Vakblad Veiligheid 57 - Tweede kwartaal 2014

VAKBLAD VOOR BEDRIJFSHULPVERLENING • TWEEDE KWARTAAL 2014

57

VEILIG RONDVAREN • EIKENPROCESSIERUPS • VEILIGHEID EN LEIDERSCHAP • BHV IN OPENLUCHTMUSEUM EN IN ZORGINSTELLING • VISUEEL VEILIGHEIDSONDERRICHT • LETSEL DOOR ELEKTRICITEIT • WINTERSPELEN EN ARBEIDSVEILIGHEID 1

Wil jij Instructeur BHV worden?

Volg bij ons de beroepsopleiding (NIBHV gecertificeerd) Zowel onderdeel eerste hulp (EH) als brand en ontruiming (BO)

Voor meer informatie:

Alleen BHV/Ploegleider als vooropleiding vereist

kijk op www.ccb-groep.nl

In 8 dagen (EH) of 10 dagen (BO) inclusief examens

mail naar opleiding@ccb-groep.nl

Zeer hoog slagingspercentage Cursusgeld € 1.995 (EH) en € 2.550 (BO)

of bel: 020 - 528 6889

CCB Groep Amsterdam, opleidingsinstituut met 10 jaar ervaring,

(vraag naar Wilma Smid

goed bereikbaar met OV en auto (bushalte voor de deur en gratis parkeren)

of Jan Hemmers).

opleidingen

2

veiligheid-sbn 130416.indd 1

advies arbo

advies brand & ontruiming

I

25-04-13 14:03

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

WOORD Met gepaste trots heb ik onlangs kunnen berichten dat het NIBHV qua uiterlijk een nieuwe jas heeft aangetrokken. Onder het motto ‘Een nieuwe lente, een nieuw geluid!’ heeft iedereen kennis kunnen nemen van ons nieuwe logo en onze nieuwe huisstijl. Het vakblad VEILIGHEID kan vanzelfsprekend niet achterblijven. Het blad heeft met ingang van dit nummer een nieuw uiterlijk, dat de lezers hopelijk goed zal bevallen.

Ook alle andere producten van het NIBHV zullen (gefaseerd) van een nieuwe lay-out worden voorzien. De redactie van het vakblad blijft zich uiteraard onveranderd honderd procent inzetten voor veiligheid, kennis en kwaliteit. Datzelfde geldt voor alle overige NIBHV-medewerkers.

Ik wijs in dit verband graag op twee producten van deze inzet, die onlangs het licht zagen.

Allereerst is dat de uitgave ‘Eerste Hulp bij werken met kinderen’, die dit voorjaar is verschenen. Bij de totstandkoming ervan is samengewerkt met deskundigen uit het veld. Het boek is goedgekeurd door de Stichting Spoedeisende Hulp bij Kinderen. Verder attendeer ik op de nieuwe opleidingen voor First Responders in de (petro)chemische industrie. Deze opleidingen worden in nauwe samenwerking ontwikkeld door het NIBHV en het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV). Beide instituten worden hierbij ondersteund door de Vereniging van Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) en de Stichting Calamiteitenbeheersing in Bedrijven en Organisaties (Stichting CaBo).

Op onze website www.nibhv.nl is uitgebreide informatie te vinden over al onze activiteiten en producten.

Koos Pulleman, directeur NIBHV

HOUD Veilig rondvaren door Leiden

04

Nieuws

30

Column

09

Letsel door elektriciteit

36

NIBHV op bezoek bij Noordgastransport B.V.

10

Geen nood bij brand!

40

Bedrijfshulpverlening met historische dimensie in Openluchtmuseum

14

NIBHV Uitgaven

44

NIBHV Nieuws

45

Veiligheid in Sotsji

48

Beginnende branden blussen met een spuitbus

53

ONVEILIGHEID

54

De eikenprocessierups is beslist geen lieverdje 18

Managers risicobedrijven bij ramp 22 hoofdelijk aansprakelijk Visueel veiligheidsonderricht in Shell Pernis Safety Centrum

FON NIBHV-VEILIGHEID is een uitgave van: Nederlands Instituut voor Bedrijfshulpverlening (NIBHV) Hoofdweg 240, 3067 GJ Rotterdam Postbus 8714, 3009 AS Rotterdam Tel: 010 - 289 28 88 Fax: 010 - 289 28 80 E-mail: bhv@nibhv.nl REDACTIECOMMISSIE Jolanda de Haas en Koos Pulleman.

Medewerker aan dit nummer: Rob Jastrzebski (RJ).

26

REDACTIE Marcel Captijn (MC), Jolanda de Haas(JdH) en Jan Kooijman (JK), tevens eindredactie.

De redactie en het NIBHV besteden de grootst mogelijke zorg aan de inhoud van dit tijdschrift, maar aanvaarden geen aansprakelijkheid voor eventuele inhoudelijke fouten.

Vormgeving en drukwerk: SterkeTaal Reclamebureau NIBHV-VEILIGHEID verschijnt ieder kwartaal.

ABONNEMENTEN 35,40 euro inclusief btw, per kalenderjaar.

Het abonnement wordt aangegaan per kalenderjaar. Als u het abonnement wilt opzeggen dan dient u dit schriftelijk vóór 1 november van het komende kalenderjaar te doen.

Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

Voor abonnementen, reacties, ingezonden brieven, informatie en/of productnieuws: NIBHV, Postbus 8714, 3009 AS Rotterdam Tel: 010 - 2892888 Fax: 010 - 2892880 E-mail: bhv@nibhv.nl

ADVERTENTIEVERKOOP Bureau Van Vliet B.V., Robert Mondelaars Postbus 20 2040 AA Zandvoort Tel: 023 - 5714745 Fax: 023 - 5717680 E-mail: r.mondelaars@bureauvanvliet.com Internet: www.bureauvanvliet.com Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming worden verveelvoudigd, gepubliceerd of opgeslagen in een gegevensbestand. Overname van artikelen na overleg met uitgever en betrokken auteur/fotograaf. Aan de inhoud van deze uitgave mogen geen rechten worden ontleend.

ISSN 1568-3699

3

Veilig rondvaren door Leiden Inspectie blijft extra letten op rondvaartbedrijven De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) controleert in Nederland regelmatig of beroepsmatige schepen in de binnenvaart, zoals open rondvaartboten en passagiersschepen voldoen aan de Binnenvaartwet. Ook de boten van Rederij Rembrandt in Leiden kunnen bezoek verwachten van de ILT. Sinds 1950 verzorgt Rederij Rembrandt vanuit de Blauwpoortshaven (aan de Beestenmarkt) toeristische stadsrondvaarten in Leiden. De passagiers varen een uurtje door de singels en grachten van Leiden en krijgen daarbij uitleg over de historie van de stad.

In de zomer van 2012 inspecteerde de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), domein Scheepvaart, op 27 willekeurige plaatsen in Nederland honderd open rondvaartboten van 61 commerciële rondvaartbedrijven op naleving van de Binnenvaartwet. Gebleken is dat bij achttien open rondvaartboten het certificaat van onderzoek ontbrak. Het vaartijdenboek was 73 keer afwezig. Het doel van de inspectie was te bezien of de wet- en regelgeving wordt nageleefd. Een vaartuig dat meer dan twaalf personen vervoert, moet in het bezit zijn van een certificaat van onderzoek (cvo). Dit certificaat toont aan dat een schip voor wat betreft de veiligheid voldoet aan de eisen van de Binnenvaartwet. Op twee na waren aan boord van de boten met een geldig cvo de voorgeschreven veiligheidsmiddelen, zoals reddingsboeien en reddingsmiddelen, aanwezig.

In de gevallen waarin tijdens de controle bleek dat de brandblusser ontbrak of dat de keuringsdatum ervan was verouderd, maakte een controle korte tijd later duidelijk dat deze manco’s waren hersteld. Hetzelfde geldt voor de soms ontbrekende verbanddozen.

De ILT onderzocht tevens of er een toename is van rondvaartboten die worden gebruikt in strijd met de geldende regelgeving voor commerciële rondvaarten. De ILT ontvangt regelmatig klachten van commerciële rondvaartbedrijven over open boten die door particulieren of anderen tegen betaling als rondvaartboten worden aangeboden en die dan meer dan twaalf passagiers vervoeren.

Deze boten zouden daarmee niet aan de eisen van de wet voldoen. Tijdens de inspectie in 2012 zijn echter geen personen aangetroffen die tegen betaling rondvaarten met open sloepen of andere open boten aanboden voor meer dan twaalf passagiers. Dat sluit niet uit dat het toch gebeurt, in de praktijk blijkt deze groep moeilijk te traceren. Via internet worden wel rondvaarten met open sloepen aangeboden. Hierbij staat

4

meestal vermeld dat maximaal twaalf personen kunnen meevaren. Door die beperking van het aantal opvarenden valt deze vorm van vervoer dan niet onder de Binnenvaartwet en is er dus niets te controleren.

Inspecties 2013 In de zomer van 2013 deed de ILT opnieuw een inspectie op basis van de Binnenvaartwet. Deze keer bij passagiersschepen in de binnenvaart maar ook, als vervolg op de inspectie in 2012, bij open rondvaartboten van ideële en educatieve instellingen.

Uit de controles is gebleken dat de naleving van de regelgeving op de geïnspecteerde hotelschepen in orde is. De naleving door schepen voor dagtochten kan beter, omdat niet altijd aan de eisen met betrekking tot reddingsmiddelen en -boeien werd voldaan.

De inspectieresultaten bij de open rondvaartboten met een ideële of educatie instelling laten zien dat de naleving van de wet slechter is dan bij de reguliere open rondvaartboten die bij de inspectie in 2012 waren gecontroleerd. De open rondvaartboten van ondernemingen met een ideëel of educatief karakter waren in 2012 buiten beschouwing gelaten. De ILT vindt het zorgelijk dat op drie van de 25 gecontroleerde open rondvaartboten, die varen met een ideëel of educatief doel, geen schipper met een vaarbewijs aanwezig is. Ook hadden zes van de 25 rondvaartboten geen cvo.

Aan boord van acht boten ontbrak de verplichte brandblusser of was de keuringstermijn ervan verstreken.

In 2013 zijn de commerciële open rondvaartbedrijven die in 2012 niet voldeden aan de Binnenvaartwet opnieuw bezocht. Nu voldeden al deze bedrijven wel aan de eisen. Op de al eerder geuite klacht dat er een wildgroei van niet commerciële rondvaartboten zou zijn, kan de ILT niet ingaan.

Dergelijke activiteiten zijn namelijk niet zijn

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

5

aangetroffen tijdens de inspectie, ook niet in 2012.

In de komende jaren blijft de ILT tijdens reguliere controles extra aandacht besteden aan alle rondvaartbedrijven met open rondvaartboten.

Rederij Rembrandt Rederij Rembrandt verzorgt stadsrondvaarten in Leiden. Van maart tot en met oktober vertrekken rondvaartboten vijf keer per dag op vaste tijden vanaf het afvaartponton in de Blauwpoortshaven aan de Beestenmarkt. Ervaren schippers varen de passagiers in een klein uur door de mooiste singels en grachten van Leiden, waarbij informatie wordt gegeven over de rijke historie van het monumentale Leiden. Daarnaast biedt Rederij Rembrandt de mogelijkheid om met een speciaal gezelschap gebruik te maken van een arrangement, al dan niet op maat gemaakt.

De rondvaartboten van Rembrandt zijn geschikt voor elk weertype. Ze kunnen worden overdekt en verwarmd of helemaal geopend blijven, in afstemming op de weersomstandigheden. De boten liggen laag op het water, waardoor ze onder de meeste lage bruggen in Leiden kunnen doorvaren. Een minpuntje is dat de boten niet zo goed toegankelijk zijn voor niet-zelfredzame mensen, mede door de instap in de boot via vier traptreden. Met enige hulp van het personeel valt dat in de meeste gevallen wel te overwinnen.

Paul Groenen is sinds 2005 de eigenaar van het bedrijf. Hij zorgt ervoor dat de onderneming blijft draaien, zowel op economisch als op technisch gebied. Hij vertelt dat het bedrijf al sinds 1950 rondvaarten verzorgt vanaf dezelfde plek aan de Beestenmarkt in Leiden. “Onze boten zijn nog altijd dezelfde als toen, het afvaartponton is inmiddels vernieuwd. Het bedrijf is opgericht door twee broers die een pakketdienst over water hadden op Amsterdam en vice versa.

Vele jaren later werd de gemeente Leiden eigenaar van het bedrijf. De voornaam van de schilder Rembrandt Harmenszoon van Rijn werd toen als bedrijfsnaam gekozen, omdat Leiden 6

zijn geboortestad is. We varen met twee grote rondvaartboten. In de ene mogen maximaal 45 en in de andere 50 passagiers. In een kleinere, open boot voor speciale arrangementen kunnen twintig personen. We hebben van 1 maart tot 1 november twee personen voor de kassabediening en vijf schippers in dienst. In de winter zijn we op een beperktere schaal in bedrijf, meestal in de weekenden en tijdens vakanties en voor speciaal door gezelschappen bestelde vaarten.”

Eerste Hulp Sonja Bierenbroodspot is manager bij Rederij Rembrandt. Zij gaat over het dagelijks reilen en zeilen van de onderneming, zoals het verzorgen van arrangementen, de contacten met hotels, de public relations en het aansturen van personeel.

Zij zegt: “Ons kassasysteem houdt precies bij hoeveel kaartjes er voor een afvaart zijn verkocht, zodat er nooit te veel passagiers aan boord komen. Er gaat er nooit één meer mee

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

“Het grootste risico voor de passagiers zijn de bruggen. Ook al zijn de rondvaartboten laag gebouwd, toch stoten sommige mensen hun hoofd. Omdat zij bijvoorbeeld opstaan om gauw een foto te maken.”

dan toegestaan, want onze verzekering staat dat niet toe. Alle schippers zijn Eerste Hulp opgeleid en op ieder schip is een marifoon en een mobiele telefoon. In geval van nood wordt meteen contact gezocht met de kassa op het afvaartponton of als dat niet lukt met een brugwachter.” Paul Groenen vult aan: “Sinds kort is er ook AIS aan boord: een Automatic Identification System. Op het beeldscherm van een computer is daarmee te zien om welk schip het gaat en wat de precieze locatie van het schip is. Dus wij weten op het ponton altijd precies waar onze schepen zich bevinden en welke schepen er in de buurt zijn. Bij een incident verzorgen wij indien nodig snel aanvullende hulp. Meestal kunnen we dat zelf af, maar als het moet alarmeren we 112. De schippers hebben bij een incident als eerste zorg het veilig stellen van boot en passagiers. Zodra dat gebeurd is, kan een schipper zelf Eerste Hulp verlenen.

Op iedere boot is een verbanddoos aanwezig.

Dat is verplicht. Verder zorgen wij ervoor dat de gangpaden altijd vrij beloopbaar zijn.

Kinderwagens en andere obstakels mogen niet aan boord.”

Keuring boten Volgens Paul Groenen worden alle schepen van Rederij Rembrandt regelmatig gekeurd door een bureau dat is aangewezen door een overheidsinstantie. De Binnenvaartwet is daarbij leidend. Groenen: “Een rondvaartbedrijf is verplicht om ieder schip eens in de drie jaar te laten keuren om vervolgens een certificaat van onderzoek te krijgen. Goedgekeurde reddingsboeien, reddingsmiddelen, brandblussers en verbanddozen zijn onontbeerlijk aan boord.”

Sonja Bierenbroodspot: “Ook moet de kwaliteit van de boot goed zijn en moeten er extra pompen aanwezig zijn. Zwemvesten zijn niet

verplicht bij ons, omdat we alleen op binnenwater varen. Onze zitkussens met handgrepen en de rugleuningen doen in nood dienst als drijfmiddelen. Dat volstaat voor de wet. De gemiddelde vaardiepte is tweeënhalve meter, hier rond het ponton is het water vier meter diep.”

Risico’s Gevraagd naar het grootste risico voor de passagiers, geeft Paul Groenen als antwoord: “Bruggen. De rondvaartboten gaan 26 keer per vaart onder een brug door. Onze boten zijn met opzet laag gebouwd, omdat sommige bruggen in Leiden slechts iets hoger dan de boot zelf zijn.

De boten varen met een gemiddelde snelheid van zes, zeven kilometer per uur, bij een brug iets langzamer. Sommige mensen staan op, bijvoorbeeld om nog snel een foto te maken. Het is de grootste zorg van onze schippers. Bij iedere brugpassage kijkt de schipper in de spiegels.

Indien nodig waarschuwt hij mensen om te gaan zitten. Soms is dat tegen dovemansoren gezegd en stoten mensen hun hoofd. Er zijn dus wel eens incidenten, maar de schade is tot nu toe gebleven bij hersenschuddingen en/of hoofdwonden.”

Verder loopt Rederij Rembrandt de gebruikelijke risico’s die horen bij het samenkomen van een groep mensen en bij het rondvaren in drukke wateren. Een persoon kan zich bijvoorbeeld bezeren als gevolg van een aanvaring of onwel worden, zodat afvoer via ambulance noodzakelijk is. Er is geen AED aan boord van de schepen en op het afvaartponton en ook niet bij een van de vele winkels en horecagelegenheden op het aangrenzende plein. Het ziekenhuis is echter vlakbij en de vrijwel altijd aanwezige Sonja Bierenbroodspot en een collega beschikken over een BHV-diploma.

7

Controles Ook Rederij Rembrandt is door de ILT bezocht.

Sonja Bierenbroodspot en Paul Groenen zijn dus op de hoogte van de inspecties die de laatste jaren door de ILT worden uitgevoerd.

Geconfronteerd met enige minpunten bij de door de ILT geïnspecteerde rondvaartbedrijven geven zij aan dat hun bedrijf wél aan alle wettelijke eisen voldoet.

Paul Groenen: “Onze boten hebben allemaal een geldig certificaat van onderzoek. En zoals al eerder gezegd zijn alle vereiste veiligheidsen reddingsmiddelen aan boord. Natuurlijk hebben al onze schippers een vaarbewijs en zijn we goed verzekerd. De schippers kunnen zich volledig richten op het veilig besturen van de boot, omdat zij geen uitleg over de stad hoeven te geven. Dat doet het in 2011 vrijwillig aangeschafte GPS-gestuurde gidssysteem, waarmee in zeven talen tegelijkertijd gegidst wordt. De Nederlandse taal gaat via de speakers.

Engels, Duits, Frans, Spaans, Italiaans en Japans zijn via een koptelefoon te beluisteren.

Ik ben overigens een warm voorstander van regelmatige controles. Wat mij betreft mag de ILT zelfs nog scherper gaan letten op de open rondvaartboten van ideële en educatieve instellingen. Vaak zitten daar lieden achter die in mijn optiek oneerlijke concurrentie opleveren voor de reguliere rondvaartbranche. En omdat ze kennelijk niet altijd alles op orde hebben, kunnen ze een gevaar zijn voor meevarende passagiers.” Sonja Bierenbroodspot besluit: “Hetzelfde geldt in wezen voor de ‘hobbyisten’ die, ook in Leiden, tegen betaling rondvaarten 8

voor maximaal twaalf passagiers aanbieden. Die worden niet gecontroleerd door de overheid en een klein vaarbewijs voor de schipper volstaat.

Het klein vaarbewijs bestaat alleen uit theorie.

Vanwege het gebrek aan enige praktijkervaring houdt dat niet in dat je dan goed zou kunnen varen. Bovendien hoeven ze niet te voldoen aan wettelijke eisen. Maar ze beconcurreren wel de professionele branche die zich keurig aan de regels houdt.”

Waarvan akte. (JK)

Definitie open rondvaartboot Een open rondvaartboot is een passagiersschip met een lengte op de waterlijn van minder dan twintig meter. Het schip is ingericht en bestemd uitsluitend voor rondvaarten met een ononderbroken vaarduur van ten hoogste twee uren. Daarnaast heeft een open rondvaartboot geen gesloten opbouw, geen doorlopend dek en is het schip bestemd voor gebruik op de binnenwateren van zone 3 (golfhoogte tot 0,6 meter) of zone 4 (geen golven). Aan open rondvaartboten worden wettelijke eisen gesteld ten aanzien van documenten en veiligheids- en reddingsmiddelen, zoals een vaarbewijs, een certificaat van onderzoek (cvo), reddingsboeien en blustoestellen.

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

Column Al voorbij voor je er erg in hebt… de NSS Ruim een jaar aan voorbereidingen en dan is het eindelijk zo ver: de Nuclear Security Summit (NSS) in Den Haag gaat beginnen. De vliegtuigen kwamen op zondag en maandagochtend binnen, de gasten werden ontvangen en voor je het weet was het circus alweer voorbij. Tijdens de derde NSS vielen een aantal dingen op.

Natuurlijk ging het over een adequate en veilige manier van omgaan met kernafval, vuile bommen e.d., maar voor de gemiddelde toeschouwer ging het toch vooral over de dreiging van het Rusland van Poetin en de inval in de Krim - dit keer de G7 die in Den Haag met elkaar om de tafel gingen (en niet de G8 zoals in Sotsji) - en ook een beetje over de waarde van de Nederlandse kunstschatten.

Omdat uiteindelijk de meeste ogen waren gericht op superster Obama, zijn Rembrandt en Mondriaan - en onze Hollandse tulp - de echte winnaars van de derde NSS. Het bleef rustig tijdens de NSS, buitengewoon rustig. Op enkele plaatsen zijn actievoerders opgepakt, maar voor de rest verliep het buitengewoon ‘smooth’. Opnieuw bleek dat Nederlanders zich over het algemeen buitengewoon veerkrachtig aanpassen aan de situatie. De gevreesde files bleven uit. Rijkswaterstaat heeft niet voor niets dagenlang gewaarschuwd om Den Haag en wijde omgeving te mijden. Perfecte specifieke risicocommunicatie (wat staat u als automobilist te wachten?) wierp haar vruchten af.

Overdreven voorbereiding? Terecht stelde Ira Helsloot in NRC Handelsblad (van 21 maart 2014) dat het ook met 1000 scenario’s niet veiliger wordt.

Monique Koemans (in NRC van 13 maart 2014) vroeg zich af wie dan die vijand is tegen wie de steeds extremere veiligheidsmaatregelen worden genomen. Dat lijken allang niet meer de terroristen te zijn, maar de angst zelf. De angst dat er, hoe onbeduidend ook, maar iets mis zou kunnen gaan.

Je kunt zeggen dat extreme anticipatie (er mag helemaal niets mis gaan!), gecombineerd wordt met een ver doorgevoerde veerkracht via de inzet van 13.000 politieagenten, 4000 marechaussees en 3000 militairen. Daarmee worden twee veiligheidsstrategieën, anticipatie en veerkracht, tegelijkertijd toegepast.

Er is al met al sprake van de ‘wet van steeds maar meer’. Iedere keer komt er alleen maar bij. Van 6000 naar 13.000 agenten en van 40 naar 80 scenario’s, als de vergelijking met de Kroningsdag wordt gemaakt. Aangezien alle scenario’s van de vorige

keer ook een volgende keer weer denkbaar zijn en er creatief ook nog zoveel meer te bedenken is… waar eindigt dit dan?

Eigenlijk vraagt dit om meer en betere algemene communicatie vooraf. De NSS is prima verlopen, maar de overheid had voorafgaand meer kunnen uitleggen, waarom er gekozen is voor deze strategie.

Opstelten en Rutte hadden kunnen uitleggen dat dit geen Kroningsdag is en waarom deze NSS juist veel meer inzet rechtvaardigt. Ze hadden kunnen uitleggen, dat alleen al vanwege het feit dat deze bijeenkomst al zo lang van tevoren bekend was (in tegenstelling tot bijvoorbeeld de begrafenis van Nelson Mandela), de veiligheidsrisico’s groter zijn.

Ook degenen die kwaad wilden, hadden immers ruim een jaar de tijd om voorbereidingen te treffen.

Ten slotte had het dilemma geduid kunnen worden tussen risico’s nemen en risico’s voorkomen, plus de keuzes die daarin gemaakt zijn: dit keer accepteren wij geen enkele verstoring.

Dergelijke communicatie vooraf (feitelijk dus een vorm van duidende bestuurlijke risico-informatie) zou moeten gaan over het afwegen van en het omgaan met (dergelijke) dilemma’s. De paradox van ‘hoe langer van tevoren bekend, hoe meer wij moeten voorbereiden’ had gecommuniceerd kunnen worden.

Menno van Duin, lector Crisisbeheersing (Instituut Fysieke Veiligheid/Politieacademie), bijzonder lector Regie van Veiligheid (Hogeschool Utrecht i.s.m. de Veiligheidsregio Utrecht).

9

Noordgastransport BV is in 1973 opgericht om het aardgas, dat werd geproduceerd in het L10-blok op het Nederlandse deel van de Noordzee, te transporteren en te behandelen. In latere jaren zijn de werkzaamheden uitgebreid met het transport en de behandeling van aardgas geproduceerd door derden, ook van buiten het Nederlands continentaal plat.

Gasproductieplatform op L10-blok in de Noordzee.

NIBHV op bezoek bij Noordgastransport B.V. Dagelijks 28.000.000 kubieke meter gas door 500 km pijpleiding Noordgastransport BV is in 1973 opgericht om het aardgas, dat werd geproduceerd in het L10-blok op het Nederlandse deel van de Noordzee, te transporteren en te behandelen.

In latere jaren zijn de werkzaamheden uitgebreid met het transport en de behandeling van aardgas geproduceerd door derden, ook van buiten het Nederlands continentaal plat.

Noordgastransport B.V. (NGT) verzorgt de bewerking en de levering van een groot deel van het aardgas dat op het Nederlands continentaal plat en daarbuiten wordt gewonnen. Na aankomst van het gas op het gasbehandelings- station van NGT in Uithuizen aan de kust van Groningen wordt het geschikt gemaakt voor verdere doorvoer. Het gaat per dag om ongeveer 28 miljoen kubieke meter aardgas, waarbij 800 kubieke meter condensaat wordt opgevangen.

Aardgascondensaat is een mengsel van stoffen, hoofdzakelijk koolwaterstoffen, die condenseren bij de winning van aardgas als gevolg van de 10

temperatuur- en drukverlaging die optreedt bij gasbehandeling.

Daarna wordt het gas geleverd aan het pijpleidingennetwerk van de beheerder van het landelijke gastransportnet, Gas Transport Services B.V. Op het terrein in Uithuizen geeft de gasmeetstraat informatie over temperatuur, kwaliteit en druk van het binnenkomende gas.

Ook wordt daar het aantal kubieke meters en de calorische waarde (energiewaarde) van het gas berekend. NGT heeft op het Nederlands continentaal plat een uitgebreid transportsysteem voor aardgas. In totaal beheert NGT ongeveer 470 kilometer aan pijpleidingen met een dagelijkse totale transportcapaciteit van ongeveer 42 miljoen kubieke meter. Het aardgas wordt binnen en buiten Nederland verbruikt.

NIBHV directeur Koos Pulleman toog naar het Hoge Noorden om een kijkje te nemen op het gasbehandelingsstation. Hij kreeg er uitgebreide uitleg van Kees Mark, Plant Manager bij Noordgastransport B.V. Zij spraken verder onder

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

meer over bedrijfshulpverlening, veiligheid en beveiliging.

Koos Pulleman: “Schetst u eens de historie van Noordgastransport.”

Kees Mark: “Eind jaren zestig kwamen de Texaanse Hunt-brothers naar Nederland om met hun bedrijf Placid het toen onder de Noordzee ontdekte gas te winnen. De Amerikaanse serie Dallas is op deze twee

kleurrijke figuren gebaseerd. Dat gas bevond zich in het L10-blok van het Nederlands continentaal plat.

Een continentaal plat is een ondiepe zee, grenzend aan het vasteland. In dit geval dus de Noordzee die in genummerde blokken is verdeeld. Het gas moest aan land komen via lange, onderzeese pijpleidingen om daar verwerkt te worden. Dat zou aanvankelijk in Duitsland gebeuren. Pas op het laatste moment is vooral uit economische overwegingen besloten om het gas toch in Nederland te behandelen. Vandaar dat de pijpleiding net na het laatste Nederlandse Waddeneiland plotseling een bocht van negentig

graden maakt richting Uithuizen en niet tien kilometer verder aan land komt in Duitsland. Als dat besluit toen niet was genomen, zou NGT als verwerker en transporteur van gas misschien nooit zijn opgericht. Nu komt 25 procent van het door Nederland geproduceerde gas hier in Uithuizen binnen.”

Koos Pulleman: “Om misverstanden te voorkomen.

Het gas zelf is niet jullie eigendom.”

Kees Mark: “Dat klopt. NGT is eigenaar van de pijpleidingen waardoorheen het gas gaat. Bij elkaar is er bijna vijfhonderd kilometer aan leiding. Verder staan er twee platformen van ons op het continentaal plat.

Een verzamelplatform en een compressieplatform om het gas de juiste druk voor transport te geven.

Wij transporteren gas van en voor anderen, onze bedrijfsnaam is logisch gekozen. We leveren dus aan meerdere Europese energiebedrijven uit naam van de gasproducenten.”

Koos Pulleman: “Hoeveel man werken op het terrein in Uithuizen?”

Kees Mark: “Dagelijks zijn er ongeveer vijftig mensen aanwezig, van wie dertig in vaste dienst. Zowel de eigen, als de extern aangetrokken mensen moeten VCA zijn opgeleid. Dat wordt bij aankomst van nieuwe mensen aan de poort gecontroleerd. Verder zijn er aanvullende, vakspecifieke eisen. Er zijn op dit terrein van 35 hectare ’s zomers bijvoorbeeld dagelijks drie VCA-gecertificeerde mensen van een hoveniersbedrijf bezig om al het groen te onderhouden. Als al het gras gemaaid is, kan aan de andere kant opnieuw worden begonnen. Alle grond is eigendom en biedt ruimte 11

aan een eventuele verdubbeling van alles wat er nu op staat. Toen hier ooit werd gestart, was namelijk niet helemaal duidelijk wat de capaciteit zou (moeten) worden We hebben een paar jaar geleden even op onze top gedraaid. Nu hebben we meer capaciteit dan er gas wordt gewonnen. Voor de duidelijkheid: wij krijgen hier geen gas uit het Groninger gasveld, alles komt uit de offshore gasvelden.”

Koos Pulleman: “De staat van onderhoud van de gasleidingen op de bodem van de zee is jullie eigen verantwoordelijkheid. Wat zijn de risico’s?”

Kees Mark: “Als er wat mee is, moeten wij (laten) optreden. Het grootste risico voor wat betreft het pijpleidingennetwerk is de bodemkarakteristiek van de Waddenzee.

Die is erg onrustig. Vooral onder invloed van stromingen. Zo ligt de gasleiding die eind jaren zestig óm Rottumerplaat heen is gelegd nu ónder Rottumerplaat. De leiding is niet verplaatst, maar het eiland wel! Door sterke stroming is er kans op onderspoeling, waardoor de grond onder de pijpleiding verdwijnt. Het gaat om zware 36 inch (bijna een meter diameter, één inch = 2,54 centimeter, red.) leidingen. Een ander risico vormt de druk bevaren Noordzee boven de Waddeneilanden. Een uitgegooid scheepsanker kan achter een pijpleiding blijven hangen. Het is inderdaad een keer gebeurd, gelukkig zonder ernstig gevolg.”

Koos Pulleman: “Bij schade aan een leiding is er waarschijnlijk heel snel een drukverschil zichtbaar hier in het gasbehandelingsstation?”

Kees Mark: “Inderdaad. Er gaat ruim 1 miljoen kuub gas per uur doorheen. Bij beschadiging, bijvoorbeeld een scheur in een pijpleiding, gaat alles direct plat. We kunnen precies zien waar iets aan de hand is en wat er moet worden afgesloten. Ik wijs erop dat dit een scenario 12

is. We zijn erop voorbereid en we kunnen de reparaties onder water uitvoeren. Het is echter nooit gebeurd. Een schip met speciale apparatuur vaart twee keer per jaar ter controle boven alle leidingen. Soms geven die aanleiding tot het uitvoeren van preventieve grind- of zandstortingen.”

Koos Pulleman: “Wat zijn de risico’s in Uithuizen op het terrein of zoals jullie zeggen de plant?”

Kees Mark: “Mijns inziens is risico: kans x effect.

Aan de kans proberen we wat te doen door streng toezicht, gedegen onderhoud en reguliere inspecties.

Het effect van een incident kan in deze industrietak groot zijn. Het gas komt onder hoge druk, tachtig bar, binnen. Het aardgas en het condensaat bevatten ongezonde stoffen, zoals benzeen. Er zijn dus risico’s voor wat betreft schade voor mens en milieu.

Menselijke fouten op de plant vormen een risico tijdens onderhoud. Een verkeerd gemonteerde pakking kan bij opstarten leiden tot schade. Vandaar de hoge opleidings- en veiligheidseisen die we aan iedereen stellen.”

Koos Pulleman: “Als er op een nieuwe locatie gas uit de bodem gehaald zou kunnen worden, is NGT de vanzelfsprekende vervoerder, neem ik aan?”

Kees Mark: “Wij hebben geen monopolie, maar

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

we voeren inderdaad veel gas door. Als er ergens een nieuw gasveld(je) wordt ontgonnen, bijvoorbeeld in de Waddenzee, wordt er een nieuwe pijpleiding aangelegd. Die laten we via de kortste route op de zeebodem aansluiten op ons al bestaande netwerk. Voordat het gas kan worden gewonnen, zijn er inspraakprocedures.

Het kan zijn dat gas, dat zich ergens op twee kilometer uit de kust bevindt, pas op zeven tot twaalf kilometer uit de kust omhoog mag worden gehaald, omdat er anders mogelijk horizonvervuiling optreedt. Dat vereist aanzienlijk meer financiële investeringen van de producent, vanwege extra boringen en langere pijpleidingen. Meestal maken wij, voorafgaand aan een proefboring en vergunningaanvraag, een MER (milieueffecten rapportage, red.). Die geeft niet alleen informatie over de effecten op milieu- en gezondheidsgebied, maar ook over de economische haalbaarheid van de eventuele ontginning.”

Koos Pulleman: “Niet iedereen heeft begrip voor jullie activiteiten?”

Kees Mark: “Bij veel mensen speelt de perceptie een belangrijke rol, omdat zij de feiten niet altijd kennen. Zij denken bij een boorplatform aan een enorm oppervlak met grote uitstekende boortorens. De begrippen boorplatform en gasproductieplatform worden dan door elkaar gehaald. Een boorplatform is tijdelijk aanwezig, maar dat verdwijnt weer na aanbrenging van een pijp om het gas omhoog te laten komen. Gas oppompen is net zo’n verkeerde aanname, gas komt vanzelf naar boven.”

Koos Pulleman: “Is er permanent iemand op de plant aanwezig” Kees Mark: “Ja, de productie van gas gaat 24 uur per dag en 365 dagen per jaar door. Onze operators zijn dan ook altijd aanwezig om de productie en de veiligheid te bewaken. Onze plant was de laatste tien jaar 99,97 procent van de tijd beschikbaar. Die driehonderdste procent was een van tevoren geplande shutdown. Het lage uitvalpercentage komt vooral door de dubbele uitvoering van installaties.”

Koos Pulleman: “Verzorgen jullie de VCA- en BHV-opleidingen zelf?”

Kees Mark: “Nee, die worden uitbesteed. De ‘vaste’ mensen van buitenaf draaien mee, zodra er moet worden opgeleid en/of herhaald. Dat bevordert de synergie en de collegialiteit in de ploegen.”

veiligheidsvoorschriften worden getoond.

Iedereen die op de plant wordt toegelaten, moet deze korte film gezien hebben. Dus ook Koos Pulleman heeft deze informatieve film bekeken.

Verder maakt een uitgebreide rondgang over het terrein van Noordgastransport B.V. duidelijk, dat alles op het gebied van integrale veiligheid prima is geregeld bij NGT. Zonder op alle details in te gaan, dienen als opvallende punten genoemd te worden een apart op het terrein opgestelde container met milieustraat

en een werkplaats met onder meer een lasserij en met schildersbenodigdheden voor de twee schilders van een extern schildersbedrijf die continu bezig zijn met constructieschilderen.

Ook is er op het terrein een enorm magazijn met materialen die essentieel zijn om uitval van de plant te voorkomen. Momenteel werkt NGT hard aan een geautomatiseerd onderhoudsen voorraadbeheersysteem. Verderop op het terrein, naast de gasmeetstraat, bevindt zich het apart staande BHV-gebouwtje, waar de BHV’ers oefenen en zich verzamelen in geval van brand.

In dat gebouw bevinden zich tevens alle BHVmaterialen, zoals portofoons, helmen en kleding.

De BHV’ers zijn getraind in het dragen van perslucht. In de nabije toekomst krijgt NGT de beschikking over een emergency controlroom, van waaruit de bestrijding van een eventuele calamiteit nog beter kan worden gecoördineerd dan nu vanuit de controlekamer.

Tijdens de rondgang valt ook het blussysteem op. Het bluswater komt enerzijds uit een vijver op het terrein van NGT, waarin regenwater wordt opgevangen, anderzijds uit een grote opslagtank met bluswater. Er is een aantal bluspunten waar het bluswater ondergronds wordt heengevoerd.

De gehele blusinstallatie is zelfvoorzienend en zelfreinigend. Van verontreinigd bluswater in het milieu is geen sprake.

Het gesprek met Kees Mark en de rondgang over de plant maken duidelijk dat NGT zijn veiligheidsen milieuzaken keurig op orde heeft. (JK)

NGT heeft een speciale bedrijfsfilm laten produceren, waarin productieproces en 13

Het Openluchtmuseum in Arnhem is niet zomaar een museum. Met 45 hectare en meer dan tachtig historische gebouwen en objecten, is het beter te spreken van een cultuurhistorisch expositielandschap.

Omvang, collectie, activiteiten en bezoekersstromen bepalen de randvoorwaarden waarbinnen de bedrijfshulpverlening van dit bijzondere museum functioneert. In 2009 werd de BHV-organisatie in het Openluchtmuseum op een nieuwe leest geschoeid en beter afgestemd op de aanwezige risico’s.

Bedrijfshulpverlening met historische dimensie in Openluchtmuseum “De collectie bepaalt mede het risicoprofiel.”

In het Openluchtmuseum in Arnhem is veiligheid een beleidsthema met hoge prioriteit. Dat is de mening van Jeroen Bergers, hoofd beveiliging en bedrijfshulpverlening van het Openluchtmuseum.

Bergers: “We hebben op jaarbasis ruim 500.000 bezoekers. Die moeten zich tijdens hun verblijf op ons terrein te allen tijde veilig en beschermd voelen.

De bijzondere aard en opzet van het museum is terug te zien in het risicoprofiel. Zo hebben we een omvangrijk en bosrijk buitenterrein, waardoor we tijdens openstelling continu alert moeten zijn op situaties van extreem weer en brandgevaar. Een storm of plotseling zwaar onweer kunnen gevaren opleveren. In brandgevaarlijke tijden leggen we ons in overleg met de brandweer strenge beperkingen op in het gebruik van open vuur bij locaties als de smederij en het ‘hoepelbranden’. We zijn verantwoordelijk voor de veiligheid van onze gasten. Daar gaan we qua preventie heel ver in.”

14

Historische risico’s Los van weerkundige risico’s en omgevingsfactoren is het ook de collectie zelf die het risicobeeld van het museum mede bepaalt.

Gastheer Douglas Rijksen, die ook BHV’er is, weet uit zijn BHV-praktijk wat de voornaamste incidenten zijn waarvoor de bedrijfshulpverlening wordt ingeschakeld. “De BHV’ers krijgen vooral eerstehulpverleningen op hun bordje. Meestal kleine verwondingen zoals schaaf- en snijwonden, als gevolg van stoten of vallen. De incidenten hangen deels samen met de bijzondere kenmerken van de collectie.

Het zijn oude cultuurhistorische gebouwen: huizen, industriële objecten, boerderijen, molens en andere bouwwerken, die stammen uit de tijd van vóór de Arbowetgeving. Veiligheid was in vroeger eeuwen geen logisch onderdeel van het ontwerp, zoals tegenwoordig wel. Het gevolg is dat de drempels bijna altijd te hoog zijn, deuren te smal en trappen te steil.

Plafondbalken hangen te laag. Een ongeluk zit in een klein hoekje. Gelukkig zijn het meestal relatief kleine zaken, maar soms komen ook ernstiger incidenten voor, zoals beenbreuken of onwelwordingen. Jaarlijks praten we over gemiddeld honderd incidenten, in de meeste gevallen eerstehulpklussen. Dat lijkt veel, maar met 500.000 bezoekers per jaar is het eigenlijk heel

beperkt. We doen in de objecten al het mogelijke aan preventie en actieve voorlichting aan de bezoekers, maar er blijft altijd een restrisico.”

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

Publiekstrekkers Behalve de collectie oude bouwwerken en industriële objecten kent het Openluchtmuseum nog enkele bijzondere publiekstrekkers die qua veiligheid en bedrijfshulpverlening extra aandacht krijgen. Zo is er een specifiek ontruimings- en BHV-plan voor het ‘Hollandrama’, een hydraulisch platform dat bezoekers in een interactief indoor expositieprogramma op verschillende hoogten door de Nederlandse geschiedenis voert. Een andere bijzonderheid is de historische elektrische tram die met maximaal vier rijtuigen een dienstregeling over het 45 hectare grote complex rijdt. Verkeersongevallen op het terrein kunnen niet helemaal worden uitgesloten, al zijn de goed opgeleide en getrainde machinisten gefocust op het rijden met lage snelheden op plaatsen waar veel bezoekers in de buurt van de rails lopen. Eén keer per jaar oefent de BHV-organisatie samen met de brandweer een ongevalsscenario met de tram.

Daarbij komen ook de bijzondere risico’s van de spanning op de bovenleiding (700 Volt) en de eigen veiligheid van de hulpverleners aan de orde.

Het hoogtepunt van de bezoekersstromen voor het Openluchtmuseum valt in het zomerseizoen dat loopt van 1 april tot eind oktober. Maar ook in de wintermaanden trekt het museum nog altijd ongeveer honderdduizend bezoekers. Vooral rond de kerst, als het museum met sfeerverlichting en een aangepast winterprogramma in een winterwonderland wordt herschapen. Er doemen dan ook nieuwe seizoensgebonden risico’s op in de vorm van een ijsbaan en een ‘glijsbaan’ op een helling, die jaarlijks duizenden schaats- en ijsliefhebbers trekken, onder wie veel kinderen. Rijksen: “Bij die ijsevenementen moeten we nog wel eens in actie komen, want valpartijen leveren soms kneuzingen of gebroken polsen, armen, of benen op.”

Vernieuwing BHV Jeroen Bergers blikt terug naar 2009, toen hij bij het Openluchtmuseum in dienst kwam. Zijn komst markeerde de start van een vernieuwingstraject in de interne veiligheidszorg van het museum. “Tot 2009 was de bekendheid met de bedrijfshulpverlening niet voldoende. Er was weliswaar een BHV-organisatie maar de samenwerking en het communicatieproces dienden verbeterd te worden. De Arbo-wet verplichtte ons een BHV-organisatie in stand te houden die is afgestemd op een breed scala aan veiligheidsrisico’s. Daarmee ben ik na mijn komst snel aan de slag gegaan. Te beginnen met een Risico Inventarisatie & Evaluatie. Ik wilde weten wat er in het museum gemiddeld over een jaar zoal gebeurt aan incidenten en wat de risico’s zijn waarop we ons dienen te prepareren. Zo hebben we voor onszelf een risicoprofiel vastgesteld waarop we

onze BHV-organisatie hebben geënt. Momenteel hebben we een bestand van 66 BHV’ers. Daarvan hebben er 33 ook een aanvullende EHBO-opleiding gevolgd. Hoewel we een BHV-organisatie hebben die op allerlei incidenttypen is voorbereid, zijn we voor onze bezoekers vooral herkenbaar als eerstehulporganisatie. Nog niet iedereen kent het begrip BHV. In een noodgeval wordt vaak geroepen om ‘eerste hulp, eerste hulp´. Als op drukke dagen onze vaste eerstehulppost op het terrein geopend is, wappert daar een EHBO-vlag als herkenningspunt.”

De BHV’ers hebben twee herhalingsmomenten per jaar om hun kennis en vaardigheden bij te spijkeren. Eén herhalingsdag voor de algemene BHV en één dag voor Eerste Hulp. Specifiek aan deze herhalingsmomenten is dat in deze cursus wordt gewerkt met op de praktijksituatie afgestemde skills en drills. Bergers: “Die herhalingscursussen betrekken we van een externe opleider. De cursusdagen zitten noodgedwongen dicht bij elkaar in januari en februari. Dat is de tijd dat veel objecten voor het publiek gesloten zijn en het qua bezoekers een rustige tijd is. In het zomer- en winterseizoen als we grote bezoekerspieken hebben, kunnen we niet ruim zestig mensen op herhalingscursus sturen. Dan komt de dienstverlening in het museum in het geding.”

Hulpmaterialen Jeroen Bergers voerde meer vernieuwingen door, ook op het gebied van materieel en logistiek. Bijvoorbeeld de vier AED’s waarmee de BHV’ers vertrouwd moesten raken. Ook kwamen er twee evac-chairs met het oog op minder valide medewerkers in het Entreegebouw en het administratiegebouw en oogspoelflessen voor de locaties waar met open vuur

of smeermiddelen wordt gewerkt. Kenmerkend voor een museum met veel buitenterrein zijn de uitzuigsetjes voor slachtoffers van insectenbeten. Daarnaast nam hij de spreiding van de verbandtrommels onder de loep.

“Bij een inventarisatie in 2009 bleek dat bijna ieder object op het terrein zijn eigen verbandtrommel had. Verbandkoffers met standaarduitrusting zijn kostbaar en er zit veel werk aan vast om ze qua 15

De BHV-organisatie van het Openluchtmuseum is gestoeld op een breed bedrijfsnoodplan, maar de bedrijfshulpverleners komen vooral frequent in actie voor het verlenen van basale Eerste Hulp.

16

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

inhoud up to date te houden. Verbandmaterialen moeten na verloop van tijd worden vervangen. Op grond van een herspreidingsplan hebben we dicht bij elkaar liggende objecten geclusterd die nu samen een koffer delen. Nu hebben we bij elkaar nog steeds 63 koffers verspreid over het park. Daarmee kunnen we bij elke noodoproep binnen één tot hooguit enkele minuten op elke plaats een BHV’er met eerstehulpset ter plaatse hebben. Voor een aantal locaties waar volgens incidentregistraties relatief veel kleine ‘pleisterongevallen’ plaatsvinden, hebben we bovendien kleinere verbandsetjes aangeschaft.

Dan hoeft een BHV’er bij een geschaafde knie niet een verzegelde, grote verbandtrommel te openen en daarna het hele administratieve proces voor ‘verbruikte materialen’ te doorlopen.”

Ook de genoemde incidentregistratie was vijf jaar geleden een initiatief van Bergers. ‘Meten is weten’, is het devies van het museummanagement.

Ongevalscijfers kunnen dienen als input voor preventiebeleid of operationele voorbereiding.

Bergers zegt: “Als uit jaarrapportages blijkt dat bepaalde typen ongevallen of incidenten relatief vaak voorkomen, kunnen we daarop inspelen bij de herhalingslessen. We gebruiken de registratie immers ook voor terugkoppeling en nazorg.”

Rol beveiliging De beveiliging van het Openluchtmuseum speelt een belangrijke rol in de processen van de bedrijfshulpverlening. De centrale meldkamer is de spin in het web van melding en alarmering bij incidenten. Twee beveiligers hebben daarnaast de taak om de incidentregistraties bij te houden. Ook alle beveiligers zijn opgeleid tot bedrijfshulpverlener.

Wai Shing Li is één van hen. Hij vertelt over zijn rol in de bedrijfsnoodorganisatie: “Beveiligers zijn vaak als eerste ter plaatse bij een incident, want er lopen altijd meerdere mensen rond op het terrein. Incidentmeldingen komen via een intern alarmnummer binnen op de meldkamer.

De dienstdoende centralist alarmeert dan de dichtstbijzijnde BHV’er. Dat kan iemand van de beveiliging zijn, of een van de BHV’ers die met zijn dagelijkse werkzaamheden op het terrein bezig is.

Als centralist heb je de taak snel belangrijke informatie uit te wisselen met de BHV’er ter plaatse en met de eventueel arriverende ambulancedienst of de brandweer. Wij zorgen er ook voor dat er iemand bij de poort staat om de professionele externe hulpverleners snel naar de plaats van het incident te begeleiden.”

Li signaleert dat het in het ‘mobiele tijdperk’ wel eens gebeurt dat mensen op het terrein bij een ongeval of onwelwording met hun mobiele toestel rechtstreeks 112 bellen, buiten de lokale BHV-organisatie om. “Dat gebeurt niet vaak. Het is belangrijk dat wij weten wat er op het terrein gebeurt, zodat we ook de interne

hulpverlening kunnen aansturen. Bovendien kan er in een dergelijke situatie ineens een ambulance aan de poort staan die dan niet adequaat begeleid kan worden, omdat we niet weten waar het ongeval heeft plaatsgevonden. Ik ken de BHV-organisatie zowel als uitvoerend BHV’er op het terrein als in de meldkamer.

In beide functies merk ik dat iedereen in de BHVorganisatie goed op elkaar is ingespeeld en dat we, als er ambulancehulp nodig is, voor een snelle en soepele overdracht kunnen zorgen.”

Evenementen Los van de cultuurhistorische collectie heeft het Openluchtmuseum verspreid over het jaar diverse grote evenementen die veel publiek trekken. Zo is er in juni het Arnhems Midzomeravond Festival, waarbij artiesten optreden op de verschillende historische locaties. Ook het jaarlijkse ‘Beleef Landleven’ in september trekt altijd veel mensen.

“Bij dergelijke grote publiekstrekkers zijn er tienduizenden mensen op het terrein. De BHV wordt dan versterkt met extra Eerste hulp capaciteit van het Nederlandse Rode Kruis”, vertelt Douglas Rijksen. “Die ondersteuning op zulke piekmomenten is prettig. Als ik op normale bezoekdagen tijdens een uitlegronde bij mijn gebouw een oproep krijg voor een noodgeval, kan ik snel de deur sluiten, mijn eerstehulpkoffer pakken en ter plekke gaan. Als het erg druk is, ligt dat anders. Dan is het goed dat ik de hulpverlening kan uitbesteden en dat ik zelf door kan gaan met mijn reguliere taak.”

De inhuur van extra eerstehulpverleners bij grote evenementen is volgens hoofd BHV Jeroen Bergers ook belangrijk voor de uitstraling van het museum.

“Gasten zien dat er goed over hen wordt gewaakt en dat er voldoende Eerstehulpverleners paraat staan.

Dat geeft mensen een veilig gevoel. Die inhuur van extra capaciteit kost veel geld, maar dat hebben we als museum over voor goede zorgverlening aan onze klanten. Bedrijfshulpverlening en EHBO zijn een verlengstuk van gastvrijheid en dienstverlening voor onze bezoekers.” (RJ)

17

Na een afwezigheid van driekwart eeuw, is de eikenprocessierups in 1987 teruggekeerd in Nederland. Het beestje viert zijn vraatzucht bot op de inlandse eik en is in staat om met al zijn broeders de bomen geheel te ontdoen van blad. Dat is niet meteen fataal voor de boom, maar de aanwezigheid van de rupsen kan bij mensen wel voor irritatie van huid, ogen en longen zorgen door contact met de brandharen. Dat geldt ook voor dieren, zoals honden en paarden.

De eikenprocessierups is beslist geen lieverdje Brandharen veroorzaken jeuk en ademhalingsproblemen Bij rupsen horen vlinders. Een van die vlinders, de wat onooglijke Thaumetopoea processionea ofwel eikenprocessievlinder, legt haar eitjes in de toppen van eikenbomen. Daar leiden ze in de winter een inactief bestaan. Als de eik blad begint te vormen, doorgaans in april of mei, komen de eitjes uit en komen er heel kleine oranjeachtige larven tevoorschijn. Deze larven voeden zich met het jonge blad en vervellen enkele malen, tot ze uiteindelijk uitgegroeid zijn tot circa drie centimeter lange rupsen. Na de derde keer vervellen (dat heet het vierde stadium) zijn ze grijsgrauw met lichter gekleurde flanken en hebben ze brandharen. Doorgaans bereiken ze eind mei het vierde stadium, maar een zachte winter of een warm voorjaar kan dat vervroegen.

In het vierde, vijfde en zesde stadium, ongeveer

18

tot eind juli, zijn de harige beestjes grootscheeps op strooptocht. In colonne onderweg langs takken en stammen tot ze zich in grote nesten inspinnen om te verpoppen tot vlinder. Het spinsel dat de rupsen maken zit vol brandharen en oude huid. De brandharen, die de rups zelf ook actief afstoot bij gevaar of aanraking, kunnen wel acht jaar voor irritatie zorgen als ze niet worden opgeruimd.

De eikenprocessierups heeft zijn naam te danken aan de kenmerkende nachtelijke voortbeweging in colonnes, kop aan staart. Vooral in de zuidelijke delen van het land is de overlast groot, maar de eikenprocessierups rukt ook op in het Noorden.

Er lijkt voorlopig geen einde te komen aan de jaarlijkse plaag.

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

Irriterende brandharen In mei, juni en juli kan de overlast groot zijn, vooral als de rupsen eiken in de bebouwde kom koloniseren. Eiken langs lanen lijken er meer last van te hebben dan eiken in gemengd bos. Dat komt hoogstwaarschijnlijk omdat in bossen meer natuurlijke vijanden aanwezig zijn, zoals vogels, sluipwespen, sluipvliegen en grote poppenrovers (een soort loopkevers).

De piepkleine, nauwelijks zichtbare pijlvormige haartjes die de eikenprocessierups afschiet of achterlaat zijn irriterend en veroorzaken huiduitslag in de vorm van kleine rode bultjes of vlekjes, zwelling en jeuk. Bovendien kan blootstelling leiden tot rode ogen, (ernstige) oogontstekingen, hoesten en zelfs tot duizelingen, misselijkheid en braken. Menige fietser, wandelaar of tuinier kent de effecten, die overigens niet bij iedereen even ernstig zijn. Vooral bij herhaalde blootstelling kunnen de reacties heftiger worden. De ‘patiënt’ heeft dan een allergie ontwikkeld. Moeilijk slikken, ontstoken slijmvliezen, hoesten en kortademigheid kunnen optreden.

Doorgaans verdwijnen de klachten na enkele dagen vanzelf. Bij ernstige verschijnselen is een bezoek aan de huisarts aan te raden.

om besmette kleding voorzichtig uit te trekken en later te wassen, bij voorkeur op minstens zestig graden, de blootgestelde huid ‘af te strippen’ met breed plakband en huid en ogen te spoelen met water. Wrijven of krabben verergert de irritatie, een niet behandelde oogontsteking kan uiteindelijk zelfs leiden tot blindheid. ‘Slachtoffers’ van de brandharen kunnen ook verlichting vinden door de huid na het afspoelen met mentholcrème, aloëveraof calendulazalf te behandelen. (Zie voor actuele informatie en adviezen de websites van het Rode Kruis, GGD Hart voor Brabant en het RIVM, red.)

Eerste hulp bij contact Raak nooit met blote handen nestresten, spinsel of ander dood materiaal aan en uiteraard ook de rupsen zelf niet. Het dragen van beschermende, gesloten kleding en het mijden van besmet gebied geniet de voorkeur. Voorkom ‘inwaaien’ van materiaal in gebouwen en dek zandbakken waar kinderen kunnen spelen af. Als een persoon toch in contact is gekomen met brandharen, is het goed

Bestrijding In de bewoonde gebieden wordt de eikenprocessierups in de regel bestreden door gemeenten, soms door de provincie of door Rijkswaterstaat.

Particulieren of bedrijven met besmette eiken op hun terrein zijn op gespecialiseerde bedrijven aangewezen of zullen zelf op een toegestane manier aan de slag moeten. Uiteraard met inachtneming van goede voorzorgsmaatregelen. De rupsen kunnen (preventief) worden bestreden door zoveel mogelijk mannetjesvlinders te vangen in zogenaamde ‘feromoonvallen’ (lokdoosjes met reukstof, ook gebruikt ter monitoring van de plaagdruk), door rupsennesten weg te branden, door nesten met grote stofzuigers op te zuigen of door ze te verdelgen met al dan niet biologische bestrijdingsmiddelen. De verkrijgbaarheid en het toegelaten gebruik van bestrijdingsmiddelen is in Nederland gereguleerd door het College Toelating Bestrijdingsmiddelen (CTB) en voor de meeste middelen voorbehouden aan professionele gebruikers, die in het bezit zijn van een geldige spuitlicentie.

VEILIGHEID bezocht de gemeente Geldrop-Mierlo in Brabant om na te gaan op welke manier daar de strijd tegen de overlast wordt gevoerd. Het hoofd Buitendienst van de afdeling Ruimte, Wim Arkesteijn, legt uit.

19

Is de eikenprocessierups een probleem in Geldrop-Mierlo?

Arkesteijn: “Wij zijn al jaren druk met de bestrijding om de overlast te beperken. In Brabant tiert de eikenprocessierups welig, maar ik denk dat we het hier redelijk in de hand kunnen houden. Wij behandelen ongeveer 1500 inlandse eiken in de gemeente, vooral in woonwijken, bij scholen en langs lanen. Bosranden laten we met rust. We krijgen natuurlijk wel meldingen binnen van bewoners en indien nodig ondernemen we daarop actie. Vorig jaar was een rustig jaar met, naar ik meen, twaalf geregistreerde meldingen, maar in 2012 heb ik 75 verschillende meldingen

gehad en in 2011 zelfs 162. Het aantal meldingen is natuurlijk geen absolute maat voor de overlast, maar wel een indicatie.”

Is de gemeente dit jaar weer gaan bestrijden?

Arkesteijn: “Zeker. Al een paar weken vroeger dan voorgaande jaren. Door het zachte weer lag de natuur voor op het gemiddelde schema, dus we zijn in april al begonnen. In het verleden deden we het zelf, eerst door branden, later met de grote stofzuiger. Vorig jaar zijn we voor het eerst via een extern bedrijf met biologische middelen aan de slag gegaan. Wij hebben een strikt beleid en passen geen chemische bestrijdingsmiddelen toe, ook niet tegen onkruid. Dit jaar laten we de eiken waarin de rupsen huizen met Xentari behandelen. Dat is een biologisch middel waarin bacteriën zitten waaraan de rups sterft. Dat doen we met een speciale elektrostatische spuitmethode, waardoor het middel nauwelijks verwaait.”

Waarop is de planning van de bestrijding gebaseerd?

Arkesteijn: “Op de actuele documentatie van de provincie en op de informatie van de GGD. En ook op de gegevens van het RIVM voor wat betreft de gezondheidsrisico’s.

20

Het ministerie heeft de Voedsel- en Waren Autoriteit aangewezen als aanspreekpunt. Wij houden bovendien goed in de gaten in welk ontwikkelingsstadium de rupsen zich bevinden.

De eerste schouw gaf aan dat de eitjes gezond zijn, dus we weten nu al dat bestrijding nodig zal zijn.”

Uitbesteden is kostbaar. Waarom doet de eigen dienst het niet meer?

Arkesteijn: “De bestrijding moet in heel korte tijd worden uitgevoerd. De kosten zijn bij uitbesteding relatief beperkt en de biologische bestrijding met een elektrostatische spuitmachine zou een flinke investering vergen, als we dat zelf zouden doen. We hebben een goed contract met een gespecialiseerd bedrijf waarin ook een nacontrole en eventuele herhaalde behandeling na tien dagen is opgenomen. Het komt op enkele euro’s per boom. Zelf zijn we ook paraat: niet alle eiken worden behandeld en bij een losse, serieuze melding rukken we zeker uit met de hoogwerker en de stofzuiger.”

Hoe worden de werknemers beschermd?

Arkesteijn: “De mannen kennen de risico’s en ze werken in wegwerpoveralls, met handschoenen aan en met een verseluchtkap met externe aanblaas- en filterunit. In de wagens hebben we altijd schoon water en crème die goed werkt tegen de jeuk, mocht er iemand last krijgen.

Verder zorgen we ervoor dat de nesten die we opzuigen niet zomaar op de stort terechtkomen of bij composteerbaar materiaal, want dan kom je niet van de brandharen af. Die mogen ook niet verwaaien. De speciale opvangzakken hebben een hermetisch sluitend deksel. Na sluiting gaan ze rechtstreeks naar de vuilverbranding.”

Geldrop-Mierlo De gemeente Geldrop-Mierlo in Noord-Brabant, iets ten zuidoosten van Eindhoven, is tien jaar geleden ontstaan door samenvoeging van Geldrop en Mierlo. De gemeente had op 1 januari van dit jaar 38.853 inwoners. Het is een groene gemeente in het middengebied van de stedelijke regio Helmond en Eindhoven, waar zo min mogelijk wordt ingegrepen in de natuur. Er wordt een groenbeleid gevoerd waarbij geen gif wordt gebruikt, broedende vogels worden ontzien en snoeiwerk plaatsvindt volgens heldere richtlijnen. De afdeling Ruimte heeft vijf buitendienstmedewerkers in het groen werken, ondersteund door SW-bedrijven. Als de werkzaamheden dat vereisen wordt gebruik gemaakt van externe aannemers.

Zie www.geldrop-mierlo.nl

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

Bestrijding tast het ecosysteem aan. Baart dat geen zorgen?

Arkesteijn: “Natuurlijk. Ik ken het werk van de Vlinderstichting en ik ben met de ‘Stichting Platform Duurzaam Geldrop’ in contact getreden. Er is voldoende wederzijds begrip en respect. Ik wil niet het jarenlange werk van natuurliefhebbers verwoesten en zij begrijpen dat we toch iets moeten doen aan de overlast.

Met de beheerkaart eikenprocessierups Noord Brabant (te raadplegen op de website van de Vlinderstichting, red.) in de hand overleggen we over het bestrijdingsplan. Ook biologische middelen zijn niet zó selectief dat ze alleen de eikenprocessierups doden.”

Het is een afweging van belangen?

Arkesteijn: “Klopt. Ook de buurgemeenten spelen daarbij een rol. Als er langs onze gemeentegrens veel eiken staan waaraan niets gedaan wordt, dan migreert de populatie zo weer onze eiken in.

En andersom natuurlijk. Je bent niet alleen op de wereld.”

Gedrag eikenprocessierups en -vlinder Recente onderzoekingen hebben aangetoond dat de eikenprocessierups niet alleen in bomen huist, maar ook grondnesten maakt. Het is nog onbekend wat de keuze bepaalt voor de plaats van overwintering (en hun soms tijdelijk verblijf onder de grond). Het bemoeilijkt de bestrijding aanzienlijk. Duitse onderzoekers hebben aangetoond dat de larven zelfs temperaturen van -14 graden Celsius overleven: na ontdooien kruipen ze vrolijk voort. Vier weken zonder voedsel bleek ook geen probleem. De bevruchte vrouwtjesvlinders verspreiden hun eitjes door het broedsel in porties af te zetten op verschillende plaatsen, soms met tientallen kilometers tussenruimte. De ei-afzet in toppen van eiken wordt door de vrouwtjesvlinder gecamoufleerd met haartjes. Ook in deze grijsbruine camouflagelaag bevinden zich brandhaartjes.

Stel: u besluit niets te doen. Wie legt er dan sancties op? Wordt er een beleid gehandhaafd?

Arkesteijn: “Officieel is de verplichting om maatregelen te nemen geregeld in artikel 1a van de Woningwet, die valt onder de Minister van Wonen, Wijken en Integratie. Dat artikel zegt heel algemeen dat eigenaren van bouwwerken of terreinen gevaren voor veiligheid en gezondheid dienen te voorkomen. Maar ik heb met betrekking tot de eikenprocessierups nog niet te maken gehad met ‘dwingende handhaving’.

Ik zou ook niet direct weten welke dienst zich dan bij mij zou melden. De bestrijding is voor mij gewoon een voorbeeld van goede omgang met de volksgezondheid en de belangen van de burger. Er zullen ook particulieren zijn die niet tot bestrijding overgaan, om wat voor reden dan ook. Die kun je vanuit de gemeente aanschrijven, net als bij overhangende takken of andere overlast. B&W zijn dan het zogenaamde ‘bevoegd gezag’. Je bent er als gemeente om de belangen van de burgers te dienen. Daar moet je serieus mee omgaan. Het collectief weegt zwaarder dan de eenling. Wij hebben er geen conflicten over gehad.” (MC)

21

Brand Chemie-Pack Moerdijk.

Managers risicobedrijven bij ramp hoofdelijk aansprakelijk Veilige bedrijfscultuur vereist leiderschap De afgelopen jaren is de chemische industrie opgeschrikt door enkele majeure gebeurtenissen die lange tijd de headlines van het nieuws bepaalden. De verwoestende brand bij ChemiePack in Moerdijk in januari 2011 en de sluiting van de Odfjell terminal in Rotterdam in 2012 wegens ernstige veiligheidsgebreken spreken klare taal.

Een sluitend veiligheidsregime is bij risicobedrijven lang niet altijd een vanzelfsprekendheid. Falend veiligheidsbeleid lag ten grondslag aan beide situaties, maar in feite ging het om falend leiderschap bij de verantwoordelijke managers.

De top drie van het management van ChemiePack werd persoonlijk strafrechtelijk aansprakelijk gesteld en vervolgd voor de gevolgen van de ramp. Dat is een wakeup-call voor alle functionarissen met een verantwoordelijkheid voor de veiligheid in de risico-industrie. Zij dienen leiderschap te tonen als het veiligheidsbelang in conflict dreigt te komen met andere belangen.

Invulling geven aan de verantwoordelijkheid voor industrieel veiligheidsbeleid is weerbarstige 22

materie. De safetyregelgeving is duidelijk, maar in de praktijk moeten veiligheidsfunctionarissen nogal eens wikken en wegen met verschillende belangen. Veiligheid versus productiequota of beschikbare budgetten. Waar ligt de grens tussen veilig en onveilig? In Moerdijk was er een kolossale brand voor nodig om die vraag te beantwoorden.

Maar zo ver had het nooit hoeven komen, als het bedrijfsmanagement zijn verantwoordelijkheid had genomen en scherp had toegezien op strikte naleving van de voor het bedrijf geldende veiligheidsregelgeving. Juist bij bedrijven die vallen onder de zwaarste risicocategorie, het Besluit risico’s zware ongevallen (BRZO), weegt de verantwoordelijkheid voor handhaving van een stringent veiligheidsregime extra zwaar.

Gaat er iets mis, dan kunnen de gevolgen voor de volksgezondheid en het milieu namelijk immens zijn. De effecten van de brand in Moerdijk logen er niet om. Doden vielen er gelukkig niet, maar de gezondheid van grote aantallen mensen werd serieus bedreigd en de maatschappelijke schade en de milieuschade waren enorm.

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

Cultuur van overtredingen Het hoofdelijk aansprakelijk stellen van de verantwoordelijke managers na de brand bij Chemie-Pack was in juridisch opzicht een bijzondere benadering. Hiermee lieten het openbaar ministerie en het gerechtshof zien, dat zij zwaar tillen aan de verantwoordelijkheid van individuele directieleden en leidinggevenden.

De zaak leek simpel: een productiemedewerker had onverantwoordelijk gehandeld door met een gasbrander een pomp te ontdooien waaronder een opvangbak met het ontvlambare xyleen stond. De Officier van Justitie gooide het echter over een andere boeg. Het strafrechtelijk onderzoek, aangevuld met getuigenverklaringen, inspectierapportages en bedrijfsadministratie, toonden aan dat het incident paste in een bedrijfscultuur die bol stond van overtredingen van wet- en regelgeving. Het risicobewustzijn en het verantwoordelijkheidsbesef binnen de onderneming bleken ver onder de maat. Daarop besloot justitie niet de individuele medewerker die de brand veroorzaakte te vervolgen, maar haar pijlen te richten op de verantwoordelijken in het management: de algemeen directeur, de productieleider en de veiligheidsadviseur. Zij waren volgens justitie verantwoordelijk voor het falende veiligheidsregime bij Chemie-Pack.

Het justitieel onderzoek leverde een bloemlezing aan overtredingen en tekortkomingen bij het bedrijf op, zoals het in strijd met de regelgeving opslaan van gevaarlijke stoffen in de ADR-klassen 3, 4.1, 4.2, 6.1, 8 en 9 buiten beveiligde opslagloodsen, het plaatsen van een pomp nabij die opslag zonder vergunning én het mengen van chemicaliën buiten de productieruimten. Ook faalde het management volgens justitie door geen risicoanalyse rond deze gevaarlijke werksituatie uit te voeren en beleid en maatregelen voor het voorkomen en beperken van incidenten na te laten. De Officier van Justitie sprak in zijn tenlastelegging van een structurele cultuur van overtredingen van wet- en regelgeving. De drie managers werden daarop aangeklaagd voor het leiding geven aan opzettelijke brandstichting, brand door schuld met ernstig gevaar voor personen, goederen en milieu, handelen in strijd met de milieuwetgeving en de Omgevingswet en het nemen van onvoldoende maatregelen om de veiligheid te waarborgen.

Verantwoordelijkheidsbesef De rechtbank ging grotendeels mee in de aanklachten van justitie. Het bedrijf werd alleen vrijgesproken van opzettelijke brandstichting, omdat noch de betrokken medewerker, noch het management van Chemie-Pack het vooropgezette doel hadden om een grote brand te veroorzaken. De rechter was echter niet mild in zijn vonnis. Hij stelde dat de algemeen 23

directeur primair eindverantwoordelijk is voor het veiligheidsregime in het bedrijf en dat ook de productiechef en de veiligheidsadviseur hun eigen verantwoordelijkheid hebben. Hij rekende het hen zwaar aan dat zij die verantwoordelijkheid niet hebben genomen. Hadden zij dat wel gedaan en werd er gewerkt volgens de regels en was er sprake geweest van een goede veiligheidscultuur,

streng gescheiden te houden. Hij verweet de drie managers een schokkend gebrek aan risicobewustzijn en verantwoordelijkheidsbesef.

Zij kregen een taakstraf, een voorwaardelijke celstraf en twee jaar beroepsverbod in de chemiesector opgelegd. Een waarschuwing voor alle leidinggevenden in de chemische industrie die het niet zo nauw nemen met de wet- en

dan had een beginnende brand nooit zulke verstrekkende gevolgen kunnen krijgen als nu het geval was.

De advocaten van Chemie-Pack probeerden op verschillende momenten hun cliënten vrij te pleiten met juridische trucs. Onder meer door de schuld deels bij het bevoegd gezag (de gemeente) te leggen, omdat onvoldoende toezicht zou zijn gehouden op naleving van de vergunningseisen. “Wij kunnen niet schuldig zijn, omdat u ons niet op onze tekortkomingen wees...”. De rechter verwierp dit verweer met kracht. Niemand anders dan directie en management dragen de primaire verantwoordelijkheid voor de veiligheid binnen het bedrijf en voor de omgeving.

regelgeving! Niet het bedrijf maar de personen achter de functie kunnen dus door de rechter worden veroordeeld wegens het nalaten van beleidsvorming en -implementatie en het proactief nemen van maatregelen om de veiligheid in een bedrijf met een hoge gevaarzetting te waarborgen.

Narrow escape Odfjell Bijna herhaalde de geschiedenis zich. Want na Chemie-Pack in Moerdijk was in 2012 tankopslagbedrijf Odfjell in de Rotterdamse Botlek aan de beurt. Hier kwam het niet tot een grote calamiteit, maar ook bij dit bedrijf bleek van alles mis met het veiligheidsmanagement, zowel technisch als qua organisatie. Het falende safetybeleid bij Odfjell kwam in maart 2012 aan het licht De rechter oordeelde dat niemand anders tijdens een BRZO-inspectie dan directie en management de primaire door de Inspectie SZW, de verantwoordelijkheid voor de veiligheid DCMR Milieudienst Rijnmond en de Veiligheidsregio binnen het bedrijf en voor de omgeving dragen.

Rotterdam-Rijnmond.

Net als bij Chemie-Pack was ook bij Odfjell de In zijn overweging liet de rechter meewegen veiligheidscultuur onder de maat. Brandblus- en dat juist het management van een bedrijf veiligheidssystemen functioneerden niet, het als Chemie-Pack, dat valt onder de strenge onderhoud en de inspectie van opslagtanks BRZO-regelgeving, een extra zware waren gebrekkig, procedures waren niet op verantwoordelijkheid heeft, vanwege de aard van orde en leidinggevenden en management de gevaarlijke stoffen waarmee wordt gewerkt. gaven onvoldoende blijk van het nemen van Volgens de rechter werden in het bedrijf alle hun verantwoordelijkheid voor een veilige veiligheids- en vergunningsvoorwaarden met werksituatie en de veiligheid voor de omgeving voeten getreden. Bijvoorbeeld de harde eis in van het bedrijf. de BRZO-regelgeving om opslag en productie 24

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

Uiteindelijk zag Odfjell in de zomer van 2012 geen andere mogelijkheid dan het bedrijf tijdelijk stil te leggen via een ‘safety shut-down’ en in totaal 235 opslagtanks met olieproducten en chemicaliën leeg te maken. De tanks mogen pas weer in gebruik worden genomen ná vaststelling door de handhavende instanties in RotterdamRijnmond dat ze daadwerkelijk aan alle geldende veiligheids- en milieueisen voldoen. Een klus waarin het bedrijf tientallen miljoenen euro’s moest investeren en die thans, voorjaar 2014, nog steeds gaande is. Het bedrijf is bezig met een grote inhaalslag op veiligheidsgebied, maar de onderneming had zich met een proactief veiligheidsbeleid veel ellende kunnen besparen.

Verantwoordelijkheid is leiderschap Aan de basis van beide dossiers ligt niet zozeer het overtreden van regels, maar een gebrek aan leiderschap. Leiderschap van sleutelfunctionarissen in de organisatie.

Leiderschap is doen wat nodig is, omdat de bedrijfsvoering en de aard van de processen daarom vragen. Mensen die erop toezien dat anderen in het bedrijf veilig werken en die zelf het goede voorbeeld geven. Uitvoerders moeten niet durven overwegen om met open vuur bij brandbare stoffen in de buurt te komen, omdat ze geleerd hebben dat dit grote risico’s oplevert. Veiligheidskritische systemen, zoals blusinstallaties, behoren preventief onderhouden en geïnspecteerd te worden, omdat ze moeten werken als het erop aankomt. In het management moet dat niet een jaarlijkse keuze zijn, maar een vanzelfsprekendheid. Zo ga je met veiligheid om en toon je professioneel leiderschap!

Het dossier Chemie-Pack laat zien dat de rechterlijke macht streng oordeelt over managers met een verantwoordelijkheid voor bedrijfsveiligheid, maar die de verantwoordelijkheid niet of onvoldoende nemen. Met pogingen om de schuld van zich af te schuiven naar individuele werknemers of naar falend overheidstoezicht komen ze niet weg.

In dat opzicht is de casus Moerdijk een les voor directies en tevens voor iedereen met een verantwoordelijkheid in het lijnmanagement in de chemische industrie. Situaties die leiden tot calamiteiten zoals bij Chemie-Pack kunnen mede ontstaan door gebrek aan kundig leiderschap.

Als directeur van een BRZO-onderneming ben je de eindverantwoordelijke voor het veiligheidsmanagement en word je geacht de ins en outs van de wet- en regelgeving te kennen en te handelen volgens de vergunningvoorschriften.

Minimaal, want regelgeving legt slechts een bodem.

Een veilige bedrijfscultuur vereist leiderschap van

functionarissen met een rol op veiligheidsgebied in alle lagen van het bedrijf. Zo ook van de veiligheidsadviseur. Die functionaris is er niet voor niets. Hij heeft zijn eigen rol te spelen in het overtuigen van management en uitvoerende medewerkers van de noodzaak om te werken volgens de voorschriften. In de praktijk worden veiligheidsadviseurs soms overruled door directies die andere belangen laten prevaleren boven veiligheid. Want veiligheid kost veel geld en komt in de economische bedrijfssituatie niet altijd goed uit. Een veiligheidsadviseur moet sterk in zijn schoenen staan om zijn eigen verantwoordelijkheid waar te maken. Luisteren naar zijn adviezen is een eerste stap naar een veilige bedrijfscultuur. En een veilige bedrijfscultuur is een waarborg voor het management om niet, zoals de managers van Chemie-Pack, persoonlijk in de beklaagdenbank te komen, omdat zij nalaten te doen wat in hun functie van hen wordt verwacht.

Proactief handelen loont Het wrange is dat een proactieve veiligheidscultuur, een cultuur waarin leiderschap voor veiligheid zichtbaar is, niet leidt tot een duurdere bedrijfsvoering. Het kost misschien tijdelijk een extra investering om op dat punt te komen, maar de structurele exploitatie wordt niet duurder. Brakedown maintenance is uiteindelijk altijd duurder dan proactieve beheersing van de bedrijfsvoering.

Proactief omgaan met veiligheid levert juist winst op in alle schakels van de bedrijfsvoering. Het leidt tot sneller zaken doen met de autoriteiten, kortere doorlooptijden voor projecten door contractors, minder kosten voor externe consultants en minder verlies van productietijd. En ook: minder stress, minder kosten en geen tijdverlies door rechtszaken…

(Kees Kappetijn, onafhankelijk veiligheidsadviseur, www.keeskappetijn.nl) 25

Visueel veiligheidsonderricht in Shell Pernis Safety Centrum “Wie de regels niet volgt, kiest ervoor hier niet te werken.”

Wie op het terrein van Shell Pernis aan de slag wil, heeft flink wat veiligheidsbagage nodig. Goede kennis van de regels voor veilig werken, een stevige dosis veiligheidsbewustzijn en de houding om bij te dragen aan de veiligheidscultuur door continu alert te blijven en collega’s aan te spreken op onveilig gedrag.

Een eigen trainingscentrum op het Shellterrein op de Vondelingenplaat in de Rotterdamse haven moet bijdragen aan de ambitie van nul verzuimongevallen per jaar.

De sleutel tot veilig werken is een praktijkgerichte veiligheidstraining, afgesloten door een toets met een sterk visueel karakter. Op die manier speelt de taalbarrière bij de duizenden deels buitenlandse ‘contractors’ geen rol in de kennisoverdracht.

Als je het terrein van Shell Pernis opkomt, merk je direct dat veiligheid het leidmotief is bij de olie- en chemiegigant. Bij het betreden van de receptie vanaf het parkeerterrein heb je al acht safetyboodschappen gezien.

Waarschuwingsborden, een lichtkrant, brochures, veiligheidskaarten en een informatievideo, brengen bezoekers in de ‘safetymodus’. Die focus op veiligheid is logisch, want Shell Pernis is een van de grootste industriële locaties van Europa. Een chemiecomplex waar 24 uur per dag en zeven dagen in de week brandstoffen en grondstoffen voor de chemische industrie worden geproduceerd. Menselijke fouten kunnen verstrekkende gevolgen hebben voor de persoonlijke veiligheid en die van de omgeving. Er wordt gewerkt met een scala aan chemische stoffen, in en op installaties waar hoge temperaturen en drukken heersen.

Ook zijn er in de fabrieken en installaties grote hoogteverschillen. Risico’s liggen overal op de loer tijdens het werk. Het credo van de bedrijfsleiding is dan ook: ‘Als je de veiligheidsregels niet wilt volgen, kies je ervoor om hier niet te werken.’

Werkvoorbereiding Shell Pernis telt circa 2000 eigen medewerkers in vaste dienst, aangevuld met ongeveer 1500 vaste contractors. Op piekmomenten, zoals bij grootschalige fabrieksstops voor onderhoud of nieuwbouwprojecten, komen daar nog eens 1500 tot 2000 tijdelijke krachten bij. Ingehuurd door de aannemers die in opdracht van Shell werken. “Het is een continue opgave om al die arbeidskrachten 26

vertrouwd te maken met de huisregels en veilige werkmethoden volgens de Shell-standaard”, stelt Bart Voet, general manager van Shell Pernis.

General manager Bart Voet: “Veiligheid is een structurele schakel in de werkvoorbereiding.”

“Veiligheid is een topprioriteit binnen onze onderneming. Dat heeft alles te maken met een goede werkvoorbereiding en met leiderschap.

Onze 2000 vaste medewerkers zijn het hart van onze veiligheidscultuur. Maar op jaarbasis werken ook heel veel externe arbeidskrachten in onze fabrieken en installaties. Het is essentieel dat ook zij aarden in de strenge veiligheidscultuur die we ons opleggen. Dat doen we door teams van mensen die samen een klus moeten klaren ook als team een veiligheidstraining te laten volgen, gericht op de werkzaamheden die ze moeten uitvoeren. Een effectieve combinatie van theoretische kennis en praktijksimulaties in nagebouwde bedrijfsonderdelen. Volgens die filosofie is het Shell Pernis Safety Centrum gebouwd, waar we jaarlijks aan tienduizend mensen veiligheidstrainingen aanbieden. Met deze trainingen willen we bijdragen aan ons doel van ‘zero’ ongevallen. Via het safety centrum maken we veiligheid tot een structurele schakel in de werkvoorbereiding en borgen we de basis voor veilig werken. ”Veiligheidskundige Rob Verzijden vult aan dat de trainingen het karakter hebben van het ‘train-detrainer concept’.

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

Op het terrein van Shell Pernis liggen veiligheidsrisico’s overal op de loer.

27

Verzijden: “De voormannen die de leiding hebben bij onderhouds- en constructiewerkzaamheden volgen de training als eersten. Zij dragen de kennis vervolgens over op de mensen die onder hun leiding aan de klus gaan werken.

Tijd is geen beperkende factor, want complexe onderhoudsprojecten worden al tot twee jaar van tevoren voorbereid. Er is voor de contractors dus ruim voldoende gelegenheid om samen met Shell de verplichte voorafgaande veiligheidstraining in te plannen. De training zelf vindt kort vóór aanvang van de werkzaamheden plaats, zodat we zeker weten dat de kennis beklijft.”

Visuele toets Het Shell Pernis Safety Centrum is volgens Bart Voet in zijn opzet internationaal uniek. Dat komt onder andere tot uiting in de samenwerking met 25 aannemers die met grote regelmaat voor Shell werken. Zij hebben met financiële middelen, menskracht, kennis en materialen bijgedragen aan de realisatie van het safety centrum.

Maar het unieke karakter zit ook in de wijze van kennisoverdracht en toetsing. Het bedrijf zocht een effectieve methode om de kennis van veiligheidsregels en -procedures te laten landen bij de omvangrijke en wisselende populatie arbeidskrachten. Dat gebeurt via ‘aanschouwelijke’ kennisoverdracht. Na een uur theorie worden werkteams onder leiding van hun leidinggevende voorman op het safety centrum langs een reeks werksituaties in een realistisch nagebouwde bedrijfsomgeving geleid. Daar maken zij kennis met typerende risico’s en gevaren die samenhangen met de uit te voeren klus en de specifieke omgeving waarin zij gaan werken. In de praktijkopstellingen worden goede en slechte voorbeelden getoond van zaken als werken op hoogte, het ontgassen van tanks, correct gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen en verantwoord gebruik van gereedschappen. Om überhaupt binnen het bedrijf te mogen werken moeten werknemers minimaal in het bezit zijn van een VCA-certificaat. Via de praktijksimulaties in het safety centrum krijgen zij bedrijfsspecifieke veiligheidskennis op maat als aanvulling op die basis.

28

Het belang van aanschouwelijke kennisoverdracht zit volgens veiligheidskundige Rob Verzijden in de sterk gemêleerde populatie arbeidskrachten die op het Shellterrein werkt. “Er werken hier mensen van tientallen nationaliteiten en daar moeten we bij de kennisoverdracht rekening mee houden.

Via heldere praktijkcases in een realistisch nagebouwde fabriekssetting maken we veiligheid visueel. Zo overbruggen we de taalbarrière. Op dezelfde wijze hebben we ook de afsluitende toets na de veiligheidstraining vormgegeven.

Tijdens een tweetal pilots in 2013 bleek die toets knelpunten op te leveren. Niet iedereen beheerst de Nederlandse taal en we kunnen de toets niet in een oneindig aantal talen aanbieden.

Daarom hebben we in samenwerking met een stagiair van de studie communicatiewetenschap aan de Universiteit van Utrecht ook een toets in de vorm van beeldcasussen ontwikkeld.

De kennisoverdracht heeft hierdoor een laagdrempelig karakter en is goed te volgen voor mensen van alle nationaliteiten en alle opleidingsniveaus. Op deze manier stellen we alle mensen die op onze terreinen werken maximaal in de gelegenheid om zich de noodzakelijke veiligheidskennis eigen te maken.”

Er moet een cultuur zijn waarin medewerkers hun collega’s durven aanspreken, als zij constateren dat ze niet volgens de regels werken of een gevaar over het hoofd zien.

Veiligheidsbewustzijn Shell Pernis beschikt over een sterke eigen bedrijfsnoodorganisatie en participeert ook in de publiekprivate Gezamenlijke Brandweer. Die organisatie voert de basisbrandweerzorg en hulpverleningstaken uit voor een collectief van circa zestig risicobedrijven in het EuropoortBotlekgebied. Een waarborg voor snelle respons bij ongevallen en calamiteiten, maar Shell investeert nadrukkelijk aan de voorkant van de veiligheidsketen om incidenten te voorkómen en risico’s te beheersen. Daarom zijn het niet alleen de bedrijfshulpverleners en bedrijfsbrandweerlieden die gebruikmaken van het Shell Pernis Safety Centrum. De medewerkers in de productie, onderhoud, ondersteunende diensten en de talloze aannemers en onderaannemers zijn de voornaamste doelgroep.

Zij kunnen door hun gerichte veiligheidstraining daadwerkelijk bijdragen aan het voorkómen van onveilige situaties en ongevallen.

General manager Bart Voet: “Onze veiligheidsfilosofie gaat verder dan zorgen voor een

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

Herkenbare beeldcasussen in de simulatieruimte

goede responsorganisatie en fysieke veiligheidstraining. Het beheersen van risico’s en het voorkomen van incidenten vereist ook investeren in veiligheidsbewustzijn in brede zin, in veiligheidscultuur. Van alle mensen die op onze terreinen werken, verwachten we een veiligheidsbewuste instelling. Dat houdt in dat ze niet alleen zelf de regels en procedures volgen, maar ook letten op de veiligheid van anderen.

Er moet een cultuur zijn waarin medewerkers hun collega’s durven aanspreken, als zij constateren dat ze niet volgens de regels werken of een gevaar over het hoofd zien. Een goede veiligheidscultuur betekent ook dat we willen leren van incidenten. Niet zozeer van de grote calamiteiten, want die zijn gelukkig heel zeldzaam. Juist van de kleine incidenten zonder letsel en van de ‘near misses’ kunnen we veel leren. Als we een incident evalueren, kijken we niet alleen naar oorzaak en gevolg. We bekijken tevens de omstandigheden waaronder het voorval plaatsvond. Wie waren erbij toen het gebeurde? Waarom heeft niemand ingegrepen om het te voorkómen?”

Veiligheidskundige Rob Verzijden stelt vast dat de structurele focus op veiligheid al merkbaar effect heeft gesorteerd. Ooit vermeldden de statistieken van Shell Pernis jaarlijks gemiddeld veertig letsels per miljoen gewerkte uren. Na jarenlang bouwen aan een solide veiligheidscultuur hebben medewerkers geleerd hun eigen verantwoordelijkheid voor veilig werken te nemen. Daardoor is het aantal letselgevallen gedaald tot minder dan vijftien per miljoen werkuren. Het eigen safety centrum op de locatie Pernis voegt een nieuwe dimensie toe aan de interne veiligheidszorg bij Shell.

Desgevraagd bevestigt Verzijden dat Shell Pernis trots is op de nieuwe troef in de interne veiligheid

en dat zij de kennis graag wil delen met andere bedrijven. Te beginnen bij de contractors die dagelijks op het terrein werken. “Dat zijn vaak aannemers en onderaannemers die bij bedrijven in heel Nederland werken. Wat ze hier leren, nemen ze dus mee naar andere opdrachtgevers.

Wij willen geïnteresseerde bedrijven graag laten kennismaken met ons trainingsconcept. Iedereen is welkom om te komen kijken hoe we het hier doen.” (RJ)

Veiligheidsinnovatie bij Shell Pernis in kort bestek • Samenwerking met aannemers bij de realisatie en inrichting van het Shell Pernis Safety Centrum; • Combinatie van theorie en praktijk, via realistische scenario’s, afgestemd op de uit te voeren klus en de specifieke locatie; • Training in teamverband: teams trainen op veiligheid in dezelfde samenstelling en met dezelfde teamleider als tijdens de daadwerkelijke uitvoering van de klus; • Opgedane kennis wordt getoetst via een taalloze toets en na afronding spreken de werknemers de bereidheid uit om zich strikt aan de veiligheidsvoorschriften en procedures te houden; • Herhaling is de kracht van de boodschap: tijdelijke arbeidskrachten die langer dan drie maanden niet op het terrein zijn geweest, moeten de veiligheidstraining opnieuw volgen en wederom de toets afleggen.

29

NIEUWS Arbobewustzijn stijgt bij herhalend wijzen op gevaren Wanneer bedrijven bij herhaling worden gewezen op de gevaren in hun bedrijf, neemt het Arbobewustzijn toe en treffen steeds meer bedrijven ook structurele maatregelen om de arbeidsomstandigheden te verbeteren. Zo concludeert de Inspectie SZW na inspecties bij bedrijven in de hout-, timmer- en meubelindustrie.

Er is een verbetering waar te nemen in het handhavingspercentage ten opzichte van de inspecties die eerder bij bedrijven zijn uitgevoerd. Bij 81 van 124 bedrijven (65%), waar in eerdere jaren veel of ernstige overtredingen waren, werden opnieuw overtredingen geconstateerd. Ondanks een lichte verbetering is het duidelijk dat nog niet alle bedrijven hun

arbeidsomstandigheden in orde hebben.

De aangetroffen overtredingen hadden voor iets meer dan de helft te maken met machineveiligheid en betroffen opnieuw oudere houtbewerkingsmachines, waarbij het hout handmatig moet worden aangevoerd. In zestien procent van de bezochte bedrijven was de blootstelling aan houtstof hoger dan de grenswaarde. Het gaat dan vooral om het niet goed schoonhouden van de werkplek en het niet altijd kunnen aantonen dat de juiste filters in de afzuiginstallaties zijn gebruikt. De overtredingen die te maken hadden met de blootstelling aan houtstof (19%) betroffen vooral de goodhousekeeping. Deze is ook van belang ter voorkoming van explosies.

Ziekteverzuim op laagste punt sinds 1996 Het ziekteverzuim van werknemers in Nederland is in 2013 gedaald tot 3,9%. Dit is het laagste verzuimpercentage sinds de start in 1996 van de huidige waarneming. In de periode 2004 tot 2011 was het ziekteverzuimpercentage redelijk stabiel iets boven de 4%. De laatste twee jaar is het echter gedaald, naar vorig jaar 3,9%. Dit lage ziekteverzuim kan volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) verband houden met de ongunstige economische situatie.

Het ziekteverzuimpercentage was de afgelopen achttien jaar niet eerder zo laag. Vanaf 2002 daalde het ziekteverzuim na de invoering van de Wet Verbetering Poortwachter. Door deze wet werden werkgevers volledig verantwoordelijk voor de ziekteverzuimbegeleiding en re-integratie van zieke werknemers. Uit de cijfers van het CBS blijkt een verband tussen het aantal werknemers bij een bedrijf en het ziekteverzuim. Naarmate bedrijven meer werknemers hebben, is het ziekteverzuim hoger. Bij bedrijven met minder dan tien werknemers bedroeg het verzuim in 2013 1,6%. Bij bedrijven met tien tot honderd werknemers was het verzuim ruim twee keer zo hoog (3,4%). Bij de grote bedrijven (meer dan honderd werknemers) was het verzuim 4,7%. Dit verband tussen bedrijfsomvang en ziekteverzuim was ook voor de inwerkingtreding van de Wet Verbetering Poortwachter zichtbaar. Het effect van die wet was het grootst bij de grote bedrijven. Zij zagen hun ziekteverzuim met 2,4% dalen, terwijl de daling bij de overige bedrijven 1,3% was.

De horeca was vorig jaar de bedrijfstak met het laagste ziekteverzuim (2,2%). Volgens de onderzoekers van het CBS heeft dit onder meer mee te maken met het grote aantal kleine bedrijven in de bedrijfstak. Verder 30

heeft de horeca gemiddeld de jongste werknemers. Het verzuim van werknemers neemt toe met de leeftijd. Ook in de landbouw en de financiële dienstverlening zijn veel kleine bedrijven actief en was het ziekteverzuimpercentage relatief laag. In het onderwijs, openbaar bestuur, zorg en water- en afvalbedrijven was het verzuim echter relatief hoog. Deze sectoren kennen doorgaans veel grote instellingen met veel werknemers.

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

Boze mensen hebben meer kans op hartaanval Uit onderzoek dat is verschenen in het European Heart Journal blijkt dat je regelmatig kwaad maken slecht is voor de gezondheid. De onderzoekers bestudeerden negen eerdere studies naar dit fenomeen die tussen 1966 en 2013 werden uitgevoerd. Ze ontdekten dat af en toe een woedeaanval weinig risico’s met zich meebrengt. Per tienduizend mensen is er één extra hartaanval te verwachten bij mensen met een laag risico op hart- en vaatziekten die eens per maand uit hun vel springen. Bij mensen met een hoog risico op hart- en vaatziekten loopt dit op tot vier extra hartaanvallen.

Het risico is echter cumulatief. Dat wil zeggen dat hoe vaker iemand zich kwaad maakt, hoe hoger het risico wordt.

Vooral mensen die al verhoogd risico op hart- en vaatziekten hebben, zijn kwetsbaar. Zo zouden vijf woede-uitbarstingen

per dag leiden tot ongeveer 158 extra hartaanvallen per jaar per tienduizend mensen met een laag risico op hart- en vaatziekten, oplopend tot 657 extra hartaanvallen bij mensen met een hoog risico op hart- en vaatziekten. De onderzoekers stelden vast dat je in de twee uur na een uitbarsting een verhoogd risico loopt.

Het is niet bekend waarom woede gevaarlijk is. De onderzoekers benadrukken dat hun resultaten niet aantonen dat kwaad zijn hart- en vaatproblemen veroorzaakt. Chronische stress kan de bloeddruk verhogen, maar kan ook leiden tot ongezonde gewoontes om met die stress om te gaan, zoals roken en veel alcohol drinken.

Inspectiegegevens openbaar De Inspectie SZW gaat de inspectiegegevens van individuele bedrijven stapsgewijs meer openbaar maken. Doel hiervan is om volledige en betrouwbare informatie over controles te bieden. In eerste instantie zal het gaan om overtredingen waar milieu-informatie een rol speelt, maar in de nabije toekomst zullen ook overtreders van andere wetten met naam en toenaam bekend worden gemaakt.

In een brief aan de Tweede Kamer schrijft minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid dat het in eerste instantie zal gaan om bedrijven die

de asbestregels overtreden en om gegevens over controles bij bedrijven die vallen onder het Besluit Risico Zware Ongevallen (BRZO). Bij BRZO gaat het om ondernemingen die werken met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen. In beide gevallen betreft het milieu-informatie waarvoor de Wet openbaarheid van bestuur een ruimer openbaarmakingsregime kent dan voor overige (inspectie-)informatie. De Inspectie SZW verwacht in het tweede kwartaal van 2014 te beginnen met het openbaar maken van deze gegevens.

Werknemers moeten zelf preventiemedewerker kiezen De vakbonden FNV en CNV vinden dat de preventiemedewerker gekozen moet worden door de werknemers.

Uit verschillende onderzoeken blijkt volgens deze vakbonden dat bedrijven steeds minder aandacht hebben voor arbeidsomstandigheden, met als gevolg meer beroepsziekten en ongevallen op het werk. Jaarlijks zijn er 220.000 ernstige ongevallen op het werk en lopen 30.000 werknemers een beroepsziekte op.

In Nederland is ieder bedrijf verplicht een preventiemedewerker te hebben, die wordt aangewezen door de werkgever. In kleine bedrijven mag ook de werkgever de taak als preventiemedewerker op zich nemen. In een aantal gevallen bestaat de preventiemedewerker echter alleen op papier. Het FNV wil dat de preventiemedewerker in het bedrijf gekozen wordt door het eigen personeel. Dit zal de betrokkenheid en invloed van werknemers bij hun eigen veiligheid en gezondheid vergroten, is de gedachte.

De hiermee vergrote betrokkenheid is nodig om het aantal beroepsziekten en ongevallen op het werk terug te dringen.

Deze persoon kan bovendien een goede schakel zijn tussen de werkgever, OR en werknemers.

De vakbond CNV vindt het verontrustend dat het aantal preventiemedewerkers binnen bedrijven daalt. Het CNV vindt het tijd om het roer om te gooien door meer draagvlak te creëren voor de preventiemedewerker, zodat die zich kan specialiseren in preventieve taken en de veiligheid op de werkvloer beter kan bewaken. De psychosociale arbeidsbelasting moet daarbij ook meer aandacht krijgen.

De vakbewegingen voelen zich gesteund door de Europese kaderrichtlijn voor veiligheid en gezondheid. Die vraagt om een werknemersvertegenwoordiger met een specifieke taak op het gebied van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers.

31

NIEUWS Ouderen belangrijke doelgroep brandpreventie Ouderen zijn kwetsbaar bij brand. Samen met de vergrijzing komt `brandpreventie en ouderen’ steeds hoger op de agenda te staan. Uit cijfers van het Verbond van Verzekeraars blijkt dat polishouders in de leeftijdsgroep 80 tot 85 jaar in een periode van vijf jaar drie keer zoveel brandschade melden als mensen tussen de 50 en 55 jaar. Ouderen lijken dus een verhoogd risico te lopen.

Niet voor niets staan thuiswonende ouderen centraal tijdens de komende Nationale Brandpreventieweken.

De Brandwondenstichting coördineert die weken.

Volgens de Brandwondenstichting valt met preventie veel winst te behalen. Dat kan vrij gericht. Vlam in de pan komt veel voor. Of kaarsjes bij het gordijn. Verder zijn er speciale veiligheidsmiddelen voor senioren, zoals een rookmelder met trilplaat die onder het kussen gelegd kan worden. Een ander aandachtspunt is de vluchtroute. Ouderen zijn minder snel. Het scheelt als zij vooraf hebben nagedacht over hoe ze weg kunnen komen. Ook kunnen ze de melder doorkoppelen naar de buren of een noodnummer onder een sneltoets van de telefoon zetten

Record aantal miljoenenbranden in 2013 Het jaar 2013 staat voor een record aantal miljoenenbranden in Nederland. Deze branden hebben samen gezorgd voor een verzekerde schadelast van ongeveer 636,5 miljoen euro. Er hebben zich 148 grote branden voorgedaan, met elk een schade van meer dan een miljoen euro. Dit is het hoogste aantal miljoenenbranden in een jaar sinds de start van de registratie ervan in 1998.

32

Dit blijkt uit de meest recente registratie van het Nederlands Instituut Van Register Experts (NIVRE), in samenwerking met de aangesloten expertisebureaus en verzekeraars. De grootste brand dit jaar vond plaats in een kunststofbedrijf in Zevenaar. De schade liep daarbij op tot 65 miljoen euro. Op de tweede plaats staat een brand in een afvalverwerkingsbedrijf in Alkmaar met een schade van 57 miljoen euro. Daarna volgden

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

een bedrijfsbrand in Oldenzaal (schade: 50 miljoen euro), een brand bij een printplatenfabriek in Kassel (schade: 40 miljoen) en een brand bij een stomerij in Gramsbergen (schade: 35 miljoen euro).

Eén op de tien bedrijfsbranden ontstaat door brandgevaarlijke werkzaamheden.

Brandveilig ondernemen blijkt belangrijker dan ooit, gezien de hoeveelheid schades dit jaar.

Op de website www.checklistbrand.nl is de Checklist Brandgevaarlijke Werkzaamheden te raadplegen.

Werkzaamheden die door het personeel of externe partijen worden gedaan, zijn vaak brandgevaarlijker dan ondernemers beseffen. De checklist bestaat uit een aantal vragen, met als uitkomst een brandveiligheidadvies op maat. Verder is er een verbeterd Formulier Brandgevaarlijke Werkzaamheden.

Ondernemers kunnen dit (digitale) formulier gebruiken om aan te geven welke brandrisico’s er aan bepaalde werkzaamheden verbonden zijn.

Een ander initiatief om bedrijfsbranden te voorkomen is de ontwikkeling van het Inspectieprotocol `VIER’.

Dit protocol is ontwikkeld door de vereniging iKeur, een platform van onafhankelijke inspecteurs dat de veiligheid van elektrotechnische bedrijfsvoering wil optimaliseren. Het protocol richt zich op de controle van elektrische installaties en de daarop aangesloten elektrische apparaten. Doel is het terugdringen van het aantal elektrabranden.

Inspecties zorgen voor toenemend gebruik veilig gereedschap Gerichte controles van de Inspectie SZW in de bouw hebben gezorgd voor een snelstijgende aanschaf van ‘gezonde’ apparatuur voor bouwvakkers. Het gaat hier vooral om middelen om te voorkomen dat bouwvakkers kwartsstof inademen. Gerichte controle, voorlichting en afspraken met de sector hebben hier aan bijgedragen.

Stof dat vrijkomt bij het bewerken van steen is levensgevaarlijk. Dit kwartsstof is namelijk kankerverwekkend.

Duizenden bouwvakkers hebben er dagelijks mee te maken, bij het boren, zagen en schuren in beton. In 2013 zijn verschillende acties ondernomen om werknemers beter te beschermen tegen kwartsstof. Zo werd in juni 2013 door acht bouwbedrijven een intentieverklaring ondertekend om op de bouwplaatsen met stofvrije (hand)gereedschappen te werken. Inmiddels hebben twintig bedrijven deze intentieverklaring ondertekend.

De Inspectie SZW heeft in het najaar van 2013 een eerder aangekondigde controle gehouden om na te gaan of werknemers voldoende tegen kwartsstof beschermd worden. Bij meer dan de helft van de 441 controles is handhavend opgetreden. In totaal zijn er 297 overtredingen geconstateerd. In 68 gevallen is het werk stilgelegd en 23 maal is een boete aangezegd.

Al direct aan het begin van de inspectieperiode nam de vraag naar geschikte en geteste apparatuur in sneltreinvaart toe. De vraag naar speciale stofzuigers en daarbij behorende afscherm- en afzuigkappen zorgde volgens leveranciers zelfs voor lege schappen. Aantallen

die normaal in een periode van vijf jaar werden verkocht, bleken gedurende de inspectie in één week tijd ruimschoots te worden overtroffen. Werknemers, installateurs, aannemers, zzp’ers en anderen die met deze handgereedschappen blijken een boete of stillegging van de werkzaamheden niet meer te willen riskeren. De Inspectie SZW heeft een speciale film over de gevaren van kwartsstof gemaakt. Deze is te bekijken via de SZW-website.

33

NIEUWS Teksten en pictogrammen voor bouwvergunningen De brandweer toetst de deelvergunningen Bouwen, Brandveilig Gebruik en/of Milieu op brandveiligheid.

De veelvoud aan verschillende teksten en pictogrammen in de tekening kan vertraging in het proces opleveren.

De brandweer kan de tekening niet altijd met zekerheid duiden en dan moet er extra informatie opgevraagd worden.

De Brandweer Gelderland-Zuid bedacht een manier om de doorlooptijd van de aanvraag te bekorten. Op de

website brandweer.nl staat een overzicht met de meest gebruikte standaard pictogrammen brandveiligheid met bijbehorende teksten. Deze zijn uitgevoerd in de meest gebruikte tekenbestanden. Daardoor zijn deze eenvoudig in digitale bouwtekeningen toe te voegen. Architecten, instellingen, bedrijven en burgers kunnen ze gebruiken als zij tekeningen moeten aanleveren aan gemeenten.

Meer informatie is te vinden via www.brandweer.nl.

Slecht voorbeeld in tv-reclames met heftruck

Verladersorganisatie EVO vindt dat televisiereclames met daarin rondcrossende heftruckchauffeurs en meerijdende Bekende Nederlanders het verkeerde voorbeeld geven.

De reclames hebben daardoor een negatieve invloed op de veiligheid in magazijnen. De afgelopen maanden zagen televisiekijkers diverse reclames waarin heftruckchauffeurs flink wat overtredingen begingen. EVO nodigt de reclamemakers uit voor een heftruckcursus.

In een van de reclamefilmpjes rijdt een heftruck met grote kluizen door een magazijn. Een BN’er lift mee. EVO, marktleider op het gebied van veiligheidsopleidingen in en rondom het magazijn, constateert veel overtredingen.

Zo rijdt de chauffeur in de reclame te hard en belemmert de grote kluis het zicht van de chauffeur die geen veiligheidsschoenen draagt. Ook mag er niet worden 34

meegereden op een heftruck, laat staan dat er van mag worden afgesprongen, zoals aan het eind van de reclame gebeurt.

Nederland telt ruim 110.000 bedrijven met een magazijn.

In deze magazijnen werken ongeveer 107.000 chauffeurs.

Jaarlijks vinden er 1500 bedrijfsongevallen plaats met heftrucks, waarvan gemiddeld zeven met dodelijke afloop. Het aanrijden van een voetganger komt het meest voor, gevolgd door een medewerker die van de heftruck afvalt, omdat hij op de heftruckvork staat en wordt gelift of even meerijdt.

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

Regels voor werken op hoogte in scheepsbouw De Inspectie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft door vakbonden en werkgevers opgestelde regels goedgekeurd, die het werken op grote hoogtes in de scheepsbouw veiliger moeten maken.

Het werk in de scheepsbouw is niet zonder risico.

Lassers, monteurs en technici werken vaak op meters hoogte in stalen raamwerken die verder uitgroeien tot zeetankers of rivierschepen. Het aanbrengen van veiligheidsregels over het werken in deze moeilijke omstandigheden is niet eenvoudig. De goedgekeurde toetsing door de Inspectie SZW betekent dat er nu een wettelijk kader is om deze regels in te voeren en na te leven. Volgens FNV Bondgenoten kunnen de regels ook als leidraad dienen voor aanverwante branches in de Metalektro.

De Procedure Werken op Hoogte is een onderdeel van de Arbocatalogus 5xbeter. Deze stelt voor de doelgroep Scheepsbouw (en onderaannemers op de werf) eisen aan het uitvoeren van werkzaamheden op hoogte. Zie ook www.5xbeter.nl.

Gevaren mestgassen onderschat De gevaren van mestgassen worden onderschat.

Veehouders, loonwerkers en anderen die met mest werken, realiseren zich onvoldoende dat bij bewerking van drijfmest veel mestgassen kunnen vrijkomen die dodelijk zijn. Dat leidt tot veel ernstige ongevallen, waarbij bovendien extra slachtoffers vallen doordat omstanders onbeschermd te hulp schieten. Veiligheid heeft de afgelopen decennia te weinig aandacht gekregen bij de ontwikkelingen rond opslag en verwerking van mest. Dit zijn conclusies in het rapport ‘Dodelijk ongeval mestsilo te Makkinga’ van de Onderzoeksraad voor Veiligheid.

Mestongevallen vinden vooral plaats in besloten ruimten, zoals een silo of tank (voor transport en uitrijden) en in stallen tijdens het mixen van de mest in de ondergelegen kelder. Het merendeel van de ongevallen ontstaat, doordat er onvoldoende veiligheidsmaatregelen worden getroffen, zoals het gebruik van geschikte adembeschermingsapparatuur, het regelmatig mixen van de mest en het zorgen voor voldoende ventilatie. Het achterwege laten van veiligheidsmaatregelen bij het werken met mest komt naar het oordeel van de Raad vooral door het ontbreken van kennis en daardoor onderschatting van de gevaren.

Een belangrijke oorzaak van het tekort aan kennis en risicobesef is dat de gevaren van mestgassen niet worden behandeld in agrarische opleidingen.

Omdat de agrarische sector uit duizenden relatief kleine bedrijven bestaat, is er in het bijzonder een rol weggelegd voor de brancheorganisaties en belangenverenigingen om de kennis en het risicobesef te vergroten. De raad adviseert aan LTO en andere agrarische brancheorganisaties ervoor te zorgen dat er een platform komt dat informatie over de mestgasproblematiek verzamelt en verspreidt.

Daarnaast adviseert de Raad dat veilig werken met mest structureel wordt opgenomen in de agrarische opleidingen en dat de voorschriften voor het werken in besloten ruimten met mestgassen aangescherpt worden.

Meer informatie op www.onderzoeksraad.nl.

35

36

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

In VEILIGHEID nummer 56 is uitgebreid aandacht besteed aan de brandrisico’s van elektriciteit door opwarming van kabels, slechte contacten, kortsluiting en vlambogen. Dat is bepaald niet het enige risico: het krijgen van een elektrische schok is zeker zo riskant. Niet iedereen werkt áán elektrische installaties, maar er zijn maar weinig mensen die niet mét elektriciteit werken. Hulpverleners hebben dus een flinke kans om met elektriciteitsletsel te worden geconfronteerd.

Letsel door elektriciteit Met ‘laagspanning’ valt niet te spotten Stroomdoorgang door het lichaam kan zorgen voor ernstige brandwonden, waarbij de schade aan de huid op het eerste gezicht mee kan vallen. Inwendige verbrandingen en zelfs ‘gekookte’ organen zijn mogelijk. In het bijzonder als het slachtoffer langer dan een paar seconden ‘aan de spanning heeft gehangen’ of bij hoogspanning (boven 1000 volt). Langdurige stroomdoorgang door het lichaam kan lichaamsdelen verkolen. Het hart is misschien wel het kwetsbaarst: stroomsterkten van slechts een tiende ampère via de hartstreek kunnen het hartritme verstoren of tot fibrillatie leiden. Daarnaast kan de huid verbranden bij blootstelling aan de intense hitte van vlambogen. Ten slotte is er het secundair letsel, bijvoorbeeld doordat iemand na een op zich onschuldige schok van een trap valt of in een reflexreactie met de elleboog door een raam stoot. Het wegnemen van de bron van het gevaar door het uitschakelen van de elektriciteit, blijft in alle gevallen het eerste aandachtspunt, mede omdat de hulpverlener zelf nimmer slachtoffer mag worden.

Vervolgens kan de Eerste Hulp starten (zie kadertekst).

Vereiste Eerste Hulp bij brandwonden 1. Koel de wond tien minuten met lauw zacht stromend leidingwater. Geen kraan of douche dichtbij? Al het water is beter dan niet koelen!

Koelen vermindert de pijn en haalt de hitte uit de wond. Zo wordt een brandwond niet erger.

Zelfs tot een uur na de verbranding, is het goed om te koelen; 2. Voorkom onderkoeling… koel alleen de wond; 3. Verwijder alleen kleding die niet aan de wond kleeft; 4. Waarschuw altijd een arts bij blaren, een aangetaste huid of elektrische en chemische verbrandingen; 5. Smeer niets op een brandwond; 6. Bedek de wond met steriel verband of een schone doek; 7. Geef het slachtoffer geen eten of drinken; 8. Vervoer het slachtoffer, indien mogelijk, zittend.

Gedrag Kabels en spanningvoerende delen zijn steeds beter afgeschermd of geïsoleerd, om te voorkomen dat personen ermee in contact komen. Het is namelijk de bedoeling dat de elektronen zich daar bewegen waar ze hun nuttige werk doen: in toestellen voor verwarming, verlichting, kracht of beweging. Om elektronen via geleidende materialen ‘rond te pompen’ is druk nodig; een spanningsverschil. Onder invloed van die spanning bewegen ze door de ‘stroomkring’; hoe meer elektronen erdoorheen bewegen, hoe groter de

stroomsterkte. Om een stroom te laten lopen dient er een gesloten stroomkring te zijn, met een aan- en een afvoergeleider. Die elektronen moeten altijd een zekere weerstand overwinnen en hoe lager de weerstand hoe groter de stroom wordt. Met betrekking tot het menselijk lichaam is de huid de grootste weerstand.

Stroom door het lichaam Aanraking van een spanningvoerende geleider hoeft niet direct noodlottig te zijn. Spanning is op zich niet dodelijk. Het is de stroom door het lichaam die voor ongemak, spierkramp, mild of zwaar letsel of zelfs elektrocutie zorgt. Om letsel te veroorzaken, moet die stroom op één punt het lichaam in (bijvoorbeeld een hand die een beschadigd snoer vastpakt) en op een ander punt het lichaam weer uit (de blote voeten op een betonnen vloer). De stroom loopt dan via het lichaam naar aarde. Dat is de meest voorkomende ‘route’ bij elektrische schokken van sterkstroominstallaties. Een andere (gevaarlijkere) mogelijkheid is dat twee geleiders tegelijk worden aangeraakt, bijvoorbeeld de twee draden die via 37

een kroonsteentje een plafonnière voeden. Met de linkerhand de fasedraad aanraken (spanning 230 V) en met de rechter de nul (0 V) leidt tot een stroomkring via de hartstreek. Bij licht bezwete handen kan dat al tot een dodelijke stroomsterkte leiden. Een stroom groter dan 0,1 ampère via de hartstreek is doorgaans fataal. Het ludieke advies aan elektriciens luidt dan ook: houd altijd minstens één hand in je zak. Daar zit een kern van waarheid in, want een stroom gaat altijd ergens het lichaam

in en vloeit er op een andere plaats weer uit. Van de wijsvinger naar de naastgelegen middelvinger is pijnlijk en kan een flinke ‘tik’ tot een verbrande hand opleveren, maar de hartstreek wordt ontzien.

Wisselspanning versus gelijkspanning Een wisselstroom door het lichaam is (bij dezelfde stroomsterkte) schadelijker dan een gelijkstroom.

De spieren in het menselijk lichaam worden zeer krachtig ‘pulserend aangestuurd’ en zullen zich maximaal aanspannen, uiteraard afhankelijk van de stroomsterkte. In het bewegingsapparaat kan dat in uitzonderlijke gevallen zelfs leiden tot botbreuken of losgescheurde pezen door de extreme contracties.

Vooral voor het hart is wisselstroom funest: het kan onder andere fibrillatie tot gevolg hebben na de schok. Gelijkspanning is (bij stromen door het lichaam) iets veiliger. Nog steeds zullen spieren samentrekken, maar de kans op blijvende verstoring van het hartritme is kleiner. Een gelijkspanning heeft als nadeel dat een vlamboog - de aanhoudende blauwe ‘vonk’ die kan ontstaan na een kortdurende kortsluiting - hardnekkiger is dan bij wisselspanning.

Een wisselstroomvlamboog dooft periodiek tijdens het wisselen van de stroomrichting (sneller dan het oog kan volgen) en moet dan ‘opnieuw op gang komen’. Gelijkstroom leidt tot een veel standvastiger boog. Een ‘aanhoudende’ vlamboog leidt snel tot gesmolten geleiders. Bovendien kan hij bij personen brandwonden en schade aan de ogen veroorzaken door de grote hoeveelheid UV-licht.

Vlamboog Bij het afschakelen van elektrische verbruikers wordt een stroomkring onderbroken. Als dat gebeurt terwijl er een stroom loopt, zal er in de schakelaar 38

die wordt uitgezet (de netsteker die uit de wandcontactdoos wordt getrokken of de zekering die wordt verwijderd) een vlamboog ontstaan.

Het verschijnsel kan worden waargenomen bij het uitnemen van de steker van een ingeschakelde stofzuiger (niet aanbevolen). Voor ‘afschakelen onder belasting’ gelden in de sterkstroomtechniek veiligheidsvoorschriften: elektriciens zijn bij het ‘trekken’ van mespatronen (zekeringen in verende klemmen) verplicht een gelaatsscherm te dragen ter voorkoming van brandwonden in het gezicht. Daarnaast dragen zij, afhankelijk van hun werkzaamheden, isolerende handschoenen, isolerend schoeisel en niet-brandonderhoudende kleding.

Aardlekschakelaar Een van de uitvindingen die de veiligheid van sterkstroominstallaties vergroten is de aardlekschakelaar. Bij het gros van de elektrische schokken die personen krijgen, wordt maar één spanningvoerende geleider met een hand aangeraakt en vloeit de stroom via het lichaam naar aarde. Meestal via de voeten, die doorgaans zijn voorzien van isolerend schoeisel. Staand in een douchebak, zittend op een stalen cv-radiator of met één hand aan een kraan of geaard apparaat is het elektrisch contact met aarde veel beter en is de kans op dodelijke stroomdoorgang navenant groter.

In dergelijke situaties komt de beschermengel in de meterkast van pas: de aardlekschakelaar.

Dat vernuftige stukje techniek vergelijkt de stroomsterkten in de installatiedraden. Simpel gezegd moet er voor elk elektron dat via de ene draad (fase) de installatie in gaat, ook weer eentje via de andere draad (nul) terugkeren. Zodra dat niet meer het geval is, onderbreekt de aardlekschakelaar de stroom. Bijvoorbeeld omdat er een stroom door een defect apparaat of via een slachtoffer naar aarde ‘lekt’, Dat doet hij als het verschil ‘heen en terug’ groter wordt dan 30 mA. Dat is nog altijd een forse klap voor een mens, maar in de meeste gevallen niet dodelijk. Helaas kan de aardlekschakelaar geen onderscheid maken tussen een lekstroom via de hartstreek van een slachtoffer of een bouwzaag die buiten in de regen staat.

Kramp en ‘vastzitten’ Kleine stroompjes door het lichaam zijn voelbaar als een lichte prikkeling of ze doen pijn. Zoals het gevoel bij het stoten van het telefoonbotje (ter hoogte van de elleboog), inclusief de tinteling en het verdoofde gevoel direct erna. Wie heeft er in zijn jeugd nooit kennisgemaakt met het effect van een negen volt batterijtje op de tong? Dat leidt niet tot een ‘doodklap’, maar wel tot spiercontractie.

Als een stroom door het lichaam groter wordt dan ongeveer twintig milliampère, is controle van de

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

getroffen spieren onmogelijk geworden. Daarom wordt 20 mA ook wel de ‘grensstroomsterkte’ genoemd. Bij grotere stroomdoorgang verkrampen alle spieren. Doordat de buigspieren sterker zijn dan de strekspieren, kan dit leiden tot ‘vastgrijpen’ van een spanningvoerend object. Soms zo heftig, dat een hulpverlener alleen door slaan met een isolerend stuk materiaal, zoals een droge bezem of een spade, kan proberen een slachtoffer los te krijgen. Het uitschakelen van de spanning helpt beter, mits dat heel snel gebeurt. ‘Vast staan’ is zeldzaam en kan worden voorkomen door eerst met de rug van de hand aan een verdacht object te voelen. Het gebruik van een spanningzoeker is meer verantwoord, hoewel nog steeds niet ideaal.

Letsel Kortdurend contact met laagspanning (tot 1000 V wisselspanning) kan dodelijk zijn, meestal zal een slachtoffer echter alleen erg schrikken.

Als het contact langer duurt, de contactdruk of het -oppervlak groter zijn, is de kans op brandwonden groot. Meestal zijn die wonden vooral te zien op de plaats waar de huid is ‘doorgeslagen’: bij de intrede en/of de uittrede. De huid kan ter plaatse van de doorslag lichtbruin zijn of zelfs zwart (verkoold). Een dergelijke kratervormige brandwond zit flink diep en betreft niet alleen de opperhuid.

Als de huid eenmaal flink verbrand is, neemt de stroomsterkte toe, doordat de ‘droge barrière’ is verdwenen. Bij duurzame stroomdoorgang kunnen vervolgens diepere weefsels verbranden, bloed en lichaamsvocht vkunnen gaan koken en zenuwen afsterven. De geur vlak na een dergelijke elektrische verbranding is buitengewoon onaangenaam. Brandwonden veroorzaakt door vlambogen zijn doorgaans oppervlakkiger, maar zien er vaak ernstiger uit dan de inwendige verbrandingen bij langdurige stroomdoorgang

door het lichaam. Als de elektrische stroom zelf niet door het lichaam is gevloeid, zijn er meestal geen erg diepe inwendige verbrandingen. Na een schok kan het slachtoffer in shock zijn en/of lijden aan tijdelijke doof- of blindheid, afhankelijk van de omstandigheden. (MC)

Elektriciteit in en buiten het lichaam Al voordat Alessandro Volta de batterij uitvond, experimenteerde Luigi Galvani rond 1780 met elektriciteit, opgewekt met een elektriseermachine. Dat betrof statische elektriciteit, opgewekt door wrijving en ongeschikt om bijvoorbeeld een lamp op te laten branden. Wat hij wel kon, was die elektriciteit opslaan in een Leidse fles (de eerste condensator) en deze vervolgens aanwenden voor het laten bewegen van een geprepareerde kikkerpoot. Gedurende vele decennia is elektriciteit beschouwd als een magisch fenomeen, vooral geschikt als kermisattractie. Behalve kikkerpoten werden ook levende mensen, dieren en zelfs vers geamputeerde menselijke ledematen of lijken gebruikt om te laten bewegen, louter ter vermaak van het publiek. De zenuwen in het lichaam zijn onze eigen elektrische stroomdraden, die via ionenuitwisseling een uitgebreid en onmisbaar sturings- en communicatienetwerk vormen met alle spieren, organen en zintuigen. Daar kan steeds doelmatiger extern op worden ingegrepen. Het maken van een EEG of ECG brengt respectievelijk de activiteit van de hartspieren of de hersenen in beeld. Een AED of ICD kan zowel meten als ‘sturen’, zij het op een vrij brute manier. Met fijngevoelige sensoren op het hoofd of geïmplanteerde elektroden kan een verlamde patiënt zelfs enige controle over de spieren terugkrijgen. Een dove kan weer iets horen dankzij een cochleair implantaat dat de sensoren in het slakenhuis elektrisch prikkelt.

39

Geen nood bij brand!

Brandweer en zorginstellingen gezamenlijk op de bres voor brandveiligheid De Noord-Hollandse zorggroep Wilgaerden en de Veiligheidsregio Noord-Holland Noord sloten begin dit jaar een samenwerkingsovereenkomst om de brandveiligheid in zorginstellingen in de regio te verbeteren.

Het is een van de regionale uitvoeringsprojecten onder de noemer van het landelijk brandweerprogramma ‘Geen nood bij brand’. Dat is een programma waarin de brandweer zich niet profileert als een strenge controleur, maar als een meedenkend adviseur voor bedrijven en instellingen.

De brandweer en de zorgsector hebben elkaar gevonden in een gemeenschappelijk veiligheidsbelang. In Noord-Holland Noord onderschrijven de samenwerkingspartners dat idee van harte. Het belang van solide brandveiligheid in zorginstellingen zal niemand in twijfel trekken. De bewoners van verpleegen verzorgingstehuizen zijn kwetsbaar en veelal verminderd zelfredzaam. Met degelijke brandveiligheidsmaatregelen, zoals een brandmeldinstallatie, compartimentering en een goede BHV-organisatie, kan tijd worden gekocht om de mensen bij brand tijdig in veiligheid te brengen. In de praktijk blijkt het brandveiligheidsniveau in veel zorg- en woonzorggebouwen echter voor verbetering vatbaar.

Brandveiligheid is geen core business voor de sector. Daarom is de kennis over brandveiligheid bij instellingen beperkt. Directie en staf realiseren zich vaak niet dat de verantwoordelijkheid niet primair bij de overheid ligt maar bij henzelf.

Het programma ‘Geen nood bij brand’ beoogt daarin verbetering te brengen. De brandweer gaat als deskundig veiligheidsadviseur met vertegenwoordigers van zorginstellingen op ‘expeditie’ in de zorggebouwen om in gezamenlijkheid de brandveiligheid te beoordelen en te bekijken wat er kan worden verbeterd. Die ‘vriendelijke’ aanpak via coaching en advisering werkt beter dan een overheid die streng controleert en bij de geringste tekortkoming dreigt met boetes.

Rustenburcht ‘Geen nood bij brand’ is oorspronkelijk ontwikkeld door Veiligheidsregio Gelderland-Midden.

Inmiddels heeft de landelijke brancheorganisatie Brandweer Nederland het project geadopteerd en zijn in bijna alle regio’s projecten gestart.

In Noord-Holland Noord vond de aftrap begin

40

dit jaar plaats, met de ondertekening van het convenant met zorggroep Wilgaerden. De organisatie beheert zeventien zorglocaties, hoofdzakelijk in West-Friesland. Eén van die locaties is ‘De Rustenburcht’, een kleinschalig woonzorgcentrum in Ursem met 31 bewoners.

De Rustenburcht levert ook maatschappelijke zorg aan ouderen en aan mensen met beperkingen die nog zelfstandig wonen in het Noord-Hollandse dorp.

“Tot ongeveer zeven jaar geleden was veiligheid nauwelijks een issue in de organisatie”, stelt

Niek Baaij, facilitair manager bij De Rustenburcht.

“We hadden het qua vergunningen voor elkaar en er was een rechtstreekse aansluiting van de brandmeldinstallatie op de regionale alarmcentrale. De gedachte bij de medewerkers was: ‘Als er brand is, staat de brandweer binnen een paar minuten voor de deur en dan komt het wel goed’. Dat was ook de realiteit, maar in de loop der jaren is er veel veranderd in de beeldvorming over brandveiligheid en de verantwoordelijkheid daarvoor. In 2007 zijn we begonnen met het verbeteren van de organisatie van de bedrijfshulpverlening in de Rustenburcht, omdat we vonden dat het beter kon. De minimumnorm voor het benodigde aantal BHV’ers die destijds gold werd niet gehaald.

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

Niek Baaij: “Ook het bieden van een veilige woonomgeving maakt deel uit van de zorgverlening.”

Dus hebben we in het medewerkersbestand extra BHV’ers geworven en opgeleid. Onze visie is dat alle verzorgenden in onze organisatie een BHVopleiding moeten volgen. Want zij moeten bij brand of andere noodsituaties de ontruiming in gang zetten.”

Bedrijfshulpverlening Niet alle medewerkers zaten er volgens Baaij op te wachten om BHV’er te worden. Hun kerntaak is immers zorgverlening aan de bewoners van de instelling. Deelnemen aan de BHV-organisatie zagen sommigen als een lastige bijkomstigheid.

Maar het denken over de grens tussen zorg en hulpverlening is in de loop der tijd veranderd.

Niek Baaij: “Die grens bestaat in feite niet, want zorgverlening houdt ook in dat de organisatie zich inspant om de bewoners een veilige woonomgeving te bieden. Brandveiligheid en bedrijfshulpverlening zijn daarom een integraal onderdeel van het zorgproces. Dat besef is inmiddels geaard bij alle medewerkers en ook bij de directie en het management. Qua bedrijfshulpverlening hebben we in de afgelopen zeven jaar een forse verbeterslag gemaakt. Niet alleen in de Rustenburcht, maar in de gehele organisatie van Wilgaerden. Een zwakke schakel is en blijft de beschikbaarheid van BHV’ers tijdens de avond- en nachturen, als er maar één tot twee verzorgenden in huis zijn. Om in noodsituaties toch over voldoende BHV’ers te beschikken voor ontruiming, hebben we een telefonische ‘brandcirkel’ in het leven geroepen.

Daarmee kunnen we in noodsituaties extra mensen oproepen. Die kunnen heel snel op de locatie zijn, omdat bijna alle verzorgenden van De Rustenburcht in de directe omgeving van het zorgcentrum wonen. Dat is het voordeel van

een kleinschalige zorglocatie die is ingebed in de lokale gemeenschap.”

Baaij onderkent dat brandveiligheid meer is dan het hebben van een brandmeldinstallatie en een goede BHV-organisatie. Het management is meer gaan nadenken over brandveiligheid en beseft dat de verantwoordelijkheid daarvoor nadrukkelijk bij de zorgorganisatie zelf ligt.

“We willen meer investeren in de voorkant van de veiligheidsketen, door te kijken hoe we bouwkundig, technisch en qua gebruik van het gebouw nog meer brandveiligheidswinst kunnen boeken. Maar omdat veiligheid voor ons geen core business is, maken we daarbij graag gebruik van de deskundigheid van de professionals van de brandweer. Wij zijn daarom blij met het initiatief van de veiligheidsregio om ons via het project ‘Geen nood bij brand’ te begeleiden en te adviseren over alle brandveiligheidsaspecten.”

Brandveiligheidsbeleid De samenwerking tussen de brandweer en zorggroep Wilgaerden vond zijn oorsprong in de brandpreventieweken in 2011. In de brandveiligheidscampagne van de veiligheidsregio lag de focus op kwetsbare groepen, waaronder ouderen en mensen met lichamelijke en geestelijke beperkingen. Onderdeel van het programma van de brandveiligheidsweken 2011 was het houden van een ontruimingsoefening op een zorglocatie van Wilgaerden in Obdam. Media werden uitgenodigd en ook de directie van Wilgaerden was vertegenwoordigd. De bestuurlijke contacten die toen werden gelegd tussen de zorggroep en de veiligheidsregio zijn benut om in het kader van ‘Geen nood bij brand’ een duurzaam partnerschap voor brandveiligheid op te bouwen.

Alexander de Haan, beleidsmedewerker 41

brandveiligheid bij veiligheidsregio NoordHolland Noord, merkt net als Niek Baaij dat er bij bedrijven en zorginstellingen draagvlak en enthousiasme is om te investeren in brandveiligheid als logisch verlengstuk van de zorgverlening.

“Er is duidelijk sprake van een nieuwe mindset bij directies van zorgorganisaties.

Vroeger hield het op bij het verlenen van de gebruiksvergunning aan de zorginstelling. Men ging ervan uit dat het qua brandveiligheid allemaal voor elkaar was, de vergunning was immers getoetst door de brandweer. Maar een vergunning is maar een stuk papier en echte brandveiligheid vraagt actief beleid om het brandveiligheidsniveau op peil te brengen en te houden. Dat geldt voor de techniek, zoals de brandmeldinstallatie, eventuele blussystemen, ventilatie en noodverlichting, voor bouwkundige maatregelen waaronder vluchtwegen en rooken brandcompartimentering, maar ook voor gedragsfactoren. Brandveiligheid is een optelsom van al deze facetten. Het bewustzijn groeit dat het niet volstaat om genoegen te nemen met het minimale brandveiligheidsniveau dat de regelgeving eist. Met een actief brandveiligheidsbeleid kun je betere waarborgen scheppen voor een brandveilige woon-, werk- en leefomgeving voor bewoners en medewerkers.”

de formule van ‘Geen nood bij brand’ staat de ‘veiligheidsexpeditie’. Preventiemedewerkers van de brandweer gaan dan samen met een dwarsdoorsnede van de zorginstelling (management/verzorgenden/vertegenwoordiging van bewoners) het gebouw door om in gezamenlijkheid verbeterpunten op te sporen.

“Daarbij kijken we niet alleen naar wat de regelgeving voorschrijft over de brandmeldinstallatie, vluchtroutes en compartimenteringseisen”, verduidelijkt Alexander de Haan. “We kijken nadrukkelijk ook naar de ‘zachte kant’ van brandveiligheid, waarover de regelgeving minder expliciet is. Dat kan bijvoorbeeld een advies zijn om voor matrassen en woningtextiel brandvertragende materialen te gebruiken. Daarmee kan grote veiligheidswinst worden geboekt. Tevens benutten we de veiligheidsexpeditie als een laagdrempelige vorm van bijscholing van de medewerkers op het gebied van brandveiligheid. Wat zijn specifieke risico’s in een woonomgeving voor verminderd zelfredzamen en wat kunnen medewerkers en bewoners zelf doen om het veiligheidsniveau te verhogen?”

Leerzaam De ervaringen met ‘Geen nood bij brand’ in andere regio’s zijn dat de veiligheidsexpedities door de deelnemende zorginstellingen als bijzonder leerzaam worden ervaren. Niet zelden leveren de gezamenlijke verkenningsronden echte eyeopeners op voor het management en verplegend personeel.

Maar evengoed voor de brandweer.

Veiligheidsexpeditie Nu de Veiligheidsregio Noord-Holland Noord en Wilgaerden een convenant hebben gesloten, gaan de partners in overleg om de samenwerking dit jaar handen en voeten te geven. Centraal in 42

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

Alexander de Haan vertelt uit eigen ervaring.

“Het kan voor gezonde en vitale mensen heel verhelderend zijn om zelf even in de huid te kruipen van mensen met lichamelijke beperkingen.

Zo ervaar je welke praktische hindernissen zij bij een ontruiming op hun pad vinden, als ze geen hulp hebben om hen naar buiten te brengen. Bij een ontruimingsoefening in een zorginstelling heb ik zelf eens in een rolstoel plaatsgenomen.

Daarbij merkte ik dat een zelfsluitende branddeur een forse barrière kan zijn. Die deuren hebben een magneetsluiting en vallen automatisch dicht als het brandalarm afgaat. Mensen die goed ter been zijn kunnen een dergelijke deur wel weer openen, maar als je in een rolstoel zit en je hebt weinig kracht, wordt dat een heel ander verhaal.

Als preventieman zag ik zelfsluitende deuren altijd als een zegen, omdat die de verspreiding van vuur en rook in het gebouw tegengaan. Maar door die eigen ervaring ben ik er genuanceerder over gaan denken. Ik ben uitgedaagd om te gaan nadenken over mogelijke oplossingen om dergelijke belemmeringen weg te nemen.”

Niek Baaij ziet de veiligheidsexpeditie, die in De Rustenburcht later dit jaar op het programma staat, als een ideale gelegenheid om de brandveiligheid in het woonzorgcomplex nog verder te verbeteren. “We voeren al maandelijks controles uit op alle brandveiligheidsvoorzieningen, zoals de brandmeldinstallatie, blusmiddelen en vluchtwegen. Maar ik weet zeker dat we tegen zaken gaan aanlopen die te verbeteren zijn.

Zaken die we zelf misschien over het hoofd zien, omdat we de kennis ervoor niet in huis hebben.

We hebben de afgelopen jaren al veel stappen gezet in het verbeteren van de brandveiligheid.

Belangrijk in dat proces was de steun vanuit

de directie en het bestuur. Ook daar ziet men brandveiligheid als prioriteit, wat zich uit in het nemen van beslissingen en het beschikbaar stellen van budget. Het waarborgen van een brandveilige leefomgeving voor de bewoners van zorginstellingen getuigt ook van maatschappelijk verantwoord ondernemen.”

Landelijke voortzetting ‘Geen nood bij brand’ is een landelijk programma dat de nieuwe koers van de brandweer uitstraalt.

De beleidsvisie ‘De brandweer over morgen’ die in 2011 is uitgebracht onder de vlag van Brandweer Nederland heeft tot doel een nieuw bedrijfsmodel te introduceren. In dat model gaan slimmere incidentbestrijding en meer investeren in risicobeheersing aan de voorkant hand in hand. Kort gezegd: voorkomen is beter dan blussen. Het brandweerveld werkt aan het opbouwen van een netwerk van maatschappelijke partners, met wie zij wil samenwerken om de samenleving veiliger te maken. Zorginstellingen, woningcorporaties en thuiszorgorganisaties maken deel uit van dit partnernetwerk. ‘Geen nood bij brand’ heeft landelijk een behoorlijke spin-off gehad. Het voordeel van het landelijke brandveiligheidsprogramma is volgens Alexander de Haan dat regio’s van elkaar kunnen leren en ervaringen en methodieken met elkaar kunnen uitwisselen.

In Noord-Holland Noord wordt de samenwerking onder de vlag van ‘Geen nood bij brand’ verbreed naar meer zorginstanties. Na Wilgaerden willen ook zorggroep De Omring en GGZ Noord-Holland Noord zich bij het initiatief aansluiten. (RJ)

43

Uitgaven ALLE UITGAVEN ZIJN TE BESTELLEN VIA DE WEBSHOP: WWW.NIBHV.NL

BHV- uitgaven - Basisopleiding Bedrijfshulpverlener - Basisopleiding Bedrijfshulpverlener Eerste Hulp - Basisopleiding Bedrijfshulpverlener Brandbestrijding en Ontruiming - BHV in de petrochemische industrie - Naslagwerkcursist Instructiekaarten E-learning Bedrijfshulpverlener - Adembescherming voor de bedrijfshulpverlener - Bedrijfshulpverlening in de OK - Beheerder Brandmeldinstallatie - BHV als veiligheidsmotor - Coördinator/Hoofd Bedrijfshulpverlening - De bedrijfshulpverlening in uw organisatie.

Voorlichting en instructie BHV - Gebruik AED - Gevaarlijke Stoffen Bedrijfshulpverlening - Handleiding Omgaan met alarmmeldingen - Kleine blustoestellen - Omgaan met bommeldingen - Ontruimingsplannen en -oefeningen - Ploegleider Bedrijfshulpverlening - Preventiemedewerker Instructeursmaterialen BHV - Presentatie Basisopleiding BHV - Instructiekaarten (groot formaat met ringband) Eerste Hulp - Instructiekaarten (groot formaat met ringband) Brandbestrijding en Ontruiming - sheets BHV in de petrochemische industrie - sheets Adembescherming - sheets Beheerder Brandmeldinstallatie - sheets en tips De bedrijfshulpverlening in uw organisatie (Powerpoint) - sheets Gevaarlijke Stoffen Bedrijfshulpverlening - sheets Ploegleider Bedrijfshulpverlening - sheets Preventiemedewerker

VCA-uitgaven - Basisveiligheid VCA - Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden VCA Instructeursmaterialen VCA - sheets Basisveiligheid VCA - sheets Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden VCA Anderstalige VCA-uitgaven - Basic Elements of Safety SCC and Safety for Operational Supervisors SCC (gecombineerde uitgave Engelse Basisveiligheid en VOL-VCA) - Poolse Basisveiligheid VCA (op aanvraag) Anderstalige instructeursmaterialen VCA - CD-rom Basic Elements of Safety SCC & Safety for Operational Supervisors SCC

Vakblad - vakblad NIBHV-VEILIGHEID (kwartaalblad)

VAKBLAD VOOR BEDRIJFSHULPVERLENING • TWEEDE KWARTAAL 2014

57

Anderstalige BHV-uitgaven - Emergency Response Officer: Basic Training (Engelse Basisopleiding BHV)

Gratis uitgaven - Folder Blended Learning - Folder Keurmerk - Folder VCA leerstof en examinering - Handleiding BHV 2010 - Informatiebrochure NIBHV 44

VEILIG RONDVAREN • EIKENPROCESSIERUPS • VEILIGHEID EN LEIDERSCHAP • BHV IN OPENLUCHTMUSEUM EN IN ZORGINSTELLING • VISUEEL VEILIGHEIDSONDERRICHT • LETSEL DOOR ELEKTRICITEIT • WINTERSPELEN EN ARBEIDSVEILIGHEID 1

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

Nieuws Nieuwe huisstijl

Logo Keurmerk

Een nieuwe lente, een nieuw geluid! En een nieuwe jas voor het NIBHV. Er is een nieuwe huisstijl ontwikkeld. Alle producten zullen gefaseerd worden omgezet in de nieuwe huisstijl. Een van de eerste producten is de nieuwe NIBHV brochure.

Het NIBHV-logo van het Keurmerk Opleidingsinstituten Bedrijfshulpverlening blijft ongewijzigd.

Blended Learning vernieuwd Blended Learning bestaat uit een E-learning programma en een praktijkdeel.

Het E-learning programma is omgezet naar scorm en in een nieuwe jas gestoken. Door de inzet van een Learning Management Systeem (LMS) is de gebruiksvriendelijkheid sterk verbeterd. Via een link op de website kan kennis worden gemaakt met het LMS. Opleiders kunnen kandidaten voor Blended Learning aanmelden via het NIBHV-portaal.

Toelichting Blended Learning Met het E-learning programma bereiden cursisten zich in hun eigen tempo en op een door hen zelfgekozen tijdstip en plaats voor op de eendaagse praktijkopleiding.

Cursisten worden toegelaten tot de praktijkdag, zodra zij het toelatings- certificaat van het E-learning programma hebben behaald.

Het E-learning programma bestaat uit de modulen: • Niet-spoedeisende Eerste Hulp • Spoedeisende Eerste Hulp • Brandbestrijding • Ontruiming.

Cursisten kunnen de complete basisopleiding en de herhaling volgen via Blended Learning. Er kan ook worden gekozen voor een losse module, bijvoorbeeld ontruiming.

Cursisten besteden gemiddeld zes tot acht uur aan het doorlopen van het E-learning programma. Het verplichte praktijkgedeelte voor de basisopleiding duurt een dag.

De studietijd voor het doornemen van de herhaling bedraagt drie tot vier uur. Het praktijkgedeelte duurt een halve dag. Gezien de beperkte tijd is er dan alleen tijd voor de verplichte competenties. Als er een op maat programma wordt gevraagd, is meer opleidingstijd nodig voor de herhaling.

Voor toelating tot de praktijkdag gelden dezelfde regels als bij de basisopleiding: de E-learning toetsen van de betreffende module(n) moeten voldoende zijn gemaakt.

Pas dan wordt het toelatingscertificaat verstrekt.

Voor het werken in groepen op de praktijkdag zijn instructiekaarten beschikbaar. Verder is er een naslagwerk Instructiekaarten E-learning Bedrijfshulpverlener voor de cursist. Mail bij vragen over Blended Learning naar elearning@nibhv.nl.

45

Nieuws First Responder Bedrijfsnoodorganisatie Er komen nieuwe opleidingen voor First Responders in de (petro)chemische industrie. Deze opleidingen worden ontwikkeld door het NIBHV en het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV).Beide instituten werken hierbij samen met de Vereniging van Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) en de Stichting Calamiteitenbeheersing in Bedrijven en Organisaties (Stichting CaBo). Een deel van de modulen kan ook worden gebruikt voor andere sectoren, bijvoorbeeld Eerste hulp bij werken met gevaarlijke stoffen. De nieuwe modulaire opleidingsstructuur voorziet in een verantwoorde invulling en kwaliteitsborging van het grijze gebied tussen BHV- opleidingen en opleidingen voor aangewezen bedrijfsbrandweren. De opleidingsstructuur sluit zowel aan op de ‘Werkwijzer bedrijfsbrandweer’ die wordt aangestuurd door de Wet op de Veiligheidsregio’s (artikel 31), als op de BHV-opleidingen die worden aangestuurd door de Arbeidsomstandighedenwet (artikel 15). De opleidingen voor First Responders vormen in veel (petro)chemische bedrijven een noodzakelijke aanvulling op de Basis BHV-opleidingen, aangezien deze basisopleidingen niet beantwoorden aan het risicoprofiel van deze bedrijven. Dat is in het bijzonder van belang voor bedrijven zonder aangewezen bedrijfsbrandweer. Voor bedrijven mét een aangewezen bedrijfsbrandweer vervullen First Responders een nuttige voorpostfunctie. First Responders kunnen en mogen na hun opleiding meer dan Basis BHV’ers. Denk hierbij aan het optreden met adembescherming en in chemicaliënpak.

Vakbekwaam blijven De nieuwe opleidingsstructuur voorziet ook in het op peil houden van de vakbekwaamheid van de First Responders.

Na de opleiding kunnen werkgevers de geoefendheid van de First Responders laten registreren en volgen. In het registratiesysteem van het NIBHV wordt naast het behaalde persoonscertificaat ook de geoefendheid op de werkplek geregistreerd. Opleiders of Hoofden BHV organiseren oefeningen op maat voor de First Responders en volgen hierbij de door NIBHV en IFV ontwikkelde oefenmethodiek.

Accreditatie voor opleiders en kwaliteitsborging Er wordt een nieuw certificeringsysteem ontwikkeld, waarmee opleiders kunnen worden geaccrediteerd voor het op maat aanbieden en examineren van de opleidingen First Responder Bedrijfsnoodorganisatie. De kwaliteit van de examens wordt geborgd door onafhankelijke audits.

De kwaliteit van de opgeleide cursist wordt aantoonbaar gemaakt via persoonscertificering.

Opleidingen op maat Alle opleidingen voor First Responders Bedrijfsnoodorganisatie zijn gericht op het verwerven van kennis en vaardigheden die zij gelet op de risico’s en maatgevende scenario’s in hun eigen organisatie nodig hebben. Op basis van deze risico’s en scenario’s kunnen bedrijven en instellingen de juiste modules uit het opleidingsaanbod kiezen. Met deze modules kunnen de eigen First Responders op maat opgeleid worden. De opleidings- en oefensystematiek is gericht op de competenties die de First Responders op hun eigen werkplek nodig hebben. Voor de examinering worden scenario’s gebruikt die goed bij de bedrijfsspecifieke risico’s passen.

Eerste Hulp bij werken met kinderen erkend certificaat gastouderopvang Het is sinds dit voorjaar mogelijk het boek en certificaat Eerste Hulp bij werken met kinderen af te nemen bij het NIBHV. Recent heeft het ministerie SZW besloten het certificaat ‘Eerste Hulp bij werken met kinderen’ van het NIBHV toe te voegen aan de lijst van geregistreerde certificaten in de Regeling Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen, middels wijziging van 46

de Regeling Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen. Gestreefd wordt om deze wijziging in de tweede helft van dit jaar in werking te laten treden. Na de inwerkingtreding van de gewijzigde Regeling is het certificaat ‘Eerste Hulp bij werken met kinderen’ van het NIBHV een geldig EHBO certificaat voor de gastouderopvang.

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

Nieuws Aanmelden digitale nieuwsbrief Het NIBHV wil graag zoveel mogelijk personen, bedrijven en instellingen bereiken met de digitale nieuwsbrief. Iedereen kan zich via de website aanmelden.

VCA beeldschermexamens Op de examenlocatie van het NIBHV in Rotterdam kunnen kandidaten een VCA beeldscherm-examen doen (Computer Based Testing). Per september 2014 kunnen er ook beeldschermexamens worden afgelegd in Badhoevedorp (NH) en Hilversum. Later in het jaar volgen nog meer locaties.

Een VCA-examen via het beeldscherm is in alle standaardtalen mogelijk. Belangrijke voordelen van het beeldschermexamen zijn dat de uitslag meteen bekend is en dat de kandidaat direct staat geregistreerd in het Centraal Diploma Register.

Naast de examenlocatie in Rotterdam, biedt het NIBHV ook een aantal andere vaste examenlocaties in Nederland voor schriftelijke examens: • Regio Noord: Meppel (DR), Velsen-Noord (NH); • Regio Midden: Hilversum (NH), Rotterdam (ZH), Enschede (OV); • Regio Zuid: Bergen op Zoom (BR), Eindhoven (BR), Margraten (LI).

Het is het ook mogelijk een officieel VCA-examen te organiseren op locatie. Het NIBHV vaardigt in dat geval een surveillant af die op locatie het examen zal afnemen.

Aan het organiseren van een VCA-examen op locatie, is een aantal landelijk bepaalde voorwaarden verbonden. Zo mag de locatie geen eigendom en/of in beheer zijn van een commercieel opleidingsinstituut. Meer informatie bij de afdeling certificering: vca@nibhv.nl of 010 – 289 28 88

Gewijzigde VCA eindtermen Op 5 mei 2014 zijn de wijzigingen in de eind- en toetstermen VCA gepubliceerd. Het College van Deskundigen-VCA heeft het huidige eind- en toetstermen document door een werkgroep laten toetsen op juistheid, volledigheid en actualiteit. Op basis van nieuwe ontwikkelingen en/ of inzichten is een aantal wijzigingsvoorstellen gedaan.

Een groot deel van deze wijzigingen betreft een betere formulering en/of uniformering van terminologie. Verder is een (beperkt) aantal toetstermen toegevoegd of verwijderd.

Vanaf 14 oktober 2014 zullen de examens gebaseerd worden op de herziene eind- en toetstermen. De VCA boeken zullen worden aangepast naar aanleiding van de wijzigingen.

NIBHV Congres 27 november Het NIBHV congres vindt plaats op 27 november bij CineMec in Ede. Zodra het programma bekend is wordt dit gepubliceerd op de website.

Aanmelden standhouders NIBHV congres Standhouders die verzekerd willen zijn van een standplaats op het NIBHV congres, kunnen zich al aanmelden. Inlichtingen bij Renske Wigmore, wigmore@nibhv.nl of 010 – 289 28 88.

47

Van 7 tot en met 23 februari van dit jaar vonden de Olympische Winterspelen plaats in het Russische Sotsji. Correspondent Marcel Captijn was er gewoontegetrouw bij, met de NOS als opdrachtgever.

VEILIGHEID liftte mee op de televisietrein en presenteert een gekleurd verslag. Objectiviteit bestaat namelijk niet in Rusland; openheid over beleid nog minder.

Veiligheid in Sotsji Achter de schermen van de Winterspelen Russen zijn slordige knutselaars. Bovendien zijn ze meer geneigd tot curatief onderhoud dan tot preventieve maatregelen. Dat wil zeggen dat ze pas actie ondernemen zodra er iets misgaat of als er zaken kapot gaan. Zelfs dan is ingrijpen geen vanzelfsprekendheid, want veel zaken die duidelijk niet in orde zijn worden lijdzaam aanvaard. Zowel thuis als op het werk legt de Rus

zich neer bij het ongemak. Geen elektriciteit? Dan maar niet. Ontbreekt er een voorwiel aan de Lada of de VAZ? Als we alle lading achterin gooien, kunnen we er gewoon mee rijden. Ook zonder verlichting, want de andere bestuurders moeten maar opletten. Het leven is geen lolletje, zelfs niet in Sotsji tijdens de Winterspelen.

Winterspelen Sotsji 2014. Meer security dan safety.

48

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

Potemkin: de kunst van het verhullen De Winterspelen in Sotsji vormden het uithangbord van Rusland. Nog nooit zijn de media in zo groten getale present geweest met hun microfoons en camera’s. Het stokpaardje van president Poetin mocht vooral geen negatieve indruk achterlaten.

Tijdens de voorbereiding van de Winterspelen zijn kosten noch moeite gespaard om te zorgen voor een frisse, schone en veilige aanblik van alle sportlocaties. Voor de schermen (lees: op het scherm) zag het er allemaal uitstekend uit, erachter en buiten het zicht van de camera’s was het minder op orde. Om te beginnen waren de voorzieningen maar ten dele gereed. In de laatste weken voor de openingsceremonie moesten in allerijl straten en parkeerterreinen worden geplaveid, hotels worden afgebouwd en zaken

dat het reuzenrad stilstond.

Het is de vraag of het werk ooit wordt afgemaakt, nu de rol van Sotsji als decor voor de wintersport is uitgespeeld. Het is een subtropisch toeristenoord is, met een zeer arm Kaukasisch achterland, liggend aan de Zwarte Zee tussen verschillende conflictzones. Halverwege de Spelen begon het te rommelen in buurland

Oekraïne. Tijdens de Paralympics die kort na de Winterspelen plaatsvonden, barstte de bom op de Krim. President Poetin leek te hebben gewacht met annexatie tot na de sluitingsceremonie van de Winterspelen en het vertrek van de media.

eromheen ‘cosmetisch’ op orde gebracht. Dat wil zeggen: schermen ervoor of zodanig decoreren dat ze er ‘af’ zouden uitzien. Van een open betonnen staketsel kun je tenslotte ook een luxe flat maken door er gefotoprint windbreekgaas omheen te spannen.

Sotsji is een waar Potemkindorp (nepdorp, façade, red.). Forse bomen staan (al dan niet met kluit) in plantgaten en worden met scheerlijnen en spanbanden overeind gehouden. Graszoden zijn vers uitgerold, maar vertonen op veel plaatsen diepe sporen van machines, kranen en heftrucks die er toch nog even overheen moesten. Waar voor graszoden geen tijd of geld meer was, is de aarde groen gespoten, waardoor het er van een afstand uitziet alsof het een fris grasveld betreft.

Met een zonnetje erbij lijkt het heel wat. Toch zal het de oplettende toeschouwer zijn opgevallen, dat er in de achtbaan geen karretjes bewogen en

Beveiliging Bij het eerste bezoek aan Fisht Stadium raast een heftruck over het parkeerterrein, met de hele EHBO-ploeg van vier man op het werktuig.

Geen probleem, zolang het maar geen ‘zwarte weduwen’ zijn, bezig met het voorbereiden van een bomaanslag. Elk stadion is uitgerust met uitgebreide entreecontrole in de vorm van metaaldetectiepoortjes voor alle bezoekers en scanners voor hun bagage. De ‘Olympic Bubble’ moet een oase van veiligheid zijn. Wat daarbuiten gebeurt, moet zorgvuldig uit zicht blijven. De controle verslapt echter zienderogen naarmate de Spelen vorderen en is van meet af aan beduidend minder grondig dan in Londen tijdens de Zomerspelen van 2012. Of dat ook geldt voor de alertheid van de leger- en politiemacht

van circa 80.000 man die door de Russische autoriteiten op de been is gebracht is de vraag.

Deze functionarissen opereren vooral buiten het 49

zicht. Een enkele keer zijn ze voor oplettende waarnemers te zien, met hun Kalashnikovs op daken van stadions en in talrijke met witgroene camouflagenetten bedekte schuilhutjes langs de toegangsweg naar de berglocaties.

International Broadcast Centre Het International Broadcast Centre (IBC), een enorm betonnen gebouw in de nabijheid van de stadions voor de indoorwintersporten, gaat na de Spelen dienstdoen als winkelcentrum. Het is solide gebouwd en voorzien van een koepelvormig glazen dak boven immense gangen. De marmeren tegelvloer spiegelt je tegemoet, behalve op plaatsen waar hij is stuk gereden door heftrucks of andere zware voertuigen. Waar het dak lekt, zijn waarschuwingsborden voor een gladde vloer geplaatst. Tijdens de Spelen zijn die verdwenen.

Esthetische aspecten zijn van groter belang dan de praktische en veilige bruikbaarheid. In het IBC is de brandveiligheid op papier uitstekend geregeld: elke omroep die er werkt heeft aan de organisatie van de Spelen de naam van een functionaris door moeten geven die contactpersoon (Fire Warden) is namens de klant. Diens taken zijn uitgelegd tijdens een tweetal speciale bijeenkomsten.

Brandveiligheid Op de krap tweehonderd vierkante meter die de NOS in het IBC ‘bewoont’, bevinden zich welgeteld zeven brandblussers met Russisch opschrift, negen bordjes

‘Exit’ (alleen voorzien van tekst, ook in het Russisch), twee handbrandmelders, tien gecombineerde rookmelders en optisch/akoestische signaalgevers, monsterbuizen en luidsprekers voor gesproken ontruimingsboodschappen in grotere ruimten, overal noodverlichting, een sprinklerinstallatie boven het zwevend plafond en een magnetische ontgrendeling van de grote stalen toegangsdeuren.

Wegens een defect in de bediening ervan wordt op de tweede dag van de Spelen de bedrading door een Russische monteur rigoureus doorgeknipt.

Hamer en sikkel blijken nog steeds populaire gereedschappen, ook al is het Sovjetwapen geheel uit het straatbeeld verdwenen. Plafonds worden ontdaan van tegels om de airconditioning te ondersteunen: weg brandcompartimentering.

50

Helemaal bizar is de brandbeveiliging van de commentaarposities bij de buitensporten: in elke nagenoeg onbrandbare aluminium cabine bevinden zich drie rookmelders, een handbrandmelder en een handbrandblusser.

Bovendien is er een eigen groepenkast voor het (minimale) stroomverbruik. Op meerdere plekken is deze niet voorzien van de dekplaat, dus de spanningvoerende draden liggen vrolijk in het zicht. Een typisch voorbeeld van Russisch ‘half werk’ waarvan niemand wakker ligt. Tijdens de vier weken dat de NOS in het IBC werkt, vinden drie ontruimingen plaats, waarvan een oefening, en twee valse alarmen. Tot onvrede van broadcasters, die zelfs live uitzendingen vanuit het IBC moesten onderbreken.

BBC “It’s a shambles”, zegt Richard Morgan, hoofd techniek van de BBC, die geen goed woord over heeft voor de ontruimingsprocedure. “Wij stonden

Vijf instanties en niemand die verantwoordelijkheid draagt… live op zender in Groot Brittannië, maar moesten voor het valse alarm naar buiten, inclusief de commentator die op dat moment verslag deed vanuit een commentaarcabine.” De BBC gaat zeer serieus om met arbeidsveiligheid en heeft er zelfs een speciale website over; toegankelijk voor alle medewerkers (www.bbc.co.uk/safety), een safety app en een 24/7 Safety Advice Line voor vragen, genaamd ‘Ask Al’. Morgan is een van de drie aanwezige specialisten die zich met de veiligheid bezig houden. Zo ook Chris Bullock, High Risk Advisor bij de BBC, die ruim voor de Spelen alle hotels heeft geïnspecteerd. “Standaard procedure”, vertelt Bullock, “en niet overbodig: hoewel mijn primaire taken bij dreigend terrorisme en security liggen, heb ik vorig jaar ook de hotels geïnspecteerd. Die waren nog niet eens gebouwd, dus daarvoor moest ik vlak voor de Spelen terugkomen. Ik heb bijvoorbeeld geconstateerd dat vluchtroutes doodliepen op afgesloten deuren, dat er geen bordjes waren en dat er nog dekkapjes op de branddetectoren zaten. Met een goed zichtbaar draaislot op een nooddeur kan ik eventueel nog leven. Maar ik moet zeggen dat het Russische hotelmanagement de zaken vlot heeft gecorrigeerd. Wij hebben eigen business continuity plans, eerstehulpverleneners, we doen risk assessments voor alle taken en proberen onze eigen mensen zo goed mogelijk te begeleiden.

In onze omgeving zie ik helaas wel regelmatig struikelrisico’s en volop onveilige handelingen.

Gisteren zag ik Russen ijssculpturen maken met kettingzagen, terwijl de ijssplinters de elektrische

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

Treurige toorts Voorafgaand aan de Winterspelen heeft het Olympisch vuur een afstand van 40.000 km afgelegd, waarbij de meest bizarre plaatsen zijn doorkruist. Het vuur is op de hoogste bergtop van Rusland geweest, op de bodem van het Baikalmeer en zelfs in de ruimte. Tijdens deze estafette is de toorts minstents 45 maal uit geweest, de meeste keren onbedoeld. Ook heeft een van de fakkeldragers zelf vlamgevat door onvoorspelbaar gedrag van de brander. Kwade tongen bekritiseren het technische ontwerp van de fakkel, afkomstig van Krasnoyarsk machinefabriek, een Russische raketfabrikant die er 16.000 van heeft gefabriceerd voor 270 Euro per stuk. Onderzoek van de toorts door VEILIGHEID leerde dat er geen ontstekingsmechanisme is ingebouwd, alleen een ventiel, te openen met een schroevendraaier. Dat afsluitertje werd vlak voor de ‘vlamoverdracht’ door een officiële beambte geopend en na de afgelegde etappe gesloten. “Hij kan nog een paar dagen naar gas ruiken”, was het begeleidend commentaar, wat inderdaad werd vastgesteld. De grote Olympische vlam is daarentegen slechts één keer sputterend gedoofd en daarna (door Gazprom?) van een permanente bewaker voorzien. Waarschijnlijk met een doosje lucifers.

51

verdeelkasten in vlogen. Veilig werken zit blijkbaar niet in de cultuur. In de Westerse wereld zet het toenemende claimgedrag aan tot verbetering van arbeidsomstandigheden, maar ik ben er niet achter hoe dat in Rusland ligt. Ik weet zeker dat er ongevallen hebben plaatsgevonden, maar je hoort er niets van in de media.” Tijdens de Spelen is ten minste één dode gevallen op de skischans, door elektrocutie. Op de bobsleebaan raakte een medewerker zwaargewond, doordat hij werd geschept door een bobslee. Deze incidenten hebben de media niet gehaald.

Corruptie en ondoorzichtige procedures Over het arbeidsveiligheidsbeleid en de achtergronden ervan heerst bij de Russische autoriteiten een opvallende geslotenheid. De coördinator arbeidsveiligheid van de Olympische Spelen, Dmitri Arbuzov, blijft met allerhande uitvluchten en langdurige radiostiltes onbereikbaar

bijbehorende papierwinkel. Het ergste is nog dat als je eindelijk de stempels en handtekeningen hebt, er niemand is die ook maar enige verantwoordelijkheid draagt voor de brandveiligheid.”

Brandje Hoewel rokers in Rusland een meerderheid vormen, heerste er een rookverbod in het IBC en op de sportlocaties en in het Olympic Park, behoudens speciale rookplekken in de buitenruimte. Tijdens de Spelen ontstond nabij een van die rookplekken naast het IBC een brandje. Dat ging gepaard met flinke rookontwikkeling. Een brandende sigaret die tussen de stalen damwandprofielen en de betonnen constructie in was gedeponeerd, had een flinke hoop ingewaaide kartonnen dozen en ander vuilnis ontstoken. De spouw leek ervoor gemaakt om troep van het laadperron te verzamelen en vormde een schoorsteen. Snel ingrijpen door omstanders met meerdere blussers heeft het vuur gedoofd.

Er is geen brandweer verschenen, noch een alarm afgegaan. (MC) Met dank aan Kysia Hekster, NOS correspondent, voor haar commentaar en de waardevolle informatie in haar boek “De Poetin Show”.

voor vragen en geeft bij herhaling te kennen dat hij eerst met zijn superieuren moet overleggen.

Zeker, er is Russische wetgeving over veiligheid: vooral technisch georiënteerde voorschriften die grotendeels uit de communistische tijd stammen. Heel anders dan de doelvoorschriften in Nederland. De handhaving laat echter te wensen over en bestaat vooral uit het hanteren van een ondoorzichtig vergunningenbeleid door een veelheid aan overheidsdiensten. Pikant is dat inspecteurs net als politieagenten zo weinig betaald krijgen, dat ze aangewezen zijn op smeergeld om rond te komen. Dat is ingecalculeerd bij hun honorering en wordt op die manier aangemoedigd door de overheid. Op welke manier er wordt gewerkt, lijken de arbeiders zodoende zelf te kunnen bepalen, te oordelen naar alle creatieve maar verre van veilige oplossingen voor het klaren van een karwei (zie ook ONveiligheid op pagina 54). Frans Hin, Chief Production bij het Holland Heineken House, kan meepraten over de Russische autoriteiten: “Alleen al voor onze brandvergunning zijn we vele maanden bezig geweest. We hebben met zeker vijf verschillende instanties te maken gehad, allemaal met hun eigen eisen en met de 52

Arbeidsomstandigheden in Rusland Volgens gegevens van de International Labour Organisation is het droevig gesteld met de arbeidsomstandigheden in Rusland.

Werknemers worden uitgebuit en er wordt op grote schaal misbruik gemaakt van arbeidsmigranten uit Armenië, Azerbeidzjan en Georgië. Deze gastarbeiders worden ongestraft gediscrimineerd en zelfs mishandeld, soms met steun van de corrupte politiemacht.

Arbeidstijden zijn schrikbarend, net als de huisvesting. Technische voorschriften voor gebruik van arbeidsmiddelen zijn verouderd, instructie ontbreekt. Alleen in de zeldzame gevallen dat techniek uit Westerse landen wordt ingezet, kan er op worden vertrouwd dat aan basisveiligheidsvoorwaarden is voldaan.

Ondernemers zijn doorgaans uit op snelle winst en investeren niet of nauwelijks in veilige middelen of modern veiligheidsmanagement. In de tijd van de Sovjet Unie had iedereen werk en was elke werknemer nog via de staat verzekerd.

Sinds de omwenteling is dat de zorg van de werknemer zelf, dus werknemers zijn vaak niet verzekerd. Ziekenhuizen lijden een kwijnend bestaan en hebben nauwelijks middelen, met uitzondering van particuliere klinieken, maar die zijn onbetaalbaar.

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

Sinds kort is in Nederland de eerste brandblusser in sprayvorm verkrijgbaar. De handzame sprayblusser van Prymos blust bijna iedere beginnende brand in een oogwenk. De spraybrandblusser werkt als een spuitbus en kan door vrijwel iedereen eenvoudig worden bediend.

Beginnende branden blussen met een spuitbus Begin 2012 introduceerde het bedrijf Prymos zijn brandblusser in sprayvorm. De spraybrandblusser van Prymos werkt net als iedere willekeurige spuitbus, bijvoorbeeld een haarlakbus of een grote bus deodorantspray. Het is een brandblusser met sproeischuim, die zowel in bedrijven (in het bijzonder kantoren) als door particulieren gebruikt wordt. Hij is snel, simpel en veilig in gebruik.

Directeur Jan Olsman legt uit dat de spraybrandblusser aan alle eisen voldoet en volledig is goedgekeurd. “De Prymos sprayblusser verstikt het vuur in enkele seconden. De compacte, met één hand te bedienen, vorstbestendige bus werkt door een simpele druk op de knop en geeft geen of minimale omgevingsschade. De inhoud is niet schadelijk en de bus gaat ruim drie jaar volledig onderhoudsvrij mee. De Prymos blusser is direct klaar voor actie, waarmee wordt voorkomen dat een beginnend vuur zich kan ontwikkelen tot een grote brand. Hij is te gebruiken in huis, kantoor, auto, boot en camper en bij alle soorten beginnende branden. Ook bij brandend frituurvet. Voor de (nu aan kritiek blootstaande) blusdeken is een nieuw alternatief. De spraybus met sproeischuim, dat er bij het indrukken van de dop in sterke nevelvorm uitspuit, heeft een blusduur van bijna een halve minuut. De inhoud staat onder hoge druk, waardoor vanaf een veilige afstand een maximaal bluseffect wordt bereikt.”

Jan Olsman wijst aanvullend op de discrepantie tussen de aanwezigheid van een rookmelder en een brandblusser bij particulieren: “In 65 procent van de huishoudens hangt wel een rookmelder, maar is geen brandblusser aanwezig. Onze sprayblusser kan die lacune opvullen. Ook de brandweer vindt immers dat Nederlanders zelfredzamer moeten worden. Onze

brandblusser kan een ondersteunende rol vervullen voor particulieren. Net als voor de bedrijven en de winkeliers in Nederland.”

Bedrijfshulpverlening Volgens Jan Olsman richt het sproeischuim uit de Prymos sprayblusser bij gebruik geen nevenschade aan, zodat huizen bewoonbaar blijven en bedrijfsactiviteiten niet worden onderbroken. De blustijd van ongeveer 26 seconden is lang genoeg om een kleine, beginnende brand te blussen. In het bijzonder BHV’ers in kantoren en winkelbedrijven zouden dus hun voordeel kunnen doen met de spuitbus.

Dat is ook de mening van Kees Weerheim van BHVCase uit Pijnacker. Hij gebruikt de sprayblusser zelfs tijdens zijn opleidingen. “Ik had eerst enige scepsis, maar die verdween al gauw.

Mijn cursisten gebruiken de sprayblusser tijdens de BHV-basis en -herhalingscursussen en de cursus kleine blusmiddelen. De sprayblusser ligt snel voor het grijpen en hij is gemakkelijk in het gebruik. Je haalt de dop eraf, je schudt een keer en het blussen van de beginnende brand kan beginnen. Ik heb de bus uiteraard eerst zelf goed uitgeprobeerd. Onder meer op een pannetje met oververhit frituurvet, waardoor de vlam in de pan sloeg. Het werkte meteen, het blussen ging perfect.”

Kort na de introductie heeft de schuimbrandblusser een prijs gewonnen. Prymos ontving in 2013 de FG Noviteitenprijs (FG = facilitair management en gebouwbeheer) binnen de categorie ‘Veilige leef- en werkomgeving’. (JK) Zie ook www.prymos.nl

53

ONVEILIGHEID Iedereen komt wel eens situaties tegen die overduidelijk erg onveilig zijn, of die absoluut niet door de beugel kunnen. De rubriek ONVEILIGHEID vraagt er aandacht voor. De redactie van VEILIGHEID verzoekt oplettende lezers foto’s te maken van onveilige situaties. Via plaatsing in de rubriek ONVEILIGHEID kan een cadeaubon van 25 euro worden verdiend. Foto’s met begeleidende uitleg kunnen, bij voorkeur digitaal, opgestuurd worden naar de redactie, e-mail: redactie@nibhv. nl, t.a.v. Jan Kooijman.

Tijdens de afgelopen Olympische Winterspelen hebben veel Nederlanders hun ogen uitgekeken.

Ook diegenen die voor hun werk in Sotsji waren en de Russen aan het werk zagen.

De ondersteunende diensten in Sotsji moesten dagelijks honderden volle afvalcontainers legen.

Dat ging buitengewoon creatief: de rolcontainer werd op de vorken van de heftruck gezet en de wielen met een ketting vastgemaakt. Eenmaal boven de afzetcontainer gaf een meegereisde werknemer de container een zetje, waardoor die van de vorken kantelde en bleef hangen aan de wielen. Een collega onder de last trok zo nodig wat aan het deksel om de inhoud op de juiste plek te krijgen.

Naast afgerukte wielen en blauwe plekken leverde het de bijgaande foto op, alsmede een fijne casus voor een taakrisicoanalyse. Dat begrip moet nog worden toegevoegd aan de Russische woordenschat. N.B: er bestaan wel degelijk speciale kantelstukken voor montage op heftrucks en beugels waar rolcontainers veilig in kunnen worden opgehangen.

De cadeaubon gaat naar Ron Eshuijs van Broadcast Rental, in Sotsji werkzaam als technicus voor de NOS.

54

Overzicht adverteerders B&V Bedrijfshulpverlening CCB Opleidingen B.V. Falck AVD B.V. Haagen Fire Training Products Kompas Veiligheidsgroep Stichting Bedrijfshulpverlening

pagina 55 pagina 2 pagina 56 pagina 55 pagina 54 pagina 2

Advertentieverkoop: Bureau Van Vliet B.V. Zandvoort Tel: 023 - 5714745 r.mondelaars@bureauvanvliet.com

I

NIBHV VEILIGHEID 57 2014

Maximale veiligheid: door de juiste middelen

Ook voor uw instructeugr!s opleidin

partners in veiligheid

Maximale veiligheid: daar draait het om bij B&V. Als partner in veiligheid leveren, controleren én onderhouden we een totaalpakket aan middelen om uw risico’s tot een minimum te beperken.

 Eerste Hulpmiddelen  BHV-middelen  Brandbestrijdingsmiddelen U hebt bij B&V een totaalpakket aan veiligheidsoplossingen tot uw beschikking. Wilt u een specifiek onderdeel of een mix van onze diensten? De keus is aan u.

Alles voor veiligheid onder één dak: dat is de kracht van B&V Voor meer informatie: 0168 - 33 54 45 of www.partnersinveiligheid.nl

bedrijfshulpverlening | brandbeveiliging I consultancy I safety I ri&e

[ De meest betrouwbare rookgenerator

Is nu DraaDLoos

MAAK KENNIS MET DE vIco HAAGEN produceert en levert een complete lijn BHV-trainingsmaterialen waarmee professionele instructeurs realistische, effectieve en praktische trainingsoefeningen kunnen geven in scenario’s met de meest uiteenlopende noodsituaties, waaronder brandblustraining, oriëntatie- en evacuatietraining en training ongeval gevaarlijke stoffen.

NIEUW: VICO draagbare rookgenerator Veilig en eenvoudig brandhaarden simuleren op vrijwel elke locatie. Door zijn compacte formaat, lichte gewicht en werking op accu, maakt deze rookgenerator het mogelijk ‘verstopte’ vuurhaarden te simuleren of in kleine ruimtes (extra) rook te creëren.

De VICO biedt hiermee nog meer trainingsmogelijkheden voor elke BHV’er.

Voor meer informatie, bezoek www.haagen.com T: 013 5076800 www.haagen.com

55

De effectiviteit van onze mond-op-mond reclame is nog altijd ongeëvenaard.

Onze BHV training blijft de mensen namelijk bij. Of het nu de door ons getrainde BHV-er is, de slachtoffers die tijdens calamiteiten geholpen zijn, of de werkgever die in ons een exibele partner vond voor het in kaart brengen van zijn behoefte en de implementatie. Er wordt over ons gepraat en dat komt door het resultaat. Veiligheid. Want aan het einde van de dag is dat wat telt.

Falck BHV biedt: • Opleidingen/trainingen en BHV middelen (online webshop) • Opleiding/training op maat – standaard en/of door middel van E-learning mogelijk • Landelijke dekking met verschillende eigen oefencentra • Consultancy – Detacheringsmogelijkheid van consultants • Integraal veiligheidsconcept in 5 duidelijke stappen • Return on investment op het gebied van veiligheid

Ga voor uw eigen veiligheid naar: www.falckbhv.nl T. 030 242 70 70 E. bhv@falck.nl