J
... "
_..
Jaargang
Tijdschrift van de Natuurstudiegroep Dijleland •
40
-
Maart
.
2012
� NATUURSTUDIEGROEP
dijleland
�
Regionale werkgroep van Natuurpunt Studie vzw
n atu u rp u nt
Studie
Bestuur •
Driemaandelijks tijdschrift van de
3012 Wilsele, 0496-893106
Natuurstudiegroep Dijleland. De
Kris Van Scharen (penningmeester), Korbeekstraat 27,
•
3061Leefdaal, 02-7672638 Bruno Bergmans, Mgr. Van Waeyenberglaan 54 DIS bus3,
•
De Boomieww
Bart Creemers (voorzitter),Aarschotsesteenweg 420,
3000Leuven,0498-760722
Boomklever brengt bijdragen over studie en beheer van de biodiver siteit in het Dijleland en verschijnt viermaal per jaar (maart, juni, sep tember, december).
•
Joris Menten,W. De Croylaan 49/21, 3001 Heverlee, 0495-275393
•
Kelle Moreau, Korenbloemlaan 5, 3052 Blanden, 0486-125877
Redactie
•
Hans Roosen,Abstraat 101,3090 Overijse, 02-6879518
Hoofdredacteur: Bruno Bergmans
•
Robby Stoks, Ch. De Beriotstraat 32, 3000 Leuven
leden: Bart Creemers, Frederik
•
Roel Uyttenbroeck, Langeveld 76, 3220 Holsbeek, 0495-628863
•
Gert Vanautgaerden, Tulpenlaan 7,3052 Blanden, 0477426868
Fluyt, Kelle Moreau en Kris van Scharen
•
Koen Vandenberghe, Blijde lnkomststraat 85/5,3000 Leuven, 0485162619 André Verboven,Groeneweg 60, 3001 Heverlee, 016-238184
•
Redactle-adlU Artikels, fotós en korte bijdragen worden verwacht op het redactiese cretariaat, p/a Bruno Bergmans e-mail: bruno.bergmans@scarlet.be
Werkgroep vogels •
Algemeen coördinator: Kelle Moreau (kelle.moreau@gmail.com)
•
Watervogeltellingen,Luc Hendrickx( luchendrickx2003@yahoo.
lustraties en foto's blijft bij de res
com)
pectievelijke auteurs, tekenaars en
•
Trektellingen: Frederik Fluyt (frederik.fluyt@gmail.com)
Het copyright van de teksten, il
fotografen. Overname is mogelijk mits hun uitdrukkelijke toelating en bronvermelding
Werkgroep zoogdieren •
Archivering waarnemingen: Kelle Moreau (kelle.moreau@gmail.com)
• •
� Geïnteresseerden kunnen De Boomklever ontvangen door
V leermuizen: Hans Roosen (roosenhans@yahoo.com)
overschrijving van 10 € op reke
Hamster: Kris Van Scharen (kris.van.scharen@telenet.be)
ningnummer 001-1552168-50 van de Natuurstudiegroep Dijleland, met opgave van naam en adres. Een
Werkgroep ongewervelden •
Archivering en rapportering waarnemingen: Bart Creemers (bart.creemers@gmail.com)
steunabonnement kost 15 € of meer.
�"....
Natuurpunt is de grootste vereniging voor natuur en landschap in Vlaanderen. Ze telt 87.000 leden en
Werkgroep planten •
Themaverantwoordelijke: Joris Menten (pjoris@advalvas.be)
beheert 17 .000 hectare natuurge bied. Lid worden 'Van Natuurpunt vzw
Website: www.natuurstudiegroepdijleland.be Rondzendlijst Dijleland: Stuur een blanco e-mail naar: dijlevallei-subscribe@yahoogroups.com
kan door storting van 24 E op
rekeningnummer 230-0044233-21. www.natuurpunt.be
Druk: www.Koloriet.info Oplage: 200 ex. v.u.:
B. Crumers, Aarschotsesteenweg 420
- 3012
•
Wilsele
Als volgesneeuwd... Voor u ligt het eerste nummer van de
40S1e jaargang van De Boomklever. Om ons 4de decen
nium - we worden oud- te vieren, zullen we dit jaar in de oude doos duiken. Naast onze gebruikelijke waarnemingenoverzichten en artikels die de vinger aan de pols houden van het reilen en zeilen van allerlei zeldzaamheden in onze regio, is dit ook het uitgelezen moment om eens stil te staan. Ondergetekende heeft het genoegen gehad om te kunnen snuisteren in
40 jaar Boomkle
vers. Verspreid over dit jaar brengen we u een selectie van vergeten pareltjes die een her publicatie verdienen: sfeervolle beschrijvingen, grappige anekdotes en mijlpaalartikels die stuk voor stuk een inzicht verschaffen in wat er in al die jaren in het Dijleland verrassend hetzelfde gebleven is of juist drastisch veranderd is. Geniet ervan! En we gaan nog verder terug. Vorig jaar brachten we "Het Meerdaalwoud en zijn broedvogels, alsook de vogels der Dijle vallei" van Fl. Wortelaers
(1946) terug uit.
Een lectuur van dit boek is nog steeds heel genietbaar. Je kunt alleen maar respect krijgen voor de onvermoeibare waarne mingsijver en de spitse opmerkzaamheid van de auteur. Dit levert prachtige be schrijvingen op waarvan we u ook willen laten meegenieten. Zo verneemt u dus dit jaar meer over de Grote grauwe worger (oftewel de K lapek ster), de Wespenbuizerd (de Wespendief ), de Bossnep (de Houtsnip), de Kwakkelko
Kastanjebos 21412011
ning (de Kwartelkoning) en de lievelings vogel van wijlen koningin Elisabeth. Uit de prachtige beschrijvingen van Wortelaers spreekt ook een grote liefde voor onze mooie streek die mij ook zo nauw aan het hart ligt . Of zoals hij onze voorjaarsbossen beschrijft: "vooreerst het zo begeerde Lelietje van dalen
(Convallaria majalis) of zoals men 't noemt Meibloempje, buitengewoon veel en 't ganse woud door verspreid; de Bosanemoon
(Anemona nemorosa) in de bloeitijd lijkt de bodem
van sommige stukken als volgesneeuwd" Ik hou zo van die voorjaarssneeuw ...
Bruno Bergmans Hoofdredacteur De Boomklever
De Boomklever
1
-
maart 2012
Zwartwordende wasplaat Foto: Wim Veraghtert
Wasplaten, orchideeën van de paddenstoelen Wat zijn wasplaten?
men ook enkele andere graslandpaddenstoelen voor
Wasplaten noemt men wel eens de orchideeën van
die in bemeste graslanden ontbreken: satijnzwam
de paddenstoelen: niet alleen omdat ze kleurrijk zijn,
men, koraalzwammen, aardtongen, mosklokjes en
maar ook omdat ze meestal met meerdere soorten
barsthoeden.
samen groeien in (zeer) oude, onbemeste schrale soortenrijk wasplaatgrasland zich ontwikkelt. Was
Een beschrijving van de onderzochte percelen.
platen zijn daarom geschikte indicatoren voor de na
De onderzochte gebiedjes liggen allen op dezelfde
tuurwaarde van graslanden. De meeste soorten zijn
Diestiaanheuvel. Deze Diestiaanheuvel start in Leu
sterk bedreigd doordat deze kwetsbare biotopen ver
ven en strekt zich uit tussen de verbindingswegen
ruigen, bemest worden of ingeploegd worden. Gras
Leuven-Tienen en Leuven-Diest. De gebiedjes lig
landjes met meer dan 10 soorten wasplaten zijn heel
gen allen in Kessel-Lo, deelgemeente van Leuven. Er
zeldzaam in Vlaanderen. In wasplaatgraslanden ko-
werd een begin gemaakt met inventarisaties op de
graslanden. Het duurt vele decennia vooraleer een
2
De Boomklever
-
maart 2012
perceeltjes 1 en 2 in 2007, perceel 3 in 2008, perceel 4 en 5 in 2009 en perceel 6 in 2007, maar de eerste
wasplaten werden hier pas in 2011 gevonden. Perceel 1 is openbaar domein en kasteelpark HEI BERG, met een opmerkelijke droge en natte hei schrale
graslandsituatie
onder
gazonbeheer
(nu
deels hooilandbeheer). Belangrijkste plantensoorten zijn hier echte guldenroede, borstelgras, struikhei, tandjesgras, liggend walstro, voorjaarszegge, man netjesereprijs, zwarte zegge, sterzegge, bosanemoon, pilzegge, hazenzegge enz... Het grootste gedeelte is hellingsgrasland. Geurende wasplaat Foto: Wim Veraghtert
Perceel 2 is privé-terrein van de zusters ICM, een deel is hellingsgrasland, een deel ligt boven op de top van de Diestiaanheuvel. Het hellingsgrasland is zeer
tuin of prikkeldraadvegetatie. Van matig voedselrijk
schraal te noemen, met soorten als mannetjeserepri
tot zeer schraal. Opmerkelijk is dat alle besproken
js, gewone veldbies, zandblauwtje, schapengras, mui
terreintjes een gazonbeheer kregen of kort afgegraasd
zenoortje, biggenkruid, akkerleeuwenbek, grasklokje
werden. Als gemeenschappelijk kenmerk hebben ze
en echte guldenroede. Alles onder gazonbeheer.
verder geen of weinig bemesting en een ouderdom van enkele tientalllen jaren tot relicten van meer dan
Perceel 3 is een prikkeldraadvegetatie, plaatselijk
100 jaar.
schraal en een duidelijk relict. Kenmerkende soorten zijn kleine bevernel, geel walstro, muizenoortje, re ukgras, kamgras en goudhaver.
Monitoring en het herverdelen der percelen. Het is een moeilijke oefening geweest om als
Perceel 4 is een privéterrein, start aan de Zavelstraat
leek ondergedompeld te worden in de wereld der
en loopt door tot het aansluit met perceel 2. Een deel
graslandpaddenstoelen in het algemeen, en wasp
van dit perceel ligt onder schapenbegrazing met een
laten in het bijzonder. Hierdoor was het bij het be
lichte bemesting, al de rest is gazonbeheer met niet
gin van de inventarisatie niet altijd mogelijk en ze
bemesting. Opmerkelijk is de aanwezigheid van veel
ker niet eenvoudig om alle soorten te determineren.
mos en opmerkelijke soorten zijn klein vogelpootje,
Zelfs het terugbrengen van een soort naar de familie
grasklokje en veel muizenoortje.
der Hygrocybe was niet vanzelfsprekend. Er werden
Perceel 5 is een privé-terrein, met een belangrijk deel
in den beginne dan ook soorten niet herkend.
als hellingsgrasland. Het grootste deel is duidelijk
Dankzij de kennis van vooral Roosmarijn Steeman
matig voedselrijk met soorten als margriet, veldzur
en Wim Veraghtert, van Natuurpunt studie, werd
ing en scherpe boterbloem. Toch komen soms ook
ter plaatse, maar ook door middel van microscopie
muizenoortje in haarden door de grasmat.
zekerheid over determinatie gegeven. Later in de tijd bleek de website waarnemingen.be een gemakkelijk
Perceel 6 is het domein van Monta Rosa met im
instrument om zekerheid te krijgen van determina
verschil
ties. Alle onderstaande determinaties werden met
lend kleine graslandjes, waarvan enkele oud en
foto doorgegeven aan waarnemingen.be en kregen
schraal. Pas in 2011 werden hier de eerste wasplaten
een goedkeuring.
posante
oude
bruine
beukendreef
en
waargenomen. Het sluit naadloos aan met perceel Heiberg en maakte hier historisch ook deel van uit.
De monitoring werd aangezet in de vroegst gevon
Anderzijds vormt het ook verbinding met perceel 5.
den percelen in 2007. Eens begonnen met inventari satie werden deze graslanden om de week afgelopen
Opmerkelijk is de grote verscheidenheid in ligging
en dit van september tot januari. Er is dus sprake van
van de percelen. Van openbaar domein, naar privé-
een behoorlijke zoekinspanning.
De Boomklever
-
maart 2012
3
------ ---¡---
Omdat paddenstoelsporen vele kimometers ver door
gaan om de resultaten te publiceren worden percelen l,
de lucht getransporteerd worden en zo ver afgelegen
6 en 5 samen genomen tot perceel A. Percelen 4 en 2
gebieden kunnen koloniseren kan een verkeersweg of
worden dan perceel B. De prikkeldraadvegetatie blijft
prikkeldraad moeilijk beschouwd worden als limiterenÂ
dus perceel 3. De inventarisatie werden bijna geheel stopgezet in 2011, op enkele inventarisatierondes na.
de grens om een perceel af te scheiden. Als we dan over
EEN OVERZICHT VAN DE GEVONDEN GRASLANDPADDENSTOELEN PER GEBIED.
Perceel A PERCEEL
PERCEEL 6
PERCEEL 5
1
2007
Gele wasplaat
2009
Gewoon vuurzwammetje
2007
Elfenwasplaat
2009
Sneeuwzwanunetje
2007
Papegaaizwammetje
2009
Zwartwordende wasplaat
2007
Gewoon vuurzwammetje
2009
Gele wasplaat
2007
Zwartwordende wasplaat
2009
Elfenwasplaat
2007
Gele knotszwam
2009
Geurende wasplaat
2007
Slanke aardtong
2009
Wormvormige knotszwam
2008
Gele wasplaat
2009
Sikkelkoraalzwam
2008
Elfenwasplaat
2010
Gewoon vuurzwammetje
2008
Papegaaizwamm etje
2010
Sneeuwzwammetje
2008
Gewoon vuurzwammetje
2010
Zwartwordende wasplaat
2008
SneeuwzwaD101etje
2010
Gele wasplaat
2008
Gele knotszwam
2010
Elfenwasplaat
2009
Gele wasplaat
2010
Geurende wasplaat
2009
Elfenwasplaat
2010
Wormvormige knotszwam
2009
Papegaaizwamrnetje
2010
Sikkelkoraalzwam
2009
Gewoon vuurzwammetje
2010
Scharlaken wasplaat (Steeman)
2009
Sneeuwzwammetje
2010
Weidewasplaat
2009
Gele knotszwam
2010
Kabouterwasplaat
2009
Kleverige wasplaat
2011
Kleverige wasplaat
2010
Gele wasplaat
2011
Kabouterwasplaat
2010
Pape gaai zwammetje
2011
Gele knotszwarn
2010
Kleverige wasplaat
2011
Elfenwasplaat
2010
Gele knotszwam
2011
Sikkelkoraalzwam
2010
Kabouterwasplaat
2011
Geelvoetwasplaat
2010
Grauwe wasplaat
2011
Geurende wasplaat
2010
Gewoon vuurzwammetje
2011
Weidewasplaat
2010
Sneeuwzwammetje
2012
Geelvoetwasplaat
2010
Zwartwordende wasplaat
2012
Elfenwasplaat
2011
Gewoon vuurzwammetje
2011
Kleverige wasplaat
2011
Papegaaizwammetje
2011
Gele knotszwam
2011
Gele wasplaat
2012
Geelvoetwasplaat
2012
Gele wasplaat 10 soorten wasplaten
11 soorten wasplaten
2 andere soorten
3 andere soorten
2011
Kleverige wasplaat
1
soort wasplaat
In totaal vonden we dus voor "Perceel A" 17 kenmerkende graslandsoorten voor oude, onbemeste, ongescheurde graslanden. Meer in het bijzonder 1 soort aardtong, 2 soorten knotszwammen, sikkelkoraalzwam en 13 soorten wasplaten.
4
De Boomklever
-
maart 2012
lal;:', " ;J1:l'-..•"'�. •
';t��;:�: .
déläensto elen .-:.t•. L.....
__
•
....
Perceel B PERCEEL 2
PERCEEL 4
2007
Fijngeschubde aardtong
2009
Gewoon vuurzwammetje
2007
Gele knotszwam
2009
Weidewasplaat
2007
Fraaie knotszwam (Buelens)
2009
Gele knotszwam
2007
Gewoon vuurzwammetje
2009
Kleverige wasplaat
2007
Zwartwordende wasplaat
2009
Papegaaizwammetje
2008
Gewoon vuurzwammetje
2009
Kleverige aardtong (Steeman)
2008
Zwartwordende wasplaat
2009
Brede aardtong (Steeman)
2008
Sneeuwzwammetje
2009
Slanke aardtong (Steeman)
2008
Gele knotszwam
2010
Weidewasplaat
2008
Aardtong spec.
2010
Gele knotszwam
2009
Gewoon vuurzwammetje
2010
Kleverige wasplaat
2009
Zwartwordende wasplaat
2010
Gewoon vuurzwammetje
2009
Sneeuwzwammetje
2009
Gele knotszwam
2009
Papegaaizwammetje
2009
Kabouterwasplaat
2009
Aardtong spec.
2010
Gele knotszwam
2010
Wormvormige knotszwam
2010
Kabouterwasplaat
2010
Kleverige aardtong
2010
Sikkelkoraalzwam
2010
Papegaaizwammetje
2010
Sneeuwzwamm etje
2010
Zwartwordende wasplaat
(Veraghtert)
5 soorten wasplaten
4 soorten wasplaten
In totaal vonden we dus voor "Perceel B" 14 kenmerkende soorten voor oude, on bemeste, ongescheurde graslanden. Meer in het bijzonder 4 soorten aardtongen, sikkelkoraalzwam, 2 soorten knotszwammen en 8 soorten wasplaten.
Scharlaken wasplaat
Papegaaizwammetje
Foto: Wim Veraghtert
Foto: Wim Veraghtert
De Boomklever
-
maart 2012
5
• •
een hoekje (Gele knotszwam, Sneeuwzwammetje,
2008
Aardtong spec.
2009
Wormvormige knotszwam
2009
Weidewasplaat
2009
Sneeuwzwammetje
2010
Wormvormige knotszwam
2010
Weidewasplaat
2010
Sneeuwzwammetje 2 soorten wasplaten 1
andere soort
aardtongen). Enkele wasplaten zijn bepaalde jaren helemaal niet waar te nemen, maar dan plots wel (Grauwe wasplaat, Geelvoetwasplaat, Sikkelkoraal zwam). Natuurlijk spelen factoren als het frequent afmaaien van de grasmat of de hoeveelheidbladval een rol bij het inventariseren. Er bestaat een reële kans om meer graslandpaddenstoelen te vinden in dien particuliere tuinen en weilanden in de omge ving van de bestaande percelen afgelopen worden.
In totaal vonden we dus voor "Perceel 3" 3 kenmerkende soorten voor oude, onbemeste, ongescheurde graslanden. 1 soort aardtong en 2 soorten wasplaten.
Het is bijna zeker dat bij verdere inventarisatie nog andere soorten zullen opduiken. Graslanden met meer dan drie soorten wasplaten
Tussen haakjes werden de personen vernoemd die
worden wasplaatgraslanden genoemd en hun voor
door microscopie tot op soortniveau konden deter
komen in Vlaanderen is schaars (Buelens 2002). On
mineren.
dertussen zijn reeds vele veelbelovende graslanden onderzocht en is de determinatiekennis verhoogd. Er zijn reeds vele bermen, tuinen en weilanden met meer dan 3 soorten wasplaten. Zeldzaam zijn echter die percelen met tien of meer soorten wasplaten. De beste percelen in Vlaams-Brabant zijn Pellenberg, waar George Buelens pionierswerk verrichtte (trou wens dezelfde Diestiaanheuvel), Koeheide, Smeiberg of nu recent "achter Schoonhoven" in Rillaar. Hei berg hoort hier zeker bij. Er is de overtuiging dat alleen een doorgedreven mo nitoring kan leiden tot een juist inzicht omtrent het voorkomen van graslandpadenstoelen. Het vinden van een kenmerkende soort of van een veelbelovend grasland moet voldoende zijn om op zeer regelma tige basis terug te komen. En alhoewel soms sma lend gezegd wordt dat het zoeken naar wasplaten een rage geworden is, is hier vooral de bijdrage van de vrijwilliger, de natuurliefhebber, de natuurbelever die het mogelijk maakt om een beter beeld te krijgen van het voorkomen van soorten in Vlaanderen. Er blijft een uitdaging voor andere natuurliefheb Overzicht van de wasplatenpercelen op en rond de Heiberg in Kessel-Lo
bers om alles verder in kaart te brengen. De website waarnemingen.be kan hiervoor een uitdstekend in strument zijn.
Dirk Hennebel. dirk.hennebell@telenet.be
Besluit. Het is gebleken dat een doorgedreven monotoring belangrijk is om het aantal soorten per perceel te verhogen. Sommige soorten vindt men jaarlijks op dezelfde plaats, andere soorten zijn het ene jaar aspectbepalend en zijn de andere jaren beperkt tot
6
De Boomklever - maart
2012
Bronnen - Een 'Wasplatengrasland' te Pellenberg
- Georges Buelens Jaarboek natuurstudie 2002, Natuurpunt Oost-brabant vzw: 42-49
Schors vaandeldrager Foto: Erik Toorman
Nieuw ingevoerde soorten voor de periode oktober-december 201 1
1
n de periode oktober tot en met december 2011 werden er 116 nieuwe soorten toegevoegd aan de soortenlijsten op waarnemingen.be voor het Dijleland s.s., zijnde de gemeenten Kor
tenberg, Herent, Leuven, Bertem, Heverlee, Oud-Heverlee, Huldenberg en Overijse en het volledige Meerdaalwoud. 15 soorten waren toevoegingen op basis van oude waarnemingen van voor 201 1. Een eerste melding van een goudvis, vermoedelijk in een tuinvijver, werd niet opgenomen in onderstaand overzicht.
Voor eenvoud en referentie worden dezelfde prag
deling van de zeldzaamheidsklassen van alle nieuwe
matische soortengroepen onderscheiden en in de
ingevoerde soorten binnen die groep en achter de
zelfde volgorde besproken als kan teruggevonden
vermelde soortnamen (A=A lgemeen, VA= Vrij Al
worden op waarnemingen.be (wn.be) en de regio
gemeen, Z=Zeldzaam, ZZ=Zeer zeldzaam, versie
pagina. Ondanks de bedenkingen die er zijn bij de
december 2011). Nb= Niet beoordeeld door admi
aanwijzing van zeldzaamheidsklassen voor sommige
nistrator op het moment van schrijven (vaak door
soortgroepen, geven we deze info wel mee tussen
af wezigheid van een foto) en Av= aanvaard door ad
haakjes: bij de titel van de soortgroep als een ver-
minstrator. Wn.be = waarnemingen.be.
De Boomklever
-
maart 2012
7
Vogels (A 0, VA 0, Z 1. ZZ 1)
waarnemingen zijn ook aanvaard door kenners en
De eerste Bastaardarend (Aquila clanga, ZZ, Av)
kunnen dus beschouwd worden als nieuwe soorten
voor de regio op wn.be overnachtte voor een nacht
voor de regio.
aan de rand van het Meerdaalwoud, zonder dat ie
Herfstkortvleugelmot
mand het op dat moment wist. Hoe het komt dat
ex 06/11 te Overijse/Stad (Paul & Krista Nuyts-De
we dat toch weten kunt u onder andere lezen in het
greef, Av). Een in België wijdverspreide, maar lo
overzicht van bijzondere vogelwaarnemingen in een
kale soort die vermoedelijk ondergeïnventariseerd is
volgende nummer van de Boomklever. Een oude
door de late vliegperiode. De rups leeft voornamelijk
waarneming uit 2000 van een Oehoe (Bubo bubo, Z,
op eik (Quercus). De soort werd eerder al waargeno
Nb) is het eerste gegeven van deze soort op de regio
men in de regio (Verboven 2011b).
pagina. Deze waarneming was reeds gekend, met als
Schorsvaandeldrager
ontdekker Maarten Hens (pers. med. Kelle Moreau).
09/05 te Kessel-lo/Schoolbergen (Dries Bosmans)
Zoogdieren (A 0, VA 0, Z 1, ZZ 0)
op hakhout van Robinia pseudoacacia. Een erg lo
In deze periode werden de eerste waarnemingen van
kale en zeldzame soort in België met een bolwerk
(Eliomys quercinus, Z) toegevoegd. Eén
in Brabant. In Nederland zeer zeldzaam en sterk
adult in winterslaap op 30/10 werd waargenomen
achteruitgaand en dus ernstig bedreigd. De rups
in een Elzenbroekbos te Tombeek/Laanvallei (Hans
leeft onder schors van dode loof- en naaldbomen,
Roosen, Av). In de behandelde periode was er ook
voornamelijk op rottende stammen van eik ( Quer
een waarneming van een mogelijk roepend exem
cus) en Robinia . De naam 'vaandeldrager' zou zijn
plaar te Wilsele - Dorp (Jorg Lambrechts) en een
oorsprong hebben in de Belgische vlag waarin de ba
oude waarneming uit 1999 werd ingevoerd van een
siskleuren zwart en geel van deze soort voorkomen.
overreden adult exemplaar met levend jong op een
In onze regio werd deze mooie vlinder reeds waar
fietspad in de Ijsevallei (Huldenberg, Jan Verroken,
genomen te Terlanden/Onderbos in 2006 (Verboven
Nb).
2011b). Net buiten de grenzen van het werkingsge
Deze slaapmuis heeft zijn uiterste noordgrens in
bied werd de soort ook al waargenomen in Holsbeek
V laanderen, met de grootste dichtheden in de Leem
(2010, Kleine Langeveld) en kon de soort in 2011 van
streek. De soort gaat achteruit. In onze regio kwam
16/05 tot 26/06 gezien worden in een tuin in Linden.
de soort vroeger veelvuldig voor, maar recente waar
De locaties in Holsbeek, Kessel-lo en Linden doen
nemingen van deze verborgen soort zijn schaars. Een
vermoeden dat de soort een bolwerk heeft rond de
overzicht van historische waarnemingen kan worden
getuigenheuvels van de Kesselberg, Schoolbergen
teruggevonden in Roosen (2007) en Cortens & Ver
Lindenbos.
beylen (2008, 2009). Eikelmuizen worden meestal in
Oosterse schone
winterslaap waargenomen in nestkasten en als prooi
09/05 te Kessel-lo/Schoolbergen (Dries Bosmans,
van katten. De laatste waarnemingen uit de Laanval
Av) tezamen met een Schorsvaandeldrager (zie bo
lei dateerde van 2003. De recente waarneming op die
ven) op hakhout van Robinia pseudoacacia. Deze
plaats bevestigd dat de soort hier nog niet verdwe
opvallend gekleurde soort werd in 1975 als nieuw
nen is. In de Ijsevallei was er nog een waarneming
beschreven in Nederland, maar achteraf bleek de
in 2007. In 2007 en 2008 waren er meerdere waar
soort al reeds in 1854 te zijn beschreven in Turkije.
nemingen langs de spoorweg in Heverlee (Parkdal laan). Mogelijke eikelmuizen werden in 2008 ook
De Oosterse schone is waarschijnlijk in de 20e eeuw
gezien aan de rand van de Koeheide (Bertem). In beide laatste gebieden werden nestkasten geplaatst.
grote delen van W- en Midden Europa veroverd.
Eikelmuis
(Diurnea lipsiella, VA ) 2
(Dasycera oliviella, ZZ) 1 ex.
(Eratophyes amasiella, Z)
1 ex.
geïmporteerd in Nederland en vanuit hier heeft ze Schijnbaar kon de soort zich beter vestigen in W
De mogelijke waarneming te Wilsele-Dorp is inte ressant om op te volgen omdat daar zeker sinds de
Europa dan i n haar huidige vlieggebied i n Turkije.
jaren '80 geen waarneminge� bekend zijn.
zeldzaam. In België gebeurde de eerste waarneming
Nachtvlinders en micro's (A 0, VA 2, Z 1. ZZ 2)
pas in 2004 en enkel vanaf 2007 waren er meerdere
Er werden geen nieuwe macro-nachtvlinders toege
waarnemingen van deze soort per jaar. Het overgrote
voegd voor het Dijleland s.s. in deze periode, maar
deel van de waarnemingen op wn.be worden op dit
wel vijf micro-nachtvlinders. Voor drie van deze
moment gedaan in de Kempen, waar de soort zeker
waren er nog geen andere gegevens gekend. Deze
niet meer als zeer zeldzaam kan beschouwd worden,
8
De Boomklever
-
maart 2012
In Nederland wordt de soort nu aanzien als vrij
zoals vermeldt op phegea.org. De hier beschreven
kopvlieg (Conopidae), Leopoldius signatus, aan de
waarneming is de eerste voor Vlaams-Brabant op
rand van Egenhovenbos (Johan Robben), enkel ge
wn.be.
documenteerd met foto's uit het veld, werd alsnog
Essenmineermot (Zelleria hepariella, ZZ) 1 ex.
niet beoordeeld.
06/11 te Overijse/Stad (Paul & Krista Nuyts-De
Kevers (A 6, VA 18, Z 0, ZZ 1)
greef, Av). Zeer zeldzame soort, met als waardplant
Van de 25 nieuw ingevoerde soorten kwamen er 13
Es (Fraxinus excelsior) , die lichtjes toeneemt in Ne
uit het notitieboekje en de collectie van David Muis
derland. Op wn.be wordt de soort van slechts 6 loca
tijdens de periode 1983-1990: 6 algemene snuitkev
ties gemeld, waarvan4 in Vlaams-Brabant. Dit is een
ers
nieuwe (gekende) soort voor de regio.
waarvan de kwetsbare Leistus spinibarbis (ZZ, Kes
Esdoornboogbladroller (Acleris sparsana, VA). 1
selberg, Nb) en de bedreigde Elaphrus uliginosus
ex. op licht 30/10 ( Av) en 1 ex op licht 06/11 (Av) te
(VA, Neerijse/Doode Bemde, Nb) de bijzonderste
Overijse/Stad (Paul & Krista Nuyts-De greef). Alge
zijn.
mene en licht toenemende soort in Nederland. De
Een poel in het Twaalf Appostelenbos (Tervuren)
(Curculionidae) en 7 loopkevers (Carabidae),
soort is wijdverspreid in België, maar meer algemeen
werd op 22/10 onderzocht door Nobby Thys, met
in Vlaanderen. Naast Esdoorn, zijn er nog andere
als resultaat 8 nieuwe waterkevers voor de regio op
loofboomsoorten gekend als waardplant. Nog niet
wn.be.: 5 Waterroofkevers (Dytiscidae), 1 Water
eerder gekend voor onze regio, maar vermoedelijk
treder (Haliplidae) en 2 Watertorren (Hydrophili
ondergeïnventariseerd omwille van zijn vliegtijd in
dae).
het najaar.
Daarnaast werden nog 2 Glanskevers (Nitidulidae), 1
Bijen, wespen en mieren (A 1. VA 1, Z 1, ZZ 1)
Kortschildkever (Staphylinidae) en 1 Waterroofkev
De eerste gegevens van de algemenere Tromatobia
er door andere waarnemers toegevoegd. Geen en
lineatoria (sluipwesp, VA) en Ancistrocerus gazella
kele waarneming van de nieuw ingevoerde kever
(plooivleugelwesp, A) en de zeldzamer waargeno
soorten werden beoordeeld door een administrator.
men Pamphilius aurantiacus (bladwesp, ZZ) wer
Wantsen en cicaden (A 2, VA4, Z 1, ZZ 0)
den niet beoordeeld.
In het Twaalf Appostelenbos (Tervuren) vond Nob
Rode Koekoekshommel (Bombus rupestris, Z) 1
by Thys op 22/10 een exemplaar van het Zuidelijk
ex. 10/11 te Wilsele (Dirk en Walda Hennebel, Av).
Dwerglopertje (Microvelia pygmaea, Z), een wants
Een koekoek van en sterk gelijkend op Steenhom
die op de rode lijst staat als Kwetsbaar. Deze en
mel (Bombus lapidarius). Een belangrijk verschil
zes andere nieuw ingevoerde soorten werden niet
tussen deze soorten zijn de zeer donkere vleugels bij
beoordeeld.
de Rode koekoekshommel. Naast deze en een aantal
Insecten (overig) (A 0, VA 1, Z 0, ZZO) conspersa (schietmot-Trichoptera,
onzekere en niet te beoordelen waarnemingen be
Plectrocnemia
staan er op wn.be op dit moment enkel aanvaarde
VA) 1 ex. 22/10 te Tervuren/Twaalf Appostelenbos
waarnemingen van uit de Maasvallei. Zoals bij vele
(Nobby Thys, Nb, determinatie door Koen Loek).
hommels is de stand na 1950 dramatisch ingestort.
Geleedpotigen (overig) (A4, VA 0, Z 0, ZZ 0)
Men denkt dat deze eerder zuidelijke soort onder
Lentehangmatspin (Neriene montana, A) 1 ex.
invloed van klimaatsveranderingen zich weer meer
06/11 te Egenhoven/Terbank (Erik Toorman, Av).
zou kunnen vestigen.
De eerste gegevens van Koffieboonspin (Steatoda
Vliegen en Muggen (A 8, VA 3, Z 0, ZZ 1)
bipunctata, A) en Tomocerus minor (springstaarten
In deze periode werden 12 nieuwe Diptera soorten
Collembola, A) werden voorlopig niet beoordeeld.
toegevoegd, al dan niet met waarnemingen in 2011.
Weekdieren en overige ongewervelden (A 2, VA
Er waren nieuwe gegevens van 9 soorten Echte vlie gen (Muscidae), 1 soort Dambordvlieg (Sarcopha
0, ZO, ZZO) De eerste waarnemingen van Onechte paarden
gidae) en 1 soort Venstermug ( Anisopodidae). De
bloedzuiger
meeste van deze algemene soorten werden voor
Bruine blindslak (Aegopinella nitidula, A) werden gedaan op 22/10 te Tervuren/Twaalf Appostelenbos
minstens één waarneming goed gedocumenteerd door de waarnemer (Joris Menten) a.h.v. ingeza
(Haemopis
sanguisuga,
A)
en
de
(Nobby Thys), maar werden niet beoordeeld.
melde exemplaren, voordat ze konden worden goed
Paddenstoelen (A 2, VA 8, Z 13, ZZ4)
gekeurd. Een waarneming van een zeldzame Blaas-
Er werden 27 nieuwe paddenstoelen en schimmels
De Boomklever
- maart 2012
9
••• ",oi.t1••
•••.
..-1," ____ _ ____ _ _
toegevoegd voor het Dijleland s.s.. De locaties waar
Kampenhout (2006) en in Hoeilaart werd de soort
meerdere nieuwe soorten werden teruggevonden
waargenomen op 20 maart van vorig jaar. De soort is
zijn de bossen en parken van Tervuren (Arboretum,
saprotroof op loofbomen, vooral op Els.
Kapucijnenbos, Park van Tervuren en het Zoniën
Iepenzwam
woud tezamen 8 nieuwe soorten), Meerdaalwoud
te Tervuren/ Arboretum (Ral ph Vandiest, Nb). Zeer
(6 soorten, waarvan 5 in Haasrode/Meerdalbos),
zeldzaam in Vlaams-Brabant. Net buiten de regio
Heverlee/Arenbergpark (4 soorten) en Bertem/Koe
eerder gekend uit het Zoniënwoud te Hoeilaart
heide (3 soorten). Van negentien soorten zijn vrij re
(1997). Dit is een parasiet op oude iepen die enkel
cente waarnemingen (na 2000) in de regio gekend,
via wonden bomen aantast. De aangetaste boom kan
waaronder het in V laams-Brabant zeer zelden waar
meestal nog jarenlang overleven zonder duidelijke
genomen Fopnetwatje (Arcyria minuta, VA, Nb).
zichtbare. gevolgen. De vruchtlichamen verschijnen
Van de in Vlaams-Brabant zeer zeldzame Ridder
meestal hoog op de stam. De soort is zo goed als ver
(Hygrocybe fornicata, ZZ, Nb), de vrij zeldzame Bundelchloormycena (Mycena stipata,
dwenen uit Europa door de iepenziekte, waardoor
Z, Nb), de zeer zeldzame Sparrenstinktaailing (Mi
soort bedreigd.
cromphale perforans, Z, Nb), en de vermoedelijk uit heemse Gepeperde sparrenr ussula (Russula badia,
12 mossen en 2 korstmossen werden nieuw inge
ZZ, Nb), zijn enkel waarnemingen gekend van voor
voerd, maar geen enkele waarneming werd beoor
de laatste eeuwwisseling.
deeld. Van Muurachterlichtmos (Schistidium cras
De grootste vondst tijdens deze periode was een
sipilum, A) bestaan er geen gegevens in de FLOR A
(Coprinus insignis, ZZ) op 12/10
databank voor onze regio. Van Gewoon Pelsmos
wasplaat
Zijige Inktzwam
.
(Hypsizygus ulmarius, VA) 1 ex. 08/11
iepen al op jonge leeftijd sterven. In Nederland is de Mossen en Korstmossen (A 11. VA
3. Z 1. ZZ 0)
tijdens een begeleide wandeling te Heverlee/Aren
(Porella platyphylla, Z) zijn er enkel historische ge
bergpark (o.a. Roosmarijn Steeman en Reinhardt
gevens gekend in het Dijleland (1950). Deze soort is
Strubbe, Nb). Microscopisch onderzoek bevestigde
zeldzaam in Nederland.
dat dit een nieuwe soort is voor V laanderen (pers. med. Roosmarijn Steeman)! In Nederland is de soort
Ook voor de twee korstmossen Grove Poeder korst
(Lepraria rigidula, A) en Rond Schaduwmos
ernstig bedreigd met slechts 1 bezet atlashok sinds
(Phaeophyscia orbicularis, A) ontbreken er gegevens
1990. Komt voor als saprofiet op loofhoutstronken.
voor onze regio. Voor Grove Poederkorst zijn er zelfs
Volgens Roosmarijn Steeman is de soort in feite ook
geen gegevens terug te vinden in de FLORA data
macroscopisch herkenbaar en lijkt ze op een grote
bank, maar op wn.be komt de soort wel voor op nog
kale inktzwam, maar dan zijdeachtig behaard en is
twee andere locaties in V laanderen. Beide korstmos
ze steeds te vinden bij Paardenkastanje.
sen zijn algemenere soorten in Nederland. Dit toont
De vondst van een Kalkvuurzwammetje (Hygrocy
aan dat het nog erg pover staat gesteld met verza
be calciphila, Z) op 04/12 te Bertem/Koeheide (Ral
melen en beschikbaar stellen van waarnemingen van
ph Vandiest, microscopische verificatie door Ronny
korstmossen in Vlaanderen.
Boeykens, Av) is ook bijzonder. Dit is de eerste waar
Tenslotte is de waarneming van Langbladig Buidel
neming voor Vlaams-Brabant. In Nederland is hij
mos
zeer zeldzaam en ernstig bedreigd. Kalkvuurzwam
zaam als voorlopige enigste waarneming in Vlaande
metjes komen voor als bodembewonende saprofie
ren op wn.be (8 km-hokken in Vlaanderen na 2000
ten in voedselarme graslanden en krijthellingen. De
in FLOR A databank).
soort is mogelijk wat onderbemonsterd omdat hij
Planten (A 0, VA 6, Z 3, ZZ 1)
enkel van het algemenere Gewoon vuurzwammetje
In totaal werden er 10 nieuwe plantensoorten inge
(Hygrocybe miniata) microscopisch met zekerheid is
voerd in deze periode, allen met waarnemingen tij
te onderscheiden.
dens de hier besproken invoerperiode. Acht soorten
Van de volgende twee soorten zijn er uit de literatuur
zijn (waarschijnlijk) aangeplante, verwilderd, tuin
geen eerdere gegevens bekend uit het Dijleland s.s.:
of stinzenplanten en komen niet in aanmerking voor
Geelgerand
Z)
Elfenbankje
(Antrodiella hoehnelii,
1 ex. 09/10 te Tervuren/Park (Ralph Vandiest,
(Calypogeia integristipula, VA) nog opmerk
een ruimere bespreking. De twee inheemse planten soorten die nieuw werden ingevoerd zijn:
Nb). Vrij zeldzaam in Vlaams-Brabant. Net buiten
Blaasvaren
de regio is de soort gekend van het Steentjesbos in
een noordelijk georiënteerde flank van een holle weg
10
De Boomklever - maart 2012
( Cystopteris fragilis, ZZ) 8 ex. 16/10 in
- Cortens ]. & Verbeylen G. {2009). De eikelmuis in V laanderen - Synthese van drie jaar inventari seren en aanzet tot effectieve soortbescherming. Rapport Natuur.studie 2009/1, Natuurpunt Studie Rode koekoekshommel Foto: Dirk Hennebel
te Leefdaal/plateau (Kasper Van Acker, Av). Een zeer zeldzame soort in V laanderen, maar wijdverspreid in Europa en iets algemener in onze regio dan in de rest van Vlaanderen. Komt voor in spleten van voch tige muren en rotsen op relatief schaduwrijke plaat sen. In Vlaanderen is de soort beperkt tot kunstma tige groeiplaatsen (kaaimuren en oude gebouwen)
(Zoogdierenwerkgroep), Mechelen, België. (On line raadpleegbaar) - Creemers, B. 2011. Dijlelandse biodiveristiteit op gelijst januari-maart 2011. 39 {l): 40
-
45
- Steeman, R., Langendries, R., Monnens, R., Bue lens, G., De Pauw, S., Walleyn, R. eds. 2006 Pad denstoelen in de regio Leuven 1981-2004. Natuur punt Studie, Mechelen pp. 431. - Steeman, R., Asperges, M., Buelens, G., De Ceus ter, R., Declercq, B., Kiszka, A., Leysen, R., Meuw
en holle wegen (vooral rond Leuven). Het valt op dat
is, T., Monnens, J., Robijns, J. Van den Wijngaert,
de meeste recente groeiplaatsen op andere locaties
M., Van Roy,]., Veraghtert, W., Verstraeten, P. Eds.
liggen dan de oude. Vooral in de omgeving van het
2011. Paddenstoelen in Vlaams-Brabant en het
Zoniënwoud verdwenen veel groeiplaatsen.
Brussels Hoofdstedelijk Gewest, 1980-2009, Ver
Waterpostelein (Lythrum portula, VA) 1 ex. 27/11
spreiding en ecologie. Natuurpunt Studie, Meche
te Haasrode/Meerdaalbos (Kasper Van Acker, Av).
len. pp. 728.
Vrij algemeen in de Kempen en de buurt van Brugge,
- Stuckens, ]. & Vercoutere, B., eds. Verspreidings
elders zeldzamer. Dat is zeker zo voor het Dijleland.
atlas van de planten in het Dijleland 1975-2002,
De meest recente waarnemingen voor het Dijleland
Een uitgave van Vrienden van Heverleebos en
in de FLORA Databank zijn 1979 (Meerdaalwoud)
Meerdaalwoud vzw, Natuurstudiegroep dijleland
en 2002 (Tervuren/ Arboretum). De soort is een pi
en Flo.Wer. Leuven, pp 341.
onier van matig voedselarme, matige zure, natte of
- Van Landuyt, W., Hoste, W., Vanhecke, L., Van
vochtige, zandige tot lemige bodems in oeverzones,
den Bremt, L., Vercruysse, W., and De Beer, D.,
moerassige heiden, niet te sterk beschaduwde bos
eds. 2006. Atlas van de flora van Vlaanderen en
paden en zandige wegen, duinpannen, droogval
het Brussels Gewest. Instituut voor natuur- en
lende greppels en natte graslanden. Jarenlange on
bosonderzoek/Nationale plantentuin van België ,
derdompeling en schijnbare afwezigheid overbrugt
Brussel, pp 686-687.
Waterpostelein gemakkelijk met behulp van een
- Verboven A. 201la. De dag- en nachtvlinders (Le
zaadbank.
pidoptera) van het Dijleland Deel 1: Mycropterigi
Algen en wieren (A 1, VA 0, Z 0, ZZ 0)
dae (Oermotten) tot en met Lyonetiidae (Sneeuw
De eerste zekere waarneming van een alg of een wier
motten). De Boomklever 39 (1): 12-15.
op wn.be voor onze regio is de eerste waarneming
- Verboven A. 20llb. De dag- en nachtvlinders (Le
van Trentepohlia aurea (een groenwier, A) op wn.be,
pidoptera) van het Dijleland Deel Il: Ethmiidae
maar deze werd niet beoordeeld.
tot en met de Choreutidae (Glittermotten). De Boomklever 39 (3): 63-68.
Bart Creemers hart.creemers@gmail.com
- http://www.curculionidae.be - FIORA
databank:
http://flora.inbo.be//Pages/
Common/Default.aspx
Referenties - Calle, L.,
Jacobusse, C.H. eds. 2008. Bijen en
Wespen in Zeeland; Fauna Zeelandica deel 4, Het Zeeuwse landschap, Wilhelminadorp. Pp. 191 - Cortens J. & Verbeylen G., 2008. Bescherming van de eikelmuis in V laams-Brabant via monitoring en
- www.microlepidoptera.nl - www.phegea.org - Belgian
Species
List
2012.
Microvelia
pyg-
maea (Dufour, 1833). Document geraadpleegd op http://www.species.be/nl/29489 op 15 January 2012.
advies. Rapport Natuurpunt Studie 2008/4, Me
- http://www.verspreidingsatlas.nl
chelen, België. (Online raadpfeegbaar)
- www.waarnemingen.be
De Boomklever - maart 2012
1 1
Skräntärnä!!
1
n de rubriek "Buiten gekeken" wist Her wig Blockx jarenlang generaties vogelkij
kers in de Dijlevallei warm te maken voor al het lekkers dat onze vallei met een bezoekje vereert. Geen passender manier om deze
Ik ben het voorval al vergeten als om 12u55 plots een grote "witte" boven de vijver hangt. De kijker laat er ditmaal geen twijfel over bestaan. De zware kop met rode snavel die kennelijk altijd naar beneden wijst , de grijze veeg op de ondervleugels met de witte schacht van de eerste handpen: één van mijn abso
reeks "Uit de oude doos" te starten dan
lute favorieten in de Dijlevallei! Af en toe bidt hij en
met een van zijn mooiste stukjes, een ode
ik zie hem zowaar 2 vissen opduiken die hij onmid
aan Sint-Agatha-Rode. We schrijven 1 mei 1994". De eerste mei is altijd een leuke dag, al was het alleen maar omdat je niet hoeft te gaan werken... Bovendien is het de aanvang van de voor vogelkijkers magische meimaand wanneer de vogels op hun mooist zijn en menig tandengeknars weerklinkt als men hoort wat er zoal "gemist" werd.
dellijk tijdens het vliegen naar binnen schrokt. Het is per slot van rekening nog ver naar de Baltische zee" . Mooie sprookjes duren niet lang: d e Reuzenstern vliegt 3 ererondjes en ik geniet volop want dit is dé spetter van het jaar, zoweel is nu al zeker".Na 5 mi nuten verdwijnt de vogel spoorloos aan het noorde lijke einde van de vijver. Onwillekeurig gaan mijn gedachten terug naar de Reuzensternen die we ooit zagen in de haven van
Zo herinner ik mij een uitstap onder een zomerse
Thessaloniki en op Limni Koronia. Telkens volwas sen vogels, zwaar "kra-kra-kra" roepend met bede
zon in het Zwin dat op die eerste mei alleen 5 Ka
lende jonge reusjes die een zacht "uwie-uwie" ten
noeten vrijgaf. Maar owee, bij thuiskomst bleek het
gehore gaven. Z elden hoorde ik zulke totaal ver
te Sint-Agatha-Rode kadootjes "geregend" te hebben
schillende geluiden van één en dezelfde vogelsoort.
met Visarend, Zwarte sternen, Dwergmeeuwen, Ge
Daarna duurde het ruim 10 jaar vooraleer ik terug
oorde fuut en zelfs een Kuifduiker in zomerkleed. U
Reuzensternen zag: op een strandje van de Lepe
begrijpt wellicht dat wij in alle staten waren".
laarsplassen in de Flevopolder. Datzelfde jaar nog:
Speelt het voorgaande ergens rond in mijn achter
selijke Boddenbaai in Oost-Duitsland waarbij weer
hoofd als ik op 1-5 jl. te Sint-Agatha-Rode postvat
dat krakend geluid een onvergetelijke indruk maakte.
onder een warme voorjaarszon? Het begint goed
Vreemd genoeg was er aan de monding van de Wi
met verschillende Buizerden en 2 Boomvalkjes die
sla vorig jaar slechts kortstondig één te bewonderen,
boven het dennenbos achter Beaumont krijgertje
maar U kent dat: vogels zijn totaal onvoorspelbaar.
2 volwassen vogels met ene jong boven een paradij
spelen. Het is waarschijnlijk als gevolg van het terugdenken Om 11u50 zie ik plots vrij hoog een vogel cirke
aan Polen dat ik bij het verlaten van St-Agatha-Rode
len. Ik vang hem misschien 1 seconde in de kijker
de volgende kryptische boodschap heb geformu
en dan verdwijnt hij achter het gebladerte van een
leerd:
wilg. Toch is dit genoeg om een belletje te laten rin
"SAR 1-5: 1 skräntärnä"
kelen: een meeuw met toch wat van een stern, was
Wedden dat dit briefje tot enig gevloek zal leiden?!
dat geen".? Intensief speuren levert niets meer op
Herwig
en wat later buitelden een 5-tal Kokmeeuwen naar beneden. De twijfel vergroot, was ik daarstraks ook al geen Roodpootvalk aan het zoeken tussen de resi dente Boomvalken...?
12
De Boomklever
Herwig Blockx herwig.blockx@yahoo.com
De Boomklever, jaargang 22, nummer 4, december 1994
-
maart 2012
Geelgors, Leefdaal. Foto: Sam & Katrien De Backer-Reynders
Opmerkelijke vogelwaarnemingen in de Dijlevallei en omgeving september - november 201 1
D
it overzicht van opmerkelijke en interessante vogelwaarnemingen in het Dijleland beslaat voornamelijk de periode september - november 201 1. De bestreken regio omvat de gemeen
ten Kortenberg, Herent, Bertem, Leuven, Oud-Heverlee, Huldenberg, Overijse,Tervuren en de aan grenzende gebieden. De volgende rubriek zal de periode december 2011 - februari 2012 omvatten. Waarnemingen worden voor S maart 2012 ingevoerd op
www.waarnemingen.be,
of bezorgd aan
Kelle Moreau, Meibloempjeslaan 2, bus 3, 8400 Oostende, 0486/ l 2.58.77, kelle.moreau@gmail.com.
Waarnemingen van onder meer Patrijs, Knobbelzwaan,
Bogaardenstraat (Oud-Heverlee - Korbeek-Dijle) en
Krakeend, Slobeend, Wintertaling, Tafeleend, Kuifeend,
NGB, NGB =Neerijse/Grote Bron (deel Doode Bemde),
Dodaars, Fuut, Aalscholver, Blauwe Reiger, Bruine Kie
NK V = Neerijse/Kliniekvijvers (deel Doode Bemde) en
kendief,
SAR= Sint-Agatha-Rode/ Grootbroek.
Havik, Waterral, Kievit, Witgat, Watersnip,
Stormmeeuw, Kleine M antelmeeuw, Kerkuil, Steenuil, Bosuil, Ransuil, Ijsvogel, alle spechten, Veldleeuwerik,
Kleine Zwaan Cygnus bewickii
Graspieper, Grote Gele Kwikstaart, Zwarte Roodstaart,
19/10
Kramsvogel,
Koperwiek,
Vuurgoudhaan,
Glanskop,
7 ad+ 2 juv te SAR (I. Nel, S. Peten, R. Stoks)
Matkop, Kuifmees, Zwarte Mees, Roek, Ringmus, Keep, Putter, Sijs, Kneu, Goudvink, Appelvink, Geelgors, Riet
Grauwe Gans Anser anser
gors en alle exoten werden niet in dit verslag opgenomen
Overtrekkende Grauwe Ganzen werden waargenomen
maar wel verwerkt. Voor een Heilige Ibis wordt in de
te Leefdaal/plateau (resp. 150, 5, 8 & 8 ex. op 9, 14, 16/10
laatste categorie een uitzondering gemaakt. Meerdere
& 5/11; ]. Vantrappen, 1. Nel, P. Moysons e.a.), Heverlee/
waarnemingen in dit overzicht dienen door het Belgisch
Langestaart (resp. 7 & 2 ex. op 11/10 & 14/11 (B. Willaert),
Avifaunistisch Homologatiecomité beoordeeld te wor
Erps/Dorenveld (25 ex. op 15/10; P. Moysons), Sint-Joris
den vooraleer ze definitief op de Dijlelandse lijst kunnen
Weert (8 ex. op 5/11; R. Stoks) en Haasrode/industrie (7
bijgeschreven worden, en worden dus onder voorbehoud
ex. op 7/11; D. von Werne). Pleisteraars waren er te OHZ
gepubliceerd.
(resp. 3, 4 & 3 ex. op 21, 29/09 & 13/11; R. Stoks, G. Va nautgaerden), OHN (resp. 1 & 12 ex. op 13/10 & 21/11;
Gebiedsafkortingen
G. Vanautgaerden, I. Nel), AVP (2 ex. van 26/10 tot 26/11;
WLS =Wilsele/ Vijvers Bellefroid, LP= Kessel-Lo/
]. Daems, L. Cieters, P. De Meirsman, D. Michiels), SAR
Leopoldspark, AVP = Heverlee/ Abdij van Park, ZW =
(resp. 10, 20, 6, 60, 3, 5 & 1 ex. op 7, 8, 11, 12, 13, 15 &
Oud-Heverlee/Zoete Waters, OHN =Oud-Heverlee/N,
16/11; P. Goubau, S. Debrus, l. Nel e.a.), Overijse/Meer
OHZ = Oud-Heverlee/Z , Oppem= weilanden tussen
van Genval (5 ex. op 12/11; ]. Taymans), ZW (3 ex. op
De Boomklever - maart 2012
13
13/11; P. De Meirsman), NGB (5 ex. op 15/11; l. Nel) en
!en werd waargenomen, illustreren de maximale concen
Heverlee/Langestaart (1 ex. op 16/11; B. Willaert).
traties te SAR dat het aantal Grote Zilverreigers in het Dijleland tijdens de najaarsmaanden van 2011 redelijk constant bleef: 12 ex. op 26/09, 13 ex. op 2/10, 12 ex. op
Kolgans Anser albifrons
7, 8 & 14/11
resp. 30, 19 & 29 ex. te SAR (P. Goubau,
16/10, 12 ex. op 6/11 (versch. waarn.). Buiten de vallei
l. Nel,
gebieden werden op 7 locaties in totaal 19 overvliegende
J.
P elckmans e.a.)
exemplaren waargenomen (versch. waarn.).
24 ex. te AV P (D. Michiels, D. von
12-14/11
Werne, W. Goussey, P. Moysons) 14/11
2 ex. ZW te Heverlee/Langestaart
Kleine Zilverreiger Egretta garzetta
(B. Willaert)
25/09
1 ex. ZO te Korbeek-Dijle/plateau
24/10
1 ex. in de Doode Bemde {M. Abts)
27/10
1 ex. te SAR (M. Nollet)
(T. Vandezande) Toendrarietgans Anser serrirostris
7 /11
30 ex. te SAR (P. Goubau)
12/11
3 ex. Z te OHN (L. Hendrickx, l. Nel), 9 ex. Z te Ottenburg
(F.
Koereiger Bubulcus ibis
Vandeputte)
Op 1/11 werd een Koereiger gemeld te Korbeek-Dijle/ Bergeend Tadorna tadorna
plateau {L. Boon). Het zou om het 6e ex. voor het Dijle
Drie ex. te NGB op 9/10 (L. Hendrickx) en 1 ex. te SAR
land gaan.
op 29-30/10 (L. Hendrickx, I. Nel) betroffen de enige Dijlelandse waarnemingen van Bergeend voor de peri
Kwak Nycticorax nycticorax
ode sep-nov 2011.
05/10
Smient Anas penelope
Roerdomp Botaurus stellaris
In de Dijlevallei waren Smienten vanaf eind september
1-3, 15, 23, 25 & 28/11
1 ex. over Heverlee/Oost (T. Vandezande)
(versch. waarn.)
in lage aantallen (1-4 ex.) aanwezig (versch. waarn.). De enige uitschieter betrof 15 ex. op 27 /11 te OHZ
(J.
telkens 1 ex. te SAR
1/11
1 ex. te OHZ (P. Goubau)
Nysten). Buiten de Dijlevallei pleisterden 4 ex. te LP op Ooievaar Ciconia ciconia
13/11 (B. Verstraete).
13-14/09
22 ex. overnachten te Wilsele/dorp
14/09
dezelfçle 22 ex. ZW te Meerbeek/
{W. Vercruysse, P. Standaert)
Pijlstaart Anas acuta
18/09 & 26/11 resp. 1 ex. & lm te SAR
(J.
Nysten,
. pompstation (A. Smets)
L. Hendrickx) lm te LP (op 6 data) (B. Verstraete,
8-27 /11
E. Toorman,
14-15/09
14 ex. overnachten te Bierbeek
16/09
14 ex. ZW te Leefdaal/Duivendelle
(P. Smets, E. Zvar)
J. Lambrechts,
B. Zurings)
(K. van Scharen) Zomertaling Anas querquedula
19/09
1 ex. over SAR (R. Stoks)
9 & 16/09
23/09
19 ex. tpl te Everberg/Vrebos (G. Rappé,
resp. 3 & 1 ex. te NKV (R. Stoks)
10, 17, 29/09 & 3/10 resp. 2, 2, 2 & 1 ex. te OHZ
H. Remaut)
{L. Hendrickx, G. Vanautgaerden,
14/10
1 ex. tpl te Blanden (R. Huybrechts)
P. Standaert)
19-20/10
5 ex. overnachten te Overijse/ Terlanenveld (V. Bulteau, M. De
Witoogeend Aythya nyroca
26-27/11
P aemelaere)
lm te OHZ {L. Hendrickx, R. Stoks)
15/11
1 ex. Z te Heverlee/Langestaart (B. Willaert)
Grote Zaagbek Mergus merganser
/
14/11
lv te NGB (P. Moysons)
Zwarte Ibis Plegadis falcinellus
26/11
1 ex. te P écrot/vijver (Formation Orni-
Een Zwarte Ibis die op 4/09 naar het westen vloog over
tho) 27I11
Leefdaal/Voervallei (K. van Scharen) kan het tweede 1v te SAR (R. Stoks)
geval van deze soort voor het Dijleland betekenen. De eerste verbleef op 29-30/09 te SAR.
Grote Zilverreiger Casmerodius albus
Hoewel de soort doorgaans verspreid en in kleine aantal-
14
De Boomklever
-
maart 2012
:�..,�,.:.: -: , -
Heilige Ibis Threskiornis aethiopicus
·
Voae/s b
Ruigpootbuizerd Buteo lagopus
Nadat op 1/08 al eens een Heilige Ibis NGB en SAR
Na de winter 2010-2011 hoopten we er nog meer op dan
aandeed, volgden in het najaar waarnemingen van een
anders, en ja hoor, er kwamen dit jaar weer Ruigpoot
ex. op 17/09 te OHZ (L. Hendrickx, N. Verbeke, F. Van
buizerds naar onze streken afgezakt. In regio Leuven
deputte) en op 1/10 te SAR (I. Nel, R. Stoks).
vertaalde zich dat als volgt: 15/10
Wespendief Pernis apivorus
(R. Stoks, F. Fluyt, A. Smets, K. Moreau
Over de Dijlelandse trektelposten werden tijdens 1-5 september nog 7 overtrekkende Wespendieven waarge
1 ex. valt vanuit N in te Leefdaal/plateau e.a.)
24-25/10
nomen. Hierop volgden enkele latere exemplaren, met
1 ex. te Leefdaal/Korbeek-Dijle (G. Ryken, K. van Scharen, A. Smets)
1 ex. Z te Neerijse/Ganzeman op 14/09 (I. Nel), 1 ex. te
26/10
1 ex. te NKV (P. Dauwe)
Leefdaal/plateau op 18/09 (K. van Scharen), 1 ex. te SAR
04/11
1 ad te Korbeek-Dijle/plateau
op 23/09 (I. Nel) en 1 ex. in de Doode Bemde op 14/10 (S. Janssens).
(T. Vandezande) 10/11
1 ex. te Neerijse/Zingende Wind (K. van Scharen)
Rode Wouw Milvus milvus
14/11
Er werden redelijk wat Rode Wouwen gezien in het Dij
1 ad te Korbeek-Dijle/plateau (P. Moysons)
leland: 1 ex. ZO te Bertem (J. Nysten) en 4 ex. ter plaatse te Overijse/Terlanenveld (H. Roosen) op 1/10, 1 ex. W
Bastaardarend Aquila clanga
te Bertem/Koeheide (G. Bleys) en 2 ex. Z te Leefdaal/
De allereerste zekere Bastaardarend voor het Dijleland
plateau (R. Stoks, K. Moreau, 1. Nel, A. Smets e.a.) op
verbleef tijdens de nacht van 15 op 16 oktober 2011 in
2/10, 1 ex. ZO te OH/ Ormendaal op 9/10 (L. Smets), 1
de zuidrand van Mollendaalwoud (Bierbeek). Zo bleek
ex. te OHZ op 12/10 (B. Willaert), 1 ex. ZO te Leefdaal/
althans uit de gegevens die zijn satellietzender nadien
plateau (F. Fluyt) en 4 ex. Z te SAR (R. Stoks) op 15/10,
doorseinde, niemand heeft de overnachtende vogel
2 ex. Z te Leefdaal/plateau op 16/10 (P. Moysons e.a.),
binnen de regiogrenzen in het veld gezien. Eerder die
1 ex. ZW te Meerbeek/pompstation op 20/10 (P. Moy
dag werd hij wel opgemerkt over Averbode. Het ging
sons) en 1 ex. te Korbeek-Dijle op 16/11 (L. De Boer).
om Tönn, een Bastaardarend die in 2008 als nestjong werd gezenderd in Estland. De afgelopen zomer bracht
Zwarte Wouw Milvus migrans 18/09
1 ie win te SAR (C. Carels)
hij door in Scandinavië, en de tocht naar zijn Spaanse winterverblijf leidde hem dit jaar dus door België. In het Dijleland ging het om een korte stop, zoals enkele waar
Blauwe Kiekendief Circus cyaneus
nemingen op 16/10 in Waals-Brabant en Henegouwen
We beperken ons voor dit overzicht tot de waarnemin
illustreren.
gen uit september en de eerste decade van oktober: 1v NO te Overijse/Terlanenveld op 13/09 (H. P aques) en
Visarend Pandion haliaetus
resp. 1 juv en 1 ex. tpl te Korbeek-Dijle/plateau op 4 en
04/09
8/10 (R. Stoks, J. Nysten). Oktober leverde verder nog
07, 10-11, 17-18&26/09
1 ex. Z te Erps/Dorenveld (A. Smets)
58 waarnemingen op, november liet maar liefst 116 ont moetingen met deze soort optekenen (versch. waarn.).
telkens 1 ex. te SAR (versch. waarn.)
14&17/09
telkens 1 ex. te OHZ (J. Rutten, N. Verbeke)
Grauwe Kiekendief Circus pygargus
28/09
1 ex. te W LS/Z (D. Van den Heuvel)
Van 3 tot en met 7/09 werd dagelijks een Grauwe Kie kendief waargenomen te Erps/Dorenveld (P. Moysons,
Boomvalk Falco subbuteo
A. Smets, J. P elckmans, R. Stoks, G. Ryken), maar aan
Er werden in september nergens in de regio juveniele
gezien er de ene keer van een juveniel en de andere keer
Boomvalken waargenomen, ook niet te SAR waar op 7
van een vrouwtje sprake was is niet duidelijk of het hier
en 15/08 telkens wel een juveniel werd gezien. De laatste
om één of meerdere vogels ging. Nadien volgden waar
2 exemplaren voor 2011 vlogen op 26/09 rond te SAR
nemingen van een jagend ex. te Korbeek-Dijle/plateau
(1. Nel, T. Vandezande) en Tervuren/Park KMMA (B.
op 9/09 (P. Moysons), een overtrekkende juveniel te
P asau, V. Daems).
Leefdaal/plateau op 10/09 (D. von Werne), een pleiste rende juveniel te Erps/Dorenveld op 11/09 (R. Ghijsen)
Smelleken Falco columbarius
en een pleisterend ex. te Neerijse/Wolfshaegen op 12/09
Het eerste Smelleken voor het najaar van 2011 was een
(M. Walravens).
pleisterende juveniel op 22/09 te Erps/ Dorenveld (A.
De Boomklever
-
maart 2012
15
Smets). Vooral te Leefdaal/plateau werden nadien nog
Goudplevier Pluvialis apricaria
Smellekens waargenomen, met resp. 2, 1, 1, 1, l, 1, 1 &
Er werden opvallend veel waarnemingen van Goudple
2 ex. op 2, 8, 15, 16, 21, 23/10, 6 & 28/11 (F. Fluyt, R.
vieren doorgegeven. Een overzicht per waarnemings
Stoks, A. Smets, K. Moreau e.a.). Andere waarnemings
plaats: Meerbeek (resp. 1 ex. ZW & 2 ex. tpl
plaatsen waren Bertem/Koeheide (1 ex. ZW op 15/10;
ZW op 2/09 & 20/10; A. Smets, P. Moysons), Leefdaal/
G. Bleys), Meerbeek/pompstation (1 ex. ZW op 20/10;
plateau (resp. 1, 13, 1, 1, 1 & 3 ex. over op 4/09, 14, 15,
P. Moysons) en Overijse/Terlanen (1 ex. ZW op 22/10;
29/10, 5 & 12/11; versch. waarn.), Korbeek-Dijle/plateau
H. Roosen).
(telkens 1 ex. over op 9/10, 5 & 20/11 en 5 ex. tpl
+
1 ex.
+
2 ex.
over op 22/11; versch. waarn.), Erps/Dorenveld (1 ex. Slechtvalk Falco peregrinus
over op 16/09; P. Moysons), OHZ (1 ex. aud op 27/09; J.
Waargenomen te Erps/Dorenveld (telkens 1 ex. ter
Rutten), Bertem/Koeheide (1 ex. W op 9/10; G. Bleys),
plaatse op 5 data van 1/09 tot 1/11; A. Smets, H. Roo
Haasrode/industrie (7 ex. N O op 15/10; D. von Werne)
sen, R. Stoks, R. Polfliet), Erps-Kwerps/dorp (1 ex. op
en OHN (1 ex. ZO op 19/11; L. Hendrickx).
4/09; J. Pelckmans), Leuven/centrum (resp. l, 1 & 2 ex. op 10/09, 11 & 20/10; L. Smets, P. Standaert, E. Zvar),
Kleine Strandloper Calidris minuta
Leefdaal/Duivendelle (1 ex. op 14/09; P. Standaert),
9/09
Leefdaal/plateau (telkens 1 ex. op 25/09, 14, 23 & 27/10;
1 juv te Overijse/Terlanenveld (S. P eten,
1. Nel, P. Moysons, R. Stoks)
A. Smets, P. Moysons, 1. Nel, K. van Scharen), Bierbeek/
Het betreft hier de 25e Kleine Strandloper voor het Dij
Mollendaal (1 ex. op 25/09; P. Floré), Moorsel (1 ex.
leland.
op 4/10; P. Standaert), LP (1 ex. op 10/10; S. Goethals), SAR (telkens 1 ex. op 15/10, 24 & 27/11; L. Hendrickx,
Bonte Strandloper Calidris alpina
J. Yantrappen, R. Stoks), Heverlee/Terbank (1 ex. op
Op Terlanenveld pleisterden ook enkele keren Bonte
24/10; H. Roosen), OHZ (telkens 1 ex. op 31/10, 16 &
Strandlopers: resp. l, 2 & 1 ex. op 13/09, 3-:5 & 8/10 (1.
30/11; P. Moysons, J. Rutten e.a.), Kessel-Lo/Kesselberg
Nel, R. Stoks, D. von Werne, F. Yandeputte).
(le win op 1/11; T. Yandezande, T. Caers), OHN (resp. 1 ad & 1 juv op 12 & 28/11; 1. Nel, L. Hendrickx) en
Wulp Numenius arquata
Bierbeek/Molendaalbeekvallei (1 ex. op 12/11; D. von
01/09
2 ex. ZW te Overijse/Ketelhuis (1. Nel)
Werne).
17/09
7 ex. te Erps/Dorenveld (B. Nef )
19/09
4 ex. NW te SAR (R. Stoks)
Kraanvogel Grus grus
26/10
17 ex. ZO te SAR (1. Nel)
Groenpootruiter Tringa nebularia
27/10
14 ex. Z te Neerijse/Ganzeman (H.
01/09
Blockx) 04/11 05/11
13/11
2 ex. ZW te Erps/Dorenveld (P. Moysons)
1 ex. tpl te Leefdaal/plateau
10/09
1 ex. te OHZ (L. Hendrickx)
(F. Yandeputte)
23/10
1 ex. over de Doode Bemde (M. Abts)
31 ex. Z te Leefdaal/plateau (L. Hendrickx), 3 ex. Z te Kessel-Lo/
Oeverloper Actitis hypoleucos
Kesselberg (T. Yandezande)
3 & 14/09
telkens 2 ex. te SAR (1. Nel, J. Buys)
3 x 1 ex. Z te Overijse/stad (1. Nel), 2 x 1 ex. Z te Tombeek/Laanvallei
Bokje Lymnocryptes minimus
(H. Roosen), 1 ex. Z te Sint- Joris-Weert
21/10 & 28-30/11
telkens 1 ex. te Heverlee/
(R. Stoks)
Langestaart (B. Willaert,
14/11
1 ex. ZW te Everberg/Yrebos (A. Smets)
E. Toorman e.a.)
27/11
5 ex. ZW te Overijse/stad (1. Nel) Houtsnip Scolopax rusticola
B ontbekp levier Charadrius hiaticula
Waarnemingen buiten de broedgebieden:
Tijdens september 2011 werden meermaals Bontbek
08/11
1 ex. te Haasrode/industrie (M. Abts)
plevieren aangetroffen te Overijse/Terlanen-veld. Ach
18/11
1 ex. te Leefdaal/plateau (C. Carels)
tereenvolgens ging het om 4, 1, l, 2, 3, 2 & 3 ex. op 9, 10,
26/11
1 ex. te Bertem/dorp (E. Malfait)
17, 18-20, 21, 22 & 23/09 (S. Peten, 1. Nel e.v.a.). Grote Mantelmeeuw L arus marinus
De adulte Grote Mantelmeeuw die op 4/11 pleisterde
16
De Boomklever - maart 2012
/
te SAR (I. Nel,S. Debrus,P. Moysons, J. Nysten, H.
Kortteenleeuwerik Calandrella brachydactyla
van den Broeck) en op 5/11 werd aangetroffen te Oud
Er werden maar liefst twee waarnemingen doorgegeven
Heverlee/Ormendael (L. Hendrickx) was pas de 15e voor
van deze soort die nooit eerder in het Dijlelancl werd
het Dijleland. De eerste twee werden zo recent als 1994
vastgesteld:
waargenomen,en 8 gevallen dateren uit 2007-2008.
29/09
1 ex. ZW te Meerbeek/pompstation (A. Smets)
02/10
Visdief Sterna hirundo
11,13 & 15-16/09
1 ex. over te Bertem/Koeheide (G. Bleys, F. Geenen)
resp. 1 ex.,1 ad win & 1 ie win te OHN (G. Vanautgaerden, l. Nel,
13/10
L. Hendrickx,J. Vandeput)
Boomleeuwerik Lullula arborea
1 ex. te SAR (I. Nel)
De najaarstrek van Boomleeuweriken werd in 2011 af getrapt op 25/09 met 3 ex. ZW te Leefdaal/ plateau (A. Smets). In oktober werden over dit plateau slechts 26 ex. geteld, verspreid over 5 data (versch. waarn.) en met een maximum van 12 ex. op 14/10 (P. Moysons, R. Uyt tenbroeck, B. Willaert). Ook de enige novemberwaar neming werd te Leefdaal genoteerd, met 2 ex. ZW op 14/11 (P. Moysons). Andere waarnemingsplaatsen waren Bertem/Koeheide (resp. l, 6 & 2 ex. over op 27 /09,2 & 16/10; G. Bleys), het plateau Sterrebeek-Moorsel (telkens 1 ex. over op 13 & 24/10; 0. Hendrick), Bierbeek (resp. 1 ex. ZW & 1 ex. aud op 16 & 23/10; D. von Werne), Meer beek (resp. 11 & 7 ex. ZW op 20 & 24/10; P. Moysons,A. Smets),Meerdaalwoud/Militair Domein (2 ex. op 21/10; R. Guelinckx) en Neerijse/Zingende Wind (1 ex. W op 26/10; B. Willaert). Visdief, OHN Foto: Ingrid Nel
Duinpieper Anthus campestris
2/09
2 ex. ZW te Meerbeek (A. Smets)
4 & 25/09
telkens 1 ex. ZW te Leefdaal/plateau
Zwarte Stern Chlidonias hybridus
10 & 26/09
(A. Smets)
resp. 12 1e win & 4 ex. te SAR (I. Nel,L. Hendrickx,]. Nysten,T. Vandezande)
Grote Pieper Anthus richardi
De vierde Grote P ieper voor het Dijleland vloog op Zomertortel Streptopelia turtur
27 /09
1 ex. te SAR (1. Nel)
31/10 naar het westen over Erps/Dorenveld (R. Stoks). De eerdere gevallen betroffen een ex. te Neerijse op 25/03/46, een ringvangst te Heverlee op 21/09/63 en
Velduil Asio flammeus
een ex. over Leefdaal/plateau op 14/10/00.
Het najaar van 2011 gaat te boek als de beste periode uit recente tijden om in het Dijleland Velduilen waar te ne
Boompieper Anthus trivia/is
men. Het eerste ex. vloog op 22/10 rond te Erps/Doren
De enige noemenswaardige aantallen van het najaar
veld (P. Moysons),met nadien waarnemingen van resp. 2,7 (!), 2, l, 2,1,1,1 & 2 ex. op 23,28,29,30,31/10,1,
Smets),voorts werden slechts aantallen van 1-4 ex. ge
4,10 & 19/11 (P. Moysons, H. Roosen e.v.a.). Ook op het
noteerd (versch. waarn.). De laatste Boompieper vloog
plateau van Leefdaal - Korbeek-Dijle pleisterden lange
op 9/10 over Leefdaal/plateau (D. von Werne).
waren resp. 35 en 31 ex. over Meerbeek op 2 en 3/09 (A.
tijd enkele Velduilen,met tussen 24/10 en 29/11 bijna dagelijks waarnemingen van 1-4 ex. (versch. waarn.). Op 25/10 werd ook nog een ex. waargenomen op grondge bied van Winksele (G. Bleys).
Roodkeelpieper Anthus cervinus
Een pleisterende Roodkeelpieper op 16/09 te Ottenburg (F. Vandeputte) vertegenwoordigt het 15e ex. voor het Dijleland.
Middelste Bonte Specht Dendrocopos medius
Leuk was de waarneming van een overvliegend ex. op
Waterpieper Anthus spinoletta
9/11 te OHZ (]. Rutten).
De eerste Waterpiepers voor het najaar van 2011 waren De Boomklever - maart 2012
17
een ex. op 8/10 te OHZ (L. Hendrickx) en 2 ex. op 9/10
Roodborsttapuit Saxicola rubicola
te SAR/Vette Weide (R. Stoks). De grootste groepen
Roodborsttapuiten werden er tijdens het najaar van
werden ook in de Vette Weide geteld (versch. waarn.),
2011 opgemerkt te Kwerps/Zuurbeekvallei (resp. lm &
met een maximum van slechts 17 ex. op 17/11 (1. Nel).
lmlv op 11 & 18/09; R. Ghijsen), plateau Sterrebeek Moorsel (resp. lm & 2m op 15/09 & 13/10; 0. Hen
Noordse Kwikstaart Motacilla thunbergi
drick), Erps/Dorenveld (telkens lm op 16/09 & 31/10;
2 & 3/09
P. Moysons, E. Toorman), Kessel-Lo/C (1 ex. op 16/09;
16/09 17/09
resp. 51 & 16 ex. ZW te Meerbeek/ pompstation (A. Smets)
E. Toorman), Heverlee/Zwanenberg (4 ex. op 19/09;
3 ex. te Neerijse/Wolfshaegen
G. Bleys), Leefdaal/plateau (resp. 1 & 2 ex. op 24/09 &
(F. Vandeputte)
16/10;
1 ex. te Korbeek-Dijle/plateau
zandgroeve (resp. 3 & 1 ex. op 25/09 & 12/11; D. von
(J.
J.
Nysten, L. Hendrickx, R. Stoks), Haasrode/
Werne), Bertem/Koeheide (1 ex. op 3/10; A. Seynaeve),
Nysten)
Heverlee/ Langestaart (1 ex. op 13/10; E. Toorman), He Klapekster Lanius excubitor
verlee/Terbank (1 ex. op 14/10; B. Wtllaert), Bierbeek/
SAR was tijdens het najaar van 2011 de uitgelezen plek
zandgroeve (1 ex. op 15/10; D. van Werne), Tervuren/
om naar Klapeksters te zoeken. Op 22-23/10 waren er
Zoniënwoud (1 ex. op 22/10; B. P asau, V. Daems), SAR/
hier 2 ex. aanwezig, en één daarvan werd nog tot op
Vette Weide (lm op 6/11; 1. Nel) en Oppem (1 ex. op
12/11 waargenomen (versch. waarn.). Andere waarne
8/11; D. van Werne, P. Moysons).
mingsplaatsen waren Leefdaal/plateau (1 ex. op 23/10; H. Roosen), Neerijse/ Zingende Wind (1 ex. op 23/10;
Paapje Saxicola rubetra
P. Moysons), OHN (1 ex. op 29/10; L. Hendrickx), Op
P aapjes werden tot eind september waargenomen. Een
pem (1 ex. op 6, 8 & 13/11;
overzicht per waarnemingsplaats: Meerbeek (5 ex. op
J. Nysten, K. Moreau, D. van
Werne, R. Stoks), Doode Bemde (1 ex. op 6, 11, 13-14 &
3/09; A. Smets), Erps/Dorenveld (resp. 7, l, 8, 3, 4, 23, 4
19/11; J. Nysten, P. Moysons) en NGB (1 ex. op 19/11; L.
& 1 ex. op 4, 6, 7, 11, 20, 21, 22 & 27/09; R. De Boom, A.
Hendrickx,
Smets, R. Ghijsen e.a.), Korbeek-Dijle/plateau (resp. 2, l,
J. Nysten).
2 & 2 ex. op 10, 17, 18 & 23/09;
J.
Nysten, B. Creemers,
R. Stoks), Leefdaal/plateau (resp. 4, 2 & 4 ex. op 10, 11
& 24/09; J. Nysten, D. van Werne), Overijse/Ketelhuis (1 ex. op 13/09; H. P aques), Meerbeek/pompstation (1 ex. op 14/09; A. Smets), Kwerps/Zuurbeekvallei (5 ex. op 18/09; R. Ghijsen) en het plateau Sterrebeek-Moorsel (3 ex. op 19/09; D. Michiels). Tapuit Oenanthe oenanthe Voor september 2011 werden uit het Dijleland 59 waar nemingen van Tapuiten verzameld (versch. waarn.). De grootste aantallen werden te Erps/Dorenveld geteld, met onder meer 24 ex. op 5/09 en 18 ex. op 21/09 (R. Stoks). Oktober leverde nog de volgende Tapuiten op: 1 ex. te Heverlee/ Zwanenberg op 1/10 (G. Bleys), telkens 1 ex. te Korbeek-Dijle/plateau op 9, 13 & 24/10
(J.
Nysten, I.
Nel, G. Ryken), telkens 1 ex. te Erps/Dorenveld op 22
& 28/10 (D. Walton, A. Smets) en 1 ex. te Meerbeek/ Klapekster Foto: Stephan Peten
Gekraagde Roodstaart Phoenicurus phoenicurus 27/09
1 juv tpl te Erps-Dorenveld (A. Smets)
pompstation op 24/10 (A. Smets). Cetti's Zanger Cettia cetti Buiten de gekende territoria te OHN, OHZ en SAR, werd tijdens het najaar van 2011 enkel een Cetti's Zan ger waargenomen te P écrot/vijver, met waarnemingen op 12, 14 en 25/11
(F.
Van Hove, J. Taymans). Vanuit de
Doode Bemde kwamen er geen waarnemingen.
18
De Boomklever
-
maart 2012
/
-
Tjiftjaf Phyl loscopus col lybita
Kleine Barmsijs Carduelis cabaret
Novemberwaarnemingen: 2 ex. te SAR (L. Boon, K.
28/10
4 ex. over Kessel-Lo/N (E. Toorman)
Moreau) en 1 ex. te Ottenburg (F. Yandeputte) op 1/11,
11 & 30/11
resp. 2 & 1 ex. over OH/centrum
Langestaart op 8/11 (B. Willaert).
29 & 30/11
resp. 1 & 5 ex. te OHZ (B. Willaert e.a.)
Baardmannetje Panurus biarmicus
barmsijs sp. Carduelis cabaretljlammea
5, 13 & 14/11 resp. 1 ex.,1 ex. & lml v te SAR (J. De
Barmsijzen werden opgemerkt maar konden niet nader
wyspelaere, J. Nysten, D. von Werne e.a.)
op naam gebracht worden te Oud-Heverlee/centrum
(J. Rutten)
1 ex. te OHZ op 6/11 (K. Moreau) en 1 ex. te Heverlee/
(telkens 1 ex. op 15/10 en 25-26/11; J. Rutten), Leefdaal/
Grauwe Vliegenvanger Muscicapa striata
plateau (telkens 1 ex. op 16/10 en 12/11; R. Stoks, P.
2 & 3/09
resp. 2 ex. ZW & 1 ex. tpl te Meerbeek/
Moysons,K. van Scharen), OHN (resp. 1, 2 & 5 ex. op
pompstation (A. Smets)
22/10,1 & 11/11; B. Nef, R. Stoks, J. Lambrechts), Haas rode/zandgroeve (1 ex. over op 27/10; D. von Werne),
Europese Kanarie Serinus serinus
Bertem/ Koeheide (1 ex. over op 30/10; G. Bleys),Over
1 ex. over Leefdaal/plateau
ijse/Terlanenveld (1 ex. Z op 1/11; H. Roosen), Otten
(T. Yandezande)
burg (2 ex. ZW op 12/11; F. Yandeputte) en OHZ (1 ex.
15/10
1 ex. aud te Bierbeek/zandgroeve
op 29/11; R. Uyttenbroeck).
07/11
1 ex. tpl te Korbeek-Dijle (B. Willaert)
02/10
(D. von Werne)
Kruisbek Loxia curvirostra Kruisbekken werden tijdens het najaar van 2011 enkel waargenomen te SAR, met resp. 3, 3, 2, 2, 5 & 3 ex. op 25-26, 30/09, 8, 22,23/10 & 1/11 (versch. waarn.).
Grauwe Gors Emberiza calandra 14/10,12 & 13/11
resp. 2,1 & 1 ex. te Leefdaal/pla-
teau (B. Willaert,G. Ryken,K. van Scharen)
Ijsgors Calcarius lapponicus 2 & 9/10
telkens 1 ex. Z te Leefdaal/plateau (F. Fluyt, R. Stoks,A. Smets, K. Moreau,D. von Werne e.a.)
Deze vogels vertegenwoordigen inmiddels reeds de 12e en 13e ljsgorzen voor het Dijleland sinds 2000. In de periode 1975-1999 werden slechts drie exemplaren ge documenteerd.
Samenstelling Kelle Moreau, kelle.moreau@gmail.com
Goudvink, SAR 27110/2011 Foto: Herman Blockx
De Boomklever - maart 2012
19
Activiteiten lle activiteiten van de Natuurstudiegroep Dijleland en eventuele wijzigingen
A
zullen ook aangekondigd worden via de Dijlevallei-maillijst
(http://groups.yahoo.com/group/Dijlevallei/). Bi je ncursus We organiseren samen met de Natuurstudiegroep Hageland en Natuurpunt Educatie een bijencursus, nu de aandacht voor de biodiversiteit van deze soortgroep in de lift zit. Er zijn theorielessen voorzien en excursies.
(bart.creemers@gmail.com, 0496893106)
Info: Bart Creemers
of Koen Vandenberghe
(koen.vandenberghe@
gmail.com. 0485162619)
Zaterdag 28 april 2012 Dijl ela nds e Big Day Op 24u tijd zoveel mogelijk verschillende soorten vogels zien in het Dijleland. Met een beetje geluk haalt u ook de 100 soorten! Alle vervoermiddelen zijn toegelaten. De winnaars van vorig jaar wonnen al fietsend. En aangezien "ge zonder benzine zeker ook kunt winnen'; komt daar dit jaar hopelijk een mooi vervolg aan. Afspraak: Ou-24u, Dijleland. Leiding: Kris Van Scharen, tel. 0475343529,
kris.van.scharen@telenet.be.
Het volledige reglement staat op de
website.
Zondag 20 mei 2012
t Op zoek naar bijzondere en minder bijzondere insecten, bijen en andere in topnatuurgebieden in de Leuvense
I n sec e n excursie Abdij van Park
stadsrand. Deze excursie wordt georganiseerd ism de Vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud in het kader van hun inventarisatieproject van de Leuvense stadsnatuur. Afspraak: binnenplein van Abdij van Park, 14u Leiding: Bart Creemers
(bart.creemers<@gmail.com. 0496893106)
Zondag 24 juni 2012 Insectenexcursie Ar e n b e gpark
Op zoek naar bijzondere en r minder bijzondere insecten, bijen en andere in topnatuurgebieden in de Leuvense stadsrand. Deze excursie wordt georganiseerd ism de Vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud in het kader van hun inventarisatieproject van de Leuvense stadsnatuur. Afspraak: parking bij het Arenbergkasteel naast de Dijle aan de Celestijnenlaan, 14u Leiding: Bart Creemers
(bart.creemers@gmail.com, 0496893106)
U kan zich (opnieuw) abonneren op de Boomklever door overschrijving
van
10 EUR
op rekeningnummer BE86001155216850 (IBAN) met BIC GEBABEBB van de Natuurstudiegroep Dijleland, met vermelding van ABO 2012
+
naam en adres .
(Zie bijgevoegd overschrijvingsformulier) Een steunabonnement kost 15 EUR of meer. Het bestuur van de Natuurstudiegroep Dijleland dankt u bij voorbaat�
Opgelet: indien wij uw bet ling ui e lijk 30 mei 2012 niet ntv ngen ebben,-kunnen wij a t o a h el e ee t e tu en r e t t o h aa . ____....._.w ....����...... __ _ m:- _r_� -_ s �-r D1· � .. . _r _� - -_ m --U-� ��� �J · U ·� � � �-� - -----�--�� . � --_ ._ � ....__,__ .s ._....
�� �
20
De Boomklever
-
maart 20 12
'
�_..J
....,
- ·� -
.t_-=;� ·"'r· :
1:\
-
�
- ·
....
'\
. �l � ·�' -..... �·
-l
�
"
'
De late record-ijsdagen-winter bleef ook in de watervogelwereld niet zonder gevolgen: geen van de ondiepe vijvers van de vallei kon weerstaan aan -13 °C . En omdat ook de wind wegviel en hiermee de golfslag, vroren alle vijvers dicht. De speurtocht naar open water was begonnen! Eén van de zeldzame wakken in het ijs was er aan de Vossemvijver in het park van Tervuren. Wat elders niet kon lukte hier wel: zo'n 850 watervogels hielden een mooi wak open. En".de Tervurenaars zorgden voor voer voor die watervogels. Zo'n 25 parkgan zen, aangevuld door een kleine 100 Canadese ganzen en 25 Nij/ganzen, samen met een steeds bewegende zwarte massa van 400 meerkoeten klaarden de klus! Vooral in de weekend maar ook door de week stopten tal van omwonenden aan de vijver om de ''eendjes te voeren". Dé gelegenheid voor eenflink aantal fotografen om en aantal soorten eens van héél dichtbij te nemen. Zo ook Paul & Krista N. uit Overijse die we daar ont moetten. "Waar zitten hier die Stormmeeuwen?" vroeg Krista. Even later kon ik twee volwassen exemplaren aanwijzen wat verder op het ijs en dan brachten deze twee een lucht-achtervolgingsshow waarbij een korst brood de inzet was. Andere deelnemers aan de show waren een flink pak Wilde eenden, enkele Krakeenden, Slobeenden, Kuif-en Tafeleenden, enkele Dodaarzen, een man Mandarijneend (meteen de kleurige favoriet van de dames) en een wijfje Krooneend en zowaar ook een man Wintertaling en ook twee Knobbelzwanen! Een andere fotograaf, die een buur van Ingrid N. bleek te zijn, kon vaststellen dat soorten die gewoonlijk erg schuw zijn, nu wel verplicht waren de aanwezigheid van mensen op de scene te aanvaarden. Luc vdW had de voorbije week een aantal Meerkoeten kunnen ringen en stelde een enorm verschil in gewicht vast: de zwaarste wogen tot 860 gram, de magere nauwelijks 550 gram! De "show on ice" wordt blijkbaar niet door elke water vogel even succesrijk gespeeld! Maar kom, alles jullie dit lezen is hopelijk de lente al voelbaar en vergeten jullie en de ''acteurs" dit koude "podium" al vlug... Kris van Scharen
De Boomklever
-
maart 20 1 2
1
�"'
·
Inhoud EDITORIAAL Als volgesneeuwd...
3
PADDENSTOELEN Wasplaten, orchideeën van de paddenstoelen
4
Dirk Hennebel
PROJECTEN Dijlelandse biodiversiteit opgelijst Nieuw ingevoerde soorten voor de periode 9
oktober-december 2011 Bart Creemers
UIT DE OUDE DOOS 14
Skräntärnä!! Herwig Blockx
VOGELS Opmerkelijke vogelwaarnemingen in de Dijlevallei en omgeving, september - november 20 I I
15
Kel/e Moreau
ACTIVITEITEN
22
coverfoto: Rietgors op het plateau van Leefdaal foto: Sam & Katrien De Backer-Reynders
t 1. 1