Interview: Sleeplezen

Sleeplezen

Praten gaat moeizaam en zijn energieniveau is laag, maar wanneer het over Sleeplezen gaat, spreekt de ernstig zieke grondlegger Jaap Stoppelenburg vol passie. “Ieder kind zou in groep 3 moeten Sleeplezen. Weg met die methodes! Het is zo makkelijk.”

Stoppelenburg ontwikkelde Sleeplezen als remedierende methodiek voor leerlingen die het vlot leren lezen van woorden en zinnen moeilijk onder de knie krijgen. “Leerlingen haken af op het moment dat ze langere woorden niet meer kunnen overzien. Ze redden het niet meer met analyse en synthese en gaan traag, slecht of radend lezen om toch maar iets te produceren dat lijkt op een tekst.”

HOE WERKT SLEEPLEZEN?

Sleeplezen staat los van de standaard lesmethoden. Je laat de context van een tekst weg, zodat leerlingen zich louter concentreren op het lezen van woorden. “Die woorden plakken we gewoon achter elkaar. Ze kunnen niet terug- of vooruitkijken in de zin, kunnen hun eigen inefficiënte strategie niet meer gebruiken en kunnen daarmee eigenlijk geen kant meer op. We leren ze op die manier een truc aan voor het lezen van woorden en zinnen.”

LEESMOTIVATIE

Onderzoek van de RuG (2007) naar Sleeplezen toonde aan dat niet alleen het tempo van leerlingen significant verbeterde, maar dat ook de motivatie voor het vak lezen groeide. Dat is voor Stoppelenburg misschien nog wel de belangrijkste drijfveer: het vergroten van motivatie en vertrouwen bij leerlingen. “Leerlingen kwamen veelal beschadigd bij mij na een lange periode van worstelen, falen en frustratie. Tig keer was geprobeerd het lezen vlot te trekken en tig keer was dat mislukt. Iedere keer werd beloofd dat het goed zou komen, maar dat lukte niet. Leerlingen verliezen dan vanzelfsprekend zelfvertrouwen en leesplezier. Zeg niet tegen leerlingen dat het gaat werken, want dat weet je niet. Het mag ook nooit een verplichting zijn voor een leerling. Het is gewoon gezellig om samen te oefenen en als je het leuk vindt, mag je meedoen. Dan haal je druk weg en wordt het leren lezen minder beladen.”

HET WERKT!

Iemand die de kracht van Sleeplezen kan beamen is Janet Weima, directeur van sbo De Bolder in Franeker. Ze is de beoogde opvolger van Stoppelenburg en spreekt met net zoveel vuur over leesonderwijs en Sleeplezen. “Het werkt echt. Ik zie leerlingen grote sprongen maken, met alle gevolgen van dien. Soms al in vijf sessies en soms in tien. Je ziet leerlingen groeien, minder fouten maken en vlotter lezen. Ook komt hun zelfvertrouwen terug. Je moet niet onderschatten wat ‘niet goed kunnen lezen’ doet met het zelfvertrouwen en gevoel van eigenwaarde.”

“Het werkt echt. Ik zie leerlingen grote sprongen maken, met alle gevolgen van dien.”

BASISMETHODE OF REMEDIËREN?

Stoppelenburg en Weima denken verschillend over de inzet van Sleeplezen. Voor Stoppelenburg zou in groep 3 iedere leerling moeten gaan Sleeplezen. “Eerst moeten de leerlingen de koppeling van tekens en klanken in hun vingers hebben om daarna met Sleeplezen het technisch lezen van woorden en zinnen onder de knie te krijgen. Dat kan klassikaal waardoor je nog veel meer effect sorteert. De digitale versie van Sleeplezen, Slipr, is bij uitstek geschikt voor klassikaal gebruik. We moeten af van de methode van analyse en synthese. Op die manier bespaar je namelijk veel tijd en ellende. Je voorkomt daarmee achterstanden en verlies van motivatie. De zwakke lezers vallen niet meer uit, maar worden meegetrokken. Je hoeft niet meer extra te oefenen en programma’s op te tuigen om het technisch lezen op gang te krijgen, waardoor je tijd overhoudt voor inhoudelijk gericht onderwijs.” Weima ziet de methodiek vooral als remediërend. “Als je het klassikaal wilt aanpakken, dan zou je leerlingen individueel moeten begeleiden. Volgens mij kom je dan in de knoei met tijd en personeelsbezetting. Binnenkort voeren we een pilot uit die ons hier meer inzicht over oplevert.”

BEGRIJPEND LEZEN

Mensen die bezorgd zijn dat begrijpend lezen erbij inschiet, stelt Stoppelenburg gerust. “Wanneer het technisch lezen is geautomatiseerd, komt het begrip vanzelf bij boeiende teksten. Wanneer leerlingen vlot lezen, zonder al te veel fouten, begrijpen ze teksten vaak wel.” Weima vult aan: “Het is een voorwaarde dat het technisch lezen op niveau moet zijn voordat je begrijpend lezen kunt aanbieden. Begrijpend lezen en technisch lezen zijn gewoon twee verschillende dingen. Als je de techniek wilt aanleren, moet je de focus leggen op techniek en niet met begrip bezig zijn.”

SCHOPPEN TEGEN ZERE BENEN

“Ik heb tegen heel wat zere benen moeten schoppen en als Janet de methodiek verder uit gaat bouwen, dan zal ook zij tegen zere benen moeten blijven schoppen. Het is een totaal nieuwe manier van kijken naar leesontwikkeling. En het is zo onvoorstelbaar eenvoudig!”

TOEKOMST

“Ik merk nu dat het leven een einde heeft. Het zou prachtig zijn wanneer mijn werk een beetje effect heeft opgeleverd. Ik hoop dat Sleeplezen nog meer navolging krijgt. Er zijn al veel onderwijzers en leesspecialisten opgeleid, maar we kunnen altijd meer mensen gebruiken. Ook zou het mooi zijn als er nog meer onderzoek wordt gedaan naar de leesresultaten. Bovenal hoop ik dat leerlingen worden geholpen. Met Janet is de toekomst van Sleeplezen in goede handen. Ik raad iedereen aan de cursus Sleeplezen te volgen. Je zult door de vele videovoorbeelden zien hoe het werkt en dat het zin heeft. Als je bijna geen vorderingen meer verwacht, zul je verbaasd zijn over het effect. Je gelooft het pas wanneer je het resultaat ziet.”

Jaap Stoppelenburg