Afgiftekantoor : Leuven
x
de boomklever DriemaandelĂŻks ti dschrift van De Wielewaal afdelin
jaargang 17, nummer 2
Leuven
15 April 1989
Verantwoordelijke Uitgever : A. Verboven, Tervuursevest 254 bus 3, 3000 Leuven
INHOUD Inhoud -
Boekbespreking . ortolanen
De laatste
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
in vlaanderen .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
•
.
.
.
.
.
.
.
•
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
6
Rare vogels - Op de (s)pech(t)strook .
.
.
.
.
. .
.
•
.
•
.
.
.
.
.
.
.
•
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
7
Kalender .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
•
.
.
.
8
Verslagen
.
.
.
Zeg het met
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
orchideeen
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Werkten mee aan dit nummer
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Monique en André
Boekbespreking Vogels in Vlaanderen - voorkomen en verspreiding. Vlaamse avivaunacommissie-Bornem,
I.M.P.
1989,
448 pagina's.
Sedert het begin van de jaren 70 is er in Belgie geen enkel werk meer ver schenen dat de toestand van de vogels op ruimer dan lokaal niveau beschrijft. Dit in kontrast tot de hoeveelheid veldwerk en de talloze publicaties in plaatselijke tijdschriften,
avifauna's en
jaarboeken.
De vzw Vlavico ontstond uit het verlangen van een groot aantal ornithologen om al deze informatie te bundelen tot één geheel. Dit boek is het resultaat van hun werk.
Het boek opent met een uitgebreide
beschrijving van de geologie, de belangrijkste biotopen en landschappen in Vlaanderen. Vervolgens worden alle vogelsoorten die ooit in Vlaanderen werden wàarge nomen besproken. Van iedere soort worden de status in Vlaanderen,
gegevens over de trek en
ringresultaten gegeven. In de soortbespreking wordt steeds een bepaalde chronologische volgorde wat de verstaanbaarheid zeer ten goede komt.
aangehouden,
Hetzelfde geldt
voor het gebruik van de status-pictogrammen. Vogels in Vlaanderen is geschreven door 75 verschillende auteurs. trouwens ook te zien
:
Dat is
de hoeveelheid informatie die over iedere soort ge
geven wordt verschilt sterk van soort tot soort Jammer is ook dat een aantal illustraties
(lees
:
auteur tot auteur).
(pentekeningen) benedenmaats zijn
en dat er zoveel taal- en/of typfouten voorkomen (een kinderziekte van de eerste druk
?).
Positief zijn dan weer de talrijke literatuurverwijzingen. Alles bij elkaar een prettig leesbaar boek,
ondanks de schoonheidsfouten.
Als laatse opmerking dient nog opgemerkt te worden dat onze voorzitter, Marc Herremans,
een niet onaanzienlijke bijdrage
leverde tot het ontstaan
van dit werk.
André
DE LAATSTE ORTOLANEN IN VLAANDEREN In Vlaanderen,
zoals in grote delen van het Europese laagland,
steeds een soort geweest van de kleinschalige, op zandgronden,
is de Ortolaan
houtwalrijke akkerbouwgebieden
met verbouwing van granen (vooral rogge en haver) en aardap
pelen. Nog tot omstreeks
1955 was de Ortolaan een niet zeldzame broedvogel
in grote
delen van de provincies Antwerpen en Limburg en was de soort ook plaatselijk nog goed vertegenwoordigd op de zandgronden van Oost-Vlaanderen en noord oostelijk Brabant. De soor t
verdwijnt als broedvogel
uit de Provincie Oost-Vlaanderen
den van de jaren zestig en uit de Turnhoutse Kempen tussen 1970 en Na
1980 broedt de soort nog slechts in zeer klein aantal op het
teau
in het mid 1980.
Kempens pla
in de provincie Limburg en ook hier blijven de aantallen van jaar tot
jaar afnemen.
In
1986 werden nog
18 broedparen en 37
zangterritoria geteld
(er is een struktureel overschot aan mannetjes). Men mag aannemen
dat vooral ekologische,
gisc he veranderingen een rol spelen Biotoopsverlies,
en in zekere mate ook klimatolo
in deze achteruitgang.
door het verdwijnen van de kleinschalige landbouw,
van de houtwallen,
het rooien
maar vooral door de snelle opkomst van de maiskultuur zijn
de oorzaak van achteruitgang. Negatieve klimatologische faktoren zoals neerslagrijke en koudere voorjaren, en de aanslepende droogte in het overwinteringsgebied (Sahel),
zullen deze
evolutie zeker versneld hebben. Bescherming
van de relictpopulatie in Limburg is dus meer dan dringend nodig.
Om de biotopen te redden werden kontakten met landbouwers gelegd. Op bepaalde plaatsen,
liefst langs eikenrijen of eikehoutwallen worden opnieuw rogge,
haver en gerst ingezaaid. Vanzelfsprekend kunnen dit geen oplossingen zijn op langere termijn,
het doel is ervoor te zorgen dat enkele jaren een stabiel
biotoopaanbod ontstaat. Ondertussen kan gezocht worden naar konkrete oplos singen op lange termijn. Op
13 mei brengen wij een bezoek aan een van
prachtige literatuur
zangvogel. :
Een aanrader
de laatste broedgebieden van deze
!
- Vogels in Vlaanderen - voorkomen en verspreiding. Vlaamse Avifaunacommissie, - Wielewaal jaargang 51,
I.M.P.
november
1989
1985 blz. 369-385.
VERSLAGEN Verslag van de belang !Jj ke winleruitstap naar Antwerpen Rechteroever en de
Ik hoor
je al
ook anders Vanaf
zeggen
:
''
't is weer een verslag
januari,
14
auto ' s en
Met 4
ze
:
Auto 's
ik je een
'1trip-verloop'' te schrijven van de uit
zoals we later roken,
langs de openbare weg parkeren,
29
slobeenden,
pijlstaarten,
een 0 nonnetje,
Herwig telde ''want
maar hoe kan het
inzittenden vertrokken we om 9 uur naar de Kuifeend,
15
krakeenden,
smienten,
la Monique '',
verwacht dus geen vergelijkende vogel-honden studie.
richting Antwerpen - Bergen op Zoom en, Maai.
ä
!? Kandidaat verslaggevers zijn altijd welkom.
volgende regel probeer
stap van
Kreekraksluizen
en
dit is
ook richting Hoge
treinsporen over en daar heb je
kuifeenden
(natuurlijk),
een paar
''prukes '' ofte wintertalingen.
aalscholvers,
ziker 29
voor de zon heb ik niet kunnen tellen
zelle
!'' was zijn
verontschuldiging,
maar
daarmee weet de geachte lezer dat de zon ook van de partij was. We namen rustig de tijd voor een serieuze "kijk"
en zagen
dan ook nog een sperwer
zonder vangstneigingen laag over het water scheren en aan de Hoge Maai kant van de weg een groep kauwen, een kraai ertussen,
met hier en daar
een ringmus,
een
koolmees en een pimpelmees. Het werd
uur,
11
teitspaaJ ''. maar
Dit
terwijl
wegwezen dus.
De slag-vergeefster noteert
:
''TV op electrici
was de indringende stem van ons aller voorzitter,
dus luisteren
hij d e auto manoPvreerde tussen d e polders aan een kant van de weg
en containers aan de andere.
Vlak voor Berendrecht zagen we nog een buizerd
laagvliegend voor het rietveld. We reden richting Zandvlietsluis.
Kronkel,
kronkel,
kronkel
(in de weg
!
),
bonte kraaien op een stoppelveld en rechts langs de baan drie overvliegende ganzen.
Aan een elektriciteitscentrale
(of iets dergelijks dat met hoogspanning
te maken heeft) verlieten we de baan om een
oogje te werpen op
't Groot Buiten
schoor. Via wat prikkeldraad en een weide,
''een uitstekend terrein voor smellekens,
want er is hier veel
wind en dat hebben ze graag
schoor in
Ik som op wat we hier zoal te zien kregen
smienten,
't vizier. futen,
wulpen,
bergeenden,
(zij wél)'' kreeg je
aalscholvers,
:
't Buiten
grauwe ganzen,
één vliegende pijlstaart en
wilde eenden . En dan voor de tweede maal rugweg. ja
wegwezen.
Volgens Bert waren we toen al op de te
't is de weg terug naar het volgende
Comfortabel, cadeau bij. (of zij,
:
maar
BASF.
vanuit de warme wagen kon je hier hetzelfde grut zien als op de
vorige halteplaatsen.
hij
:
Dat klopte want we reden in de richting vanwaar we gekomen waren,
Een overvliegende blauwe kiekendief
Het was een vrouwtje, of het,
kregen we er
of misschien een onvolwassen exemplaar
want
wat moet ik nu?) had naast een duidelijke witte sluit
vlek ook een tamelijk roskleurig verenkleed onderaan en een donkere rug, dat is het juveniele kleed
(dixit magister).
en
Dan ontdekten we een
We passeerden Ossendrecht en een groepje gras�.
juvenielen.
waarvan ongeveer een kwart
massa kolganzen,
een veld wintergraan te eten.
Ze zaten rustig op tussen de aard
We zagen (sommigen zagen niet),
kluiten op een ander veld een klad kramsvogels en wat verder bosduiven. mijn maag rammelde.
Het was ondertussen al lang 12 uur voorbij, OPGELET
MODELVLIEGTUIGEN
Wij zagen enkel tafeleenden, 18 wintertalingen .
.
•
en,
brilduiker,
eindelijk
!,
kuif- en krakeenden en
smienten,
in de buurt van de bocht van Bath een
eethuisje. Met een broodje in de ene en een bic in de andere hand noteerde ik nog (ter plekke) 2 wulpen,
groenling,
1
de meeste ande
(belangrijk,
mannetje brilduiker
re schenen vrouwtjes te zijn!). Ik vermeld hier ook, papier
:
(geheim
want nooit tevoren gezien,
toilet met voorverwarmd toilet
je papier op de radiator).
plaats
We vertrokken opnieuw en vonden de weg.
Klein incidentje
een ruigpoter die er
geen was. " Waar zitten we nu ?
Na enkele minuten was het andermaal stoppen geblazen. :
Antwoord van het duo A/H lichting voorwaar.
"Wahahah,
in den auto op den dijk
1
•
11
Nuttige in
Wat zagen we toen ? Daar kan ik wel op antwoorden
:
tureluur en kanoetstrandlopers.
steenlopers,
langs een verboden
En we reden weer verder,
scholeksters in zomer- en in winterkleed.
(of niet?)
(surf)weg en we zagen
Een viertal hiervan verdedigde zijn
territorium luidruchtig. Even werd de tijd genomen om een stormmeeuw te bekij ken,
futen waar te nemen ,
een mantelmeeuw in de lucht of rotganzen op de
berm. Ah ja,
dit was de oesterdam naast het Schelde-Rijn kanaal waar we op reden
(sla
lomden). Er vloog daar warempel nog iets anders rond
:
een grote klik sneeuwgorzen,
achternagezeten door een kleine klik geciviliseerde wandelaars mét abrikoos. Eerst hoorde ik pitsju, Troost
:
4
pitsju,
pitsju,
kluten en Herwig op de dijk,
daarna enkel nog dedju, de koude trotserend.
dedju,
dedju.
Nog wat rot
ganzen, enkele grote mantelmeeuwen en kievitten met hopen. Wulpen vlogen over en eindelijk kwam er nog wat show 20
exemplaren slechts,
maar enfin,
:
pitsju was weer,
met weinig waren we ook al tevreden
nog (en de
poedel was ver weg ditmaal). op weg naar de Kreekraksluizen en
Uiteindelijk geraakten we daar toch weg,
bleek dat we er niet zo ellendig ver vanaf waren.
't
Zeven minuten reden we,
juist ver genoeg om onze tenen op te warmen. Middelste zaagbekken verschenen in de kijker en ook een onnoemelijk aantal kleine zwarte stippen. toppereenden. nemen.
Resultaat
toppereend,
Ja,
dat moesten ze dan zijn,
die 200 aangekondigde
Via de windarme zijde van de dijk toch maar even poolshoogte ! Degenen die durfden tellen kwamen toch aan 2 0 exemplaren
een nulletje méér of minder
De start huiswaarts leverde nog
14
:
voor mij niet gelaten.
kleine zwanen op,
11
volwassen en drie
juveniele vogels slechts. Achttien uur en
ik stond thuis,
opgekikkerd van dat dagje uit en het toffe ge
zelschap van jongeren en ouderen. Moraal van het verhaal
JNM-er gebruik dit verslag niet als opstel,
zouden wel eens kunnen tegenvallen.
Maar ja,
't
je punten
komt weer van Monique
ZEG HET MET ORCHIDEEEN Van de
29
april
tot
Plantentuin
seerd door Orchideeë11
en met 7 mei heeft
v an de RUG
in de
tropische en sublropiscl1e serre van
(Ledeganckstraat),
ORCHIDEEEN
'89
plaats,
georgani
de vzw ORCUTDEEVRTEND. is de tweede
'89
driejaarl.ijkse tent oons te l l i ng
van
De Orchidee
vrie11d. De
eerste
zeker ooit De
show
'86
in
overscl1rede11 Le
zien
meer
dan
9000
bezoekers,
wa nt de organ isa t o ren
een
aantal
beloven het
dal
dit
mooJste
jaar dat
geweest.
is
uilstalling
lokte
zal worden
bevat niet alleen de mooiste
nische specimen,
deskundigen
variêteiten
interessante
zullen eveneens tonen hoe snijbloemen
bota
verwerkt
kunnen worden. Hoewel voor,
orchideeëen sterke planten zijn, loch hebben z e heel
De orgariiserende va11
vzw ijverl
de wilde soorten
voor
ze komen vrijwel overal
ter wer e l d
wat t e Jijden van milieuverontreiniging.
zoveel
er dan ook voor om het behoud en de vermeerdering mogelijk te bevorderen.
wie geïnteresseerd is in
bloemen,
en voor orchideeëen
in het
bijzonder
is deze tentoonstelling een echte must. Wie dat wenst
kan
kalender verder De J50
zich bij
ons aansluiten op
in dit nummer
vindt
lenloonstel ling is iedere dag geopend van fr.
29
april.
U al Le plaats10
tot
In de aktiviteiten
en uurgegevens. 17
uur en
een ticket
kost
RARE VOGELS
Een
vogel! iefhebber heeft op
grote witte sneeuwuil gezien. waarne1ning
hooggespannen
:
misschien was dit
Tientallen vogelliefhebbers boot
naar
maar toe
bij :
een
de
de
Dutch
ogen te
liet de vogel tweede blik
dezelfde
vogel
gesignaleerd.
spoedden
Ameland om de
met eigen
Na enige tijd
een zijn
De verwachtingen waren
die in december bij Hamburg was
schijning
sprak
in op de informatielijn van
Bjrding Association.
ook per
Ameland
Hjj
zich
zeldzame
dan ver
zien. zich
inderdaad
sloeg de
zien,
teleurstelling
sneeuwuil bleek een geelkuifkaketoe te
zijn die waarschijnlijk ergens uit
zijn
kooi ont
snapt is. Sinds het zonder
incident loopt er op Ameland een bie
eksemplaar van de mens
:
één met
een rood
hoofd.
op de (s)pech(tlstrook
Op een zwoele
zomeravond in augustus,
zo
rond
een
uur of negen
's avonds,
nam ik in Haasrode de E40 autosnelweg en reed in een rustig tempo rich ting
Brussel.
Na zowat zwarte
een kilometer,
vogel.
midden in
dood is de ander zijn brood", Dichterbij
Heverleebos,
Zeker een kraai die zich,
in het
•roen, snavel
''de een
een
zijn
tegoed deed aan een verkeersslachtoffer. zou verwachten
:
en ook d e ge
de vogel zat
ver
gras te pikken langs de kant van de weg.
in een flits tijdens het voorbijrijden, en
:
gekomen vertoonde de kraai wel een raar profiel,
dragingen waren nu niet bepaald wat je woed
zat op de pechstrook
onder het motto
de rode kruin
:
een zwarte s echt
!
merkte ik de lange,
scherpe
KALENDER
Zaterdag
29 a,�p�r�i�l�-�
Bezoek aan de
tentoonstelling
ORCHIDEEEN te
Gent
(zie ook elders in dit nummer). Afspraak
I J_ nr_ e_ i __ _
Zaterdag
:
8.00 h r
Dagtocht naar de
-
Leuven
Station
Limburgse
Kempen, in de voormiddag
gaan we op zoek naar de ortolaan in de namiddag bezoeken we de waard
De tocht gaat niet door bij slecht
Leiding
:
Afspraak
19 mei
_juni---�
M :
:
André
weer
(regen, bij
016/23 81 84).
:
Herremans Leuven
Station,
Bestuursvergadering Afspraak
�onrj!!.9__ 4
in Valkens
(NL).
twijfel eerst bellen naar
Vrijdag
Peer en in
Malpivennen
bij
20.30 hr
Dagtocht naar de
-
9.00 hr
Suzanne
Nelissen.
Molenblokstraat 182,
moerassen
van
Harchies
1120
onder lei
ding van een plaatselijke gids. A[spraak
Zaterdag
juli
:
MIDDERNACHT terug
Afspraak
13 august�u�s�--
Sation,
Nachtzwaluwuitstap naar NA
12 en
Leuven
:
1'eneinde
Het
llechlel.
21.00
hr
Gaume.
37).
regelen
1 augustus een telefoontje
van alle geinteresseerden 88
Pijnven te
vervoer en verblijf te kunnen
verwachten wij voor
016/44
hr
! ! !
Leuven station,
Weekend in de
9.30
Brussel
(bellen naar llerwig,