Leuven X
Afgiftekantoor
DE BOOMKLEVER Driemaandelijks tijdschrift
JAARGANG
19,
NUMMER
VcranLwoordel ijke
van DE WIELEWAAL afdeling LEUVEN
1
uitgever
1 FEBRUARI 1991 A.
Verboven,
Tervuursevest
254/3,
3000 Leuven
INHOUD
Voorwoord.......................... . 'l'O hl verslagen
lhevallei
u
5
. . . . . .
7 8
• . . . . . . . . . . . . . . .
9
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
LJ
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . •
16
hl 29-09-'90
IJoh11l
n�b rock
1()
z
IH 11 >k
hoofdsluk
1
..
vanwaar komen zij
:
Aktivitellcn dn<I Kalender .
. . . . . . . .
16-12-'90
12-01-'91.
fltl
Onze dllgvl Indo•� •
. . . • . . . . . . . .
. • . . . . . . . . .
Vl11\(J 1
D
27-05-'90
landenpunt 04-08-'90.......... 6
D• 1
?.17
verenigingen .... 19
1
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . .
20
Heckom't vao de illo•tcatie• (voor zover
voorpagina
Werkten mee aan dit
bekend)
H.Blockx
pagina J
Lars Svensson
pagina 7
Minnie Dronkers
pagina
H.
15
IHockx
pagina 16
P.L.J. Schoenmakers
pagina
17
P.L.J. Schoenmakers
pagina
19
Dik Browne
nummer
Herwig,
Suzanne,
Peter en André
1 1 1
I\,�
1 DE BOOMKLEVER De
BOOMKLEVER
is
het
driemaandelijkse
afdelingstijdschrift
van
DE
WIELEWAAL,
afdeling LEUVEN. De Koninklijke Vereniging voor Vogel- en Natuurstudie DE WIELEWAAL heeft tot doel de kennis en de bescherming van de natuur, en in het bijzonder van de in het wild voorkomende vogels, te bevorderen door alle middelen : o.m. plaatselijke
afdelingen,
tijdschriften,
het
houden
van
het verspreiden van vogel-
en
door het oprichten van
studiedagen,
het
natuurboeken en
uitgeven
van
het oprichten van
natuurreservaten. De vereniging
werd in 1933 opgericht door E.H. Fr.
5000 leden,
verdeeld over 55 afdelingen.
Een
van
waaier
geleide
voordrachten,
wandelingen,
dia-
en
studieprojecten,
Segers.
Ze telt nu meer dan
Afdeling Leuven is er daar één van.
filmavonden, deelname
lessen,
aan regionale
tentoonstellingen, en
onderzoeken en inventarisaties, beheerswerken in natuurreservaten,
internationale "" uitstappen en
reizen in binnen- en buitenland staan jaarlijks op de agenda. De vereniging heeft niet minder dan 80 natuurreservaten in beheer met een totale oppervlakte
van
meer
dan
3000
ha.,
verspreid
over
heel
Vlaanderen.
Ze
bezit
bovendien een eigen 11Wielewaalhuis" te Turnhout waar naast het secretariaat ook een ornithologisch museum,
een bibliotheek, vergaderzalen en een boekhandel zijn
ondergebracht. Lid worden van DE WIELEWAAL kan door overschrijven van 500 BF op giro-rekening 000-0319785-73 ten name van De Wielewaal,
Graatakker 11,
2300 Turnhout.
Je kan ook een briefje met je naam en adres en het vereiste lidgeld bezorgen aan één van onze bestuursleden
*
Monique Bekkers - Oostremstraat 4,
*
Herwig Blockx - Langveld 233,
*
Suzanne Nelissen - Molenblokstraat
*
Peter Standaert - Lepelstraat 5,
*
André Verboven - Tervuursevest 254/3,
*
Jan Wellekens - Lipselaan 24,
Leden
ontvangen
het
3020 Herent
3220 Holsbeek 182,
1120 Brussel
3000 Leuven 3000 Leuven
3020 Winksele
tweemaandelijks
tijdschrift
WIELEWAAL,
het
trimestriële
tijdschrift ORIOLUS en het trimestriële afdelingsblad DE BOOMKLEVER. Mensen
die
willen
blijven
geen
overschrijving afdeling
lid van
van
LEUVEN
afdelingsblad.
wensen de
100
met
te
worden
aktivitelten BF
op
van
van
DE WIELEWAAL
afdeling
rekeningnummer
vermelding
maar
Leuven
431-0085991-19
"Boomklever".
Zij
toch
kunnen
op
dit
van DE
ontvangen
dan
de
hoogte
doen
door
WIELEWAAL, enkel
het
VOORWOORD Beste Wielew3ler, allereerst de
Uwen
(vermoedelijk zullen we wel allerlaatst zijn)
een
voldoening
voorspoedig
een
1991
goede
wenst de redaktie U en
gezondheid,
sukses,
maar
vooral
in alles wat je onderneemt.
Je had het na de vorige, eerder karige blaadjes misschien niet meer verwacht, maar hier
is
hij
dus
toch
weer
een
extra
dik
exemplaar
van
die
onvolprezen
Boomklever. Het heeft wee r moeite gekost,
helemaal op tijd is hij ook nu weer niet,
maar met
de hulp van Peter voor een gedeelte van het typwerk en een pas verworven PC met bijbehorende tekstverwerker zijn we er dus toch
weer
in gelukt een presentabel
nummer samen te stellen. Het zal
de oplettende lezer
twee - je leest het juist
nochtans niet ontgaan dat ook dit nummer
: twéé - personen volgepend is.
weer door
Je zou bijna gaan denken
dat de redaktie het schrijven van een Boomklever beschouwt als een duo-baan en er daarom ijverig op los cencureert. Niets is echter minder waar de
trap
af.
richting
minder sportief). de krant,
:
iedere morgen spurt ondergetekende vol verwachling
brievenbus
(in
feite
neemt
hij
de
lift,
maar
dat
klinkt
Telkens wordt zijn hoop echter genadeloos de grond ingeboord
rekeningen,
:
zo'n halve kilo reklame ..... maar géén artikel.
Mogen wij daarom nogmaals,
met aandrang - op onze blote knieën - vragen
aub ook eens iets. Het hoeft geen wereldliteratuur te zijn. Een simpel, ook lang én ingewikkeld) verslagje van iets dat
je gezien,
:
schrijf
korl
(mag
meegemaakt of beleefd
hebt zou ons uitermate plezieren. In dit verband kan je misschien eens nadenken over het volgende
This is a story about four people, Somebody,
named Everybody,
Anybody and Nobody.
There was an important job to be done, was asked to do it. do it.
Anybody could have done it,
Somebody got angry about that, Everybody's job. it,
and Everybody
Everybody was sure Somebody would but Nobody did it.
because it was
Everybody thought Anybody could do
but Nobody realized that Everybody wouldn't do it.
It ended up that Everybody blamed Somebody, when Nobody did what Anybody could have done.
De Redaktie
r 1 TOCHTVERSLAGEN
OURTHEVALLEI
27-5-'90
Kent U ondertussen al de overeenkomsten tussen onze doorsnee tochtenkalender en een
goed
antwoord
gevulde "neen"
wijnkelder?
luidt,
Zo
ja,
draai
dan
deze
bladzijde
maar
om.
Zo
het
dient U verder te lezen.
Een eerste overeenkomst betreft het zorgvuldig beheer van beiden. Alle twee dienen ze jaarlijks aangevuld met een goede cuvée;
de nieuwe aanwinst dient dan wel van
onberispelijke kwaliteit te zijn. De
nieuwe
1990"
en
aanwinst jawel,
voorbeeld
van
de
heette
dit
eerste
jaar
afdronk
"Calistienne-en-Ourthe viel
orchideeënsoorten
12
voortreffelijk
w.o
harlekijn,
Randonnie
mee.
Wat
Controlie
denkt
vliegenorchis
U
en
bij zelfs
aangebrande orchis? Maar U vindt orchideeën misschien net zo stoeferig en pompeus als champagne? Het uitgesproken fleurig boeket pijl-
en
verfbrem,
van deze dag bevatte echter
vleugeltjesbloem
en
graslelie
om
ook akelei, maar
enkele
heelkruid, van
mijn
favorieten te noemen. Een tweede smaakmaker vormden ongetwijfeld de vlinders. af
een halve vlindergids op te schrijven,
hooibeestje,
tweekleur-hooibeestje,
klein
groot
en
geaderd
groentje,
witje,
Hier willen we op gevaar
heel even volledig zijn. bruin-,
boswitje,
Landkaartje,
dwerg- en
Icarusblauwtje,
oranjetipje,
argusvlinder,
sleutelbloemvlinder, citroentje, zilvervlek, koninginnepage, voorjaarserebia: van zo ' n
''fond"
zou zelfs de meest geoefende
''pimpelaar"
duizelig worden.
Tussendoor werden sporadisch zelfs vogels gezien: buizerd, vuurgoudhaan, fluiter, kruisbek
en
vertrokken,
een
plukplaats
van
een
sperwer.
Enkele
gelukkigen,
die
vroeger
besloten de dag nog met een sublieme rode wouw.
Volgend jaar ontkurken we de volgende fles ...
Herwig Blockx
DRIELANDENPUNT 04-08-'90
( 35
Een tocht met Spaanse temperaturen
°C in de schaduw)
en ook de waarnemingen
mochten er best zijn. Het eerste plekje,
de Thommerweiher,
was al direct een voltreffer van formaat.
In de buurt hadden kennelijk wat kromsnavels gebroed want we kregen een kermis van 11 buizerden,
5 rode wouwen,
1 zwarte wouw en 1 torenvalk voorgeschoteld.
De deelnemers zullen niet vlug dat prachtige beeld van de sparren vergeten,
3
zittende rode wouwen op
denk ik.
De gedeeltelijk droog liggende plas viel ook in de smaak van honderden kieviten,
36
blauwe reigers,
oeverlopers en 1 bosruiter.
2
Libellen profiteerden natuurlijk ook van de Zuiderse temperaturen. bruine
en
blauwe
heidelibellen
glazenmaker
waren
waren
druk eieren aan
met
o"'
Keizerlibel,
vertegenwoordigd.
het afzetten.
Steenrode
De meest talrijke soort
was
waar de boterhammen aangesproken werden.
Een
ongetwijfeld de watersnuffel. Op naar onbekend terrein te Beho, kruisbek,
2
o"'metaalglanslibel
en
een
o"'bosbeekjuffer
waren
de
waarnemingen
vooraleer we beleefd maar kordaat uit dit privé-terrein gezet werden.
Had er dan
niemend dat bordje zien hangen ? Even
verder
interessants.
bevond
er
zich
een
Een distelvlinder
oude
tramdijk
en
ook
daar
was
vind ik nog steeds schitterend;
ringslang was alleen voor ondergetekende weggelegd
•
.
er
een
wel
wat
schichtige
.
Ondertussen was het kwik zodanig hoog gestegen dat een terras te Stoubach lokte. Prima uitzichtpunt trouwens : roomijs en/of grand cru gekombineerd met wespendief, buizerd en sperwer - wat wilt U nog meer ? De
Dur
lag
er
weidebeekjuffer
maar waren
droogjes de
bij.
De
belangrijkste
talrijke
libellen.
bosbeekjuffer Toen
de
meeste
uitgestrekt onder de brug hun Grand Cru aan het verteren waren, hun hoofden een weerschijnvlinder voorbij
een wespendief met prooi,
één
0
deelnemers
fladderde boven
1
De laatste wandeling leidde ons van Bracht naar de Our te Hemmeres wouwen,
en
:
alweer rode
ijsvogel en in de weiden naast het riviertje
grote pimpernel en adderwortel. Wat zegt U ? Jawel,
een streek om U tegen te zeggen
1
H.
Blockx
VISTOCHT 29-9-'90
Als er iets is wat ik prettig vind aan het opstellen van een uitstappenkalender, is het wel dat je af en toe band"
even uit de band moet kunnen springen.
Met "uit de
bedoel ik natuurlijk niet het gelijknamige radioprogramma. Deze zegswijze
duidt aan dat niet alle tochten met hetzelfde doel naar dezelfde plekjes moeten gaan. Dit motto indachtig werd op 29-9 ll.
de Lessevallei verkend o.l.v.
van amateur
ichtyoloog Johan Bogaert. Te
Anseremme
mondt
ijsvogel zitten De
de
onderwaterwereld
Amerikaanse beekjuffers, allemaal
Lesse
uit
in
de
Maas.
Mijn
woorden
"hier
zal
wel
een
" waren nog niet koud of jawel... werd
duchtig
rivierkreeften, oorpoelslak
nieuw.
Ook
en
de
verkend
roofzuchtige kleine
vissen
m.b.v. larven
netten van
diepslakken
ontbraken
voor
niet
en
bokaaltjes.
elzenvliegen
op
de
het
en
meeste
Drie
weide
deelnemers
appèl
kopvoorn,
rivierdonderpad en bermpje. We reden daarna op goed geluk verder naar Gendron waar gepicknickt werd langs een veldweggetje. Floragewijs werden hier herfststijlloos, agrimonie, borstelkrans,
•
•
•
genoteerd. Interessant waren de drie boomleeuweriken die alsmaar "Lowie" riepen maar Louis was De
(jammer genoeg voor hem) Lesse
en
stekelbaars
een en
thuis gebleven.
bijriviertje
alver
vulden
boden
ons
hier
veel
vissenlijstje
interessants
aan.
Allerlei
dr iedoornige koker juffers
en
steenvlieglarven werden grondig bekeken. Naast de onvermijdelijke ijsvogels waren er ook 2 waterspreeuwen waarvan 1 zelfs flink aan het zingen was. Het
hellingbos
herbergde
o.a.
kleine
kaardebol
en
ook
zwammen
als
ivoorzwam,
elfenschermpje, vreemde "oranje• melkzwammen, blauwe kaaszwam en vooral prachtige gekraagde aardsterren. U begrijpt het reeds, hier komen we nog terug.
Misschien bent U er dan ook bij
.
.
•
?
Herwig Blockx
SCllULl!:NSOHOEK
16-12-'90
van kleur bekennen gesproken
Een van onze tegenwoordig al te volprezen Vlaamse 1'artiesten'1 omschrijft ons weer als •grijs, zo zelden blauw van Noordzeestrand tot Haspengouw". De deelnemers van deze tocht kunnen daar wel mee instemmen. Een andere zinsnede luidt : valt de regen zo mals en ruisend neer"
:
"en nergens
over boerenbedrog gesproken. Ons Vlaams
zangers(?)repertorium is dus nergens voor verlegen maar dat wist U reeds geruime tijd. O�
U
maar
te
zeggen dat
het
koud
en
grijs
was met veel
wind.
Droog
bleef
het
overigens gelukkig wel. Onder een stopverfkleurige lucht kregen wij een heel pak stopverfkleurige eenden te zien w.o. wintertaling,
krakeend en honderden wilde eenden.
Nader speurwerk leverde tranende ogen, "top of the bil!" een
�
een snotneus,
een vijftal smienten en als
nonnetje.
In het broek zelf minstens 5 torenvalken,
een buizerd,
enkele blauwe reigers en
een groepje rietgorzen. Op een bepaald moment kwam er ook een levendige discussie op gang of staartmezen nu een bruine of een kamijnroze vlek op hun rug hebben. Als men wat handig is met waterverf vindt men de oplossing voor dit vraagstuk in een
handomdraai.
Wanneer
stopverfgrijs mengt,
men
bij
karmijnroze
een
bekomt men als bij wonder "Bekkers'
zicht een rare kleur,
voldoende
hoeveelheid
bruin". Op het eerste
maar bij nader toezien valt dat allemaal best mee...
Spijtig genoeg misten we een ijsvogel,
want ook hier lag stof ter discussie
(Was
da blauw? Groen zekers,
gijzieniegoe... 1 ).
In het voorjaar van
komen we hier zeker terug. De zon en U zijn dan ook van
'91
de partij. Of niet soms ...?!
Herwig Blockx
ZEELAND 12-01-'91 een impressie
We
hadden
beloofd
een
alternatief
traject
te
volgen
de
eerste
halte
van
betekenis was de Oesterdam
(1) waar we onmiddellijk een staalkaart kregen van de
Zeelandse
kluut,
wintervogels
krakeend,
dodaars,
Enigszins
verrassend
.
•
rotgans,
was
de
kleine
overvliegende formaties kolganzen
:
pijlstaart,
wintertaling,
groep
:
brandganzen
en
mooi
vond
ik
ook
de
een hoop-volle start.
(2) konden we uitstekend middelste zaagbekken bekijken.
In een haventje weet het nu
smient,
•
Iedereen
de mannetjes hebben een rode iris.
Via Tholen reden we naar de Philipsdam (3) waar vooral het volgende onze aandacht trok
:
een grote groep brilduikers
groepje.
Vlak
erboven
hing
een
vlogen de brilduikers helaas op Op
weg
naar
Zierikzee
(allen
9fjuv.)
parasiterend
kokmeeuwen.
Bij
nadering
natellen leverde 54 exemplaren op.
:
passeerden
we
groepjes
2
(4) was onze volgende bestemming.
Sirjansland
dook in een hecht samengepakt
groepje
kleine
zwanen.,
De
plas
Schitterend was hier een
bij
adult 0
sperwer die verschillende malen neerstreek op de grond alvorens te verdwijnen. Ook een
juv.
slechtvalk
dook hier plots op en
ging in een spectaculaire
duikvlucht
achter prooi aan. Enkele exoten -
4 Chileense flamingo's,
ik pas luchtvervuiling)
Indische gans en
Nijlganzen
4
(dat noem
- zorgden voor de nodige intercontinentale verwarring •
.
.
Vanaf nu kwamen terug oerklassieke sites aan de beurt. De
Flauwersinlagen
(5)
bijvoorbeeld
deelnemers te vlug af was. Een aan de stok met kraaien. Naast
een
groep rietganzen,
2
9
waar
een
9
smelleken
het
merendeel
van
de
sperwer was heel wat gewilliger maar kreeg het
kolganzen
en
(zoals steeds)
honderden rotganzen
waren er vooral indrukwekkende aantallen brandganzen. Een
kleine
omweg
buizerd en een Brouwersdam (7) zon.
Van
de
bracht
ons
naar
de
Koudekerkse
Inlagen
(6)
waar
we
o.a.
een
blauwe kiekendief noteerden.
�
vond ik schitterend
vogels
drieteenstrandloper.
onthouden Voor
de
we rest
:
een leeg strand,
vooral is
de
de
geen wind en een stralende
8 roodkeelduikers
zee
t.h.v.
en
Brouwersdam
een
eenzame
deze
winter
opvallend "leeg". Geen nood echter, te
kort
om
alle
in Zeeland is een winterdag altijd de helft interessante
plaatsen
aan
te
doen.
We
besloten
klassiek
te
eindigen aan de Plaat van Scheelhoek (8). Net toen we daar aankwamen vlogen enkele duizenden brandganzen (waaronder één sneeuwgans) op. Niemand van de deelnemers zal dit sublieme beeld snel vergeten. De
waarnemingen
werden
afgesloten
te
Dirksland
waar
een
subliem
paartje
grote
zaagbek uit een sloot opvloog. Met dank aan de bereidwillige chauffeurs. Volgend
jaar een nieuw tracé
1 Herwig Blockx
( 1) '
)
1)
11
t Il
11
'V
1
1
1 dn111
11 I
l'li 1 1
)
1
()1111
l
1
!111111
Il """'
•r" S l r jan s l and en w versinlagen udekerkse In agen rouwersdam ( 7) ( 8) Plaat van Scheel hoek
( 11
"l\1\11
w
(
il' 1
s-
) ) ( li) '>
�
Ll ll w
�
. · f .,_ '
.
.
-
.
.
.
. . ' ·' . .' •
' '. ". Il
�
c::u ,7
.... -,,.-..� \ \Rog <.-.:_:-J ,
''"':::<�:' - ...
J•n;) , -�·�!'.• 1,
... _____ ...
-
...
"
.
" "
!!
1
J
z�•landbrug ,' "' 1 ' ' .
' ' '
'
0
'
" ..,
: Ö,
I
"
\_' 1
'
1
'S__
.
. )'.
' '
" \ _"
,
, ___ ...
FAMILIENIEUWS
Op
9
Februari
hebben
DIRK
COSTROP
en
KARIN
DEFOSSES
@ elkaar
hun
JA-woord
gegeven. Wij wensen het jonge paar alle geluk toe. Een
feestelijke
dag,
die
9de
Februari
want
op
deze
dag
werd
het
eerste
zoontje van J. PAUL MOERMAN en ELFRIEDE LEDOCTE geboren. FRIEDER JAN heet de jonge spruit. Onze oprechte gelukwensen bij deze blijde gebeurtenis. Sommigen
komen
voorlopig
voor
getrokken. onderneming
en
anderen
bekeken
BOTSWANA ginds,
is en
gaan
en
:
zijn
MARC voor
en
DIANE
enkele
hun bestemming. Wij misschien
mogen
HERREMANS
jaren
wensen
wij
naar hen
ons
eens
houden
het
alle
het
warme succes
verheugen
hier
Zuiden in op
hun een
artikeltje over Afrikaanse vogels ?
AANKONDIGING
1991 verschijnt het boek
Eind
september
over
het
deel
van de Leie- en van de Scheldevallei,
zuid-westen
'ZIJN ER NOG VOGELS'
een avifauna
van Oost-Vlaanderen. Landschappelijk gaat
het
om
een
de Zwalmstreek en de westelijke
Vlaamse Ardennen. Er worden 230 vogelsoorten uitvoerig besproken. Naast een algemene tekst rondom de problematiek per soort over
doortrek
(1988-90).
de
overwintering,
en
een
recente
zijn er gegevens
broedvogelinventarisatie
Het boek telt circa 500 blz. en wordt verlucht met zwartwit-
kleurenfoto's, Bij
en
tekeningen,
verschijning
Voor intekenen
kan
door
en
grafieken en verspreidingskaartjes.
kost
975
het F
te
1200
F,
storten
zonder op
de
rekening
verzendingskosten.
891-2540092-60
van
Wielewaal Schelde-Leie, B.P.Ceuterickstraat 12, 9980 Asper. In deze prijs is de verzending inbegrepen. Een
aanrader voor iedereen die in de vogels van deze streek geĂŻnteresseerd
is,
zowel voor beginnende vogelaars als voor specialisten.
DE GROTE
ZAAGBEK
een graag geziene wintergast Toen
Jan De Wilde z1Jn scheldwoordennummer komponeerde vergat hij een vogelgids
open te slaan om inspiratie op te doen.
Anders had in zijn scheldwoordenlijstje
beslist Grote zaagbek voorgekomen, in het illustere gezelschap van de bergkwabaal en de borgworm. Nu ontleent de Grote zaagbek ZlJn naam niet aan een kwalijke karaktertrek die vaak toebedeeld
wordt
aan
vrouwelijke
specimen
van
onze
eigen
soort,
maar
aan
een
lichamelijk kenmerk, typisch voor alle zaagbeksoorten : aan de rand van een lange, dunne
en
harde
zaagtandjes.
snavel
bevinden
zich
hoornige
lamellen
die
er
uitzien
als
Zo bekeken is het dus toch een scheldwoord.
Dit unieke werktuig stelt hen in staat de meest glibberige vast te houden.
vissen te pakken en
Allerlei zoet- en zoutwatervissen vormen dan ook de voornaamste
voedselbron van deze fraaie watervogel.
Kleine krabben, garnalen en ander levend
grut worden echter ook niet versmaad. Dat het uitstekende vissers zijn konden wij met eigen ogen aanschouwen tijdens een uitstap naar Zeeland op
27
Jan 1985.
Het had flink gevroren,
maar het weer was
schitterend. Het kleine haventje van Goederede-Havenhoofd
lag te schitteren in
een
weldoend
winterzonnetje. Een brede ijsrand, enkele meters breed, omzoomde het haventje maar in
het centrale wak zwommen tot onze vreugde 8
mannetjes
en
vrouwtjes
6
Grote
zager. Vanuit de wagen konden wij vanop korte afstand observeren hoe de vogels tot vlak bij
de
rand
van
het
ijs zwommen,
doken,
onder het ijs
verdwenen
en
vervolgens
geregeld boven kwamen met een flink uit de kluiten gewassen paling. Een blauwe reiger en een mantelmeeuw die vanop een houten staketsel probeerden hun èeel van de buit te bemachtigen kregen daarbij geen schijn van kans. Grote
Zaagbekken
zijn
er
trouwens
om
bekend
dat
zij
in
groep
voedsel
zoeken.
Beroemd zijn de kolossale fouragerende troepen van sommige Zweedse meren en van het IJsselmeer.
Soms sluiten meeuwen zich bij zo'n groep aan. Met een beetje geluk
kunnen zij dan mee profiteren van de verwarring die gesticht wordt in een school vissen. Hetzelfde zagen wij tijdens onze laatste Zeelanduitstap trouwens ook bij een groep Brilduikers ter hoogte van de Philipsdam. Zoals gezegd zijn Grote zaagbekken schitterende vogels. De mannetjes in broedkleed zijn met geen enkele andere vogel te verwarren. ze op Kop
In de winter en vroege lente zijn
hun mooist.
en
bovenhals
vrouwtjes
aristocratisch trouwens
zijn
dragen ook
lang
in
dan
ZlJ
de
zwart
geen
gedragen, vlucht
met
kuif,
een
zodat
goed
op
groene
maar :
de
de kop
door
glans.
veren
overdreven
die
In
van
lange
tegenstelling kruin
groot
'IMlanen"
en
lijkt.
krijgt
tot
nek
de
worden
Dat
de
kop
valt een
lange vorm. Herwig kent daaraan het verschil tussen een vrouwtje Middelste en een vrouwtje vliegende
Grote fles
Zaagbek (hij
in
zegt
de
vlucht
hetzelfde
van
een een
Grote Zwarte
Zaagbek
is
Specht,
maar
volgens bij
hem
een
een
Zwarte
Specht staat de hals scheef). De snavel is sterk gehoekt,
rood en over de bovensnavel loopt van basis tot punt
een donkere streep. De mantel is glanzend zwart;
het midden van de rug grijs en de vleugels zwart met
witte dekveren. De kleine slagpennen zijn wit. Van zeer dichtbij kan je merken dat deze
witte
onderhals,
pennen
een
borst,
flanken
smal zwart randje hebben en
buik
zijn
wit,
langs de
met
een
buitenvlag.
prachtig
Bovenrug,
zalmkleurig-roze
schijn. De streek aan weerszijden van de staart is fijn grijs gestreept. Het vrouwtje is veel minder uitbundig gekleurd, kruin,
en
hals
en
een afhangende
kuif.
Ze
en heeft een kastanjebruine kop,
ziet
er
veel "deftiger"
uit
dan
een
vrouwtje Middelste Zaagbek met haar punkkapsel. De kin en de bovenhals zijn wit en, dat in tegenstelling tot de Middelste zaagbek, scherp afgescheiden. Dit is het makkelijkste kenmerk om de vrouwtjes van de twee soorten te onderscheiden. De blauwachtig-grijze bovendelen zijn vaag bruin gevlekt. De grote slagpennen en de
buitenste
dekveren
kleine
zijn
slagpennen
zijn
grotendeels wit.
De
zwart;
de
onderdelen
binnenste
zijn
kleine
slagpennen
crèmekleurig-wit;
zijden
en en
flanken grijs met witte randjes langs de veren zodat een gevlekt geheel ontstaat. Zoals bij het mannetje zijn snavel,
poten en voeten rood-oranje.
Reeds vroeg in de lente neemt het mannetje het eclipskleed aan. Hij draagt dit tot in de herfst en lijkt dan sterk op het vrouwtje maar met witte vleugeldekveren en, volgens de kenners,
een lichter gezicht en een veel kortere kuif. ,------ -
-·-
-
--·--
Op het verspreidingskaartje is te zien dat de Grote zaagbek, bewoner
Alleen de taceus,
zoals de andere zaagbekken,
is van het
Braziliaanse Zaagbek,
Mergus octose
die voorkomt in wouden in het binnenland
van Zuid-Brazilie en Noord-Argentinie, het
een
Noordelijk halfrond.
leeft op
zuidelijk halfrond.
De Aucklandzaagbek,
Mergus australis,
die vroeger --·--·· -·
voorkwam op de Auckland-eilanden ten zuiden van Nieuw-Zeeland,
--
werd in 1902 voor het laatst gezien en is meer dan waarschijnlijk
uitgestorven. De Grote Zaagbek en de Middelste Zaagbek, M. serrator komen zowel in de Oude als in de Nieuwe wereld voor. Het Nonnetje, M. albellus daarentegen ontbreekt op het Amerikaanse
continent
Kuifzaagbek,
Lophodytes cucullatus.
Ondanks
het
en
uitgestrekte
wordt
daar
vervangen
verspreidingsgebied
door
de
prachtig
onderscheidt
men
gekleurde
slechts
drie
ondersoorten van de Grote zaagbek.De exemplaren die bij ons overwinteren, behoren allemaal omvat
tot
de
Ijsland,
Oostzeekusten,
ondersoort
M.m.merganser.
Schotland
(sinds . 1871)
Het en
broedgebied
van
Noord-Engeland,
deze
ondersoort
Scandinavië,
de
Nova Zembla en verder doorheen West-Rusland en Siberië.
In West-Duitsland en Zwitserland bestaan geïsoleerde broedgebiedjes. De ondersoort M.m.americanus komt alleen voor in Noord-Amerika. De ondersoort uit Centraal-Azië,
M.m. orientalis
is kleiner,
met
een
slankere
snavel,
en
broedt
o.a. in Afghanistan en Tibet. Hoewel
de Grote
Zaagbek,
samen
met de
Eidereend,
de
Ijseend,
de
Brilduiker,
de
Zwarte en de Grote Zeeëend ingedeeld wordt bij de Zeeëenden (Mergini), hebben zij duidelijk een voorkeur voor zoet water. In
de
winter
zie
je
duidelijk het verschil tussen de Middelste
vooral op zout water voorkomen, Visrijke
plassen,
bouwkundige
in
werken
ddnkwaterbekkens),
Vlaanderen (havens,
vormen
in
zaagbekken,
die
en de Grote Zaagbekken die zoet water verkie�en.
de
meestal
ontstaan
snelwegen, winter
de
zand-
als en
belangtijkste
gevolg
van
allerlei
grindontginningen, pleisterplaatsen.
De
vl><Jrnaamste concentraties
zijn dan
ook
te vinden in de
kuststreek,
het noorden
van Oost-Vlaanderen, de beneden-Schelde, de Kempische zandputten en de Maasvallei. Tn
Zeeland zie je vaak kleine groepjes op brede sloten in de polders.
Al
en
toe
komen ze echter ook diep in het binnenland voor.
In de strenge winter
1Y86 verbleven op het Kanaal Rupel-Brussel tientallen exemplaren voor tussen
varr
Willebroek en
Zemst.
Vanuit de wagen konden ze vanop korte afstand geobserveerd �orden. Een unieke kans om het onderscheid te leren kennen tussen vrouwtjes en eerstewintermannetjes. Deze laatste hebben een fijn licht lijntje tussen snavelbasis en oog.
Als viseters hebben Grote Zaagbekken genoeg aan ijsvrij water om te overwinteren. De voornaamste overwinteringsgebieden liggen dan ook ten noorden van onze streken. Vogels
in
wijfjeskleed
meerderheid. groter
omdat deze
Gebr.oed
wordt
kloze ll.iod
n1.
en
eerste
wintermannetjes)
eveneens
nabij
zoet
water
:
grote
li e t
zie je ze
steeds
in
de
�e
meren diepe,
en
rivieren
met
meestal
meestal weinig begroeide
water moet helder zijn omdat Grote Zaagbekken oogjagers z1Jn
:
eerst de kop onder water steken om vervolgens te duiken naar de vis
die
ze opgemerkt hebben.
Il
wijfje zoekt een boomholte als nestplaats,
t
zijn
doorgaans �oordelijker overwinteren.
helder visrijk water en een niet
�nclslromend, vadk
(wijfjes
Enkel bij strenge vorst wordt het aandeel van de adulte mannetjes
vaak een oude holte van een zwarte
specht en meestal vlakbij het water gelegen. Bij gebrek aan bomen wordt echter ook genoegen
genomen
met
rotsspleten,
muurgaten
en
beschutte
plekken
tussen
verlaten
na
rotsblokken. De
jongen
worden
in
het
nest niet gevoederd door
de
ouders
en
een
tweetal dagen, door de honger gedwongen, de nestholte. Vliegen kunnen ze nog niet, er
blijft dus niets anders over dan een sprong in de diepte.
De meesten van geluk mc1oie,
h�n zullen deze stoutmoedige sprong overleven
en met
groeien zij voorspoedig op tot prachtige volwassen dieren.
een
beetje
Tot zij op een
zonnige winterdag ons winterhart komen ver�armen.
André
ONZE DAGVLINDERS
is niet verwonderlijk dat de tere,
ll�t
v 1 inde r s Zi i
worden bezongen door dichters,
kunstenaars.
en meestal prachtig gekleurde
geschilderd,
getekend en gefotografeerd
door
Zelfs nagezeten door lieden met vlindernetten en met veelal minder
vreedzame doelen voor ogen. in donkere kasten vol
Zij geloven dat je hun broze schoonheid kan bewaren
mottebollen.
iedereen houdt van vlinders, 11aam
vliegende,
eeuwen lang de meest geliefde insekten zijn.
al
heeft ze wel eens gezien,
en kent er wel enkele bij
: het kleinste kind en zelfs de grootste stadsmus. Nochtans merk je dat zelfs
ridtuurliefhebbers
vaak weinig weten over
de levensgewoonten van
zelfs de
meest
algemene vlindersoorten. Wisl
jij
zomaar rups
bijvoorbeeld
in
van
open het
mierennest Welnu,
dat de citroenvlinder
als
volwassen vlinder
lucht en onbeschermd tegen de barre wintertoestanden gentiaanblauwtje
een
gedeelte
van
zijn
leven
overwintert, ?
Of dat de
doorbrengt
in
een
?
dan heb je nu de kans om er iets over te leren : in een reeks artikels hoop
ik tal van dergelijke interessante wetenswaardigheden over onze dagvlinders uiteen te
zetten.
Hopelijk vind je het een leerrijke en boeiende ontdekkingstocht.
Hoofdstuk 1. Van waar komen zij?
Vlinders en hun ontwikkelingsgeschiedenis
oude
Een
legende
zevende dag, puur
voor
en
de
schiep
dat
de
luister
hij
vlinders
Zondagsschepselen
vlinders.
van de
hij
in
's morgens,
het luchtruim,
de
De
blauwe
gele vlinders en 's middags,
werden
en
sindsdien al
de vlinders lieten zich zakken en lieten
onveranderd
lang
milieuomstandigheden, soorten.
Om
te
rode
de
op
de
hij,
middagvuur, schakeringen
's avonds
en
de
zich neer
op
de
En daar vinden wij ze ook nu nog steeds terug.
sommige mensen nog steeds geloven dat ondertussen
de
al
God
vormde
's nachts. Al dit bont gewemelte plaatste
zo vaak het geval is met oude verhalen,
Zoals
Toen
Hij nam daarvoor morgenlicht,
nacht.
donkere, met hun manen en sterrenlijnen, bloemen der aarde.
z1Jn.
uitrustte van zijn noeste scheppingsarbeid,
zijn plezier,
avondglans daarvan
vertelt
de zondag,
van wel
degelijk
achterhalen
tologen fossielen:
bleven
overtuigd hoe
is
deze legende niet waar,
alle levende
voortbestaan.
dat
soorten,
veranderen
soorten
wezens op
en
geleefd hebben.
Helaas zijn insekten,
zeker vlinders,
en
"Lot stof en as" vergaan.
zijn
er
invloed
kunnen zijn,
van bepaalde ' evolueren tot nieuwe onderzoeken
de stoffelijke overschotten van wezens die vroeger,
miljoenen jaren geleden,
hoewel
geschapen
Wetenschappers
onder
gelvolueerd
één dag
paleon
vaak vele
tere wezens die reeds kort na hun dood
De kans om als vlinderfossiel op de onderzoektafel van
een paleontoloog te belanden is dan ook klein.
De oudste fossielen die duidelijk
in s ekten herkend kunnen worden, zijn afkomstig uit steenkoollagen gevormd Lijdens het Carboon, ruim 300 miljoen jaren geleden. De fossielen daterend uit d ic Lijd tonen reeds sterk ontwikkelde, gevleugelde insekten: kakkerlakken, als
1 ibcllcn.
Hun evolutie moet op dat ogenblik dus al lang bezig geweest zijn.
g'br >k aan oudere in licL duisLer. van
l·:on
d
Bij
fossielen tasten we over de vroegste insekten echter volledig
meest spectaculaire insekten uit
arboon was de reuzenlibel Meganeura monyi,
hel
gevonden in de kolenbeddingen van Commentry in Vran krijk . Deze libel had een spanwijdte meer dan 65
van
cm!
Tegenwoordig jagen grote
libellen ondermeer op vlinders,
het is echter
onwaarschijnlijk dat Meganuera monyi in de reusachtige vochtige varenwouden van het Car boon al vlinders op zijn menu had.
zijn
Vermoedelijk
de vlinders pas veel later ontstaan uit de
voorouders van de schorpioenvliegen. Vlinderfossielen waarin details van het vleugeladerstelsel te zien zijn,
zijn pas
gekend uit leisteen ontstaan in het Oligoceen, miljoen jaar geleden.
30
,25'
Deze fossielen komen
sterk overeen met onze huidige soorten : 30 miljoen jaar is in termen van evolutie dan ook een peulschil! van
dit
hoofdstuk werd reeds gewezen op de
bloemdragende
planten
de
meeste
rupsen
In de inleiding
band die bestaat tussen vlinders
en
leven
of
van
de
wortels,
bladeren
stengels - sommige lekkerbekken lusten enkel jonge bloemknoppen - van bloemen. En
ook
nektar
de volwassen vlinders voeden zich in de meeste gevallen uitsluitend met de die zij vinden in bloemen,
alhoewel er natuurlijk
altijd
uitzonderingen
�i jn :
zo is de weerschijnvlinder verlekkerd op allerlei sterk ruikende organische
sloffen.
Zijn
voorkeur
gaat
dan
ook
uit
naar
overreden insekten en zelfs Brusselse kaas lksondanks
denken wetenschappers
dat
verse
uitwerpselen,
de evolutie van
de
dagvlinders
µarallel verlopen is met die van de bloemdragende planten.
wij
kennen stammen uit het Boven Krijt,
1ar
herinnering:
lijkjes
van
1
zo'n
lange
tijd
De eerste bloemen die
90 miljoen jaren geleden.
de geologische tijdschaal
duur
miljoen
miljoen
jaren
jaren Quartair
2 2 Plioceen
10
Mioceen
13
Oligoceen
15
Eoceen
20
Paleoceen
10
12 -
25 Kaenozoïcum
Tertiair
40 60 =
70 Krijt
65
Jura
45
Trias
45
Perm
45
Carboon
80
Devoon
50
Siluur
40
Ordovicium
60
135 Mesozoïcum
180 =
225
270 350 Paleozoïcum
400 -
440 500 Cambrium
100
u
Mdar ook hier weer hetzelfde verhaal reeds
gang moet zijn geweest.
11u
da t
rni 1
juen jaar
de eerste
die
kijken. cc1der
: de grote verscheidenheid die op dat moment
bestaat wijst erop dat de evolutie op dat ogenblik al miljoenen jaren aan
de
llue
=
600
geleden,
eerste
Er komt dus een flinke dosis giswerk
vlinders ontstaan zijn gedurende
het Trias,
bij
zo'n
:
men schat
150
tot
200
als tijdgenoten van de eerste zoogdieren.
vlinders
er
toendertijd
uitgezien
hebben
is
helemaal
koffiedik
Waarschijnlijk hadden ze helemaal geen schitterende kleuren maar waren het grauwe,
somber gekleurde insekten. Wordt vervolgd
In onze streek worden talrijke interessante aktiviteiten georganiseerd door andere verenigingen
:
y.r_ienden van Ueverleebos en Meerdaalwoud - Vr 22/03
:
dia-avond door de leden 20 u 00 Paters Salvatorianen
(Naamsesteenweg).
y�ge l wer kgroep van de Regionale vereniging Natuur Voor
de
uitstappen
picknick meenemen. Jonckers
wordt
gebruik
gemaakt
van
en Landschap :
eigen
wagens.
Best vooraf bellen naar Philippe Smets
Dagtocht Grindputten Maasvlakte - 7 u 30 Afrit 25 van de A2
16/03
Za
-
Za 30/03
Dagtocht Hoge Venen
-
Za 20/04
Dagtocht Gaumestreek - 7 u 00 V.
-
Zo
l 2/05
-
10
Lem 20/05
(Korhoenders) - 6 u 30 Baraque Michel Centrum Tienen
1/2 dag Mechels Broek - 7 u 30 Kerk Muizen :
Pinksterweekend op texel Vooraf inschrijven bij Philippe Smets
Zo
30/06
�2fkdagen Alspraak
kijkers,
(016/818787).
-
-
Laarzen,
(016/820353) of Marcel
Dag in de Demervallei - 7 u 30 Station
(016/82 03 53)
Zichem
in de Doode Bemde telkens om 10 u 00 aan het materiaaldepot,
in de Reigerstraat in Sint
._Jdr is-Weert. 11/3 //G
-
een doodnormale werkdag de laatste werkdag van het voorjaar.
De mensen van VIBEG
(licht mentaal
gehandicapten) werken ook mee.
�ulervogeltellingen
IRWB
:
ldatste tel.dagen op 17 en 18 maart. met
Als je wil meetellen neem je best contact op
de regionale coördinator Jan Wellekens
Hagar de Verschrikkelijke
(016/ 48 16 37).
door Dik Browne
KALENDER
�ondag 24
maart 1991
Wandeling doorheen de Dijlevallei ten
z
van Leuven.
We
rijden met de trein tot in Pécrot en komen te voet terug. Degenen nemen
die
slechts
een
dag
halve
wensen
terug,
in Oud-Heverlee de trein
te
wandelen
de anderen
gaan
door tot in Heverlee.
V1 i jdag 19 aeril
1991
Vertrek
7 u 45 Leuven Station
Leiding
Herwig Blockx
Bestuursvergadering
ten
huize
van
Jan
Wellekens,
Lipselaan 24 - Wilsele. Iedereen die een woordje wil meespreken is welkom. Aanvang
Z01Jdag 21
aeril 1991
:
20 u 00
Bosvogeltocht in Meerdaalwoud. Vertrek
7 u
30 Leuven Station
8 u 00 Leiding
Woensdag 1 mei
Zd/Zo l
en
1991
2 juni
1991
Halve dagtocht
Kerk St-Joris-weert
André Verboven
Halvedag tocht naar het Schulensbroek Vertrek
7 u
Leiding
Jan Wellekens
30 Leuven Station
Weekend naar de Eifel.
Dit weekend was vorig jaar re
dB
gepland maar viel toen in het water. Gelieve voor 15 mei te bellen naar André
(016/23 01
om vervoer en logement te kunnen regelen.
�d!o�rdaq 29 juni 1991
Vertrek
7 u 00 Heverlee Station
Leiding
André Verboven
Dagtocht naar de Schwalmvallei Vertrek
7 u 00 Leuven Station
Leiding
Herwig Blockx
01)