Afgiftekantoor : Leuven X drlemaandeMJks (maart, juni, september, december)
•
:D8 1300.)1K�8V8� Tijdschrift van DE WIELEWAAL afdeling LEUVEN \
Jaargang 25, nummer
Verantw. ultg.
2
P. Herroelen, Leuvensesteenweg 347,
juni
1997
3370 Boutersem
DE BOOMKLEVER De BOOMKLEVER is het tijdschrift van DE WIELEWAAL afdeling Leuven. De Koninklijke Vereniging voor Vogel� en Natuurstudie DE WIELEWAAL heeft tot doel de kennis en de bescherming van de natuur. en in het bijzonder van de in het wild voorkomende vogels, te bevorderen door alle middelen: ondermeer door het oprichten van plaatselijke afdelingen, het houden van studiedagen, het uitgeven van tijdschriften, het verspreiden van vogel-en natuurboeken en het oprichten van natuurreservaten. De vereniging werd in 1933 opgericht door E. H. Segers; ze telt nu meer dan 8000 leden-gezinnen, verdeeld over meer dan 50 afdelingen waaronder afd. Leuven. Een waaier van voordrachten, dia-en filmavonden, lessen, tentoonstellingen, gelelde wandelingen. studieprojecten, deelname aan regionale en Internationale onderzoeken en inventarisaties, beheerswerken in natuurreservaten, uitstappen en reizen in binnen-en buitenland staan jaarlijks op de agenda. De vereniging heeft meer dan 80 natuurreservaten in eigendom of in beheer met een totale oppervlakte van meer dan 3000 ha, verspreid over heel Vlaanderen. Ze bezit bovendien een eigen
•
Wielewaalhuis " te Turnhout waar naast het secre
tariaat ook een ornithologisch museum, een bibliotheek, een vergaderzaal en een boekhandel zijn ondergebracht. Lid worden van DE WIELEWAAL kan door overschrijving van 600 BF op giroreke ning 000-0319785-73 ten name van De Wielewaal, Graatakker 11, 2300 Turnhout. Je kan ook je naam + adres en het vereiste lidgeld bezorgen aan één van onze bestuursleden : * * *
M. Bakkers Oostremstraat 4, 3020 Herent tel 016/ 23 13 38, bestuurslid R. De Borger Vrijwilligerslaan 1, 3080 Tervuren tel 02n67 60 90, penningm. M. Hens Redingenstraat 13, 3000 Leuven, voorzitter
*
P. Herroelen Leuvensestw. 347, 3370 Boutersem tel 016/ 73 40 69, secretaris
*
K. Van Scharen Korbeekstraat 27, 3061 Leefdaal tel 02/ 767 26 38, bestuurslid.
Leden ontvangen het tijdschrift WIELEWAAL (6 nummers), het driemaandelijks tijd schrift ORIOLUS en het trlmestriêle afdelingsblad DE BOOMKLEVER. ABONNEMENT " DE BOOMKLEVER " Personen die lid zijn van een andere Wlelewaalafdellng doch tevens De Boomklever wensen te ontvangen, kunnen dit door 200 BF over te schrijven op rekenlngnr. 001-1552168-50 van De WlelewaaJ, afd. Leuven met vermelding " Boomklever" en opgave van hun naam en adres. ARTIKELS
Artikels dienen getljpt te worden Ingezonden. De redactie kan artikels wijzigen, steeds In overleg met de auteur die verantwoordelijk blijft wor zijn tekst. ADVERTENTIES
Gelieve te Informeren voor tarieven, vorm en Inhoud bij R. De Borger (zie hoger).
REDACTIE Paul Herroelen
J
Recente waarnemingen maart-april-mei 1997 samenstelling Paul Herroelen en Jos Cuppens
Klelne Ziiverreiger: Tienen
03 mei 1 ex, 30 mei 2 ex (CO P, HOE, LAJ).
Grote Ziiverreiger: 16 maa St. J.-Winge-Gemp (REA). Dodaars: 25 maa Roosbeek 3 ex (HEP), Tienen
17 maa 1 ex (CLW). 01 en 05
apr 1-2 ex, eind apr-begin mei 1-3 ex, 08 mei 6 ex, tot 24 mei 2 tot 4 ex (CUJ, CUO,
HEP);Tervuren-park 25 apr 2 ex op broedplaats (REA). Fuut: 03 maa St. J.-Winge-Gemp 2 ex, 08 maa St.P.-Rode-Horst 2 ex; Roosbeek 08 maa 4 ex, 11 maa 6 ex, 16 maa 7 ex, 25 maa 3 koppels (HEP, CUJ). Geoorde Fuut: 25 maa Tienen 5 ex (COE, COP, SMP). Aalscholver: 09 maa Miskom-wachtbekken 3 boven L euven-station 9 ex (VAM);Gemp
ex (LAJ, COE, COP); 21 maa
03 maa 7 ex, 21 maa 4 ex; Roosbeek 25
maa en 26 apr 10 ex. maxima: 29 maa 24 ex, 01 april 13 ex, 04 apr 18 ex (HEP, CUJ); Tienen 09 maa 23 ex naar N (LAJ); op 5 data in de periode 01 apr- 02 mei 1-2 ex pleisterend; 19 apr Oplinter 2 ex over (CUJ). Blauwe Reiger: 08 maa Boutersem 5 ex over (VAM), 01 apr Roosbeek 6 ex ter plaatse (HEP), in mei solitaire ex aan vijvers of overvtiegend. Op 24 mei te Tienen 1 ex op termiek stijgend (CUJ). Zwarte
Ooiev aar: 24 mei Tienen 13 u. één ex in
zweefvlucht naar Z (CUJ). Ooievaar: 29 maa Glabbeek-Zuurbemde: om 17.30 u. komt 1 ex uit het N aan en pleistert de ganse avond, evenals op 30 maa in voormiddag (COE, COP); 03 apr 17.25
u.
Lovenjoel één ex zoekt rustplaats (CUJ).
Knobbelzwaan: Tervuren-park : onregelmatig 1 ex in maa-april, 20-21 maa 2 ex aanwezig (REA); in maa-apr Roosbeek 2 ex, St.J.-Winge-Gemp 2 ex ; 04 maa Tienen 2 ad, 1 ad en 2 imm, 01 apr 1 ex op nest, 17 mei 5 donsjongen op water, 17 mei 7 donsjo (CUJ) (25 mei: 3 witte, 4 grijze, HEP), 25 mei Gemp koppel
+
7 witte
jongen (HEP). Canadese Gans:13 mei 8.30 u.Roosbeek 2 ex overvliegend (CUJ, CUO); Tervuren-park: 07-20 maa 2 ongeringde ex, vanaf 14 maa 2 andere ex waarvan één met halsband; nest bezet vanaf 17 april, 7 pulli per 30 april (REA). NIJigans: 02 apr Kessel-Lo/park een koppel
+
5 pulli (REA), Tienen
:
08 mei één
koppel komt aan en wordt prompt verja�gd door Knobbelzwaan, tot 24 mei 1-2 ex aanwezig (CUJ), 25 mei 2 koppels waarbij één mannetje aan linkerpoot een besmeurde kleurenring droeg (HEP). Casarca: 07 apr Tienen één ex (COE. COP). Bergeend: 03 maa St.J.-Wlnge-Gemp 1 ex, 08 maa Roosbeek 2 ex (HEP);Tienen
17
04 maa 4 ex (HEP), 12 en 19 apr telkens één koppel (CUJ). Caroline-eend: 02 apr Kessel-Lo/park één M (REA). Mandarljneend: Tervuren-park : in maa-apr één M (REA). Smient: Tienen 04 maa één koppel, 01-02 apr 1 of 2 vrouwtjes (HEP, COE, COP). Kra keend: 16 maa St.J.-Winge-Gemp 2 M + 2 V (REA); Roosbeek
21 maa 2
koppels, 25 m�a één koppel (HEP). Wlntertallng: Tervuren-park
:
Gemp 4 M + 5 V (REA) Tienen
14-21 maa één M, 17 maa één koppel; 16 maa 04 maa 14 ex , 05 apr drie M,
01 en 06 apr één
koppel (HEP, CUJ). Wiide Eend: Tienen
12 apr 17 M + 3 V, verder één V + 8 donsjongen (CUJ), 17
mei 18 M, elders enkele vrouwtjes met jongen (CUJ), 25 mei één V+ 9 donsj (HEP). Pijlstaart: 14 maa Tervuren-park één M (REA);Tienen
04 maa één M, 30 maa 7
ex, 01 april één koppel (HEP, VAM). Zomertaling: Tienen
yanaf 12 maa
(
=
vroegste datum) constant aanwezig
-
enkele maxima: 20-21 maa 5 M+ 1 V; 28 maa 8 M+ 4 V, 29 maa 7 M+ 3 V, 01-03 apr 5 M + 2 V. Vanaf begin april geleidelijke vermindering: 05-19 apr 2-3 M + 1 V, 20 april tot 21 mei 1 M + 1 V(COE, COP, CLW, CUJ, OSL). Slobeend: Roosbeek 04 en 08 maa 1-2 M, 11 maa 2 koppels, 16 en 25 maa 3 koppels; Gemp
16 maa 4 M + 3 V (REA); Tienen
07 maa-05 apr 1 tot 3 koppels,
06 april 14 ex overvliegend, 27 apr 5 M, 25 mei 3 M (CLW, CUJ, OSL, HEP); 17 apr Tervuren-park 1 koppel (REA), 14 mei Zoete Waters 1 koppel (CUJ). Tafeleend: 04 maa Tienen 77 ex (45 M); Roosbeek
1-8 ex,
16 maa-01 apr
maximum 4 koppels. 17 mei 2 M+ 1 V; 21 maa Gemp één V; Tienen
01 apr 1
koppel, 06 apr 4 koppels, in mei 3 koppels: 24-25 mei 6 M+ 1 V( HEP, CUJ). Kuifeend: Roosbeek 21-29 maa 2-4 ex, maximum 25 maa 5 M+3 V; 24 apr 5 M + 1 V, 17 mei één M; Gemp 21 maa 9 M + 6 V; Tienen
04 maa 9 koppels + 2 M ; 01
apr 20 M + 5 V (HEP); In april 11-20 koppels, in mei 25-30 koppels (CUJ); 25 mei 34 M + 9 V geteld (HEP). Hybride Kuif-
x
Wltoogeend: één M te Tienen van 06
tot 12 april en op 27 april. Brilduiker: 22 maa Tienen-vijvers één V (COE, COP). Meerkoet: Roosbeek
03 maa 90 ex, 08 en 11 maa 80 ex, 16 maa 66 ex, daarna
niet meer geteld (HEP); Tienen
04 maa 34 ex, 01 apr 62 ex (HEP), 12 en 19 apr
30-32 ex; op 02 en 08 mei 50 ex (ad + jongen samen: CUJ). Wespendief: 10 mei Miskom-wachtbekken (LAJ); 17 mei Boutersem 5 en 2 ex hoog op termiek, waarschijnlijk deze soort (VAM). Tienen
18 mei 36 ex op doortrek
18
/
waaronder groep van 32 ex (COE,COP), 24 mei 13 u. 2 ex hoog op termiek (CUJ). Zwarte Wouw: 25 apr Boutersem-Willebringen, 27 apr Meldertbos (OSL), 04 mei 11. 30 u Boutersem-oprit E 40, achtervolgd door Zwarte Kraai (HEP), 29 mei Tienen-vijvers 1 ex (SMG). Rode Wouw: 06 apr 11 u. Tienen 1 ex hoog In termiek > NE (COE, COP,CUJ, SMP). Bruine Kiekendief:
Tienen 24-25 en 31 maa telkens 1 ex (COE, COP, SMP ); 05
apr 2dejaars M jagend rond kleine vijver, 06 apr 4 ex (COE, COP) waaronder één M hoog over en één 2dejaars M op enige afstand termiek zoekend (CUJ), 07 apr 2 ex, 18 en 19 mei één ex (COE, COP), 24 mei 12 u. één V jagend boven dichtgegroeide vijver, later 1 ex hoog en snel over >N, 24 mei Willebringen 1 ex over brug E 40 (CUJ). Blauwe
Kiekendief: 22 feb Glabbeek-Zuurbemde één V(LAJ), Boutersem
Willebringen één M (OSL,
LAJ);Tienen 1 ex gans maart aanwezig (COE, COP), 01
tot 1 o april en op 29 april één V (COE, COP. LA J), Tienen-Meer 16 maa één M (HOE), 03 mei Hoeleden één V
(LAJ). Havik: 03 mei Hoeleden één M (LAJ).
Sperwer: 03 maa Tervuren-park één M, op 11 apr jagend op Witte Kwikstaart; op 10 apr zit een V op een uitstekende rand onder een venster (REA), 21 maa St.J. Winge 1 ex met prooi zittend In het midden van Diestsesteenweg (HEP); 13 maa Vertrijk één V tegen raam, verzorgd en vrijgelaten op 27 maa, in maa-apr genoteerd , meestal jagend te Roosbeek, Lovenjoel, Bierbeek en Tienen (CUJ). Buizerd: 08 maa Boutersem 6 ex , 25 mei Butselbos 3 ex (VAM), verder solitaire ex genoteerd In april-mei te Vertrijk, Lovenjoel en Tienen (CUJ, HEP); apr
ca
Tienen
06
15 ex op doortrek (COE, COP), 02 mei 12 u. 2 doortrekkers ( bruin ex met rul
In staart en 1 ex lichte vorm : CUJ). Visarend: 07 apr 19.15 u. Korbeek-Lo J de Mol 1 ex laag over Tiensesteenweg (komend van visvijvers Heverlee-Park ? CUJ). Torenvalk: in apr-mei 1-2 ex genoteerd te Goetsenhoven-v1iegveld, Tienen, Butsel en Korbeek-Lo; te Tienen 4 ex en 3 ex op 20 apr en 24 mei (CUJ). Smelleken : op 03, 07 en 19 apr Tienen één V pleisterend of
laag en snel over
vijvers. daarna rustend op struik (driemaal dezelfde vogel ?: COP. HOE, CUJ). Boomvalk: 01 mei Opvelp 1 ex langs Molensteenbos (ABH +afd. Bierbeek), 14 mei Boutersem 7.35 u. laag overv1iegend (HEP); vanaf 02 mei te Tienen 1-2 ex jagend boven vijvers; 18 mei Oud-Heverlee-Zoete Waters (CUJ).
19
Slechtvalk: Tienen -vijvers : op 07 en 13 apr één M, 15 en 21 apr één ad ( COE, COP, HOE, SMG). Kwartel: 17 mei Boutersem 1 ex roepend overtrekkend (VAM);
Tienen 05 tot 15 mei roepend, 19 mei 2 ex roepend (COE, COP, HOE).
Kraanvogel: 09 maa Kersbeek-Miskom 9 ex op doortrek (LAJ, COE, COP). ScholeksterTienen-vijveTS Kluut:Tienen
23 maa+ 19 apr 1 ex, 15 mei 2 ex (COE, COP, CUJ).
14 maa 2 ex (COE, COP), 17 maa 10 ex aankomend uit het Z
(CLW), 27 apr één ex (CUJ).
Klelne Plevler: Fenologie 20 maa Kersbeek-Miskom-wachtbekken 2 ex (COE), 22 maa Tienen (COE, COP) in april- mei aldaar 2 ex (CUJ, HEP).
Bontbekplevler: 28 maa Tienen-vijvers 2 ex ; 06 en 19 mei 2 ex, 14 tot 18 mei één ex, 20 mei 11 ex, 22 en 25 mei telkens 1 ex (COE, COP).
Kievit: Tienen
01 apr groep van 20 ex (HEP), 19 apr 6 ex ter plaatse en groep
van 12 ex overtrekkend; 02 mei ruim 35 ex op vijver, akkers en weiden (CUJ).
Kleine Strandloper: Tie�en
17 mei 1 ex, 30 mei 2 ex (COE, COP).
Temmlncks Strandloper Tienen Bonte Strandloper: Tienen
03-04, 16-17 mei telkens 1 ex (COE, COP).
17 -22 maa 1-2 ex, 24 en 28 maa resp. 4 ex en 1O
ex (COE, COP) , tot 13 april 1-2 ex; 05 en 06 april resp. 5 ex en 8 ex; 14-23 april en op 06 mei één ex (COE, COP, CUJ).
Kemphaan: Tienen
05 apr 2 ex, 06 apr 14 ex, 15 apr 12 ex, , 19 apr 9ex ter
plaatse en 20 ex overtrekkend, 20 + 23 april respect. 22 ex en 14 ex , 27 apr 4 ex, 02 mei 35 ex (CUJ), 03-04 mei 38 ex, op 05 mei nog 36 ex (COE, COP, CUJ, OSL).
Bokje: op 17, 20 en 22 maa + 23 apr Tienen-vijvers 1 ex (COE,COP,HOE, SMP). Watersn ip: Tienen 19-20 april 5 ex en 1 ex (CUJ). Grutto: Tienen 06 april 3 ex , 15 tot 23 april 1 ex (COE, COP, CUJ). Regenwulp: Tienen
10 april één ex (COP), 02 mei 5 ex lang rondvliegend,
trokken verder na 112 u. rustpauze op slikplaat (CUJ); 03 mei 5 + 1 ex (COP, LAJ).
Wulp: 06 apr Hoeleden 2 roepende ex aan Velpe (LAJ); Tienen -vijvers en omgeving mei
:
08 maa 5 ex baltsend, 22 maa 4 koppels (COE, COP, HOE); 12 en 19
1 ex en 3 ex aanwezig (CUJ). Zwarte Ruiter: Tienen
telkens 1 ex aanwezig (CUJ). Tureluur. Tienen
20 apr en 02 mei
eerste op 16 maa (HOE), 03 apr
3ex, 06 apr 6 ex , vanaf 20 apr en tot 17 mei telkens 1 ex (CUJ), 27 april , 06 mei 9 ex, 07 mei 7 ex (COP), 08 en 24 mei telkens 2 ex (CUJ, OSL), 25 mei één ex (HEP).
Groenpootruiter: Tienen eerste 06 apr, 19-20 april 1 ex, 27 apr totaal 17 ex (aan komende en vertrekkende groepen), 24 mei 2 ex (CUJ, OSL), 25 mei één ex (HEP).
20
'
Witgatje: 08 maa Roosbeek, Tienen
01 apr één ex (HEP) ; 19, 20 en 27 april
resp. 7 ex, 2 ex, 3 ex; 02 mei 2 ex (CUJ). Bosrutter: Tienen
27 apr 2 ex (OSL) ;
01, 02 en 03 mei respect. 8 ex, 18 ex en 5 ex (COE, COP, CUJ).
Oeverloper: 25 apr Tervuren-park eerste (REA); Tienen 27 apr en 02, 24 en 25 mei 2 ex (CUJ, HEP), 08 en 12 mei resp. 5 ex en 4 ex (CUJ).
Zwartkopmeeuw : Tienen-vijvers
21 en 30 maa, 07 en 18 april één ad
kortstondig pleisterend, op 22 maa een ganse dag, 24 maa 2 ad op slaaptrek en kortstondig aanwezig (COE, COP, GUR, HOE, SMP).
Dwergmeeuw: Tienen 27 apr en 04 mei één ex, 01 en 03 mei 2 ex (COP). Kokmeeuw: Tienen Kleine
01+ 12 apr resp.
ca
140 ex en 120 ex aanwezig (HEP, CUJ).
Mantelmeeuw: Tienen 06 apr 6 ex, 13 apr 2 ex, 20 apr 16 u. slaapvtucht
van 4 ad laag naar N ; 03, 20 en 24 mei telkens één ex overvliegend (COE, COP, CUJ). 1 o mei Hoeleden 1 ex overvliegend (LAJ).
Grote Mantelmeeuw: 14 apr Tervuren-park één 2de winter op St. Hubertusvijver (REA); aprilwaamemingen zijn zeldzaam. De soort wordt vastgesteld van sept tot maart, vooraJ in de periode nov-maart; vroegste data 10 en 12 sept 1976 resp. St Agatha-Rode en Eppegem,
08 sept 1978 Diegem, 13 sept 1995 Liedekerke (databank Vogelwg Brussel en HEP).
Visdief: 25 apr Tienen één ex (SMG). Wltwangstern: 24 mei Tienen 2 ex gedurende 112 uur aanwezig (soms roepend) tussen zeer veel zwaluwen (CUJ). Dit is de lOde waarneming in Vlaams-Brabant sinds 1%6 en de 2de voor Tienen: 7 in mei, 2 in juni, 1 in augustus.Vroegste waarneming 03 mei 1986 St Agatha-Rode, laatste in voorjaar 26 juni 1987 St. Agatha-Rode. Het gaat meestal om 1 tot 4 ex; uitzonderlijk werden in 1992 op 14 mei te St Agatha-Rode 9 ex geobserveerd, samen met 11 Zwarte Sterns (Ph. Smets Oriolus
Zwarte Stern : Tienen
1992: 58).
27 apr 4 ex (COP, CUJ, OSL), op 02 mei komen rond 10 u.
16 ex toe, wat later nog 2 ex (CUJ); 03 mei 25 ex, 06 en 19 mei één ex, 16 mei 4 ex, 17 mei 2 ex ( COE, COP).
Turkse
Tortel: 03 maa Leuven nestbouwend op verkeerslicht Tiensepoort/
Ruelensvest (CUJ).
Tortel: 27 apr Boutersem-Butselbos (VAM); 08-19 mei Tienen 2-6 ex aanwezig bij vijvers, baltsend op 19 mei (CUJ). Koekoek: Tienen
27 apr; 19 mei 2 ex
achtervolgd door Kievit (CUJ). Gierzwaluw: 03 mei Roosbeek 5 ex (CUJ).
IJsvogel: 28 maa Tervuren-park één ex aan Spiegelvijver (REA). Grote Bonte Specht: periode maa-mei genoteerd te Bierbeek-St. Kamillus, Boutersem-Snoekengracht en Roosbeek-Valkenberg onder hazelaar (CUJ).
21
Veldleeuwerlk: 03 mei Goetsenhoven zangvlucht van 5 ex boven vliegveld (CUJ) Oeverzwaluw:Tienen eerste 29 maa (COE, COP), 27 april en 25 mei telkens 1 ex, waarschijnlijk late doortrekkers (CUJ, HEP).
Boerenzwaluw: Fenologie: 28 maa Neerijse (CLW), 29 maa Tienen (COE, COP), 01 apr Boutersem (VAM), 03 apr Tervuren-park (REA), 04 apr Roosbeek-vijver
minstens 10 ex (HEP), Tienen 05-06 apr resp. 5 ex en 8 ex, 12 en 19 apr 30-35 ex, 08 en 12 mei massaal aanwezig boven vijvers samen met Gier-. Oever- en
Huiszwaluwen (CUJ).
Hulszwaluw : 11 apr Tervuren-park eerste tussen een 1 otal Boerenzwaluwen (REA); 19 apr Tienen 25 ex vanaf 11.30 u. aankomend boven grote vijver (CUJ).
Graspieper: 19 apr Tienen 12 u. 20 ex In kleine groepjes laag overtrekkend ; 02 mei Goetsenhoven 2 ex In zangvlucht boven vliegveld (CUJ).
Gele Kwikstaart: Tienen eerste op 30 maa (SMP), 06 apr 4 x 1 ex overvliegend; op 12, 19, 20 april en 02 mei resp. 6 ex, 15 ex, 10 ex en 10 ex (waarvan 4 ex op samengewaald wier: CUJ).
Engelse Gele Kwikstaart: 05 apr 10 u. Tienen één ex op aardkluit zittend (CUJ). Noordse Gele Kwikstaart Tienen 23 apr één M, 06 mei 3 M (COP). Witte Kwikstaart: terugkeer 05 en 07 maa Boutersem op twee locaties 2 ex (HEP, VAM), 19 maa Willebringen (CUJ); 12 mei Leuven-Gasthulsberg 2 uitgevlogen jongen (BEM), 13 mei Boutersem slechts 1 jong (HEP).
Winterkoning: 16 mei Snoekengracht nest In nestkast in paarden stal (CUJ). Wltsterblauwborst : Tienen-vijvers
eerste op 11 maa (SMP) april-mei 2-3
zangposten (HEP, CUJ).
Zwarte
Roodstaart Fenologie : 18 maa St.J.-Winge (REA), 18 maa Heverlee
park (CLW), 19 maa Tienen één M ( COE), 30 maa Boutersem en Butselveld (VAM), 31 maa Roosbeek-Valkenberg zingend (CUJ), 09 apr Tervuren-museum mannetje
komt toe op broedplaats (REA). Gekraagde Roodstaart: 04-17 mei Boutersem Nleuwstraat zingend (VAM). Paapje: 03 mei Hoeleden 3 ex (LAJ).
Roodborsttapuit
:
30
maa
oude
spoorweg
Grimde-Zoutleeuw
één
M
(VAM),Tienen-vijvers en omgeving: 08 maa 5 koppels+ 2 M, 22 maa 10 koppels geteld (COE,COP).
Tapuit Fenologie 29 maa Tienen (SMP) 03 mei Hoeleden één M (LAJ). BefllJster: 02 mei Boutersem-Butselbosveld 1 M+ 1 V (VAM). Kramsvogel: 17 mei Tienen-vijvers 5 ex in weide naast Gete (CUJ).
22
Sprinkhaanzanger :11 mei Bunsbeek-Paddepoel 1 ex zingend, tevens eerste
geval voor de streek (LAJ). Braams lulper
:
10 mei Glabbeek-Zuurbemde zingend In tuin, voor het 3de
opeenvolgende jaar (LAJ). Grasmus: Tienen-vijvers
19 apr één M, 20 apr 3 ex; 02 en 12 mei resp. 5 en 13
zangposten, 17 mei minstens 20 ex geteld (veel zangposten: CUJ). Zwartkop: Fenologie
:
27 maa Kessel-Lo zingend (CLW),
31 maa Tienen (COE,
COP, SMP), 03 apr Tervuren-park (REA); andere data: 20 apr Tienen, 25 apr Bierbeek-St. Kamillus (CUJ). Tjiftjaf: Fenologie : 02 maa Glabbeek-Zuurbemde (LAJ) en Tienen (COE, COP), 04 maa Tervuren-park (REA), 08 maa Boutersem-Eykeveld 2 zangposten (VAM), oa
maa Dijlevallei minimum 7 ex zingend (CLW). Fitis: 30 maa Roosbeek; 02 mei Tienen-vijvers 2 M zingend (CUJ). Goudhaantje: 19 maa Blerbeek-St. Kamillus 2 M zingend (CUJ). Staartmees: 30 apr Blerbeek-St. Kamlllus 1 ex bevecht spiegelbeeld In garage
venster (CUJ). Bul delmees: 07 apr Tienen 3 ex op doortrek (HOE). Wielewaal: 17 mei Roosbeek-vijver en Tienen-vijvers (CUJ). Ringmus: 10 en 16 maa Roosbeek-Valkenberg 1-2 ex, 24 mei Tienen-vijvers één
ex overvliegend (CUJ). Keep: 03 maa Glabbeek-Zuurbemde (LAJ). Europese Kanarie: 30 maa Tienen-Vianderdal (VAM), 13 apr Kerkom zingend
(LAJ). Putter: 24 mei Tienen-vijvers één ex overvliegend (CUJ). Kneu:Roosbeek-Valkenberg 16 en 24 maa respect. 20 ex en 7 ex In boomtoppen
van tuinen (enkele zingend); 12 apr Tienen-vijvers 22 ex op vljveroever (CUJ). Appelvlnk: 13 maa Blerbeek-St. Kamillus 1 M in dreef (CUJ). Geelgors
:
08 maa Boutersem-Eykeveld 2 zangposten; 02 mei Boutersem
Butselbos 5 zangposten (VAM). Rietgors: Tienen 12 apr één koppel en 2 M, 12 en 17 mei één M (CUJ). Grauwe Gors: 28 mei Wlllebrlngen 2 ex op electrlsche leldlng bij kerkhof (CUJ).
Lijs t van waarnemers
en hun afkortingen
:
BEM= Monique Bekkers, BUG= G. Buelens, CLW= W. Claes, COE, COP= E. & P. Collaerts, CUJ, CUO= J. & 0. Cuppens, OSL= L. De Schamphelaere, GUR= R. Guellnckx, HEP= P. Herroelen, HOE= E. Hoebrechts, LAJ= J. Lambrechts, REA= A. Reygel, SMG= G. Smolders, SMP= Ph. Smets, VAJ= J. Vanautgaerden, VAM= M. Vanderhallen.
23
M
e e r
n a
t u u r
i
n
d
e
t u i n
-
Deel 1
John Rigaux Meer natuur in de tuin is de wens van vele Wielewalers maar niet van velen rondom ons. Wegwaaiende bladeren worden stilaan als storend ervaren op de gazonnetjes van de nieuwe verkavelingen... John Rigaux stond aan de wieg van Wielewaal Schelde-Leie en is een eminent natuurkenner. Hij ontwerpt en realiseert nu tuinen die dus per definitie natuurvriendelijk moeten zijn.
Begin dit jaar stond in dit tijdschrift onder de titel «mag het iets ruiger» een pleidooi voor een lossere aanpak van tuinen, parken en plantsoenen. Een terechte opmer king die inderdaad wel enige gevolgen zou kunnen hebben voor het voortbestaan van vele soorten planten en dieren in dit vergrauwde landje. Jammer genoeg dulden maar weinig mensen enige natuur rond zich. Ze lijken wel bang dat al dat krioelend leven niet in toom te houden is. Huisvrouwen krijgen nachtmerries van horden mie ren en vliegen die de huiskamer binnenrukken en tuinmannen zien hun keurige ho vingen al overwoekerd door netels en bramen. Bomen en struiken zouden zonder snoeien en kerven hun tuin wel eens tot een ongebaande wildernis herleiden...
Stereotiep Onze mensen steken vol vooropgezette meningen en waanideeën over de natuur en hoe ermee om te gaan. Het is hen met de paplepel ingegoten en generaties lang doorgegeven, goede raad wordt weggewuifd, overtuigd als ze zijn van hun historisch gelijk en vooral van het recht om met dat stukje grond - hun tuin - te doen wat zij wil len. Ze beheren hun tuin niet, ze onderhouden hem, zoals zij een woonkamer op kuisen. Het resultaat is een tuin met moeite die naam waard: een grote verharde op rit, annex parking, met coniferen als soldaten in het gelid, een obligaat gazon en soms wat bloemen, genre tulpen en pelargoniums. Geen bij of vlieg die daar wat aan heeft. Vlaanderen ligt bezaaid met dit soort stereotiepe tuinen. Saai als hun bezitters dienen ze dikwijls enkel om een schijn van netheid op te houden, zodat de buren vooral niet de indruk zouden krijgen met luie en vuile mensen te doen te hebben.
Een open oog Dat het ook anders kan, dringt toch zo moeilijk door. Een meer natuurvriendelijke tuin betekent immers een open oog en inzicht in het natuurgebeuren. Zo begrijpt men wat men doet en vervalt men niet in stereotiepe en domme handelingen die tot niets leiden. In veel gevallen is al die chemische rommel die in privétuinen verspoten en rondgestrooid wordt, overbodig. Trouwens, dat particulieren zo maar aan milieu en vaak levensgevaarlijke producten kunnen geraken, getuigt niet alleen van een grote lichtzinnigheid van de wetgever, maar is in sommige gevallen ronduit misdadig. Drie generaties biologische tuiniers en beroepskwekers uit heel Europa hebben nu toch voldoende bewezen dat al deze pesticiden best gemist kunnen worden. Een drastisch strenger worden van de regelgeving op deze gifstoffen en een afstand ne men van de producerende multinationals dringt zich dan ook snel op, willen we nog iets van onze fauna en flora overhouden.
24 I
Groeiproces Een tiental jaar geleden gingen we samen met Velt van start met cursussen om de mensen meer inzicht te geven in de mogelijkheden om van onze siertuinen kleine natuurparadijsjes te maken. Er stond me toen een herbouwd Arcadië voor ogen, een Vlaanderen vol geïnspireerde tuinen en parken, waar gifstoffen waren uitgebannen en een grote variatie aan planten en dieren kon overleven. In mijn natuurgidsenpe riode was me duidelijk geworden dat de echte wilde natuur voor veel mensen te ver van hun bed stond, maar dat ze via hun particuliere tuin best bereid waren een bij drage te leveren tot een beter en meer gedifferentieerd leefmilieu. De voorwaarde was wel dat hun tuinen niet herschapen werden in zeeën vol woekerende onkruiden. Met andere woorden dat voor een flink aantal mensen meer natuur best kan op voor waarde dat een zekere representatie aanwezig bleef. Vanuit deze wetenschap ben ik gaan zoeken naar een tuinaanleg geconcipieerd volgens de geijkte waarden van de tuinarchitectuur, met veel variatie, kleurrijk en met goede smaak, onder-houds vriendelijk en met zoveel mogelijk ecologische surplus. Hierbij stonden mij drie voor beelden voor ogen. Grootmoeders tuin Mijn eerste voorbeeld waren de Vlaamse plattelandstuinen zoals ik die nog net heb mogen zien in de jaren vijftig, begin de jaren zestig. Dit waren ongedwongen schep pingen met een omhaagde boomgaard en moestuin (natuurlijk volbiologisch) en met de zogezegde bloemhof, een nonchalante mix-border met eenvoudige bloemen en sierstruiken. Grootmoeders tuin was in zijn eenvoud een produkt van volkse goede smaak, die in zijn geheel naadloos opging in het Vlaamse landschap. Dat was in die dagen nog goeddeels pastoraal met een overvloed aan wilde planten en ontelbare vlinders, kevers, puiten en zwaluwen. Dit Vlaams Arcadië van mijn jeugdjaren heeft niet lang meer standgehouden, maar het heeft me later wel de moed en de inspiratie gegeven om de tuinaanleg, die in de jaren zeventig en tachig een nooit gezien dieptepunt doormaakte, weer nieuw leven proberen in te blazen, wel wetende dat het oude Vlaanderen redeloos verloren was. De oude perelaar Een andere inspiratiebron voor mij was de Engelse «Wild Garden». Dit is weliswaar een meer burgerlijke benadering van natuurvriendelijk tuinieren. Ze draagt echter veel interessante waarden in zich, die goed bruikbaar zijn voor de hedendaagse Vlaamse tuin, die van volks en utilitair verschoven is naar burgerlijk en puur esthe tisch. Echte waarde is bv. het bezit vna een oude perelaar, zelfs al draagt hij weinig vruchten. Zijn waarde schuilt in het feit dat hij door zijn hoge ouderdom tot het men selijk cultuurpatrimonium is gaan behoren en met zijn getormenteerd silhouet en luisterrijke bloei van een onvervalste schoonheid is. Vanuit de «Wild Garden» bewe ging worden dergelijke natuurwaarden in vele prachtige voorbeelden aangereikt. Deze maken tot vandaag de schoonheid uit van het Britse platteland, waar oude bo men nog staande mogen sterven en zelfs éénmaal afgestorven, mogen blijven staan als een soort sculptuur. Overal in Engeland treffen we van die charmante oude cot tages en manors aan, die niet zoals bij ons doodgerestaureerd zijn. Met hun onge dwongen kleurrijke tuinen, vaak met oude bomen erbij, bepalen zij de charme van het landschap. De Engelsen gaan door voor oudbakken en conservatief en de conti nentale parvenu doet licht smalend over hen, maar dit neemt niet weg dat het oude Albion een immens natuur-en cultuurpatrimonium in stand houdt, en dit terwijl het
25
land toch een van de dichtsbevolkte van Europa is. Voorwaar Vlamingen kunnen er veel leren, vooral respect voor oude waardevolle dingen en voor de natuur. De luis in de pels
Voor Vlaanderen is de tuinevolutie van de laatste jaren een volkomen nieuw gege ven, zeker door de omvang van de maatschappelijke veranderingen die zich in de ja ren zeventig hebben voltrokken: zoveel tuinen samen die niet moeten opbrengen heeft voorheen nooit bestaan. Als direct gevolg hiervan heeft zich een kolossale toeleveringsmarkt ontwikkeld die als een luis in de pels op het tuinge beuren floreert. Goede en slechte producten, planten, bomen en diensten worden op één hoop ges meten, zodat de consument door de bomen het bos niet meer ziet. De nieuwe Vlaamse burgerij heeft het duidelijk moeilijk met heel dit tuingedoe. Hun wortels ra ken nog hun boeren- arbeiderderafkomst en dito mentaliteit, waar alles een schakel was in de overlevingsmogelijkheden van de familie. Maar hun nieuw verworven klein burgerlijke status dwingt hen zich in te laten met vormelijke en esthetische kwesties waar ze te weinig achtergrond voor hebben. Het resultaat is een opeenstapeling van kitch en slechte smaak in huizen, tuinen en interieurs. Dit wordt nog verergerd door de gigantische toevloed van allerlei goederen waarmee de consumptiemaatschappij zo kwistig is. Velen hebben nu de financiële middelen om duurzaam te investeren, maar men vervalt in kitch en consumptierommel. Daar ontsnappen ook onze tuinen niet aan. De oude perelaar Is hier ver weg.
". ..
26 /
Moeder natuur Mijn derde inspiratiebron «de vrije natuur
n
...
{$» is in die mate bepalend dat het de ul
tieme toetsteen is voor alle menselijke rnrlijk leis, in de wetenschap dat we nooit de perfectie van het oerlandschap zullen benaderen, laat staan overtreffen. Ik heb in mijn leven het geluk gehad op vele plekken in de wereld geweest te zijn met natuur die van een adembenemende schoonheid en perfectie was, waar niets aan af te ne men of toe te voegen was. Tuinontwerpers die licht een dikke nek opzetten zouden verschillende keren per jaar naar zulke plaatsen op bedevaart moeten. Ze zouden dan misschien inzien dat de natuur ons aller leermeester is die door geen mens te overtreffen is. Bovendien leren de natuurvoorbeelden ons inzicht in de plantensociologie, een han dige kennis wanneer men planten gaat manipuleren. De kunst van het tuinieren is er één van: de juiste plant op de juiste plaats. Of het nu gaat over inheemse dan wel uitheemse planten doet niet zoveel ter zake. Als planten de geschikte groei omstandigheden vinden, die deze van hun oorspronkelijk biotoop benaderen, kun nen ook exoten standhouden. Ze kunnen zich gaan gedragen als autenthieke soor ten, die voor niet-botanisten volkomen natuurlijk lijken. Zo kunnen we in tuinen artifi ciële plantenassociaties maken met in- en uitheemse soorten, die redelijk stabiel zijn en onderhoudsvriendelijk. De mate waarin we exoten gebruiken is een kwestie van smaak en omstandigheden. Het spreekt vanzelf dat we een mooie groeiplaats van pinksterbloemen in een boomgaard niet zullen verstoren om er narcissen te gaan planten, ondanks dat die er goed zouden groeien. Natuurvriendelijk tuinieren is ook een kwestie van maat en goede smaak. Onder de noemer ecologische verantwoorde tuinen gaat meer dan één type tuin schuil. overgenomen uit «Natuurbeleving» (afd. Schelde-Leie) jg 29
(4) 1996.
50 JAAR GELEDEN Bonte Strandloper en Bontbekplevler In Brabant Zoals reeds herhaaldelijk in dit blad gezegd werd, loont het steeds de moeite een vogeluitstapje te doen naar de Dijlevallei, nabij Leuven. Zo kregen wij daar op 15
maart 1947, In den namiddag, van op een 300 met�r
een hele partij steltlopers in den kijker. Na een krachttoertje van modderploeteren konden we de vogels tot op een 40 meter benaderen. Volgende soorten werden met zekerheid bepaald: 5 Calidris alpina (Bonte Strandloper) waarvan 2 in broedkleed--zwart schild
op buik-- en 3 andere zonder dit schild. 20 Charadrius hiaticula (Bontbekplevier).
Volgende waarnemingen, die wellicht van gewicht zijn in verband met de trekbe wegingen, werden daar op dezelfden dag gedaan: Tafeleenden,
Pijlstaarten en Kieviten zeer talrijk (ca.
100
van elk),
Kuifeenden minder talrijk. Winter-en Zomertalingen (ca. 20 van elk). Een vijftal Smienten en 1 Wulp. Dien dag zagen wij ook onze eerste Tjiftjaf voor 1947.; vele piepers waren er ook dien dag in de vallei tegenwoordig. Tervuren.
M. Bequaert en K. Vanden Plas.
27
Wielewaal
13, 1947: 122
KALENDER DER ACTIVITEITEN 1 9 9 7
In de maand Jull werkweek In de Doode Bemde meer inlichtingen bij Els Deflllet tel 016/ 23 01 1 o zondag 13 Jull
afdellng regio Mechelen
Zemst
wandeling doorheen de weiden en velden van Zemst vertrek 13 .30 uur Stationstraat Zemst, tegenover uitgang NMBS.
zondag 14 september
voormiddag te Tienen leiding Paul Herroelen
bezoek aan de bezinkingsvijvers te Tienen
afspraak station Leuven 8 uur, te Tienen aan de Citrique Beige St. Truiden sesteenweg te 8.45 uur (te bereiken via de Tiense ring); einde
zondag 28 september
ca.
12 uur.
wandeling en observatie van trekvogels leiding Kris Van Scharen
in de velden en holle wegen van Leefdaal
afspraak station Leuven te 8. 30 uur, aan de kerk van Leefdaal om 9 uur. Het gaat niet om trektellingen !
Einde voorzien tegen 12 uur.
zaterdag of zondag 1 1 of 12 oktober
watervogeltelllngen
nadere inlichtingen bij Maarten Hens, Redingenstraat 13 3000 Leuven
zondag 12 oktober afd regio Mechelen Bonheiden en Keerbergen Een wandeling doorheen de naaldbossen van Bonheiden en Keerbergen; vertrek 13. 30 uur Stationstraat Zemst, tegenover uitgang NMBS.
nationale vogeltrektelllngen
zondag 19 oktober
afspraak station Leuven om 8 uur; er zijn twee keuzemogelijkheden: - plateau van Bertem, leiding K. Van Scharen; afspraak 9 u. aan het kruis punt van de baan Bertem-Korbeek-Dijle met de baan naar Leefdaal. - Haasrode op de Bremberg (bij het Centrum) om 9 u., leiding P. Herroelen. de twee activiteiten eindigen rond 12 uur.
zondag 9 november
voormlddagwandellng te Schulen
afspraak station Leuven om 8 uur, aan de kerk van Linkhout te 9 uur; einde rond 12 uur. Observatie van water- en andere vogels.
zaterdag of zondag 15 of 16 november
leiding P. Herroelen
watervogeltelllngen
nadere inlichtingen bij Maarten Hens, Redingenstraat 13 3000 Leuven
zaterdag 22 november
afd. regio Mechelen
fllm over roofvogels
in samenwerking met het FIR (Fonds voor Instandhouding van Roofvogels). Deze activiteit gaat door te Mechelen in het Cultureel Centrum; nadere Inlichtingen bij S. Van Steenkiste (voorzitter) tel 016/ 65 02 27.
28
NUTTIGE
ADRESSEN
Gekwetste vogels Vogelasiel p/a H. Ceusters, Engelenberg 51, 3271 Messelbroek tel 013/ 77 27 02 Geringde vogels J. Vanautgaerden, Schoolstraat 47, 3360 Bierbeek, tel 016/ 46 31 85
nieuw adres
HomologatiecomitĂŠ (BAHC) p/a J. Pollet,
Weibroekdreef 32 9880 Aalter
tel 09/ 374 48 60 E-mail: jan.pollet@ rug. ac. be
Kerkuilenwerkgroep p/a L. Smets, Baron E. Descampslaan 64, 3018 Wijgmaal, tel 016/ 44 83 34 (tussen 14 en 20 uur) Recente waarnemingen p/a D. Symens, Zavelstraat 12, 2800 Mechelen Vogellijn tel 03/ 488 01 94 Wetgeving Leefmilieu p/a Stichting Leefmilieu, Kipdorp 11, 2000 Antwerpen tel 03/ 231 64 48, fax 03/ 232 63 98 Wielewaal, centrale: Graatakker 11, 2300 Turnhout tel 014/ 41 22 52 ('s maandags gesloten), fax 014/ 43 96 51
Verschijnt om de 3 maand (maart, juni, september, december) DE
BOOMKLEVER
Juni
jaargang 25, nr. 2
1997
INHOUD
Recente waarnemingen dec 1996- jan-feb 1997
17
Paul Herroelen en Jos Cuppens
Meer natuur in de tuin-Deel 1
24
John Rigaux
50 jaar geleden
27
Activiteitenkalender juli, sept tot nov 1997
28
Nuttige adressen
Artikels en korte mededelingen voor het volgend nummer (sept 1997) worden Ingewacht bij Paul Herroelen , Leuvensesteenweg 347
te 3370 Boutersem
ten
laatste tegen 31 augustus 1 997. Gelieve Uw waarnemingen over vogels in te sturen - voor Leuven en omgeving naar Maarten Hens, Redingenstraat 13, 3000 Leuven tel 016/ 32 14 12 (alleen tijdens kantooruren). - voor Tienen , Boutersem en omgeving bij voorkeur naar Jos Valkenberg 5,
3370 Boutersem
Cuppens,
tel 016/ 73 47 85 of naar Paul Herroelen .