stosowanie przymusu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi przewidziane ustawą z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, Dz. U. z 2016 r., poz. 546 z późn. zm., dalej: ZdrPsychU), jak i w aspekcie zbiorowym (stosowanie przymusu u osób chorych zakaźnie na podstawie art. 36 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, Dz. U. z 2016 r., poz. 1866 z późn. zm.).

Tego typu działania określane są często mianem „przymusu leczenia”, które zależnie od charakteru działań podejmowanych przez personel medyczny przy1 Por. J. Zajdel, Meritum. Prawo medyczne, Warszawa 2016, s. 30; T. Cysek, Ł. Korózs, Funkcjonowanie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, „Monitor Prawniczy” 1997, nr 3.

bierają formy: 1) przymusu pośredniego – gdy w celu bezpośredniego wywarcia wpływu na pacjenta stosowane są metody niepozbawiające go możliwości podjęcia decyzji, ale ograniczające aspekt świadomości uzyskanej w ten sposób zgody (np. poprzez przedstawienie negatywnych konsekwencji niepoddania się procedurze leczniczej); 2) przymusu bezpośredniego, opierającego się na bezpośrednim użyciu siły i innych działań bezpośrednio ograniczających sferę decyzyjną pacjenta w celu udzielenia niezbędnego świadczenia zdrowotnego.

Innymi słowy, przymusem bezpośrednim będą zatem wszelkie działania, które ewidentnie pozbawiają pacjenta w sposób zupełny możliwości samodecydowania o przebiegu procesu leczniczego z uwagi na wystąpienie kolizji pomiędzy jego prawem do wyrażenia zgody na czynności medyczne a innym dobrem prawnie chronionym, któremu ze względu na zaistnienie określonych okoliczności ustawodawca przypisuje rangę wyższą niż powyżej wskazanemu prawu.

Przymus bezpośredni na gruncie ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego Przymusowe udzielenie świadczeń zdrowotnych osobie, u której występują zaburzenia psychiczne, przewiduje art. 18 ZdrPsychU. Wprowadza on możliwość zastosowania wobec pacjenta, zaburzonego i nieświadomego co do własnej sytuacji zdrowotnej, przymusu bezpośredWARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

47

niego w celu zapewnienia mu niezbędnych świadczeń diagnostyczno-leczniczych w sytuacji niewyrażenia przez niego zgody lub nawet przy jego wyraźnym sprzeciwie. Zgodnie z brzmieniem przywołanego przepisu przymus bezpośredni wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, przy wykonywaniu czynności przewidzianych w ZdrPsychU, można stosować tylko wtedy, gdy upoważnia do tego przepis niniejszej ustawy albo osoby te dopuszczają się zamachu na własne życie czy zdrowie lub innej osoby; zagrażają bezpieczeństwu powszechnemu; w sposób gwałtowny niszczą czy uszkadzają przedmioty znajdujące się w ich otoczeniu; poważnie zakłócają lub uniemożliwiają funkcjonowanie podmiotu leczniczego udzielającego świadczenia zdrowotnego w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej.

Przymus bezpośredni, zgodnie z art. 3 pkt 6 ZdrPsychU, może przybierać formę doraźnego przytrzymania z użyciem siły fizycznej, przymusowego zastosowania leków, unieruchomienia (obezwładnienia osoby z użyciem pasów, uchwytów, prześcieradeł, kaftana bezpieczeństwa lub innych urządzeń technicznych) lub izolacji. O szczegółowych zasadach stosowania przymusu bezpośredniego informuje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 czerwca 2012 r. w sprawie sposobu stosowania i dokumentowania zastosowania przymusu bezpośredniego oraz dokonywania oceny zasadności jego zastosowania (Dz. U. z 2012 r., poz. 740), określając dodatkowe obostrzenia stoso48

PRAWNIK Nr 2/42/2017

wania przymusu bezpośredniego i wprowadzając mechanizmy kontroli zasadności jego stosowania.

Decyzję o konieczności zastosowania przymusu podejmuje co do zasady lekarz, który określa rodzaj zastosowanego środka przymusu oraz osobiście nadzoruje jego wykonanie. Jeżeli jednak nie jest możliwe podjęcie decyzji w tym przedmiocie przez lekarza, wówczas decyzję w pewnych przypadkach może również podjąć pielęgniarka lub zespół ratownictwa medycznego. Każdy przypadek zastosowania przymusu bezpośredniego i uprzedzenia o możliwości jego zastosowania odnotowuje się w dokumentacji medycznej. Zasadność jego podjęcia podlega kontroli w trybie administracyjnym poprzez ocenę zasadności stosowania przymusu przez kierownika podmiotu leczniczego lub inną osobę przez niego upoważnioną, na podstawie dokumentacji sporządzonej zgodnie z wytycznymi ZdrPsychU oraz wyżej wymienionego rozporządzenia2.

Na podstawie literalnego brzmienia przepisów ZdrPyschU oraz przywołanego aktu wykonawczego można wyróżnić dwie podstawowe przesłanki stosowania przymusu bezpośredniego – dotyczącą pacjenta oraz zakresu wykonywanych czynności terapeutycznych. Pierwsza wyraża się w obowiązku ziszczenia się po stronie pacjenta określonych okoliczności warunkujących możliwość zastosowania przymusu bezpośredniego, tj. dopuszczalność wkroczenia Por. R. Kubiak, Prawo medyczne, Warszawa 2014, s. 322, 333.

2

w sferę decyzji pacjenta, u którego występują zaburzenia psychiczne. Co istotne, pojęcie zaburzeń psychicznych swoim zakresem wykracza poza pojęcie choroby psychicznej i uwzględnia element temporalności danego stanu, jego przejściowości i możliwości występowania wyłącznie w krótkim odcinku czasowym udzielania pacjentowi świadczeń zdrowotnych, jak również inne ograniczenia umysłowe, niestanowiące psychiatrycznej jednostki chorobowej sensu stricte, jak: upośledzenie umysłowe, ograniczenie świadomości decyzyjnej.

Drugą przesłanką, która bezwzględnie musi zostać zrealizowana, jest przesłanka podmiotowa dotycząca podmiotu stosującego przymus bezpośredni i określająca granice ustawowo dopuszczalnego działania, a mianowicie wprowadzenie możliwości stosowania przymusu przy wykonywaniu czynności przewidzianych w ZdrPsychU. Na gruncie orzecznictwa mocno akcentuje się, że przesłanki te muszą być spełnione kumulatywnie, samo bowiem podejmowanie interwencji medycznej wobec pacjenta z zaburzeniami psychicznymi nie oznacza, że niejako automatycznie przestały obowiązywać przepisy szczególne dla danego rodzaju czynności, a pierwszeństwo miały unormowania zawarte w ZdrPsychU (por.

Wyrok SA w Warszawie z dnia 22 października 2014 r., sygn. II AKa 267/14).

Niezależnie od powyższego ustawodawca wprowadził również dodatkowe przesłanki, które powinny zaistnieć komplementarnie w stosunku do wymogów pierwotnych, czyli dokonanie przez pacjenta zamachu na życie czy zdrowie

własne lub innej osoby; zagrażanie bezpieczeństwu powszechnemu; gwałtowne niszczenie lub uszkadzanie przedmiotów znajdujących się w otoczeniu; poważne zakłócanie przez niego lub uniemożliwianie funkcjonowania podmiotu leczniczego udzielającego świadczenia zdrowotnego w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej.

Problem stosowania przymusu bezpośredniego przez podmioty lecznicze o charakterze ogólnym Dopuszczalność stosowania przymusu bezpośredniego przez podmioty lecznicze inne niż psychiatryczne jest od długiego czasu sporna. Powyższe wynika z faktu, że art. 18 ZdrPsychU wprost wskazuje, iż przymus ten może być stosowany wyłącznie wtedy, gdy zachowanie pacjenta uniemożliwia funkcjonowanie podmiotowi udzielającemu świadczeń psychiatrycznych. Odwołuje się również bezpośrednio do podmiotów leczniczych oraz jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, udzielających świadczeń z zakresu ochrony zdrowia psychicznego, a przede wszystkim wskazuje, że przymus bezpośredni dopuszczalny jest przy podejmowaniu czynności przewidzianych w ustawie. Ostatnia z wymienionych okoliczności zdaje się wykluczać tezę o dopuszczalności stosowania przymusu przez niepsychiatryczne podmioty lecznicze, gdyż kwestią bezsporną jest, iż co do zasady czynności podejmowane przez WARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

49

te podmioty nie będą się mieścić w granicach ZdrPsychU, a nawet w sytuacji, gdy u pacjenta przebywającego w takiej placówce występują stany agresji w przebiegu zaburzeń somatycznych, to chociażby uzasadniały zastosowanie środka przymusu bezpośredniego, trudno mówić o wykonywaniu czynności przewidzianych w ZdrPsychU3.

Bez wątpienia nie w każdym ogólnym podmiocie leczniczym obecny jest psychiatra, który mógłby jednoznacznie stwierdzić, czy u danego pacjenta występują zaburzenia psychiczne, czy też nie.

Wprawdzie przepisy prawa dopuszczają stwierdzenie zaburzeń przez innego lekarza, jakkolwiek nie należy zapominać, że lekarz innej specjalizacji może mieć niejednokrotnie faktyczny problem z rzetelnym określeniem poziomu zaburzeń pacjenta, a w szczególności tego, czy poziom zaburzenia jest na tyle znaczny, że uzasadnia zastosowanie przymusu bezpośredniego. Nie bez znaczenia pozostaje również przywoływana uprzednio linia orzecznicza, która na podmiot zamierzający zastosować przymus nakłada obowiązek uwzględniania aktów funkcjonalnie i przedmiotowo nadrzędnych dla podmiotu. Będą nimi w przypadku placówek udzielających świadczeń zdrowotnych ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2016 r., Por. A. Augustynowicz, I. Wrześniewska-Wal, Stosowanie przymusu bezpośredniego przez personel medyczny w procesie diagnozowania i terapii małoletnich pacjentów, „Pediatria Polska” 2013, nr 88, s. 206–212.

3

50

PRAWNIK Nr 2/42/2017

poz. 1638 z późn. zm.) oraz ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2017 r., poz. 125 z późn. zm.). Nakładają one na podmioty lecznicze wyraźny obowiązek pozyskania bezpośredniej zgody pacjenta lub ewentualnie nakazują wszczęcie działań mających na celu uzyskanie tzw. zgody substytucyjnej na podstawie orzeczenia wydanego przez sąd opiekuńczy. Bez wątpienia w podmiotach niepsychiatrycznych istnieje niejednokrotnie realna potrzeba zastosowania przymusu z uwagi na ograniczenia po stronie pacjenta. Jakkolwiek należy stwierdzić, że na chwilę obecną brakuje przepisów jednoznacznie dopuszczających taką możliwość, co sprawia, że stosowanie przymusu bezpośredniego przez personel medyczny wskazanych podmiotów jest obarczone znacznym ryzykiem formalnoprawnym.

Stanowisko Ministerstwa Zdrowia W związku z licznymi wątpliwościami co do możliwości stosowania przymusu bezpośredniego przez niepsychiatryczne podmioty lecznicze Rzecznik Praw Pacjenta wystąpił do Ministerstwa Zdrowia o podjęcie inicjatywy ustawodawczej w celu wdrożenia przepisów jednoznacznie regulujących kwestię dopuszczalności stosowania przymusu przez te placówki.

W odpowiedzi na przedmiotowy wniosek Ministerstwo Zdrowia w dniu 31 maja 2012 r. zajęło obowiązujące do dnia dzisiejszego stanowisko, zgodnie z którym obecne regulacje prawne są wystarcza-

jące do przyjęcia dopuszczalności przymusowego leczenia w podmiotach o charakterze ogólnym. W uzasadnieniu tezy podniesiono, że wyłącznie jedna z przesłanek stosowania przymusu, przewidziana w art. 18 ZdrPsychU, odwołuje się do psychiatrycznych podmiotów leczniczych.

Pozostałe okoliczności mogą się realizować w każdym podmiocie leczniczym, jako leżące bezpośrednio po stronie pacjenta. Wskazano również, że w ZdrPsychU nie określono, jakiej specjalności lekarz może zadecydować o zastosowaniu przymusu bezpośredniego. Posłużono się jedynie ogólnym stwierdzeniem co do wykonywania zawodu lekarza, a także w określonych przypadkach dopuszczono możliwość podjęcia w tym przedmiocie decyzji przez pielęgniarkę lub nawet zespół ratownictwa medycznego, co – zdaniem Ministerstwa Zdrowia – nie pozwala na przyjęcie zawężenia, że stosowanie przymusu bezpośredniego dopuszczalne jest wyłącznie w szpitalach psychiatrycznych oraz jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, a wręcz pozwala na przyjęcie możliwości stosowania przymusu bezpośredniego wobec pacjentów leczonych w podmiotach innych niż szpitale psychiatryczne i jednostki organizacyjne pomocy społecznej, o ile tacy pacjenci wykazują zaburzenia psychiczne.

Zdaniem autorek Obecne stanowisko Ministerstwa Zdrowia należy uznać za niepełne i niewyjaśniające w stopniu dostatecznym wszel-

kich wątpliwości związanych z problemem stosowania przymusu bezpośredniego w ogólnych podmiotach leczniczych, co sprawia, że ewentualną zmianę legislacyjną w tym przedmiocie należy uznać za pożądaną. Przede wszystkim nietrafione wydaje się przyjęcie założenia, że skoro wyłącznie jednostkowe przepisy ZdrPsychU odwołują się wyraźnie do szpitala psychiatrycznego, to znaczy, że przepisy ustawy należy stosować również do innych podmiotów w sposób odpowiedni. Analogiczna teza wydaje się nieuprawniona w świetle wyodrębniania przez ZdrPsychU dwóch odrębnych rodzajów podmiotów, do których adresowana jest ustawa, tj. psychiatrycznych podmiotów leczniczych oraz ośrodków pomocy społecznej. Wydaje się ponadto pozostawać w sprzeczności z generalnym celem ustawodawcy przy tworzeniu ZdrPsychU w postaci dążenia do uregulowania kwestii związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych z zakresu zdrowia psychicznego, nie zaś świadczeń ogólnych, które to kwestie regulują w sposób kompleksowy ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej oraz ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Innymi słowy, stosowanie przymusu bezpośredniego na gruncie ZdrPsychU przez podmioty lecznicze o charakterze ogólnym ma charakter co najmniej dyskusyjny z uwagi na brak regulacji jednoznacznie zezwalających na posiłkowanie się przywołanymi przepisami oraz niedopuszczalność stosowania wykładni rozszerzającej przepisów ograWARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

51

niczających konstytucyjne prawa podmiotowe jednostki.

Istotnie w sytuacji pacjentów agresywnych i stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla siebie i innych pacjentów może się pojawić realna potrzeba zastosowania środków przymusu przez personel medyczny niepsychiatrycznego podmiotu leczniczego, jakkolwiek winien on być stosowany rozważnie i przy uwzględnieniu wszelkich okoliczności wyłącznie wobec pacjentów ze stwierdzonymi lub możliwymi do stwierdzenia z dużą dozą prawdopodobieństwa (w stopniu graniczącym z pewnością) zaburzeniami psychicznymi. Kwestie te mają znaczenie newral-

giczne w przypadku stosowania przymusu bezpośredniego, nie należy bowiem zapominać, że przekroczenie dopuszczalnych granic może się wiązać nie tylko z odpowiedzialnością karną, o której mowa w art. 192 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2016 r., poz. 1137 z późn. zm.), oraz administracyjno-finansową z tytułu naruszenia praw pacjenta, lecz również z szeroką odpowiedzialnością odszkodowawczą.

DR

MARZENA KUCHARSKA-DERWISZ Radca prawny KATARZYNA SIWEK-GOMUŁA Aplikant radcowski

Uchylenie i zmiana decyzji ostatecznej bez zgody i za zgodą strony według k.p.a.

Uwagi wspólne dla obu sytuacji

D

wa artykuły Kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.), a mianowicie art. 154 i art. 155, normują instytucję uchylenia i zmiany decyzji ostatecznej wydanej poprawnie. Pierwszy z nich dotyczy uchylenia lub zmiany takiej decyzji bez zgody strony, a drugi – za zgodą strony.

Artykuły te przez stworzone możliwości wprowadzają wyjątek od ogólnej zasady trwałości decyzji ostatecznych, zapisanej

52

PRAWNIK Nr 2/42/2017

w art. 16 § 1 k.p.a. Brzmi ona następująco: „Decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji lub wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub w ustawach szczególnych”. W trybie obu tych przepisów może być uchylona lub zmieniona decyzja ostateczna w każdym czasie, nie ma w tym

względzie żadnych ograniczeń. Nie ma tu takich ograniczeń, jak w przypadkach wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej. Dotyczy to każdej decyzji – zarówno wadliwej, jak i niewadliwej. Nie jest możliwa weryfikacja w tym trybie decyzji nieostatecznych (zob. wyrok NSA z 30 marca 1999 r., III SA 10/98 – „Gazeta Prawna” 2005, nr 48, s. 5). Nie jest też możliwe zastępowanie trybu odwoławczego trybem dopuszczony przez te dwa artykuły. Uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej dokonuje z urzędu organ administracji publicznej, który ją wydał. Może być to organ I instancji lub organ II instancji. Inicjatorem może być strona albo inny uprawniony podmiot. W literaturze wyrażany jest pogląd, zgodnie z którym postępowanie w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji w omawianym trybie może się odbyć na żądanie strony i z urzędu. O wszczęciu postępowania z urzędu lub z inicjatywy jednej ze stron w obu tych sytuacjach należy zawiadomić pisemnie wszystkie osoby będące stronami w sprawie (art. 61 § 4 k.p.a.).

Należy wobec tego przyjąć, że ma tu zastosowanie art. 61 § 1 k.p.a., a więc dopuszczalna jest jedna i druga możliwość.

Uchylenie i zmiana dotychczasowej decyzji ostatecznej wymaga wydania nowej decyzji, od której można się odwołać na ogólnych zasadach. Od decyzji wydanej w trybie obu przepisów w I instancji przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze nie przysługuje odwołanie, ale strona niezadowolona z decyzji może się

zwrócić do tych organów z wnioskiem o ponowne rozpoznanie sprawy; do takiego wniosku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji (art.

127 § 3). Te dwa artykuły normują instytucję uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej ze względu na interes społeczny lub słuszny interes strony. Te pojęcia pozwalają na usunięcie z obrotu prawnego takich decyzji, które organ administracji z różnych powodów uważa za niecelowe lub sprzeczne z zakreśloną linią postępowania w sprawach danego rodzaju (wyrok NSA z 13 grudnia 1996 r., III SA 1214/95 – LexPolonica nr 342228). Może to prowadzić do nadużyć powodowanych politycznym lub ideologicznym rozumieniem prawa. Mogą to korygować organy odwoławcze, sądy administracyjne i w ustalonym zakresie niezależny Trybunał Konstytucyjny.

Ustalając takie kryteria, nie podają one definicji tych pojęć, co nie oznacza, że mogą być one rozumiane i stosowane według „widzimisię” organu uchylającego decyzję ostateczną. Stosując te przepisy, organ administracji działa w ramach ograniczonego uznania administracyjnego, a więc wzruszając decyzją ostateczną, musi wykazać, że za jej uchyleniem lub zmianą przemawia interes społeczny lub słuszny interes strony albo oba te interesy. Musi dać temu wyraz w uzasadnieniu swej decyzji, co nieraz bywa bardzo trudne.

Organ administracji, orzekający na podstawie obu tych przepisów, przeprowadza kontrolę dotychczasowej decyzji ostatecznej z jednego punktu widzenia.

WARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

53

Bada, czy za zmianą lub uchyleniem przemawia interes społeczny czy słuszny interes strony. Organ ten nie jest uprawniony do ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy (zob. wyrok NSA z 24 października 2000 r., III 2468/99 – LEX nr 48003 i inne wyroki w tej materii). Warunkiem dopuszczalności uchylenia lub zmiany decyzji w obu tych trybach jest ustalenie, że stan prawny, powstały na skutek uchylenia lub zmiany decyzji dotychczasowej, będzie zgodny z prawem. W przypadku braku przesłanek dla zmiany lub uchylenia decyzji ostatecznej organ administracji winien wydać decyzję o umorzeniu postępowania jako bezprzedmiotowego.

Uchylenie lub zmiana decyzji bez zgody strony Zgodnie z art. 154 § 1 decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. Zastosowanie art. 154 jest więc możliwe jedynie wówczas, gdy żadna ze stron nie nabyła prawa z decyzji. Decyzją, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, jest decyzja odmowna dla wszystkich stron, decyzja cofająca w całości przyznane wcześniej uprawnienie lub stwierdzająca wygaśnięcie uprawnienia.

Z orzecznictwa sądów administracyjnych wynika, że decyzją, na mocy której strona nabyła prawo, jest jedynie tzw. de54

PRAWNIK Nr 2/42/2017

cyzja konstytutywna, tj. tworząca nowe prawa lub obowiązki. Decyzje deklaratoryjne nie tworzą żadnych praw ani obowiązków, lecz potwierdzają jedynie, że obowiązki lub uprawnienia wynikają z ustawy lub innego aktu normatywnego.

Na podstawie ostatecznej decyzji deklaratoryjnej żadna strona nie może zatem nabyć prawa.

Zastosowanie art. 154 nie będzie możliwe w sytuacji, gdy w sprawie występują strony o sprzecznych interesach i przynajmniej jedna z nich będzie mogła wywodzić swoje prawo z decyzji. W takim przypadku będzie możliwe zastosowanie art. 155.

Na podstawie art. 154 nie można orzekać o uchyleniu lub zmianie takiej decyzji ostatecznej, która stwierdza nieważność innej decyzji (orzecznictwo NSA).

Uchylenie lub zmiana decyzji za zgodą strony Art. 155 stanowi, że decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona za zgodą strony lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. Przez nabycie prawa, o którym mowa, trzeba rozumieć wszelkie przysporzenie na rzecz strony w sferze prawnej. Nabycie praw następuje na mocy decyzji przyznającej lub rozszerzającej określone uprawnienie, stwierdzającej jego istnienie, ograniczającej lub

znoszącej ciążący na stronie obowiązek tylko określonego rodzaju, ale także prawo nabyte wynika z decyzji nakładającej na stronę obowiązek tylko określonego rodzaju albo w pewnym tylko wymiarze – w tym przypadku strona nabywa prawa do wykonywania tylko takiego obowiązku, jaki został określony w decyzji ostatecznej. Według NSA decyzją, na mocy której strona nabyła prawa, jest jedynie tzw. decyzja konstytutywna, tj. tworząca nowe prawa lub obowiązki.

Na podstawie decyzji deklaratoryjnej strona nie może nabyć żadnego prawa (wyrok NSA z 29 października 1999 r., I SA 2088/98 – LEX nr 48625 i inne wyroki NSA). Decyzja, wydana na podstawie art. 155, może dotyczyć wyłącznie tych kwestii, które były przedmiotem rozstrzygnięcia decyzji weryfikowanej. Decyzja ta musi się także mieścić w granicach, które wyznacza treść wyrażonej przez stronę zgody na uchylenie lub zmianę decyzji.

Ponadto decyzja wydana w tym trybie nie może pogarszać sytuacji wnioskodawcy.

W postępowaniu toczącym się według art. 155 organ administracji nie stosuje prawa materialnego (wyrok NSA z 12 kwietnia 2000 r., III SA 1388/99 – LEX nr 47229). Podstawową przesłanką uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej w omawianym trybie jest wyrażenie zgody przez stronę lub strony, które nabyły prawa na podstawie dotychczasowej decyzji. Zgoda ta może być wyrażona pod pewnym warunkiem, np. uzyskania stosownego odszkodowania. Jeżeli została wyrażona ustnie – to fakt ten należy od-

notować w protokole lub adnotacji podpisanej przez stronę. W orzecznictwie stwierdzono, że zgoda strony na uchylenie lub zmianę decyzji na podstawie art.

155 musi być udzielona wprost i wyraźnie – nie można jej domniemywać. Stronami, których zgodę trzeba uzyskać, są podmioty będące stronami postępowania, w którym została wydana decyzja ostateczna podlegająca zmianie lub uchyleniu. Dokonanie zmiany lub uchylenia decyzji bez zgody wszystkich stron powoduje, iż decyzja (nowa) jest dotknięta wadą nieważności, określoną w art. 156 § 1 pkt. 2 k.p.a.

Zmiana lub uchylenie decyzji na omawianej podstawie może nastąpić tylko w przypadku, gdy nie sprzeciwia się temu przepis szczególny.

W sprawach, o których mowa w art.

154 i art. 155, nie stosuje się przepisów o milczącym załatwieniu sprawy. Tak stanowi art. 155a k.p.a., obowiązujący od 1 czerwca 2017 r., a dodany przez art. 1 pkt 36 ustawy z 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 r., poz. 935). Do art.

16 (zasada trwałości decyzji), o którym mowa w tym opracowaniu, dodano § 3 o treści: „Decyzje ostateczne, których nie można zaskarżyć do sądu, są prawomocne”. Przesądza o tym art. 1 pkt 6 wyżej wskazanej ustawy. Warto też zwrócić uwagę na dodany art. 127a, według którego: „§ 1. W trakcie biegu terminu do wniesienia odwołania strona może zrzec się prawa do odwołania wobec organu administracji publicznej, który wydał decyzję.

WARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

55

§ 2. Z dniem doręczenia organowi administracji publicznej oświadczenia o zrzeczeniu się prawa do wniesienia odwołania przez ostatnią ze stron postępowania, decyzja staje się ostateczna i prawomocna”. Taką treść nadał temu artykułowi

art. 1 pkt 31 ustawy zmieniającej k.p.a.

(Dz. U. z 2017 r., poz. 935). Te zmiany obowiązują od 1 czerwca 2017 r.

EUGENIUSZ STOBIECKI Radca prawny

Premia z art. 18 ust. 1e ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych Główne zagadnienia orzecznictwa

K

iedy 10 kwietnia 2003 r. uchwalono ustawę o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych1, zwaną często jako „specustawa drogowa”, naczelnym celem prawodawcy było nadrobienie zaległości w infrastrukturze drogowej pomiędzy Polską a rozwiniętymi państwami europejskimi poprzez przyspieszenie procedur prawnych dotyczących budowy dróg2. Podobny zamysł stał za ustawą nowelizującą z dnia 25 lipca 2008 r.3,

Wówczas jako ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych, obecne brzmienie tytułu zyskała z dniem 16 grudnia 2006 r.

2 Uzasadnienie do projektu, Druk sejmowy nr 858, s. 1.

3 Ustawa z dnia 25 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych 1

56

PRAWNIK Nr 2/42/2017

będącą reakcją na konieczność przyspieszenia inwestycji związanych z organizacją przez Polskę i Ukrainę Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej EURO 20124. Ta tzw. „nowela lipcowa” jest też o tyle istotna, że godząc postulat sprawności postępowań wywłaszczeniowych oraz potrzebę pełniejszej realizacji dyspozycji art. 21 ust.

2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (mówiącego m.in. o dopuszczalności wywłaszczenia jedynie za słusznym odszkodowaniem), wprowadziła omawiany w niniejszej publikacji art. 18 ust. 1e5.

Charakteryzując pokrótce analizowaną instytucję, należy wskazać, iż przewiduje ona możliwość powiększenia odszkodowaoraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2008 r. Nr 154, poz. 958).

4 Uzasadnienie do projektu, Druk sejmowy nr 671, s. 1.

5 Ibidem, s. 9.

nia przewidzianego dla dotychczasowego właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości objętej decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej (decyzja ZRID), jeśli wyda tę nieruchomość lub wyda nieruchomość i opróżni lokal oraz inne pomieszczenia niezwłocznie, lecz nie później niż w terminie 30 dni od dnia: 1. doręczenia zawiadomienia o wydaniu decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, której wojewoda (w odniesieniu do dróg krajowych i wojewódzkich) albo starosta (w odniesieniu do dróg powiatowych i gminnych) nadał rygor natychmiastowej wykonalności na wniosek właściwego zarządcy drogi, uzasadniony interesem społecznym lub gospodarczym, 2. doręczenia postanowienia o nadaniu decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej rygoru natychmiastowej wykonalności albo 3. w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna.

Wysokość rzeczonego powiększenia ma charakter sztywny i wynosi 5% wartości nieruchomości lub wartości prawa użytkowania wieczystego.

Warto zauważyć, że powyższa instytucja nie stanowi jakiegoś atypowego wyjątku w polskim prawie. Podobny bonus przewiduje m.in. ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym w art.

9y ust. 3e ustawa z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk

użytku publicznego w art. 23 ust. 6 czy ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu w art. 23 ust. 8.

Po 14 latach obowiązywania specustawy drogowej (co ciekawe pierwotnie miała obowiązywać jedynie do 31 grudnia 2007 r., jednak na skutek kolejnych nowelizacji czas jej obowiązywania wydłużono do 31 grudnia 2023 r.) jest ona oceniana raczej jako regulacja pozytywna, która zdała egzamin6. Pomimo tego sukcesu praktyka obrotu prawnego pokazała, że nawet ten akt prawny nie ustrzegł się pewnych wątpliwości interpretacyjnych. Jedna z nich, omawiana w niniejszym artykule, to zagadnienie przyznawania premii za wydanie nieruchomości przez organy zobowiązane.

Na tym polu możemy wyróżnić cztery kwestie problematyczne, którym musiały stawić czoła sądy administracyjne.

Forma wydania nieruchomości Przez długi czas sprawą budzącą największe kontrowersje była odpowiedź na pytanie, czy w świetle przepisów specustawy drogowej wydanie nieruchomości wymaga zachowania określonej formy (zwłaszcza sporządzenia protokołu zdawczo-odbiorczego lub jednostronnego oświadczenia) albo dokonania specyficznych czynności poprzedzających. Na skutek licznych wyroków wojewódzkich 6 A. Makarucha, Kolej na kolej – czy specustawa kolejowa powtórzy wreszcie sukces specustawy drogowej?, „Nieruchomości” 2016, nr 10, s. 24.

WARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

57

sądów administracyjnych zagadnienie to nie budzi dziś już większych wątpliwości do tego stopnia, że możemy nawet mówić o utrwalonej linii orzeczniczej.

Prezentuje ją m.in. Wyrok NSA z dnia 20 lutego 2015 r., sygn. akt I OSK 1428/13, w którym wyraźnie stwierdzono, że z art.

18 ust. 1e specustawy drogowej nie wynika, że obowiązek wydania nieruchomości jest obarczony jakąkolwiek szczególną formą. Zwłaszcza niedopuszczalne jest żądanie protokołu zdawczo-odbiorczego od właściciela lub użytkownika wieczystego, gdyż jego sporządzenie wymaga współdziałania minimum dwóch podmiotów, a tym samym nie zależy tylko od woli wywłaszczanego, któremu brakuje przecież narzędzi prawnych do terminowego wymuszenia przejęcia nieruchomości. Gdyby ustawodawca chciał jakoś unormować tryb jej objęcia przez zarządcę, to by to zrobił. W przypadku nieistnienia regulacji szczególnych należy stosować przepisy najbardziej adekwatne, czyli te dotyczące przeniesienia posiadania (art. 348–351 k.c.)7. Skuteczna będzie więc każda forma wydania, byleby była ona dostatecznie wyraźna, co uzależnione jest już od konkretnych okoliczności sprawy.

Przykładowo Wyrok WSA w Białymstoku z dnia 3 kwietnia 2012 r., sygn. akt II SA/Bk 768/11 pozwala przyznać wywłaszczanemu dodatkowe odszkodowanie, nawet gdy ten faktycznie nie czynił zarządcy S. Pawłowski, Wybrane aspekty procesu wywłaszczania nieruchomości, [w:] D. Kijowski, P. Suwaj (red.), Wykładnia i stosowanie prawa administracyjnego, t. 4, Warszawa 2012, s. 179.

7

58

PRAWNIK Nr 2/42/2017

drogi przeszkód przy objęciu przez niego nieruchomości i to zanim ów wywłaszczany został zawiadomiony o wydaniu decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. Możliwość „biernego przekazania” nieruchomości potwierdza szereg orzeczeń m.in. wyrok WSA w Lublinie z dnia 22 grudnia 2011 r., sygn. akt II SA/Lu 655/11, wyrok WSA w Warszawie z dnia 16 września 2015 r., sygn. akt IV SA/Wa 230/15 czy wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 21 sierpnia 2014 r., sygn. akt II SA/Rz 610/14. Za tego typu poglądem przemawia wykładnia teleologiczna art.

18 ust. 1e specustawy drogowej, będącego – jak wspominano – przepisem o charakterze motywacyjnym, mającym na celu przyspieszenie realizacji inwestycji drogowych. Kreowanie zbędnego oraz pozbawionego jakiegokolwiek oparcia w prawie obowiązującym formalizmu, dotyczącego przekazywania nieruchomości, byłoby z całą pewnością zaprzeczeniem tej idei.

W konsekwencji prowadziłoby nie tylko do rezultatów odwrotnych niż zamierzone, ale także sprzeciwiałoby się przewidzianym w Kodeksie postępowania administracyjnego zasadom pogłębiania zaufania obywateli (art. 8 k.p.a.) i udzielania informacji (art. 9 k.p.a.)8.

Potwierdzenie dotychczasowych rozważań znajdziemy w wyroku WSA w Gliwicach z dnia 29 maja 2013 r., sygn. akt II SA/Gl 1494/12, w którym dodatkowo zauważono, że ciężar udowodnienia faktu wydania nieruchomości nie może spoW. Sawczuk, Glosa do wyroku WSA z dnia 3 kwietnia 2012 r., II SA/Bk 768/11, Lex. 8

czywać tylko na dotychczasowym właścicielu lub użytkowniku wieczystym. Art. 77 § 1 k.p.a. obciąża bowiem organ administracji publicznej obowiązkiem zebrania oraz rozpatrzenia w sposób wyczerpujący całego materiału dowodowego (przepis ten statuujący zasadę oficjalności stanowi także konkretyzację zasady prawdy obiektywnej z art. 7 k.p.a.9) i tym samym to on przede wszystkim winien zbadać, czy doszło do objęcia przez inwestora nieruchomości w terminie pozwalającym na podwyższenie odszkodowania.

Nie można jednak patrzeć na premię wynikającą z art. 18 ust. 1e specustawy drogowej jako coś przyznawanego przez właściwego wojewodę lub starostę automatycznie, każdorazowo, nawet kiedy brakuje jakichkolwiek wiadomości o okoliczności wydania nieruchomości lub inwestor podczas pierwszych 30 dni nie wykazuje zainteresowania jej przejęciem10.

Takie rozumienie omawianej instytucji stanowiłoby zwykłą aberrację. Truizmem (koniecznym wspomnienia) będzie stwierdzenie, że wydanie nieruchomości winno mieć jakieś poparcie w zebranych dowodach. Ze wcześniejszych rozważań wiadomo już, że nie musi przybrać ono formy protokołu zdawczo-odbiorczego, ale nie może nim być także gołosłowne i niczym R. Kędziora, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, wyd. 4, Warszawa 2014, s. 560.

10 Tutaj należy pamiętać o art. 16 ust. 2 specustawy drogowej nakazującym określenie w decyzji ZRID terminu odpowiednio wydania nieruchomości lub wydania nieruchomości i opróżnienia lokali oraz innych pomieszczeń.

9

niepoparte twierdzenie strony. Z takiego założenia wyszedł m.in. WSA w Warszawie w wyroku z dnia 14 sierpnia 2013 r., sygn. akt I SA/Wa 1038/13, podnosząc w często cytowanej tezie: „Za wydanie nieruchomości nie można uznać pasywnej postawy właściciela, który oczekiwałby, że inwestor będzie w każdej chwili zainteresowany zajęciem nieruchomości. W przypadku posiadania przez byłych właścicieli jakiegokolwiek dokumentu, z którego wynikałoby, że dobrowolnie wydali nieruchomość bądź zgodzili się na jej wydanie, powinni przedłożyć taki dowód do akt sprawy”. Analogiczny pogląd zaprezentowano w wyrokach: WSA w Gdańsku z dnia 11 lutego 2015 r., sygn. akt II SA/ Gd 774/14; WSA w Krakowie z dnia 26 lutego 2015 r., sygn. akt II SA/Kr 5/15; WSA w Krakowie z dnia 24 listopada 2015 r., sygn. akt II SA/Kr 1080/15. W wyroku z dnia 22 kwietnia 2015 r., sygn. akt IV SA/Wa 204/15, WSA w Warszawie potwierdził, że jeśli inwestor nie podejmuje prób jej zajęcia, wywłaszczany powinien jakoś uzewnętrznić swoją wolę, przykładowo poprzez sporządzenie pisemnego oświadczenia o wyrażeniu zgody na wydanie w terminie 30 dni od wystąpienia okoliczności przewidzianych w art. 18 ust. 1e specustawy drogowej (ten sam sąd w wyroku z dnia 8 maja 2015 r., sygn. akt IV SA/Wa 366/15).

Praktyka pokazuje, że zaprezentowany pogląd bywa nadużywany przez organy administracji i przedstawiany jako zdanie przeciwne, dowodzące rozbieżności w orzecznictwie. Tymczasem, jak wyraźnie WARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

59

widać, oba zapatrywania nie są sprzeczne, ale wręcz doskonale się uzupełniają. Bonus 5% ma za cel przyspieszenie realizacji inwestycji, więc należny jest zawsze, gdy zarządca nieruchomości obejmie ją w terminie ustawowym. Warunkiem będzie jednak posiadanie jakiegokolwiek dowodu wydania nieruchomości. Może to być przykładowo protokół zdawczo-odbiorczy, dziennik budowy, z którego wynika, że roboty rozpoczęto w ciągu 30 dni od zaistnienia ustawowych przesłanek, jednostronne oświadczenie inwestora o przejęciu, a w przypadku, jeżeli ten nie był zainteresowany objęciem nieruchomości – jednostronne oświadczenie właściciela lub użytkownika wieczystego, notatka urzędowa czy inne dokumenty (lecz nie tylko) jednoznacznie oraz bezsprzecznie wskazujące na wystąpienie okoliczności uzasadniających przyznanie rzeczonej premii.

Kończąc tę część rozważań, warto wspomnieć, że uprawnionym do ustawowej premii nie może być osoba, której nieruchomość przejęto przez egzekucję administracyjną po upływie terminu z art. 18 ust. 1e, a termin z art. 16 ust. 2 oraz jego ewentualna modyfikacja nie ma tutaj znaczenia (wyrok NSA z dnia 9 marca 2016 r., sygn. akt I OSK 1789/14 oraz wyrok WSA w Warszawie z dnia 9 lipca 2015 r., sygn. akt IV SA/Wa 273/15). Omawiany termin ma charakter terminu prawa materialnego i tym samym nie da się go przywrócić11.

Praktyka wykształciła jednak jeden swoisty 11 D. Predko (red.), Odszkodowania za nieruchomości przeznaczone na cele inwestycji liniowych, Warszawa 2012, s. 112.

60

PRAWNIK Nr 2/42/2017

sposób jego wydłużenia. Chodzi o sytuację, gdy decyzja ZRID została pierwotnie wydana bez nadawania jej rygoru natychmiastowej wykonalności, by następnie uzyskać go na skutek wydania późniejszego postanowienia. W takiej sytuacji 30-dniowy termin zacznie biec ponownie od dnia doręczenia stronie powyższego postanowienia (wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 20 października 2015 r., sygn. akt II SA/Rz 1049/15). Co ciekawe, w powyższym wyroku zauważono również, że zaskarżenie decyzji nie musi świadczyć o braku zamiaru niezwłocznego wydania nieruchomości, gdyż są to dwie odrębne kwestie. Pogląd ten (co rzeszowski sąd akcentuje) stoi w opozycji do przeciwnego stanowiska NSA (wyrok NSA z dnia 14 lipca 2015 r., sygn. akt I OSK 2517/13) i wydaje się bardziej przekonujący.

Wielość oraz różnorodność właścicieli i użytkowników wieczystych a wydanie nieruchomości Nierzadko nieruchomość objęta decyzją ZRID jest przedmiotem prawa własności lub użytkowania wieczystego przynależnych wielu podmiotom. Rodzi to określone konsekwencje związane ze sposobem jej wydania. Orzecznictwo sądów administracyjnych zwróciło tutaj uwagę, że różnie będzie się kształtować sytuacja w przypadku współwłasności w częściach ułamkowych oraz współwłasności łącznej małżonków w ramach małżeńskiej wspólności majątkowej. Ponadto głos judykatury dotyczył także nieco bardziej nietypowych przypadków: sytuacji, kiedy

nieruchomość jest przedmiotem współużytkowania wieczystego spółdzielni i jej członków oraz swoistej kumulacji, gdy inwestorem, wnioskodawcą i właścicielem nieruchomości była jedna osoba.

Przy okazji współwłasności w częściach ułamkowych WSA w Rzeszowie w wyroku z dnia 20 października 2015 r., sygn. akt II SA/Rz 1049/15 w sposób wyraźny zwrócił uwagę, że tutaj nie możemy przecież mówić o wyodrębnieniu udziału przysługującego któremuś ze współwłaścicieli. Tym samym niemożliwe jest wydanie nieruchomości w stosunku do udziału we współwłasności przez któregokolwiek z uprawnionych. Każdy z nich musi wydać nieruchomość w terminie ustawowym, działając wspólnie bądź osobno. Zapatrywanie to należy ocenić pozytywnie jako zgodne z logiką systemu prawa, aczkolwiek można się zastanowić nad możliwością uregulowania przez ustawodawcę kwestii potencjalnego sporu współwłaścicieli odnośnie do wydania nieruchomości lub opieszałości niektórych. Oczywiście art. 199 k.c. pozwala na interwencję sądu, jednak uzasadnione wątpliwości budzi możliwość zakończenia całego postępowania w terminie przewidzianym art.

18 ust. 1e specustawy drogowej. Dlatego współwłaścicielom, którzy wykazali się aktywnością, być może warto byłoby przyznać ustawowe roszczenie o charakterze odszkodowawczym wobec biernych lub niechętnych współwłaścicieli. Takie rozwiązanie z pewnością nie obciążałoby budżetu państwa i pozwoliło jakoś nagrodzić osoby skore do współpracy. Dodatkowo nie

byłaby to regulacja generująca nadużycia, gdyż dotyczyłaby sfery majątkowej współwłaścicieli, a nie polegała na przyznawaniu kolejnych benefitów od państwa.

Odmiennie sytuacja kształtuje się w przypadku współwłasności łącznej, gdy chodzi o majątek wspólny małżonków.

W wyroku z dnia 30 września 2015 r., sygn. akt IV SA/Wa 2167/15, WSA w Warszawie poprzez odwołanie do przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rozstrzygnął: „Oświadczenie więc jednego z małżonków uznać należy za skuteczne, o ile dotyczy rzeczy wspólnej i czynność nie należy do wymówionych enumeratywnie w art. 37 § 2 k.r.o. Bez znaczenia jest natomiast, przywoływana w skardze, treść normatywna art. 38 k.r.o. (…)

Oczywiście samo oświadczenie właścicieli może – w pewnych specyficznych okolicznościach sprawy – nie być wystarczającym dla uznania, że doszło do dobrowolnego wydania nieruchomości, np. gdy w istocie dotychczasowi współwłaściciele, czy jeden z nich, pomimo oświadczeń swoimi innymi działaniami faktycznymi (czy zaniechaniem) uniemożliwiali przejęcie działki przez przyszłego właściciela”. Konkluzja oraz argumentacja sądu są słuszne. Z zasady jest możność samodzielnego zarządzania majątkiem wspólnym przez każdego współmałżonka, chyba że przepisy k.r.o. stanowią inaczej (art. 36 § 2 k.r.o.). Wydanie nieruchomości w trybie specustawy drogowej nie będzie natomiast ani czynnością określoną w art. 37 § 1 pkt. 1 k.r.o., ani w art. 37 § 2 k.r.o., ani żadną inną przewidzianą jako wyjąWARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

61

tek w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

To jedynie odzwierciedlenie chęci rozporządzenia nieruchomością, a nie formalne zobowiązanie, jak zauważa sąd.

Z równie korzystnej interpretacji przepisów nie mogą korzystać podmioty spółdzielcze. W wyroku z dnia 17 czerwca 2014 r., sygn. akt I OSK 2790/12, NSA rozstrzygnął o konieczności wydania nieruchomości (w tym wypadku objętej we współużytkowanie wieczyste) przez wszystkie osoby posiadające tytuł prawnorzeczowy do nieruchomości. Odwołując się do art. 27 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, sąd podniósł, że zarząd nieruchomościami wspólnymi stanowiącymi współwłasność spółdzielni jest wykonywany przez spółdzielnię jak zarząd powierzony, o którym mowa w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali, choćby właściciele lokali nie byli członkami spółdzielni, i dotyczy jedynie czynności zwykłego zarządu. Natomiast wydanie nieruchomości w trybie specustawy drogowej należy kwalifikować jako czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu, ergo wymaga ona zgody wszystkich współużytkowników wieczystych (współwłaścicieli), a nie tylko samej spółdzielni.

Dotychczas mowa była o wielości podmiotów wydających nieruchomości.

Z zupełnie przeciwną sytuacją zmierzył się NSA w wyroku z dnia 17 lutego 2015 r., sygn. akt I OSK 1394/13. Doszło tutaj do swoistej kumulacji, gdzie inwestorem, a także wnioskodawcą ubiegającym się o przejęcie nieruchomości oraz zarządcą 62

PRAWNIK Nr 2/42/2017

drogi i właścicielem wywłaszczanej nieruchomości był ten sam podmiot – Prezydent Miasta Białegostoku. Zarówno organy administracji obu instancji, jak i WSA w Warszawie, dostrzegając co prawda specyfikę całego postępowania, zgodnie przyznały 5-procentową premię. Dopiero NSA, odwołując się do ratio legis instytucji, wskazał na irracjonalność takiego postępowania. Skoro celem przepisu było motywowanie do jak najszybszego wydawania nieruchomości, to w sytuacji, kiedy wnioskodawcą i właścicielem jest jeden podmiot, nie ma potrzeby stosowania jakichkolwiek zachęt. Tym samym zaistnienie powyższej sytuacji wyklucza możliwość stosowania art. 18 ust. 1e specustawy drogowej.

Obowiązek pouczenia o premii z art. 18 ust. 1e Zgodnie z art. 8 k.p.a. organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej. Art. 9 k.p.a.natomiast wskazuje, że organy administracji publicznej są zobowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek. Na kanwie

tych ogólnych reguł postępowania administracyjnego sądy administracyjne zmierzyły się z problemem pouczenia strony o uprawnieniach wynikających z art. 18 ust. 1e specustawy drogowej.

W wyroku z dnia 20 lutego 2015 r., sygn. akt I OSK 1428/13, NSA wyraźnie stwierdził, że organy administracji publicznej nie mają obowiązku pouczania strony o uprawnieniach wynikających z art. 18 ust. 1e specustawy drogowej.

Błędne jednak pouczenie w tym zakresie nie może powodować negatywnych skutków prawnych dla wywłaszczanego. Nieco odmienne zdanie zajął ten sam sąd w wyroku z dnia 31 lipca 2015 r., sygn. akt I OSK 2568/13, w którym stwierdził, że organ administracji publicznej jest zobligowany do pouczenia byłych właścicieli o powyższym uprawnieniu. Ma to wynikać z faktu jego zawarcia w przepisach prawa publicznego (wyłącza stosowanie zasady ignoratia iuris nocem), umieszczenia w ustawie szczególnej oraz motywacyjnego charakteru. NSA zastrzegł jednak, że obowiązek ten istniał in causam, gdzie istota problemu tkwiła w braku zawarcia informacji o nadaniu decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności. Powyższe orzeczenie pozostawia więc wątpliwości odnośnie do omawianego zagadnienia.

Jeszcze bardziej niejednoznacznie kwestię tę omawia doktryna. Marian Wolanin wyraźnie wskazuje na możliwość skorzystania z 5-procentowego bonusu tylko po uzyskaniu przez stronę informacji o uprawnieniach z art. 18 ust. 1e. Tym samym winna być ona zawarta w zawiado-

mieniu o wydaniu decyzji ZRID12. Zupełnie przeciwne zdanie prezentuje Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju (dawniej Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej), podnosząc, że uprawnienie to wynika z samego przepisu i ustawa nie zastrzega, by jego przyznanie zależało od poinformowania o nim strony13. W tej konfrontacji racja zdaje się leżeć po stronie Ministerstwa. Argumenty zwolenników obligatoryjnego zawarcia pouczenia w decyzji z jednej strony być może są wyrazem pełnej realizacji art. 8 i 9 k.p.a., jednak z drugiej – ciężko za przekonujące uznać stwierdzenie, że w braku wyraźnego zastrzeżenia ustawowego niepouczenie przesądza o konieczności lub możliwości przyznania ustawowej premii.

Zwolennicy obligatoryjnego pouczenia zapominają o tym i nie są w stanie wskazać konkretnych skutków – rzeczy przecież najważniejszej. Jeżeli staniemy na stanowisku, że bezwzględny obowiązek pouczenia oraz jego konsekwencje można wyinterpretować, to niebezpiecznie oddalimy się od standardów demokratycznego państwa prawa. Jakie bowiem nieznane ustawie pouczenia przewiduje jeszcze procedura administracyjna i jakie będą ich konsekwencje dla obrotu prawnego? Taka interpretacja wywołuje same wątpliwości, nie dając żadnych konkretnych odpowiedzi.

M. Wolanin, Ustawa o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych. Komentarz, wyd. 2, Warszawa 2010, s. 290.

13 D. Predko, op. cit., s. 109.

12

WARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

63

Powiększenie odszkodowania Poza art. 18 ust. 1e specustawa drogowa przyznaje stronie jeszcze jedną premię. Zgodnie z jej art. 18 ust. 1f w przypadku, gdy decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej dotyczy nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym albo budynkiem, w którym został wyodrębniony lokal mieszkalny, wysokość odszkodowania, przysługującego dotychczasowemu właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu zamieszkałemu w tym budynku albo lokalu, powiększa się o kwotę 10.000 zł w odniesieniu do tej nieruchomości. Obie premie są od siebie niezależne14. Wynika to z racji brzmienia przepisów specustawy drogowej, odrębnej redakcji oraz różnych celów, jakie mają realizować te dwie instytucje.

W przeciwieństwie do kwestii pouczenia o uprawnieniach wynikających z art.

18 ust. 1e możliwość przyznawania jakichś dodatkowych odszkodowań w orzecznictwie sądów nie budzi wątpliwości i jest konsekwentnie odrzucana. Zwłaszcza dotyczy to możliwości doliczenia do finalnego odszkodowania podatku VAT. Brakuje bowiem jakiejkolwiek podstawy prawnej w przepisach specustawy drogowej, ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, jak i ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, która by na to pozwalała. Pogląd taki można znaleźć m.in.

w wyroku NSA z dnia 18 stycznia 2013 r., sygn. akt I OSK 1449/11 oraz w wyroku NSA z dnia 20 sierpnia 2015 r., sygn. akt I OSK1530/13.

Podsumowanie W obecnym stanie prawnym realizacja inwestycji drogowych nie musi następować na podstawie przepisów specustawy drogowej15. Nadal obowiązują przecież ogólne regulacje ustawy o gospodarce nieruchomościami. Praktyka pokazuje natomiast, że zdecydowanie częściej organy administracji publicznej sięgają po analizowaną ustawę niż po regulację z 1997 r., co wydaje się dobrym miernikiem jej sukcesu. Czas pokaże, czy wraz z nadejściem 31 grudnia 2023 r. zostanie ona pomnikiem prawa czy ustawodawca ponownie da jej kilka kolejnych lat obowiązywania. Jednak, nawet zakładając scenariusz derogacyjny, tym razem prawdopodobny z racji zakończenia perspektywy unijnej 2014–2020, pozostanie materiał warty przeniesienia do innych aktów prawnych (w szczególności ustawy o gospodarce nieruchomościami).

Zwłaszcza godne zachowania są omawiany w niniejszej publikacji art. 18 ust. 1e oraz wspomniany jedynie art. 18 ust. 1f.

Na kanwie premii 5-procentowej zapadł szereg orzeczeń, lecz – jak widać – nie jest to przepis budzący jakieś skrajne wątpliwości interpretacyjne. Wręcz przeM. Woalnin, Specprocedura realizacji inwestycji drogowej, cz. 2, „Nieruchomości” 2010, nr 5, s. 4.

15

14

M. Wolanin, op. cit., s. 290.

64

PRAWNIK Nr 2/42/2017

ciwnie, zdecydowana większość kwestii została rozstrzygnięta jednoznacznie, co oznacza, że mamy do czynienia z poprawnym pod względem legislacyjnym materiałem, który dobrze spełnia postawiony mu cel, łagodząc skutki wywłasz-

czeń przy zapewnieniu szybszej realizacji inwestycji drogowych.

PAWEŁ DRYK Radca prawny

Roszczenia z umowy przedwstępnej – zarys problematyki

Z

godnie z art. 389 § 1 k.c. umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstępna), powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej.

Umowa przedwstępna jest umową o charakterze organizatorskim (przygotowawczym) i należy ją odróżnić od umowy definitywnej, która realizuje zamierzony przez strony cel gospodarczy1. Instytucja umowy przedwstępnej uregulowana jest w art. 389–390 w Tytule III Księgi trzeciej Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art.

389 § 1 k.c. treścią umowy przedwstępnej jest zobowiązanie stron lub jednej z nich do zawarcia w określonym terminie innej umowy – umowy przyrzeczonej. Przepis ten formułuje także przesłankę ważności umowy przedwstępnej, tj. konieczność

określenia istotnych elementów umowy przyrzeczonej. Obowiązek oznaczenia istotnych postanowień umowy przyrzeczonej sprowadza się do określenia przez strony w umowie tych elementów, które wyznaczają minimalny zakres treści zamierzonej w przyszłości czynności prawnej, nazywany także koniecznymi składnikami umowy2. Bez ich określenia nie jest możliwe wskazanie świadczenia, które dłużnik zobowiązuje się spełnić, a tym samym nie można nałożyć na niego takiego obowiązku, a następnie dochodzić jego wykonania na drodze sądowej. I tak przykładowo dla ważności przedwstępnej umowy sprzedaży niezbędne jest określenie postanowień umowy przyrzeczonej dotyczących: stron umowy, rzeczy lub prawa będących przedmiotem świadczenia oraz ceny. Przy czym określenie posta-

A. Kidyba, A. Olejniczak, A. Pyrzyńska, T. Sokołowski, Z. Gawlik, A. Janiak, G. Kozieł (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, Zobowiązania – część ogólna, Warszawa 2010.

2 Por. bliżej Z. Radwański, Teoria umów, Warszawa 1977, s. 71–73, 252–254 oraz tenże, [w:] System prawa prywatnego, t. 2, Warszawa 2008, s. 263 i 265.

1

WARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

65

nowień dotyczących elementów istotnych przyszłej umowy nie musi być ścisłe. Wystarczy, że strony wskażą w sposób ogólny, czego umowa ma dotyczyć, a precyzyjne oznaczenie świadczeń i warunków ich spełnienia pozostawią dla umowy przyrzeczonej, co wynika z zasady swobody kontraktowania usankcjonowanej w art.

353¹ k.c. Poza tym w umowie przedwstępnej można zamieścić różne postanowienia dodatkowe, jak: warunek, zadatek, prawo odstąpienia czy karę umowną3.

Ustawodawca nie wprowadził żadnych ograniczeń co do rodzaju umów, jakie mogą zostać przyrzeczone umową przedwstępną. W literaturze wyrażane było stanowisko, że z uwagi na umiejscowienie regulacji prawnej umowy przedwstępnej przepisy art. 389–390 k.c. pozwalają wiązać się kontraktami przedwstępnymi dla zawarcia umów obligacyjnych (zobowiązujących), natomiast ich szersze stosowanie można dopuścić tylko przez analogię4. Jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, dopuszczalne jest związanie się umową przedwstępną dla zawarcia w przyszłości dowolnej umowy cywilnoprawnej5. Zważywszy jednak na cel

E. Gniewek, B. Burian, A. Cisek, J. Gołaczyński i in., Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Warszawa 2004, s. 930–932.

4 Por. E. Drozd, Umowa przedwstępna a umowa przyrzeczona, NP 1973, nr 11, s. 1561 i n.; Z. Radwański, [w:] System prawa cywilnego, t. 3, cz. 1, Warszawa 1981, s. 411.

5 M. Krajewski, [w:] System prawa prywatnego, t. 5, s. 733 i n.; P. Machnikowski, [w:] E. Gniewek, Komentarz, Warszawa 2008, art. 389, nb 7; W. Popiołek, [w:] K. Pietrzykowski, Komentarz, t. 1, Warszawa 2005, art. 389, nb 7.

3

66

PRAWNIK Nr 2/42/2017

umowy przedwstępnej, mającej charakter przygotowawczy wobec kontraktu definitywnego, należy zauważyć, że nie jest dopuszczalne zawarcie umowy przedwstępnej, w której umową przyrzeczoną byłaby inna umowa przedwstępna. Ponadto, zgodnie z art. 389 § 2 k.c., gdy umowa przedwstępna nie zawiera w swej treści oznaczonego terminu zawarcia umowy przyrzeczonej, powinna być zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej.

Jeżeli obie strony są uprawnione do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin, strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie.

Jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia. Jest to termin zawity, niepodlegający modyfikacjom przez strony, którego upływ powoduje wygaśnięcie umowy przedwstępnej.

Regulacja ww. przepisu uchyla zastosowanie art. 455 k.c., który stanowi, że dłużnik winien spełnić świadczenie w wyznaczonym terminie, a przy jego braku – niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Zatem art. 389 § 2 k.c. chroni dłużnika przed obowiązkiem pozostawania w gotowości do zawarcia umowy definitywnej, w oczekiwaniu na wezwanie do świadczenia ze strony uprawnionego. Termin zawarcia umowy przyrzeczonej, oznaczony przez strony w umowie przedwstępnej lub przez stronę upraw-

nioną w ciągu roku od zawarcia umowy przedwstępnej, jest terminem spełnienia świadczenia, a więc – zgodnie z art.

457 k.c. – w razie wątpliwości zastrzeżonym na korzyść dłużnika. Bezskuteczny upływ tego terminu powoduje, że roszczenie z umowy przedwstępnej staje się wymagalne, a uprawniony może domagać się zawarcia umowy od dłużnika, który opóźnia się ze świadczeniem. W związku z tym zaczyna biec termin przedawnienia (por. wyrok SN z 16 grudnia 2005 r., III CK 344/05, LEX nr 172178) wynikający z art.

118 k.c. – odpowiednio 3- lub 10-letni. Zatem upływ terminu zawarcia umowy przyrzeczonej nie oznacza, że obowiązki i prawa wynikające z umowy przedwstępnej wygasły (tak: wyrok SN z 7 maja 2003 r., IV CKN 113/01, LEX nr 141392, odmiennie: wyrok SN z 27 stycznia 2000 r., II CKN 707/98, OSP 2000, z. 10, poz. 147, z glosą krytyczną M. Krajewskiego tamże).

Szczególne roszczenia, przysługujące uprawnionemu z umowy przedwstępnej reguluje art. 390 § 1 i § 2 k.c. Są to roszczenia dwojakiego rodzaju. Po pierwsze, uprawniony może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej, jeśli druga strona uchyla się od zawarcia tej umowy, mimo nadejścia umówionego terminu lub spełnienia innych warunków określonych w mowie przedwstępnej. Jest to tzw. silniejszy skutek umowy przedwstępnej, gdyż prowadzi on do wykonania zobowiązania. Po drugie, strona uprawniona może dochodzić naprawienia szkody (odszkodowania), jaką poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Jest

tzw. słabszy skutek umowy przedwstępnej, gdyż nie dochodzi do realizacji zobowiązania wnikającego z tejże umowy.

Z istoty umowy przedwstępnej wynika, że stronie uprawnionej zawsze zleży na tym, aby w pierwszej kolejności dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej. Jednakże to, czy roszczenia tego można dochodzić przed sądem, zależy od ustawowej przesłanki wyrażonej w art. 390 § 2 k.c. Mianowicie umowa przedwstępna musi czynić zadość formie, która jest zastrzeżona mocą ustawy lub umowy stron dla umowy przyrzeczonej i od formy tej zależy ważność przyszłej umowy6.

Z kolei umowa przedwstępna niespełniająca warunków, od jakich zależy skutek mocniejszy, jest również uważana za źródło zobowiązania, którego treścią jest obowiązek zawarcia umowy przyrzeczonej, jednakże zobowiązania tego nie da się wyegzekwować (uchwała SN z dnia 20 listopada 1961 r., 3 CO 23/61, OSN 1962, nr III, poz. 117).

W takiej sytuacji dłużnik ma więc obowiązek prawny zawarcia umowy przyrzeczonej, lecz jest on niemożliwy do wyegzekwowania, mamy bowiem wówczas do czynienia ze zobowiązaniem niezaskarżalnym.

Ponadto dochodzenie roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej uzależnione jest od tego, czy umowa przedwstępna zawiera istotne postanowienia umowy przyrzeczonej oraz czy nie są one dotknięte wadą nieważności z uwagi na sprzeczność z ustawą, zasadami współżycia społecznego lub też czy nie zmierzają do Tak E. Gniewek, Realizacja roszczenia z umowy przedwstępnej, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, Wrocław 1983, nr 609, Prawo CV, s. 72.

6

WARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

67

obejścia prawa. Co więcej, jeśli ustawa wymaga dla ważności umowy przyrzeczonej zgody osoby trzeciej lub organu państwowego, to możliwość skutecznego dochodzenia zawarcia umowy przyrzeczonej jest również uzależniona od uzyskania takiej zgody. Skoro więc strony w umowie przedwstępnej sprzedaży nieruchomości ustaliły istotne postanowienia przyszłej umowy przeniesienia własności nieruchomości i umowa ta zawarta była w formie aktu notarialnego, to mogą skutecznie dochodzić przed sądem zawarcia umowy przyrzeczonej (wyrok SN z dnia 12 stycznia 2000 r., III CKN 508/98, LEX nr 52730).

Dochodząc przed sądem zawarcia umowy przyrzeczonej, strona uprawniona winna podać w pozwie jej treść i żądać zobowiązania pozwanego do złożenia oświadczenia. Strona uprawniona nie ma obowiązku wcześniejszego wezwania zobowiązanego do zawarcia umowy, roszczenie bowiem, zgodnie z art. 455 k.c., ma charakter terminowy. Wystarczy więc sam upływ terminu do zawarcia umowy przyrzeczonej, określony w umowie przedwstępnej lub wyznaczony przez stronę uprawnioną.

Określony w art. 64 k.c. tryb przymusowej realizacji obowiązku zawarcia umowy przyrzeczonej jest specyficzny, prawomocne orzeczenie sądu zastępuje tu bowiem oświadczenie woli zobowiązanego, choć sąd stwierdza jedynie obowiązek złożenia przez pozwanego oznaczonego oświadczenia woli i rzeczywiste złożenie takiego oświadczenia jest zbędne. Treść umowy przyrzeczonej ustala sąd na podstawie jej postanowień zawar68

PRAWNIK Nr 2/42/2017

tych w umowie przedwstępnej – jednak może je uzupełnić w miarę potrzeby postanowieniami wynikającymi z przepisów dyspozytywnych, zasad współżycia społecznego, ewentualnie także z ustalonych zwyczajów zgodnie z zasadami przewidzianymi w art. 65 k.c. W wyniku tych zabiegów sądu orzeczenie zastępujące umowę przyrzeczoną może się ściśle nie pokrywać z treścią poszczególnych postanowień umowy przedwstępnej (por. wyrok SN z dnia 21 stycznia 2009 r., III CSK 268/08, LEX nr 488961; wyrok SN z dnia 9 stycznia 2008 r., II CSK 414/07, LEX nr 445161). Sąd nie może jednak bez zgody stron nadać umowie innej treści niż ustalonej w umowie przedwstępnej. Istotne postanowienia umowy przyrzeczonej są ustalone już w umowie przedwstępnej, stąd treść oświadczeń woli składanych przez strony w zamiarze zawarcia umowy przyrzeczonej jest z góry określona. To samo dotyczy treści orzeczenia rozstrzygającego powództwo o zawarcie umowy przyrzeczonej. Dlatego w sprawie o zawarcie umowy przyrzeczonej orzeczenie sądu stwierdza tylko zawarcie umowy i zastępuje tę umowę (por. wyrok SA w Lublinie z dnia 19 lutego 1998 r., I ACa 42/98, OSA 2000, z. 2, poz. 5).

Odszkodowanie za uchylanie się przez drugą stronę od zawarcia umowy przyrzeczonej, jako tzw. słabszy skutek umowy przedwstępnej, dochodzone może być w trzech sytuacjach. Po pierwsze, gdy umowa przedwstępna jest ważna, lecz nie czyni zadość wymogom ważności umowy przyrzeczonej, w szczególności co do for-

my. Strona zostaje pozbawiona skutecznego dochodzenia zawarcia umowy i może dochodzić wyłącznie naprawienia szkody, która powstała przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Po drugie, gdy umowa przedwstępna jest ważna i czyni zadość wymogom ważności umowy przyrzeczonej, a uprawniony mógłby się domagać zawarcia umowy, lecz wybiera odszkodowanie. Po trzecie, gdy nie powiedzie się podjęta próba wyegzekwowania zawarcia umowy przyrzeczonej (por. art. 390 § 3 zdanie drugie k.c.). Odpowiedzialność z tytułu uchylania się od zawarcia umowy przyrzeczonej jest kontraktową odpowiedzialnością odszkodowawczą uregulowaną w art. 471 k.c. i następnych.

Konieczne jest zatem łączne wystąpienie następujących przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej: niespełnienie świadczenia przez zobowiązanego mimo nadejścia umówionego terminu z powodu okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność; szkoda majątkowa po stronie uprawnionego; oraz związek przyczynowy pomiędzy niespełnieniem świadczenia a zaistnieniem szkody. W orzecznictwie przyjmuje się również, że odpowiedzialność odszkodowawcza z art. 390 § 1 k.c. wchodzi w rachubę, gdy zobowiązany dopuszcza się świadomie działania lub zaniechania zmierzającego do bezpodstawnego niezawarcia umowy przyrzeczonej, a przynajmniej godzi się z takim skutkiem, np. przez nieuzasadnioną zwłokę, odpowiadając w razie spełnienia ogólnych przesłanek z art. 471 k.c. z reguły za niezachowanie należytej staranności (wyrok SA

w Katowicach z dnia 17 stycznia 2001 r., I ACa 1094/00, Wokanda 2002, nr 2, s. 33; por. także wyrok SN z dnia 5 grudnia 2006 r., II CSK 274/06, LEX nr 238945).

Art. 390 § 1 k.c. ogranicza jednak zakres odszkodowania z tytułu uchylania się od zawarcia umowy przyrzeczonej. Obowiązek naprawienia szkody obejmuje bowiem różnicę pomiędzy stanem majątkowym uprawnionego przed zawarciem umowy przedwstępnej a stanem jego majątku w sytuacji, gdyby takiej umowy nie zawarł i nie liczył na zawarcie umowy przyszłej.

Poza tym naprawienie szkody obejmuje także wszelkie koszty (np. koszty aktu notarialnego, podróży, organizacji spotkań pomiędzy stronami w celu negocjacji, obsługi prawnej) i utracone korzyści (np. odrzucenie korzystniejszej oferty, utracony zarobek za czas uczestnictwa w procesie zawierania umowy), związane z zawarciem umowy przyrzeczonej, a zatem także koszty zawartej umowy przedwstępnej.

Art. 390 § 1 zdanie drugie k.c. przyznaje także stronom wprost uprawnienie do zawarcia w umowie przedwstępnej innego określenia zakresu odszkodowania, np. przez ustalenie ograniczeń kwotowych, jakim będzie podlegał obowiązek naprawienia szkody, wynikającej z niezawarcia umowy przyrzeczonej. Możliwe jest także zastrzeżenie w umowie przedwstępnej zadatku (art. 394 k.c.), który w razie niewykonania tej umowy podlegałby zatrzymaniu lub rodziłby obowiązek zwrotu dwukrotnej jego wartości temu, kto go dał, lub kary umownej (483 k.c.), z góry określającej kwotę należną uprawnioneWARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

69

mu na wypadek uchylania się przez drugą stronę od zawarcia umowy przyrzeczonej.

Roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej oraz odszkodowanie, wynikające z umowy przedwstępnej, zgodnie z art.

390 § 3 k.c., przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Roczny termin przedawnienia odnosi się do wszelkich roszczeń, zarówno o zawarcie umowy przyrzeczonej, odszkodowawczych, jak i wynikających z tytułu dodatkowych zastrzeżeń umownych, w szczególności zastrzeżenia zadatku czy kary umownej7. W przypadku jednak, gdy uprawniony wystąpił do sądu z roszczeniem o zawarcie umowy przyrzeczonej, a sąd oddali powództwo, to zgodnie z art. 390 § 3 zdanie 2 k.c. wszelkie pozostałe roszczenia z umowy przedwstępnej, tj. o odszkodowanie, karę umowną, zadatek, przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie sądu oddalające powództwo stało się prawomocne. Jednakże skutek w postaci przesunięcia początku biegu terminu przedawnienia powoduje wyłącznie orzeczenie sądu oddalające powództwo o zawarcie umowy przyrzeczonej.

Skutku tego nie wywołują inne orzeczenia sądu kończące postępowanie w sprawie (np. odrzucenie pozwu, umorzenie postępowania w wyniku zawarcia ugody, oddalenie powództwa z uwagi na podniesiony zarzut przedawnienia roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej). Oddalenie po-

wództwa o odszkodowanie nie wpływa na bieg terminu przedawnienia roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej.

Istotne dla roszczeń jest również, że strona, dochodząc zawarcia umowy przyrzeczonej, nie może dochodzić jednocześnie odszkodowania. Nie jest bowiem możliwa kumulacja roszczeń, gdyż jedno żądanie wyklucza drugie8. Natomiast w sytuacji zrealizowania bądź roszczenia odszkodowawczego, bądź o zawarcie umowy przyrzeczonej wygasają obydwa te roszczenia. Ponadto zarówno Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie, jak i nauka zgodnie odmawiają umowom przedwstępnym charakteru kontraktu wzajemnego (por. wyroki SN: z 14 grudnia 1999 r., II CKN 624/98, OSN 2000, nr 6, poz. 120; z 26 czerwca 2003 r., V CKN 417/01, LEX nr 157326 i z 2 kwietnia 2004 r., III CK 537/02, LEX nr 172786)9.

W konsekwencji, przy zwłoce zobowiązanego, nie jest możliwe zastosowanie art.

491 k.c. Zatem niedopuszczalne jest odstąpienie od umowy przedwstępnej przez uprawnionego do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej, w razie zwłoki zobowiązanego po uprzednim wyznaczeniu terminu do spełnienia świadczenia.

JAROMIR MIASKOWSKI Radca prawny PIOTR SKAWIŃSKI Adwokat Por. A. Ohanowicz, Zobowiązania. Cześć Ogólna, PWN 1958, s. 141; por. także Z. Radwański, Zobowiązania. Cześć Ogólna, BECK 2011, s. 129.

9 M. Krajewski, [w:] System prawa prywatnego, t. 5, s. 741–742; P. Machnikowski, [w:] E. Gniewek, Komentarz, 2008, art. 389, nb 6.

8

P. Machnikowski, [w:] E. Gniewek, B. Burian, A. Cisek, J. Gołaczyński, P. Machnikowski i in., Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Warszawa 2004, s. 942–943.

7

70

PRAWNIK Nr 2/42/2017

Wynagrodzenie pracowników firmy to informacja poufna

J

ednym z najistotniejszych dla pracownika ustaleń dotyczących wykonywania odpowiedniej pracy w siedzibie pracodawcy jest wynagrodzenie. Mimo że świadomość prawna przedsiębiorców wzrasta, nadal spora ich część nie wie, jakie konsekwencje mogą wiązać się z nieuprawnionym udostępnieniem informacji o wysokości wynagrodzenia podwładnych.

Pracodawcy nadal również mają problemy z takim zorganizowaniem wypłaty wynagrodzeń, aby pracownicy wzajemnie nie pozyskiwali informacji o wysokości swoich zarobków.

Pracodawca zobowiązany do poufności Do kategorii dóbr osobistych, poza wymienionymi wprost w art. 23 i art. 24 k.c., można zaliczyć również informację o wysokości wynagrodzenia za pracę (wyrok SN z 9 lipca 2009 r., sygn. II PK 311/08).

W uchwale z 16 lipca 1993 r. (sygn. akt I PZP 28/93) Sąd Najwyższy uznał, że ujawnienie przez pracodawcę bez zgody pracownika przedstawicielom zakładowej organizacji związkowej wysokości jego wynagrodzenia może stanowić naruszenie dobra osobistego w rozumieniu art. 23 i art. 24 k.c. Pracodawca zobowiązany jest do poszanowania danych osobowych pracownika (jako jego dóbr osobistych) także na podstawie art. 11[1] k.p. Gdy praco-

dawca nie dochowa należytej staranności w zakresie utrzymania poufności informacji dotyczących wysokości wynagrodzenia pracowników, dopuszczając się przez to bezprawnego ich ujawnienia, może się liczyć z zarzutem naruszenia dóbr osobistych. Pracodawca, ujawniając informację o wysokości wynagrodzenia podwładnego, naraża się także na odpowiedzialność określoną w ustawie z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych. Przetwarzanie informacji o wysokości wynagrodzenia będzie możliwe w przypadku uzyskania zgody w tym zakresie (art. 23 ust.

1 tej ustawy). Nie sposób także wykluczyć, że pracownik, którego dobra osobiste zostały naruszone, będzie mógł się domagać od pracodawcy odszkodowania lub zadośćuczynienia.

Pracownikom również zalecana ostrożność Pracownik jest zobowiązany dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, jak również przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach (art. 100 § 2 pkt 4 k.p.).

Pracownik powinien się także powstrzymać od wykorzystania takich informacji we własnym interesie w sposób, któWARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

71

ry mógłby narazić pracodawcę na szkodę (wyrok SA w Krakowie z 15 maja 2002 r., sygn. I ACa 320/02). Naruszenie obowiązku zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, może polegać na uzyskaniu wiedzy o nich przez nieuprawnionego pracownika (wyrok SN z 6 czerwca 2000 r., sygn. I PKN 697/99). Informacja dotycząca wysokości wynagrodzenia może być również chroniona jako tajemnica przedsiębiorstwa na mocy art. 11 ust. 4 ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W ustawie jako tajemnicę przedsiębiorstwa określono nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności (wyrok SN z 3 października 2000 r., sygn. I CKN 304/00). Przykładowo na taką szkodę może narazić ujawnienie wysokości zarobków konkurentowi, który dzięki temu składa intratne oferty pracy osobom zatrudnionym u pracodawcy.

W przypadku, gdy informacja o zarobkach pracownika zostanie z jego winy przekazana osobom nieuprawnionym, może to wywołać u pracodawcy szkodę. W takiej sytuacji pracodawca ma podstawy do sto-

72

PRAWNIK Nr 2/42/2017

sowania kar wskazanych w Kodeksie pracy, np. upomnienia lub nagany (art. 108 k.p.). Nie da się jednak wykluczyć sytuacji, gdy taki pracownik będzie musiał się rozstać z pracodawcą w trybie natychmiastowym (art 52 § 1 pkt 1 k.p.).

Rozmowy pracowników o wynagrodzeniu Niekorzystne dla pracodawcy mogą się także okazać rozmowy pracowników na temat ich wynagrodzenia. Wyjść na jaw może informacja, że wynagrodzenia w miejscu pracy pracowników wykonujących te same zadania są bardzo zróżnicowane. To z kolei może prowadzić do roszczeń podwładnych związanych z dyskryminacją płacową. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w swoim stanowisku z września 2008 r. (sygn. DPR I-0712-18/ MF/08) stwierdza, że pracodawca nie ma prawa, aby zabraniać podwładnym ujawniania swoich zarobków. Wyjaśnia przy tym, że wszelkie klauzule umowne zawarte w umowach o pracę, które mają zobowiązywać podwładnych do poufności w tym zakresie, są nieważne.

PIOTR ROLA Radca prawny

Uznanie na terytorium Białorusi dokumentów urzędowych wystawionych w Polsce

W

trakcie prowadzenia działalności gospodarczej lub inwestycyjnej na terytorium Białorusi przez obywatela Polski, a także w sprawach spadkowych oraz stanu cywilnego mogą powstać problemy (najczęściej tak się dzieje w praktyce) dotyczące uznania wystawionych w Polsce dokumentów urzędowych i dalszego ich wykorzystania na terytorium Republiki Białorusi.

W niniejszym opracowaniu będą omówione kwestie dotyczące tego, czym jest dokument urzędowy oraz kto go wystawia; zasady uznania tych dokumentów na terytorium Białorusi w różnych sprawach (zakładanie spółki z udziałem zagranicznym, dokumenty urzędu stanu cywilnego, dokumenty stanowiące środek dowodowy w postępowaniu sądowym).

Pojęcie dokumentu urzędowego na gruncie ustawodawstwa polskiego Na początku należy ustalić, czym jest dokument w ogóle. Ustawodawca polski określił to pojęcie m.in. w Kodeksie karnym (ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r., Dz. U. Nr 88, poz 553 ze zm.) w § 14 art.

115: „Dokumentem jest każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym jest związane określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść

stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne”. Dokumenty nie muszą być sporządzane w celu wykazania prawa czy stosunku prawnego. Istotne jest, aby ich treść miała znaczenie prawne. Jedna z kategorii dokumentów określa uprawnienia ich posiadacza. Druga kategoria przedmiotów zyskuje walor dokumentu z racji posiadania intelektualnej treści o prawnym znaczeniu (wyrok SN z 3 czerwca 1996 r., II KKN 24/96, Prok. i Pr.-wkł. 1997, nr 2, poz. 5).

Także w wyniku nowelizacji Kodeksu cywilnego, dokonanej na mocy ustawy z 10 lipca 2015 r., wprowadzono w art.

77(3) definicję dokumentu, przyjmując, że jest on nośnikiem informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią.

W praktyce coraz większego znaczenia nabierają dokumenty elektroniczne. W tym przypadku treść intelektualna utrwalona jest na przedmiocie materialnym, który stanowi nośnik elektroniczny (np. płyta CD, pamięć flash). Odtwarzanie danych elektronicznych zapisanych na monitorze komputera lub na wydruku komputerowym jest traktowane jako dokładne odzwierciedlenie zapisu1.

Zob. D. Szostek, M. Świerczyński, Moc dowodowa dokumentu elektronicznego w postępowaniu cywilnym, Katowice 2007, s. 936.

1

WARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

73

W ustawodawstwie można odnaleźć definicję legalną dokumentu elektronicznego. Zgodnie z art. 3 pkt. 2 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji podmiotów realizujących zadania publiczne (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1114; z 2016 r., poz. 352) dokument elektroniczny to stanowiący odrębną całość znaczeniową zbiór danych uporządkowanych w określonej strukturze wewnętrznej i zapisany na informatycznym nośniku danych2.

Ustawową definicję dokumentu urzędowego podają Kodeks prawa cywilnego, Kodeks prawa administracyjnego oraz ustawa o dostępie do informacji publicznej. Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego (art. 244 § 1)„dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo poświadczone. Przepis par. 1 stosuje się odpowiednio do dokumentów urzędowych sporządzonych przez podmioty inne niż wymienione w par. 1 art. 244, w zakresie zleconych im przez ustawę zadań z dziedziny administracji publicznej”.

Zgodnie zaś z treścią art. 76 k.p.a. „dokumenty urzędowe sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy państwowe w ich zakresie działania stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone. Przepis § 1 stosuje 2 Zob. C. Martysz, G. Szpor, K. Wojsyk, Ustawa o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne. Komentarz, Warszawa 2007.

74

PRAWNIK Nr 2/42/2017

się odpowiednio do dokumentów urzędowych sporządzanych przez organy jednostek organizacyjnych lub podmioty, w zakresie poruczonych im z mocy prawa lub porozumienia spraw wymienionych w art.

1 pkt. 1 i 4 [k.p.a. – S. T.]”.

Jak wynika z przytoczonych powyżej przepisów prawa, są one praktycznie identyczne w brzmieniu, ale warto pamiętać o specyfice oraz istniejących różnicach postępowania cywilnego i postępowania administracyjnego.

Art. 6 ust. 2 o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2001 r. Nr 112, poz.

1198) określa dokument urzędowy jako treść oświadczenia woli lub wiedzy, utrwalona i podpisana w dowolnej formie przez funkcjonariusza publicznego w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego, w ramach jego kompetencji, skierowana do innego podmiotu lub złożona do akt sprawy.

Zgodnie z art. 115 § 13 k.k. funkcjonariuszem publicznym jest: 1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, 2. poseł, senator, radny, 2a. poseł do Parlamentu Europejskiego, 3. sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, syndyk, nadzorca sądowy i zarządca, osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy, 4. osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu pań-

stwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych, 5. osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, 6. osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej, 7. funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz służby więziennej, 8. osoba pełniąca czynną służbę wojskową, 9. pracownik Międzynarodowego Trybunału Karnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe.

Jeśli pismo ma uzyskać status dokumentu urzędowego, musi być sporządzone „w zakresie działania” organu wystawcy. Na zakres działania organu składa się jego właściwość rzeczowa i miejscowa. W przypadku naruszenia przez organ właściwości miejscowej przy sporządzaniu dokumentu utrzyma on charakter dokumentu urzędowego. Natomiast wydanie dokumentu z przekroczeniem zakresu kompetencji rzeczowej powoduje, że traci on przymiot dokumentu urzędowego3.

Cechą charakterystyczną dokumentu urzędowego jest urzędowa pieczęć, wskazująca na pochodzenie danego dokumentu od organu, który go wydał. W piśmien-

nictwie uznaje się, że nie ma potrzeby opatrzenia dokumentu pieczęcią urzędową, jeżeli został on sporządzony na druku urzędowym, gdyż zawiera on już dane wystawcy dokumentu4.

W nauce dominuje pogląd, że przesłanką decydującą o przyznaniu dokumentowi charakteru urzędowego jest istnienie podpisu z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do działania w charakterze organu urzędowego (zob. art. 107 k.p.a.).

Podpis stanowi dowód zamiaru wywołania określonych skutków, dowodzi zakończenia dokumentu wraz z określeniem ostatecznej wersji zawartego w nim oświadczenia5.

Szczególnym dokumentem urzędowym są akta stanu cywilnego. Z treści art.

3 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2014 r., poz. 1741 ze zm.) wynika, że akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych.

Dokumentem urzędowym nie są akta sprawy karnej w całości, lecz poszczególne protokoły przesłuchań świadków, biegłych, oskarżonych, opinie biegłych itp. zawarte w aktach karnych (zob. wyr. SN z 23 listopada 2011 r., IV CSK 142/11).

Za dokumenty urzędowe uznawane są orzeczenia izb morskich, których zasadniczym celem jest orzekanie o przyczynach wypadków morskich. Orzeczenia izb morskich nie zawierają ani oświadczeń, ani zaświadczeń, o których mowa w art. 244

M. Krakowiak, [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 1, art. 1-729, komentarz A. Góra-Błaszczykowska, wyd. 2, Warszawa 2016, s. 756.

4

3

Tak: tamże, s. 39–40.

Zob. K. Knoppek, Dokument w procesie cywilnym, Poznań 1993, s. 79.

5

WARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

75

§ 1 i art. 252 k.p.c., lecz stwierdzają jedynie, do jakiego wniosku przy ocenie zebranych i przeprowadzonych dowodów doszła izba morska na podstawie własnych przekonań (zob. wyr. SN z 25 marca 2011 r., IV CSK 387/10).

Dokumenty zrównane z dokumentami urzędowymi to: 1. zawarte w odpisie dokumentu poświadczenie zgodności z oryginałem przez występującego w sprawie pełnomocnika strony będącego adwokatem, radcą prawnym, rzecznikiem patentowym lub radcą Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (art. 129 § 3 k.p.c.); 2. czynności notarialne, dokonane przez notariusza zgodnie z prawem (zob. art.

2 § 2 PrNot); 3. księgi rachunkowe banków i sporządzone na ich podstawie wyciągi oraz inne oświadczenia podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banków i opatrzone pieczęcią banku, jak również sporządzone w ten sposób pokwitowania odbioru należności (zob. art. 95 ust. 1 PrBank); 4. pokwitowanie wydane przez komornika sądowego; 5. potwierdzenie nadania przesyłki rejestrowanej lub przekazu pocztowego wydane przez placówkę pocztową operatora wyznaczonego (art. 17 PrPoczt); 6. księgi rachunkowe funduszu sekurytyzacyjnego, wyciągi z tych ksiąg podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych funduszu 76

PRAWNIK Nr 2/42/2017

i opatrzone pieczęcią towarzystwa zarządzającego funduszem sekurytyzacyjnym oraz wszelkie wystawione w ten sposób oświadczenia zawierające zobowiązania, zwolnienia ze zobowiązań, zrzeczenie się praw lub pokwitowanie odbioru należności (art. 194 Ustawy o funduszach inwestycyjnych); 7. odpisy, wyciągi i zaświadczenia oraz informacje z rejestru wydawane i udzielane przez Centralną Informację Krajowego Rejestru Sądowego, jak również z innych rejestrów prowadzonych przez organy państwowe, jeżeli zostały wydane w postaci papierowej lub elektronicznej; 8. dowód doręczenia stronie pisma (tak SN w postanowieniu z 23 marca 2011 r., V CZ 123/10); 9. orzeczenie sądu (zob. wyrok SN z 13 maja 2010 r., IV CSK 565/09); 10. protokół rozprawy (zob. postanowienie SN z 9 kwietnia 2010 r., III CSK 178/09).

11. prawidłowo sporządzony protokół powypadkowy (zob. wyrok SN z 25 maja 1999 r., II UKN 658/98); 12. świadectwo racjonalizatorskie (postanowienie SN z 13 października 1979 r., IV PZ 57/79); 13. patent i świadectwo autorskie (wyrok SN z 25 sierpnia 1981 r., IV CR 269/81); 14. świadectwo ochronne na objęty nim znak towarowy (wyrok SN z 7 października 2004 r., IV CK 80/04).

Na zakończenie rozważań o przedmiocie dokumentu urzędowego należy wska-

zać, że dokument urzędowy wydany zgodnie z prawem (w granicach kompetencji, w przewidzianej formie i przez upoważnioną osobę – organ) przewiduje dwa podstawowe domniemania prawne: zgodności z prawdą oraz prawdziwości dokumentu urzędowego (zob. art. 234 k.p.c.).

Powyższe domniemania mogą być jednak obalone. W takim wypadku ciężar dowodu spoczywa na osobie wywodzącej z tego faktu skutki prawne (zob. art. 6 k.c.). Niektóre dokumenty uważane za urzędowe trudno (wręcz niemożliwe) będzie obalić, np. orzeczenie sądowe.

Zastosowanie dokumentów urzędowych na terytorium Białorusi Podstawą prawną wykorzystania na terytorium Białorusi dokumentów urzędowych wystawionych w Polsce jest Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białorusi o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych z dnia 26 października 1994 r. (Dz. U. Nr 128, poz. 619) wraz z oświadczeniem rządowym z dnia 7 czerwca 1995 r. (Dz. U. z 1995 r., poz. 620) w sprawie wymiany dokumentów ratyfikacyjnych Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białorusi o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych, sporządzonej w Mińsku dnia 24 października 1994 r. (dalej Umowa o pomocy prawnej) oraz z Obwieszczeniem Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 7 sierpnia 2015 r.

o sprostowaniu błędów (Dz. U. z 2015 r., poz. 1218). Zgodnie z ww. aktami prawnymi Umowa o pomocy prawnej weszła w życie dnia 30 lipca 1995 r.

Zgodnie z Konstytucją Białorusi z 1994 r. (art. 8 ust. 1) „Białoruś uznaje pierwszeństwo ogólnie przyjętych zasad prawa międzynarodowego i gwarantuje zgodność z nimi ustawodawstwa [Białorusi – S. T.].

Zakazane jest zawarcie umów międzynarodowych, które są sprzeczne z Konstytucją”.

Dokonując analizy powyżej przytoczonego przepisu konstytucyjnego, na Białorusi w hierarchii źródeł prawa Konstytucja ma wyższą moc prawną niż wspomniana Umowa o pomocy prawnej.

Art. 11 Umowy o pomocy prawnej stanowi, że dokumenty, które we właściwej formie sporządził lub uwierzytelnił właściwy organ w Polsce, opatrzone pieczęcią urzędową i podpisem osoby uprawnionej, posiadają moc prawną na terytorium Białorusi bez potrzeby legalizacji. Dotyczy to także odpisów i tłumaczeń dokumentów, które uwierzytelnił właściwy organ.

Dla przypomnienia: legalizacja zagranicznego dokumentu urzędowego umożliwia posługiwanie się tym dokumentem za granicą, jeżeli ma być przeznaczony do obrotu prawnego w państwach, które nie są stroną konwencji haskiej z 1961 r. – Dz. U. z 2004 r. Nr 112, poz. 938, o zniesieniu wymogu legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych. W wypadku posługiwania się dokumentem urzędowym w państwie będącym stroną wspomnianej konwencji, potrzebne jest opatrzenie dokumentu tzw. apostille przez WARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

77

służby dyplomatyczne (konsularne) kraju pochodzenia dokumentu. Dokument poświadczony przez apostille może być przedłożony właściwym władzom, urzędom i instytucjom innego państwa z pominięciem dodatkowych legalizacji.

W sytuacji z Białorusią, zgodnie z Umową o pomocy prawnej, ani legalizacja, ani postawienie apostille na dokumencie nie jest potrzebne. Zgodnie bowiem z ust. 2 art.

11 Umowy o pomocy prawnej dokumenty, które na terytorium Polski traktowane są jako dokumenty urzędowe, uważane są za takie również na terytorium Białorusi.

Dokument urzędowy, który ma być zastosowany na terytorium Białorusi, powinien być przetłumaczony na język urzędowy Białorusi, tj. białoruski lub rosyjski (zob. art. 17 Konstytucji Białorusi: „językami państwowymi w republice Białorusi są języki białoruski i rosyjski”), lub angielski (ust. 1 art. 4 Umowy o pomocy prawnej). Wspomniane tłumaczenie dokumentów powinno być sporządzone i uwierzytelnione przez tłumacza przysięgłego lub urzędowego.

Na stronie internetowej notariatu Białorusi (www.belnotary.by) znajduje się lista tłumaczy notarialnych zarejestrowanych w jednolitym rejestrze tłumaczy kancelarii oraz biur notarialnych. Dla tych celów ustawodawca białoruski podzielił cały kraj na 7 okręgów notarialnych (ten podział odpowiada podziałowi administracyjno-terytorialnemu państwa). W każdym okręgu notarialnym prowadzony jest rejestr znanych notariuszowi tłumaczy.

Notariusz poświadcza zgodność tłuma78

PRAWNIK Nr 2/42/2017

czenia dokumentu, jeżeli posiada stosowne kompetencje językowe. Jeżeli zaś notariusz nie posiada takich kompetencji, tłumaczenie dokumentu może być dokonane przez znanego mu tłumacza, autentyczność podpisu którego poświadcza.

Tłumacze, wpisani do rejestru, nie muszą się stawiać u notariusza w celu poświadczenia swojego podpisu na tłumaczeniu.

Wskazówka praktyczna: tłumaczenia polskiego dokumentu urzędowego najlepiej dokonywać na Białorusi, a nie w Polsce. W ostatnim bowiem przypadku notariusze mogą nie poświadczyć podpisu tłumacza na tłumaczeniu.

Obszary posługiwania się polskimi dokumentami urzędowymi na Białorusi Można wskazać kilka najczęściej spotykanych obszarów zastosowania polskich dokumentów urzędowych na terytorium Białorusi: 1. państwowa rejestracja podmiotów gospodarczych na Białorusi z polskim udziałem; 2. uznawanie i wykonywanie na terytorium Białorusi orzeczeń sądowych zapadłych w Polsce.

Ad. 1.

Podstawowym aktem normatywno-prawnym regulującym rejestrację państwową na Białorusi jest Dekret Prezydenta Białorusi z dnia 16 stycznia 2009 r. (ze zm.) o rejestracji państwowej oraz likwidacji (ustaniu działalności) podmiotów gospodarczych.

Wg pkt. 14 powyższego Dekretu, w wypadku występowania w charakterze założyciela (współzałożyciela) podmiotu polskiego, wykorzystać należy odpis z Krajowego Rejestru Sądowego lub CEIDG (przedstawicielstwa przedsiębiorstw zagranicznych wpisanych do rejestru prowadzonego przez Ministerstwo Rozwoju nie mogą tworzyć podmiotu gospodarczego na Białorusi) albo notarialnie poświadczoną kopię tych dokumentów. Odpis z KRS (CEIDG) powinien być wydany (dla swojej ważności) nie później niż 1 rok w chwili złożenia wniosku w przedmiocie rejestracji podmiotu gospodarczego. W wypadku, gdy założyciel (współzałożyciel) nowo powstającego podmiotu gospodarczego na Białorusi nie prowadzi działalności gospodarczej w Polsce (tj. nie figuruje ani w KRS, ani w CEIDG), powinien przedstawić kopię dokumentu stwierdzającego tożsamość (paszport, dowód osobisty oraz inny dokument uznawany za taki przez ustawodawcę polskiego).

Wyżej wymienione dokumenty (odpis lub dokument stwierdzający tożsamość) należy przetłumaczyć na język urzędowy Białorusi (patrz komentarz wyżej) z obowiązkowym poświadczeniem podpisu tłumacza.

Ad. 2.

Zgodnie z art. 54–57 Umowy o pomocy prawnej Białoruś uznaje i wykonuje na swym terytorium orzeczenia sądów zapadłe w Polsce, także ugody sądowe zawarte w ustalonym trybie w sprawach cywilnych, rodzinnych i pracowniczych o charakterze majątkowym (zob. art. 10 k.p.c.). Należy

jednak pamiętać o tzw. zdatności ugodowej, czyli właściwości sprawy, która powoduje, że może ona zostać wyłączona przez strony z państwowego wymiaru sprawiedliwości i rozwiązana przez strony poprzez zawarcie ugody. Z kolei brak zdatności ugodowej zaistnieje wówczas, gdy dany rodzaj stosunków prawnych lub wynikające z nich prawa i roszczenia nie podlegają dyspozycji stron. Zdatności ugodowej nie mają przykładowo: 1. sprawy z zakresu ubezpieczenia społecznego, art. 477(12) k.p.c.; 2. sprawy o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, art.

479(41) k.p.c.; 3. sprawy o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym; 4. sprawy o zasiedzenie; 5. sprawy o uwłaszczenie; 6. sprawy o stwierdzenie nabycia spadku; 7. sprawy o rozwód, separację, zob. art. 436, 445(2) i 570(2) k.p.c.; 8. sprawy o unieważnienie małżeństwa; 9. sprawy o ustalenie pochodzenia dziecka; 10. sprawy o przyznanie, ograniczenie, zawieszenie bądź pozbawienie władzy rodzicielskiej oraz w dziedzinie praw stanu.

K. Gajda-Roszczynialska, [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 1, art. 1–729, komentarz A. Góra-Błaszczykowska, s. 111; 11. w sprawach cywilnych, rodzinnych i pracowniczych; 12. w sprawach karnych – w części dotyczącej naprawienia szkody spowodowanej przestępstwem.

WARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

79

Orzeczenia zapadłe w Polsce podlegają uznaniu i wykonaniu na terytorium Białorusi, jeżeli (art. 55 Umowy o pomocy prawnej): 1. według prawa polskiego są one prawomocne i wykonalne, w sprawach dotyczących zobowiązań alimentacyjnych – również orzeczenie nieprawomocne, jeśli jest wykonalne; 2. na podstawie niniejszej Umowy, a w razie braku takiego uregulowania w Umowie na podstawie prawa białoruskiego – sprawa nie należy do wyłącznej właściwości organów w Polsce; 3. strona nie została pozbawiona możności obrony swych praw, a w razie posiadania ograniczonej zdolności procesowej – należytego przedstawicielstwa, a w szczególności, jeżeli strona, która nie uczestniczyła w postępowaniu, otrzymała wezwanie we właściwym czasie i trybie. Zgodnie z art. 10 Umowy o pomocy prawnej „umawiające się Strony są uprawnione do doręczania pism własnym obywatelom za pośrednictwem swoich przedstawicielstw dyplomatycznych lub urzędów konsularnych”. A więc przykładowo, gdyby sprawa dotyczyła obywatela Białorusi, a sądem właściwym do rozpoznania sprawy byłby sąd rejonowy w Białej Podlaskiej, Polska powinna się zwrócić do konsulatu Białorusi w Białej Podlaskiej. Następnie konsulat białoruski kieruje pismo do obywatela Białorusi za pośrednictwem wydziału sprawiedliwości urzędu obwodowego Białorusi; 4. sprawa między tymi samymi stronami o to samo roszczenie i na tej samej podstawie nie została już prawomocnie osą80

PRAWNIK Nr 2/42/2017

dzona przez sąd białoruski, i jeżeli między tymi samymi stronami nie zostało wcześniej wszczęte przed sądem Białorusi; 5. orzeczenie sądu państwa trzeciego w sprawie między tymi samymi stronami o to samo roszczenie i na tej samej podstawie nie było już uznane lub wykonane na terytorium Białorusi; 6. przy wydaniu orzeczenia zastosowano prawo właściwe na podstawie niniejszej Umowy (chodzi o prawo materialne, a nie procesowe), a w razie braku takiego uregulowania w Umowie – na podstawie prawa białoruskiego.

Zgodnie z art. 56 Umowy o pomocy prawnej wniosek o uznanie i wykonanie orzeczenia może być złożony bezpośrednio we właściwym sądzie białoruskim, jak również za pośrednictwem sądu polskiego, który wydał orzeczenie w I instancji. Sąd, który wydał orzeczenie w I instancji, przesyła wniosek właściwemu sądowi białoruskiemu.

W postępowaniu o uznanie i wykonanie orzeczenia sądowego sąd ogranicza się do zbadania, czy zostały spełnione warunki powyżej wymienione. Do uznania i wykonania orzeczenia stosuje się prawo białoruskie. Dotyczy to także formy wniosku o uznanie i wykonanie orzeczenia (zob. art. 245–250 Kodeksu postępowania w sprawach gospodarczych Białorusi z dnia 15 grudnia 1998 r., nr 238-3, art. 561 k.p.c. Białorusi z dnia 11 stycznia 1999 r., nr 238-3).

SŁAWOMIR TRZECIAK Aplikant radcowski

Przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego 1. Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2017 r., sygn. akt III CZP 69/16 Roszczenie spółdzielni mieszkaniowej o uzupełnienie przez jej członka wkładu budowlanego jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej i przedawnia się z upływem trzech lat (art. 118 k.c.).

2. Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 2017 r., sygn. akt III CZP 82/16 W razie wniesienia przez stronę zastępowaną przez radcę prawnego (adwokata, rzecznika patentowego) skargi kasacyjnej, od której – stosownie do wskazanej wartości przedmiotu zaskarżenia – pobiera się opłatę stałą lub stosunkową, sąd drugiej instancji, po doręczeniu postanowienia oddalającego w całości lub w części wniosek o zwolnienie skarżącego z kosztów sądowych oraz po bezskutecznym upływie terminu przewidzianego w art. 112 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, odrzuca skargę kasacyjną na podstawie art. 398[6] § 2 k.p.c.

3. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2017 r., sygn. akt III CZP 110/16 Dopuszczalne jest zawarcie umowy zrzeczenia się prawa do zachowku (art.

1048 k.c.).

4. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2017 r., sygn. akt III CZP 111/16 Roszczenie o odszkodowanie przewidziane w art. 7 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91, przedawnia się w terminie rocznym na podstawie art. 778 k.c.

5. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2017 r., sygn. akt III CZP 112/16 Po wznowieniu postępowania na skutek stwierdzenia nieważności wynikającej z pozbawienia możności działania sąd rozpoznaje sprawę na nowo w granicach zakreślonych wnioskiem o wszczęcie postępowania (art. 412 § 1 k.p.c.).

6. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2017 r., sygn. akt III CZP 49/16 Samoistny posiadacz nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste może nabyć jej własność przez zasiedzenie.

WARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

81

7. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2017 r., sygn. akt III CZP 4/17 Dopuszczalne jest zasądzenie od wierzyciela na rzecz dłużnika zwrotu kosztów obrony przed egzekucją, w tym kosztów zastępstwa procesowego, w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego w związku z uchyleniem klauzuli wykonalności nadanej tytułowi egzekucyjnemu, na podstawie którego wszczęto to postępowanie (art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).

8. Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2017 r., sygn. akt III CZP 84/16 Korzystanie z nieruchomości przez posiadacza samoistnego, który oddał rzecz do używania najemcy, polega wyłącznie na pobieraniu pożytków cywilnych (art.

224 i art. 225 k.c.).

9. Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2017 r., sygn. akt III CZP 101/16 Służebność przesyłu może być ustanowiona na prawie użytkowania wieczyste-

82

PRAWNIK Nr 2/42/2017

go; użytkownik wieczysty nie może jednak skutecznie żądać ustanowienia takiej służebności, jeżeli urządzenia przesyłowe – zainstalowane przez przedsiębiorstwo państwowe w okresie obowiązywania zasady jednolitej własności państwowej – znajdowały się na nieruchomości Skarbu Państwa przed oddaniem jej w użytkowanie wieczyste.

10. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2017 r., sygn. akt III CZP 13/17 Do egzekucji z nieruchomości rolnej wszczętej przed dniem 30 kwietnia 2016 r. nie stosuje się ograniczeń w nabywaniu nieruchomości rolnych wynikających z art. 2a ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego w brzmieniu ustalonym przez art. 7 pkt 4 ustawy z dnia 14 kwietnia 2016 r. – o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz zmianie niektórych ustaw.

PAWEŁ WITKOWSKI Radca prawny

Przegląd orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego SPRAWY PODATKOWE 1. Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 15 maja 2017 r., sygn. akt II FPS 2/17 Teza: Dla celów opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych, odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w art.

10 ust. 1 pkt. 8 lit. a-c ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.), nabytych przez współmałżonka w wyniku dziedziczenia, datą ich nabycia lub wybudowania w rozumieniu tego przepisu jest dzień nabycia (wybudowania) tych nieruchomości i praw majątkowych do majątku wspólnego małżonków.

2. Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 15 maja 2017 r., sygn. akt II FPS 1/17 Teza: W stanie prawnym obowiązującym od 1 stycznia 2009 r. opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlegają, na podstawie art. 1 ust. 3 pkt.

3 w zw. z ust. 1 pkt 1 lit. k ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2007 r.

Nr 68, poz. 450 ze zm.) czynności prawne zmiany umowy spółki, polegające na przekształceniu spółki akcyjnej w spółkę jawną.

3. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 19 kwietnia 2017 r., sygn. akt II FSK 128/17 Teza: Gabinet radcy prawnego czasowo niezajęty na potrzeby jego kancelarii, który nie utracił charakteru lokalu biurowego, należy uznać w rozumieniu przepisu art. 5 ust. 1 pkt. 2 lit. b ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, jako związany z prowadzeniem działalności gospodarczej, podlegający opodatkowaniu najwyższą stawką podatku od nieruchomości.

4. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 kwietnia 2017 r., sygn. akt I FSK 1453/15 Teza: Decyzja, która wbrew art. 145 § 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz.

749 ze zm.) została doręczona stronie, zamiast ustanowionemu pełnomocnikowi, jako nieistniejąca w obrocie prawnym, nie wywołuje żadnych skutków prawnych, wobec czego jej zaskarżenie jest niedopuszczalne (art. 228 § 1 pkt 1 o.p.).

5. Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 27 marca 2017 r., sygn. akt I FPS 9/16 Teza: Art. 76 § 1 w związku z art. 76b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz.

749 ze zm.) nie daje podstawy do zaliWARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

83

czenia przez Naczelnika Urzędu Skarbowego nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w podatku od towarów i usług na poczet zobowiązań podatkowych, do których określenia czy ustalenia właściwy jest organ jednostki samorządu terytorialnego.

6. Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 marca 2017 r., sygn. akt II FPS 5/16 Teza: W świetle art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j.: Dz. U. z 2010 r.

Nr 95, poz. 613 ze zm.) podatnikiem podatku od nieruchomości są wspólnicy spółki cywilnej, a nie spółka cywilna.

7. Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6 marca 2017 r., sygn. akt I FPS 8/16 Tezy: Do komornika sądowego, którego status wynika z ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2015 r., poz. 790 ze zm.), ma zastosowanie art. 15 ust. 1 w zw. z ust.

2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2016 r., poz. 710 ze zm.), ponieważ wykonuje on działalność nie w formie podmiotu prawa publicznego, lecz w formie samodzielnej działalności gospodarczej, wykonywanej w ramach wolnego zawodu, a w związku z tym nie przysługuje mu wyłączenie przewidziane w art. 15 ust. 6 ustawy o podatku od towarów i usług oraz art. 13 ust.

1 dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego 84

PRAWNIK Nr 2/42/2017

systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z dnia 11 grudnia 2006 r., s. 1, z późn. zm.).

8. Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6 marca 2017 r., sygn. akt I FPS 7/16 Teza: W stanie prawnym obowiązującym od dnia 30 lipca 2010 r. do dnia 28 lutego 2017 r. Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej mógł, na podstawie art. 10 ust. 3 w związku z ust. 1 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 2016 r., poz. 720 i 1165), udzielić Zastępcy Dyrektora Departamentu Kontroli Skarbowej w Ministerstwie Finansów upoważnienia do wyznaczania dyrektora urzędu kontroli skarbowej właściwego do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania kontrolnego, także poza właściwością miejscową Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej, stosownie do art.

10 ust. 2 pkt. 11 tej ustawy.

9. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 3 marca 2017 r., sygn. akt II FSK 219/15 Teza: Dopóki organ podatkowy nie poweźmie informacji o wniosku podatnika lub jego pełnomocnika o doręczanie pism za pomocą środków komunikacji elektronicznej, złożonym w trybie art. 144a § 1 pkt. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j.: Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.), dopóty organ ten uprawniony jest do kierowania pism do strony w formie pisemnej za pośrednictwem operatora wyznaczonego.

10. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 lutego 2017 r., sygn. akt I FSK 1200/15 Teza: Jako wyjątek od zasady należy traktować przypadki, gdy wykorzystanie samochodu służbowego na dojazd pracownika z miejsca zamieszkania do miejsca wykonywania pracy będzie uznawane za związane z działalnością gospodarczą podatnika w rozumieniu art. 86a ust. 3 pkt. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j.: Dz. U. z 2016 r., poz. 710 ze zm.), a nie jako wykonywane na osobiste potrzeby pracownika. Odstępstwo to powinno być uzasadnione stanem faktycznym danej sprawy. W takiej sytuacji podatnikowi przysługuje pełne prawo do odliczenia podatku naliczonego związanego z zakupem paliwa i ponoszeniem innych wydatków na eksploatację pojazdów samochodowych, z uwzględnieniem spełnienia wymogów wynikających z art.

86a ust. 4 pkt. 1 tej ustawy.

11. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 stycznia 2017 r., sygn. akt I FSK 1102/15 Teza: Za dzień zwrotu nadpłaty, o którym mowa w art. 77b § 2 pkt. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749 z późn. zm.), określający koniec naliczania oprocentowania nadpłaty na podstawie art. 78 § 4 tej ustawy, należy uważać dzień obciążenia rachunku bankowego organu podatkowego na podstawie polecenia przelewu także wtedy, gdy przelew jest zrealizowany w celu zabezpieczenia należności pie-

niężnej podatnika przez zajęcie jego wierzytelności będącej nadpłatą, na rachunek bankowy organu egzekucyjnego w ramach art. 165 § 4 zdanie pierwsze w związku z § 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2012 r., poz. 1015 z późn. zm.).

SPRAWY OGÓLNOADMINISTRACYJNE 1. Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 marca 2017 r., sygn. akt II OZ 143/17 Teza: Wniesienie do sądu pisma procesowego za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu art. 2 pkt. 5 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną następuje w dniu, w którym wiadomość elektroniczna została wprowadzona do systemu teleinformatycznego sądu.

2. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 marca 2017 r., sygn. akt II OSK 1566/16 Teza: Art. 135 p.p.s.a. określa obowiązek sądu administracyjnego zastosowania przewidzianych tą ustawą środków w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach tej samej sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne do końcowego jej załatwienia. Obowiązek ten nie stanowi uprawnienia procesowego skarżącego do żądania objęcia zakresem orzekania aktów lub czynności podjętych w granicach tej samej sprawy.

WARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

85

3. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 21 lutego 2017 r., sygn. akt II SA/Bk 25/17 Teza: Członkiem rodziny osoby uprawnionej do świadczenia z funduszu alimentacyjnego w rozumieniu art. 2 pkt. 12 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2016 r., poz. 169 ze zm.) jest także dziecko pełnoletniego, uczącego się i wspólnie z osobą uprawnioną i jej rodzicami utrzymującego się rodzeństwa w sytuacji, gdy otrzymywane na to dziecko świadczenie rodzicielskie jest wliczane do dochodu rodziny osoby uprawnionej.

4. Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 lutego 2017 r., sygn. akt II OSK 123/17 Teza: Rozstrzygnięcia kół łowieckich, dotyczące w szczególności członkostwa w tych kołach, nie są decyzjami, postanowieniami ani innymi aktami lub czynnościami, o których mowa w art. 3 § 2 pkt. 1–4 p.p.s.a., i nie podlegają kontroli sądów administracyjnych. Orzeczenia te mają charakter wewnętrzny, koła łowieckie w zakresie własnych kompetencji mogą bowiem decydować o członkostwie poszczególnych kandydatów.

SPRAWY GOSPODARCZE 1. Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5 czerwca 2017 r., sygn. akt II GPS 1/17 Teza: W trakcie postępowania sądowoadministracyjnego można wszcząć postępowanie administracyjne w celu zmiany, uchylenia, stwierdzenia nieważ86

PRAWNIK Nr 2/42/2017

ności aktu lub wznowienia postępowania w sprawie kontrolowanego przez sąd rozstrzygnięcia, jednak organ administracji publicznej zobowiązany jest zawiesić to postępowanie na podstawie art. 97 § 1 pkt. 4 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r.

– Kodeks postępowania administracyjnego (t.j.: Dz. U. z 2016 r., poz. 23 ze zm.) do czasu prawomocnego zakończenia postępowania sądowoadministracyjnego.

2. Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 7 kwietnia 2017 r., sygn. akt I GSK 114/17 Teza: Czynność polegająca na weryfikacji świadectwa pochodzenia towaru nie mieści się w katalogu czynności, o których mowa w art. 3 § 2 pkt. 4 p.p.s.a., zatem nie podlega kognicji sądów administracyjnych.

3. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 22 marca 2017 r., sygn. akt I GSK 166/17 Tezy: 1. Brak formalny w pełnomocnictwie w postaci niepodania przez profesjonalnego pełnomocnika adresu elektronicznego, co stanowi naruszenie art. 138c § 1 o.p., nie podlega usunięciu na zasadach określonych w art. 169 § 1 o.p. i to niezależnie od tego, czy pełnomocnictwo złożono razem, czy też odrębnie z podaniem.

2. Problemy techniczne, o których mowa w art. 144 § 3 o.p. uniemożliwiające organowi podatkowemu doręczenie pisma, mogą dotyczyć zarówno organu podatkowego, jak i adresata. W zakresie pojęcia problemów technicznych mieści się w szczególności nieprzystosowanie

techniczne organu podatkowego lub adresata do doręczania pism za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w tym także nieposiadanie adresu elektronicznego.

3. Mając na uwadze postanowienia art.

138c § 1 o.p. oraz art. 144 § 3 i 5 o.p. brak wskazania w pełnomocnictwie szczególnym adresu elektronicznego przez pełnomocnika profesjonalnego nie sposób zaliczyć do braków, które uniemożliwiają nadanie podaniu właściwego biegu.

4. Nieposiadanie adresu elektronicznego przez pełnomocnika profesjonalnego nie stanowi naruszenia przepisu prawa powszechnie obowiązującego. Dlatego jeżeli pełnomocnik profesjonalny nie posiada takiego adresu, mamy do czynienia wyłącznie z sytuacją problemu technicznego w rozumieniu art. 144 § 3 o.p.

RENATA FLIS Radca prawny Starszy specjalista w Biurze Orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego

Komentarz do Postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2015 r.

III CSK 72/14 TEZA ylne oznaczenie w pozwie strony pozwanej nie daje samo przez się podstawy do odrzucenia pozwu, gdy z uzasadnienia zawartego w nim żądania jest widoczne, kogo powód miał zamiar pozwać. Tym bardziej więc niewłaściwe określenie wyłącznie siedziby osoby prawnej, przez wskazanie siedziby jej oddziału utworzonego w Polsce i wpisanego do rejestru przedsiębiorców nie uzasadnia uznania, że stroną pozwaną jest oddział osoby prawnej niemający zdolności sądowej”.

Mnogość występujących na polskim rynku podmiotów gospodarczych,

„M

w szczególności zagranicznych, wielokrotnie powoduje wśród radców prawnych problem, jak prawidłowo oznaczyć stronę pozwaną. Częstokroć nazewnictwo przedsiębiorców, a w szczególności spółek, wprowadza w błąd odnośnie do osobowości prawnej danego przedsiębiorcy i jego oddziału. W takiej sytuacji często błędne jest pozwanie oddziału przedsiębiorcy. Nie ulega wątpliwości, że zgodnie z art. 64 § 1 k.p.c. zdolność sądową posiadają osoby prawne, a nie ich oddziały, wobec czego w sytuacji błędnego oznaczenia pozwanego poprzez wskazanie oddziału przedsiębiorcy zachodzi przesłanka odrzucenia pozwu z art. 199 § 1 pkt. 3 k.p.c.

WARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

87

Niemniej jednak zgodnie ze stanowiskiem zawartym w Postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2015 r., sygn. akt. III CSK 72/14, błędne oznaczenie strony pozwanej poprzez wskazanie oddziału przedsiębiorcy w sytuacji, w której z uzasadnienia wprost wynika, kogo strona powodowa chciała pozwać, nie stanowi przesłanki dla odrzucenia pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt. 3. Należy wskazać, że zgodnie z aktualną linią orzeczniczą „jednostki organizacyjne osoby prawnej, choćby miały samodzielną podmiotowość na rynku, nie mogą mieć

Dla Autorów Teksty do publikacji powinny być składane w sekretariacie Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie (ul. Konrada Wallenroda 2E, 20-607 Lublin) lub pocztą elektroniczną (e-mail: prawnik@oirp.lublin.pl).

Materiałów niezamówionych Redakcja nie zwraca i rezerwuje sobie prawo do skracania, poprawiania oraz uzupełniania otrzymanych tekstów, a także dodawania i zmiany tytułów.

88

PRAWNIK Nr 2/42/2017

odrębnej od tej osoby zdolności sądowej” (postanowienie SN z dnia 28 stycznia 2004, IV CK 183/03). Mając na uwadze powyższe, w mojej ocenie, w wypadku pozwania oddziału przedsiębiorcy sąd orzekający nie jest uprawniony do odrzucenia pozwu, a powinien zaś na podstawie art.

130 k.p.c. w zw. z art. 70 § 1 k.p.c. wezwać do uzupełnienia braków formalnych poprzez sprecyzowanie oznaczenia strony pozwanej.

KRZYSZTOF DANIELAK Aplikant radcowski

Druk, łamanie i oprawa: Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium” 20-075 Lublin, ul. Ogrodowa 12 tel. 81 442 19 19, fax 81 442 19 16 e-mail: drukarnia@gaudium.pl www.gaudium.pl Biuletyn jest wydawany przy współpracy finansowej z Wolters Kluwer.

Obchody Święta Narodowego 3 Maja

VI Ogólnopolska Konferencja Sędziów i Rzeczników Dyscyplinarnych

Reprezentacja piłkarska OIRP Lublin

Egzamin radcowski 2017

Wyjazdowa konferencja szkoleniowa Kraków–Praga

Wycieczka do nadbałtyckich stolic

ล lubowanie radcรณw prawnych

Konkurs wiedzy o wykonywaniu zawodu radcy prawnego

www.produkty.LEX.pl/connect

LEX Connect

Masz prawo być poza siecią LEX Connect to nowe narzędzie umożliwiające korzystanie z aktów prawnych, orzecznictwa, komentarzy, monografii i innych zasobów, bez połączenia z Internetem. Zasoby zapisane w Aktówce i historii przeglądania są dostępne w LEX Connect, w każdej chwili i każdym miejscu.

Dostęp bez połączenia z Internetem - do przeglądanych dokumentów w systemie LEX, np. w pociągu, samolocie, sali sądowej, podczas pracy poza biurem.

Historia przeglądania

Dokumenty z Aktówki

Automatyczna synchronizacja

- masz dostęp do wszystkich dokumentów programów LEX przeglądanych w ostatnich 30 dniach.

- korzystaj z najważniejszych dokumentów dodanych do Aktówki, bez dostępu do Internetu.

- historia przeglądanych dokumentów oraz zamieszczonych w Aktówce jest na bieżąco aktualizowana.

Dowiedz się więcej i zamów bezpłatną prezentację na:

www.produkty.LEX.pl/connect