“Als ik op het vliegtuig stap naar Kaapstad, ga ik naar huis.”

Johannesburg is een gevaarlijke stad. Dat is een internationaal bekende realiteit. Toch kun je er als Nyenrodiaan een uitstekende carrière opbouwen. Sterker nog, je kunt er verliefd worden op het land Zuid-Afrika en op een Zuid-Afrikaanse. Egon Theunissen (20050343) leidde zes jaar lang de Zuid-Afrikaanse organisatie van Danone en maakte beide dingen mee. Nu woont hij in Paarl in de Westkaap, waarschijnlijk een van de beste regio’s ter wereld voor een eindstation.

Vraag: Wat was je eerste ervaring met Zuid-Afrika?

ET: “Ik heb zes jaar voor Heinz gewerkt, toen ben ik in 2013 voor het eerst in Zuid-Afrika geweest, zonder al te veel verwachtingen. Heinz had een joint venture met Pioneer Foods, een van de grootste lokale voedingsmerken. De combinatie had een kantoor in Paarl, ten noordoosten van Kaapstad.”

Vraag: Hoe was het om voor een legendarisch merk als Heinz te werken?

ET: “Zuid-Afrika was een kleine markt voor Heinz. Het is een van de weinige landen waar Heinz Ketchup niet de marktleider is. In dat jaar nam Berkshire Hathaway, het conglomeraat van Warren Buffett, het bedrijf Heinz over, om het in 2015 te laten fuseren met Kraft Foods. Voorafgaand werd besloten om de activiteiten van Heinz in Zuid-Afrika in franchise te geven aan Pioneer Foods. Daarmee veranderde mijn job voor Heinz. Ondertussen was er in korte tijd het nodige gebeurd. Ik heb op verschillende plekken van de wereld gezeten, maar ik heb me nergens zo snel thuis gevoeld als in Zuid-Afrika. Voor dat ik het wist had ik een kring van collega’s en kennissen die bereid waren om me op sleeptouw te nemen. Binnen de kortste keren had ik een drukker sociaal leven dan ik in

Nederland had. Het had er ook mee te maken, dat in Paarl zoveel te zien is, van de Atlantische Oceaan, wildparken, wijngaarden tot en met Kaapstad zelf. Zeker in die tijd was er een relaxte houding ten opzichte van de verhouding werk/vrije tijd. Binnen een half jaar heb ik toen een heel goede indruk gekregen van het land.”

Vraag: Waarom wilde je in Zuid-Afrika blijven, terwijl Heinz andere plannen met je had?

ET: “Ik werd niet alleen verliefd op het land, maar ook op een Zuid-Afrikaanse, een Zulu vrouw om precies te zijn. Ondertussen wilde Heinz me hebben op hun vestigingen in China en Japan, waar ik integratieklussen moest doen voor de inkoop in die landen. Die klussen heb ik naar tevredenheid volbracht, waarna ik een grote doorbraak kon maken op het hoofdkantoor van Heinz in Pittsburgh als procurement director voor North America, de grootste regio voor Heinz. Ik had een topfunctie, maar ik werkte ook bij een club die behoorlijk ‘cut-throat’ was geworden. Werkdagen van 15+ uur waren de norm en de druk om je targets te halen was immens.Ondertussen probeerde ik iets van mijn relatie te maken door regelmatig naar Kaapstad te vliegen, eerst vanaf China en Japan. Daarna vanuit Pittsburgh, naar Washington en vervolgens via Dakar naar Kaapstad. Qua belasting was dat natuurlijk een drama. Toen kreeg ik een tip van een oud-collega bij Heinz, die me vertelde dat er een baan vrijkwam bij Danone in Zuid-Afrika. Misschien moest ik eens gaan praten. Aan de andere kant was de variabele beloning in Amerika erg hoog, zeker vergeleken met de baan in Zuid-Afrika. Maar na lang wikken en wegen, heb ik echter gekozen voor mijn relatie en voor die job bij Danone.”

Vraag: Was het relatieprobleem hiermee opgelost?

ET: “Mijn geliefde werkte toen voor Brandhouse, een joint venture tussen Heineken, Diageo en Namibian Breweries, in Kaapstad en ik kwam voor Danone op kantoor te zitten in Johannesburg. Ik ging van 24 reizen naar twee uur reizen in ZuidAfrika, maar dat voelde alsof het om de hoek was. Op een gegeven moment werd haar kantoor verplaatst van Kaapstad naar Johannesburg. Mooier kon je het niet bedenken en eindelijk konden we samen gaan wonen. We zijn nu al negen jaar gelukkig met elkaar. Het is een van de betere levensbeslissingen die ik heb genomen. Ze heeft een zoon uit een eerder huwelijk van 23 die net is afgestudeerd aan de Universiteit van Pretoria. Ik beschouw mezelf als zijn tweede vader op enige afstand.”

Vraag: Hoe ziet de Zuid-Afrikaanse markt er voor Danone uit?

ET: “In Zuid-Afrika zit Danone voor 95% in zuivel, dat is historisch zo gegroeid. We hebben het dan hoofdzakelijk over yoghurt-producten. Daarvoor hebben we hoofdzakelijk lokale merken. We hebben wel topmerken als Activia en Danino, maar dat is een klein segment. De watermarkt is lastig. Het is wellicht een nalatenschap van de Nederlanders dat het drinkwater van hoge kwaliteit is. Je kunt bijna overal water uit de kraan drinken, waardoor de markt voor mineraalwater niet zo interessant is, hoewel er de laatste tijd wel ruimte is gekomen voor mineraalwaters. Het is bovendien een erg competitieve markt en de marges zijn niet aantrekkelijk genoeg voor Danone. We hebben hier een aantal producten van Evian via een distributeur, maar erg duurzaam is het niet om vanuit de Franse Alpen water naar Afrika te slepen. We hebben ook een lijn van babyvoeding, maar daarvoor is de markt vergeven aan Nestlé en lokale merken. Er geldt op die markt een strikt verbod op reclame en het uitgangspunt is altijd dat borstvoeding de voorkeur geniet. Babyvoeding is een goed alternatief, met name als daar medische redenen voor zijn. In Zuid-Afrika is het echter een hele opgave om jonge moeders daarvan te overtuigen. Het gaat om vertrouwen winnen en daarvoor is een lange adem nodig.”

Vraag: Welk gedeelte van de consumentenmarkt kan Danone bereiken in Zuid-Afrika?

ET: “De onderkant van de markt is min of meer onbereikbaar voor Danone. Het gaat om zo’n 40% van de bevolking die wordt bediend met een uiterst competitieve markt. Die groep mensen hebben simpelweg niet genoeg middelen om het aan relatief dure yoghurt te besteden. Voor hen komt bijvoorbeeld rijstepap op de eerste plaats. Daarnaast is Danone een multinational met bepaalde kwaliteitseisen aan zijn producten, wat onze producten relatief duurder maakt en waardoor je de connectie met het werkloze deel van de bevolking helaas mist. Als voorbeeld, er is nu eenmaal een cold chain nodig voor Danone, dus de producten moeten gekoeld kunnen worden in de winkels en daarna thuis weer gekoeld kunnen worden. Daar hangt een bepaald prijskaartje aan. Dit wil niet zeggen dat het zo gemakkelijk is om een winstgevende yoghurt markt te hebben voor de middenklasse. Een sixpack met Danone ‘tubs’ kost in Zuid-Afrika ongeveer een euro, terwijl dit in Europa viermaal zo duur is. We moesten dus enorm aan de bak om voldoende omzet te halen tegen lage marges. Bedenk wel dat 70% van de supermarktuitgaven wordt gedreven door prijspromotie. De bevolking gaat geld uitgeven op het moment dat de maandsalarissen, pensioenen en uitkeringen worden gestort, maar dan kopen ze ook voor een hele maand in. Dus op dat moment moet je als merk je slag slaan door middel van gerichte reclame.”

Vraag: En hoe zit het met de premiummarkt?

ET: “Fascinerend is dat Woolworths de supermarkt is met het beste bereik onder de upperclass, maar deze meest premium winkel van Zuid-Afrika gebruikt voor de meeste producten private labels. Ze leveren daarbij een uitstekende marketing prestatie door innovatief te zijn en kwalitatief goede producten aan te bieden. Zo hebben ze inmiddels een Vegan-lijn en leveren ze smaken die trendy zijn. Woolworths zegt dan ook tegen gevestigde merken, no thanks! Ze hebben dus een sterke foothold in het marktgedeelte waar de marges aantrekkelijk zijn. Momenteel zijn er supermarkten als Spar en Checkers die de competitie aangaan met Woolworths. De Spar is in Zuid-Afrika een franchisemodel dat veelal wordt gerund door lokale ondernemers. Daarmee hebben ze een hoge dekkingsgraad op het platteland. Checkers zit dichter tegen onze Albert Heijn aan. Daar waar we aan de consumentenkant echt retail hebben die in de wereldtop mee kan, voelt het aan de leveranciers-zijde alsof we tien tot vijftien jaar achterlopen op Europa. Het is een agressieve business waarbij inkopers leveranciers onder zware druk zetten, totdat ze juiste prijs hebben afgegeven. Het is heel lastig om een strategische discussie te hebben zonder prijs.”

Vraag: Danone claimt strak te sturen op Sustainable Development goals; hoe ziet dat eruit in Zuid-Afrika?

ET: “Danone heeft al lang een bedrijfscultuur, waarbij naast het produceren van zuivelproducten, er aandacht is voor community projecten. We zijn een bedrijf dat heel graag op natuurlijke wijze maatschappelijk betrokken wil zijn. We hebben niet de pretentie dat we de onderneming zijn die het grootste verschil kan maken in ZuidAfrika, maar proberen wel de toon te zetten. Allereerst doen we de voor de hand liggende zaken als waist reduction, zonne-energie en eigen grondwater voorzieningen. Maar we hebben ook een onderwijsplan, waarmee we op scholen voorlichting geven over vitamines, minarelen en gezonde voeding. We zamelen verder plastic verpakking van yoghurt in en die werken we om tot bureautjes voor kinderen op school. Daarvoor hebben we ook een packaging award gekregen.”

Vraag: Hoe is het met de financiële positie van de gemiddelde ZuidAfrikaan gesteld?

ET: “We hebben hier al decennialang tussen de vijf tot tien procent inflatie. We zijn het echter gewend. De inflatie is traditioneel hoog, maar het is ook stabiel. Het zou me niets verbazen als 2022 het jaar wordt, waarin Nederland een hogere inflatie heeft als Zuid-Afrika. Het conflict in Oekraïne heeft hier veel minder invloed gehad op de energieprijs. De kosten van geld lenen zijn exorbitant. We zijn verhuisd van Johannesburg naar Paarl, waar we een eigen huis hebben gebouwd, waarvoor ik een kleine hypotheek had afgesloten. Ik kan je vertellen, dat ik behoorlijk gemotiveerd was om die snel af te betalen. Hypotheekrenten tussen de acht en tien procent zijn hier vrij normaal. Ze werken hier met variabele rente, je kunt een rentetarief niet voor langere tijd vastzetten, tenzij je bereid bent om een enorme premie te betalen. De Rand is geen fantastische munteenheid, hoewel er in Afrika ergere currencies zijn. Aan de andere kant zijn de rendementen op beleggen een stuk hoger. Het is hier vrij normaal om een rendement van tien procent of hoger te halen, daar kun je in Europa alleen van dromen. Dit is een land waarin je als ondernemer een behoorlijk kapitaal kunt verdienen, als je bereid bent om risico te nemen.”

Vraag: Wat is het commitment van Danone als multinational op het Afrikaanse continent?

ET: “Afrika is het continent dat het meest past bij de missie van Danone om gezonde voeding naar zoveel mogelijk mensen te brengen. Het concern zit in heel Afrika, maar het succes verschilt per land. Op het hoofdkantoor hadden ze wellicht de hoop dat de markt in Afrika zich sneller zou ontwikkelen, zoals dat in Azië is gebeurd. Dat is echter behoorlijk tegen gevallen. Africa is not for sissies zeggen we hier altijd met een knipoog, je hebt een lange adem nodig. Op het Afrikaanse continent is echter altijd wel iets aan de hand, een crisis, een opstand of een importverbod. Nigeria en Angola waren een tijdlang enorm winstgevende landen, vanwege de olie-export draaide die economieën overuren, maar dat is al bijna een decennium lang tot stilstand gekomen. De realiteit is dat geen enkel Afrikaans land groeit zoals Danone het had gehoopt, ook niet in Zuid-Afrika. Maar ik heb geen reden om te veronderstellen, dat Danone niet blijft investeren in Afrika. Het continent past nadrukkelijk bij de missie van de multinational: bringing health through food to as many people as possible.”

Vraag: Jullie zijn verhuisd van Johannesburg, terug naar Paarl. Is Johannesburg echt zo’n gevaarlijke stad?

ET: “Hoge criminaliteit is helaas de realiteit. Als je ooit ervaring krijgt met aanranding, verkrachting, carjacking of een overval, dan vergaat de liefde voor dit land snel. Je kunt ’s avonds niet zomaar de straat op. Ik heb geluk gehad dat ik tijdens mijn verblijf van zes jaar in Johannesburg nooit iets vervelends heb meegemaakt. De realiteit is wel dat je daar in een zwaarbeveiligde compound woont. Zoiets moet je een eigen plek kunnen geven. Als je dat erg beperkend vindt, dan is Zuid-Afrika en met name Johannesburg geen goede plek. Als je er wel tegen kunt, dan is dit een fantastisch land met een ongekende energie, diversiteit, schoonheid en ruimte.”

Vraag: Hoe ernstig zijn de problemen met het elektriciteitsnetwerk?

ET: “In Zuid-Afrika heb je toch te maken met een zich ontwikkelende markt, elk moment kan er iets onverwachts gebeuren, zeker nu we te maken hebben met het probleem load-shedding, waardoor de stroom op bepaalde uren wordt uitgedraaid door het staatsenergiebedrijf Eskom. Vandaag hebben we meer uren geen stroom gehad dan wel! Soms word ik er knettergek van, maar tegelijkertijd geeft het voldoening omdat hier nog zoveel te verbeteren valt, waarbij ik daadwerkelijk een aandeel kan leveren. Dat is iets dat me enorm veel energie geeft. Je kunt hier werken met inwoners van Zuid-Afrika die afkomstig zijn van verschillende rassen en stammen. Qua historie zou ik dichter bij de Afrikaanders moeten staan, maar het is juist fantastisch om vrienden van allerlei etnische achtergronden te hebben, een ware verrijking. Dit is wat Zuid-Afrika zo bijzonder maakt en waarom het nu al bijna tien jaar lang thuis is. “

Vraag: Je praat nog vol enthousiasme over Danone, maar ondertussen ben je er niet werkzaam. Hoe zit dit?

ET: “Ik heb afgelopen zomer een break genomen, na 17 jaar hard gewerkt te hebben. Ik wilde even tijd voor mezelf om na te denken over de volgende fase in mijn (corporate) leven. Er kwamen enkele zaken bij elkaar, waardoor ik er op een goede en vriendelijke manier kon uitstappen bij Danone. Maar nu, na enkele maanden rust en heel veel sport, denk ik er toch over om weer in het bedrijfsleven terug te keren, want daar ligt mijn ervaring. Het zal niet een kopie worden van mijn baan bij Danone, ik wil graag voortborduren op wat ik heb gedaan, maar tegelijkertijd ook een nieuwe dimensie toevoegen. Denk bijvoorbeeld aan een andere industrie, kleinere omvang van het bedrijf, ander type eigendom… en wellicht zelfs een ander land. Het moet een functie worden met een andere dynamiek, maar wel voldoende uitdaging om mijn internationale managementervaring te benutten.”

Ben je een echte Zuid-Afrikaan geworden?

ET: “Ik ben natuurlijk een Nederlander en heb mijn directe familie in Nederland. Maar als ik op Schiphol op het vliegtuig stap om naar Zuid-Afrika te gaan, zeg ik tegenwoordig, ik ga naar huis. Het is hier ontzettend mooi en je kunt hier een goed leven leiden. Ik heb niet het gevoel dat ik klaar ben met opdrachten in andere werelddelen, maar thuis is hier in Paarl in de Westkaap. Ik ben ervan overtuigd dat het mijn eindbestemming is.” ♦