~
0
BOOMKLEVER
Johan Vanautgaerden Hoogland 44
30 00 LEUVEN
JAARGANG
14
OKTOBER - DECEMBER 3000
1986
l.�
2
INHOUD B l z.
Ov e r
het
"blauwe"
3
Sper w e r m a nnet j e
4
Eers t e re a c t ie
6
V e rsla g e n I n h e t Spaans B ijzo n d e r e
heet
hi j
9
"TORNASOLADA" 1
w a arnemin g e n
1 2
K a l e n d er
We r k t e n
0
mee
aan
dit
num m e r
:
André en Herwig voor de verslagen. André stelden de kalender op,
Suzanne,
Monique,
Herwig,
Marc en
en Marc verzorgde het typwerk.
DE BOOMKLEVER is het driemaandelijks tijdschrift van de Koninklijke Vereniging voor Vogel-en Natuurstudie
DE WIELEWAAL,
afdeling Leuven.
Lid worden kan door overschrijving van 450 Bf op rekening
000-0319785-73 van
De Wielewaal Graatakker 11
2300
Turnhout
of ander via één van onze bestuursleden.
Kontaktadres afdeling Leuven
oentje
H.
Blockx,
Langeveld 233,
3201 Holsbeek.
3 OUER
Iedereen die lichting.
HET
"BLAUWE"
regelmatig naar
Mooi roodkoppige
kop, sneeuwitte
SPERWERMANNETJE
vogels kijkt,
Tafeleenden
zwanen worden
kent het effect van be
krijgen
plots een grijsbruine
in tegenlicht grijszwart en zo kunnen we
nog wel even doorgaan... . Op
1-1
ontmoeting
ll. met
landschap.
hadden een
we
op
Sperwer
een in
Zeelandtrip
een
een
overigens
gedenkwaardige
semi-boomloos
een 10-tal m van de wagen een Sperwer opvliegen van de grond. grootte en
open
Aan de Flauwerse Inlagen <ten W van Zierikzee> zag ik plots
de klassieke
gebandeerde" onderdelen>
kenmerken
<"donker
Geschatte
grijsbruine rug" en "grijs
wezen in de richting van een wijfje
;
ze konden
mooi ionder kijker waargenomen worden. Even later zette deze vogel zich op een weipaaltje ongeveer 35 m achter de wagen.
Ondanks de hevige windvlagen bleef hij,
balanceeroefeningen,
Met de kijker konden we - met enige moeite 1 degelijk een mannetje was
-
echter zien dat het wel
De bovendelen waren namelijk "enigszins
1
blauwgrijs'', voor de bandering zou "oranje" een wishfull omschrijving zijn :
met de nodige
rustig zitten.
thinkins
er was nauwelijks van een dergelijke kleur sprake.
Ook de tele CKowa 20 x groothoek> werd er bij gesleurd en naast het prachtige beeld dat dit opleverde, konden we ook de bandering even nader bekijken
: deze was donkergrijs met aan elke band onderaan een
oranjebruin randje. Even later vervolgde dan bij zeer
passeerde de
20-tal meter voor de wagen en ;
korte benadering zag je dat het een mannetje was ... .
kortstondige pauze kijker,
Sperwer een
in razende roelandsstijl op luttele meters links op een
in typische
Na een
paaltje kreeg ik hem nog eens vliegend in de
schuin bovenop, terwijl hij erg snel wegvloog
roofvogel die
alleen
smellekensstijl <snel
:
een donkerbruine
"kloppend"
met
zeer
korte glijpauzes> laag over het ijs wegschoot. Deze waarneming roept wel wat vragen op 1° 2°
:
Was dit een mannetje in eerste winterkleed Is het mannetje/wijfje grootteverschil bij vliegende Sperwers op "enige afstand" nog wel objectief beoordeelbaar?
3°
Wordt met de afstand of door de snelheid van de vogel de grijsblauwe "rug" donkerbruin
Kan je de Kleur van de bandering dan
wel helemaal vergeten ? 4°
Wordt grootte inschatten door een "kennelijk vrouwelijk-uiterlijk" beïnvloed ?!
QQm_.:
Er lag sneeuw en de belichting was - voor zover ik me kan herin neren - zeer behoorlijk.
Sneeuw zorgt trouwens voor heel wat extra
licht. Besluit :
Ik kan me met de beste wil ter wereld geen 5 waarnemingen van
mooi "oranje/blauwe" Sperwers herinneren.
Ook in de JNM/WA
archieven zijn "mannetjes" ondervertegenwoordigd C7>. heel wat Cimm.
Worden dus
7> mannetjes Sperwers als wijfjes genoteerd omwille
van waarnemingsomstandigheden ? Graag reactie
<schriftelijk of mondeling> bij
Herwig Blockx.
EERSTE REACTIE
Als typist ben ik uiteraard de eerste die het voorrecht heeft om "rechtstreeks" te reageren,
en ik wou inderdaad enkele bedenkingen
toevoegen :
Wanneer de secundaire geslachtsratio van een vogelsoort verschilt van de verwachte 1/1,
dan kunnen veel factoren hierin een rol spelen,
zeker wanneer het gaat om een <partieel> migrerende soort, vast broedgebied en buiten het broedseizoen.
buiten haar
Volgende mogelijke
oorzaken zouden kunnen een invloed hebben op het vastgestelde fenomeen - verschillen in trekdrang bij de beide geslachten,
zodat de ene verder
<zuidelijker> overwintert dan de andere. verschillen in gemiddelde trekrichting tussen de beide geslachten - verschillen in habitatpreferentie tussen de geslachten - verschillen in dagritme ("activiteit"> tussen de geslachten en de daaruit voortvloeiende verschillen in observeerbaarheid - een vast numeriek overwicht van één van beide geslachten - een selectieve determinatiefout. Zeer opvallende afwijkingen van de 1/1 verhouding treffen we trouwens ook aan bij soorten waar de determinatiefout nauwelijks speelt ;
denk bv.
maar eens aan de cijfers van Brilduikers,
Nonnetjes en Grote
Zaagbekken in het binnenland. Meerdere van de vermelde factoren ZlJn in het verleden bij de Sperwer onderzocht en aangetoond geworden :
5
- bij een willekeurige staalname van op allerlei wijzen verongelukte of geschoten Sperwers vond men in Oost-Duitsland inderdaad een sterk overwicht aan wijfjes <49 mannetjes tegen 112 wijfjes>
<Mlikovsky en
Piechocki, 1984!, maar in dit staal kunnen veel van de voornoemde factoren meegespeeld hebben.
- de meest overtuigende gegevens vinden we echter bij Marquiss en Newton <1982),
die cijfermateriaal publiceren over observatie en vangst in
opvallend verschillende biotopen
:
open landbouw
landbouw met
aaneengesloten
cantwitt
houtkanten
bos
Vangst
2. 9/1
1,5/1
0 ,7/1
Observatie
2,3/1
0,5/1
0,3/1
Er is
een zeer
mannetjes zouden zo
tevens
ontlopen.
de
uitgesproken invloed
behendiger jagen
konkurrentie
Schubert
<1982!
van
van het biotoop
de kleinere
in een gesloten bosbiotoop en zouden de
veel
stelde
grotere
trouwens
een
wijfjes
efficiënt
gelijkaardig
hoge
verhouding mannetjes vast in bosrijke gebieden in Duitsland <nl. 2,6/1l. Observatie wijfjes <of
geeft
een
vangst geeft
constante
overschatting
van
de
proportie
een overschatting van de proportie mannetjes,
maar dit is veel minder waarschijnlijk
!l.
REFERENTIES Marquiss M.
en Newton I. 1982.
Mlikovsky von J.
Habitat preference in male and female
<Accipiter nisus>.
Sparrowhawks
en Piechocki R. 1984.
verhältnisse bei Greifvögeln
<Stristtormes>. Schubert P.
1982.
Ibis 124 : 324-328. Zur Frage des Geschlechter
<Falconitormes> und Eulen
Beitr. Vogelkd., Jena 30
: 12-14.
Sperber-Beobachtungen im Kreis Rosslau, der
angrenzenden Elbaue und im NE-teil des Kreises Zerbst.
Apus 5
26-32.
Marc
He r r e m a n s
6 E
R
KALKSTREEK
TE
V
21-6
Weeral iets
S
Belvédère aangedaan
duchtig
aanspreken.
Op
E
N
HAN-SUR-LESSE
EN
zonneroosje,
kogelbloem, wondklaver, grote muggenorchis
G
moesten wij
kalkhelling
OMGEVING
tripmadam,
onze "De
vonden
bloedooievaarsbek,
we
naast
muurpeper,
kleine
cipreswolfsmelk,
Eerst
Langhe" al
immers
engbloem,
muizenoor,
gele morgenster,
pimpernel, bergnacht- en
een hele mondvol ... ) ook onbekende planten.
<hè hè,
We determineerden
en daar
deze
zoals
soorten
gestippeld
A
nieuw op het programma en het mocht er best zijn.
werd de "bekende"
L
zo o.a.
kleine steenthijm, gaffelsilene,
duinroos en
paardehoefklaver. Dé show
werd echter
gestolen door de tientallen karthuizeranjers en
graslelies. Ondertussen was waarnemingen van
ook Marc
en c••
Buizerd, Sijs
gearriveerd en
en CU
dit resulteerde in
raad het nooit,
beste lezer ... )
ook Kruisbek en Appelvink <om van de Heggemussen nog te zwijgen 1 >. In mei
vonden we
hier een
Hazelworm; nu
was het
de beurt aan een
<bijtgrage> Gladde slang en Muurhagedissen. En Vlinders, al driftig
ik zou ze haast nog vergeten.
"droog te
afgewerkt hebben
: Groot
een luzernevlinder Groentje,
oefenen" met
De "echten" beginnen best als ze het volgend lijstje
geaderd witje, Groot koolwitje,
<misschien
Hooibeestje,
hun net
en
"australis"
last
nachtvlinders als Roomvlakvlinder,
but
not
?!l,
Argusvlinder,
Tweekleurhooibeestje,
least
Koningspage.
Ook
Boterbloempje en Lindepijlstaart.
Te Belvaux opvallend weinig orchideeën, maar daar trokken we ons niet te veel van aan. verfbrem in
In dit jeneverbesreservaat ook esparcette, pijlbrem en
bloei.
en Roodbandvlinder,
Als dagvlinders o.a. Hamearis lucina, Dwergblauwtje en
verder
Dennespanner
en
de
Weegbreebeer
als
nachtvlinders. Van
de
laatste
stopplaats
onthouden
we
C?lbosvogeltje en de purperstreepparelmoervlinder.
de
gele
monnikskap
Ook de rupsen van de
Ringelrupsvlinder en de Kleine nachtpauwoog werden grondig bekeken. Marc
en
gezelschap
onbestemde barbecue
verlieten
terwijl de
ons
gingen eten [zeker Houtsnip of zoiets ?]. nog eens te herhalen.
vroeger
slimmeriken <=wij
voor
één
of
andere
dus> ergens "deftig"
In ieder geval een uitstap om
7
LIBELLEN
5-7
Te Lichtaart
NACHTZWALUWEN
/
wachtte ons
een geduldige
TE
A.V. uit
naargelang> en een heleboel plaatselijken op. wel :
w e kwamen
echter
:
immers zo'n
we reden
die kennelijk
slordige �O
LICHTAART
L.Cof uit
L.,
al
Geduld hadden deze kerels
min te laat aan.
Eén excuus
de laatste kilometers achter een bende wielerfreaken
niet tot
het "Tourmalet-type"
behoorden.
Dan maar
vlug naar de Hoge Rielen. Nog maar net binnen of onze netjes zwaaiden al lustig in het rond. Keizerlibel,
Groot Dikkopje en een Viervlek waren de namen van de
onschuldige <alhoewel, ...> slachtoffers. voor :
ze moesten maar niet "voor ons voeten" vliegen
Ondertussen werden allerlei triviaalnamen bedacht :
- Azuurwaterjuffer <mannetje> - Watersnuffel
:
"dieje met de zwarte U"
werd ook wel "snaterwuffel" of nog oneerbie
diger "wafelsnutter" genoemd. - Vuurjuffer -
Foei, foei toch ...
<zonder commentaar>
Gewone Pantserjuffer
:
geen vrouwelijke tankpiloot,
maar een
mooi bronsgroen glanzend gevalletje. Bij de Glazenmakers troffen we buiten de reeds geciteerde soorten ook de Zwarte
Heidelibel,
libellen.
Jammer genoeg van deze laatste geen mooie eksemplaren.
Tussendoor ook wijfje Sperwer
de
Blauwe
Glazenmaker
wat gevogelte :
met prooi.
Zwarte Mees,
Tenslotte
en
enkele
Matkop,
Venwitsnuit
Kuifmees,
en een
ook rondbladige zonnedauw en een
kameelhalsvlieg. Daarna
werd
plaatselijke
er
"van
alles"
"uitspanning".
letterlijk in het water,
geconsumeerd
's
Avonds
en
viel
gedronken
de
geplande
in
een
uitstap
geen Nachtzwaluwen dus ...
Herwig
21-7
SPRINGPUTTEN
Een vis- en scheptocht stond er toch aangekondigd. visnet kan
je net
zo goed
Koevinkje,
Klein
visnet).
Ook nog
vlinder
vangen,
Wel kijk,
dus
met een
Landkaartje,
koolwitje en Gehakkelde aurelia [dat geloof ik met dat Hommelzweefvlieg,
maar
eveneens Blauwe
<•larve>, Azuurwaterjuffer en Bloedrode Heidelibel.
Glazenmaker
B
Onder water larve
tenslotte :
Kokerjuffer
Posthoor- en Poelslak, Verder hoorden
larve Elzenvlieg Cmet sikkelvormige kakenl,
<sleurt
we
ook
marjolein,
boslathyrus
"onder de
loepe te
zijn
slaapzak
overal
meel,
Watermijt,
Geelgerande Watertor. een
Havik
roepen
en duizendguldenkruid
nemen".
O ja,
en
tevens
de moeite
die bosaardbeien,
waren
wilde
waard om
eens
wel ja hum, ... een
andere keer meer daarover... .
<alweerl
15-8
DAGTOCHT
15 Augustus
een weekend,
NAAR
was een
ZEEBRUGGE
prachtige dag dit jaar.
veel volk
Herwig
dus richting kust.
met vieren naar Zeebrugge trekken.
Zon,
een feestdag voor
Gelukkig geen files als wij
[wie rijdt er nu ook langs Antwerpen
rond?!] Eerst even halt houden aan Blokkersdijk,
waarschijnlijk het lelijkste
Honderden Krakeenden schijnen zich daar echter
natuurgebied ter wereld.
niet erg om te bekommeren en ook 9 Lepelaars en 2 Geoorde futen schijnen zich in hun element te voelen tussen rokende schoorstenen en olietanks. Door de enkele
aanhoudende droogte
overgebleven
Watersnippen en
plassen
Kemphanen.
ligt Zeebrugge er maar schraal bij. pleisteren
De show
Witgatjes
wordt echter
en
Op
Oeverlopers,
gestolen
door
een
Temminck strandloper. In het
Zwin opnieuw
in zomerkleed>. Tapuiten.
3 Lepelaars,
Langs
de rand
en 1
van het
Zilverplevier reservaat :
(vrijwel geheel 1
Paapje
In zijn geheel beschouwd een ontspannen vogelkijkdag,
spectaculaire waarnemingen,
maar onder
een prachtige zon.
en
3
zonder
Wat wil je
nog meer ?
AndrĂŠ
30-31
AUGUSTUS
Omwille van Uitgesteld, agenda.
CAP
weers- en
maar
nog niet
GRIS
NEZ
persoonlijke omstandigheden verloren :
volgend jaar
niet doorgegaan. beslist weer op de
9 IN
HET
Koch 1984
werden". 11n
:
SPAANS
"können
HEET
mit stinkendem
Reader's Digest 1986
dierenlijkjes" .
aangelokt door
:
"TORHASOLADA"
HIJ
Käse oder
Pferdemist
geködert
"voedt zich met sappen uit excrementen
Thieme' s vl indergids
"Elders
1980
w ordt
v ochtige bospaden waarvan hij het water opzuigt,
hij
terwijl
hij ook graag op de uitwerpselen van mens en dier gaat zitten". Gezellig
kereltje,
zal
de
hygiënische
ransuilstijl naar boven gefronst Wel,
Hubert
"hem" op En dan
L.
denken.
me afgelopen
een hondedrol,
in ?
ergens in onze streek, een 5 tal jaren geleden. met vlindernet gewapend toch maar
schetst
mIJn
verbazing de bewuste
fascination" ;
als
ik
op
'85 reeds
alive and
verschillende eks.
een
12-7
wijfje
zie rondfladderen.
plek -
Ook
een
verzekert me dat hij
De voedselplant van d e
waarnam.
rups CSalix capreaJ i s trouwens ook voorhanden
Grote
Nee hoor,
"kicking" bovendien.
andere natuurliefhebber die ik ter plaatse ontmoet, ook in
Cwenkbrauwen
je weet maar nooit...
Weerschijnvlinder op geen "target
lezer
Wat zal dat nu weer wezen
voorjaar over die mooie foto van
ben ik niet meer te houden hé;
eens gaan zien, Wie
vertelde
!J
:
een lokaal populatietje
dus ? ! Toemaatje
Marc H.
aldaar Chopelijk heel eind
verder
en c••
heeft ze in
zien eind
veel eitjes
ZIJn
tuin
een
juli een
afgevlogen
wijfje
gelegd ... J en dezelfde dag een mannetje
dat
bijna
de
keuken
binnenvloog Cwat voor iets vies waren ze daar aan het klaarmaken ?!J En dan
midden van
nog dit
:
Vlinders van Europa :
"Belg/IJ,
zeer zeldzaam in het
het land, lokaal in de Ardennen, sterk achteruitgegaan".
de Boommarter
dus ook
een zeer zeldzame vlinder in onze streek.
verrassingen staan onz de komende jaren nog te wachten ?
Herwig
- zoals Willem Vermandere
:
"Ek noeme sten name, t'es te delikaut"
Na
Welke
10
WAARNEMINGEN
BIJZONDER
Dodaars <Tachibaptus ruficollis> maximum : 2-9 :
minimaal 26 ex te SAR
CPES>
cPodiceps ni&ricollis>
Geoorde Fuut
van 1-9 tot 8-9 verbleef één juv. te SAR Ooievaar <Ciconia ciconia> :
14-8
CVZE,
WAF,
M.Hens>
:
3 ex te Overijse
werden daarvoor ook al opgemerkt te
<PES>
FLO <WAF>.
CAnas querquedula>
Zomertaling 25-7 8-8
1 ex te SAR <PES>
: :
3 ex te FLO
CM.Hens,
19-8
2 ex te FLO <PES> 1 ex te SAR
<PES>
24-8
4 ex te FLO
ccor
2-9
:
VZE>
en c•·>
ex te FlO <PES>
1
Krakeend <A nas strepera> 13-10
Visarend 8-8
:
een koppel te SAR CA.
Verboven>
<Pandion haliaetus> :
10-8
ex <VZE,
1 1
M.Hens,
F.8riké>
ex overvliegend te NKV <PDB>
12-8
ex te Gastuche <VZE,
13-8
ex <M.Hensl
16-8
ex te Gastuche <BLH,
A.Verboven>
VZE,
MAT>
ex te SAR <WAF> 17-8
ex te SAR <VZE, ex te OHZ
MAT>
<BOS)
18-8
ex te SAR <BOS>
21-8
ex te SAR <BOS,
J.Abelos>
25-8
ex te SAR <VZE,
NYJl
31-8
ex
naar ZW te Overijse <PES>
Wespendief <Pernis apivorus> verschillende waarnemingen :
ondermeer 1
baltsend ex boven de Doode
Bemde tijdens het BNVR-werkkamp <COI> Bruine Kiekendief <Circus aeru&inosus> vanaf
15 augustus vrijwel iedere dag waargenomen in de vallei.
Boomvalk CFalco subbuteo> ook dit jaar weer een broedgeval in de Dijlevallei buurt van Neerijse. 1
juv. gezien.
;
ergens in de
Vanaf half augustus werden regelmatig 2 ad.
•
11 Goudplevier 1�-8
<Trin8a 8lareola>
Bosruiter 9-9
CPluvialis apricaria> 1 ex te Overijse CPESl
:
nog 1 te NKV
CWAFl
Dwergmeeuw CLarus minutus> 7-8
:
1
15 tot
juv te SAR CWAFl 17-8
Roodkeelp ieper 7-10
:
Kruisbek
:
1 juv te SAR <BOS,
WAF,
W.Claes,
e.a.l
CAnthus cervinus>
ringvangst 1 te Werchter CL.Wouters>
Sperwergrasmus 10-9
:
<Sylvia nfsorial
ringvangst 1 juv. te Herent
<A.Cristaell
Cloxia curvfrostra> en Grote Kruisbek
<Loxia pytyopsittacus>
Nadat er gans de zomer sporadisch Kruisbekken waren,
nam het aantal
toe in september-oktober Cnu vrijwel dagelijks te Heverlee>.
Op
18-10 zaten er tevens Cvoor het eerst> 2 wijfjes Grote Kruisbek gedurende een 10-tal minuten bij de buren in de tuin. CM.Herremansl Ortolaan CEmberfza hortulana> B-9 ringvangst 1 juv wijfje te Werchter
CL.Wouters>
11-9 ringvangst 1 juv wijfje te Heverlee CM.Herremansl Gebruikte afkortingen :
SAR
=
Herwig Blockx
NYS
BOS
Steven Bouillon
PDB
BLH
OHZ
=
=
Nysten Johan Piet Debecker
cor
Dirk Costrop
PES
Stéphan Peten
HAF
François Halot
VZE
Gert Vandezande
MAT
Tom Martens
WAF
St.-Agatha-Rode
vijvers
=
FLO
=
F lorival
Oud-Heverlee zuid.
NKV
Frans Walterus =
Neerijse Kliniek
12
K
A
L
E
N
0
E
R
Voor practische inlichtingen in verband met deze uitstappen, steeds terecht bij AndrĂŠ Verboven
Zondag 9 november
<tel :
kan je
016/23 81 84 na 18 uur>
Daguitstap met de wagen naar Baraque Fraiture <of omgeving>.
Wandelen en genieten van de ongerepte
Ardense natuur.
Misschien zien we wel Notekrakers
Leiding : Marc Herremans Afspraak :
Zaterdag 20 December
Leuven Station
8.00 uur
Dagtocht met de wagen naar Blokkersdijk en
Antwerpen linkeroever. Samen met J.N.M. Afspraak :
Zaterdag 10 Januari
Leuven
8.00 uur
Leuven Station
De klassieke winter uitstap naar Zeeland : verkleum tussen de Ijseenden en Roodkeelduikers Leiding : Afspraak :
Herwig Blockx 7 u 30
Leuven Station.