Externe inspecties kunnen

INTERVIEW <

Externe inspecties kunnen bijdragen aan het verbeteren van de veiligheid

Sinds 2001 hebben in Nederland verschillende overheidsdiensten de krachten gebundeld in het Samenwerkingsprogramma BRZO+. Samen zien ze erop toe dat de meest risicovolle bedrijven van het land de veiligheidsregels eenduidig en juist uitvoeren en dat het toezicht op die regels overal hetzelfde verloopt.

In BRZO+ werken toezichthouders van de zes Brzo-omgevingsdiensten, de 25 veiligheidsregio’s en de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid samen. Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid controleert op arbeidsveiligheid, de Veiligheidsregio op brandveiligheid en de Brzo-omgevingsdienst op omgevingsveiligheid. Inspecteurs van de waterkwaliteitsbeheerders nemen ook regelmatig deel aan de inspecties en adviseren de Brzo-omgevingsdienst.

Jan Meinster Foto: Jordy Lieverse De ongeveer 400 bedrijven die onder de BRZO-regelgeving (Besluit Risico’s Zware Ongevallen) vallen, zijn zelf verantwoordelijk voor de veiligheid binnen hun bedrijf. Zij moeten voldoende maatregelen nemen waardoor zij zware ongevallen voorkomen en gevolgen van een eventueel ongeval beperken. Maar hoe zorg je voor een goed preventiebeleid? Fulco Jongsma, Brzo-inspecteur bij Brzo-omgevingsdienst DCMR Milieudienst Rijnmond geeft zijn visie. “Het startpunt van een goed preventiebeleid is de opleiding van de werknemers. Als je wilt dat de werknemers weten waar ze mee bezig zijn en vervolgens adequaat reageren, moeten ze weten welke gevaren er zijn en moeten ze hierin ook zijn getraind. Niet alleen theoretisch, maar ook praktijkgerichte training is belangrijk zodat veilig handelen een second nature wordt. Dat is de eerste stap”.

> Werkwoord. Veilig werken betekent vervolgens er continu in blijven investeren. Jongsma; “Wanneer een risico wordt geïdentificeerd, is het van belang om de genomen maatregel, eventueel procedureel, vast te leggen en regelmatig te onderhouden. Je kunt iets vastleggen, maatregelen nemen, maar uiteindelijk moet je ook nagaan of de genomen maatregelen in de praktijk werken. Bovendien worden regelmatig wijzigingen aangebracht of wordt onderhoud uitgevoerd wat vervolgens mogelijk invloed heeft op het hele systeem. Wijzigingen of verbeteringen zorgen ervoor dat niets in steen is gebeiteld. Een goed preventiebeleid is dan ook een werkwoord, het is een continu proces waar je voortdurend in moet investeren”. Jan Meinster, Senior beleidsmedewerker LEC BrandweerBRZO vult aan. “Preventiebeleid en Asset Management vragen op alle niveaus continu aandacht voor Plan-Do-Check-Act zodat de veiligheidsloop gesloten is. Daar zou je als bedrijf elke dag mee bezig moeten zijn”

Brandweertest bij opslagterminal Foto: Jan Meinster

‘Een goed preventiebeleid is een werkwoord, het is een continu proces waar je voortdurend in moet investeren’

> Ageing assets. Blijven investeren in zowel mensen als in techniek is de boodschap. Jongsma; “Tegenwoordig komt de term ageing assets regelmatig voorbij en wordt de vraag wel eens gesteld of veilig werken nog wel mogelijk is met een verouderende asset base. Het antwoord hierop is niet eenvoudig te geven. Als je naar de levensduur van machines of apparaten kijkt, dan is deze vaak weer te geven met een badkuipcurve. Nadat in de beginperiode door modificaties en aanpassingen de kinderziektes eruit zijn gehaald, zal een machine of apparaat gedurende een lange periode zonder problemen dienst kunnen doen. In de eindfase zullen de onderhoudskosten toenemen. Er zal worden geprobeerd om de levensduur van de installatie met opnieuw aanpassingen of modificaties te verlengen. Tegelijkertijd zie je dat een aantal machines met een heel hoge leeftijd erg weinig degradatie vertoont en zonder problemen lang kan blijven functioneren. Je zou kunnen stellen dat ze zijn ‘overgedimensioneerd’ of nagenoeg niet degraderen. Daartegenover is er apparatuur of zijn er machines die veel sneller slijtage vertonen en moeten worden vervangen. Doe je dit niet, dan neemt het risico >

op slecht functioneren toe. Maar betekent dit dan ook dat het veiligheidsrisico toeneemt? Mogelijk, maar niet noodzakelijk. Elke situatie is anders en moet afzonderlijk worden bekeken. Belangrijk is in elk geval dat bedrijven blijven investeren in goed onderhoud. De rol van maintenance is cruciaal met betrekking tot het goed en veilig blijven functioneren van installaties”.

> Iteratief proces. Meinster vult aan; “Hoe ouder een installatie wordt, des te vaker zullen bedrijven gebruikmaken van data om na te gaan of de levensduur nog kan worden verlengd. Maar data zeggen niet altijd alles. Je zult kritisch naar de gehele installatie moeten blijven kijken. De techniek kan bijvoorbeeld nog steeds als een zonnetje draaien, maar het ontwerp kan zijn verouderd waardoor de situatie onveilig is of wordt”. Hij licht toe met een voorbeeld. “Als je een bestaande fabriek met de opgedane kennis in 2020 opnieuw zou ontwerpen, dan ziet het ontwerp er wellicht heel anders uit qua indeling en qua materiaalkeuze dan dertig jaar geleden. Zo is in het verleden een fabriek gebouwd waarbij de ammoniakemissie van de fabriek kon emitteren op een plek waar een werknemer een afsluiter aan het dichtdraaien was, met een verkeerde afloop tot gevolg. Met de kennis van nu zou de fabriek anders zijn ingericht zodat deze situatie nooit zou kunnen voorkomen”.

Foto: Jan Meinster Risicogestuurd toezicht

Naast aangekondigde externe audits vinden er ook regelmatig onaangekondigde inspecties plaats. Jongsma; “Of we een onaangekondigd bezoek aan een bedrijf brengen, hangt af van meerdere factoren, zoals de grootte, de complexiteit en de risico’s van het bedrijf in combinatie met de mate waarin het veiligheidsbeheerssysteem functioneert. Door die combinatie kunnen we bepalen waar een bedrijf ongeveer staat en waar het heen gaat qua veiligheid en of een grondigere inspectie dan wel een onaangekondigd bezoek nodig is of niet”. Op onverwachte tijdstippen is de veiligheidscoördinator vaak al naar huis. “Diegene die je tijdens een aangekondigde inspectie spreekt is meestal goed van de tongriem gesneden. In de avonduren kun je een werknemer die ergens voor verantwoordelijk is ook vragen hoe hij zelf tegen bepaalde zaken aankijkt. Je ziet op die momenten hoe het er echt aan toegaat. En vaak is er dan ook tijd om daarover het gesprek aan te gaan. Nadeel is dat soms juist niemand aanwezig is die je wilt spreken, waardoor dergelijke bezoeken wat oppervlakkiger zijn. Dat hoort er nu eenmaal bij”.

Foto: Jan Meinster

Jongsma hierover; “Het technische aspect van een installatie is een sterk iteratief proces. De materialen en meetapparatuur in ageing assets zullen in de loop der jaren mee-evolueren zodat er veilig kan worden geproduceerd. De layout is echter veel lastiger aan te passen. Ook daar zullen bedrijven kritisch naar moeten blijven kijken”.

> Overdracht en eigenaarschap. De maintenance-afdeling speelt een cruciale rol om veilig te kunnen blijven produceren, zeker in de huidige economie. Jongsma; “In economisch uitdagende tijden is er meer dan ooit een krachtenveld gaande tussen productie en maintenance aangezien onderhoud uitvoeren kan leiden tot extra kosten. Echter, als je nu de verkeerde beslissingen neemt of kiest voor short cuts, dan zul je daar mogelijk pas over vier tot acht jaar het effect van zien. De maintenance afdeling zal ook in economisch moeilijke periodes het been stijf moeten houden”.

Een ander effect dat vaak pas op een later tijdstip wordt opgemerkt is of er tussen afdelingen een goede overdracht heeft plaatsgevonden. Meinster; “Na oplevering van projecten moet tussen de afdelingen goed worden gecommuniceerd zodat duidelijk is wie wanneer welke verantwoordelijkheid heeft”. Hij licht toe met een voorbeeld dat tijdens een inspectie aan het licht kwam. “Op een bedrijventerrein stond een aantal drukvaten gevuld met gevaarlijke stoffen met daarboven een koelleiding met water. De drukvaten werden beheerd door een andere afdeling dan de koelleidingen. Echter, wie verantwoordelijk was voor het onderdeel dat moest zorgen voor de verspreiding van het water, was onduidelijk. Het gevolg? Een volledig weggeroest deel waar niemand naar omkeek waardoor de situatie niet langer veilig was. Een goede overdracht van taken en eigenaarschap zijn cruciaal voor de veiligheid. Tijdens een (externe) Brzoinspectie komt dit dan boven water”.

> Externe audits. Externe inspecties kunnen bijdragen aan het verbeteren van de veiligheid. Jongsma;: “Externe inspecteurs (van de overheid) bezoeken meerdere bedrijven en letten op andere zaken dan werknemers tijdens hun dagelijkse werkzaamheden. Hierdoor kunnen we wijzen op verbeteringen die bedrijven mogelijk zelf over het hoofd hebben gezien, wat uiteindelijk leidt tot een veiligere werk- en leefomgeving”. Meinster; “De meeste bedrijven zijn het daarmee eens. Regelmatig houden we vanuit BRZO+ een tevredenheidsonderzoek over de uitgevoerde Brzo-inspecties. Uit de

Fulco Jongsma Foto: Pikulic Mladen

resultaten van het meest recente onderzoek blijkt dat 89% van de deelnemende bedrijven een inhoudelijke meerwaarde ziet in de externe Brzo-inspectie”.

Toch ziet niet iedereen externe inspecteurs graag komen. “Soms zitten ze midden in een onderhoudsstop of hebben op dat moment veel aan hun hoofd. Mogelijk is een aantal zaken niet goed op orde en zien ze ons evenmin graag komen”. Jongsma voegt hieraan toe; “De mentaliteit en cultuur kunnen veel verschillen van bedrijf tot bedrijf. Dat vind ik jammer. Je gaat ervanuit dat een bedrijf volwassen genoeg is om zijn gedrag te veranderen wanneer dat nodig is. Gaat er ergens iets fout, dan kan dit ook zijn voortgekomen uit onwetendheid of per ongeluk zijn gebeurd. Dat is niet altijd een overtreding. De bereidheid om te willen leren en verbeteren is belangrijk. Bij bedrijven die niet willen meewerken ga je als inspecteur juist meer op de kleinere zaken letten. Dit met het doel dat ze veiligheid in de toekomst serieuzer nemen. Anderzijds zie je gelukkig veel bedrijven die de inspectie veeleer zien als een gratis externe audit. Ze werken mee en zetten zaken die verbetering nodig hebben meteen om in een plan van aanpak. Vaak is, nog voor de inspectieperiode is afgerond, al een en ander in gang gezet om te verbeteren. Bij deze bedrijven let je meer op de grote zaken omdat je weet dat ze zelf veiligheid erg hoog hebben staan. Dat is mooi om te zien”. <

‘De rol van maintenance is cruciaal met betrekking tot het goed en veilig blijven functioneren van installaties’