-
•
J
"
1
Jaargang 37
-
Tijdschrift van de Natuurstudiegroep •
Dijleland
J
11/
1
september 2009
NATUU RSTUD IEG ROE p
S dijleland
J
Regionale werkgroep van Natuurpunt Studie vzw
nat u u r p u nt S�c
Bestuur •
Maarten Hens (voorzitter), Dorpsstraat 48, 3078 Meerbeek, 0473-244752
Natuurstudiegroep Dijlland. De
Kris Van Scharen {penningmeester), Korbeekstraat 27,
•
3061 Leefdaal, 02-7672638 Monique Bekkers, Oostremstraat 4, 3020 Herent, 016-231338
•
Bruno Bergmans, Mgr. Van Waeyenberglaan 54 DI5 bus3,
•
3000 Leuven, 0498-760722 •
•
Hoofdredacteur: Bruno Bergmans
Bart Creemers, Aarschotsesteenweg 42, 3012 Wilsele
leden: Herwig Blockx, Bart Cree
0496-893106
mers, Frederik Fluyt, Maarten Hens, Kelle Moreau en Kris van Scharen
Hans Roosen, Abstraat 101, 3090 Overijse, 02-6879518
•
André Verboven, Groeneweg 60, 3001 Heverlee, 016-238184
•
viermaal per jaar (maart, juni, sep tember, december). Redactie
Kelle Moreau, Korenbloemlaan 5, 3052 Blanden, 0486-125877
•
studie en beheer van de biodiver siteit in het Dijleland en verschijnt
Herwig Blockx, Rue du Culot 42, 1320 Tourinnes-la-Grosse,
Joris Menten, W. De Croylaan 49/21, 3001 Heverlee, 0495-275393
•
Boomklever brengt bijdragen over
010-862466
Frederik Fluyt, Spitsberg 4, 3040 Huldenberg, 0479-920172
•
De Boomklever
Driemaandelijks tijdschrift van de
Redactie-adres
Artikels, foto's en korte bijdragen worden verwacht op het redactiese cretariaat, p/a Bruno Bergmans e-mail: bruno.bergmans@scarlet.be
Werkgroep vogels Archivering en rapportering waarnemingen: Kelle Moreau (kelle.
•
moreau@gmail.com) Watervogeltellingen, Luc Hendrickx{ luchendrickx2003@yahoo.
•
com) Broedvogelprojecten, akkervogels: Maarten Hens (maartenhens@
•
yahoo.co.uk) Trektellingen: Frederik Fluyt (frederik.fluyt@gmail.com)
•
Het copyright van de teksten, il lustraties en foto's blijft bij de res pectievelijke auteurs, tekenaars en fotografen. Overname is mogelijk mits hun uitdrukkelijke toelating en bronvermelding Abonnement
Geïnteresseerden kunnen De Boomklever ontvangen door overschrijving van 8 € op rekening
Werkgroep zoogdieren •
Archivering waarnemingen: Kelle Moreau (kelle.moreau@gmail.com)
•
•
Vleermuizen: Hans Roosen (roosenhans@yahoo.com) Hamster: Maarten Hens (maartenhens@yahoo.co.uk)
nummer 001-1552168-50 van de Natuurstudiegroep Dijleland, met opgave van naam en adres. Een steunabonnement kost 12 € of meer. Natuurpunt vzw
Natuurpunt is de grootste vereni
Werkgroep ongewervelden •
ging voor natuur en landschap in Vlaanderen. Ze telt 80.000 leden en
Archivering en rapportering waarnemingen: Bart Creemers
beheert 15.000 hectare natuurge
{bart.creemers@gmail.com)
bied. Lid worden van Natuurpunt vzw kan door storting van 20 € op rekeningnummer 230-0044233- 21.
Werkgroep planten •
Themaverantwoordelijke: Joris Menten {pjoris@advalvas.be)
Website: www.natuurstudiegroepdijleland.be
www.natuurpunt.be
Opmaak omslag: Danni Elskens (Koloriet) Opmaak binnenwerk: Kris van Scharen
Rondzendlijst Dijleland: Stuur een blanco e-mail naar:
Druk: DCL-Print & Sign
dijlevallei-subscribe@yahoogroups.com
Oplage: 200 ex. v.u.:
•
M. Hens, Dorpsstraat 48,
3078 Meerbeek
Afscheid Opnieuw moet de Natuurstudiegroep afscheid nemen van een goede vriendin... Na een erg moedige strijd tegen haar slepende ziekte is Monique Bekkers op 6 augustus overleden in het UZ Gasthuisberg.
Monique was vele jaren een vaste, trouwe medewerker in het bestuur van de Natuurstudiegroep. Hierbij een foto die getuigt van hoe wij haar zullen blijven herin neren: geconcentreerd, alles noterend en steeds er op uit om nog wat bij te leren... Herwig Blockx schreef als 'in memoriam' onderstaand stukje: het is Monique 'ten voeten uit' . ! . .
Wie een Patrijs niet eert... (Larues, 25-7-'83) "Hier moet het zijn" wijs ik naar een veel kleiner rietveld dan verwacht. "En je kan daar par keren" wijs ik haar aan,. "In de vlakke zon?" komt er aarzelend terug. Maar ze weet het zelf ook wel. Er is in geen velden of wegen een boom, die enigerlei schaduw te bieden heeft, te bekennen. Als ik uitstap valt de Spaanse middagzon als een blok op mijn hoofd. Pff, zelfs in de Pyrenneeën kan het bloedheet worden. De weg is een onooglijk asfaltbaantje dat tu
en ge
erodeerde heuvels doorslingert. Tussen de heuvels liggen hier en daar kleine lapje bewerkte grond waarvan graanakker en luzernevelden de hoofdmoot uitmaken. In de allerlaag te de len zijn pijlriet en braamstruwelen indicatoren van -nu drooggevallen- beekje . In de verte draaien wat roofvogels rond: 3 buizerden kan ik nog net uit de hittetrillingen de tilleren. Monique staat op een hoger gelegen wegberm. Aan haar voeten staan die prachtige gele gestekelde Centaurea's waarvan ik al dikwijls gedacht heb;: "Die moet ik eens opzoeken in een flora". Monique haalt mij uit mijn overpeinzingen: "Ik zie daar precie een rode wouw, maar zijn staart ziet er zo raar uit. Kijk daar, als ge hier komt staan, kunt ge hem zien". Ik klim de berm op en kijk even mee. "Zie je wat ik bedoel ?" gaat ze verder. Het is inderdaad een rode wouw. Door de rui in haar staart is de staartvork en het elegante silhouet wat vertekend. "Kijk, daarboven staat een kotje" wijst ze nu. Jawel, op het topje van deze bult, een heuvel kan je dit niet echt noemen, prijkt een aftandse schapenstal. Haar argumentatie "dat we vanaf daar een beter zicht hebben op de omgeving" zet ik kracht bij met: "Inderdaad en belangrijker, er is ook schaduw" Boven gekomen kijken we de horizon af. Buiten de obligate tapijten van overkomende vale gieren blijft het niet veel soeps. Monique is al de stal binnen gegaan en komt met een veer naar buiten: "Van welke vogel zou die pluim zijn? "Een middelgrote vleugelpen, grijsbruin met "witte bollen". Samen met de setting laat dit geen twijfel over. "Dat is van een steenuil, met een beetje geluk hadden we hem hieruit opgejaagd" beantwoord ik haar vraag. Als ik het vraag teken op haar gezicht zie, verklaar ik even dat ik vorig jaar een dode steenuil h b gevonden en dus wel weet hoe de vleugels eruit zien. Ik ga ook even een blik werpen in het
chapen
onderkomen. In de verste hoek liggen redelijk verse braakballen met een glanzende zwarte
De Boomklever - september 2009
1
SI
57
buitenlaag. Ik toon ze even aan Monique: "En die kerkuil vond het ook al te warm om hier de hele dag te zitten uithijgen". Mijn laatste opmerking stuit toch op wat wenkbrauwgefrons: "Hoe, ginder ligt een pluim van een steenuil en hier, dat is van een kerkuil Dat is toch wel raar" luidt haar antwoord. Vooraleer we onze discussie kunnen verder zetten horen we een fel "kjè-kjè-kjè" van buiten de stal. Boven de garrigue wordt een buizerd nu lastig gevallen door een veel slankere grijze roofvogel. Moni que heeft het direct door: "Is dat dieje kiekendief waarvoor we naar hier kwamen" vraagt ze terwijl het bakkeleiend duo achter een heuveltop verdwijnt. Het was inderdaad een mannetje grauwe kiekendief, tot nader order één van mijn favorieten, en een roofvogel die ik eigenlijk nog niet dikwijls gezien heb. Ik kijk verder het rietveld af dat beneden ons in een slenk ligt. Achteraan stijgen nu 2 donkere kiekendieven op. "Ginder zijn de jongen" wijs ik Monique aan. "Die twee daar " vraagt ze ? En waarom zijn dat geen blauwe kiekendieven ?"Enkele minuten later draait één van de jongen rondjes vlak voor ons. Je kan nu prima zijn steenrode buik zien en de "oranje gloed" op zijn verder kastanjebruine bovenvleugels. Toch i Monique nog niet overtuigd: "Ik ga de gids halen" zegt ze ferm en daalt af naar de auto. Als ze terug i , toon ik haar wat we allemaal konden zien van het jong. "En da manneke heeft zo'n zwarte streep op
zijn vleugel . Daar heb ik niks van gezien" sputtert ze tegen. "Ik heb het ook maar effe gezien", geef ik toe, "maar als ge op voorhand weet waar ge moet op letten, is het gemakkelijker." De jonge grauwe kieken blijven tot mijn voldoening in de buurt hangen en na een tijdje is ook Monique overtuigd van hun identiteit. Al we een uur later afdalen naar de auto, zien we een wit stipje op een bremstruik zitten. "Een roodkop klauwier , hij heeft een sprinkhaan gepakt. Kijk . .. " geeft ze kommentaar . Als we instappen komt er nog een klauwier aanvliegen. Ze volgt hem met de kijker en kijkt me dan ongelovig aan: "Da was toch dieje roodkop nie van daarnet. Deze was veel groter en zo veel zwart en wit." Ze ziet mijn glimlach en gaat door: "Toch geen klapekster zeker, hier zijn toch geen weides en geen paaltjes ?" "Het klopt wel, kijk even in het boek, dan onthou je weer beter hoe die eruit zien, voor de volgende keer", geef ik haar een zetje verder op het vogelpad. In de auto is het bloedheet. "Goed voor die kerkuilenvleugels,", grap ik terwijl we de ramen wagenwijd opendraaien. Onder de passagierszetel liggen namelijk al een week 2 uilenvleugels te drogen van een onfortuinlijk slachtoffer dat we vorige week in Frankrijk van de weg hebben geraapt. Als we de bocht ronden fladderen plots enkele vogels van het asfalt op. We stoppen . Even later komt één van de rode patrijzen tevoorschijn uit de wegberm en steekt op zijn dooie gemak de weg over, gevolgd door nog een volwassen exemplaar en een stoet halfwassen jongen. "Amai, die zijn mooi" zucht Monique naast mij. Ik kijk haar zijdelings aan. Zelfs bij de lammergieren van Monasteria de San Juan de la Pena heb ik ze niet zo enthousiast gezien. Straks rijden we naar Riglos, één van de landschappelijk mooiste plekken in deze streek. "Misschien zal dat haar de patrijzen wel doen vergeten, Herwig" denk ik terwijl we verder rijden.
Herwig Blockx, augustus 2009
58
De Booml<lever -september 2009
1 nventarisatie van een aantal
topgebieden voor wasplaten in het Dijleland
O
mdat
de
topgebieden
voor
wasplaten niet vrij toeganke
19
oktober Smeiberg (Hoeilaart)
lijk zijn, organiseerde de Natuur
In 2006 werden op de Smeiberg in totaal 10
studiewerkgroep
soorten wasplaten gevonden. Op 27/10 wer
impuls
van
Dijleland onder
Bruno
Bergmans
in
den 9 soorten waargenomen en een maand later werd op de zuidgerichte helling nog een
2008 drie excursies. Op deze ma
nieuwe soort (Gele wasplaat) gezien. Maar ook
nier kreeg iedereen de kans om
andere indicatoren voor chrale graslanden zo
deze mooie paddenstoelen te le
als Loodgrijze bovist
ren
kennen
en
konden
nieuwe
krachten gerecruteerd worden om in deze gebieden naar zwammen te speuren. Hoe meer volk om te zoeken, hoe groter de kans om weer iets nieuws te vinden. Deze stelling bleek te kloppen, de tochten leverden heel wat interessante
(Bovista plurnben), Worm vormige knotszwam (Clnvaria fragili ), Gele knotszwam (Clavulinop is helveola), Pelargoni umtrechtertje (Omphnlina velutipes) en Grauwe barsthoed (Dermoloma cune1folium) werden hier toen gevonden. Voor deze laatste was het de eer ste vondst voor de provincie. Het ging om een vertrappeld exemplaar (door de koeien), maar nog goed herkenbaar aan zijn sterke meelgeur, grauwe hoed en micro copische kenmerken. De Smeiberg heeft sindsdien de reputatie een
vondsten op. Deze manier van inventariseren blijkt voor herhaling vatbaar.
Snuffelen tussen het gras kan heel wat leuke wasplaten opleveren, foto Chantal Deschepper De Booml<lever - september 2009
59
topgra land te zijn voor wa platen op provinci
knotszwam (Clavaria luteoalba).
aal niveau. Een jaar later werden eind oktober
De Zwartwordende bovist (Bovista nigrescens)
(24/10) !echts ze soorten wa platen gezien op
is heel wat zeldzamer dan de Loodgrijze bovist
de Smeiberg. Rafelige parasolzwam (Macrolepio
(Bovista plu111bea) en blijft lang herkenbaar als
tn excorintn), Bruine weidechampignon (Agaricus
een zwart uitgedroogd rond bolletje.
Roze pronkridder (Calocybe
Ook leuk was een grote Rupsendoder (Cordyceps
cnrnen) konden we aan de lijst van indicator-
militaris). Dit is ook een markante graslandpad
rnpreobn11111eu
·
)
en
denstoel die als een kleine oranje gepukkelde
oorten toevoegen.
knots tussen de grassprieten uitsteekt. Zijn my Op 19 oktober vorig jaar trokken we met een 8 geïntere
eerden uit de regio het zonbeschenen
gra land in. We hadden al snel door dat het nog iet te vroeg wa voor hetgeen we naar zochten. Dit gold zeker voor de stukken waar weinig chaduw i . Toch mochten we niet klagen want er werden een aantal mooie vondsten gedaan. Voor het Blauwplaatstaalsteeltje (Entoloma cha lybneum) was dit een eerste vondst in de pro
vincie. Dit is een prachtige vertegenwoordiger uit de familie van de satijnzwammen (Entolo111ntacene), meer bepaald het ondergeslacht van
celium vormt hij in rup en van nachtvlinder die onder de grond aan het verpoppen zijn, vandaar de naam. Qua wasplaten zagen we uiteindelijk vijf
oor
ten, allen nog heel vers. Omdat het potentieel qua wasplaten van deze prachtige hellinggras landen nog veel groter is, plannen we dit jaar een nieuwe excursie, maar iets later. We hopen dat ons bezoek daarmee wel samenvalt met de piek van de wasplaten. Maar de marge is be perkt omdat met de eerste vorst de wasplaten ook terug "in winterslaap" gaan.
de staalsteeltjes (Leptonia), waarin praktisch al lemaal indicatorsoorten zitten voor schrale, on bemeste graslanden. Het Bleekgrijs trechtertje (Omphalina griseopal lidn) en het Izabelkleurig breeksteeltje (Conocybe lnctea) kan je ook vinden in schrale gazons. Wie
zijn neus bijna in een koeienvlaai steekt (van koeien die geen antibiotica krijgen en in schrale graslanden grazen, waardoor ze voldoende ve zel binnenkrijgen), maakt kans om de Gewone kogelschieter (Pilobolus crystallinus) te zien. Dit minu cule zwammetje is helemaal niet zo zeld zaam, maar wordt steeds over het hoofd gezien. De sporen worden via een ingenieus systeem verspreid: op de top van een flesvormig orgaan zit een sporenpakketje, dat door een zwart vlies omgeven wordt en zich opricht naar het licht. Met een onder 7 atmosfeer druk staand straal tje vocht wordt het
porenpakketje met een
netheid van
150 tot 600 kilometer per uur tot meer dan twee meter ver weggeschoten. De aan tengels en bladeren klevende sporenpakketjes komen met het voedsel van een grazend dier via het maag-darmkanaal weer in zijn uitwerpelen terecht. Het meer opvallende Oranje mest zwammetje (Cheilymenia granulata) wordt vaker in natuurgebieden gezien. Op de teile kantjes onder de prikkeldraad, tus
en het Muizenoortje vonden we Sikkelkoraal zwarn (Clavulinop is corniculata) en Verblekende 60
De Boomklever
- juni
2007
Spiegeltje, spiegeltje aan de wand." wie is de mooiste van het land? Weidewasplaat in het Keihof foto Chantal Deschepper
26
oktober Keihof (Sint-Agatha-Rode)
blekende (Clavaria luteoalba) en Wormvormige knotszwammen (Clavaria fragilis) troffen we er
Bij een eerste bezoek eind oktober 2006 aan de
talrijk aan. Het was ook leuk om weer een Ru p
glooiende graslanden langs het klooster Keihof
sendoder te vinden.
te Sint-Agatha-Rode werden zes soorten was
Omdat we dit gebied in 2008 echt op de piek
platen gevonden, een maand later werden er
van wasplatenactiviteit bezocht hebben en om
daar nog drie van teruggevonden. De hei chrale
dat er veel goede gebieden op te volgen zijn in
vegetatie op de hellingen, met Brem en op één
de streek, gaan we dit gebied dit jaar over laan.
plaats zelfs Tijm, geven al aan dat in dit gras land nog speciale dingen te vinden zijn. Hoewel
8
november Koeheide (Bertem)
in agrari ch beheer, geniet dit grasland bescher ming en wordt de landbouwer hier streng ge
Het topgebied bij uitstek voor wasplaten in het
controleerd op de intensiteit van de begrazing
Dijleland blijft ongetwijfeld de Koeheide. In 2004
en het verbod op bijvoederen en bemesting.
kwamen we tot de vaststelling dat op de wei
De excursie in 2008 ging op het juiste tijdstip
van Laes maar liefst 9 soorten wasplaten voor
door: de paddenstoelen zagen er ver
uit en
kwamen. Ook Sikkelkoraalzwam (Clav11li11op is
stonden er in grote aantallen. Maar liefst zes
corniculata), Gele knotszwam (Clavuli11op i hel
oorten wasplaten werden gevonden, met Ge
vola) en Fijngeschubde aardtong (Geoglo
L1111 fn l
vlekt sneeuwzwammetje als nieuwkomer. Daar
lax) werden toen in grote aantallen gevonden. In
mee komt het totaal voor dit gebied op 7 oorten
2006 konden we daar een lOde wasplaat aan toe
wasplaten.
voegen: Elfenwasplaat. Ook Rookknotszwam
Maar nog veel
pectaculairder waren de drie
(Clavaria fumo a) en Wormvormige knot zwam
oorten bar thoeden (Oermoloma) die op de hel
(Clavaria fragilis) werden toen voor het eer t hier
ling met Tijm werden gevonden. De Verkleu
gezien. Een mooie raadselfoto van Eddy werd
rende barsthoed
toen ook doorgestuurd naar de maillijst van de
(Oermoloma magicum) is de
zeldzaamste van de drie. Deze kwam pas recent
mycologen omdat niemand direct een naam kon
aan zijn Nederlandse naam en dit is de vierde
kleven op deze forse, bruine zwam die midden
vondst
beschreef
in het weiland groeide. Al gauw kwam er een
deze soort pas in 2002 aan de hand van collec
antwoord van een Waalse specialist, het ging
ties uit Schotland en
om een zeldzame indicatorsoort voor
voor
Vlaanderen.
Amolds
ederland. Luc Lenaerts
chrale
vond deze soort in 2002 voor het eerst in Voeren
graslanden:
(eerst vondst in Vlaanderen). Voor Vlaam -Bra
porphyraphneum). In 2007 vertelde ik tijdens de
bant gebeurde de eerste vondst in 2006 in Sint
maandelijkse wandeling op de Koeheide dat we
Genesius-Rode. Maar ook de Grauwe barsthoed
op de Heiberg (stuk waar in 2004 werd gekapt)
(Oermoloma cuneifolium) en de Kleine barsthoed
wellicht nog even moesten wachten op wa pla
(Oermoloma pseudocuneifolium) zijn zeer zeld
ten, want dat die weinig verstoring kunnen ver
zaam op Vlaams niveau.
dragen. Op dat zelfde moment vonden we daar
De eerste werd nog
de
Porfiersatijnzwam
(E11tolo11rn
op drie plaatsen waargenomen in de provincie
Grauwe wasplaat. Blijkbaar werd deze plaats
(Vissenaken, Zoutleeuw en Bever), terwijl het
vrij snel gekoloniseerd, wellicht doordat de spo
voor de Kleine barsthoed de eerste provinciale
ren dit zeer snel konden bereiken vanuit de na
vondst was.
bijgelegen wasplatenweide.
In 2007 begon het
Tussen de barsthoeden werden na goed zoe
duidelijk te worden dat de wei van Lae
ken ook aardtongen gevonden. Daar hadden
aan het vervilten was. De begrazingsdruk is er
de koeien ook interesse voor en ze gaven ons
te laag en de Brem kan een maaibeurt gebrui
nauwelijks de kans om rustig foto's te maken. Bij
ken. Enkel op de steile talud
terk
was nog veel te
het bekijken van de microscopische kenmerken
vinden. Er werd zelfs nog een llde wa platen
bleek het om de Slanke aardtong (Geoglossum
soort voor de Koeheide gevonden: de Kleverige
umbratile) te gaan.
wasplaat. De zeldzame Stinkende trechterzwam
Het was ook ongelooflijk om te zien hoeveel Sik
(Clitocybe foefen ), een indicator voor kalkrijke
kelkoraalzwammen
bodem, kreeg hier toen zijn tweede vindplaat
(Clavulinopsis
corniculata)
hier groeiden. Op sommige plekken zag het gras
voor de provincie.
er precies geel van, zoveel stonden er. Ook VerDe Booml<lever - september 2009
61
bleken de wasplaten op de openge maakte tukken van de Heiberg verder in de lift te zitten. Er groeiden nu massaal Gewoon vuur In 200
sen tonen aan dat er in de streek nog wel meer schrale weilanden moeten te vinden zijn met wasplatenpotentieel.
zwammetjes en Sneeuwzwarnrnetje. Ook Pape gaaizwammetje en Gewone weidewasplaat sta
Zulke potentieel interessante graslanden werden
ken hun kopje boven de grond. In tegenstelling tot vorige bezoeken, was de wei van Laes eerder
in de omgeving van de Torn.me in Ottenburg. Bij
teleur tellend. We vonden nog veel Sneeuw zwarnmetjes, Gele (Clavuli11opsis helveola) en
een grote populatie Sneeuwzwarnmetje, Kleve
erblekende knotszwarn (Clavulinopsis laetico
de knotszwarn. Het prachtige hellinggrasland
lor) en ook enkele mooie exemplaren van Elfen
waarvan sprake (een reliëfrijke karngraswei) ligt
wa plaat, maar door de te lage begrazingsdruk
te paard op de gewestgrens tussen Vlaanderen
wa de diversiteit toch fel afgenomen. Intussen
en Wallonië, ten zuiden van de Torn.me, gren
is met deze bevindingen rekening gehouden bij
zend aan de Vlaamse uitloper van het Bois de
het beheer, dus hopelijk kunnen we deze herfst
Laurensart.
weer heel wat meer wasplaten vinden op deze
Ook de prikkeldraadvegetaties in de Ruwaalval
topwei.
lei in Korbeek-Dijle zien er zeer interessant uit,
door Robin Guelinckx en Gabriël Erens ontdekt hun bezoek vonden ze Gewone weidewasplaat, rige wasplaat, Gele en vermoedelijk Verbleken
maar een eenmalig bezoek vorig jaar leverde geen bijzondere graslandpaddenstoelen op.
Andere leuke vondsten
Een rijzende ster aan het Dijlelandse wasplaten firrnarnent is het wasplatengrasland in eigen
Ook buiten onze excursies zijn er wasplaten
dom en beheer van Natuurpunt Kortenberg
speurders op pad geweest in het Dijleland en
op de Grubbe in Everberg. Na de ontdekking
ook zij deden een aantal bijzonder leuke vonds
van de Wantsenwasplaat (Hygrocybe obrus
ten.
sea) als nieuwe soort voor Vlaams-Brabant in
Zo vond Hans Roosen op een weide in de Laan
2007, bleek deze soort hier weer talrijk voor te
vallei in Overijse zowaar een nieuwe wasplaat
komen in 2008. Ook Sneeuwzwarnrnetje, Gele
voor het Dijleland: de Kabouterwasplaat (Hy
wasplaat, Weidewasplaat, Grauwe wasplaat
grocybe in ipida). Deze kleine wasplaat lijkt qua
en Papegaaizwarnrnetje werden er vaak tal
kleur en grootte op een Gewoon vuurzwarn
rijk aangetroffen, naast Verblekende en Gele
rnetje, maar heeft een kleverige hoed en steel.
knotszwarn en tot hiertoe ongedeterrnineerde
De determinatie werd microscopisch bevestigd
aardtongen. Een nieuwe topwasplatenwei is
door Roosmarijn Steernan. Afgelopen herfst
duidelijk geboren. Daarom hebben we deze
werd deze soort ook voor het eerst aangetroffen
bijzondere weide - met ook een uitzonderlijke
op de Hazen.berg in Bierbeek.
botanische rijkdom - voor het eerst in het ex
Ook in het zuidelijke Dijleland vonden Bart
cursieprograrnrna opgenomen dit najaar.
Creerner en Bruno Bergrnans aan het Sanato
Het is nog maar eens bewezen dat een gras
rium van Torn.beek een Rupsendoder en enkele
land niet groot hoeft te zijn om verschillende
exemplaren van het Gewoon vuurzwarnrnetje
soorten wasplaten te herbergen. Op de oude
tussen de heide.
rnosrijke gazon rond het kerkje van Loonbeek
Van de zeldzame Grauwe wasplaat werd door iels Rijckeboer nog een nieuwe vindplaats ontdekt in het grasland aan de watertoren van
vonden we maar liefst twee soorten wasplaten
Duisburg,
Voor wie het al voelt kriebelen is het waspla
samen
met
Papegaaizwarnrnetje,
(Zwartwordende wasplaat en Sneeuwzwarn rnetje), Gele knotszwarn en Ruige aardtong.
Gele en mogelijk ook Spitse knotszwarn (Cla varia falcata). Wie weet duiken er hier bij een
tenseizoen trouwens al begonnen, want de
volgend bezoek nog wel andere leuke soorten op. Ook in een schrale weide aan het Ganspoel instituut in Loonbeek doken Elfenwasplaat,
reeds
Papegaaizwarnrnetje, Gele knotszwarn en Sik kelkoraalzwam op. Deze nieuwe vindplaat-
62
De Boomklever - september 2009
twee vroeger verschijnende soorten werden waargenomen:
Zwartwordende
was
plaat en Kleverige wasplaat op 2 september in een tuin in Winksele.
Inventarisaties 2009
In 2009 organiseren we weer drie excursies naar de volgende topgebieden: 01/11 9u30 kerk Hoeilaart - Smeiberg 08/11 13u30 kerk Everberg - De Grubbe 15/11 9u30 Café D'aa Baan, Oude Baan 80, Bertem - Koeheide - wordt afgelast als het gevroren heeft
Wasplaten Smeiberg
Onderstaande tabel geeft voor elk bezoek aan de Smeiberg het aantal waargenomen soorten weer (sub totaal), evenals het totaal aantal soorten dat ooit al op deze locatie werd aangetroffen (eindtotaal). 27/10/2006
Hygrocybe pratensis
Gewone weidewasplaat
27/10/2006
Hygrocybe ceracea
Elfenwasplaat
27/10/2006
Hygrocybe conica
Zwartwordende wasplaat
27/10/2006
Hygrocybe glutinipes
Kleverige wasplaat
27/10/2006
Hygrocybe Laeta
Slijmwasplaat
27/10/2006
Hygrocybe Jlavipes
Geelvoetwasplaat
27/10/2006
Hygrocybe miniata
Gewoon vuurzwammetje
27/10/2006
Hygrocybe psittacina
Papegaaizwammetje
27/10/2006
Hygrocybe virginea
Sneeuwzwammetje
Subtotaal
9 soorten
24/11/2006
Hygrocybe ceracea
Elfenwasplaat
24/11/2006
Hygrocybe pratensis
Gewone weidewasplaat
24/11/2006
Hygrocybe chlorophana
Gele wasplaat
24/11/2006
Hygrocybe psittacina
Papegaaizwammetje
Subtotaal
4 soorten
24/10/2007
Hygrocybe pratensis
Gewone weidewasplaat
24/10/2007
Hygrocybe ceracea
Elfenwasplaat
24/10/2007
Hygrocybe psittacina
Papegaaizwammetje
24/10/2007
Hygrocybe virginea
Sneeuwzwammetje
24/10/2007
Hygrocybe miniata
Gewoon vuurzwarnmetje
24/10/2007
Hygrocybe glutinipes
Kleverige wasplaat
Subtotaal
6 soorten
19/10/2008
Hygrocybe glutinipes
Kleverige wasplaat
19/10/2008
Hygrocybe virginea
Sneeuwzwammetje
19/10/2008
Hygrocybe irrigata
Grauwe wasplaat
19/10/2008
Hygrocybe psittacina
Papegaaizwammetje
19/10/2008
Hygrocybe pratensis
Gewone weidewasplaat
Subtotaal
5 soorten
Eindtotaal
10 soorten
De Booml<lever - september 2009
63
Wasplaten Keihof Onder taande tabel geeft voor elk bezoek aan het Keihof het aantal waargenomen soorten weer (subto taal), evenal het totaal aantal soorten dat ooit al op deze locatie werd aangetroffen (eindtotaal).
27/10/2006
Hygrocybe praten i
Gewone weidewasplaat
27/10/2006
Hygrocybe irrigata
Grauwe wasplaat
27/10/2006
Hygrocybe gl11tinipes
Kleverige wasplaat
27/10/2006
Hygrocybe psittacina
Papegaaizwammetje
27/10/2006
Hygrocybe virginea
Sneeuwzwarnrnetje
27/10/2006
Hygrocybe conica
Zwartwordende wasplaat
Subtotaal
6 soorten
22/12/2006
Hygrocybe pratensis
Gewone weidewasplaat
22/12/2006
Hygrocybe irrigata
Grauwe wasplaat
22/12/2006
Hygrocybe virginea
Sneeuwzwammetje
Subtotaal
3 soorten
26/10/2008
Hygrocybe virginea
Sneeuwzwammetje
26/10/2008
Hygrocybefuscescens
Gevlekt sneeuwzwarnrnetje
26/10/2008
Hygrocybe miniata
Gewoon vuurzwammetje
26/10/2008
Hygrocybe psittacina
Papegaaizwammetje
26/10/2008
Hygrocybe virginea
Sneeuwzwammetje
26/10/2008
Hygrocybe conica
Zwartwordende wasplaat
Subtotaal
6 soorten
Eindtotaal
7 soorten
Wasplaten Koeheide Onder taande tabel geeft voor elk bezoek aan de Koeheide het aantal waargenomen soorten weer (sub totaal), evenals het totaal aantal soorten dat ooit al op deze locatie werd aangetroffen (eindtotaal).
3/11/2004
Hygrocybe virginea
Sneeuwzwammetje
3/11/2004
Hygrocybe miniata
Gewoon vuurzwammetje
3/11/2004
Hygrocybe chlorophana
Gele wasplaat
3/11/2004
Hygrocybe pratensis
Gewone weidewasplaat
3/11/2004
Hygrocybe psittacina
Papegaaizwarnrnetje
3/11/2004
Hygrocybe pratensis
Gewone weidewasplaat
Subtotaal
6 soorten
9/11/2004
Hygrocybe laeta
Slijmwasplaat
9/11/2004
Hygrocybe conica
Zwartwordende wasplaat
Subtotaal
2 soorten
11/11/2004
Hygrocybe chlorophana
Gele wasplaat
11/11/2004
Hygrocybe psittacina
Papegaaizwammetje
64
De Boomklever - september 2009
11/11/2004
Hygrocybe irrigata
Grauwe wa plaat
11/11/2004
Hygrocybe pratensis
Gewone weidewasplaat
11/11/2004
Hygrocybe virginea
Sneeuwzwammetje
Subtotaal
5 soorten
12/11/2006
Hygrocybe miniata
Gewoon vuurzwammetje
12/11/2006
Hygrocybe virginea
Sneeuwzwammetje
12/11/2006
Hygrocybe chlorophana
Gele wasplaat
12/11/2006
Hygrocybe psittacina
Papegaaizwammetje
Subtotaal
4 soorten
17/11/2006
Hygrocybe miniata
Gewoon vuurzwammetje
17/11/2006
Hygrocybe psittacina
Papegaaizwammetje
17/11/2006
Hygrocybe pratensis
Gewone weidewasplaat
17/11/2006
Hygrocybe virginea
Sneeuwzwammetje
17/11/2006
Hygrocybe chlorophana
Gele wasplaat
17/11/2006
Hygrocybe ceracea
Elfenwasplaat
Subtotaal
6 soorten
26/11/2006
Hygrocybe chlorophana
Gele wasplaat
26/11/2006
Hygrocybe ceracea
Elfenwasplaat
26/11/2006
Hygrocybe p i ttacina
Papegaaizwammetje
26/11/2006
Hygrocybe pratensis
Gewone weidewasplaat
Subtotaal
4 soorten
11/11/2007
Hygrocybe virginea
Sneeuwzwammetje
11/11/2007
Hygrocybe chlorophana
Gele wasplaat
11/11/2007
Hygrocybe ceracea
Elfenwasplaat
11/11/2007
Hygrocybe psittacina
Papegaaizwammetje
11/11/2007
Hygrocybe conica
Zwartwordende wasplaat
11/11/2007
Hygrocybe irrigata
Grauwe wasplaat
11/11/2007
Hygrocybe pratensis
Gewone weidewasplaat
11/11/2007
Hygrocybe miniata
Gewoon vuurzwammetje
11/11/2007
Hygrocybe glutinipes
Kleverige wasplaat
Subtotaal
9 soorten
8/11/2008
Hygrocybe ceracea
Elfenwasplaat
8/11/2008
Hygrocybe miniata
Gewoon vuurzwammetje
8/11/2008
Hygrocybe virginea
Sneeuwzwammetje
8/11/2008
Hygrocybe pratensis
Gewone weidewasplaat
8/11/2008
Hygrocybe psittacina
Papegaaizwammetje
Subtotaal
5 soorten
Eindtotaal
11 soorten
De Boomklever - september 2009
65
Referenties @
Arnold , E. (2002). Dermoloma magicum spec. nov., a grassland fungus mimicking Porpolo ma metapodium. Persoonia 17-4. teeman, R. (2008). Van elfen en kabouters . . . Een praktische gids voor wasplaten, knotszwam men en aardtongen. De Boom.Klever 36: 86-101.
@)
Boertrnan,D. (1995)
@
Steeman R., Lambrechts J. & Vervoort L. (2005) - Onverwacht waardevolle rnycoflora in Oo tÂ
-
The genus Hygrocybe. Fungi of
orthern Europe. Vol 1. 184pp. ill
Brabantse graslanden: Ontdekking van enkele nieuwe 'wasplatenweiden' in 2004. Jaarboek na tuur tudie 2004: 70-83.
atuurpunt Oost-Brabant, Leuven.
Steeman R., Lambrechts J. & Guelinckx R. (2008)
-
Een netwerk van aardtong-houdende,
knotszwamrijke wa platenweiden in V laams-Brabant. Jaarboek natuurstudie 2006-2007: 100121. Natuurpunt Studie, Mechelen.
Roosmarijn Steeman roosmarijn.steernan@natuurpunt.be
Bruno Bergmans bruno.bergmans@scarlet.be
Kabouterwasplaat, nieuw voor het Dijleland, foto Bruno Bergmans
66
De Booml<lever - september 2009
Bijzondere dagvlinderwaarnemingen in 2009
N
a een vrij slecht vlinderjaar
2007 en ver volgens een er
barmelijk
2008 konden we deze
zomer nog eens genieten van een vlinderseizoen op niveau. Een de gelijke winter, gevolgd door een mooie lente en zomer resulteer den in een groot aantal trekvlin ders, dwaalgasten en zeldzamere soorten. Dat veel waarnemers nu de website waarnemingen.be sys tematisch gebruiken tuurlijk
ook voor
zorgde na
een verhoogd
nieuwe
locatie
Kaasjeskruid dikkopje
beves
tigd, onder te verdelen in twee cluster
in het
Getebekken. Ook in de omgeving van onze re gio werd er gezocht door R. Guelinckx: buurt Vaartkom, volkstuinen Abdij Van Park en in voortuinen te Heverlee en Korbeek-Lo. Echter zonder re ultaat (pers. com. R. Guelinckx). Sind
de jaren vijftig ging het Kaasjeskruiddik
kopje er op achteruit in België,
ederland (laat
ste waarneming 1953) en Duitsland. Eind jaren '90 was de
oort vrij zeldzaam in de kalkrijke
treken ten zuiden van Samber en Maa . Het i
echter een zeer mobiele
oort die vooral tij
dens warme zomers op onverwachte plaatsen kan worden aangetroffen. Door de vele warme zomers van de laatste decade kon de oort zich via de Maasvallei terug noordelijker uitbreiden, met dit jaar de eerste waarnemingen in het zui den van
ederlands Limburg. Vanuit de Maa -
aantal observaties die konden ver
vallei heeft deze soort de beek en riviervalleien
zameld worden ten opzichte van
van Midden-België opgezocht om ook richting
andere jaren. Hoewel het nog even duurt voordat de laatste vlinders van het jaar worden gezien , willen we hier al de belangrijkste dagvlin derwaarnemingen vermelden van de zomer 2009.
het zuiden van V laanderen op te schuiven. Zo zijn er dit jaar volgende locatie
met waarne
mingen gekend uit het Dijlebekken, van zuid naar noord: in de buurt van Genappe, Ottig nies, Grez-Doiceau en de Doode Bemde. Ook de waarnemingen in het Tiense wijzen op de rol van de riviervalleien al
verbinding tu
en de
Waalse kalkregio's en V laanderen. Mogelijk hebben
ook
beheerpakketten
voor
het buitengebied van de Waal e overheid, met
Kaasjeskruiddikkopje Carcharodus a/ceae
daarin veel kaasjeskruid hun nut. In die zin zou het akkerbloempakket van de provincie,
De verassing van 2009 was de waarneming van
met een cultivarvorm van Groot Kaasje kntid
een Kaasjeskruiddikkopje op 16 juli in de Doode
(Malva sylvestris), ook erg positief kunnen zijn
Bemde (Bernard Misonne). Ook in ander de
voor deze vlinder. Het i
bijna ondenkbaar dat
len van Oost-Brabant werd deze soort waarge
het Kaasjeskruiddikkopje, ook geen vaste voet
nomen, met zelfs eileg in de Velpevallei. Deze
heeft in de Dijlevallei. De
waarnemingen bracht Robin Guelinckx e.a. op
hier nog als een extra kataly ator werken, dank
het idee om terreinen met kaasjeskruid (Malva
zij de lintbebouwing met tuintje langs de berm
poorwegberm zou
sp.) te doorzoeken op eitjes van deze soort. In
(pers. com. R. Guelinckx).
Zuid-Oost-Brabant werden zo al op erg veel
Locaties langs de spoorwegberm lijken du De Boomklever - september
de
2009
67
pi kken waar er in de toekom t de meeste kan is
mingen van Oranje luzernevlinders gedaan net
op het vinden van deze soort. And re aanraders
over de taalgrens (Pécrot en Hamme-Mille). Op
zijn de indu triezone ten noorden van Leuven,
het Vlaam e grondgebied wa
het wachten tot
eerijse{fer aert en het militair
13 juli, met bijna dagelijkse meldingen sinds
domein te He erlee (per .com. Robin Guelinckx).
dien tot en met het moment van schrijven (half
De zoektocht naar eitje kan ook hier veel ucces
september). Dit is de grootste invasie
opleveren. Bij voorkeur jonge planten worden
bijhouden van de waarneming n. D
uitgekozen voor de eileg. Echter, vrij vlug hierna
luzernevlinder in België zijn sterk jaarafhanke
kruipen de rupsen al uit de eitjes. De rupsen van
lijk. Mee tal worden bij een influx vooral Oranje
het Kaa je kruiddikkopje zijn bijna heel het jaar
luzernevlinders (Colias croceus) gezien, zoal dit
te vinden. Ze zijn bovendien zeer herkenbaar:
jaar het geval wa . In 2007 konden we daarente
23mm, grij ig lichaam en een kraag achter de
gen bijna uitsluitend de zeldzamere Gele luzer
grote zwarte kop met opvallende gele en zwarte
nevlinder (Colias hyale) waarnemen, maar in veel
de zandgroeve te
ind
het
aantallen
vlekken. Of het localiseren van rupsen even effec
kleinere aantallen dan voor Oranje luzernevlin
moet echter nog
der dit jaar het geval is. De voorlopig enige mel
worden uitgete t. Volgroeide rupsen overwinte
ding van een Gele luzernevlinder voor dit jaar
ren in de strooisellaag waarna ze in het voorjaar
kwam uit Hoeilaart (09/07).
verpoppen. De imago' vliegen van half april tot
Een vergissing met Oranje luzernevlinder valt
eind mei en van eind juni tot midden augustus.
echter niet uit te sluiten. Meerdere luzernevlin
Een eventuele derde generaties kan volgen tot
ders werden op waarnemingen.be eerst door
midden eptember.
gegeven als Gele luzernevlinder, maar bleken
tief i
al
het zoeken naar eitje
na aandachtig bestuderen van meegestuurde
Geelsprietdikkopje Thymelicus sylvestris
foto's steeds duidelijke Oranje luzernevlinder te
De enige waarneming van deze soort werd op
zijn. In zeldzame gevallen werden wit-geelkleu
getekend in de Doode Bemde (14/07, M. Walra
rige luzernevlinders gevonden die vermoedelijk
a drie waarnemingen in 2007 is dit pas de
vrouwtjes Oranje luzernevlinders betroffen van
ven ).
de vorm 'helice'.
vierde voor het archief.
Boswitje Leptidea sinapis
Citroenvlinder Gonepteryx rh amni)
Van het Boswitje werden er in 2009 twee waar
Citroenvlinder is een soort die het elk jaar slech-
nemingen
gedaan
in
onze
regio: op 16 juli l ex. net over de provinciegrens
te
Pécrot
(J an Debras) en op 31 juli in en braakliggende tuin in de Lemingbeekva l lei/Kessel-lo (Tim Caers). De enige andere waarneming in het archief be trof een exemplaar op 1 mei 2007 in een bo je vlak tegen de E314 op de gren
van Wilsele
en Hol beek.
Luzernevlinders Luzernevlinder waren dit jaar in grote aantallen aanwezig in gebieden m t veelal lage vegetatie , zowel in de Dijle vallei (Doode Bemde e.a), al in akk rgebi den (plateau's en Dorenveld). Op 31 mei, 1 en 22 juni w rden al waarne-
Het curieuze Boswitje, foto Marc Bergmans
De Boomklever - september 2009
68
Een koude winter Leverde plots weer heel wat meer Citroenvlinders op in het Dijle/and, foto Marc Bergmans
ter lijkt te doen. 2009 was voor deze soort wel goed, maar de status van zeer algemene vlinder ligt al enige tijd in het verleden. Met voorlopig
over de resultaten van de provinciale projecten rond Sleedoornpage en Iepenpage zal te lezen zijn in een van de volgende Boomklever .
39 waarnemingen is 2009 het beste seizoen sinds
Bruin blauwtje Plebeius agestis
2004 voor Citroenvlinder (24 waarnemingen).
Het Bruin blauwtje zet zijn gestage vooruitgang
De meeste van de waarnemingen werden dit
voort. Populaties van deze soort werden deze zo
jaar opgetekend langs de randen van Meerdaal
mer bevestigd op de site van Abdij van Park en in
woud en Heverleebos, de Dijlevallei en tussen
de zandgroeve te
Bertembos en Leuven-centrum.
vindplaats van meerdere exemplaren is een loca
eerijse/Tersaert. Een nieuwe
tie op het plateau tussen Ijse en Dijle/Laan. Ook
Kleine Pages
in de Doode Bemde werd een exemplaar gezien.
Sleedoornpage (Thecla betulae) en Iepenpage (S a
Mogelijk in beide gevallen afkomstig van de
tyrium w-album) genieten de aandacht als provin
zandgroeve. Andere locaties met waarnemingen
ciale soorten. Voor beiden zijn er op dit moment
van één exemplaar waren Heidebergstraat/Kes
ook projecten uitgeschreven die de ecologie en
sel-lo (tweemaal, M. Morren) en op de grenzen
verspreiding van deze vlinders in kaart moeten
van onze regio in de buurt van de luchthaven
brengen met behulp van vrijwilligers. Van Slee
te Steenokkerzeel, Pare de la Foresterie (Water
doornpage werden al in de winter veel nieuwe
maal-Bosvoorde) en in een Berm langs de E40 te
locaties aangetroffen via zoektochten naar eitjes.
Bierbeek.
Tijdens de zomer kon echter slechts één waar neming genoteerd worden van een imago van
Grote weerschijnvlinder Apatura iris
Sleedoornpage in onze regio en dan nog wel in
Het is duidelijk dat de Grote weerschijn.vlinder
het centrum van Leuven (24/08, E. Macquoy).
nog in redelijke aantallen voorkomt in het Zoni
Gerichte zoektochten naar imago's van Iepen
enwoud. Boswachter Dirk Raes zag deze soort op
page leidden tot veel nieuwe vindplaatsen,
zes verschillende locaties (soms meerdere waar
voornamelijk net ten westen van Leuven (Wink
nemingen) te Hoeilaart en Tervuren. De meeste
sele, Bertem). Iepenpage werd gezien van 12
waarnemingen werden gedaan van 26 juni tot en
juni tot en met 5 augustus. Voor de algemenere
met 1 juli. De laatste waarneming werd gedaan
Eikenpage (Neozephyrus quercus) was 2009 ook
op 17 juli. Ook dit jaar kon er deze soort niet
erg goed: op 14 locaties werden er exemplaren
bevestigd worden in de Doode Bemde. In 2006
gezien van 26 juni tot en met 8 augustus. Meer
werd hier nog een exemplaar gezien. De Boomklever - september 2009
69
Kle ine vos Aglais ur ticae
Distelvlinder Vanessa cardui Dé meest opvallende vlinder van 2009 was
et als Citroenvlinder is de Kleine vos een
de Distelvlinder. Vanaf 1 mei werd al het eer
soort die extra aandacht verdient omwille van
ste exemplaar waargenomen op het plateau
zijn sterke achteruitgang van een zeer algemene
van Leefdaal (Marc en Peter Hofman). Daarna
vlinder naar een vrij zeldzame status.
kwamen er regelmatig waarnemingen van Dis
rampjaar 2008 met minder dan 10 waarnemin
telvlinder
doorgedruppeld. Tot en met 19 mei
gen gedurende heel het jaar, kon Kleine vos zich
waren er dat al meer dan veertig. Ter vergelij
dit jaar net als Citroenvlinder ook enigszins her
king, de enige gekende waarneming tot en met
stellen met 29 waarnemingen. In tegenstelling
2008 voor deze datum was een waarneming
tot Citroenvlinder waren 2004 en 2006 (voorlo
op 11 mei en slechts vier waarnemingen in de
pig) wel betere jaren met respectievelijk 36 en 42
maand mei waren tot nu toe opgenomen in het
waarnemmgen.
a het
archief (vanaf 2003)! Op die manier hadden we het eigenlijk al kunnen weten dat er iets spec
Keizersmante l Argynnis paphia
taculair op komst was. Een tweede hint werd
De Keizersmantel wordt klassiek aanzien als een
gegeven op 19 mei met 10 ex langstrekkend te
dwaalgast in onze regio tijdens warme zomers.
Heverlee (Koen Berwaerts). Op 20 mei was het
Maar een waarneming in de buurt van Meer
hek van de dam en konden velen hun ogen niet
daalwoud te Blanden (01/08, Christine Deberdt)
geloven met de vloed aan Distelvlinders die
en een observatie in een deel van Meerdaalwoud
V laanderen overspoelde. In onze regio wer
waar in de voorbije jaren al eens exemplaren van
den meestal dichtheden gemeten van ongeveer
deze soort werden opgemerkt mét bosviooltjes
1 tot 3 vlinders per minuut per locatie (<50 m
(05/07, Joris Menten) doen toch hopen op (op
gezichtsveld) in
W richting, met uitschieters
nieuw) een, mogelijk kleine, populatie van deze
tot 10 per minuut. De dagen erna zakte de toe
soort in dit gebied. Een derde waam.eming werd
stroom wat weg, maar op zondag 24 mei leek er
gedaan op de heuvelrug van de Kesselberg
nog een tweede piek door te komen.
(15/07, Jeroen Franssens).
De oorsprong van deze invasie lag in de uitzon derlijk natte winter in het Atlasgebergte en het
Kleine Parelmoervlinder lssoria /athonio
noorden van de Sahara (Marokko), ongekend in
Een late ontdekking was een Kleine Parelmoer
de afgelopen 30 jaar. Met als gevolg een massaal
vlinder op het plateau tussen Pécrot en Bos
ontluiken van Distelvlinders en vervolgens mi
sut- Gottechain op 8 september. Dit is de derde
gratie naar het noorden op het einde van maart.
waarneming voor het archief. Eerder werd deze
Tijdens de doortrek werden heel wat versleten
dwaalsoort
exemplaren
(2004) en de zandgroeve van Neerijse/Tersaert
waargenomen,
komstig van
vermoedelijk
af
Toord-Afrika en/of Zuid-Europa.
al opgemerkt
op
de
Kesselberg
(2006).
Maar ook verse exemplaren werden gezien. Dit zijn de nakomelingen van deze eerste generatie
Oranje zandoog Pyronia tithonus
die verder noordwaarts tot ontluiking moeten
Hoewel deze soort een zeer algemene vlinder is
zijn gekomen.
op Vlaamse schaal is het Oranje zandoogje zeld
Ook in onze contreien begonnen Distelvlinders
zaam in onze regio. Slechts twee waarnemingen
bijna onmiddellijk met reproduceren. Zo wer
werden tot nu toe opgenomen in het archief. 2009
den er op 22 mei honderden distelvlinders en
was relatief gezien een zeer goed jaar. Er wer
massa'
eitjes gevonden in een weide met veel
den vier waarnemingen gedaan van deze soort
Akkerdi tel (Hans Roosen). In de zomer, vooral
te Pécrot, maar ook in het naburige Grootbroek
in juli, waren Distelvlinders de dominerende
(Sint-Agatha-Rode) én op het plateau van Hul
soort op plekken met vlinderstruiken en andere
denberg (Ganspoel) werd deze soort waargeno
nectarplanten. Ondertussen is het uitkijken bij
men. In 2007 werd er al eens een Oranje zandoog
trektelposten voor de migratie zuidwaarts. Af
gespot niet ver van deze laatste locatie. Er lijken
hankelijk van het weer in het najaar zijn waar
dus schijnbaar twee gebieden in onze regio te zijn
nemingen van Distelvlinders tot in november
waar deze soort een vaste voet heeft. Hopelijk
mogelijk.
kunnen we dit in de toekomst bevestigen.
70
De Boomklever - september 2009
Hooibeestje Coenonympha pamphilus Aan de we tgrens van o nze regio, in de buurt van de luchthaven van Zaventem, werden ook dit jaar Hooibeestjes waargenomen, o.a. 3 ex. op 12 augustus te Kortenberg.
Referenties @
SIB W, biod i ve r s ite.wal lo n ie. be/cgi/
ibw.e p.ecol.pl?TAXO @
De
=Carcharodus_alceae
Vlinderstichting www.vlindemet.
nl/vl indersoort.php?vlinderid= 1002 @
Portaal website voor Belgi che waarne-
mingen, www.waamemingen.be @
Di cus iegroep
Vlind r ,
http://
pet s . g r o u p .y a h o o . c o m /g r o u p/papi l io / ?yguid=210280897
Bart Creemers bart. creemer @gmail.com
Een prachtvlinder met parelmoerstrepen op de ondervleugel: de Keizer 111n11tel, foto Mnrc Berg111n11
¡
De Boomklever - september 2009
71
Boktorren van het Dijleland
B
oktorren
(Cerambycidae)
zijn
een van de bekendste kever
groepen. Door hun fors formaat, vaak mooie kleuren, en lange an tennes behoren ze tot de opval lendste insecten. Over het alge meen zijn boktorren gemakkelijk herkenbaar aan hun lange sprieten
Foto
Vuurkevers worden soms met boktorren verward maar hebben gezaagde antennes.foto Joris Menten 1:
zonder knots of lange aanhangsels. Ze hebben nooit gezaagde anten nes als vuurkevers (Foto 1 ) Andere .
kenmerken je
in
de
van
boktorren
vind
determinatieliteratuur.
Adulte boktorren zijn vaak te vin den op omgehakte boomstammen of zijn bloembezoekers. De larven van de meeste boktorren leven in hout waar ze met hun sterke kaken gangen in het hout knagen
(Foto 2). Ze hebben geen poten, in tegenstelling tot ander houtbewo
Foto 2: De larven van boktorren hebben geen poten, foto Joris Menten
nende keverlarven als vliegende herten en vuurkevers (Foto 3).
Foto 3: Larven van vuurkevers hebben in tegenstelling tot boktorren wel duidelijk poten., foto Joris Menten De Boomklever - september 2009
72
Literatuur
boomstronken leven. Ze worden minsten
jaar vooraleer ze verpoppen in adulte kevers.
Ondanks hun kleurrijk uiterlijk was tot voor kort de determinatie van boktorren niet zo ge makk lijk als je wel zou denken. In de serie van de Fauna van België (KBIN) was er een determi natiewerk geschreven door A. Muylaert (1984). Helaas gebruikte deze tabel vaak microscopiche kenmerken waardoor hij niet bruikbaar was als veldgid . Ook de buitenland e determinatie werken als Bense (1995) waren niet geschikt als veldgids.
het verschijnen van de veldgid
"De
eder
landse Boktorren" in de serie Entomologische
(Z egers & Heijerman; 2008). Dit is wel
een handige veldgids, met een veldtabel, foto's van alle soorten en soortbeschrijvingen die toe gespit t zijn op determinatiekenmerken. Alle oorten die in
ederland en België voorkomen
- met uitzondering van hout -
oorten ingevoerd met
staan in de gids. Deze uistekende gids
is te koop voor 18 euro bij de kel
De soort is nachtactief en i tijdens de maanden juli en augu tus te vinden op stronken in bos gebieden. Ze komt in Zuid- en Midden-België verspreid voor; in de rest van V laand ren i
de
soort zeldzaam.
Subfamilie Spondylidinae De soorten van deze onderfamilie zijn herken baar door hun korte antenne . In het Dijleland werd de Wortelboktor (Spondylis bupre toides)
Aan deze situatie kwam dit jaar een einde door
tabellen
3
atuurpuntwin
(http://winkel.natu urpunt. be/toon_artikel.
aspx?artikel=2906).
reeds waargenomen. Ze werd afgelopen zo mer in St-Joris-Weert aangetrokken door vers gezaagd dennenhout. De larven van de Wortel boktor leven dan ook in het wortelhout van den nen. De soort komt verspreid voor in België.
Subfamilie Lepturinae De Lepturinae zijn een grote groep van over het algemeen slanke boktorren. Op ver
gezaagde
houtstammen in de bossen van het Dijleland zijn in het voorjaar vaak ribbelboktorren aan te tref fen. De Grijze ribbelboktor (Rhagiu111 i11quisitor) (Foto 5) zit vaak op naaldhout, terwijl de Geel
De boktorren van het
zwarte ribbelboktor (Rhagiwn mordax) mee tal op eiken of andere loofbomen te vinden is.
Dij leland In tabel 1 zijn de 26 soorten die ik reeds waarnam in het Dijle land
aangegeven,
aangevuld
met 1 soort (de Wortelboktor) vermeld op de Dijlelandlijst en 2 extra soorten vermeld in Vandekerkhove et al. (1999).
Subfamilie Prioninae Van deze subfamilie komt en kel de Lederboktor (Prionus co
riarius) (Foto 4) in België voor. Deze soort is in de grotere bos sen van het Dijleland niet zeld zaam. De larven leven in allerlei boomsoorten waar ze vooral in de basis van zieke bomen of in
Foto 4: Gedurende de zomermaanden is, nazonsondergang, de Lederboktor (Prionus coriarius) in het Meerdaalwoud en Heverleebos vrij gemakkelijk te vinden., foto Joris
Men ten
De Boomklever - september 2009
73
De
Eiken-bloesemboktor
(Cortodera
/111111ernli ) is een zeldzame soort die echter op meerdere plaatsen in het Dijleland (Rodebos, Meerdaalwoud en Grootbroek) werd aangetroffen. Zoals de naam zegt, wordt ze vaak in het vootjaar op eikenbloesems gevonden. Ze komt enkel in de meimaand voor, in tegenstelling tot de enigszins gelij kende en eveneens vrij zeldzame Geel poot-smalboktor (Alosterna tabacicolor) die ook in de zomer kan gevonden worden. Een hele reeks andere smalboktorren worden vaak aangetroffen op mei doombloesems of schermbloemen. Bij de
oorten met rode dekschilden ho
ren de Gewone
malboktor (Corymbia
rubra), de gelijkende Zwart-tip smal boktor (Cory111bin fulva) en de kleinere Tweekleurige smalboktor (Leptura me lanura). Pikzwart is de Grote zwarte malboktor (Leptura aethiops). De zeer
Foto 5: De Grijze ribbe/boktor (Rhagium inquisi tor) is vaak op omgezaagde naaldbomen aan te tref fen., foto Joris Menten
algemene kleine zwarte boktorretjes op schermbloemen zijn meestal de Gewone bloesemboktor (Grammoptera
ruficornis), occasioneel kan het ook de zeldzamere Grijze bloesemboktor (G. abdominali ) zijn. Er zijn ook een aantal smalboktor ren die met hun geelzwarte tekening wespen nabootsen. De algemeenste zijn de lanke Geringelde smalboktor
(Leptura maculata) en de opvallend ge drongen Korte smalboktor (Pachytodes cerambyciformis). Iets minder algemeen is de Gevlekte smalboktor (Leptura quadrifasciata) (Foto 6).
Subfamilie Cerambycinae Tot
deze
aantal
subfamilie
archetypische
behoren
een
boktorren
als
de heldenboktorren (Cerambyx cerdo en C. scopolii), de Huisboktor (Hylo
lrupes bajulus) en de Muskusboktor (Aromia moschata). Van deze soorten zijn me geen waarnemingen uit het
De Boomklever - september 2009
74
Foto 6: De Gevlekte smalboktor (Leptura quadrifas ciata) is in moerasgebieden en vochtige bossen niet zeldzaam., foto Joris Menten
. w
-
. �. . ....···��Ol!f.
�"..
Foto 7: De Kleine wespenboktor (Clytus arietis) is zeer algemeen in beboste gebieden in het Dijle/and, foto Joris Men ten Dijleland bekend. In grote bosgebieden is de
tuurpuntforum en op waarnemingen.be waren
felrode Vuurboktor (Pyrrhidium sanguineum) in
toch enkele recente waarnemingen te vinden. Is
het vroege voorjaar wel een algemene verschij
het een soort die profiteert van de toegenomen
ning op eikenstammen. Deze soort is vooral in
hoeveelheid dood hout in onze bossen of van de
de avondschemering actief, net als de Verander
warme zomers die we de laatste jaren kennen?
lijke boktor (Phymatodes testaceus) die soms op licht afkomt.
Subfamilie Lamiinae
aald-kortschildboktor (Molorchus minor),
Bij de Lamiinae horen een aantal soorten die ook
met verkorte dekschilden, en de Getailleerde
van grassen of kruidachtige planten leven. Het
De
boktor (Stenopterus rufus), met versmalde dek
bekendste voorbeeld is de zeer algemene Distel
schilden,
boktor (Agapanthin villosoviridescens). De Groene
lijken
wat
op
sluipwespen.
Beide
soorten worden vaak op bloemen aangetroffen.
kruidenboktor (Phytoecia cyli11dricn) ontwikkelt
De Mierenboktor (Anaglyptus mysticus) en de
zich in de wortels en stengel
Elzenboktor (Phymatodes alni) lijken slechts erg
men en brandnetels. Andere soorten van deze
oppervlakkig op mieren. Ook de Kleine wes
subfamilie ontwikkelen zich wel in houtige
penboktor (Clytus arietis) (Foto
7) en Gele wes penboktor (Plagionotus detritus) (Foto 8) zijn niet
van schermbloe
gewassen, maar dan vaak eerder in dunnere takken dan in boomstammen of stronken. De
echt overtuigende wespenimitatoren. De Kleine
Ladderboktor (Saperdn scalari ) kan zich in aller
wespenboktor is zeer algemeen. De Gele wes
lei loofbomen ontwikkelen als els, eik, en wilg
penboktor is daarentegen een erg zeldzame xe
vooral in een vochtige omgeving. Ze werd in
rofiele soort van eiken. Dit jaar waren er een
7-
het Dijland in het Grootbroek (St-Agatha-Rode)
tal exemplaren van deze soort te bewonderen op
waargenomen. De larven van de Oogvlekboktor
een dikke omgehakte eik in het Meerdaalwoud.
(Oberea oculata) ontwikkelen zich vooral in wil
"De Nederlandse boktorren" vermeldt geen re
gen. Deze soort werd in het Heverleebos gevan
cente waarnemingen uit België, maar op het na-
gen. De 3 tot 6 mm kJ ine Gewone dwergboktor De Boomklever - september 2009
75
prneu t11 ) leeft vooral in roosachtigen
(Tetrop
meidoorn en
al
ogelkers. l aast deze soorten
Referenties
werden er nog twee soorten gevonden tijdens de x lobionten-inventaris van de bosreserva ten van het Meerdaalwoud. Het betreft de vrij
Bense
@)
)
en de zeldzamere Grijze schorsboktor
(Me o n 11ebulo n).
(1995)
"Longhom
beetles"
Margraf Verlag, Weikersheim, Duitsland.
algemene Gewone borstelboktor (Pogonocherus
hi pid11
U
Niehuis M
@
(2001)
"Die Bockkäfer in
Rheinland-Pfalz und im Saarland" Gesellschaft für Naturschutz und Ornithologie Rheinland Pfalz, Mainz, Duitsland
Besluit Deze 29 fel
oorten (zie tabel
1) zijn zonder twij
!echts een beperkt deel van alle boktorren
die in het Dijleland voorkomen. In een bosrijke regio als de onze zouden minimaal
50
soorten
te vinden moeten zijn. Ondanks deze beperkte inventarisatie werden enkele zeldzamere soor ten aangetroffen. Het betreft, niet verwonder lijk,
(1999)
"Onge
wervelden in de bosreservaten van Meerdaal woud" in "De bosreservaten van Heverleebos en Meerdaalwoud" VHM, Heverlee, Belgie. Zeegers _T & Heijerman T
@
(2008)
"De
ederlandse Boktorren" Entomologische Tabel len
2,
Naturalis, Leiden, Nederland.
oorten gebonden aan grote loofbossen. Dit
toont eens te meer het uitzonderlijk belang van het
Vandekerkhove K et al.
@
boscomplex
Heverleebos-Meerdaalwoud
Joris Menten
voor de biodiver iteit in V laanderen aan. Door het ver chijnen van een uitstekende veld gid
i
de determinatie van boktorren nu ook
voor de gewone natuurliefhebber toegankelijk, hoewel een oog voor detail natuurlijk nog steeds noodzakelijk is. Hopelijk zorgt dit werk voor een toename van boktorrenwaamemingen in de re gio. Alle waarnemingen worden be t op www.waarnemingen.be ingevoerd, bij voorkeur met een foto als bewijsmateriaal. Zeld zame vondsten of interessante observaties
kunnen
natuurlijk
ook steeds op de Dijleland-lijst vermeld worden.
Foto 8: De zeer zeldzame, xerofiele Gele wespenboktor (Plagionotus detri tus) is vooral te vinden op oude zonbeschenen eiken, foto Joris Menten De Booml<lever -september 2009
76
. . ."'
:fr: ..
lnsecttJn ¡�z":J
Tabel l: Boktorrren (Cerambycidae) waargenomen in het Dijland gedurende de periode 1999-2009
Wetenschappelijke naam
Nederlandse naam
Agapanthia villosoviridescens
Gewone distelboktor
A/osterna tabacico/or
Geelpoot-sma 1 boktor
Anaglyptus mysticus
Mierenboktor
Clytus arietus
Kleine wespenboktor
Cortodera humeralis
Eiken-bloesemboktor
Corymbia fulva
Zwart-tip smalboktor
Corymbia rubra
Gewone smalboktor
Grammoptera abdominalis
Grijze bloesemboktor
Grammoptera ruficornis
Gewone bloesemboktor
Leptura (Stenurella) me/anura
Tweekleurige smalboktor
Leptura aethiops
Grote zwarte smalboktor
Leptura maculata
Geringelde smalboktor
Leptura quadrifasciata
Gevlekte smalboktor
Mesosa nebulosa
Grijze schorsboktor
Molorchus minor
Naald-kortschildboktor
Oberea ocu/ata
Oogvlekboktor
Pachytodes cerambyciformis
Korte smalboktor
Phymatodes testaceus
Veranderlijke boktor
Phytoecia cylindrica
Groene kruidenboktor
Plagionotus detritus
Gele wespenboktor
Pogonocherus hispidus
Gewone borstelboktor
Prionus coriarius
Lederboktor
Pyrrhidium sanguineum
Vuurboktor
Rhagium inquisitor
Grijze ribbelboktor
Rhagium mordax
Geelzwarte ribbelboktor
Saperda scalaris
Ladderboktor
Spondylis buprestoides
Wortelboktor
Stenopterus rufus
Getailleerde boktor
Tetrops praeusta
Gewone dwergboktor
'i'
0
0
De Booml<lever - september 2009
77
Verrassend nachtelijk bezoek in een tuin in Heverlee Verslag van een jaar nachtvlinderinventarisatie
G
eprikkeld door onze deelna
De methode
me aan de nachtvlinderinven
Je las het al in de inleiding: we lokken en van
tarisatie in Heverleebos (NSGD
gen de nachtvlinders met een nachtvlinderval.
activiteit in 2007), de prachtige
dat makkelijk op te zetten is en weinig plaats
tekeningen in de Tirion Veldgids
inneemt als het ingepakt is. De nachtvlinders
Nachtvlinders,
lamp en 'vallen' dan in de val, waar ze meestal
de
enthousiaste
verhalen van een collega en het bezoek van een Spaanse vlag in
We kochten een koffermodel (de skinnerval)
worden aangetrokken door een kwikdamp wegkruipen achter de eierdozen om rustig te wachten op hun vrijlating. Deze val staat meestal op het terras, op bleke
de tuin, kochten we een nachtvlin
tegels en, gezien de grootte van de tuin, dichtbij
derval. De nieuwsgierigheid naar
de muur. Meestal installeren we de val tegen
de nachtelijke bezoekers in onze
zonsopgang. Het voordeel van deze werkwijze
tuin was te groot geworden. Zoals je hieronder kan lezen, werd onze nieuwsgierigheid zeker bevredigd.
zonsondergang en maken we ze leeg vlak na is dat we de tussentijd kunnen gebruiken om te slapen... Met de klassieke methode van nacht vlinderdeterminatie door licht en lakens moet je de ganse nacht doorkijken, wat het wel een vermoeiende hobby maakt. Het grootste aantal van de nachtvlinders zit in
De tuin
de val en ook op de muur vinden we altijd wel
Onze tuin ligt in de Mezenlaan te Heverlee. Een
exemplaren. De ervaring leerde dat de span
tuin van ongeveer 50m2 omringd door de andere
ners het moeilijkst te vangen zijn. Voor span
tuinen uit de wijk: de huizen staan in een vier
ners blijf je best in de buurt van de val, om ze te
kant blok met alle tuinen aan de binnenkant. Op
pakken te krijgen als ze even rusten in de buurt
zich een kleine tuin, maar voor nachtvlinders
van de val.
die niet op de afscheidingen botsen, een ruime groene plek in het centrum van Heverlee. De
Soorten
tuin biedt zowel kamperfoelie, aalbessen, fram
In totaal determineerden we 166 soorten (zie
bozen en verschillende kruiden naast een gel
Tabel 1). Zoals je in onderstaande lijst kan zien,
derse roo , veldesdoorn en verschillende bloe
beperken we ons -voorlopig- nog tot de macro
men. De omliggende tuinen vertonen enorm
nachtvlinders. Voor eerstejaars, een voldoende
veel variatie: van grote kerselaars tot een steriel
grote uitdaging ... Ik herinner me de eerste och
gazon.
tenden nog. Het woord 'stress' was zeker van
De Mezenlaan ligt op ongeveer twee kilometer
toepassing: we moesten elke vlinder opzoeken,
vlindervlucht van het arboretum van Heverlee
hadden amper 3 potjes en hoe zie je in gods
bos of de Abdij van 't Park en een kilometer vlin
naam het verschil tussen een open en een kleine
dervlucht van het kasteelpark van Arenberg.
breedbandhuisrnoeder? Dat laatste is vaak nog
78
De Boomklever - september 2009
een vraag, maar intussen kennen we de meest voorkomende soorten én hebben we een hele verzameling potjes, waar we de 'te onderzoeken' exemplaren in kunnen parkeren. Als ik ons notitieboekje erbij neem en naar de eerste lijsten kijk, valt het op dat we merkelijk meer soorten kunnen determineren.
a een
jaar, laten we enkel nog de micro' aan ons voorbijgaan. Het preekt voor zich dat we om ook de mist ingingen met onze determinatie. Sta me toe om hier niet te veel over uit te weiden ... Tabel 1: Macronachtvlinders van de Mezenlaan, Heverlee
� �
Apoda limacodes
Slakrups
Zeuzera pyrina
Gestippelde Houtvlinder
Triodia sylvina
Oranje Wortelboorder
Orepana falcataria
Berkeneen taart
Thyatira batis
Braamvlinder
Habrosyne pyritoides
Vuursteenvlinder
Achlya flavicornis
Lente-orvlinder
Comibaena bajularia
Gevlekte Zomervlinder
Cyclophora li11earia
Gele Oogspanner
Timandra comae
Lieveling
Scopula i111itaria
Ligusterstipspanner
ldaea biselata
Schildstipspanner
ldaea fuscovenosa
Dwergstipspanner
ldaea seriata
Paardenbloemspanner
Jdaea dimidiata
Vlekstipspanner
ldaea aversata
Grijze Stipspanner
Xan thorhoe biriviata
Springzaadbandspanner
Xanthorhoe spadicearia
Bruine Vierbandspanner
Xanthorhoe ferrugata
Vierbandspanner
Xanthorhoe fluctuata
Zwartbandspanner
Epirrhoe alternata
Gewone Bandspanner
Camptogramma bilineata
Gestreepte Goudspanner
Eulitliis prunata
Wortelhoutspanner
Gandaritis pyraliata
Gele Agaatspanner
Ecliptopera silaceata
Marmerspanner
Chloroclysta siterata
Papegaaitje
Dysstroma truncata
Schimmelspanner
Thera britannica
Schijn-sparspanner
Colostygia pectinataria
Kleine Groenbandspanner
Hydria undulata
Gegolfde Spanner
Operophtera brnmata
Kleine Wintervlinder
Eu pithecia absinthiata
Egale Dwergspanner
Eupithecia assimilata
Hopdwergspanner
Eupithecia vulgata
Gewone Owergspanner
Chloroclystis v-ata
V-dwergspanner
Gymnoscelis rufifasciata
Zwartkamd wergspanner
Euclioeca nebulata
Leverkleurige Spanner
Lomaspilis marginata
Gerande Spanner
Ligdia adustata
Aangebrande Spanner
Stegania trimaculata
Drievlekspanner
Macaria notata
Klaverblaadje
Macaria altemata
Donker Klaverblaadje
Macaria wauaria
Zwarte-w-vlinder
Opisthog rapt is Iuteolata
Hagendoorn vlinder
Selenia dentaria
Herculesje
Selenia lunularia
Lindeherculesje
Crocallis elinguaria
Kortzuiger
Angerona prunaria
Oranje Iepentakvlinder
Lycia liirtaria
Dunvlerkspanner
Bisto11 betularia
Peper-en-zoutvlinder
Peribatodes rhonrboidaria
Taxusspikkelspanner
Alcis repa11data
Variabele Spikkelspanner
Hypomecis roboraria
Grote Spikkelspanner
Hypomecis punctinalis
Ringspikkelspanner
Ectropis crepuscularia
Gewone Spikkelspanner
Cabera pusaria
Witte Grijsbandspanner
Cabera exanthemata
Bruine Grijsbandspanner
Lornographa temerata
Witte Schaduwspanner
Campaea margaritata
Appeltak
Hylaea fasciaria
Rode Dennenspanner
Pungeleria Capreo/aria
Dennenbandspanner
Sphinx pinastri
Dennenpijlstaart
Snrerinthus ocellata
Pauwoogpijlstaart
Laothoe populi
Populieren pijlstaart
Deilephila elpenor
Groot Avondrood
Notodonta dromedarius
Dromedaris
Notodo11ta ziczac
Kameeltje
Pheosia gnoma
Berkenbrand vlerkv li nder
Ptilodon capucina
Kroonvogeltje
Ptilodon cucullina
Esdoorntand vlinder
Pterostoma palpi11a
Snuitvlinder
Phalera bucephala
Wapendrager
Clostera curtula
Bruine Wapendrager
Thaumetopoea nea
process10-
Eikenproce
ierup
De Booml<lever - september 2009
79
Cnllitearn p11dilm11da
Meriansborstel
M yth i11111a l-albu111
Witte-1-uil
Ly111n11fria 111011acha
l onvlinder
Brachylomia viminalis
Katwilguiltje
Ly111nntria di par
Plakker
Conistra vacci11ii
Bosbes uil
Miltoc/1ristn 111i11iata
Rozenblaadje
Agrochola circellaris
Bruine Herfstuil
Eile111a sororwla
Geel Beertje
Conistra rubigi110 a
Zwartvlekwinteruil
Eilc111a gri eola
Glad Beertje
0111phaloscelis lu11osa
Maansikkel uil
Spilosoma lubricipeda
Witte Tijger
Acronicta leporina
Schaapje
Spiloso111n lutea
Gele Tijger
Acro11icta tridens I psi
Drietand/ Psi-uil
Spilosoma urticae
Sneeuwbeer
Acronicta rumicis
Zuringuil
Oinphora 111e11dica
Mendicabeer
Craniophora ligustri
Schede Idrager
Phragmatobia fuligi11osa
Kleine Beer
Cryphia algae
Donkergroene Korstmosuil
Euplagia quadripunctaria
Spaanse Vlag
Trachea atript icis
Meldevlinder
Agrotis segetu111
Gewone Velduil
Euplexia lucipara
Levervlek
Agrotis clavis
Geoogde Worteluil
Phlogophora 111eticulosa
Agaatvlinder
Agrotis excla111ationis
Gewone Worteluil
Cosmia trapezina
Hyena
Agrotis ip ilon
Grote Worteluil
Apamea lithoxylaea
Bleke Grasworteluil
Agrotis puta
Puta-uil
Apamea monoglypha
Graswortel vlinder
Axylia pulris
Houtspaander
Apamea crenata
Variabele Grasuil
Ochropleura plecta
Haarbos
Apamea remissa
Grauwe Grasuil
Huismoeder
Apamea sordens
Kweekgrasuil
Volgeling
Apamea scolopacina
Bosgrasuil
Breedbandhuismoeder
Oligia latruncula
Donker Halmuiltje
Kleine Breedbandhuismoe-
Mesoligia furuncula
Zandhalrnuiltje
Mesapamea secalis
Halmrupsvlinder
Mesapamea didyma
Weidehalrnuiltje
octua pronuba
octua fimbriata
der octua janthe
Open-Breedbandhuismoe-
der
Noctua in terjecta
Kleine Huismoeder
Luperina testacea
Gewone Grasuil
Oiarsia mendica
Variabele Breedvleugeluil
Rhizedra lutosa
Herfstrietboorder
Oiarsia rubi
Gewone Breedvleugeluil
Charanyca trigra111111ica
Drielijnuil
Xestia c-nigrum
Zwarte-c-uil
Hoplodri na octogenaria
Gewone Stofuil
Xestia triangulum
Driehoekuil
Hoplodrina blanda
Egale Stofuil
Xe tia xanthographa
Vierkantvlekuil
Caradrina morpheus
M orpheussto fuil
Hada plebeja
Schaaruil
Paradrina clavipalpis
Huisuil
Marnestra brassicae
Kooluil
Protodeltote pygarga
Donkere Marmeruil
Mela11chra persicariae
Perzikkruiduil
Earias clorana
K1eine Groenuil
Lacanobia oleracea
Groente-uil
Bena bicolorana
Grote Groenuil
Hecatera bicolorata
Tweekleurige Uil
Colocasia coryli
Hazelaaruil
Hadena cornpta
Wi tband-silene-uil
Oiachrysia chrysitis
Koperuil
Panolis flammea
Dennenuil
Macdunnoughia confusa
Getekende Gamma-uil
Orthosia cruda
Kleine Vootjaarsuil
Plusia festucae
Goudvenstertje
Orthosia cerasi
Tweestreepvootjaarsui 1
Autographa gamma
Gamma-uil
Orthosia incerta
Variabele Vootjaarsuil
Abrostola triplasia
Donker Brandnetelkapje
Perigrapha munda
Dubbelstipvootjaarsuil
Abrostola tripartita
Brandnetelkapje
Scoliopteryx libatrix
Roesje
Ortho ia gothica
unvlinder
Mythin111a ferrago
Gekraagde Grasuil
Hypena proboscidalis
Bruine Snuituil
Mythim11a albipuncta
Witstipgrasuil
Hypena rostra/is
Hopsnuituil
Mythimna impura
Stompvleugelgrasuil
Zanclognatha tarsipe11nalis
Lijnsnuituil
Trisateles emortualis
Geellijnsnuituil
De Boomklever - september
80
2009
De speciallekes Brachylomia viminalis - Katwilguiltje De combinatie van een kort zwart streepje het wortelveld met een
chuin daarvoor liggend
donker streepje geeft aan dat we naar een Kat wilguiltje kijken. Op 20 juni 2009 vonden we deze soort in de lichtbak. Het Katwilguiltje is een soort van de uilenfamilie
(Noctuidae) die lokaal voorkomt in
amen, Luik
en Luxemburg. Sinds 1980 wordt ze ook waar genomen in Brabant en Limburg. Een blik op de verspreidingskaart op waarnemingen.be toont dat de meest recente waarnemingen van deze oort in Vlaanderen zich beperken tot de drie hoek tussen Mechelen, Leuven en Diest. Op 2 juli 2009 werd ook een exemplaar waargenomen te Holsbeek. Het feit dat deze soort de laatste 2 jaren jaarlijks waargenomen wordt in deze regio, en dit al aan het begin van de vliegperiode, doet sterk vermoeden dat deze zeldzame soort hier toch ook vaste voet aan de grond heeft gekre gen. De soort heeft een voorkeur voor vochtige bosen, moerassen, heiden en oevers van rivieren of meren. Occasioneel komt de soort ook in tuinen voor, de onze viel blijkbaar in de smaak. Waardplanten zijn Wilg (Salix spec.) en Ratelpo pulier (Populus tremula). De soort vliegt in één generatie van eind juni tot eind augustus. Ze ko men af op licht en op smeer, en ze bezoeken ook bloemen.
Pungeleria capreolaria - Dennenbandspanner Op 8 augustus 2009 vierden we ons eerste nacht vlinderjaar met de waarneming van een bijzon dere soort. Dat vieren moest wel even uitgesteld worden: tot onze verbazing vonden we deze vlinder met toch wel uitgesproken tekening niet
van boven naar onder: Katwilguiltje, Dennenbandspanner, Zwarte-w-vlinder, foto's door de auteurs
in de Waring en Townsend. We posten de vlinder als nachtvlinder onbekend op waarnemingen. be en Wim Veraghtert determineerde deze als
Pungeleria capreolaria
-
Dennenbandspanner. De
derde waarneming voor Vlaanderen voor deze soort en volgens waarnemingen.be, de eerste
voor Vlaams-Brabant. De twee overige meldin gen kwamen uit de provincie Antwerpen: Mort sel en Mol. Later deze zomer werd de soort voor het eerst ook in het Hageven in Limburg waar genomen.
De Boomklever - september 2009
81
De Dennenbandspanner is een spanner (Geo metridae) die lokaal voorkomt in het zuiden van het land. De larve leeft op Spar (Piceus sp ec.) of Den (Pinus spec.). De volwassen vlinders vlie gen in één tot twee generaties, vanaf juni tot eind
eptember. Hun habitat zijn naaldbossen
en gemengde bossen. Het toegenomen aantal waarnemingen recent in Vlaanderen betreffen vermoedelijk zwervers uit Wallonië, hoewel het niet uitgesloten is dat ook deze soort zich in de toekomst in onze contreien kan vestigen.
Euplagia quadripunctaria - Spaanse vlag Bruno Bergmans schreef in de Boomklever van december 2007 al een uitgebreid artikel over deze mooie soort. In dat artikel las ik dat de soort slechts sporadisch op licht afkomt. Wel, naast de gewone waarneming van deze soort in onze tuin op 22 en 23 juli 2009, vonden de deze soort ook in de lichtval: 5 juli 2009: 2 exemplaren 26 juli 2009: 2 exemplaren 30 juli 2009: 1 exemplaar 8 augustus 2009: 3! Exemplaren
Een blik op waarnemingen.be leert dat de Spaanse Vlag inderdaad het meest in de onmi dellijke omgeving van Leuven gezien wordt. Zou er een grotere populatie in onze omgeving wonen waardoor er meer pakkans is? De Abdij van 't Park zou dan een mogelijke populatie plaats kunnen zijn. De laatste jaren zijn er geen grotere concentraties van 10 en meer foerageren de vlinders in onze streek meer waargenomen. Desalniettemin blijkt het de Spaanse vlag voor de wind te gaan, met steeds meer waarnemin gen voor gevolg. Haar geringe kieskeurigheid in verband met waardplanten (gaande van Brand netel en Koninginnenkruid tot zelfs Braam) is hier waarschijnlijk niet vreemd aan. Zo kan ze waarschijnlijk toch op heel wat plekken in lage aantallen tot voortplanting komen. En er is nog goed nieuws: door het opnieuw vlindervriende lijkere beheer van de Stad Leuven aan de geo logische groeve op de Kesselberg komen daar hopelijk ook spoedig de indrukwekkende tafe relen van tientallen foeragerende Spaanse vlag gen terug.
De Boomklever - september 2009
82
van boven naar onder: Grijzestipspanner, Lindeherculesje, Goudvenstertje, foto's door de auteurs
Macaria wauaria - Zwarte-w-vlinder
weinig vlinder opleveren en dat zwoele avonden borg staan voor veel kijkplezier. De oortenrijkste
Een niet zo gewone soort die verspreid over het
periode met ook de grootste aantallen nachtvlin
h le land voorkomt, maar vermeldenswaard is
der
omwille van de mooie tekening. De beide zwarte
tus, maar zolang het niet vriest kan je eigenlijk het
V' op de voorvleugel vormen een W al de vlin
hele jaar door nachtvlinder vangen.
der in ru thouding zit. Dit in combinatie met de
De top 5 van de meest waargenomen
licht grondkleur van de vleugels maakt dat het
als volgt:
d
moeite waard is om naar deze nachtvlinder
te kijken. Een goede soort ook om aan 'leken' duidelijk le maken dat niet alle nachtvlinders aai en grij zijn. De waardplanten van deze nachtvlinder zijn be
enstruiken, waarvan er enkele in onze en de
loopt duidelijk van eind mei tot half augus
oorten i
1. Axylia putri - Houtspaander
(57 ex.) 2. octua pronuba - Huismoeder (51 ex.) 3. Xestia c-nigrum - Zwarte c-uil (46 ex.) 4. Agrotis exdarnationis - G wone worteluil (41 ex.) 5. Peribatodes rhomboidara - Taxusspikkel pan
ner
(37 ex.)
aangrenzende tuinen staan (zowel Aalbes, Kruis be als Zwarte bes). De piekperiode voor volwasen vlinders i eind juni - begin juli en ze vliegen
Overige soorten
in één generatie. De soort overwintert als ei op de waardplant. Hopen dus dat de buren niet te veel noeien en dan afwachten of we volgend jaar te rug een Zwarte-w-vlinder vangen.
Een lichtbak oefent niet alleen aantrekkings kracht uit op nachtvlinder . Ook andere insec ten voelen een onweerstaanbare drang om op het licht af te komen. Vermeldenswaard zijn de
Autographa gamma - Gamma-uil
16 Meikevers (Melolon tha melolo11tha) op 1 mei
- kwestie van duidelijk te maken dat de maand Een in 2009 ook heel vaak waargenomen soort
mei begon. In juni kregen we regelmatig bezoek
was de Gamma-uil! Een nachtvlinder die zowel
van de Roestbruine bladsprietkever (Serica brun
overdag als' nachts actief is. Daardoor zal je hem
na) en ook het Meeldauwlieveheer bee tje (Haly
misschien wel kennen, ook al kijk je niet specifiek naar nachtvlinders. De Gamma-uil houdt in rust
zia sedecimguttata) is een trouwe klant. Geü1teres seerden in vliegjes en muggen zouden ook aan
zijn vleugels in de vorm van een dak. Het is niet
hun trekken komen. Het enige nadeel i dat deze
moeilijk om te raden waar de naam van de vlin
insecten de confrontatie met de kwikdamplamp
der vandaag komt: op elke vleugel bevindt zich
zelden overleven.
een wit gamma-teken: y. In de maanden juli en augustus maak je de meeste kans om deze soort te zien. Doordat ze vaak he
Na een jaar...
vig met hun vleugels trillen als ze nectar zuigen uit bvb. de kamperfoeliebloemen, vallen ze goed op. Het meest fascinerende aan deze vlinder is
Durven we stellen dat nachtvlinder
kijken een
verslavende activiteit is. Het is enorm fascinerend
dat het een trekvlinder is: ze komen uit het Mid
om de nachtvlinderbiodiversiteit in je eigen (klei
dellandse Zeegebied. De aantallen fluctueren zo
ne) tuin te ontdekken. Het is zonder meer verras
als bij andere trekvlinders sterk van jaar tot jaar.
Voor de cijferfetisjisten
send welke diversiteit aan soorten je op één jaar in een tuin kan aantreffen. Het feit dat Heverlee interessant ligt, in de buurt van verschillende grote natuurgebieden, zal zeker een handje ge holpen hebben om ook enkele ( uper)zeldzame
De 166 soorten vingen we op 22 nachten. 54
soorten te strikken. Dat maakt het er alleen nog
soorten zagen we slechts éénmaal. In totaal vin
maar intere santer op.
gen we 1003 exemplaren met een maximum van
We ging n trouwens ook al een op verplaatsing:
119 exemplaren op 5 juli 2009 en een bedroe
naar Rotselaar en éénmaal in de Abdij van 't Park.
vende 10 exemplaren op 28 september 2008. We
Maar daarover in een volgend artikel mi
leerden dat nachten met een mooie volle maan
meer.
De Boomklever - september 2009
chien
83
Referenties •
Waring, P. en Townsend, M. (2006), voorkomende oorten.
achtvlinders. Veldgids met alle in
ederland en België
ederland e uitgave door Tirion Natuur, tweede druk, november 2006
•
Portaalwebsite voor Belgi che waarnemingen: www.waamemingen.be
•
Phegea website: www.12hegea.org
•
De Vlinderstichting: www.vlindernet.nl
•
Bergmans, B. (2007) De Spaanse Vlag - Kroniek van een spectaculaire uitbreiding, De Boom. Klever 35:111-118
Door Els Schollen (foto's en geduld voor het determineren van de moeilijke gevallen) en
Krien Han en (tekst) Krien_hansen@hotmail.com
Altijd een schitterende verschijning: Groot avondrood, foto Els Schollen
De Boomklever - september
84
2009
De Teunisbloempijlstaart duikt op in Egenhoven, een primeur voor het Dijleland
0
nlan gs, eind juli, bij werken in de tuin vielen mij twee
grotere rupsen op, zich te goed doend aan de bladeren van een teunisbloem.
Nieuwsgierig
naar
welke soort heb ik mij op het in ternet gestort, gezien mijn lec tuur over
vlinders zich beperkt
tot een boekje over dag vlinders van de Benelux - mij ooit nog ge schonken door dhr. Jos Monnens - en het was vrij snel duidelijk dat het hier waarschijnlijk een nacht vlinder betrof. Nu, zoeken op het internet zonder
te weten waar
precies te starten, blijkt een be hoorlijk
frustrerende
bezigheid.
Na enkele uren dan toch maar eens "rups+teunisbloem" (zucht) geprobeerd en welaan, daar ver schijnt toch wel Teunisbloempijl staart
(Proserpinus proserpina).
De bij
horende foto's namen alle twijfel weg.
Van rups... Zoals gezegd zaten de rupsen dus op een teu nisbloem, de Middelste meerbepaald (Oenothera
bienni ). Dat blijkt dan ook een waardplant te zijn, net als Wilgenroo je, Basterd wederik en Kattenstaart. De habitat wordt omschreven al open plekken in vochtige bossen, bo randen en warme open plaatsen. Dat leek mij wat vreemd, gezien een tuintje in Egenhoven niet echt onder één van die categorieën valt, maar goed, blijk baar voelt de soort zich er toch thuis. Inder daad, ook in stedelijke gebieden lijkt de oort het naar haar zin te kunnen hebben, zolang er maar voldoende waardplanten staan. Wat de herkenning betreft, is de soort al rup behoorlijk onmi kenbaar. Volgroeide rup en zijn opvallend groot in verhouding tot de vlin der (60-70 mm). Jonge rupsen zijn groen, met een gele dorso-laterale lijn, rup en in hun laat ste "kleed" zijn bruinig met zwarte puntje op de rug, zijkanten en onderzijde zijn bruingeel, met schuine, donkere strepen op de zijkant. In elke streep zit een rood-blauw "oog". Sommige rupsen hebben een eerder creme witte ba i kleur, anderen zijn zoals gezegd eerder bruin. Waar andere pijlstaarten hun naam halen uit een stekelige appendix, betreft het hier een op vallende zwartomrande matgele vlek. De pop is roodbruin met een donkerder hoofd en abdomen. Het heeft wat weg van de pop van een Oleanderpijlstaart (Daphni nerii een superzeldzame trekvlinder uit subtropische ge bieden), maar i met zijn 25-30 mm veel kleiner (65-70 mm voor Oleanderpijlstaart). Tijden de overwinteringsfase is ze in de strooiselllaag tot soms 2-5 centimeter diep in natte, zachte bo dem terug te vinden. -
... tot vlinder De volwassen vlinder (imago) heeft donkere dwarsbanden op de voorvleugel, die ongeveer 18-22 mm meet, hetge n zorgt voor en spanDe Booml<lever - september 2009
85
spanwijdte van 46-80 mm). Hoewel de af metingen van de vleugel erg kunnen verchillen tussen verschillende specimens, komen kleurafwijkingen nagenoeg niet voor, zich beperkend tot ver chillende schakeringen van groen, in ommige ge vallen groen-grijs. Vandaar dat deze oort eigenlijk niet te verwarren is met andere oorten Sphi11gidae (de familie nachtvlin ders die pijlstaarten omvat). De onder vleugel varieert in kleur van geel tot oran je, heeft een donkere eindband en i net als de voorvleugel ietwat gekarteld, zij het in iets mindere mate. De vliegtijd is bij ons in één g neratie van oord-Afrika vliegt de mei tot juni. In soort wel in twee generaties, met name in maart en in juni-juli. Volwassen vlinders -in tegenstelling tot de opvallende rupsen- zijn eigenlijk moeilijk waar te nemen door hun perfecte groenige schutkleur en hun gewoonte om overdag laag tussen de planten te rusten. Ze vlie gen slechts een korte periode rond zons opgang en zonsondergang. Slechts heel uitzonderlijk kunnen ze ook midden op de dag vliegend waargenomen worden. Ze komen af op sterk geurende bloemen zoals Jasmijnen Uasminum spec.) en Slan genkruid (Echium vulgare). Ze worden ook aangetrokken door licht en kunnen zo ook bij inventarisaties met een skinnerval op gepikt worden.
Alweer een zuidelijke soort in opmars
wijdte van om en bij de 36-60 mm. Deze getal len zijn echter variabel en de mee te exemplaren zitt n rond een spanwijdte van 46 mm (ter ver gelijking, de enig zins gelijkende Lindepijl taart (Mima liliae) i meestal toch wal groter met een De Boomlclever - september 2009
86
De Teunisbloempijlstaart is een eerder zuidelijke soort die over het hele Middelandse zeebekken voorkomt en zo verder over Oost Europa tot in Centraal-Azië. Waar deze soort voor 1980 een uiterst zeldzame trekvlinder was in België, met enkel waarnemingen in de pro vincies Luxemburg en Luik, neemt het aantal waarnemingen de laatste jaren snel toe. Intus sen werd de soort al in elke provincie waargeno men, waarbij regelmatig ook lokale voortplan ting werd vastgesteld. De soort schijnt typisch wel steeds erg lokaal te zijn, waarbij ze soms een paar jaren op een bepaalde plek aanwezig kan
zijn, om dan weer te verdwijnen. Stijgende aan tallen waarnemingen in
ederland
Limburg
doen trouwens vermoeden dat de trend van het almaar noordelijker voorkomen van dez
oort
zich voortzet. Het meest noordelijk aangetrof fen exemplaar (tot nu toe), bevond zich in Rus land, dichtbij de gren met Finland.
Referenties •
De Prin W.O.: Catalogue of the Lepidop-
tera of Belgium, www.phegea.org •
Waring P. & Town end M., 2006:
vlind r . V ldgids met alle in
acht
ed rland en
België voorkomende soorten. Tirion Uitgevers B.V., Baarn. •
www.ukmoths.org.uk
•
http://tpittaway.tripod.com/sphinx/
Jan Lena rt janlenaert@yahoo.com Bruno Bergmans bruno.bergmans@scarlet.be
Teunisbloempijlstaart, foto Maarten Jacob , www.phegen.co111 © De Booml<lever - september 2009
87
Opmerkelijke vogelwaarnemingen in de Dijlevallei en omgeving, april-mei 2009
D
it overzicht van opmerkelijke en
interessante
vogelwaar
nemingen in de Dijlevallei beslaat voornamelijk de periode april-mei
2009. De bestreken regio omvat de gemeenten Bertem,
Kortenberg,
Leuven,
Herent,
Gebiedsafkortingen: WLS
de aangrenzende gebieden. De vol gende rubriek zal de periode juni - augustus 2009 omvatten. Waar nemingen worden voor 5 decem
Wilsele/Vijvers Bellefroid, LP
Lo/Leopoldspark, AVP Park, ZW
=
Oppem =
=
=
Kessel
Heverlee/Abdij van
Oud-Heverlee/Zoete Water , OH
= Oud-Heverlee/1 ,
OHZ
weilanden
Oud-Heverlee/Z,
=
en Bogaardenstraat
tu
(Oud-Heverlee - Korbeek-Dijle) en
Oud-Heverlee,
Huldenberg, Overijse, Tervuren en
=
GB,
GB=
eerijse/Grote Bron (deel Doode Bemde), =
KV
eerijse/Kliniekvijvers (deel Doode Bemde) en
SAR= Sint-Agatha-Rode/Grootbroek.
Grauwe Gans Anser anser 22/04
1 ad te SAR
(I.
el)
Bergeend Tadorna tadorna
ber 2009 verwacht bij Kelle More
Bergeenden werden tijdens de maanden april
au, Korenbloemlaan 5, 3052 Blan
en mei 2009 61 keer opgemerkt in regio Leu
den, 0486112.58.77, kelle.moreau@
gmail.com
ven (versch. waarn.). Het ging hierbij steeds om groepjes van 1-5 ex., met 8 ex. op 5/04 te NGB
(I.
Nel, L. Hendrickx) als maximum.
Smient Anas penelope Nadat het laatste mannetje na 5/04 verdwenen Waarnemingen van onder meer Knobbelzwaan,
was uit de zuidelijke Dijlevallei (OHZ, L. Hen
Krakeend, Slobeend, Wintertaling,
drickx), brachten twee mannetjes op 30/04 nog
Tafeleend,
Kuifeend, Patrijs, Dodaars, Fuut, Aalscholver,
een laat bezoek aan LP (S. Goethals).
Blauwe Reiger, Havik, Waterral, Kievit, Houtnip, Stormmeeuw, Zilvermeeuw, Kleine Man telmeeuw, Kerkuil,
Steenuil, Bosuil, Ransuil,
Ij vogel, alle spechten, Veldleeuwerik, Gras
Pijlstaart Anas acuta Slechts één waarneming: lm op 3/04 te NGB (L. Hendrickx)
pieper, Grote Gele Kwikstaart, Vuurgoudhaan, Glan kop,
Matkop,
Kuifmees,
Zwarte
Mees,
Zomertaling Anas querquedula
Roek, Ringmus, Putter, Kneu, Goudvink, Geel
Uit
gor , Rietgors en alle exoten werden niet in dit
periode april-mei maar liefst 115 waarnemin
verslag opgenomen maar wel verwerkt. Ook
gen van Dijlelandse Zomertalingen worden ge
en ongedetermineerde arend en een onzekere
haald (versch. waarn.), weliswaar met heel wat
waarneming van Grote Karekiet werden niet weerhouden.
dubbelwaarnemingen ertussen. Voor eventuele
De Booml<lever - september 2009
88
www.waarnemingen.be
konden voor
de
broedbewijzen is het tijdens deze periode nog
oge/$,. .. . .,
Y,�
.• ..-r
wat te vroeg. Buiten de Dijlevallei werden re p. lmlv en 2 ex. waargenomen te LP op 2 en 8/04
el,
J. Rutten, M. Hens e.a.) 10/05 2 ad zom te OHZ (B.
(M. Lehouck, L. Havet).
Hendrickx, P. Goubau)
ef,
J.
ysten, L.
Aangezien de pleisterende G oorde Futen in
Krooneend Netta rufina 30/05
Hendrickx) en 31/05 S
R
de Dijlevallei tijden
1 ad m achtereenvolgens te OHZ GB
(I.
(L.
el)
zekerheid te vernemen in hoeverre er meerdere
1 ad m (verm. zelfde als op 30/05) te
(K. Moreau, P.
het voorjaar van 2009 erg
mobiel bleken te zijn, was het moeilijk om met
uyts, F. F luyt e.a.)
koppel
in het
pel waren. Op meerdere data
konden echter uitsluitende waarnemingen wor den verricht van twee duo's op ver chillende
Kwartel Coturnix coturnix 14, 16 & 29/05 Erp /Dorenveld
plaatsen (ver ch. waarn.).
resp. min. 1 zp, 1 zp & 1 zp te
(A. Smet , H. Roosen, P. Moy-
on ) 30/05
Roodhalsfuut Podiceps grisege11a 19/05
1 zp te Leefdaal/plateau
zp te Bierbeek/plateau
(J.
y ten), 1
GB (S. Horemans, M.
Tomballe)
(K. Moreau) Grote Zilverreiger Cas111erodius albus
Geoorde Fuut Podiceps nigricolli 25/04, 3, 8 & 17/052 ad zom te
Grote Zilverreiger GB
(I.
el,
J.
y ten, S. Horeman , L. Hendrickx e.a.) 26/04 & 11/05
1 ad zom te
2 ad zom te OH
(R. Stok , G.
den
werden in de Dijlevallei tij
april en mei 2009 waargenomen te SAR
(telkens 1 ex. op 2, 9 & 20/04; G. Vanautgaerden, I.
el, L. Hendrickx,
M. Bracquiné), OH
r
(resp.
Vanautga rden, R. Uyttenbroeck e.a.)
1, 2 & 1 ex. op 12, 25/04 & 12/05; W. De met, P.
09-19 & 25/05
Collaerts,
2 ad zom te SAR (F. Maes, 1.
J. Rutten e.a.), Oppem (resp. 1 ex. ZW
Geoorde Juut, Neerijse Grote Bron, 25 april 2009, foto Luc Hendrickx De Booml<lever - september 2009
89
10/04
1 ex. te Overijse/Maleizen (V. Bulteau)
Hendrick ), Terlanen/ Onderbo (1 e . op 12/04;
1 1/04
1 ex. te Meerbeek (A. Smet )
H. Roo en), OH/Ormendaal (1 ex. op 15/04. T.
12/04
1
de Thier),
Smets)
en 1 e . lpl op 12/04 & 15/05; I.
el, W. De met, L.
KV (1 ex. op 20/04; K. Hansen, E.
chollen), OHZ (2 ex. op 25/04; S. Horemans, J. Ny ten, L. Hendrickx) en 6 & 10/05; J.
y ten, B.
GB (telkens 1 ex. op
15/05
ex.
1 ex.
te
Leefdaal/Duivendelle
0 te
(A.
éthen/Marbai e (S. Peten,
A. Smet ) 16/05
1 ex. 0 te Leefdaal/Duivendelle, 2 ex. 0 te Korbeek-Dijle/plateau (A. Smet )
ef, H. Roo en).
Woudaap Ixobrychus minutu 20/05
1 ad m aud te AVP (J.
Zwarte Wouw Milvu migrnn
ysten)
11/04
1
ex.
te
Korbeek-Dijle/plateau
Ooievaar Cico11in cico11in
Smets)
04/04
19/04
1 ex. te SAR (S. Horemans)
08/05
1 ex. N1 W te SAR (H. Roo en)
09/05
1 ad te Leefdaal/plateau (J.
1 ex. laag over OHZ, mogelijk ingeval-
len om te overnachten (L. Hendrickx) 10/04
2 ex. te Oppem, dan naar
(L. Hen-
15-1 6/05
drickx, I. 1 el) 1 /04 (J.
1 e . te Wilsele (G. Ryken), 1 ex. te OHZ
19/04
te Heverlee/Langestaart (R.
2 ex.
2 ex. over Erps/Dorenveld (P. Moy-
(J. Kieboom )
Via de diverse doorgeefkanalen werden in april Bruine Kiekendieven verzameld, v rspreid over de regio en de periode (versch. waarn.).
1 ex. achtereenvolgens Z te Heverlee/
Terbank (T. Vandezande), pleisterend in de Doo de Bemde (H. Roosen) enZ te SAR
(I. 1 el)
Blauwe Kiekendief Circus cyaneus 02/04 se
Zwarte Ooievaar Ciconia nigra 19/04
KV
en mei 2009 maar liefst 53 waarnemingen van
on ) 1 6/05
ysten)
0 te
Bruine Kiekendief Circus aerugino u
Uyttenbroeck) 30/04
1 ex.
1 ex. over Korbeek-Dijle/plateau (A.
Smet ) 20/04
ysten)
1 ex. te Korbeek-Dijle - Leefdaal/pla
teau (A. Smets, J. 23/05
ysten)
(A.
(H. Blockx)
05/04
1 ex. Z te Wilsele-Putkapel (J. De Rycke)
1 ad m te Bierbeek/Tourinnes-La-Gros2 ad v te Korbeek-Dijle/plateau (A.
Smets, T. de T hier), 1 ad v te Neerijse/plateau (J. Menten)
Lepelaar Platalea leucorodia 13/05
1 ad zom vanuit Z invallend te SAR
(1.
Grauwe Kiekendief Circus pygargus
Nel)
25/04
1 v-type over Loonbeek (S. Bouillon)
14-15/05 1 ad zom (zelfde ex. als op 1 3/05) te
26/04
1 v ZW te Bertem/Koeheide (G. Bleys)
Heverlee/Langestaart (maar niet continu aanwe
05, 15 & 1 6/05 resp. 1 ad v tpl, 1 ad v tpl & 1
zig) (G. Vanautgaerden, P. Moysons, R. Uytten
ad v NO te Leefdaal - Korbeek-Dijle/plateau (B.
broeck, S. Bouillon, E. Toorman)
Bergmans, J. Nysten) 1 5/05
Wespendief Pernis apivorus
1 ad v
0 te Beauvechain/plateau (H.
Blockx)
De eer te Wespendieven voor 2009 waren een vrouwtje over Bierbeek op 6/05 (D. von Werne),
Slangenarend Circaetus gallicus
een mannetje ter plaatse te SAR op 9/05 (A.
09/05
Smets) en een ex.
ren,
drickx, I.
el).
0 te SAR op 9/05 (L. Hen
1 ex. pleisterend te SAR (K. Van Scha-
I. Nel)
adien volgden er nog 48 mei
Het gaat hier om de vijfde melding van deze
waamemingen, met op meerdere plaatsen het
soort in de regio, met een sterk toenemende
mysterieuze vlindergedrag (versch. waam.).
frequentie tijdens de laatste jaren. De eerdere
Rode Wouw Milvus milvus
maar niet aanvaard door
02/04
18/04/05, 1 ex. NO te SAR op 1 7/05/08 en 1 ex.
gevallen: 1 ex. te Pécrot op 17/04/84 (ingediend 1 ex. ZZW te Leuven/Provinciehuis (B.
L'Homme) De Boomklever - september 2009
90
CH), 1 ex. N te SAR op
0 te Leefdaal op 26/06/08.
Roodpootvalk Falco vesperti1111 16/05
1 ad v over Kor-
beek-Dijle/plateau
(L. Smets)
Slechtvalk Falco peregri11us Twee adulte Slechtvalken konden nog gedurende de gan e periode worden
waargenomen
rondom
de Sint-Pieterskliniek, en bij uit breiding in het ganse Leuven e stad centrum
(versch.
waarn.).
Enkele wilde verhalen ten
pijt,
werden op 8/05 bij nestka tcon trole
twee lege kasten aange
troffen
(P. Smet , K. Van Scharen,
P.Collaert ).
De
enige
waarne
ming buiten het centrum betrof een ex. over Heverlee op 21/04
(R. Uyttenbroeck).
Een vrij zeldzaam beeld: een pleisterende Kraanvogel, Ooode Bemde, 3 mei 2009, foto Luc Hendrickx
Kraanvogel Grus grus
Visarend Pandion haliaetus 11/04
1 ex.
Roo en), 1 ex.
0 te Terlanen/Laanvallei
(H.
0 te Meerbeek/
1 ex. te SAR en OH
el, J. Le
(I.
1 ex. te Pécrot en
GB (I.
el, M. Van
(J.
1 ex. te OH
(R . Uyttenbroeck, P.
1 ex. over Wijgmaal/Wijgmaalbroek
ysten)
31/05
beek, in de vallei van de Mollendaalbeek, een
1 ex. over Terlanen
troffen (D. von Werne). Deze vogel bleef hier tot op 20/04 aanwezig (L. Hendrickx, W. Desmet,
Moysons) 22/05
oéstraat te Bier
e
den Eynde, M. Van Lishout) 28/04
langs de
1 zomer met een gebroken linkerpoot aange
naert, L. Hendrickx) 16/04
wonde Kraanvogels in regio Leuven! Op 1 /04 werd in de akker
Dorp straat (M. Hens) 13-14/04
Voorjaar 2009 leek wel het voorjaar van de ge
E. Malfait,
P. Moy ons) maar was dan toch ver
dwenen alvoren
door een vogelopvangcen
trum kon worden ingegrepen. Intu
en werd
op 19/04 een adulte Kraanvogel ontdekt in de Doode Bemde te l eerij e (D. Drukker). Deze
(H. Roo en)
bleef tot op 22/04
(J.
y ten, K. Han en, S. Ho
remans, F. Fluyt). Op 27/04 zat er hier dan terug
Smelleken Falco columbarius 14/04
lm NO te Erps/Dorenveld (A. Smets)
een adult (dezelfde?), met een verdikking aan
19/04
1 ex.
de linkerpoot en een gezwel recht
(F. Fluyt), lm
0 te Huldenberg/Spitsberg 0 te Korbeek-Dijle/plateau
ysten), 1 ex.
0 te Erps/Dorenveld
(J.
(P. Moy
sons) 26/04
1
ex.
0
te
Veltem-Beisem
(S.
(I.
op de kop
el). Er volgden nog waarnemingen van dit
ex. op 29/04 en 2-5/05 (ver ch. waam.). Twee late Kraanvogels vlogen op 10/05 de verkeerde richting uit (ZO) te SAR/Vette Weide (T. Van
D'Hont)
dezande).
Boomvalk Falco subbuteo
Kleine Plevier Charadrius dubius
De eerste Boomvalken voor regio Leuven anno
Het koppel Kleine Plevieren dat eind maart
2009 vlogen op 11/04 over
reeds aanwezig wa
eerijse/Tersaert (H.
Roosen) en Bertem/Koeheide
(P. Op de Beeck).
te Heverlee/Lange taart
bleef hier ononderbroken aanwezig tot op 14/05,
Daarop volgden maar liefst 105 waarnemin
en werd meermaals copulerend gezien (ver ch.
gen tijdens het vervolg van de periode (versch.
waarn.). Bewijs van een ge laagd broedgeva1
waarn.). De grootste concentratie vormde zich dit jaar te OHZ, met aldaar het maximum van 9 ex. op 26/04
(L. Petre).
bleef evenwel uit. Andere waarnemingsplaat sen waren de akk r ten Z van de
rij ebaan
te Sint-Jori -Weert ( 1 ex. op 1 & 5/04; I.
el, L.
De Boomklever - september 2009
91
R (28 waarnemingen op 16 data
Hendrick ),
Groenpootruiter
Tringa nebularia
1 & 24/04, ma . 6 ex. op 22/04; ver ch. waarn.)
De eerste Groenpootruiter voor 2009 werd op
(32 waarnemingen op 22 data tss 26/04
18/04 waargenomen te OHN (W. Desmet), de
& 31/05, max. 4 ex. op 30/05; versch. waarn.). Be
tweede zat op 19/04 te SAR (T. Vandezande).
KV in de
April en mei brachten nadien nog Groenpoot
lot waren ook de
ruiters naar SAR (resp. 3, 1, 2, 2, 1 & 2 ex. op 2 1,
n
K
merk de ver chuiving tu sen SAR en derde decade van april! Tot
waarnemingen van 2 ex. op 2 1 en 28/04 aan de
23, 25/04, 2, 3 & 4/05; versch. waarn.), Heverlee/
y ten) intrige
Langestaart (1 ex. op 21/04; W. Desmet), NKV (27
Brabanthallen te Haasrode
(J.
waarnemingen van 1-2 ex. op 14 data tss 26/04 &
rend te noemen!
22/05; versch. waarn.), Florival/Z (1 ex. op 18/04; 03/04
P. Cornet-Poussart), OHZ (resp. 2, 2 & 4 ex. op
Pluvinlis apricarin
Goudplevier
28, 29/04 & 9/05; R. Uyttenbroeck, P. Moysons, A.
4 ex. te Erps/Dorenveld (A. Smets)
1 1 & 12/04 resp. 2 ad zom en 7 ex. te Korbeek Dijle/plateau (A. Smets,
J.
Smets), Oppem (resp. 1, 1, 2 & 1 ex. op 2, 4, 5 & 10/05; L. Hendrickx, P. Moysons, I. Nel, R. Uyt
ysten)
tenbroeck) en Gastuche/Marais de Laurensart (4 Scholekster
ex. op 8/05; B. Nef).
Haemntopus ostrnlegu
06-29/04 2 ad te Haasrode/industrieterrein (op 21/04 op dak Brabanthal)
(J.
ysten, D. von
1 ex. te SAR
14/04
20/04 & 22-23/05
(I.
05/04
Tringa glareola
1 ex. te Heverlee/Langestaart
1 ex. te Korbeek-Dijle/plateau
(I.
08-09/05 resp. 4 & 3 ex. te
Witgat
KV
(L. Hendrickx, G.
Tringa ochropus
Zestig doorgegeven waarnemingen getuigen er
(J.
ys-
ten)
van dat Witgatjes in april 2009 makkelijk waar neembaar waren in de Dijlevallei ten Z van Leu
telkens 1 ex. te SAR (L. Hen-
21 & 28-29/05 el,
drickx, 1.
J. l ysten, G. Ryken)
ven (versch. waarn.). De maximale concentraties betroffen 8 ex. op 19/04 over Korbeek-Dijle/pla teau (A. Smets) en te SAR op 23/04
umenius phaeopus
Regenwulp 16/05
el, L. Hen-
Ryken, W. Desmet)
umenius arquata 1 ex. te OHZ (J. l ysten)
12/04
2 ex. te SAR
drickx, P. Goubau)
el)
(R. Uyttenbroeck, J. Menten, L. De met) Wulp
Bosruiter 01/05
Wem)
1
ex.
te
Korbeek-Dijle/plateau
(J. Rutten).
Begin mei doofde het voorkomen van deze soort (A.
Smet )
zoals gewoonlijk uit - met enkel nog waarnemin gen van 1 ex. te SAR op 4/05 (G. Vanautgaerden), te NKV op 5/05 (L. Hendrickx) en te Loonbeek/
Tringa erythropus
Zwarte Ruiter 1 /04
Ganspoel op 8/05 (N. Ryckeboer) - om dan eind
2 ex. over OHZ (W. Desmet)
mei plots weer op te flakkeren, met op 30/05 1 ex. te NKV (L. Hendrickx) en op 31/05 telkens 1 ex.
Tureluur Tureluur
Tringa totanus
te Tervuren/Park KMMA (B. Pasau), Oppem
werden in regio Leuven tijdens
april en mei 2009 waargenomen te
KV
(re p. 1, 4, 1, 1 & 1 ex. op 13, 26/04, 1, 4-5& 29/05; K. Weemaes, SAR (telken
I.
(I.
el) en SAR (K. Moreau).
el, L. Hendrickx e.a.),
1 ex. op 18/04 & 24/05; H. Roo
Oeverloper
Actitis hypoleucos
Op 23/04 werd aan de vijver van Pécrot de eer ste
Oeverloper voor 2009
waargenomen
(C.
sen, l. l el, L. Hendrickx), SAR/Vette Weide
Dickburt). De volgende aankomsten volgden
(1 ex. op 19/04. J. Menten), Heverlee/Lange-
op 25/04, met 3 ex. te OHN (W. Desmet), 1 ex.
1 ex. op 28/04, 13 & 24/05; P.
te NKV (F. De Vos) en 1 ex. te SAR (P. Collaerts).
Moy ons, R. Uyttenbroeck , E. Toorman e.a.),
Een beknopt overzicht van de overige waarne
Haasrode/zand groeve ( 1 ex. op 2/05) en Kor
mingen : OHN (20 waarnemingen op 10 data
taart (telken
b ek-Dijle/ plateau (1 ex. over op 16/05; A. Smets).
tss 26/04 en 20/05, max. 5 ex. op 13/05; versch. waarn.),
KV (9 waarnemingen op 8 data tss
1 en 15/05, max. 2 ex.; versch. waarn.), SAR (17 waarnemingen op 8 data tss 26/04 en 24/05, max. De Boomklever - september 2009
92
Zomerse Witgatjes: al op de terugweg naar het zuiden.. ? Sint Agatha-Rode, 20 juni 2009, foto Luc Hendrickx 5 ex. op 26/04; versch. waam. ), AVP (re p. 1, 1,
een Drieteenmeeu w in het Dijleland. Op 9-10/04
1 & 3 ex. op 26/04, 6, 14 & 20/05; B. Creemers,
plei terde er immers een adult ex. van deze soort
M. De Beenhouwer,
te SAR
lee/Lange taart
J.
y ten, K. Thijs), Hever
(13 waarnemingen op 9 data tss
27/04 en 24/05; P. Moy ons, R. Uyttenbroeck, L. De met e.a.),
el, L. Hendrickx). Het totaal staat nu
(I.
op zes waarnemingen, met de volgende maand verdeling : jan 1, rnaa 2, apr 1, okt 1, nov 1.
Haa rode/zandgroeve (1 ex. op
2/05; K. Moreau),
GB (resp. 1, 1, 1 & 2 ex. op
4, 9, 12-13 & 15/05; P. Moysons, L. Hendrickx,
Visdief Sterna hirundo 06/05
1 ex. kort pleisterend te SAR, dan
y ten)
M. De Beenhouwer e.a.), Oud-Heverlee/Orrnen dael (1 ex. op 4/05; P. Moysons), Tervuren/Park
20-28/05 2 ad zom te AVP
KlVIMA
broeck,
(1 ex. op 8/05; J. De Cock), ZW (3 ex. op
21/05
15 & 17/05; A. Smets, L. Hendrickx,
(L. Hendrickx)
Watersnip Gallinago gallinago 01/04
(J.
ysten, R. Uytten
I. Nel e.a.)
9/05; B. Creerners) en OHZ (telkens 1 ex. op 13,
J. l ysten).
(J.
1 ex. kort plei terend te
GB, dan
28/05
2 ex. pleisterend te SAR (G. Ryken)
29/05
2 ex.
0 te AR
(I. Nel)
6 ex. te Heverlee/Langestaart (R. UytZwarte Stern Chlidonias niger
tenbroeck) 02-03 & 21/04
telkens 1 ex. te SAR
(I.
el, L.
10 & 13/05
telken 1 ad zom te OH
(L.
Hendrickx, R. Uyttenbroeck)
Hendrickx, L. Desmet) 04/04
3 ex. te NK V (L. Hendrickx)
14, 20, 22 & 23/05 resp. 1, 4, 1 & 5 ad zom te S
25/04
1 ex. te OHZ (S. Horemans)
(I.
Kemphaan Philomachus pugnax
Witwangstern Chlidonias hybridus 13/05
(I. Nel, J. Nysten, L. Hen
drickx)
R
el, M. Hens, L. Hendrickx e.a.)
23-24/04 1v te SAR 05/05
W
2 ad zom enkele uren te OH
(R. Uyt-
tenbroeck, P. Moy ons, E. Toorman e.a.) 1v te Oppem (L. Hendrickx,
I. Nel, R.
Uyttenbroeck)
Zomertortel Streptopelia turtur a de eerste Zomertortel voor 2009 op 1/05 te
Dwergmeeuw Hydrocoloeus minutus
Korbeek-Dijle/plateau (A. Smet ) werden hier
05/05
op 9, 10 en 16/05 nog resp. 2, 1 en 4 e . gezien
1 1 zom te SAR, dan N (L. Hendrickx) e
(A. Smets, W. Desmet). Ook te Leefdaal/ pla Drieteenmeeuw Rissa tridactyla a de twee eerste maartwaamemingen uit 2008, volgde in 2009 de eerste aprilwaarneming van
teau werden de eerste twee ex. op 1/05 gezien (S. Horemans), met nadien nog waarneming n van 1 ex. op 2 en 9/05
(J. l ysten). Andere waar-
De Boomldever - september 2009
93
neming plaat en waren SAR (telken 9 & 13/0-; L. Hendrickx,
J.
y ten, I.
1 ex. op 2, el),
GB
(1 ex. op 20/05; L. Hendrickx) en OHZ (1 ex. op 23/05; P. Goubau).
1 ex. te OH
21/05
eerijse/Doode Bemde (S. el,
J.
ysten, L.
Nachtegaal Luscinia megarhynchos
Huldenberg/Spitsberg (op 13/05 ook 9 waar12/05
(J.
Hendrickx)
(P. Collaerts)
resp. 2m, lmlv & lv tpl te
chijnlijke ex. naar
1 ad m te
Horemans, M. Tomballe, I.
Noordse Kwikstaart Motacilla thunbergi 09, 10 & 13/05
2009 werd waargenomen te OHZ op 12/04
Grauwe Klauwier Lanius collurio
1 e . te Erps/Dorenveld (H. Roo en)
Draaihals ]y11x torquilln 25/04
De laatste Waterpieper voor het voorjaar van Nysten).
Velduil Asio Jln111me11 14/05
Waterpieper Anthus spinoleffa
) (F. Fluyt)
18-19/04 1 zp te Wilsele-P utkapel/Kwade Hoek (R. Uyttenbroeck) 23/04
1 zp te Wilsele:centrum (in tuin)
(J. De
Rycke)
4 ex. te SAR (A. Smets)
06/05
1
zp
te
Herent/Molenbeekvallei
1
zp
te Kwerps/Molenbeekvallei
(R.
Ghijsen)
Boompieper Anthus trivialis Twee Boompiepers op 5/04 over het plateau van
10/05
Korbeek-Dijle (A. Smets) waren de eerste twee
Moysons)
(P.
voor 2009. Trekkers werden op dit plateau (incl. Leefdaal) nadien nog genoteerd op 13, 18 en 19/04 (resp. 1, 1 en 11 ex.; K. Weemaes,
J.
ysten,
A. Smets), pleisteraars op 18 en 30/04 (telkens 1
Gekraagde Roodstaart Phoenicurus phoenicuru 1 ad v te SAR (P. Dubois) 01/05 03/05
1 ad v te Korbeek-Dijle/plateau (A.
ex.; L. Havet, A. Smets). De overige aprilwaar
Smets)
nemingen betroffen 1 ex.
te Heverlee/Brem-
10/05
1 zp te Overijse/Mamixbos (A. Smets)
traat op 15/04 (G. Bleys), 7 pleisterende ex. te
11/05
1 zp te Moorsel (A. Smets)
Moorsel op 18/04 (A. Smets) en 1 ex. te OH! op 19/04
(L. Hendrickx). Op 1 mei werd in Mollen
Roodborsttapuit Saxicola rubicola
daalwoud een territoriaal koppeltje ontdekt (K.
Roodborsttapuiten werden tijdens april en mei
Moreau).
2009 het vaakst doorgegeven vanuit de Zuur beekvallei te Kwerps, met waarnemingen van
��::=:ï:;:JJl!31Jil7.it
een resident koppeltje tot op 6/05 (R. Ghijsen, A. Smets). Andere waarne mingsplaatsen waren Heverlee/Lan gestaart (1 ad m op 4/04; R. Stoks), Leefdaal/plateau (2 ex. op 11/04; C. Carels), Winksele (1 ad m op 18/04; R. Ghijsen), Veltem-Beisem (lmlv op 25/04; R. Ghijsen), Haasrode/zand groeve (lmlv op 28/04; D. von Wer ne), OHN (lm op 9/05; A. Smets) en Kortenberg (lm op 27/05; A. Smets). Opmerkelijk was het mannetje dat op 24/05 reeds 2 uitgevlogen juvenielen bij zich had te Korbeek-Dijle/plateau
(J. Nysten).
Paapje Saxicola rubetra Het eerste Paapje voor 2009 werd
Grauwe klauwier, Doode Bemde,
21
mei 2009, foto Luc Hendrickx
De Boomklever - september 2009
94
op 11/04 opgemerkt te Korbeek-Dijle/plateau (A.
y ten, A. Smets, L. Hendrickx e.a.), Heverlee/
Smets). Het plateau van Korbeek-Dijle en Leefdaal
Langestaart (1 ex. op 1/05; W. Desmet), Haasro
wa nadien (19/04-10/05) nog goed voor 12 waarne
de/zandgroeve (2 ex. op 1- 2/05;
mingen van 1-2 ex. (versch. waam.). Andere waar
den, R. Uyltenbroeck, K. Moreau), Terlanenveld
nemingsplaatsen waren Huldenberg/ plateau
(1 ex. op 1/05; F. Vandeputte) en Bierbeek-Beau
(1 ex.
G. Vanautgaer
op 21/04; F. F luyt), Moor el (2 ex. op 23/04; A. Smets),
vechain/plateau (18 ex. in één groep op 5/05;
OHN ( l m op 25/04; L. Hendrickx), Haa rode/zand
Vanautgaerden, T. Verbeeck, E. Hoebrechts).
J.
groeve (lml v op 28/04; D. von Weme), SAR (1 ex. op 2/05;
G. Dejaiffe, J.
y ten), Meerbeek (1 ex. op
Beflijster Turdu
5/05; A. Smets), Erps-Kwerps/station (lm op 8/05;
01/04
M. H ns) en Oppem (1v op 13/05; A. Smets).
straat
torquatu
1 imm m te Oud-Heverlee/Bogaarden-
(J. Rutten)
05, 11, 18, 19 & 26/04 Het D orenveld te Erp
resp.
1 v,
2v,
l m,
lm2v & 1v te Korbeek-Dijle/plateau (A.
Tapuit Oenanthe oenantlie vormde op 12/04 het
Smets, W. Desmet,
J. Nysten)
decor voor de eer te Tapuit van 2009 in regio
06/04
Leuven (P. Moyson ). Tot op 27/05 werden hier
daalwoud (D. Claes)
vervolgens nog 10 waarnemingen opgetekend,
25/04
met max. 4 ex. op 8/05 (A. Smet , P. Moy on ).
02/05
1v te Leefdaal/Duivendelle (A. Smet )
And re waarnemingsplaatsen waren Korbeek
06/05
1v te Heverlee/Bremstraat
Dij le/plateau (14 waarnemingen op 8 data tss
Moyons, R. Uyttenbroeck)
1 /04 en 16/05, max. 12 ex. op 9/05;
J. 1 ysten, A.
08/05
3m te Hamme-Mille/zuidrand Moll
n-
2 ex. te Bertem/Koeheide (G. Bley )
(G. Bley , P.
1v te Erp /Doren veld (A. Smet )
Smets, L. Havet e.a.), Meerbeek (telkens lm op 20/04 en 5/05; A. Smets), AVP (1 ex. op 24/04;
J.
y ten), Leefdaal/plateau (16 waarnemingen op 7 data ts
24/04 en 9/05, max. 9 ex. op 1-2/05;
J.
Kramsvogel Turdu pilnri April leverde nog Kram vogel
op te Korbeek
Dijle/plateau (resp. 3 & 2 ex. 1 0 op 5 & 11/04) en te Silsombos (1 ex. op 7/04; A. Smets).
Kleine karekiet, Dijlevallei, 21 mei 2009, foto Luc Hendrickx De Booml<lever - september 2009
95
Cetti s Zang er Cettia cetti
Bonte Vliegenvanger Ficedula hypoleuca
Ho \ el er tijd n het voorjaar van 2009 geen ge richte aandacht ging naar de Cetti' Zangers van de zuidelijke Dijlevallei, kan uit de ontvangen waarnemingen toch min tens worden be loten dat de oort niet opmerkelijk achteruit i gegaan na de trenge winter 2008/2009. Een verdere uit breiding werd echter ook niet va tgesteld.
26/04 1 ad m te OHZ (A. Smets, F. Vandepulte) 1 zingend m te Oud-Heverlee/Haze30/04 veldstraat 33 (J. Rutten)
'
Riet z anger Acrocephalus schoenobaenus
13, 23/04 & 12/05 resp. 1, 2 & 1 zp te SAR (J. Rutten, F. Mae ) 1 /04 1 zp te OH (W. Desmet) 1 zp te AVP (J. 1 ysten) 20/04 26/04 1 zp te OHZ (A. Smets) 1 zp te Kortenberg/Merode (T. Ysebaert) 10/05 Spotvogel Hippo/ais icterina
30/04 1 ex. te Heverlee/Spoorwegstraat (E. Toorman) 03/05 1 zp te eerijse/Tersaert (F. Fluyt) re p. 1 zp en 3 zp te Meerbeek 16 & 20/05 (A. Smets, A. Boeckx) 29/05 1 zp te Erps/Dorenveld (P. Moysons)
Wielewaal Oriol11s oriolus
09/05 lm te Loonbeek/Margijsbos (R. Werbrouck) 14/05 1 zp te Wijgmaal/Wijgmaalbroek (R. Uyttenbroeck) 19/05 lm in de Doode Bemde (kant Neerijse) (S. Goethals) 20/05 lm in de Doode Bemde (kant Sint-Joris-Weert) (A. Boeckx) Europese Kanarie Serinus serinus
02/04 1 ex. over Maleizen (S. Peten) 1 ex. te Kessel-Lo/Langelostraat (K. 02/05 Moreau) Sijs Carduelis spinus
De laatste Sijzen uit het voorjaar van 2009 waren 15 ex. op 2/04 te Tervuren/centrum (A. Van De Laer) en 1 ex. te Sint-Agatha-Rode/Rodebos op 4/04 (K. Weemaes).
Braamsluiper Sylvia curruca
18/04 1 ex. te Wijgmaal (tegen Wijgmaalbroek aan) (M. Lehouck) 19/04 1 zp te SAR (B. Pasau), 1 zp te Haasrode/industrieterrein (W. Desmet) 1 zp te OHZ (J. Rutten) 15/05 25/05 1 ex. te Haasrode/industrieterrein (D. von Werne) 1 ex. te EverbergNrebos (A. Smets) 28/05 29/05 1 zp te Bertem/Koeheide (G. Bleys) 31/05 1 zp te Néthen/La Sablière (K. Moreau) Fluiter Phylloscopus sibilatrix
De eer te Fluiters voor 2009 zongen op 18/04 in het Zoniënwoud te Tervuren (L. Wielemans) en op 20/04 in het Mollendaalwoud te Haasrode (S. Horemans). In Mollendaal werd de soort na dien nog gehoord op 18, 21, 24, 29 en 31/05 (G. Bley , K. Van Scharen, J. Rutten e.a.), met zeker twee zangposten op 29/05 (J. Menten). Uit het Tervuurse Zoniënwoud kwamen nog waarne mingen op 19 en 30/05 (S. Boddington, B. Uit terhaegen). Op 18/05 zong in Tervuren ook een Fluiter in het Kapucijnenbos (S. Cooleman).
Grote Barmsijs Carduelis flammea
02/04 14/04
2 ex. te Tervuren/Kapucijnenbos (A. Smets) 1 ex. te Overijse/Marnixbos (A. Smets)
barmsijs sp. Carduelis cabaretlflammea
17 & 26/04 1 ex. 0 en 1 ex. aud te OudHeverlee/centrum (J. Rutten). Kruisbek Loxia curvirostra
21/05 1 ad te Sint-Joris-Weert/centrum (J. Menten) 24/05 1 ex. in Mollendaalwoud (G. Bleys) 30/05 10 ex. over Huldenberg/Spitsberg (F. F luyt) Appelvink Coccothraustes coccothraustes
Van de Appelvinken.invasie van de afgelopen maanden viel in april-mei niet veel meer te mer ken. Met 20 waarnemingen van groepjes van 1-5 ex., verspreid over de regio, werd de soort niettemin vaker opgemerkt dan in een doorsnee voorjaar (versch. waarn.). Grauwe Gors Emberiza calandra
11/04 De Boomklever - september 2009
96
3 ex.
te Korbeek-Dijle/plateau
(A.
te Bierbeek/zuidrand Mollendaalwoud
Smet ) 12-19/04 21/04
reau, G. Vanautgaerden, R. Uyttenbroeck)
2-4 ex. (max. 4 ex. op 19/04) te Erp /
Dorenveld
(K. MoÂ
(P. Moy ons)
1 ex. te Huldenberg/plateau (F. F luyt)
01, 02 & 30/05
resp. 1 ex., 2 e x.
Ortolaan Emberiza hortula11a
30/04
(1 zp) & 1 zp
1 ex. te Leefdaal/plateau (A. Smets)
Voorjaarsfenologie 2009
Bijgaande tabel bevat de eer te aankom tdata voor trekvogelsoorten die niet in bo venstaand overzicht werden opgenomen. Het gaat hierbij doorgaans om de eerste data voor twee ver chili ende gebieden.
04/04
1 zp te Bertem/Koeheide (G. Bleys)
05/04
1 zp te Herent/Molenbeekvallei
10/04
1 ex. te Leuven/centrum (K. Van Scharen)
12/04
1 ex. te OHZ (L. Hendrickx)
15/03
1 ex. te OHZ (]. Menten)
21/03
3 ex. te
11/03
1 ex. te Leuven/station (H. Roosen)
15/03
3 ex. te SAR
28/03
3 ex. te NGB
04/04
2 ex. te SAR/Vette Weide (K. Weemae )
02/04
4 ex. over Overijse/Maleizen (S. Peten)
03/04
2 ex. te Erps/Dorenveld (A. Smets)
07/03
1 zp te Meerbeek/Dorpsstraat (M. Hens)
14/03
1 zp te Leuven/centrum
04/04
lm te Kwerps/Zuurbeekvallei (R. Ghijsen)
07/04
1 v te Kwerps/Molenbeekvallei (A. Smets)
11/04
1 zp te OHN (L. Hendrickx)
12/04
1 ex. te OHZ (L. Hendrickx)
26/04
1 zp in de Doode Bemde
Koekoek
(M.
Vandervelpen)
Gierzwaluw
Oeverzwaluw GB (A. Smets,
J.
ysten)
Boerenzwaluw
(J.
ysten), 1 ex. te OHZ
(L.
Hendrickx)
(L. Hendrickx, J. Nysten)
Huiszwaluw
Gele Kwikstaart
Zwarte Roodstaart
(J.
Rutten)
Blauwborst
Kleine Karekiet
Bosrietzanger 08/05
2 zp te Silsombos
(P.
(C. Terseleer)
Moysons, M. Hens, P.
ouvreur
e.a.)
De Boomklever - september 2009
97
12/04
1 zp te OHN (W. Desmet) 1 zp te Herent/Kastanjebos (R. Ghijsen), 1 zp te Hever-
Sprinkhaanzanger 13/04
lee/ Langestaart
(R. Stoks, M. De Black)
15/04
1 ex. te Leuven/centrum (L. Havet)
19/04
1 zp in de Doode Bemde (B. Pasau)
15/03
lm te Heverlee
22/03
2m te SAR (
10/04
lm te Moorsel (A. Smets)
Tuinfluiter
(Y. Vanden Bosch)
Zwartkop . Ryckeboer)
2m te Korbeek-Dijle/plateau (A. Smets, H. Roosen), 1 zp
Gra mu 11/04
te Oppem (W. Desmet), 1 zp te Terlanenveld (E. De Broyer)
01/04 Fiti 03/04
1 zp te OHN (J. Lambrechts) 1 zp te
éthen
(J. Menten), 1 zp te Heverlee/Langestaart
(R. Uyttenbroeck)
Samenstelling :
Kelle Moreau, kelle.moreau@gmail.com Medewerkers en correspondenten : Hugo Abt , Louis-Philippe Arnhem, Mathieu Bauduin, Monique Bekkers, Sébastien Berger, Bruno Bergmans, Koen Berwaerts, Geert Bleys, Herwig Blockx, Pierre-Yves Bodaert, Stephen Boddington, Alain Boeckx, Johan Bogaert, Kurt Boux, Marc Bracquiné, Bernard Brochier, Bill Brooks, Bart Broos, Vincent Bulteau, Esther Buysmans, Charles Carels, Dries Claes, Paul Claes, War Claes, Tinne Cockx, Peter Collaerts, Stijn Coolernan, Patricia Cornet-Poussart, Peter Cou vreur, Bart Creemers, Jos Cuppens, Jean Dandois, Matthias De Beenhouwer, Hans De Blauwe, Marjan De Black, Erik De Broyer, J. De Cock, Paul Decuypere, Krista De Greef, Arnout De Greve, Guy Dejaiffe, Daan Dekeukeleire, Peter De Meir man, Marc De Paemelaere, Tom Deroover, Wout De Rouck, Johan De Rycke, Chantal Deschepper, Louis Desmet, Wouter Desmet, Stefaan D'Espallier, Thomas de Tuier, Frederik De Vos, Steven D'Hont, Catherine Dickburt, Gerald Driessens, Daan Drukker, Philippe Dubois, Patrick Floré, Frederik Fluyt, Philippe Funcken, Raf Ghijsen, Karin Gielen, Sven Goethals, Patrick Goubau, Werner Goussey, Robin Guelinckx, Krien Hansen, Lies Havet, Olivier Hen drick, Luc Hendrickx, Dirk Hennebel, Maarten Hens, Marc Herremans, Erwin Hoebrechts, Peter Hofman, Stefaan Horemans, Tim Huysegems, Jacques Ide, Luc Janssens, Stefan Janssens, Marcel Jonckers, Jochen Kempeneers, Jean Kieboom , Matthias Koevoets, Jorg Lambrechts, Eddie Lavreys, Elfriede Le Docte, Walther Leers, Marc Lehouck, Jan Lenaert, Iwan Lewylle, Benny L'Homme, Jean-Marie Lommaert, Eddy Macquoy, Eddie Maes, F. Maes, Eric Malfait, Thierry Maniquet, Hans Marijns, Paul Mees, René Meeuwis, Joris Menten, Jeroen Mentens, Joachim Mergeay, Patrick Michel, Frieder Jan Moerman, Kelle Moreau, Pieter Moysons, Bart Mulkens, Alex & Laurence Naets, Bruno Nef, In grid 1 el, Griet
ijs, Paul
uyts, Johan Nysten, Pierre Op de Beeck, Bernard Pasau, Bert Pecceu, Stephan Peten, Lud
ovic Petre, Fons Ramaekers, Fre Rampelbergh, Jules Robijns, Hans Roosen, Jos Rutten, Niels Ryckeboer, Geert Ryken, Aissa Samir, Els Schollen, Maarten Schurmans, Jacques Schwers, JB Sepulchre, Damien Sevrin, Adriaan Seynaeve, Axel Smets, Ludo Smets, Philippe Smets, Toon Spanhove, Jean Spitaels, Geert Sterckx, Robby Stoks, Joeri Sykora, Julien Taymans, Carlos Terseleer, Koen Thijs, Marita Tomballe, Erik Toorman, Jos Tuerlinckx, Bart Uitterhaegen, Roel Uyttenbroeck, Gert Vanautgaerden, Johan Vanautgaerden, Kristof Van Breedam, Lieven Vandegaer, André Van De Laer, Frank Van de Meutter, Yves Vanden Bosch, Ludwig Van den Eynde, Maarten Van den Eynde, Michaël Vande put, Filip Vandeputte, Maarten Vandervelpen, Wim Van de Vijver, Tom Vandezande, Robin Van Heghe, Lieven Van Hellernont, Hilaire Vanherwegen, Magalie Van Lishout, Wouter Vanreusel, Kris van Scharen, Johanna Van Tonder, Dirk Van Tulder, Thomas Verbeeck, Jan Verroken, Roger Verstraeten, Dirk von Weme, Paul Vranckx, Stijn Vranckx, Jan Waumans, Kris Weernaes, Roland Werbrouck, Lionel Wielemans, Koen Wyers en T. Ysebaert.
98
De Boomklever
·
september 2009
Activiteiten
zondag 25 oktober 2009
Alle activiteiten van de Natuurstu
Sim ui taantrektelling
diegroep Dijleland en eventuele
•
wijzigingen zullen ook aangekon digd worden via de Dijlevallei maillijst. Indien het een zeer goed en lang wasplatenseizoen is, zullen extra wasplatenexcursies ook langs die weg aangekondigd worden.
Afspraak: vanaf zonsopgang, trektelpost Bre
de Weg te Leefdaal. •
Leiding: Frederik Fluyt (frederik.fluyt@gmail.
com, 0479920172)
zondag 1 november 2009 Op zoek naar wasplaten • Af praak om 9u30 aan de kerk te Hoeilaart we •
zoeken dan op de Smeiberg
leiding: Roosmarijn Steeman (roosmarijn. tee
man@natuurpunt.be) en Bruno Bergmans (bru no.bergmans@scarlet.be)
Trektellingen najaar 2009 Er zullen ook tijdens dit najaar zéker op
BirdLife
ur
id
n
nieuw trektellingen gehouden worden op
ho9···
het plateau van Leefdaal-Korbeek-Dijle. De omstandigheden zijn blijkbaar gunstig om de vanouds bekende plaats langs de
zondag 4 oktober 2009
bredeweg (vlak na het stuk holleweg) dit
Internationale Vogelkijkdag We sluiten on bij dit initiatief aan en
jaar opnieuw intensief te gebruiken. Er zijn
tellen de
geen vaste datums maar bij 'gunstig trek
vogeltrektelling aan de Bredeweg te Leefdaal
weer' mag u zeker éen of meerdere tellers
open voor iedere geïnteresseerde •
verwachten vanaf zonsopgang. De NSGD
Afspraak vanaf 7.30u op de telplaats
werkt zeker ook mee aan de simultaan-trek tellingen tijdens het eerste en derde week
zaterdag/zondag 17/18 oktober 2009
end van oktober.
Watervogeltelling •
Afspraak telexcursie zaterdag 17/10 om 9u
aan station Oud-Heverlee •
Leiding: Luc Hendrickx (luchendrickx2003@
yahoo.com)
zondag 8 november 2009 Op zoek naar wasplaten • Afspraak om 13u30 aan de kerk te Everberg
we zoeken dan op de Grubbe •
Op zoek naar wasplaten Door de succesrijke excursies in 2008 naar geschikte locaties in het Dijleland is het wenselijk om deze zoektochten ook dit jaar verder te zetten. Er worden alvast 3 excursies voorzien. U vindt de datums in de kalender. (zie ook artikel elders in dit nummer)
leiding: Roosmarijn Steeman (roosmarijn.stee
man@natuurpunt.be) en Bruno Bergmans (bru no.bergmans@scarlet.be)
zaterdag/zondag 14/15 november 2009 Watervogel telling •
Afspraak telexcursie zaterdag 14/11
om 9u
aan station Oud-Heverlee •
Leiding: Luc Hendrick
(luchendrickx2003@
yahoo.com)
De Booml<lever - september 2009
99
zondag
15
november 2009
Op zoek naar wasplaten • Af praak om 9u30 aan Café D'aa Baon,Oude baan 80 te Bertem. We zoeken dan op de Koe heide ( deze excursie wordt afgelast al het ge vroren heeft) • leiding:
Roosmarijn Steeman (roosmarijn.
teeman@natuurpunt.be) en Bruno Bergmans (bruno.bergmans@scarlet.be)
zondag 29 november 2009 Op zoek naar eitjes van sleedoompage • Af praak om 14u aan de parking van de
E.itjes zoeken... Neen, geen vroege paaseieren maar wel de eitjes van Sleedoornpage en Iepenpage, twee vlindersoorten waarvan de populatiedicht heid en de verspreiding kan gemeten wor den aan de hand van tellingen van op staand hout afgezette eitjes. Ook hier zijn reeds tal van nieuwe locaties gevonden maar er zijn nog een aantal niet onderzochte struwelen. Vier excursies worden hiervoor voorzien tij dens de winter 2009-2010, gespreid over het hele Dijleland.
jeugdgevangenis Hollestraat te Everberg. We zoeken dan op de "Grubbe" • leiding: Bart Creemers (bart.creemers@gmail. com)
zondag 20 december 2009 zaterdag 5 december 2009
Op zoek naar eitj es van sleedoornpage
Akkertocht op zoek naaar de slaapplaats van
• Afspraak om 14u aan de kerk van Korbeek
Blauwe kiekendief (en eventuele Klapekster... )
Dijle. We zoeken die dag "de Ruwaal" af.
• Afspraak om 15u aan kruispunt Brede weg /
• leiding: Bart Creemers (bart.creemers@gmail.
Blokkenstraat te Leefdaal
com)
• leiding: MaartenHens (maartenhens@yahoo. co.uk)
zondag 24 januari 2010
zaterdag/zondag 12/13 december 2009 Watervogeltelling • Afspraak telexcursie zaterdag 12/12 om 9u aan station Oud-Heverlee • Leiding: Luc Hendrickx (luchendrickx2003@ yahoo.com)
Watervogeltellingen Eén inventarisatie-activiteit welke al tiental len jaren wordt volgehouden! Het is de bedoeling om 6 maal per winter, meestal tweede weekend van elke maand, zoveel mogelijk vijvers en andere plaatsen waar watervogels zich ophouden, te bezoe ken en er alle aanwezige vogels te tellen. Dit langetermijn monitorings-onderzoek gebeurd in Internationaal verband en heeft tot doel de populatieschommelingen van de doortrekkende en overwinterende watervo gels op te volgen en zo nodig tijdig de pas sende beleidsmaatregelen voor te stellen 100
De Boomklever - september 2009
Op zoek naar eitj es van sleedoornpage • Afspraak om 14u aan de parking Rodebos (Leuvensebaan) Eitjesspeuren in de omgeving van Ottenburg en Florival • leiding: Bart Creemers (bart.creemers@gmail. com)
zondag 21 februari 2010 Op zoek naar eit j es van sleedoornpage •Afspraak om 14u aan de kerk van Huldenberg. Even kijken of in en rond Stokkembos wat te vin den is? • leiding: Bart Creemers (bart.creemers@gmail. com)
.-.L;.oi.-.:.
--
Actueel In de aanbieding: een mid-weekje in steltloper/and Door de tijdelijke lage waterstand van de vijver te Sint Agatha-Rode, onstonden daar in de periode juli-augustus vrij snel slikplaten en ondiepe waadzones... Tien jaar ge leden stelden we al vast* dat het beeld dat we hebben over steltlopertrek in het najaar niet geheel met de realiteit overeenkomt, maar veeleer het gevolg is van het ontbreken van geschikte pleisterplaatsen in de Dijlevallei! Maar dit jaar waren die er dus wel en wie zich een midweekje in Rode op 26 en 27augustus kon permiteren, kreeg zowat al de steltlopers te zien die je je kon wensen: niet alleen de vierde Poelruiter ooit maar ook 2 Bontbekplevieren, een Kemphaan,tot 12 Watersnippen,2 Bosruiters, tot 14 Groenpootruiters, een viertal Oeverlopers, max.12 Witgatjes een 50-tal Kievit en
zelfs een Tureluur. Op 27 /8 kwam dan nog even een Temmincksstrandloper langs. Bovendien werden er ,op een (flinke) boogscheut daar vandaan tussen 21 en 26 au gustus van 3 tot maximaal 7 Morinelplevieren op het Dorenveld(Erps-Kwerps) door velen gezien!
Een slanke verschijning, een erg dunne priemsnavel, geel-groene poten en een maatje kleiner dan de Groenpootruiter: de Poe/ruiter te Sint Agatha-Rode, 27 augustus 2009,foto Luc Hendrickx
•zie: Kris van Scharen, 'Een eeuw op stelten. Steltlopers in de Dijlevallei 1901-2000' in: Vogels in het Dijle/and, 2001, De Vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud.
Inhoud .
-
.
EDITORIAAL IN MEM ORIAM 57
Monique Bekkers, 1940-2009 PADDENSTOELEN Inventarisatie van een aantal topgebieden voor wasplaten in het Dijleland Roosmarijn Steeman en Bruno Bergmans
59
INSECTEN Bijzondere dagvlinderwaarnemingen in 2009 67
Bart Creemers Boktorren in het Dijle/and
72
Joris Menten Verrassend nachtelijk bezoek in een tuin te Heverlee
78
Els Schollen en Krien Hansen De Teunisbloempijlstaart duikt op in Egenhoven, een primeur voor het Dij/eland
85
Jan Lenaert en Bruno Bergmans VOGELS Opmerkelijke vogelwaarnemingen in de Dijlevallei en omgeving, april - mei 2009 Kelle Moreau
88
AANKONDIGINGEN EN ACTIVITEITEN Activiteiten
99
Foto cover: Sikkelkoraalzwam, Smeiberg Overijse, foto Bart Creemers
â&#x20AC;¢
J
\ 11
1