Vakblad Veiligheid 51 - Vierde kwartaal 2012

VAKBLAD VOOR BEDRIJFSHULPVERLENING | vierde kwartaal 2012

51

Koolmonoxide BHV bij NS Begassingen plaagdieren Nieuwe regels etikettering BHV als veiligheidsmotor Veilige, gezonde Olympische Spelen

[MOBIELE TRAINING OVERAL EN ALTIJD

M-FIRE BRANDBLUSTRAINING OP LOCATIE De M-Fire is een veelzijdig, compact en draagbaar brandblusysteem om op locatie mee te trainen.

Daag uw cursisten maximaal uit met de verschillende voorgeprogrammeerde brandscenario’s en -klassen.

Met een breed scala aan opzetstukken kunt u uw training uitbreiden en veel voorkomende branden simuleren die een verplicht onderdeel zijn van de BHV-brandtraining.

Kennismaken met de M-Fire?

Bezoek WWW.HAAGEN.EU of bel 013 507 6800

Toonaangevend in veiligheid Uw medewerkers en gasten rekenen op een veilige omgeving om in te werken en te verblijven. Helaas blijkt veiligheid niet altijd vanzelfsprekend.

Trigion Safety Opleidingen biedt een breed pakket aan trainingen en opleidingen. Van EHBO tot BHV, van brandbestrijding tot het omgaan met een AED. Ook leiden we mensen op voor het VCA-certificaat en organiseren we simulaties waaronder ontruimingsoefeningen. Om welke training of opleiding het ook gaat; Trigion is uw betrouwbare partner als het gaat om veiligheid. Met onze mobiele trainingsunit komen we graag naar u toe.

Dit scheelt uw medewerkers kostbare reistijd. Ook adviseren we u graag met betrekking tot ontruimingsplannen en -tekening en de verplichte RI&E. Talloze opdrachtgevers waarderen onze proactieve insteek, omdat veiligheid voor ons nooit vanzelfsprekend is. Wilt u weten wat Trigion Safety Opleidingen voor uw organisatie kan betekenen? Kijk voor meer informatie op www.trigion.nl of bel (0348) 405 570. Trigion. Toonaangevend in veiligheid

De juiste mensen op de juiste plek

Voor woord

Inhoud Als opvolger van de dit

Health and Safety

voorjaar helaas overleden

Olympische Spelen Londen

04

Koos Pulleman nieuwe directeur NIBHV

10

Column

13

Koolmonoxide (CO)

14

directeur van het NIBHV, Jan Wolter Ouwehand, wil ik kort stilstaan bij het grote belang dat hij heeft gehad voor de ontwikkeling van de bedrijfshulpverlening in Nederland.

Toen in 1996 het wetsartikel over de bedrijfshulpverlening

BHV bij de Nederlandse Spoorwegen

van kracht werd, zag Jan Wolter daarin direct kansen

Veiligheid op de rails

18

en mogelijkheden. Zo voorzag hij bijvoorbeeld de ‘voorpostfunctie’ die BHV’ers zouden gaan vervullen voor de hulpverleningsdiensten. Hij vond dat één instituut

Lastige, vraatzuchtige beestjes te lijf

Begassingen tegen plaagdieren

22

ervoor moest gaan zorgen, dat bedrijfshulpverlening zo breed mogelijk serieus zou worden genomen. Volwaardige BHV opleidingen moesten gaan bijdragen aan het veiliger worden van bedrijven en organisaties in Nederland. BHV zou ook de gezondheid van werknemers ten goede moeten komen. Via de inspanningen van het in 1999 met behulp van hem opgerichte NIBHV is Jan Wolter daarin mijns inziens geslaagd. Bedrijfshulpverlening staat anno 2012 volledig op de kaart.

Met veiligheid valt niet te schipperen

Fiets- en veerpontjes

28

‘Waakzaam en Dienstbaar’

Nationale politie bijna van start

31

Nieuws

34

Wat erin zit, staat erop

Ik beschouw het als een eer en een voorrecht Jan Wolter Ouwehand te mogen opvolgen, waarbij ik een even open

Nieuwe regels indeling en etikettering gevaarlijke stoffen

40

oog en oor wil hebben voor actuele ontwikkelingen op veiligheidsgebied. Als voorbeeld wijs ik op

Een visie op zelfredzaamheid en bedrijfshulpverlening

zelfredzaamheid, waarvoor steeds meer aandacht komt.

BHV als veiligheidsmotor

44

NIBHV Nieuws

47

Het NIBHV heeft meegewerkt aan de ontwikkeling van een visie op ‘zelfredzaamheid en BHV’ in de zorg. Deze visie ziet de BHV onder meer als ‘motor van zelfredzaamheid’ die de samenwerking met leidinggevenden, cliënten,

Eerste resultaten

professionele hulpverleners en overheden kan stimuleren.

Onderzoek tweedaagse training versus Blended Learning

Het NIBHV helpt mee aan het handen en voeten geven van

50

zelfredzaamheid. Een en ander is mede de verdienste van Jan Wolter Ouwehand.

Samen werken aan veiligheid

Gezamenlijke huisvesting brandweer en opleider

52

ONveiligheid

54

Koos Pulleman, directeur NIBHV

NIBHV-VEILIGHEID is een uitgave van:

REDACTIE

ABONNEMENTEN b 35,40, inclusief btw,

ADVERTENTIEVERKOOP

Nederlands Instituut voor Bedrijfshulpverlening (NIBHV) Hoofdweg 240, 3067 GJ Rotterdam Postbus 8714, 3009 AS Rotterdam Tel: 010 - 289 28 88 Fax: 010 - 289 28 80 E-mail: bhv@nibhv.nl

Marcel Captijn (MC), Jolanda de Haas (JdH), Ronald Simonis (RS) en Jan Kooijman (JK), tevens eindredactie.

De redactie en het NIBHV besteden de grootst mogelijke zorg aan de inhoud van dit tijdschrift maar aanvaarden geen aansprakelijkheid voor eventuele inhoudelijke fouten.

per kalenderjaar. Het abonnement wordt aangegaan per kalenderjaar. Als u het abonnement wilt opzeggen dan dient u dit schriftelijk vóór 1 november van het komende kalenderjaar te doen. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

Bureau Van Vliet B.V., Robert Mondelaars Postbus 20 2040 AA Zandvoort Tel: 023 - 5714745 Fax: 023 - 5717680 E-mail: r.mondelaars@bureauvanvliet.com Internet: www.bureauvanvliet.com

REDACTIECOMMISSIE

VORMGEVING EN DRUK

Jolanda de Haas en Koos Pulleman.

Coers & Roest ontwerpers bno/drukkers, Arnhem NIBHV-VEILIGHEID verschijnt ieder kwartaal.

Voor abonnementen, reacties, ingezonden brieven, informatie en/of productnieuws: NIBHV, Postbus 8714, 3009 AS Rotterdam Tel: 010 - 2892888 Fax: 010 - 2892880, E-mail: bhv@nibhv.nl

Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming worden verveelvoudigd, gepubliceerd of opgeslagen in een gegevensbestand. Overname van artikelen na overleg met uitgever en betrokken auteur/ fotograaf. Aan de inhoud van deze uitgave mogen geen rechten worden ontleend.

ISSN 1568-3699

Health and Safety

Olympische Spelen Londen

4

Jaren voor het begin van het grootste sportevenement ter wereld, de Olympische Spelen, gaat de infrastructuur van het gastland op de schop. Extra stadions worden gebouwd, parkeerplaatsen aangelegd en tijdelijke voorzieningen gerealiseerd voor sporters, media en bezoekers. Iedere stad die de Spelen ooit heeft gehuisvest ondergaat een ware metamorfose.

Alle bouwactiviteiten geschieden conform

LOCOG, OBS en IBC

de wetgeving in het gastland. Zo ook tijdens

De London Organising Committee of the

de afgelopen Spelen in Groot Brittannië,

Olympic Games and Paralympic Games

dat een lange traditie op het gebied van

Limited (LOCOG) zorgt voor coördinatie

arbeidsveiligheid kent: ‘Occupational Health

van alle extra voorzieningen die er worden

Bouw van tijdelijke overkapping van studiovloer bij

and Safety’. Ieder bedrijf dat aannemers

getroffen voor werknemers, vrijwilligers en

het Holland Heineken House.

inhuurt, heeft volgens de wet de plicht om

vertegenwoordigers van de pers. Dat bete-

tevoren te controleren of het werk veilig en

kent extra transport van en naar vliegvel-

conform de strenge veiligheidswetgeving zal

den, hotels en ‘sports venues’. De accredita-

in het IBC. Het enorme gebouw heeft een

worden uitgevoerd. Aannemers zijn daarom

tie van tienduizenden werknemers vergt een

vloeroppervlak van ruim zestigduizend vier-

gecertificeerd en moeten zogeheten risk

systeem van screening, administratie, regi-

kante meter. Voor televisie en radio is er

assessments overleggen. In het bijzonder de

stratie en uitgifte van de speciale, nagenoeg

560.000 meter kabel in gelegd. Ook de NOS

regels voor werk op hoogte zijn strenger dan

niet te vervalsen, toegangspassen met foto

was daarvan afhankelijk, de uitzendingen

in Nederland. Zo moet bijvoorbeeld tijdens

en barcode. Bij elke Olympische sportlocatie

vanuit het Holland Heineken House en de

het staan op de laadvloer van een open

wordt de identiteit van de geaccrediteerde

Olympic Park Studio zouden zonder het IBC

vrachtwagen (ongeveer anderhalve meter

werknemer gecontroleerd, de pas gescand

niet in Nederland zijn terechtgekomen.

boven het maaiveld) een veiligheidsharnas

en de eventuele bagage doorzocht. De per-

Het IBC is een typisch utiliteitsgebouw: een

worden gedragen!

soon wordt door een metaaldetectiepoortje

functionele vierkante ‘doos’ die speciaal is

In het voortraject zijn alle werknemers die

geleid en zo nodig gefouilleerd. Huisvesting,

opgebouwd en ingericht voor de Spelen.

bij de Spelen aan de slag zijn gegaan, op de

transport, security en safety zijn taken van

Elke omroep had er zijn eigen domein. Naar

hoogte gesteld van de vereisten. Dat geldt

LOCOG.

eigen wens vormgegeven, maar wel volgens

ook voor alle tijdelijke ‘gastarbeiders’ die

Olympic Broadcast Services (OBS) is de

de (brand)veiligheidseisen die in Groot

voor de media werkten, zoals VEILIGHEID-

organisatie die ervoor zorgt dat televisie en

Brittannië gelden. De plattegrond wordt

correspondent Marcel Captijn, in zijn rol van

radio toegang krijgen tot beelden en geluid

minstens anderhalf jaar tevoren vastgesteld,

hoofd techniek op locatie voor NOS Sport.

van de venues en dat er een centrale locatie

de bezettingsgraad geïnventariseerd, de

Zijn taken waren in Londen in de breedte

is waar omroepen hun regieruimten, studio’s

vluchtroutes bepaald en de elektriciteits-

uitgebreid en omvatten tevens de formele

en montagefaciliteiten kunnen onderbren-

behoefte en koeling berekend. Ook voor de

functie van ‘Fire Warden’ voor de duur van

gen, het International Broadcast Centre

NOS golden de door de organisatie verplich-

de Spelen.

(IBC). Ook de NOS had haar hoofdkwartier

te wijzigingen op de tijdig ingediende plat-

NIBHV Veiligheid 51 2012

5

Uitgangspunten Net zoals bij de Arbo-wetgeving in Nederland wordt in het Verenigd Koninkrijk in toenemende mate uitgegaan van risicoinventarisaties (risk assessments) bij de aanpak van arbeidsrisico’s. De wetgeving bestaat uit doelvoorschriften. Het is de verantwoordelijkheid van werkgever en werknemers om werk veilig uit te voeren en gezondheidsrisico’s te voorkomen. Op elke sportlocatie is tevoren een risk assessment uitgevoerd, waarvan het resultaat voor iedereen beschikbaar is gemaakt op een speciaal opgezette Health and Safety website. De betreffende documenten vermelden alle te verwachten risico’s per sportlocatie: van het struikelen over camerakabels tot het werken op hoogte bij het uitlichten en het verhoogde elektrocutiegevaar bij werk met elektrische apparatuur in bijvoorbeeld het Olympisch zwembad en op andere ‘waterlocaties’.

Electriciteit en water gaan slecht samen.

Communicatie Dat arbeidsveiligheid in Engeland door iedereen moet worden gerespecteerd en

tegronden als een eerste signaal dat veilig-

gehandhaafd, is al in een vroeg stadium aan

heid zeer serieus genomen werd. Zo moesten

alle werknemers duidelijk gemaakt. Ook aan

looproutes naar uitgangen korter en draai-

de buitenlandse journalisten, omroepme-

richtingen van bepaalde deuren omgedraaid.

dewerkers en facilitaire dienstverleners die

Er kwam een extra nooduitgang in het

op een van de Olympische locaties aan het

NOS-domein en apparatenruimten moesten

werk zouden gaan.

worden uitgevoerd als apart brandcompartiment, met bijbehorende voorzieningen.

OBS heeft daartoe informatie verschaft tijdens de World Broadcasters Meetings. Op initiatief van de British Health and Safety Council zijn er bovendien instructiefilmpjes

Het hoofdkwartier van de NOS was gevestigd in het International Broadcast Centre. Dat heeft een vloeroppervlak van ruim zestigduizend vierkante meter.

Voor radio en tv is er 560.000 meter kabel in gelegd.

online gezet, die in vele talen uitleg geven over de Britse wetgeving, de eisen aan werknemers, de noodprocedures en de te volgen werkwijze. Deze Safety Induction Course is verplicht voor werknemers die tijdens de zogeheten Construction Phase op het IBC

6

De hoeveelheid brandmelders, vluchtroute-

of op een van de venues zullen werken. Na

aanduidingen, noodverlichtingarmaturen

het bekijken van de filmpjes moet er een

en brandblussers was – naar Nederlandse

eenvoudige toets (quiz) worden afgelegd en

maatstaven – enorm. In elke grotere kan-

kan er een pdf-certificaat worden afgedrukt.

toorruimte stak zelfs een speciale bemon-

Zelfs als een kandidaat daar doorheen snelt,

steringsbuis uit het plafond. Bedoeld voor

heeft hij toch een indruk van wat de Britse

het op afstand nemen van luchtmonsters in

wet eist, waar hij hulp kan vinden bij inci-

geval van een rookalarm.

denten en wat er verlangd wordt.

geen veiligheidscultuur en wetgeving kent zoals die in Groot Brittannië. Als bedrijf waren wij voldoende gekwalificeerd: we

Veiligheid bij Britse sportevenementen

hebben ervaring met H&S bij televisierepor-

De industrialisatie is in Groot Brittannië

tagewerk en zijn ons ervan bewust dat H&S

begonnen. De eerste ‘fabrieksinspecteurs’

nog niet wereldwijd is doorgedrongen tot

werden er al in 1833 benoemd. Vooral

radio- en tv-productie. Zodoende kregen we

om ongevallen en kinderarbeid in de

drie jaar geleden de opdracht en zijn we aan

textielindustrie terug te dringen. De

de slag gegaan.”

ambtenaren van de Health and Safety Executive, de Britse tegenhanger van de

Waarmee wordt begonnen bij een dergelijk omvangrijk evenement?

Inspectie SZW, hebben een coöperatieve

Vanloo: “ Toen we de opdracht kregen voor

de huidige Health and Safety at Work

de Olympische Spelen zijn we begonnen met

etc. Act (1974) wordt vooral overgela-

het maken van risico-inventarisaties voor

ten aan lokale autoriteiten. Sinds 1985

Vittorio Vanloo is coördinator arbeidsveilig-

de verschillende locaties, als richtlijn voor

moeten ook ernstige arbeidsongevallen,

heid op de grootste ‘mediawerkplek’ van de

de latere werkzaamheden van de media.

beroepsziekten en onveilige situaties

Spelen, het IBC. VEILIGHEID praat met hem

Daaruit kwamen aandachtspunten als de

door ‘verantwoordelijke personen’ binnen

over hoe Health and Safety (H&S) wordt

risico’s van het filmen vanuit rijdende voer-

bedrijven worden gemeld aan de auto-

gemanaged.

tuigen en de specifieke risico’s op de ‘water-

riteiten. Grote sportevenementen staan

locaties’ zoals het zeilen in Weymouth.

onder streng toezicht. Vooral na twee

Wat is uw persoonlijke historie in H&S?

Daarna hebben we het Broadcasters Manual

grote rampen. Dat betrof in 1985 een

Vanloo: “Ik ben 25 jaar werkzaam in de

opgesteld en de specifieke H&S-documenten

grote brand op de hoofdtribune van Val-

arbeidsveiligheid. Ik ben begonnen in de

voor alle sportlocaties. De volgende stap was

ley Parade, het stadion van de Bradford

weg- en waterbouw, een van de eerste sec-

het opzetten van de OBS H&S-website om

City Football Club, met 56 dodelijke

toren die serieus met het onderwerp bezig

alle documentatie toegankelijk te maken

slachtoffers en ongeveer 256 gewonden.

waren. Ongeveer tien haar geleden kwam ik

voor de broadcasters.

In 1989 was er een tragedie in het Hills-

Vittorio Vanloo van 1st Option Safety Services, H&S coördinator.

en adviserende taak. De handhaving van

in dienst van de BBC in hun H&S team. Daar

borough Stadium in Sheffield. Daar vielen

heb ik veel kennis opgedaan van het type

94 dodelijke slachtoffers vanwege te veel

werk en van de risico’s bij radio- en televi-

staande bezoekers op een tribune, met

sieproducties. Het gaat om werk op hoogte

verstikking door de druk van de mensen-

bij het ‘riggen’ (bouwen van de set, lichtin-

massa tegen de hekken als gevolg.

stallatie, red.) en om zwaar tillen. Het zijn lange werkdagen voor de crew. Sinds enige jaren ben ik Senior Safety Consultant bij 1st Option Safety Services, een bedrijf dat zich bezighoudt met veiligheid en gezondheid bij radio-, tv- en filmproducties.”

Hoe raakte uw bedrijf betrokken bij de Olympische Spelen?

Vanloo: “Toen OBS haar tak in Londen opzette, ging zij op zoek naar een dienstverlener die gezondheid en veiligheid (H&S) kon coördineren. OBS startte een aanbestedingsprocedure waarbij 1st Option Safety Services uiteindelijk de opdracht kreeg. Wij hadden ervaring opgedaan bij de Commonwealth Games in India, een groot sportevenement dat te vergelijken is met de Olympische Spelen. Het verschil is dat India Regie NOS Olympic Park Studio.

NIBHV Veiligheid 51 2012

7

“Een omroep gaat anders om met veiligheid dan een aannemer. Grootste zorg is de beelden op tijd op het scherm te krijgen.”

Tijdens de opbouwfase waren we met vijf

Dat was in handen van grote bouwonder-

willen. Wij probeerden zo begripvol mogelijk

professionals doende om de arbeidsveilig-

nemingen die zelf hun veiligheidssyste-

te zijn voor hun wensen, maar we hebben

heid onder controle te houden en al het

men en procedures hanteerden. Dus dat

goed duidelijk gemaakt dat er basiseisen

papierwerk te doen. We konden dus niet op

deel was grotendeels onder controle. Na

waren waaraan ze zich moesten houden. We

alle vijftig locaties tegelijk aanwezig zijn,

die hoofdconstructiefase werden de sites

hebben ze verteld dat veilig werken in hun

maar we moesten er wel voor zorgen dat het

overgedragen aan OBS. Vooral voor het IBC

eigen studioruimten ook hun eigen verant-

werk veilig zou worden uitgevoerd.”

werden toen aannemers ingehuurd voor

woordelijkheid en aansprakelijkheid was. We

de plaatsing van scheidingswanden en

zijn het hele spectrum van reacties tegenge-

Jullie concentreerden je op de activiteiten van de media?

plafonds, om de bekabeling en de elektri-

komen: van mensen die verheugd waren dat

citeitsvoorzieningen aan te leggen, evenals

wij ze zoveel werk uit handen namen tot

Vanloo: “Niet alleen. We onderscheidden

de koeling en de brandbestrijdingssystemen.

omroepen die ons en de regels alleen maar

verschillende fasen in de voorbereiding

Tijdens fase twee is er een aannemer aan

als een last beschouwden, als hinderlijk

van de Spelen. Eerst de constructie van

het werk. Het is zijn verantwoordelijkheid

oponthoud.”

de bouwkundige structuren die onderdak

om volgens de regels te werken. Helaas

moesten bieden aan de sportevenementen.

liepen die werkzaamheden uit, waardoor de

Was dat moeilijk voor jullie?

media al moesten gaan opbouwen, terwijl

Vanloo: “Je moet beseffen dat een omroep

de afbouw nog niet gereed was. Wij moes-

anders omgaat met veiligheid dan een aan-

ten toen zorgen dat de veiligheid toch was

nemer. Hun ‘mindset’ is anders: de zorg is

gewaarborgd. Persoonlijke beschermingsmid-

om de beelden op tijd op het scherm te

delen (PBM) waren nog verplicht tijdens de

krijgen. In die ‘veiligheidsbeleving’ zijn

overgang van de tweede naar de derde fase.

televisieproductieteams tamelijk uniek. Ik

Omroepmedewerkers waren dus verplicht om

wil niet zeggen dat ze met opzet onveilig

veiligheidshelmen, veiligheidsschoenen en

werken, maar ze laten zich nergens door

andere beschermingsmiddelen te dragen, tot

hinderen om on air te zijn. Onze rol was om

het moment dat we steeds meer PBM-vrije

dusdanige maatregelen te nemen, dat zij

zones konden invoeren.”

dat veilig konden doen en tegelijk de autoriteiten ervan te overtuigen dat alles onder

Welke consequenties had dat voor de media?

controle was. Wij hebben de keuze gemaakt

Vanloo: “Dat aanwezigen tot half juli ver-

te laten borgen. Bijvoorbeeld door ze hun

plicht bleven om PBM te gebruiken, Dat

eigen Fire Wardens te laten benoemen en

was tot twee weken voor de openingscere-

door ze uit te leggen wat hun rol is tijdens

monie. Wij moesten ondertussen zowel de

een brandalarm. Dat gaf geen echte con-

hoofdaannemer als de autoriteiten ervan

frontaties, maar kostte wel wat overredings-

overtuigen dat H&S onder controle was. We

kracht.”

om broadcasters zelf de arbeidsveiligheid

hebben veel extra papierwerk gedaan voor nemer. Risico-inventarisaties moesten in

Wat voor brandmeldsysteem werd in het IBC toegepast?

snel tempo worden aangepast, natuurlijk

Vanloo: “ Natuurlijk hadden we een effectief

met medewerking van de omroepen.”

brandmeldsysteem, met rook- en tempera-

de omroepen, in overleg met de hoofdaan-

tuursensors. Tv- en radioklanten zijn niet

Bekabelen in het IBC terwijl broadcasters reeds toegang hebben eist extra maatregelen.

8

Hoe reageerden de omroepen?

gediend van auditieve signaalgevers, omdat

Vanloo: “We hebben ze uitgelegd dat ze zich

ze storend werken bij live uitzendingen.

aan de regels moesten houden. Een stil-

Daarom hebben we besloten om in studio-

legging was wel het laatste wat ze zouden

ruimten in het vereiste veiligheidsniveau te

Ontruimingsoefening van het IBC.

voorzien door gebruik van optische flitsers.

Is dat daadwerkelijk gebeurd?

Om te zorgen dat de evacuatie vlot zou

Vanloo: “Ja, er zijn werkzaamheden stilge-

Was de uitbanning van ladders niet slechts een statement?

verlopen, hebben we een indeling in zones

legd. Bijvoorbeeld bij het trekken van kabel

Vanloo: “In zekere zin was dat zo. Door dat

gemaakt en een ontruimingsvolgorde vast-

boven plafonds zonder dat er van goede

tevoren te communiceren heeft het in elk

gesteld. De Fire Wardens van de omroepen

werkplatforms gebruik werd gemaakt.”

geval aan iedereen duidelijk gemaakt dat met de veiligheid niet te spotten viel.”

zorgden ervoor dat hun domein werd geconaan onze emergency staff. Alle Fire Wardens

Hoe zat het met de opleiding van de bedieners van hoogwerkers?

hebben deelgenomen aan trainingen en

Vanloo: “We konden niet verwachten dat

Hebt u bij de Olympische Spelen uw doel bereikt?

briefings, om ze duidelijk te maken wat er

iedereen de standaard vereiste Britse vei-

Vanloo: “Dat doel was om geen dodelijke

van ze werd verwacht.”

ligheidstrainingen had gevolgd. We wilden

arbeidsongevallen te hebben. Dat hebben

troleerd en ze moesten verslag uitbrengen

wel dat in hun eigen land een adequate

we bereikt, dus je kunt gerust zeggen dat ik

Welke overtredingen van de veiligheidsregels waren er?

opleiding was gevolgd en ervaring was

een gelukkig mens ben.” (MC)

Vanloo: “Het werken op hoogte was een

machines. Behalve dat, stelden we ook eisen

lastig punt. Het is nu eenmaal eenvoudiger

aan de tijdelijk geïmporteerde arbeidsmid-

om even op een stoel te klimmen dan om

delen en aan PBM. We eisten CE-markering,

een goede trap te gebruiken. Zelfs die lad-

toelating en reguliere keuring. In het

ders waren uitgebannen, want ze zijn niet

Verenigd Koninkrijk moeten alle machines

geschikt om werk op uit te voeren. Wij heb-

en equipment twee keer per jaar worden

ben werknemers ertoe moeten aanzetten om

gekeurd. Dat is vaker dan in de meeste

hoogwerkers te gebruiken om kabelgoten

andere landen. Maar een veiligheidshelm

te bereiken of om het licht in te hangen

blijft een veiligheidshelm: als die voldoet

aan de trussen in studio’s. Als ze het toch

aan de eisen elders dan worden ze hier ook

anders deden, kon het werk worden stilge-

aanvaard. Het doel is tenslotte hetzelfde, de

legd.”

interpretatie van de eisen kan verschillen.”

NIBHV Veiligheid 51 2012

opgedaan in het werken met dergelijke

9

Koos Pulleman nieuwe directeur NIBHV

Per 1 september 2012 is Koos Pulleman de nieuwe directeur van het NIBHV. Koos Pulleman is een groot voorstander van het tot nu toe door het NIBHV gevoerde beleid, waarvan hij het goede wil behouden en dat hij op voortvarende wijze wil verbreden.

10

tuele calamiteit. In vervolg op de BHV- en

“Bij adequaat opleiden hoort: oefenen, oefenen, oefenen. Daarom zijn de herhalingscursussen zo belangrijk.”

VCA-basisopleidingen zijn de herhalingscursussen daartoe bij uitstek geschikt. Ik wijs hierbij nadrukkelijk op de belangrijke rol van VCA. Ook door VCA is de veiligheid in bedrijven toegenomen en lopen werknemers minder risico’s en blijven ze gezonder.

Koos Pulleman had aanvankelijk via vakan-

gingen horen op het gebied van veiligheid.

In zekere zin zijn de toolboxmeetings ook

tiewerkzaamheden een voorliefde voor

Bijvoorbeeld het geven van Eerste Hulp en

te zien als een oefeningsvorm. Ik vind dat

werken in de horeca. Na zijn studie aan de

het kunnen ontruimen van panden. Dus

werkgevers niet alleen moeten hechten aan

Hogere Hotelschool in Den Haag heeft hij

liet ik de beveiligingsmensen van G4S al

veiligheidsopleidingen en -diploma’s, maar

een jaar lang als food- en beveragemanager

gauw niet alleen de theorie leren, maar ook

dat ze vervolgens ook tijd en geld moeten

in een Engels hotel gewerkt. Vervolgens

praktisch oefenen. Ik hecht nog steeds veel

investeren in vervolgopleidingen en oefe-

was hij anderhalf jaar manager in een Duits

waarde aan praktische veiligheidstrainingen.”

ningen. In de afgelopen jaren is na vrijwel

vakantiepark. Teruggekeerd in Rotterdam

iedere dramatisch verlopen calamiteit

werd hij productiemanager bij een almaar

Privéleven?

achteraf gebleken dat er niet of te weinig

groeiend cateringbedrijf.

Koos Pulleman: “Ik ben geboren en getogen

realistisch is geoefend, waardoor mensen

In 2001 werd Koos Pulleman districtsmana-

in Rotterdam, waar ik nu ook woon. Ik ben

niet goed zijn voorbereid op een noodsitu-

ger bij Randon, een groot beveiligingsbe-

in 1971 geboren, ik ben getrouwd en ik heb

atie. Denk aan het recente rapport ‘Brand

drijf. Door een wereldwijde fusie ontstond

twee kinderen.”

in Rivierduinen: veronderstelde veiligheid’

G4S (Group 4 Securicor), dat onder meer

van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (zie

Op welke wijze maakte u ooit kennis met bedrijfshulpverlening?

ook VEILIGHEID nr. 49, pagina 37, red.),

tioneel directeur, met verantwoordelijkheid voor diverse vestigingen in het land en voor

Koos Pulleman: “Al in mijn tijd bij het

de brandveiligheid in zorginstellingen beter

talrijke overnames. Half 2010 ging Pulleman

beveiligingsbedrijf Randon. Aanvankelijk

moet.”

aan de slag bij Nsecure, een bedrijf dat zich

konden de beveiligingsmensen nog uit de

richt op veiligheids- en beveiligingsoplossin-

voeten met een EHBO-diploma, maar al

gen door techniek en software. Eerst in een

gauw werd BHV de eis. Ik schat in dat die

commerciële functie, met ruim oog voor net-

omslag rond 2004, 2005 plaatsvond. Al die

U blijft betrokken bij de Vereniging Zelfbescherming Bedrijven en Instellingen (VZBI). Wat doet de VZBI?

werk- en relatiebeheer. De laatste tijd, tot

beveiligers moesten worden opgeleid en bij-

Koos Pulleman: “De VZBI heeft als mis-

aan zijn overstap naar het NIBHV, was hij er

geschoold. Dat vereiste veel organisatie en

sie het bedrijfsleven (en de overheid) te

manager marketing/communicatie.

coördinatie van mijn kant. In die tijd leerde

informeren en kennis te delen over veilig-

Een van de grootste uitdagingen in zijn

ik tevens het NIBHV goed kennen. Die

heidsvraagstukken en BHV, met de focus op

nieuwe functie vindt Koos Pulleman de

overstap naar BHV was trouwens zeer zin-

zelfredzaamheid. Dit gebeurt door bedrijven

bestendiging van het NIBHV als kennisinsti-

nig, want steeds vaker ging het niet alleen

en kennisdragers met elkaar in contact te

tuut. Het NIBHV moet volgens hem blijven

om Eerste Hulp, maar ook om ontruimen

brengen. Veiligheid wordt steeds belangrij-

dienen als volwaardige gesprekspartner voor

en brandpreventie. Daarbij verzorgden we

ker, terwijl de overheid zich steeds verder

onder meer werkgevers, werknemers, bran-

steeds meer oefeningen op ministeries en

terugtrekt. Hierdoor komt de verantwoor-

cheverenigingen, koepels en de landelijke en

bij andere relaties, van zeer klein tot zeer

delijkheid voor veiligheid steeds nadruk-

regionale overheid.

groot.”

kelijker bij de bedrijven en het individu te

Ricas overnam. Eind 2006 werd hij er opera-

waarin de Onderzoeksraad concludeert dat

liggen. De VZBI is van mening dat veiligheid

Wat hebt u in uw vorige functies als opmerkelijk ervaren?

Hebt u een speciale kijk op veiligheid en beveiliging ontwikkeld?

een maatschappelijke noodzaak is en dat er

Koos Pulleman: “Dat het netwerk van men-

Koos Pulleman: “Zeker. Beveiligers willen de

fendheid en het delen van kennis. Daarom

sen die met veiligheid en beveiliging in de

deuren dicht en veiligheidsmensen willen

organiseert de VZBI onder meer oefeningen

weer zijn overal hetzelfde is. Van zieken-

de deuren open. Het eerste kan ertoe leiden

en netwerkbijeenkomsten.”

huis tot petrochemie, van kleinschalig tot

dat mensen soms gebouwen ingaan zonder

grootschalig… iedereen kent iedereen. Het

te weten hoe ze er in geval van een cala-

is een kleine wereld waarbij men elkaar

miteit uit moeten komen. Ik vind het dus

Wat is uw mening over de huidige staat van het NIBHV?

steeds weer tegen zal komen. Verder merkte

erg belangrijk dat er overal zoveel mogelijk

Koos Pulleman: “Het NIBHV is het enige

ik in mijn tijd bij G4S, dat bij beveiliging

geoefend wordt. Juist door veel te oefenen

onafhankelijke instituut dat de kwaliteits-

langzaam maar zeker steeds meer zaken

zijn mensen beter voorbereid op een even-

normen van de BHV-opleidingen waarborgt.

NIBHV Veiligheid 51 2012

winst valt te boeken door adequate geoe-

11

enorme efficiencyslag te maken. Mogelijk liggen er op het gebied van nieuwsbrieven en vakblad digitale kansen, al dan niet in aanvullende vorm. Of bij het meer individueel ‘aanspreken’ van bedrijfshulpverleners.

Een en ander moet ook allemaal wel ten goede komen aan de opleidingsinstituten.”

Welke ontwikkeling voorziet u in de nabije toekomst?

Koos Pulleman: “Zelfredzaamheid wordt steeds belangrijker. Ik ben daarbij van mening dat heel duidelijk moet zijn wat precies onder het begrip zelfredzaamheid wordt verstaan. Op het laatste NIBHVcongres is bijvoorbeeld gesproken over zelfredzaamheid in de zorg. Ik vind het geweldig, dat het NIBHV meehelpt aan het geven van kaders en handvatten op het gebied van Sinds de kaders en de normen bijna hele-

zelfredzaamheid. Het zit inmiddels opgeslo-

maal door de wetgeving zijn losgelaten,

ten in onze koers en ons beleid.”

is het NIBHV het enige instituut dat nog

“Het NIBHV is een uitstekend kennisinstituut, dat dient als gesprekspartner voor werkgevers, werknemers, brancheverenigingen, koepels, landelijke en regionale overheid, e.d.”

gelijkheden. Ik benadruk dat het NIBHV een

Van uw voorganger Jan Wolter Ouwehand, de in april overleden directeur van het NIBHV, kreeg het vakblad VEILIGHEID altijd volledige support. Hij zat in de redactiecommissie, hij ging regelmatig mee op reportage en hij nam interviews af. Iets voor u?

uitstekend kennisinstituut is, dat dient als

Koos Pulleman: “Zeker. Ik beschouw deze

gesprekspartner voor werkgevers, werkne-

vraag als een uitnodiging die ik graag aan-

mers, brancheverenigingen, koepels, lande-

neem. In het vorige (jubileum)nummer

lijke en regionale overheid, e.d.”

van VEILIGHEID las ik, dat het vakblad

kaderstellend bezig is. Dat komt de kwaliteit van de BHV-opleidingen ten goede. Het NIBHV Keurmerk speelt daarbij een belangrijke rol. Verder vind ik de les- en leerstof van het NIBHV van uitstekende kwaliteit.

De organisatie van het NIBHV is stabiel.

Toch zie ik zeker verbeter- en ontwikkelmo-

inspeelt op (wettelijke) veranderingen en

12

Bij Nsecure was u betrokken bij veiligheids- en beveiligingsoplossingen met behulp van techniek en software.

Gaat u dat van pas komen bij het NIBHV?

verslag doet van gewijzigde inzichten en

Koos Pulleman: “Ik wil vooropstellen dat

iedereen. Ik wil daaraan graag mijn steentje

ik ernaar streef al het goede te behouden.

bijdragen. De mensen in Nederland die zich

Het NIBHV kent sinds enige tijd e-learning

bezig houden met veiligheid, bedrijfshulp-

en het NIBHV-portaal. Omdat alle opleiders

verlening en VCA kunnen mijn komst tege-

er gebruik van kunnen maken, is er een

moet zien.” (JK)

voorschriften. Het vakblad maakt dus duidelijk, dat BHV en VCA belangrijk zijn voor de veiligheid binnen Nederlandse bedrijven en organisaties en voor de gezondheid van

Column

Arbeidsongeval van een onvoorzichtige werknemer Een arbeidsongeval is voor alle

fer geworden van een ernstig

ervaring en in zijn functie ook

betrokkenen een ingrijpende

arbeidsongeval. Tijdens een

verantwoordelijk was voor de

gebeurtenis, zeker als deze

poging om folie te verwijderen

veiligheid, maakte volgens het

gepaard gaat met (ernstig)

uit een draaiende bandtranspor-

Hof niet uit. De werkgever had

lichamelijk letsel. Een arbeids-

teur, is zijn rechterarm bekneld

moeten onderzoeken of afdoende

ongeval heeft voor de werkgever

geraakt en uiteindelijk volledig

preventieve maatregelen waren

vaak ook financiële gevolgen.

is afgerukt. De Arbeidsinspectie

getroffen of de machine veiliger

De Inspectie SZW kan een boete

(voorloper van de Inspectie SZW)

had kunnen werken (bijvoor-

opleggen en niet zelden dient de

oordeelde dat X niets te verwij-

beeld een noodknop of automa-

ten viel, omdat hij als werkgever

tische beveiliging). Door dat na

voldoende invulling had gegeven

te laten, had X naar het oordeel

aan het Arbo-beleid; bovendien

van het Hof het risico in het

was het slachtoffer een ervaren

leven geroepen, dat een ongeval

werknemer. Het slachtoffer heeft

kon gebeuren en daarmee haar

werkgever X ook aansprakelijk

zorgplicht geschonden.

getroffen werknemer daarnaast

gesteld voor geleden schade. De

Het Hof hield X derhalve aan-

ook een schadeclaim in.

kantonrechter heeft diens vorde-

sprakelijk voor de schade die

Een werkgever is aansprakelijk

ring in eerste aanleg afgewezen.

de werknemer had geleden. Dat

voor schade van een werknemer,

Vast stond dat het voor het ver-

de toenmalige Arbeidsinspectie

indien de schade is ontstaan

wijderen van de folie noodzake-

oordeelde dat X geen verwijt kon

tijdens het werk. Tenzij de werk-

lijk was, dat het ter bescherming

worden gemaakt, mocht X niet

gever kan aantonen dat hij aan

aangebrachte hekwerk van de

baten.

zijn zorgplicht heeft voldaan.

machine zou worden afgehaald.

Een werkgever voldoet aan deze

De procedure daarvoor schreef

Deze uitspraak bevestigt dat

zorgplicht als hij de bedrijfsmid-

voor dat de band dan telkens

een werkgever aansprakelijk kan

delen waarmee of waarin wordt

aan en uit moest worden gezet,

zijn voor schade van ervaren

gewerkt, zodanig inricht en

waarbij de folie stukje bij beetje

werknemers die zelf onvoor-

onderhoudt als redelijkerwijze

moest worden verwijderd. De

zichtig hebben gehandeld. Een

nodig is om schade te voorko-

werknemer wist ook dat de

werkgever moet erop bedacht

men. Daarnaast treft de werk-

transportband bij storing moest

zijn dat werknemers in de

gever maatregelen en geeft hij

worden stilgezet. Dat hij dit

dagelijks werkzaamheden niet

“De uitspraak bevestigt dat een werkgever aansprakelijk kan zijn voor schade van ervaren werknemers die zelf onvoorzichtig hebben gehandeld.”

aanwijzingen, die in redelijkheid

naliet en zijn arm richting de

altijd de juiste beslissingen

Emiel de Joode, advocaat

nodig zijn ter voorkoming van

draaiende delen bewoog, wijt

nemen. Zoveel mogelijk zal een

en partner van Ten Holter

schade. Of aan de zorgplicht was

het Hof aan het feit dat werkne-

werkgever, met die wetenschap,

Noordam Advocaten te

voldaan, speelde in de zaak die

mer dagelijks met deze machine

maatregelen moeten treffen om

Rotterdam. Gespecialiseerd

het Hof ’s Hertogenbosch van 12

werkte. Het Hof achtte werkne-

schade toch te voorkomen. Als

in arbeidsrecht. In die rol

juli 2011 in hoger beroep moest

mer daardoor niet langer alert

hij dat niet doet, komt hij zijn

adviseert hij bedrijven en

beoordelen.

op de daarmee gepaard gaande

zorgplicht niet na.

instellingen, onder meer over

gevaren, waardoor hij niet meer

de zorgplicht en werkgevers-

De werknemer die in 1990

de noodzakelijke voorzichtig-

Emiel de Joode,

aansprakelijkheid

in dienst is getreden bij X,

heid betrachtte. Dat werkne-

advocaat

(joode@tenholternoordam.nl).

is in februari 2005 slachtof-

mer beschikte over jarenlange

NIBHV Veiligheid 51 2012

13

Koolmonoxide (CO) Uit de laatst bekende cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat er in Nederland gemiddeld iedere maand één dode valt te betreuren als gevolg van koolmonoxide (CO), ook wel koolstofmonoxide genoemd. Daarnaast leidt vergiftiging door koolmonoxide jaarlijks voor rond de 170 mensen tot een ziekenhuisopname en worden enkele honderden mensen behandeld op een Spoedeisende Hulpafdeling van een ziekenhuis.

Brandende pitten van een gasstel ter verwarming van een volledig afgesloten ruimte zijn levensgevaarlijk.

De doden en gewonden door een koolmo-

proces ‘ideaal’ verloopt is er doorgaans geen

noxidevergiftiging zijn tegenwoordig in de

reden tot zorg.

meeste gevallen het slachtoffer van verkeerd

Anders wordt het als de verbranding onvol-

werkende verwarminginstallaties of slecht

ledig verloopt. Bijvoorbeeld als er tekort

onderhoud en/of onvoldoende ventilatie,

aan zuurstof is, zoals in een ‘gesmoorde’

soms is er sprake van botte pech (zie kader-

kachel of in een ruimte die slecht wordt

tekst: ‘Wind zorgt voor vergiftiging meisjes’)

geventileerd. Een verbrandingsreactie bij

of onverstandig handelen.

te weinig O2 zal eerder CO opleveren dan

Verbrandingsproces

CO2. Voor CO2 is immers een zuurstofatoom extra nodig. Koolmonoxide zal in de buiten-

Verbranding is een reactie van een brand-

lucht niet lang bestaan. Het reageert daar

bare stof met zuurstof. Normale omgevings-

vlot met zuurstof en vormt dan alsnog het

lucht bevat bijna 21 procent zuurstof, ruim

stabielere kooldioxide. In besloten ruimten

voldoende voor een goed verbranding. De

kan CO wel kwaad: het is brandbaar en in

meest gebruikte brandstoffen zijn zoge-

hoge concentraties explosief, want het kan

heten koolwaterstoffen: verbindingen van

tenslotte ‘naverbranden’ tot kooldioxide.

koolstof en waterstof. Een fossiele brandstof

Bovenal is het zeer giftig.

zoals aardgas, met als hoofdbestanddeel

14

methaan (CH4), is daarvan een voorbeeld.

Bij hoge temperatuur reageert aardgas met

Oorzaken

zuurstof (O2) tot kooldioxide (CO2) en water (H2O). Daarbij komt warmte vrij, doorgaans

ledige verbranding van koolstofhoudende

het doel van de verbranding. De verbran-

kan gebeuren als er onvoldoende zuurstof in

dingsproducten, kooldioxide en water, zijn

een ruimte is en als de verbrandingsgassen

beide betrekkelijk onschuldig. Zolang het

van een gastoestel niet goed worden afge-

Koolmonoxide ontstaat dus bij niet volstoffen, zoals kolen, gas, olie en hout. Dit

voerd. Het risico op koolmonoxidevergiftiging is het grootst bij oude gaskachels en open geisers. In het bijzonder als deze zich bevinden in een kleine, slecht geventileerde ruimte en als er geen directe afvoer van het toestel naar buiten is. Ook kolenkachels en open haarden vormen een risico. Net als verkeerde stookgewoonten, door bijvoorbeeld kachels en open haarden te gebruiken als allesbranders. Lekken in afvoerbuizen, afvoerkanalen of aansluitingen kunnen een slechte afvoer tot gevolg hebben. Bij een vervuilde schoorsteen kunnen verbrandingsgassen in huis terechtkomen. Ook brand kan koolmonoxidevergiftiging veroorzaken, omdat de verbranding doorgaans zó snel plaatsvindt dat er vanzelf een tekort aan zuurstof ontstaat.

Vroeger werd koolstof (steenkool) gebruikt als brandstof voor het via kolenkachels verwarmen van huizen. Vanwege slecht onderhouden schoorstenen en kolenkachels ging het zo nu en dan fout. Kool(stof)monoxide staat daarom ook bekend onder de naam kolendamp.

Soms is het ontstaan van koolmonoxide een gevolg van onnadenkendheid. Er zijn gevallen bekend waar mensen bij koud weer het gasstel aanzetten om de keuken of de caravan te verwarmen. Deze onjuiste verwarmingsmethode in combinatie met te weinig zuurstof (bijvoorbeeld vanwege volledig afgesloten of dichtgestopte ventilatieopeningen) zorgt voor onvolledige verbranding van het gas en dus voor koolmonoxidevor-

Houtkachels worden getemperd door ze te ‘smoren’ met luchtschuiven. De verbranding verloopt dan slecht

ming.

KOOLMONOXIDE IN KARTCENTRUM in Na een bezoek aan een kartcentrum den Stadskanaal zijn 23 mensen onwel gewor kers door koolmonoxidevergiftiging. De bezoe de regio, meldden zich bij ziekenhuizen in waren omdat ze zich niet lekker voelden. Ze pijn. duizelig en misselijk en hadden hoofd huis. De Vijf van hen zijn nog in het zieken te hoge mensen werden opgenomen met De waardes koolstofmonoxide in hun bloed. huis. meesten van hen konden al snel naar weer Niemand is in levensgevaar. De brand kartcenheeft onderzoek gedaan in het koolstoftrum. Er werden hoge waarden daarna monoxide gemeten. De politie heeft ntrum. contact opgenomen met het kartce het zieVerschillende medewerkers zijn naar g de kenhuis gekomen voor controle. Zolan d is, bron van de koolstofmonoxide niet beken sinblijft het kartcentrum gesloten. De arbeid spectie is geïnformeerd.

NIBHV Veiligheid 51 2012

door zuurstofgebrek, waardoor veel roet en CO ontstaat.

Vergiftiging Bij inademing van CO absorberen rode

en concentratieproblemen tot gevolg. Hoge

bloedcellen in de longen het giftige gas,

concentraties leiden tot ernstiger klachten,

dat ongeveer 250 maal sneller in het bloed

vaak de dood tot gevolg hebbend (zie ook

wordt opgenomen dan zuurstof. De CO ver-

de kadertekst over symptomen).

oorzaakt tevens een tekort aan zuurstof

Koolmonoxide wordt gezien als een echte

in de lucht, maar zelfs kleine concentra-

‘sluipmoordenaar’. Omdat het giftige gas niet

ties CO zijn levensgevaarlijk. Het ontstane

geroken, gezien of geproefd kan worden,

zuurstofgebrek in het lichaam leidt tot

raken mensen niet gealarmeerd. De bloot-

een snelle beschadiging van hart, lever en

stelling eraan gaat ongemerkt voort en er

hersenen met alle nare gevolgen van dien.

treedt snel bewusteloosheid op. Slachtoffers

In een lage concentratie heeft inademing

suffen langzaam weg, vallen in slaap en

van koolmonoxide hoofdpijn, misselijkheid

ontwaken niet meer. Slapende mensen wor-

15

Symptomen van koolmonoxidevergiftiging De volgende symptomen zijn kenmerkend voor een koolmonoxidevergiftiging: Matige blootstelling:

lichte hoofdpijn, misselijkheid, overgeven, vermoeidheid (griepsymptomen).

Gemiddelde blootstelling: hevig kloppende hoofdpijn, desoriëntatie, verwarring, snelle hartslag.

Extreme blootstelling:

bewusteloosheid, stuiptrekkingen, ademhalingsproblemen, overlijden.

Uit onderzoek is gebleken dat bij koolmonoxidevergiftiging het oriëntatievermogen sterk afneemt, doordat veel slachtoffers zich onwel voelen. Daardoor kunnen zij zichzelf niet redden, het verblijf niet verlaten en niet om hulp roepen. Jonge kinderen en huisdieren vallen meestal als eerste slachtoffer.

Het onderstaande schema toont het effect van blootstelling aan verschillende concentraties CO. I = Concentratie van koolmonoxide, ppm (parts per million) = CO-deeltjes per miljoen deeltjes ‘omgevingslucht’; II = symptomen en inademingsduur.

I

II 35

De maximaal toelaatbare concentratie voor ononderbroken blootstelling in een periode van 8 uur volgens de OSHA (Occupational Safety & Health Association).

150

Lichte hoofdpijn na 1.5 uur.

200

Lichte hoofdpijn, vermoeidheid, duizeligheid, misselijkheid na 2-3 uur.

400

Frontale hoofdpijn binnen 1-2 uur, levensbedreigend na 3 uur.

800

Duizeligheid, misselijkheid en stuiptrekkingen binnen 45 minuten.

Bewusteloosheid binnen 2 uur. Overlijden in 2 à 3 uur.

1600 3200

Hoofdpijn, duizeligheid en misselijkheid binnen 20 minuten. Overlijden binnen 1 uur.

Hoofdpijn, duizeligheid en misselijkheid binnen 5-10 minuten.

Overlijden binnen 25-30 minuten.

6400

Hoofdpijn, duizeligheid en misselijkheid binnen 1-2 minuten.

Overlijden binnen 10-15 minuten.

12.800

Overlijden binnen 1-3 minuten.

Wind zorgt voor vergiftiging meisjes De dood van twee meisjes in Huizen door koolmonoxidevergiftiging is een gevolg van een door de harde wind afgesloten afvoer. De koolmonoxide is onder druk naar binnen geslagen en kwam via een open kanaal uit in de badkamer waar de meisjes waren. Zo is gebleken uit een reconstructie van de politie.

De politie spreekt van een noodlottig ongeval door een samenloop van natuurlijke factoren.

De gasgeiser die de badkamer van warm water voorzag, functioneerde naar behoren en was kort geleden onderhouden. De twee meisjes van elf en twaalf jaar waren met een tienjarig meisje in de badkamer van een woning in Huizen, toen het koolmonoxidealarm afging. De ouders kregen de van binnenuit afgesloten deur niet open en belden de politie. Toen agenten de deur forceerden, troffen ze de drie meisjes in bewusteloze toestand aan. De twee oudste meisjes overleden in een ziekenhuis. Het tienjarige meisje maakt het naar omstandigheden goed.

16

den als het ware overvallen en worden nooit

frisse lucht in en er moet zo snel mogelijk

meer wakker. Veel slachtoffers hebben in

een arts worden gewaarschuwd.

het eerste stadium, versuffing, niet meer de tegenwoordigheid van geest om de frisse

Voorkomen

lucht op te zoeken, ramen te openen of

Of het nu om (bad)geisers, soldeerbranders,

anderen te waarschuwen. Zij vinden de dood

cv-installaties of gaskachels gaat: waak-

in caravans, slecht geventileerde woonhui-

zaamheid blijft geboden. Vrijwel iedere

zen met gebrekkige verbrandingstoestellen

geiser, cv of gaskachel wordt gestookt op

of bij laswerk in besloten ruimten.

(aard)gas. Om dat te kunnen verbranden is zuurstof nodig. Als er te weinig zuurstof is,

De kenmerken van koolmonoxidevergiftiging

is de verbranding niet volledig en vormt er

lijken sterk op die van griep: lichte hoofd-

zich koolmonoxide. Reden tot ongerustheid

pijn, misselijkheid, overgeven en vermoeid-

kan een oranje vlam in het gastoestel zijn

heid. Slachtoffers voelen zich verward of

in plaats van een blauwe, ook een hogere

slaperig en krijgen een versnelde hartslag.

vlam dan normaal kan op een manco wij-

Bij het eerste vermoeden van koolmonoxi-

zen. Verder kunnen beslagen ramen een

devergiftiging moeten ramen en deuren wijd

teken zijn van koolmonoxide in een ruimte.

open en moeten verbrandingstoestellen wor-

De kans op koolmonoxidevergiftiging is te

den uitgeschakeld. Slachtoffers moeten de

verkleinen door goed en regelmatig onder-

Gesloten luchtaanvoer- en afvoersysteem van een HR-gaswandketel.

Klassieke keuken- en badgeisers betrekken hun zuurstof uit de ruimte waarin ze geplaatst zijn.

houd van de gastoestellen (door een erkend

pand een centraal afzuigsysteem zit, mag

de handel. Die lijken sterk op rookmelders.

installateur), door goede luchttoevoer en

de luchtaanvoer en -afvoer nooit worden

Vanwege de ingewikkeldere detectietechniek

ventilatie, door het regelmatig (laten)

afgezet. Zelfs niet tijdens een zeer strenge

zijn ze echter wel iets duurder. De meeste

vegen van de schoorsteen en door het plaat-

winter.

fabrikanten adviseren een CO-melder te

sen van een koolmonoxidemelder.

bevestigen op anderhalve meter van de

Tegenwoordig zijn er gesloten geisers op

CO-melder

vloer; in de slaapkamers kan gekozen wor-

de markt. Deze zorgen zelf voor voldoende

Er wordt nogal eens beweerd dat koolmo-

den voor ‘slaaphoogte’. De grenswaarden

zuurstofaanvoer, waardoor de kans op kool-

noxide zwaarder is dan lucht. In feite is het

van een goed functionerende CO-melder

monoxidevorming vrijwel nihil is. Ondanks

iets lichter. In de praktijk blijkt de giftige

zijn zodanig ingesteld dat er tijdig wordt

dat blijft ventilatie essentieel. De meeste

CO zich echter gelijkmatig te verspreiden

gewaarschuwd als er schadelijke concen-

woningen zijn tegenwoordig zo goed geïso-

door een ruimte en wordt het meegevoerd

traties koolmonoxide in de lucht ontstaan.

leerd, dat er nog nauwelijks natuurlijke

met luchtstromen.

(JK)

ventilatie is via kieren en gaten. Als in een

Ter alarmering zijn er speciale CO-melders in

NIBHV Veiligheid 51 2012

17

BHV bij de Nederlandse Spoorwegen

Veiligheid op Nederland kent een rijke schakering aan bedrijven en instellingen.

VEILIGHEID sprak op het hoofdkantoor van de Nederlandse Spoorwegen (NS) in Utrecht

Groot en klein, industrieel of dienstverlenend. In VEILIGHEID zijn

met Marco Kuijsten, hoofd afdeling Safety, en met Senol Demirel, manager bedrijfs-

al diverse bedrijven aan het woord geweest over hoe zij veiligheid

hulpverlening & brandveiligheid.

Het toeval wilde, dat er net op de dag van

en bedrijfshulpverlening hebben georganiseerd. Ditmaal is dat het

het bezoek een ketelwagen met methanol heeft gelekt op het emplacement van

grootste openbaar vervoerbedrijf van Nederland: de Nederlandse

Roosendaal. Bovendien staat de wind richting het station. Het station wordt daarom

Spoorwegen.

18

direct ontruimd.

de rails Marco Kuijsten: “Dit type calamiteiten komt gelukkig niet zo heel vaak voor, maar vormt wel degelijk een reëel scenario waarop we dus moeten zijn voorbereid als BHV-organisatie. Wat een goede voorbereiding vooral complex maakt is, dat wat de reiziger van buitenaf vaak als één grote spoororganisatie ziet, van binnenuit bestaat

Senol Demirel.

Marco Kuijsten.

uit meerdere zelfstandige bedrijven. Een onderdeel van de Nederlandse Spoorwegen is NS Reizigers. Het is verantwoordelijk voor

deze manier werken we overal op vergelijk-

strategische plaatsen hangen, altijd binnen

het vervoeren van reizigers en de daarbij

bare wijze met voldoende aandacht voor

anderhalve minuut loopafstand te bereiken.

behorende service als kaartverkoop, vei-

de lokale situatie. In de bemensing van

Zo kunnen we in voorkomende gevallen snel

ligheid en reizigersinformatie. Een ander

de BHV-organisaties op de stations wordt

defibrilleren. Naast de uniforme organisa-

bedrijfsonderdeel NS Stations beheert de

voorzien door de dienstdoende medewerkers

tievorm hebben onze BHV’ers ook een stan-

stationsgebouwen, waarin buiten de ruim-

van o.a. Tickets & Service (T&S) en de zoge-

daardset hulpmiddelen tot hun beschikking.

ten van NS Reizigers ook diverse huurders

naamde ‘procesleider perron’. De reiziger

In de verzegelde rugzak zijn alle gangbare

aanwezig zijn, zoals winkels en horeca

kan het T&S-personeel herkennen aan de

verbandmiddelen opgenomen, plus brandgel,

gelegenheden. De stationsgebouwen worden

rode petjes. Bij een calamiteit worden zij

burnshield en een reddingsdeken, maar ook

net als de spoorinfrastructuur gebouwd en

via de normale dienstportofoon of -telefoon

zaken als een zaklamp, afzetlint en haring-

onderhouden door zowel ProRail als door

gewaarschuwd. Ze zullen op een centraal

pennen, handschoenen, notitiemap, beade-

NS. Uiteraard werken deze bedrijven nauw

punt in de stationshal hun hesje en BHV-

mingsmasker en tissues. De haringpennen

samen en is er overleg op meerdere niveaus

rugzak gaan ophalen en eventueel een AED.

zijn bedoeld voor afzettingen op perrons.

over veiligheid.”

Ook op grote stations zijn de AED’s, die op

Verder zijn informatiekaarten toegevoegd

Negen BHV-standaarden Geen station is hetzelfde. Ook de vele kantoorgebouwen en het materieel zijn zeer divers. NS heeft bovendien te maken met grote fluctuaties in het passagiersaanbod.

Tijdens evenementen, zoals Koninginnedag, zijn extreem veel mensen tegelijkertijd onderweg.

Senol Demirel: “Wij ontwikkelen nu negen verschillende standaarden voor typen van BHV-organisaties binnen de NS-groep. Zo hebben we o.a. standaarden voor kantoren, emplacementen, transfer- oftewel publieksruimtes, ons materieel (= de treinen), winkels en evenementen. Op locatie wordt dit uiteraard verder ingevuld, maar altijd binnen dezelfde uniforme kaders. Op NIBHV Veiligheid 51 2012

19

met gegevens als telefoonnummers, plaats

doet met de BHV- en ontruimingsplannen

van afsluiters van nutsvoorzieningen en

en de bijbehorende middelen. Tenslotte

takenkaarten. Informatie die ook terugge-

spreekt de reiziger ons personeel aan bij

vonden kan worden in de ‘railpocket’, hun

een calamiteit. De huurders op de stations

zakcomputer. Daarnaast hebben zij indien

hebben qua bedrijfshulpverlening hun eigen

nodig nog de beschikking over grotere

verantwoordelijkheid, maar ze moeten wel

dekens, een rolstoel, grote noodlampen

samenwerken met de stationsbrede BHV-

en megafoons. Een aantal grotere stations

organisatie. Dat is zo afgesproken, zodat de

heeft een eigen EHBO-ruimte.”

BHV-dekking altijd optimaal is. Onze T&Smedewerkers en procesleiders perron zijn dus in principe de eerste BHV’ers die een

“Bij calamiteiten op de trein is de hoofdconducteur de eerste BHV’er. In langere treinen zijn meestal twee hoofdconducteurs aanwezig.”

reiziger kan tegenkomen. Zij beheersen alle taken van de BHV: Eerste Hulpverlening, bestrijden van een beginnende brand en begeleiden van een ontruiming. Maar ook

Samenwerking

moeten zij de brandmeldinstallatie van het

Tussen de samenwerkende bedrijven is afge-

station kunnen bedienen. Jaarlijks volgen

sproken dat NS Reizigers de BHV’ers levert

zij daarvoor een herhalingscursus van een

voor hulpverlening in de publieke ruimte op

dag op een van onze trainingslocaties of op

de stations en daarnaast natuurlijk op de

de eigen locatie. Bij een grotere calamiteit

eigen trein.

kan via de portofoon direct worden opge-

Demirel: “Formeel zijn ProRail met NS

schaald naar meer BHV’ers. Meestal zijn

Stations en wijzelf als NS Reizigers ieder

er meerdere T&S-diensten of procesleiders

voor een specifiek deel verantwoordelijk

perron ingeroosterd, zeker op de grotere

voor de veiligheid op de perrons. Om prakti-

stations. De ontruimingsleider is de hoogst

sche redenen is afgesproken, dat wij de BHV

operationele functionaris op een station, in

bemannen en dat NS Stations de organisatie

de meeste gevallen zal dat een procesleider perron zijn. Ook deze ontruimingsleider beschikt over een rugzak met specifieke hulpmiddelen. Bij een kleine bezetting is

Realistische ontruimingsoefening Minstens eenmaal per jaar wordt op alle stations met geüniformeerd NS personeel een

in het T&S-dienstrooster geregeld, wie de ontruimingstaak op zich moet nemen. Bij een complete ontruiming of een andere

ontruimingsoefening uitgevoerd, onder externe begeleiding. Tijdens het bezoek van

grote of complexe calamiteit wordt de sta-

VEILIGHEID betrof de oefening een ‘verdacht pakketje’ op Utrecht Centraal, in de mid-

tionsmanager van NS Stations ingeschakeld

dentunnel ter hoogte van spoor 8/9. Dit koffertje wordt opgemerkt door een reiziger die

als hoofd BHV. Deze onderhoudt na de ont-

vervolgens 112 belt. De alarmcentrale zet de melding door naar de Veiligheidscentrale

ruiming onder andere contacten met de NS

van NS en de Veiligheidscentrale alarmeert de ontruimingsleider van station Utrecht

Veiligheidscentrale en met de operationeel

Centraal. De alarmering verloopt daarmee geheel volgens het boekje. De ontruimings-

leidinggevenden van de professionele hulp-

leider geeft een aantal BHV’ers opdracht om naar het verzamelpunt te komen. Na een

verleners.”

korte briefing gaat het groepje richting ‘plaats incident’ om een eerste verkenning uit te voeren. De BHV’ers gaan, voorzien van hesje en rugzak, richting tunnel. De tunnel wordt

Ontruimingsprocedure

volledig afgezet voor personeel en reizigers, terwijl de trappen worden bewaakt door een

Een ontruiming van een station is geen

collega BHV’er. Nadat de koffer is gevonden, vindt terugkoppeling plaats via de porto-

sinecure. Er zijn altijd veel mensen aanwe-

foon. De ontruimingsleider houdt de Veiligheidscentrale op de hoogte. Ter beëindiging

zig, die niet altijd goed bekend zijn met de

wordt de oefening afgemeld bij alle deelnemers en interne en externe belanghebbenden,

plaatselijke situatie en soms niet goed ter

waarna een mondelinge evaluatie plaatsvindt met alle deelnemers. De conclusie was dat

been zijn. Daarnaast zijn ze niet voorgelicht

de procedures goed gevolgd zijn en prima gefunctioneerd hebben. Een aandachtspunt

over wat te doen in geval van nood, zoals

was dat de ‘bewakers’ van de trappen in een dergelijke situatie beter niet op of voor de

dat voor medewerkers van bedrijven wel kan

trap, maar ernaast kunnen gaan staan. Dit in verband met de eigen veiligheid bij een

worden gedaan.

onverhoopte explosie. Een schriftelijk verslag van de externe begeleider volgt later.

Senol Demirel: “Uit onderzoek blijkt, dat mensen geneigd zijn te vluchten via

20

Foto: Hermine Broggel.

dezelfde ingang als waardoor ze naar bin-

opzet een explosief of een terroristisch

is de hoofdconducteur de eerste BHV’er. In

nen zijn gekomen. Dat betekent dat wij bij

object in een stationshal plaatst. Daarop is

langere treinen zijn er meestal twee hoofd-

een ontruiming zo mogelijk alle aanwezigen

NS terdege voorbereid.

conducteurs aanwezig, zodat ze ook samen

richting de hoofdingang dirigeren, waar

Demirel: “Een melding via 112 komt via het

hulp kunnen verlenen. Elke hoofdconduc-

vaak een ruim stationsplein aanwezig is.

KLPD (Korps Landelijke Politie Diensten)

teur bezoekt jaarlijks een herhalingsdag om

We gebruiken hierbij diverse hulpmiddelen.

binnen bij onze Veiligheidscentrale. Van

kennis en vaardigheden te onderhouden.

Zoals de stationsomroep op de perrons,

daaruit wordt direct telefonisch de dienst-

De BHV-koffer aan boord heeft overigens

indien aanwezig een ontruimingsalarmin-

doende ontruimingsleider van het betref-

een andere samenstelling dan die op de

stallatie met slow-whoop en het gesproken

fende station gewaarschuwd. Die kan op

wal, deze is dus op maat toegesneden voor

woord in de stationshal en andere verkeers-

zijn beurt via de portofoon enkele BHV’ers

dit type hulpverlening. Elk rijtuig heeft

ruimten. Ook beschikken we, zoals gezegd,

inschakelen voor een eerste verkenning.

een brandblusser met poeder aan boord.

over meerdere megafoons. Daarnaast kun-

Hierbij worden ook de aanwezige Service

Die zal op termijn worden vervangen door

nen we een aantal digitale informatiescher-

& Veiligheid medewerkers betrokken, die

sproeischuim. Overigens heeft de machinist

men van een tekstuele instructie laten voor-

een specifieke training hebben gevolgd en

een beperkte rol in de BHV. Hij is vooral

zien. Deze teksten zijn in witte letters met

tevens buitengewoon opsporingsambtenaar

actief in de communicatie via de omroep

rode achtergrond en luiden afhankelijk van

zijn. Deze eerste verkenning vindt plaats

naar de reiziger en via de telefoon naar de

de situatie: “Op last van de brandweer/poli-

met eventuele afzetting van een te bepalen

walorganisatie of naar de treindienstleiding.

tie wordt u verzocht het station direct te

gebied en in afwachting van de inmiddels

Hij moet de trein indien mogelijk snel naar

verlaten.” Ondertussen halen onze BHV’ers

gealarmeerde politie, die de verdere afhan-

een station rijden waar de professionele

en de ontruimingsleider hun tassen en

deling van ons overneemt met speciaal

hulpverleningsdiensten bij het slachtoffer

andere materialen op en verdelen onderling

daarvoor getrainde mensen.”

kunnen komen. Uiteraard kunnen de machi-

de taken via de portofoon. Het gaat daarbij

Tijdens een bijgewoonde ontruimingsoefe-

nist en de hoofdconducteur met elkaar com-

om de evacuatie zelf, maar ook om het gid-

ning blijkt de alarmerings- en ontruimings-

municeren via de portofoon.”

sen van de professionals en het bedienen

procedure inderdaad vlot en effectief te

Marco Kuijsten: “Hoewel verbeteringen

van de brandmeldinstallatie.”

verlopen (zie kadertekst).

altijd mogelijk zijn en we daaraan continu werken, denken we op alle fronten adequate

Verdachte objecten

Aan boord

hulp te kunnen verlenen aan onze mede-

Stations zijn letterlijk en figuurlijk zeer

Behalve op de stations kan er zich ook op

werkers, maar vooral aan onze reizigers. Het

open gebouwen. Dagelijks passeren een mil-

de treinen een incident voor doen. Een rei-

heet dan wel bedrijfshulpverlening, maar

joen treinreizigers ergens een stationshal.

ziger kan onwel worden of letsel oplopen of

wij maken geen onderscheid tussen beide

De kans is dus groot dat iemand een tas of

er kan een brand ontstaan door bijvoorbeeld

groepen. Daarvoor zijn we te zeer servicege-

koffer per ongeluk achterlaat. Daarnaast

kortsluiting of door vandalisme.

richt.” (RS)

is het niet ondenkbeeldig, dat iemand met

Senol Demirel: “Bij calamiteiten op de trein

NIBHV Veiligheid 51 2012

21

Lastige, vraatzuchtige beestjes te lijf

Begassingen tegen plaagdieren Als de gezondheid of het welzijn van de mens wordt bedreigd door de activiteiten van ongedierte of door zogenaamde ‘plaagdieren’, worden zware wapens in stelling gebracht. De belangen van degenen die het slachtoffer worden van de vraatzucht van de plaagdieren stemmen niet altijd overeen met die van dierenbeschermers en ecologen, hoewel bijvoorbeeld boktorren en steekmuggen meestal op zeer weinig sympathie hoeven te rekenen. De aangerichte schade en de ziekten die door veel ongedierte worden verspreid, rechtvaardigen een rigoureuze aanpak ter behoud van goederen en gezondheid.

Er is een grote variëteit aan schadelijk ongedierte. Er zijn bijvoorbeeld vele soorten houtboorders, zoals houtwormen, boktorren en keversoorten die zich voeden met levend of dood hout. Ze zien kans om in enkele jaren draagconstructies van bouwwerken De boktor (familie Cerambicidae). Er zijn meer dan 20.000 soorten boktorren. (Foto: James Appleby.)

zodanig uit te hollen dat een gebouw kan bezwijken. Papiervisjes zijn dol op het papier dat zich bijvoorbeeld in archieven bevindt. Ze leven van cellulose. Aan hun

Bedrijfspanden, woonhuizen, musea en archieven kunnen te maken

eetlust gaan kostbare collecties boeken of belangrijke documenten ten onder. Ze vor-

krijgen met minder welkome bezoekers in de vorm van schadelijke

men een toenemend probleem, vooral omdat ze vaak jarenlang ongemerkt hun gang kun-

insecten. Zodra die de zorgvuldig beheerde inventaris aantast of

nen gaan. Ook vlooien, teken, wespen, muggen en kleine knaagdieren zijn meer dan

zelfs complete bouwwerken slooprijp maakt, moet er actie worden

eens een plaag. Uitroeien is niet eenvoudig, aan het gebruik van gif kleven nadelen. Het

ondernomen. Een gevecht tegen bonte knaagkevers, papiervisjes en

specifiek bestrijden van bepaalde soorten, zonder dat andere dieren en mensen daar

houtwormen, plus een heleboel andere schadelijke kornuiten.

22

last van hebben, is moeilijk.

Geen halve maatregelen Het bestrijden van plaagdieren is een zaak voor professionals. Halve maatregelen helpen niets. Ze kunnen er zelfs voor zorgen dat bepaalde bestrijdingswijzen hun effectiviteit verliezen, bijvoorbeeld

Bij het aanbrengen van het gasdichte zeil moet alles hermetisch sluiten.

doordat een soort ongevoelig wordt voor bestrijdingsmiddelen. Een uitgedunde populatie kan snel weer op volle oorlogssterkte zijn na een mislukte bestrijdingspoging.

Veilige, effectieve bestrijding

Uit te roeien ongedierte dat zich diep in

Intelligentere soorten kunnen leren wat een

Iedereen die zich geroepen voelt om plaag-

(houten) constructiedelen heeft verschanst,

goede overlevingsstrategie is en daardoor

dieren aan te pakken, heeft behoefte aan

zal in aanraking gebracht moeten worden

steeds vaker aan hun vijand ontsnappen.

een effectieve bestrijding. De benadeelde

met bestrijdingsmiddelen. Vloeibaar gif kan

Bovendien zijn er soorten die niet mogen

wil bij voorkeur voorgoed verlost zijn van

worden verneveld of geïnjecteerd, maar het

worden bestreden. Zoals de steenmarter, die

de schade en hij wil niet zelf worden bloot-

bereiken van het gedierte kan uiterst lastig

als beschermde diersoort geldt. Deze dieren

gesteld aan risico’s. Objecten waarin zich

zijn. Vooral als geïnfecteerde constructies

mogen zelfs niet worden gevangen en elders worden losgelaten. De enige manier, waarop huis en haard zijn te beschermen tegen de destructieve activiteiten van dergelijke

Het bestrijden van plaagdieren is een zaak voor professionals.

Halve maatregelen helpen niets.

ongenode gasten, is het hermetisch afsluiten van alle mogelijke toegangswegen.

Elke soort ongedierte kent zijn eigen

‘ongewenst leven’ bevindt, kunnen bijvoor-

zich achter betimmeringen bevinden of als

bestrijdingsmethoden, variërend van het

beeld worden begast, of de temperatuur kan

houtboorders zich heel diep in het materiaal

werken met gif tot het vangen in vallen

zodanig verhoogd of verlaagd worden dat de

bevinden. Een van de absoluut effectieve

of het inzetten van natuurlijke vijanden.

organismen afsterven. Sommige verplaats-

bestrijdingsmethoden die zonder sloopwerk

Ecologische groentetelers zetten bijvoor-

bare objecten kunnen prima worden behan-

kunnen worden uitgevoerd, is de behande-

beeld sluipwespen in. Die bestrijden in kas-

deld met warmte of kou. Zelfs straling wordt

ling met toxisch gas (begassing of fumigatie

sen rupsen en vliegen. Ook het lieveheers-

met succes ingezet als bestrijdingsmiddel,

genoemd).

beestje geldt als een goede remedie tegen

maar er zijn beperkingen aan. Een huis of

Begassing hoeft zich niet te beperken tot

luizen in gewassen. Bij elk ingrijpen in eco-

bedrijfspand geheel opwarmen tot zestig

verplaatsbare objecten. Er moet altijd voor

systemen of leefmilieus moet terdege in de

graden Celsius is niet eenvoudig, invriezen

worden gezorgd dat de organismen vol-

gaten worden gehouden of het middel niet

zelfs onmogelijk en straling kan slechts

doende lang en ‘zwaar’ worden blootgesteld.

erger is dan de kwaal. Zelf experimenteren

worden toegepast op kleinere objecten, wat

Dat gebeurt door het object hermetisch af

betekent het nemen van risico’s, waarvan de

met de grootst mogelijke voorzichtigheid

te sluiten van de buitenlucht. Het ontstane

gevolgen enorm kunnen zijn.

moet gebeuren.

compartiment wordt vervolgens geheel

NIBHV Veiligheid 51 2012

23

“De plaagdieren kunnen diep in het hout zitten, maar gas komt echt overal. Na de begassing is een pand weer helemaal veilig en vrij van ongenode gasten”.

gevuld met een voldoende hoge concentratie van het enige daarvoor toegelaten gasvormige bestrijdingsmiddel: Vikane (zie kadertekst). Bouwwerken worden daartoe ‘getent’ en vervolgens gedurende enige dagen begast, zodat alle houtwormen, boktorren, spinthoutkevers of bonte knaagkevers het loodje leggen, inclusief alle aanwezige eitjes en larven.

In Hengelo bevindt zich het hoofdkantoor van het bedrijf Van Meijel Ongediertebestrijding, dat als een van de zeer weinigen in Nederland complete woonhuizen of bedrijfspanden inpakt en begast. Het is het specialisme van Jop Verbeek, bedrijfsleider bij Van Meijel, en zijn mannen. Jop ontvangt VEILIGHEID tijdens een begassing van een dubbel woonhuis in Nijverdal (Overijssel). Hij legt uit hoe een en ander in zijn werk gaat en wat er allemaal bij komt kijken.

Welke objecten worden door jullie behandeld?

Verbeek: “Dat kan van alles zijn. We begassen roerende goederen in onze begassingskamer en vrijstaand onroerend goed op locatie. We pakken zodoende onder meer woonhuizen, bedrijfspanden en windmolens in. Het gebeurt zelfs dat we ongedierte moeten bestrijden in nieuwbouwwoningen.

Het kan namelijk zijn dat er besmet hout is gebruikt, waarmee insecten het gebouw zijn ingebracht. Begassing is een heel betrouwbare bestrijdingswijze.”

Is begassing iets van de laatste tijd?

Verbeek: “In Nederland is het relatief nieuw. In de VS en in Italië werd al in de jaren zestig begast. Voordat de begassingsWerk op hoogte!

24

begassingsplan gemaakt. Voorafgaand aan de begassing moeten voedsel, huisdieren, medicijnen en planten het huis uit.

Vervolgens schakelen we alle apparatuur in het pand uit, draaien we de gaskraan dicht en demonteren we zo nodig lastige uitsteeksels, zoals buitenlampen en satellietschotels. Scherpe punten, zoals bliksemafleiders, beschermen we, zodat het zeil niet kan beschadigen. Het geelzwarte zeil is van speciaal gasdicht materiaal. Op de naden wordt het ineengerold en er gaan stevige klemmen op. Onderaan moet het goed op het maaiveld en op de gevel aansluiten.

De onderste rand wordt het met langwerpige zandzakken verzwaard. Binnen moeten alle deuren en luiken open en worden ventilatoren geplaatst om ervoor te zorgen dat het gas ook in de kruipruimte en in Begassingsleider Jamie plakt alle afvoeren dicht en werkt de checklist bij.

bijvoorbeeld bergkasten komt. De hemelwaterafvoer wordt onderbroken om te zorgen dat het gas niet verdwijnt in het riool. Alle

techniek hier werd toegelaten, moest een

afvoeren zijn al voorzien van zwanenhalzen

pand gedeeltelijk gesloopt worden om alle

als stankafsluiter, daar komt het gas niet

aangetaste delen te bereiken. Boorders en

doorheen. Wij zetten er voor de zekerheid

hun larven en eitjes kunnen diep in het

een nieuw laagje water in en plakken dan

hout zitten. Er moesten dakpannen en

de opening af. Alles gaat aan de hand van

betimmeringen worden verwijderd om alle

een checklist, zodat we niets vergeten.”

aangetaste delen te bereiken met vloeibare

De bewoonster van het te behandelen woon-

insecticiden. De kosten daarvan zijn hoog

huis zit intussen op veilige afstand van de

en de kans dat de organismen onvoldoende

woning bij de bedrijfsloods. Zij houdt het

worden ‘afgedood’ blijft aanwezig. Gas komt

loonbedrijf van de familie via de mobiele

echt overal.”

Je gebruikt het woord toelaten. Wie gaat daarover?

Verbeek: “Het College Toelating Bestrijdingsmiddelen. Dat heeft in 2007 een toelating afgegeven voor Vikane, het gasvormige bestrijdingsmiddel. We mogen alleen begassen in de periode van mei tot en met september, bij temperaturen boven de tien graden Celsius. Buiten die periode is het te koud. Het middel werkt beter als de temperatuur hoger is, want dan zijn de insecten actiever.”

Welke voorbereidingen vergt een begassing?

Verbeek: “Om te beginnen is er een voorinspectie. Aan de hand daarvan wordt het Jop Verbeek in gesprek met de bewoners van het pand.

NIBHV Veiligheid 51 2012

25

telefoon draaiend. “Het is net een heel drukke periode”, vertelt ze, “we zijn dag en nacht in touw. Wij wonen net anderhalf jaar in dit huis en hebben het na een brand flink gerenoveerd. Dit voorjaar ontdekte de schilder dat er boktor in de dakconstructie zat, achter de windveren. Dus nóg een tegenslag. Heel vervelend, maar het kan gebeuren. Over een paar dagen mogen we ons huis weer in. Dan zullen we geen boktorren meer horen knagen.”

Intussen is het begassingsteam doende met de zeilen, de ventilatoren, de slangen en de bebording van het hoge hek dat de hele locatie omsluit. Iedere medewerker heeft zijn eigen taak en werkt vlot en nauwgezet.

Jop Verbeek in de vrachtwagen.

Het ‘tenten’ gaat heel secuur.

Verbeek: “We proberen zo min mogelijk gas

een relatief beperkte hoeveelheid toch alle

termijn ook objecten in de omgeving kans

te verliezen. Een object is nooit helemaal

ongedierte in elk stadium van ontwikkeling

lopen om geïnfecteerd te raken. Eigenlijk

gasdicht, dus moeten we ervoor zorgen dat

te doden.”

kun je er niet omheen.”

in een voldoende concentratie aanwezig

Wat zijn de kosten van een dergelijke operatie?

Om dit werk te mogen doen is een vergunning vereist?

zijn om zijn werk te kunnen doen. Het gaat

Verbeek: ”Dat hangt af van de inhoud en de

Verbeek: “Zeker. We worden op locatie

om het product van tijd en concentratie

benodigde concentratie. En natuurlijk is het

zeer regelmatig gecontroleerd door de

(CT). Voor elk organisme heb je een zekere

ene object gemakkelijker in te pakken dan

Inspectie Leefomgeving en Transport van

minimale CT-waarde nodig. Hoeveel die

het andere. Maar je zou er een klein auto-

het Ministerie van Infrastructuur en Milieu.

bedraagt, is door tientallen jaren onderzoek

tje van kunnen kopen. Je moet de kosten

Daarnaast zijn er de reguliere Arbo-regels,

en ervaring vastgesteld. Het gebruikte gas

wel afwegen tegen de schade die de plaag-

waaraan wij ons te houden hebben.”

is prijzig, dus zullen we proberen om met

dieren veroorzaken. Bovendien zullen op

het gasdicht wordt voor de behandeling.

Het gas moet gedurende een bepaalde tijd

Wat voor veiligheidsmaatregelen moet je allemaal nemen?

Vikane

Verbeek: “Er komt flink wat werk op hoogte te pas bij het hermetisch inpakken van

Sulfurylfluoride is een kleur- en geurloos gas, dat wereldwijd wordt gebruikt voor het

een bouwwerk. Onze mensen zijn dus ook

verdelgen van termieten, kakkerlakken, houtwormen en vele andere soorten ongedierte.

opgeleid voor het werk met hoogwerkers

Het is ook bekend onder de merknaam Vikane®, geregistreerd door Dow AgroScien-

en kranen. Tijdens het inpakwerk op het

ces B.V, onderdeel van Dow Chemical. Bij kamertemperatuur is de stof gasvormig. De

dak zijn ze voorzien van een harnasgordel

dichtheid is (veel) groter dan die van lucht. Dus heeft het de neiging om zich in lager

en een vanglijn, bevestigd aan de haak van

gelegen kelders en putten te verzamelen, tot het zich door normale diffusie vermengt

de kraan, want er is geen vast ankerpunt

met de omgevingslucht. Samengeperst in cilinders is het vloeibaar. Het onttrekt bij

als het hele gebouw in het zeil zit. Verder

verdamping en expansie warmte aan zijn omgeving, wat vrieswonden kan veroorzaken.

werken we met onafhankelijke adembe-

Inademing van hoge concentraties veroorzaakt onder andere schade aan de longen

scherming tijdens het ‘inschieten’. Zo noe-

(oedeem), langdurige blootstelling leidt tot onherstelbare zenuwschade. Omdat het gas

men we het introduceren van het gas in het

niet wordt waargenomen, wordt er (in de VS) een kleine hoeveelheid van het (ook gif-

compartiment. Zonder ademlucht komt er

tige) chloorpicrine of trichloornitromethaan aan toegevoegd. Dat gas alarmeert blootge-

niemand in de buurt. Tijdens de begassing

stelde personen, doordat het de huid, ogen en luchtwegen sterk irriteert. In Nederland

staat er meetapparatuur opgesteld om de

is dat niet toegestaan. De private grenswaarde (MAC-waarde) is in de meeste Europese

concentratie te meten. Dat duurt meerdere

landen 21 mg/m3 of 5 ppm.

dagen. In die periode zijn wij niet voortdurend aanwezig.”

26

Intussen moet toch wel het proces bewaakt worden en de veiligheid van de omgeving gewaarborgd?.

ruimd. Het kan heel lastig zijn, als buren

hankelijke adembescherming. Verloop onder

niet meewerken. In het slechtste geval gaat

het personeel is er nauwelijks.”

Verbeek: “Ja, dus wij hebben een teleme-

zelfs wegen worden afgezet en het verkeer

triesysteem in gebruik. Dat stuurt meetge-

worden omgeleid. Het kan flinke gevolgen

Kan het gebruikte gas dodelijk zijn voor een mens?

gevens door naar diverse gsm’s. Zo houden

hebben voor de omgeving, maar meestal

Verbeek:”Ja. In de gebruikte concentraties

we op afstand de voortgang in de gaten. Via

zien omwonenden wel in dat zij juist baat

binnen enige uren. De gevolgen zijn onom-

slangetjes bemonsteren we de concentratie

hebben bij een effectieve bestrijding. Voor

keerbaar. Er treden een stuk of zes lichame-

in verschillende ruimten. Als er een plotse-

je het weet, heb je immers zelf ook last van

lijke verschijnselen op: het slachtoffer gaat

linge verlaging op zou treden, moet er een

de insecten. De meeste soorten kunnen uit-

onder andere braken en transpireren. Daar

lek zijn. Er staan ook camera’s, die de beel-

vliegen en zich dus ook elders nestelen.”

kan een BHV’er niets meer aan doen. Toch

een begassing niet door. Soms moeten er

is dit een veilig middel om mee te werken.

den via het internet tonen. Zo kunnen we

Na afloop is een pand snel gasvrij en als

zitten, bijvoorbeeld als er wind opsteekt.

Welke opleidingen krijgen de werknemers?

Bij onregelmatigheden rukken we direct

Verbeek: “De begassingsleiders hebben een

weer veilig. En helemaal vrij van ongenode

uit. Uiteraard staan er hekken en waarschu-

speciale opleiding gevolgd in Amerika en

gasten.” (MC)

wingsborden rondom de locatie.”

we hebben twee maal per jaar bijscholing.

zien of de zeilen nog helemaal op hun plek

Onze mensen hebben onder andere een

Hoe zit het met de risico’s voor de omgeving?

vakbekwaamheidsdiploma en een VCA-

Verbeek: “Er geldt in ieder geval een veilig-

ADR-papieren beschikken (voor transport

heidszone van tien meter rond de woning.

van gevaarlijke stoffen over de weg, red.).

Als er zich andere woningen binnen die

We hebben opleidingen gevolgd voor het

zone bevinden, moeten die worden ont-

werken op hoogte en het gebruik van onaf-

wij het na de gasmetingen vrijgeven is het

Zie ook: www.vanmeijel.com

diploma. Verder moeten chauffeurs over

Automatische bewaking door een meetsysteem. Op het statief een camera, die het object voortdurend bewaakt.

NIBHV Veiligheid 51 2012

27

Met veiligheid valt niet te schipperen

Fiets- en veerpontjes Het veerpontje de ‘Vrevia’ over de Lek tussen Nieuwegein en Vianen is een van de drukste fiets- en voetveren van het land. Beide gemeenten zijn medeverantwoordelijk voor de veiligheid. Daarmee schipperen zij niet, zegt Hans Reusch, wethouder in Nieuwegein: “Het is óf veilig varen, óf niet varen. We kennen geen tussenweg.”

Veerpont de Vrevia, verbinding tussen Nieuwegein en Vianen. (Foto: NFP Photography.)

28

Onderzoeksraad bepleit Leidraad kleinere veerponten Wettelijke veiligheidsregels voor kleine voetgangers- en veerpontjes zijn niet per se noodzakelijk, aldus de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Gemeenten en exploitan“Wil jij even?” vraagt schipper Martinus

pen, veerpontjes behoorden niet meer tot

ten moeten zelf zorgen voor de veilig-

Edelbroek aan zijn onervaren gast in de

de kerntaak. Doorgaan kon eventueel wel,

heid van dit vervoer. Het ontbreken van

stuurcabine van de Vrevia. Dit voorstel zou

maar voor veel geld. Dat was ons te gortig.”

landelijke specifieke eisen voor kleinere

niet veel goeds voorspellen over de vei-

Ook een andere geldgever, Rijkswaterstaat,

veerponten leidt ertoe dat elke gemeente

ligheidsgewoonten op de Vrevia, ware het

trok zich terug. Die dienst vond het te duur

naar eigen inzicht voorwaarden en regels

niet dat Edelbroeks voorstel het stuurwiel

worden en was van mening dat er met de

stelt. Of niet stelt. Zo verschillen de

uit handen te geven, gekscherend bedoeld

Lekbrug een goede verbinding was tussen

veiligheidseisen voor de bemanning, de

is. De veiligheid van het fiets- en voetveer

Nieuwegein en Vianen.

exploitant en de uitvoering van de veer-

is voor hem een serieuze zaak. Net als

De beide gemeenten, de provincie Utrecht

dienst. De Onderzoeksraad deed onder-

voor de gemeenten Nieuwegein, Vianen,

en het BRU vonden het pontje toch te waar-

zoek naar een recente aanvaring tussen

de provincie Utrecht, het Bestuur Regio

devol. Reusch: “We wilden het mensen niet

een veerpont en een motorvrachtschip

Utrecht (BRU) en de exploitant Museumwerf

aandoen om die hoge Lekbrug op te moeten

op het Rijn-Schiekanaal in Rijswijk. Twee

Vreeswijk. Dat het mis kan gaan met

klauteren, vaak met flinke tegenwind.”

passagiers van de pont raakten daarbij te

kleine pontjes bleek eerder dit jaar. Op het

De vier partijen besloten ieder veertigdui-

water. Zij bleven ongedeerd. De gemeente

Rijn-Schiekanaal tussen Rijswijk en Delft

zend euro per jaar bij te dragen. Reusch:

Rijswijk heeft de exploitatie van de veer-

kwam een veerpontje in aanvaring met

“Voor de exploitatie is 180.000 euro nodig.

pont met ingang van dit jaar uitbesteed

een motorvrachtschip (zie kadertekst). Dat

Kaartverkoop levert plusminus vijftigdui-

aan een nieuwe exploitant, tegen lagere

ongeval riep de vraag op hoe veilig de onge-

zend euro op. Er blijft dan genoeg geld over

kosten. Er kwam een nieuwe schipper,

veer tweehonderd fiets- en voetpontjes in

voor onderhoud van de boot.”

die toen hij zijn werk begon, niet het vereiste vaarbewijs had. Hij had nog

Nederland eigenlijk zijn. Dagelijks vervoeren zij rond de vijfentwintigduizend mensen.

Onderhoud en ervaring

nooit een veerpont bevaren. Gemeente

Met 120.000 passagiers per jaar behoort de

Minstens zo belangrijk als budget voor

en exploitant hebben volgens de Onder-

Vrevia tot de drukkere overzetveren.

de Vrevia vonden partijen de veiligheid.

zoeksraad niet voldoende stilgestaan

Reusch: “Die veiligheid vonden we eigenlijk

bij de risico’s van de nieuwe exploitatie

Passagiers

een vanzelfsprekendheid. We hadden twee

voor de veiligheid van de overtocht over

Het zijn vooral scholieren die de oversteek

belangrijke eisen: een goed onderhouden

het Rijn-Schiekanaal. De Onderzoeksraad

maken over de Lek tussen de oude dorps-

boot en schippers met ervaring in de bin-

pleit voor een leidraad voor kleinere

kern Vreeswijk (gemeente Nieuwegein)

nenvaart.”

veerponten. Daarin moet rekening worden gehouden met de geschiktheid van de

en Vianen. Wethouder Reusch: “Daarnaast wordt het pontje gebruikt door forensen en

Met dat uitgangspunt begonnen de onder-

schipper voor zijn taken, met constructie,

recreanten.”

handelingen met de Stichting Museumwerf

stabiliteit, uitrusting en conditie van de

Tot de laatsten behoort hij zelf ook. Reusch.

Vreeswijk. De partijen kwamen eruit en

veerpont en met de veilige uitvoering

“Ik fiets met de racefiets regelmatig in het

een jaar geleden is de exploitatie van de

van de exploitatie. De Onderzoeksraad

gebied ten zuiden van de Lek. Daarbij ver-

Vrevia in handen gekomen van Museumwerf

acht de leidraad vooral een zaak voor het

kies ik het pontje boven een tocht over de

Vreeswijk. Reusch: “Het onderhoud van de

Landelijk Veren Platform (LVP). De raad

Lekbrug: het gaat sneller en kost minder

veerpont is bij hen in goede handen, want

adviseert de Vereniging van Nederlandse

moeite.”

ze hebben veel deskundige onderhoudsmen-

Gemeenten (VNG) om het platform daarbij

sen tot hun beschikking.” Tijdens de kerst-

te steunen. Het LVP heeft inmiddels een

De wethouder kan zo zelf ervaren hoe het

vakantie is het schip droog gezet; op de

conceptleidraad opgesteld. De VNG laat

zit met de veiligheid van de Vrevia. Het

helling van de Museumwerf kreeg de Vrevia

deze juridisch toetsen. Daarnaast raadt

onderwerp is ongeveer twee jaar geleden

een onderhoudsbeurt. Zo zijn de rubberen

de Onderzoeksraad de VNG aan om het

uitvoerig ter sprake gekomen bij de over-

stootwillen (stootbumpers) vervangen en is

belang van een veilige exploitatie van

stap naar een andere exploitant van het

de dikte van de scheepshuid gemeten. Na

veerponten en de rol van de opdracht-

pontje. Reusch: “De toenmalige exploitant

afloop heeft de verzekering gecontroleerd of

gever onder de aandacht te brengen van

Connexxion wilde er het liefst mee stop-

de veerpont weer aan de vereisten voldeed.

gemeenten.

NIBHV Veiligheid 51 2012

29

Van roeischuit tot Vrevia Vreeswijk, tegenwoordig een dorpskern van Nieuwegein, en Vianen zijn sinds lang met elkaar verbonden door een veerpont. Aanvankelijk werden roeischuiten gebruikt, later zeilschepen. In 1840 kwam er een schipbrug; het wegdek werd gedragen door pontons.

Wilden schepen passeren, dan werd er een deel uit de schipbrug gevaren. Toen zowel het weg- als het scheepvaartverkeer drukker werd, was het tijd voor een vaste oeververbinding. In 1938 lag de brug over de Lek er. In de Tweede Wereldoorlog is de brug vernield, in 1948 is hij herbouwd. In de tussenliggende jaren deed een schipbrug dienst. Eind vorige eeuw is de brug over de Lek vervangen door een bredere brug. Deze is hoger dan de vorige en daardoor onaantrekkelijk voor langzaam verkeer. Nieuwegein en Vianen hebben daarom in 1995 het initiatief genomen voor een fietsvoetveer. In 2002 kwam dat veer, de Vrevia, in de vaart.

Zie ook www.museumwerf.nl

Reusch: “Dat was het geval, waardoor wij

maken. Zo zien binnenvaartschippers dat

veiligheid vergroot, ben ik voor een derge-

zeker weten dat het schip nog steeds veilig

ze vaart moeten minderen om de Vrevia een

lijke leidraad.”

is.”

veilige overtocht te bieden.”

Leidraad of niet, scholieren en forensen

De veerpont is daartoe wel enkele dagen

kunnen tussen Nieuwegein en Vianen veilig

uit de vaart geweest. Reusch: “Dat willen

De veiligheid is dus gegarandeerd voor het

over. Nog zeker tot 2015, want tot dat jaar

we in de toekomst proberen te voorkomen.

fiets- en voetveer Vrevia. Zowel Reusch

loopt de overeenkomst met Museumwerf.

We kijken of we er samen met pontjes in

als Edelbroek, inwoner van Nieuwegein,

de omgeving een reserveboot op na kunnen

kan zich niet herinneren dat het pontje

houden. Die moet uiteraard wel voldoen aan

betrokken is geweest bij ongelukken. Een

onze veiligheidseisen. Net als het materieel,

leidraad voor kleinere veerponten, zoals de

moet ook de bemanning voldoen aan eisen.

Onderzoeksraad voor de Veiligheid bepleit

Museumwerf heeft uitstekende contacten

(zie kadertekst), achten zij niet nodig.

in de wereld van binnenschippers. Zij fun-

Althans niet voor de Vrevia, volgens Reusch.

Dit artikel verscheen eerder in VNG Magazine

geren als een soort uitzendbureau voor ex-

“Maar voor andere gemeenten blijkt het

nummer 14, 13 juli 2012, auteur Paul van

schippers.”

kennelijk toch nuttig te zijn. En als die de

der Zwan.

Martinus Edelbroek is dus één van hen. Hij heeft 45 jaar ervaring als binnenschipper.

Sinds twee maanden vaart hij twee dagen per week van zeven tot zeven uur op de Vrevia. De schipper van de Vrevia neemt het werk zeer serieus. Hij bezit alle benodigde papieren: vaarbewijs, marifoon- en radarcertificaat. Edelbroek: “Je hebt toch de verantwoordelijkheid voor de passagiers en het kan soms druk zijn op de Lek. Er varen flinke vrachtboten.”

Geen ongelukken Nieuwegein, Vianen, provincie Utrecht en BRU laten dus niets aan het toeval over.

Dat blijkt ook uit de recente plaatsing van waarschuwingsboardings langs de oevers van de Lek. Reusch: “Die konden we via Rijkswaterstaat voor inkoopprijs laten (Foto: NFP Photography.)

30

‘Waakzaam en Dienstbaar’

Nationale politie bijna van start Op 1 januari 2013 start het nieuwe, landelijke politiekorps: de nationale e politie. De bedoeling is dat daarmee het Nederlandse politieapparaat efficiënter gaat werken en meer als eenheid naar buiten zal treden.

Tot op heden is de politie georganiseerd in

chef. De algehele leiding over de nationale

25 regionale korpsen en één landelijk korps,

politie is in handen van één korpschef. De

het Korps landelijke politiediensten (KLPD).

heer G.L. (Gerard) Bouman is voorgedragen

Ieder regionaal korps heeft nu een eigen

om daartoe op 1 januari 2013 benoemd te

korpschef en wordt bestuurd door de bur-

worden. Hij is nu kwartiermaker nationale

gemeester van de grootste gemeente in die

politie; daarvoor was hij hoofd van de

regio. Deze vormt samen met de korpschef

Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst

en de hoofdofficier van justitie de zogehe-

(AIVD).

ten ‘regionale driehoek’, ook wel beheers-

De regioburgemeester (meestal de burge-

driehoek genoemd. De regionale korpschef

meester van de grootste gemeente in de

heeft de dagelijkse leiding over het korps,

regio) en de officier van justitie maken in

meestal is dit een hoofdcommissaris van

de lokale driehoek afspraken over de inzet

politie.

van hun regionale eenheid en ze bepalen

Al die 25 korpsen zullen verdwijnen.

de prioriteiten. Een en ander vloeit voort

Daarvoor in de plaats komt één landelijke

uit de integrale veiligheidsplannen van

organisatie: de nationale politie. Overigens

gemeentes en de landelijke prioriteiten en

is en blijft de minister van Veiligheid en

wordt opgenomen in het regionaal beleids-

Justitie eindverantwoordelijk voor het goed

plan. Dat wordt ten minste één keer in de

functioneren van de politie. De Inspectie

vier jaar opgesteld.

Openbare Orde en Veiligheid (Inspectie OOV)

Naast de tien regionale politie-eenheden

houdt toezicht op de politie. De Inspectie

komen er een landelijke eenheid (LE) en

OOV onderzoekt of het overheidsbeleid goed

een landelijk politiedienstencentrum (PDC).

wordt uitgevoerd en of het resultaat ople-

De Landelijke Eenheid (LE) voert taken uit

vert.

die een bijzondere expertise vereisen en taken die landelijk doeltreffender of goed-

NIBHV Veiligheid 51 2012

Nieuwe organisatie

koper kunnen worden uitgevoerd. Verder

De organisatie van de nationale politie

biedt de LE operationele ondersteuning

steekt anders in elkaar dan die van de hui-

aan de regionale eenheden. De bedrijfsvoe-

dige politie. De nieuwe, landelijke politie-

ringstaken van de nationale politie worden

organisatie bestaat uit tien regionale een-

uitgevoerd door het PDC. Dat moet zorgen

heden (zie kaartjes van Nederland) met aan

voor meer service, minder bureaucratie en

het hoofd van iedere eenheid een politie-

een flexibele, effectieve dienstverlening.

31

Huidige situatie

Bron: Ministerie van BZK

25 politieregio’s

Voordelen Volgens de beleidsmakers die de reorganisatie van de politie tot nationale politie hebben vormgegeven, zijn er louter voordelen aan een nationale politie verbonden.

Zo zal de politie onder de hoede van één nationale korpschef meer als een eenheid

32

gaan werken en kunnen de verschillende

lende praktijksituaties. Geschat wordt dat

Kritiek

onderdelen van de politie efficiënter en

de bureaucratie met ongeveer 25 procent

In een gids die politiemedewerkers uitleg

sneller samenwerken (mede door een goed

zal verminderen, waardoor bijvoorbeeld het

geeft over de te volgen route wordt gesteld

gekoppelde automatisering). Verder krijgen

doen van aangifte voor burgers eenvoudiger

dat, “de politieorganisatie de laatste jaren

de agenten meer tijd voor recherche- en

wordt. Een ander verwacht voordeel van

tekenen is gaan vertonen van ´georgani-

straatwerk, omdat ze naar verwachting min-

de reorganisatie is, dat de kosten van het

seerd wantrouwen´, met verantwoording

der tijd kwijt zullen zijn aan administratie-

politieapparaat zullen dalen, omdat zaken

vooraf en het liefst in detail. In de nieuwe

ve beslommeringen. Vakmanschap en maat-

als huisvesting, inkoop, ICT, ondersteuning

organisatie vormt vertrouwen in de mede-

werk komen centraal te staan. Door training

en personeel centraal geregeld en ingekocht

werkers het uitgangspunt”. De praktijk zal

wordt ervoor gezorgd dat politieagenten

kunnen worden door het landelijke politie-

uitwijzen of dat succesvol gaat aflopen.

beter kunnen inspelen op allerlei verschil-

dienstencentrum.

Criticasters vrezen dat het moeilijk zal

Nieuwe situatie

Bron: Ministerie van Veiligheid en Justitie

1 nationale politie met 10 regionale eenheden

beeld op de werkvloer is, dat de politietop het stuur van de oude, niet gewenste cultuur nog steeds stevig in handen heeft.”

Motto Of de nieuwe plannen inderdaad zullen leiden tot meer eenheid, betere prestaties,

worden om de bestaande, bureaucratische

komen, die zou moeten gaan voldoen aan

meer efficiëntie, kostenbesparingen en meer

cultuur binnen het politieapparaat daad-

de hoge verwachtingen. Hij vergelijkt de

vertrouwen van burgers zal de toekomst

werkelijk te doorbreken. Onlangs uitte de

plannen voor de opbouw van de nationale

leren. Zeker is dat het motto ‘Waakzaam en

politiebond ACP nog stevige kritiek over

politie met die voor de opbouw van een

Dienstbaar’ de basis blijft voor het hande-

de voorlopige ontwikkelingen bij de over-

huis: “De conclusie is dat het al misgaat

len van de politie. Ook de nationale politie

heid aangaande de nationale politie. Eind

met de heipalen en het fundament, om

bewaakt de rechtsorde, ziet toe op naleving

september schreef de voorzitter van het ACP

over de muren van het huis nog maar te

van de wet en biedt, waar nodig, hulp aan

een brief aan de minister van Veiligheid en

zwijgen.” De ACP baseert zijn mening onder

burgers. De verandering zal vooral zichtbaar

Justitie. Daarin liet hij weten nog te grote

meer op een onderzoek onder ruim duizend

moeten worden in de manier van werken

risico’s in de plannen te zien om tot een

leden. De bond vreest dat de cultuur in

(cultuur) en in de inrichting van de organi-

goed functionerende nationale politie te

de politietop onvoldoende verandert: “Het

satie (structuur). (JK)

NIBHV Veiligheid 51 2012

33

Nieuws

Vervoer gevaarlijke stoffen riskant Met het vervoer van gevaarlijke stoffen in Ne-

Verder is duidelijk geworden dat hulpdiensten

waar brandweermensen door het ontbreken

derland is veel mis. Uit cijfers van landelijke

in geval van een incident met gevaarlijke

van informatie grote risico’s moesten nemen.

controles die via KRO Brandpunt naar buiten

stoffen vaak niet in staat zijn adequaat te

Het Platform pleit dan ook voor meer samen-

zijn gebracht blijkt, dat dertig procent van

reageren. Uit aanvullend onderzoek - uitge-

werking tussen alle partijen die betrokken

de gecontroleerde vrachtwagens niet in orde

voerd in opdracht van het Platform Transport-

zijn bij het vervoer van gevaarlijke stoffen.

is. Daarnaast beschikken hulpdiensten bij

veiligheid - blijkt dat hulpdiensten vaak niet

De Onderzoeksraad voor Veiligheid is

ongelukken vaak te laat of onvoldoende over

goed weten, hoe ze moeten handelen bij een

geschrokken van de conclusies. De Raad

ladingsinformatie waardoor zeer gevaarlijke

ongeval met gevaarlijke stoffen. Boven-

onderzocht in 2006 al een zestal ongelukken

situaties kunnen ontstaan. De cijfers over de

dien wordt bij een incident maar gebrekkig

met tankauto’s met soortgelijke conclusies en

overtredingen bij het vervoer van gevaarlijke

samengewerkt met externe partijen. Daar-

veel aanbevelingen tot gevolg.

stoffen over de weg zijn gebaseerd op con-

door beschikken de hulpdiensten vaak over

troles in 2010 en 2011 van de Inspectie voor

onvoldoende ladingsinformatie. Dat laatste

Leefomgeving en Transport (ILT), de Douane,

bleek in 2011 bij een grote ethanolbrand op

het KLPD en Defensie.

rangeerterrein Kijfhoek vlakbij Zwijndrecht,

Gebreken bij vervoer gevaarlijke stoffen Het Korps landelijke politiediensten (KLPD) heeft in samenwerking met de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), het Rijksinstituut voor Milieu (RIVM) en Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW) een controle gehouden op het vervoer van gevaarlijke stoffen. Er zijn 32 vrachtauto’s, waarvan 21 tankwagens, gecontroleerd. In vijf gevallen is proces-verbaal opgemaakt, daarnaast zijn er twee boeterapporten en diverse waarschuwingen uitgedeeld.

Ten aanzien van het ADR (European Agreement concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road) zijn de volgende gebreken aangetroffen: twee keer niet borgen van de oranje borden, één keer ontbreken van het vervoerdocument, twee keer niet tonen van het certificaat, één keer onjuiste vullingsgraad en vier keer ontbreken van de beschermingsmiddelen.

Ten aanzien van de Wegenverkeerswet zijn de volgende gebreken aangetroffen: een afgebroken veerdemper bij een tanktransport en twee niet geborgde afzetbakken. Boeterapporten zijn uitgeschreven voor het Arbeidstijdenbesluit: twee keer rijden zonder tachograafschijf en één keer niet tonen van de chauffeurskaart. De waarschuwingen vielen voor twee ongekeurde brandblussers, slechte stuwage, lekkage rembooster en niet goed werkend remsysteem. De controlerende diensten benadrukken dat het gaat om een controle van één dag.

34

Nieuws

Vooral oudere overlijdt door woningbrand Door in totaal 26 woningbranden zijn in

Veiligheid (NIFV) gepubliceerd rapport.

2011 28 mensen om het leven gekomen.

Het aantal mensen dat omkwam door een

Uit cijfers blijkt dat die branden vooral

woningbrand lag in 2010 op dertig en in

voor oudere mensen fataal afliepen. Zeker

2009 op 25. Door 44 branden in huis kwamen

zeventien mensen waren ouder dan zestig

in 2008 49 mensen om het leven; in 2003

jaar, van wie er negen 80-plusser waren.

waren dat er 52. Gemiddeld 45 procent van

Van twee doden was de leeftijd niet bekend.

de slachtoffers was ouder dan zestig jaar.

Branden waarbij sprake was van zelfmoord, zijn niet meegeteld, zo valt te lezen in een Foto: Michel van Bergen

onlangs door het Nederlands Instituut Fysieke

Arboverplichtingen voor zzp’ers

Taken brandweer van gemeenten naar veiligheidsregio’s De Eerste Kamer heeft ingestemd met de wet

de LMD-Brandweer gaan op in een nieuwe

waarbij alle brandweergerelateerde taken naar

organisatie: het Instituut Fysieke Veiligheid

het regionale niveau van de veiligheidsregio

(IFV). Het IFV zal worden bestuurd door de

Een vernieuwde brochure ‘Zelfstandigen en

worden getild. Per 1 januari 2014 dient de

voorzitters van de 25 veiligheidsregio’s. Zo

de Arbo-wet’ laat precies weten aan welke

brandweer in alle veiligheidsregio’s te zijn

zal het IFV zich onder meer richten op het

verplichtingen in de Arbo-wet een zelfstan-

geregionaliseerd. Hiermee komt een einde

ontwikkelen van lesstof, oefenstof en leerstof

dige zonder personeel (zzp’er) zich moeten

aan de gemeentelijke brandweer. Daarnaast

voor de officiersopleidingen, het geven van

houden. De brochure geeft de belangrijkste

komt er een organisatie die de krachten

certificaten voor brandweeropleidingen en

arbeidsrisico’s voor zzp’ers en bevat infor-

bundelt op het terrein van de fysieke veilig-

het delen van informatie en expertise. Ook

matie over de betreffende bepalingen uit

heid in Nederland. Het Nederlands Instituut

zal het IFV zich bezig houden met het ver-

de Arbo-wet. Zie ook www.inspectieszw.nl.

Fysieke Veiligheid (Nifv), het Nederlands

werven en beheren van materieel, uitrusting

Bureau brandweerexamens (Nbbe), de Lan-

en telecommunicatievoorzieningen. Het IFV

delijke Faciliteit Rampenbestrijding (LFR) en

gaat op 1 januari 2013 van start.

Leo Zaal directeur IFV

NIBHV Veiligheid 51 2012

Leo Zaal is aangesteld als algemeen directeur van

regionale brandweer en de samenwerking tussen de

het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV). De vorming

hulpverleningsdiensten, het inrichten van het veilig-

van het IFV is onderdeel van de wijziging van de Wet

heidsbureau en het versterken van de Gemeenschap-

veiligheidsregio’s.

pelijke Meldkamer. Daarvoor was Zaal commissaris

Leo Zaal was managing partner van de adviesgroep

van politie bij de politieregio Amsterdam-Amstelland,

Openbare Orde en Veiligheid bij een groot organi-

waar hij na zijn studie aan de Politieacademie heeft

satiebureau, waar hij sinds 1995 werkte. In deze

gewerkt.

periode heeft hij bij vele veiligheidsregio’s gewerkt

Het IFV krijgt een tweehoofdige directie. Naast Leo

als adviseur van het Veiligheidsbestuur. Hij adviseerde

Zaal wordt nog een directeur bedrijfsvoering aange-

de besturen onder andere over het vormgeven van de

steld. Het IFV is gevestigd in Arnhem.

35

Nieuws

Veiliger werken Helft MKB’ers onbekend met in metaalsector verplichte BHV De metaalsector moet de komende jaren vei-

Bijna de helft van de MKB’ers weet niet dat

Eén van de vijf bedrijven die de verplichting

liger werken. Dit staat in een meerjarenplan

het verplicht is om een bedrijfshulpverlener

wel kennen, gaat er desondanks van uit dat

voor deze sector van de Inspectie SZW.

binnen het bedrijf te hebben, zo blijkt uit

kort verlof of ziekte van een BHV’er uitzon-

De Inspectie heeft afgesproken met werkge-

onderzoek door Stichting Bedrijfshulpverle-

deringsgevallen op de verplichting zijn. De

vers en werknemers dat zij zich zullen blijven

ning Nederland (SBN). Ieder bedrijf met één

Arbo-wet verplicht dit echter altijd. Ruim 85

inspannen om de werkplekken nog veiliger

of meer werknemers is sinds 1994 volgens de

procent van de ondervraagden wist niet, dat

en gezonder te maken. Zo moeten coaches

Arbo-wet verplicht om altijd een BHV-opge-

het niet aanwezig zijn van een BHV’er tot

in bedrijven adviseren over verbetering van

leid persoon aanwezig te hebben. Toch is 48

hoge boetes kan leiden.

de werkomstandigheden. Eerder is gebleken

procent hiervan niet op de hoogte, aldus SBN.

dat ondernemingen die een ‘verbetercoach’ hebben ingezet, betere werkomstandigheden hebben. De coaches zijn een initiatief van werknemers- en werkgeversorganisaties. De

Gezond personeel levert geld op

Inspectie ontwikkelt samen met werkgevers, werknemers en opleidingsinstituten in de

Nederlandse bedrijven kunnen per werknemer

tekenen. Dat blijkt uit een doorrekening van

metaalsector een digitaal hulpmiddel voor

vierhonderd euro per jaar besparen, als ze

adviesbureau CapGemini in opdracht van het

jonge werknemers, waardoor zij veiliger met

investeren in een betere gezondheid van hun

ministerie van Sociale Zaken. De cijfers wijzen

machines kunnen werken. Tijdens de duur van

personeel. Alle bedrijven zouden dan samen

uit dat duurzame inzetbaarheid van personeel

het meerjarenplan (tot 2015) blijft de Inspec-

2,6 miljard euro besparen aan kosten door

winst oplevert. Het ministerie heeft samen

tie SZW voorlichting geven aan bedrijven over

ziekteverzuim. Ook neemt de productiviteit

met honderd bedrijven die al ervaring hebben

gezond en veilig werken. De Inspectie zal de

van gezondere werknemers toe. Voor een

met duurzaam werken, in kaart gebracht hoe

komende jaren vooral controleren bij bedrijven

bedrijf met honderd werknemers kan dat een

ook andere werkgevers hiermee succes kunnen

die eerder steken lieten vallen.

jaarlijkse omzetstijging van 95.000 euro be-

boeken.

Inzet smartphones bij rampmanagement

36

De heer Nick Palmer onderzocht hoe mo-

Palmer bedachte systeem is een dergelijke app

derne smartphones kunnen bijdragen aan het

snel na het uitbreken van de ramp ter plekke

verbeteren van de uitvoering van taken door

te maken. Palmer onderzocht de behoeften

reddingswerkers in rampscenario’s. Uit zijn

van individuen bij calamiteiten. Hij laat zien,

promotieonderzoek blijkt, dat het mogelijk

hoe toepassingen voor smartphones kunnen

is soorten gegevens, bijvoorbeeld over waar

worden ontwikkeld om niet alleen rampbe-

mensen zich bevinden, via de telefoon te

heersingsapplicaties te ondersteunen, maar

verzamelen en de gegevens rechtstreeks tus-

ook gezamenlijk gestructureerde gegevens te

sen telefoons uit te wisselen en consistent te

bewerken. Verder kunnen deze toepassingen

houden.

helpen bij groepsbesluitvorming en het op

Als een ramp uitbreekt blijkt vaak dat een

de hoogte zijn van de situatie. Palmer noemt

app (smartphone applicatie) nodig is, die

bijvoorbeeld administratie van vermiste en

gedeelde takenlijst of boodschappenlijst op

nog niet bestaat. Bijvoorbeeld het bijhouden

gevonden mensen, `situatiebewuste’ toepas-

smartphones kunnen bijdragen aan het bege-

wat de capaciteit en huidige bezetting is van

singen en inventarisatie van administratie die

leiden van een ramp.

alle schuilplaatsen en welk slachtoffer zich

aanwezig en nodig is als mogelijke toepas-

Meer informatie over het proefschrift in VU-

in welke schuilplaats bevindt. Met het door

singen. Ook simpelere toepassingen als een

DARE.

Nieuws

Nanocentre.nl Bedrijven kunnen sinds kort met vragen over

Nanotechnologie biedt mogelijkheden, die de

Vlaanderen werken met nanomateriaal.

de veiligheid van nanomaterialen terecht bij

kwaliteit van het leven kunnen verbeteren.

Volgens recent onderzoek van TNO werken

Nanocentre.nl. Dit platform biedt bedrijven

Denk aan minder energieverbruik, sterkere

naar schatting ten minste enkele duizen-

relevante en actuele informatie die nodig

en lichtere materialen en materialen met

den Nederlandse werknemers dagelijks met

is om veilig met nanomaterialen te kunnen

nieuwe eigenschappen. Nanocentre heeft als

nanomaterialen. Nanomaterialen bestaan uit

werken en innoveren.

doel ondersteuning te bieden bij het veilig

zeer kleine deeltjes van 0,1 tot 100 nanome-

innoveren met nanomaterialen. Nanocentre

ter (een nanometer is eenmiljardste meter).

Op de website Nanocentre.nl kunnen bedrij-

biedt een plek waar bedrijven antwoord

Nanodeeltjes worden ontwikkeld en toegepast

ven vragen stellen of zelf naar antwoorden

krijgen op hun vragen over veiligheid van

om de structuur van materialen te veranderen

zoeken. Ook kunnen bedrijven via Nano-

nanomaterialen, wegwijs worden gemaakt in

zodat deze nieuwe eigenschappen krijgen. Te

centre.nl deelnemen aan netwerkbijeenkom-

het grote aanbod van informatie en kennis

denken valt aan krasbestendige autolakken,

sten over kansen en risico’s van nanomateri-

kunnen uitwisselen met bedrijven, kennisin-

coatings voor scheepsrompen die de groei

alen. Nanocentre richt zich in het bijzonder

stellingen en overheid.

van algen voorkomen of sokken met antibac-

op het MKB.

Steeds meer bedrijven in Nederland en

teriële werking.

Prikkeling hersenzenuw moet hartpatiënt helpen Patiënten met hartfalen hebben mogelijk baat bij een apparaatje dat

iets. Dat vermindert het hartfalen en verbetert de conditie. Het UMC

een hersenzenuw prikkelt. Artsen van het UMC Utrecht hebben de

Utrecht is een van de twee Nederlandse ziekenhuizen in een internatio-

zenuwstimulator bij twee patiënten geïmplanteerd. Het UMC Utrecht

naal onderzoek (de NECTAR-HF-studie), waarin bijna honderd patiënten

neemt deel aan een internationaal onderzoek om de stimulator te

met hartfalen het apparaatje krijgen. Over twee jaar moeten de resul-

testen. Bij patiënten met hartfalen kan het hart het bloed niet goed

taten bekend zijn. Het Amerikaanse bedrijf Boston Scientific ontwik-

rondpompen, waardoor patiënten vaak een slechte conditie hebben.

kelde de zenuwstimulator. Dit type apparaat wordt al langer gebruikt

Het hart wordt groter en de hartslag is verhoogd. Ze zijn kortademig

bij patiënten met epilepsie. In Nederland kampen meer dan 120.000

en snel vermoeid. Bij patiënten met ernstig hartfalen helpen medicij-

mensen met een vorm van hartfalen en er overlijden jaarlijks ruim

nen uiteindelijk onvoldoende. Het prikkelen van de hersenzenuw die

zesduizend patiënten aan. Veel patiënten met hartfalen dragen een ICD

naar het hart loopt (de nervus vagus) is een veelbelovende nieuwe

(implanteerbare cardioverter defibrillator). Dat apparaatje herstelt het

behandeling. Een klein stroompje op deze zenuw verlaagt de hartslag

hartritme als een hartritmestoornis ontstaat.

Testen maakt tunnels veiliger Europese tunnels worden door testen steeds

Maasbracht-Venlo) haalde de beoordeling

Rijntunnel in de snelweg A2 bij Utrecht op

veiliger. Die conclusie trekt de ANWB na de

‘zeer goed’. Uit het overzicht van de geteste

het verlanglijstje staan. Bij het testen van

meeste recente test die is uitgevoerd.

verkeerstunnels in Nederland blijkt, dat het

tunnels wordt gelet op allerlei aspecten

Van de tien onderzochte tunnels in Zwit-

veiligheidsniveau door het testen de laatste

van tunnelveiligheid, zoals brandveiligheid,

serland, waarvan veel Nederlandse vakan-

jaren omhoog is gegaan. Het merendeel van

communicatiesysteem, ventilatiesystemen,

tiegangers gebruikmaken, scoren er twee

de tunnels in Nederland wordt als ‘goed’ of

vluchtroutes en verkeersbewaking.

‘voldoende’, zes ‘goed’ en twee ‘zeer goed’.

‘zeer goed’ beoordeeld. Voor het komend jaar

De in 2010 opengestelde Roertunnel (A73

heeft de ANWB het testen van de Leidsche

NIBHV Veiligheid 51 2012

37

Nieuws

Opschalen na bommelding winkel

Foto: Hans van Hamersveld, SQ vision

In Helmond kwam onlangs bij de hulpdien-

omgeving werd afgezet. Personeel van de

sten een bommelding binnen vanuit een

winkels is opgevangen in een nabijgelegen

winkel in een winkelcentrum. Bij de winkel

schoolgebouw. Zes explosievenexperts van

was een schriftelijke bommelding binnen-

de politie hebben ruim een uur in de win-

gekomen. BHV-personeel speelde de brief

kel gezocht, maar ze hebben niets kunnen

door naar de hulpdiensten. De inhoud van

vinden. Het winkelcentrum is daarna weer

de brief was zo serieus, dat de hulpdien-

opengesteld en de afzettingen werden

sten hebben opgeschaald. Alle winkels in

opgeheven. De politie onderzoekt wie de

het winkelcentrum werden ontruimd en de

brief heeft gestuurd.

Ontruiming door BHV na brand op dak ziekenhuis Op het dak van een ziekenhuis in Eindhoven

terrein te wachten. Na verloop van tijd zijn ze

heeft onlangs korte tijd brand gewoed. De

opgevangen in het restaurant van het zieken-

rook van die brand is via een luchtkanaal

huis zelf. Niemand is gewond geraakt.

Sneller handelen bij hartstilstand op straat AED4.eu, een initiatief van het UMC St. Rad-

het ziekenhuis binnengekomen waarna een

boud, is een partnerschap aangegaan met de

gedeelte ontruimd is. Medewerkers van een

Stichting Landelijke SOS ALARM Hulpdienst.

dakdekkerbedrijf waren aan het werk. Door

Beide partijen willen vrijwillige hulpverleners

onbekende oorzaak raakte een gedeelte van

helpen om sneller te kunnen handelen bij

het dak in brand. De rook van die brand werd

levensbedreigende situaties.

het ziekenhuis ingezogen aan de zijde van de

Jaarlijks worden in Nederland 15.000 mensen

polikliniek. Er werd direct groot alarm gesla-

buiten het ziekenhuis getroffen door een

gen. De brandweer had de brand snel onder

hartstilstand. Er zijn in Nederland veel

controle. De bedrijfshulpverlening van het

vrijwillige hulpverleners die dan hulp kunnen

ziekenhuis heeft patiënten en medewerkers

bieden. Maar zij weten vaak niet dat er in hun buurt een sprake is van een noodsituatie,

van het ziekenhuis geëvacueerd. De mensen stonden op een speciale verzamelplek op het

Foto: Arno van der Linden, SQ vision

of waar ze de dichtstbijzijnde AED kunnen vinden. De SOS ALARM Hulpdienst en het UMC St. Radboud zetten zich gezamenlijk in voor een zo compleet mogelijk overzicht

BHV start ontruiming bij brand in parkeergarage

van gecertificeerde Eerste Hulpverleners en de locatie van AED’s in Nederland. Hiermee willen ze sneller hulp kunnen bieden. Bij de landelijke SOS ALARM Hulpdienst zijn duizenden gecertificeerde vrijwillige hulpverleners

38

Onlangs ontstond er brand in een parkeerga-

ontruiming van het bovengelegen gebouw

aangemeld. Deze hulpverleners (BHV’ers,

rage van een verzorgingshuis in Wassenaar. De

al opgestart. Toen bleek dat de brand vrij

EHBO’ers, en AED-gecertificeerden) ontvangen

brandweer werd gealarmeerd door de automa-

spoedig onder controle was, kon dit worden

een SOS alarm met de precieze locatie en de

tische brandmeldinstallatie. Na een verken-

afgeblazen. Een medewerkster van de keuken

gewenste hulp, als er in hun buurt een cala-

ning in de parkeergarage bleek er inderdaad

is per ambulance vervoerd voor inhalatie van

miteit is. Zo kunnen ze snel hulp bieden en de

brand te zijn uitgebroken. De bedrijfshulp-

rook. Een auto brandde volledig uit, enkele

wachttijd verkorten tot politie, brandweer en/

organisatie van het verzorgingshuis had de

andere auto’s liepen roetschade op.

of ambulance gearriveerd zijn.

Nieuws

Veiligheid in de bouw Vijftien partijen zetten zich in om de veiligheidscultuur in de bouw-

jaar 325 ongevallen plaats, waarbij achttien dodelijke slachtoffers

sector te verbeteren. Zij hebben daartoe een intentieverklaring onder-

vielen te betreuren. Jaarlijks komen op bouwterreinen gemiddeld vijf

tekend om uiterlijk medio 2013 te komen tot de code `Veiligheid in de

mensen om het leven en houden tientallen blijvend letsel over door

bouw’. Gestreefd wordt naar uniformering van de werkwijze en aanpak

een val van een ladder of steiger. De ondertekenaars van de intentie-

op het gebied van veiligheidsmanagement en naar harmonisatie van

verklaring zullen actief en openbaar verantwoording afleggen over hun

de daarbij gebruikte instrumenten. De betrokken partijen uit de bouw,

veiligheidsinspanningen, bijvoorbeeld in hun jaarverslaggeving, op

infra- en installatietechniek werken samen om de veiligheidscultuur

eigen websites of op een op te zetten gezamenlijke website.

van hun eigen organisatie te verbeteren en een voorbeeld te zijn voor

De vijftien partijen zijn: Acta, AKD Notarissen Advocaten, Ballast

de branche. Ingezet wordt op ketenbenadering, standaardisatie en

Nedam, Koninklijke BAM Groep, Dura Vermeer, Heijmans, KIVI NIRIA,

uniformering, scholing en het delen van informatie of leren van elkaar.

ministerie van Defensie, ProRail, Rijksgebouwendienst, Rijkswater-

Volgens de Inspectie SZW vonden in de infrasector de afgelopen tien

staat, Strukton, TBI, Unica en VolkerWessels.

Machineveiligheid via 5xbeter Dertig procent van de ongevallen in de

Het project 5xbeter biedt werkgevers en werk-

eisen die worden gesteld aan veilig en gezond

metaalsector is te wijten aan contact met

nemers verschillende instrumenten om veilig

werken met machines. Ze zijn ook inzetbaar

bewegende delen van machines. Een ongeval

te werken. Zogeheten Verbeterchecks zijn de

bij de risico-inventarisatie en -evaluatie.

met een machine heeft vaak grote gevolgen.

spil van die instrumenten. Een Verbetercheck

Onlangs is de Verbetercheck Machineveiligheid

Werkgeversorganisaties en vakbonden in de

is een instrument waarmee een bedrijf risico’s

beschikbaar gekomen via www.5xbeter.nl, met

Metaalbewerking en Metalektro runnen een

kan inventariseren en minimaliseren. De In-

daarop alle informatie over machineveiligheid

gezamenlijk project ter verbetering van de

spectie SZW heeft de Verbeterchecks getoetst.

en andere arbeidsrisico’s.

arbeidsomstandigheden: 5xbeter.

De checks voldoen dus aan de wettelijke

Rijkswaterstaat stimuleert bewust bouwen Rijkswaterstaat wil dat zijn bouwplaatsen zo min mogelijk overlast

Rijkswaterstaat. Bedrijven die deelnemen aan de stimuleringsrege-

veroorzaken voor de omgeving. Om dit te realiseren worden bedrijven

ling Bewuste Bouwer en zich houden aan de gedragscode kunnen in

die in opdracht van Rijkswaterstaat bouwen, gestimuleerd dit volgens

aanmerking komen voor het certificaat ‘Bewuste Bouwplaats’. Met dit

de gedragscode Bewuste Bouwer te doen. In deze gedragscode staan

certificaat kunnen gecertificeerde bouwbedrijven aan hun omgeving

regels beschreven hoe om te gaan op bouwplaatsen met de omgeving,

en opdrachtgevers laten zien dat zij het belang inzien van bewust

de medewerkers, het milieu en veilig werken. De gedragscode Bewuste

bouwen. Meer informatie: www.bewustebouwers.nl.

Bouwers is onlangs opgenomen in het standaard bouwcontract van

NIBHV Veiligheid 51 2012

39

Wat erin zit, staat erop

Nieuwe regels indeling en etikettering gevaarlijke stoffen

In ieder gootsteenkastje staan flesjes en potjes die gevaarlijke

Bij het nemen van beheersmaatregelen worden bedrijven niet alleen geholpen door de

stoffen bevatten. Zodra er een pictogram of waarschuwing op staat,

aanduidingen op verpakkingen, maar ook door de veiligheidsinformatiebladen (VIB’s)

moet de gebruiker opletten hoe hij de inhoud gebruikt, opslaat en

die de leverancier van gevaarlijke stoffen actief moet verstrekken. De wetgeving op

afvoert. Bij bedrijven is het niet anders. Die hebben bovendien de

het gebied van (verpakte) gevaarlijke stoffen is de laatste jaren flink gewijzigd, met

wettelijke plicht om de risico’s te inventariseren en te beheersen.

gevolgen voor de keten fabrikant - importeur - formuleerder - eindgebruiker.

Dat volgt onder andere uit de Wet op de Arbeidsomstandigheden.

40

REACH

Packaging (CLP). In Nederland aangeduid

In 2008 is REACH (Registratie, Evaluatie,

met de werktitel EU-GHS.

Autorisatie en beperking van Chemische stoffen) ingevoerd. Deze Europese veror-

EU-GHS

dening regelt het veilig gebruik van een

EU-GHS wordt via verschillende overgangs-

chemische stof door alle bedrijven in de toe-

regelingen in Europa ingevoerd. De EU-GHS

leveringsketen. REACH zorgt tevens voor het

heeft gevolgen voor fabrikanten, impor-

beperken van de risico’s voor de gezondheid

teurs, distributeurs, formuleerders (= meng-

van de mens en/of milieu van een specifiek

selbereiders) en gebruikers. De uiterlijke

gebruik van een stof. De verordening heeft

verschijnselen dringen door tot in het

(delen van) de oude Wet op de milieuge-

gootsteenkastje. VN-GHS had al gekozen

vaarlijke stoffen (Wms), de Stoffenrichtlijn

voor een hoofdindeling in fysisch-chemische

en de Preparatenrichtlijn vervangen.

gevaren (materiële gevaren), gevaren voor

GHS 01 Explosief

GHS 02 Ontvlambaar

de gezondheid en gevaren voor het milieu.

VN-GHS

VN-GHS richt zich op de producenten, de

Een andere belangrijke ontwikkeling is de

gebruikers en het transport. Landen of

invoering van het GHS (Globally Harmonised

regio’s die het systeem adopteren kunnen

System for Classification and Labelling of

dat ‘bloksgewijs’ doen, waarbij bepaalde

Chemicals). Dit systeem is oorspronkelijk

bouwstenen in hun volledigheid worden

door de VN opgezet als wereldwijd uniform

overgenomen en andere niet.

GHS 03 Brandbevorderend (oxiderend)

systeem voor de indeling van chemicaliën in klassen en categorieën, gepubliceerd

De Europese Unie heeft de gehele syste-

in 2002. VN-GHS moet ervoor zorgen dat

matiek voor fysisch-chemische gevaren

wereldwijd dezelfde methoden worden

overgenomen, alsmede een groot deel van

gebruikt om stoffen en mengsels in te

het ‘hoofdblok’ gezondheid. Op het gebied

delen en te etiketteren. Dat is positief. Een

van het milieu zijn onderdelen toegevoegd.

wildgroei van verschillende manieren om

EU-GHS is niet van toepassing verklaard

risico’s aan te duiden en een willekeur aan

op het transport. Daar bestaat al een com-

standpunten aangaande de noodzaak en de

pleet en werkend systeem in de vorm van

grenzen, waarbij al dan niet werd gewaar-

de WVGS (Wet Vervoer Gevaarlijke Stoffen),

schuwd, is namelijk uiterst onwenselijk.

ADR (Accord européen relatif au transport

Het belemmert de vrije handel en is zeker

international des marchandises Dangereuses

niet in het belang van het milieu en van de

par Route) en varianten voor transport over

veiligheid.

water, door de lucht en per spoor.

VN-GHS was en is niet bindend. Dat is een

Indeling en etikettering

erkende zwakheid die veel normen, richt-

De oude regelgeving (67/548/EEG) kende

lijnen en afspraken aankleeft. De Europese

vijftien gevarenklassen en zeven pictogram-

Commissie heeft GHS – met instandhouding

men. De nieuwe EU-GHS regelgeving heeft

van het basisraamwerk – bewerkt en in 2008

28 gevarenklassen, inclusief subcategorieën

De oude Wms-

als verordening uitgevaardigd voor de lidsta-

die de ernst van het gevaar aanduiden en

pictogrammen.

ten. Deze is wel bindend. Het resultaat heet

hanteert negen pictogrammen (zie afbeel-

in het Engels Classification, Labelling and

ding).

GHS 07 Schadelijk

GHS 05 Corrosief (bijtend)

GHS 06 Toxisch (giftig)

GHS 09 Milieugevaarlijk

GHS 08 Schadelijk voor de gezondheid op lange termijn

Rechts de nieuwe pictogrammen (EU-GHS-pictogrammen).

De invoering van de EU-GHS eist dat etiketten van gevaarlijke stoffen voorzien zijn van de nieuwe pictogrammen, van signaalwoorden en van H- en P-zinnnen in plaats van de oude R- en S-zinnen.

NIBHV Veiligheid 51 2012

GHS 04 Houder onder druk

41

voorzorgsmaatregelen gaat, 2 betreft pre-

De enorme variëteit van stoffen en risico’s en het brede werkveld waar ze worden aangetroffen heeft ertoe geleid dat er meerdere instanties bij de handhaving zijn betrokken.

ventiemaatregelen, 3 maatregelen na blootstelling, 4 betreft opslag en een P5-zin gaat over de verwijdering van het product of de verpakking.*

Handhaving en hulp De enorme variëteit van stoffen en risico’s In de nieuwe indeling zijn enkele verschui-

king verschenen: een menselijk silhouetje,

en het brede werkveld waar ze worden aan-

vingen opgetreden, waardoor bepaalde

waarschuwend voor gezondheidsschade op

getroffen heeft ertoe geleid dat er meerdere

voorheen ongemarkeerde stoffen of meng-

lange termijn. Het zwarte andreaskruis op

instanties bij de handhaving zijn betrokken.

sels nu wel van gevareninformatie moeten

de oranje ondergrond is vervangen door het

De controle op EU-GHS behoort tot de taken

worden voorzien, of ze worden in een

uitroepteken en het signaalwoord ‘gevaar’ is

van drie inspectiediensten. De Inspectie

andere gevarenklasse ingedeeld. Op bijvoor-

vermeld. Op andere stoffen of mengsels kan

SZW houdt toezicht op de professionele

beeld een fles terpentine heeft dat geleid

het signaalwoord ‘waarschuwing’ verplicht

gebruikers van stoffen en mengsels (pre-

tot twee extra pictogrammen. Zo is nu GHS

zijn. EU-GHS kent naast het pictogram voor

paraten). De Nederlandse Voedsel- en

02, het GHS-pictogram met het vlammetje,

gezondheidsschade op lange termijn nog

Warenautoriteit (NWVA) op producenten,

afgebeeld, omdat terpentine is ingedeeld

een nieuw symbool: een schuine gascilinder.

importeurs en handelaren van mengsels

in de markeringsplichtige categorie 3:

Dit pictogram is verplicht voor drukhouders.

(preparaten) en voorwerpen voor consu-

brandbare stoffen met een vlampunt tus-

Ten slotte kunnen, net als onder de oude

menten. De Inspectie Leefomgeving en

sen 23 en 60 graden Celsius. Bovendien

wetgeving, kinderveilige sluitingen en/of

Transport (ILT) richt zich op fabrikanten,

is er een nieuw pictogram op de verpak-

voelbare aanduidingen voor slechtzienden

importeurs en handelaren van stoffen,

verplicht zijn.

mengsels (preparaten) en voorwerpen voor professioneel gebruik. De genoemde

H- en P-zinnen

diensten vallen onder drie verschillende

Met de invoering van de GHS zijn ook de

ministeries, respectievelijk Sociale Zaken

oude R- en S-zinnen (respectievelijk Risk

en Werkgelegenheid, Economische Zaken,

en Safety, gevaareigenschappen en veilig-

Landbouw en Innovatie en ten slotte het

heidsaanbevelingen) vervangen door H- en

Ministerie van Infrastructuur en Milieu.

P-zinnen (Hazard en Precaution, oftewel

Ook de Douane en het Staatstoezicht op

gevarenaanduiding en voorzorgsmaatregel).

de Mijnen dragen bij. De inspectiediensten

Anders dan de R- en S-zinnen wordt de

werken samen. Ze hebben het ‘werkveld’

beginletter niet gevolgd door een tweecij-

onderling verdeeld om de inspectiedruk

ferig getal, maar door een driecijferig. Het

binnen de perken te houden. Daarnaast

eerste cijfer geeft de indeling in een ‘hoofd-

zijn provincies en gemeenten verantwoor-

groep’ weer. H-zinnen die beginnen met

delijk voor het al dan niet verlenen van

een 2 geven een ‘fysische gevaar’ aan: H290

omgevingsvergunningen voor zogenaamde

betekent ‘kan bijtend zijn voor metalen’.

‘inrichtingen’. Dat zijn in dit verband de

H3-zinnen betreffen gezondheidsgevaren:

bedrijven of instellingen die zich bezighou-

H302 bijvoorbeeld luidt ‘giftig bij inslik-

den met de fabricage, opslag of verwerking

ken’. De serie H-zinnen beginnend met cijfer

van gevaarlijke stoffen. Gemeenten, provin-

4 gaat over gevaren voor het milieu. De

cies en waterschappen hebben geen taken

tekst van H400 is ‘zeer giftig voor in water

ter handhaving van EU-GHS, maar hebben

levende organismen’. Naast H-zinnen worden

wel een ‘signaalfunctie’.

soms EUH-zinnen gebruikt. Deze duiden een

Verpakkingsmachine van een ‘formuleerder’.

42

gevaar aan dat niet in het wereldwijde stan-

De EU-GHS helpdesk is opgericht om vra-

daardsysteem voorkomt. Ze zijn afkomstig

gen te beantwoorden. Zij is bereikbaar per

uit het oude systeem en gelden specifiek

e-mail en per telefoon. Daarnaast is er ook

voor Europa. Een voorbeeld: EUH014 ‘rea-

een website met informatie beschikbaar.

geert heftig met water’. Ook de P-zinnen

VEILIGHEID stelde enige vragen aan Annet

zijn ingedeeld volgens het eerste cijfer.

Sluer van de EU-GHS helpdesk (van kennis-

Begincijfer 1 geeft aan dat het om algemene

centrum Infomil).

Is het al druk aan de telefoon?

deren. Als land kun je ervoor kiezen om

Sluer: “Valt mee. We krijgen momenteel

bepaalde ‘bouwstenen’ over te nemen en

een paar vragen per week over EU-GHS.

andere niet. Europa heeft het grootste

Misschien komt dat, doordat alle onderne-

deel van het systeem overgenomen, maar

mers er met de informatie op de website of

bijvoorbeeld de minst ernstige categorie

van de brancheverenigingen zelf uit komen

voor acuut giftige stoffen (acute toxiciteit

of doordat ze niet bezig zijn met de mate-

categorie 5) niet. Ook kent Europa de geva-

rie. Ik hoop het eerste.”

renklasse ‘gevaar voor de ozonlaag’, terwijl ze die in Amerika niet hebben. Het systeem

Hebben bedrijven veel werk aan de invoering van de nieuwe regels?

eist wel, dat je de overgenomen blokken compleet en volledig implementeert.”

Sluer: “Dat denk ik wel. De fabrikanten van ders moeten per 1 juni 2015 aan de nieuwe

Waarom zijn er EUH-zinnen toegevoegd?

regels voldoen. Dat zijn vooral bedrijven

Sluer: “In ons bestaande systeem van R- en

uit het MKB. Voor mengsels moet opnieuw

S-zinnen waren een paar gevarenzinnen

worden onderzocht, hoe ze moeten worden

die Europa graag wilde handhaven. Die zijn

geclassificeerd en geëtiketteerd. Dat vergt

toegevoegd als EUH-zin. Gaandeweg komt er

Wasbenzine in het schap van de supermarkt. Links

hernieuwde beoordeling van het product en

wel harmonisatie op gang. Zo is de risicozin

met de oude, rechts met de nieuwe etikettering.

uitwisseling van informatie, ook met con-

‘gevaarlijk voor de ozonlaag’ (EUH 059) nu

currenten en klanten. De concentratiegren-

in de VN-GHS opgenomen als H420.”

stoffen waren eind 2010 klaar. De formuleer-

zen en rekenregels kunnen veranderd zijn.

De leverancier is zelf verantwoordelijk voor een juiste indeling en etikettering.”

Waar kunnen bedrijven met vragen terecht?

Sluer: “Bij hun branchevereniging, maar ook

werkbaarheid uit het oog verliest. Als ik

Gaat de nieuwe etikettering naar verwachting?

bij onze helpdesk. Voor REACH bestaat een

mijn klanten de toepasselijke VIB’s per mail

aparte helpdesk. Wij zijn er voor alle vragen

zou verstrekken, beschouwen ze dat mis-

Sluer: “We zien inmiddels etiketten met de

over indeling en etikettering.”

schien als spam.“

ziet het er goed uit, maar we hebben ook al

Reacties bedrijfsleven

De vakhandelaar in schildersbenodigdheden

fouten gesignaleerd. Bijvoorbeeld als zowel

Bas Oldenburg, business unitmanager bij

zegt tegen VEILIGHEID: “Wij merken dat

oude als nieuwe pictogrammen zijn afge-

Bleko Chemie in Enschede, meldt desge-

kleine verffabriekjes afhaken als gevolg van

beeld. Dat mag niet tegelijk.”

vraagd aan VEILIGHEID veel werk te hebben

de complexe regelgeving; niet alleen door

nieuwe pictogrammen verschijnen. Meestal

aan de regelgeving. Oldenburg: “Behalve

EU-GHS. Je moet veel specialistische ken-

Moet een fabrikant of leverancier voor alle producten waarin gevaarlijke stoffen zitten aan de slag?

met REACH zijn we druk met EU-GHS. Je

nis in huis hebben. Wat er tegenwoordig op

moet er een fulltimermedewerker op zet-

etiketten moet staan, is zo uitgebreid dat je

ten om de regelgeving bij te houden. Ik zet

bijna een bril nodig hebt. Er zijn al ‘harmo-

Sluer: “Er zijn uitzonderingen voor bij-

vraagtekens bij het nut. Wij etiketteren

nica-etiketten’ op kleinere verpakkingen om

voorbeeld bepaalde voorwerpen, cosmetica,

juist en verstrekken plichtsgetrouw VIB’s bij

plaats te bieden aan alle teksten. Het ergste

geneesmiddelen of afval. Een accu behoeft

elke leverantie. We hebben ze voor elk ver-

is, dat het niemand opvalt.” (MC)

geen EU-GHS etiket, maar vuurwerk wel.

schillend product op de website staan. Die

Wij proberen belanghebbenden zo duidelijk

informatiebladen worden steeds dikker. De

Meer informatie via: www.ghs-helpdesk.nl

mogelijk te informeren. We organiseren

afnemer moet ze hebben, maar leest ze niet

en EU-GHS helpdesk: 088-6025775.

daarvoor kennisdagen en voorlichtingsbij-

of laat ze misschien verstoffen in een ord-

eenkomsten voor bedrijven en we nemen

ner. Ik zie meer in een QR-code (het geblok-

* De complete lijst van H- en P-zinnen is te

deel aan voorlichtingsdagen van branchever-

te vierkantje, red.) op het etiket. Als je die

vinden in bijlage III en IV van de verorde-

enigingen.”

scant met je smartphone, zou je online toe-

ning. Deze zijn te downloaden van de web-

gang kunnen krijgen tot de actuele informa-

site van de helpdesk, rubriek ‘wetgeving’.

Waarom is niet het gehele VN-GHS systeem overgenomen?

tie, bij voorkeur in een toegankelijke vorm.

Sluer: “Dat is een keuze geweest om de

Harmonisering is een groot goed, maar je

implementatie van het systeem te bevor-

kunt ook doorschieten als je de praktische

NIBHV Veiligheid 51 2012

De regelgever moet dat dan wel toestaan.

43

Een visie op zelfredzaamheid en bedrijfshulpverlening

BHV als veiligheidsmotor Bij de overheid en de professionele hulpverleningsdiensten is al enige tijd een ontwikkeling gaande om meer gebruik maken van de zelfredzaamheid van burgers. De achterliggende gedachte is, dat mensen vanuit zichzelf gemotiveerd zijn om veiligheidsproblemen te voorkomen en te beperken: de kern van (zelf)redzaamheid. Veiligheid is daarbij dus niet iets wat exclusief op het bordje ligt van de overheid, van werkgevers of van hulpverleners, maar ‘Veiligheid is van ons allemaal’.

Het NIBHV heeft samen met Crisislab onder-

Als de BHV en de zorginstelling actief met

zocht hoe bedrijven en hulpverleningsdien-

zelfredzaamheid aan de slag gaan en de

sten tot nu toe omgaan met zelfredzaam-

inspanningen op dit vlak afstemmen op

heid. Hoewel iedereen uitgaat van de eigen

de overige brandveiligheidsmaatregelen,

Mythe 1: mensen raken in paniek

rol van de burger, zien alle betrokkenen ook

kan de fysieke veiligheid verder toenemen.

Niet alleen professionals, maar ook de

een belangrijke rol voor de bedrijfshulp-

Het gaat daarbij zowel om het verminderen

nieuwsmedia verwachten vaak dat burgers

verlening.

van het aantal incidenten als om het beper-

tijdens een grootschalig incident in paniek

In de publicatie ‘BHV als veiligheidsmotor’

ken van de gevolgen van incidenten.

raken. Uit de praktijk blijkt echter dat paniek een uitzondering is en niet de regel.

wordt een visie op zelfredzaamheid en

44

bedrijfshulpverlening gepresenteerd. Er

Uitgangspunten

wordt beschreven hoe de BHV kan bijdragen

Mensen willen het liefst zelfstandig zijn.

aan het vergroten van de zelfredzaamheid

Zij willen niet voor alles hulp vragen, maar

en hoe het management dit kan faciliteren.

de problemen die ze tegenkomen zelf oplos-

Mensen schrikken meestal wel van een

sen. Ook als het de eigen veiligheid betreft.

noodsituatie. Na de eerste schrik zullen de

Doelgroep

Ze zijn dan ook vanuit zichzelf gemotiveerd

meeste mensen naar mogelijkheden zoeken

‘BHV als veiligheidsmotor is bedoeld voor

om veiligheidsproblemen te voorkomen en

om zichzelf en anderen te helpen. Dit wil

bedrijfshulpverleners (BHV’ers), hoofden/

ze proberen te beperken. Dat is de kern

overigens niet zeggen dat mensen gevaar

coördinatoren BHV, leden van crisisteams

van zelfredzaamheid. Jarenlang is er door

altijd goed inschatten. Tijdens een brand in

en directie/MT-leden verantwoordelijk

professionele hulpverleners en in het veilig-

voetbalstadion Euroborg in 2008, beseften

voor BHV. De visie is toegeschreven naar

heidsbeleid weinig aandacht besteed aan

de aanwezigen veel te laat dat het gevaar-

de gezondheidszorg, maar ook relevant en

zelfredzaamheid. Het werd onderschat.

lijk was. Pas toen het echt heet was en er

bruikbaar voor andere bedrijfstakken.

Deze onderschatting was gebaseerd op

bijna sprake was van een ‘fatale omgevings-

mythen: de mythen van paniek, passiviteit

conditie’, vluchtten de supporters. Er vie-

en egoïsme.

len, mede door het adequate optreden van

Veiligheid is van ons allemaal.

BHV’ers, slechts enkele gewonden. Ook als

om een incident bij iemand thuis of in een

Medewerkers & clienten

ervan wordt uitgegaan dat mensen zelfredzaam zijn, blijft er dus nog steeds behoefte

andere organisatie, een bedrijfshulpverlener vergroot de (zelf)redzaamheid en dus ook

aan de inzet van hulpverleners.

de veiligheid.

Management

BHV

Benutten en versterken (zelf)redzaamheid

Mythe 2: mensen zijn afhankelijk en passief

Veiligheidsnetwerk De partijen die betrokken zijn bij de veiligheid van een instelling kunnen worden

Als (professionele) hulpverleners met ‘buitenstaanders’ oefenen, zijn dat vaak afhankelijke, passieve slachtoffers. In de

Omgeving

Hulpverleners & overheid

weergegeven in een netwerk.

Voor de veiligheid is het belangrijk dat instellingen in de (gezondheids)zorg zich

praktijk komt dit type slachtoffer echter niet vaak voor. Mensen die direct betrokken

Het veiligheidsnetwerk.

als gelijkwaardige bondgenoten opstellen richting overheden en hulpdiensten.

zijn bij een noodsituatie of calamiteit, zelfs de (zwaar)gewonden, zijn meestal actief. Dit

toeschietelijk. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de

Instellingen hebben namelijk bepaalde

geldt ook voor mensen met een beperking.

brand bij ‘Geinsche Hof’, een verpleeghuis

kennis en vaardigheden die overheden en

Als mensen zich in ‘normale’ omstandighe-

met sterk verminderd zelfredzame cliën-

hulpdiensten niet hebben, maar die wel

den kunnen verplaatsen, dan kunnen ze dat

ten in Nieuwegein. De toevallig aanwezige

nodig zijn om incidenten te voorkomen en

in principe ook tijdens een noodsituatie.

bouwvakkers en betrokken buurtbewoners

te bestrijden. Veiligheid is dus niet het-

In veel instellingen wordt deze vorm van

hielpen volop mee bij de ontruiming.

zelfde als ‘doen wat overheden en hulpdien-

zelfredzaamheid echter ontmoedigd. Deze

In de visie ‘BHV als veiligheidsmotor’ staan

sten zeggen’. Een (zelf)redzame instelling

visie heeft als doel dit soort ontmoediging

allerlei tips die helpen om de zorg, hulpver-

blijft steeds vanuit haar rol en deskundig-

om te draaien en de zelfredzaamheid van de

leners en beleidsmakers te leren hoe zij met

heid meedenken en -werken aan haar eigen

betrokkenen zoveel mogelijk te benutten.

behulpzaam gedrag zouden kunnen omgaan.

fysieke veiligheid. In de visie wordt per partij uitgewerkt hoe de rol eruit zou kunnen

Mythe 3: mensen zijn egoïstisch en helpen elkaar niet

Definitie zelfredzaamheid

zien en hoe zij samen kunnen werken met

Zelfredzaamheid betreft het vermogen om

de andere partners.

Hulpverleners leren dat zij rekening moeten

noodsituaties te voorkomen en om zichzelf

houden met slecht gedrag van omstanders.

tijdens noodsituaties te helpen en de gevol-

Instrumenten

Dat is terecht. Omstanders helpen mensen

gen proberen te beperken. Als dit vermogen

Het doel van investeren in zelfredzaamheid

in nood niet altijd. Soms gedragen omstan-

wordt gebruikt om anderen te helpen, heet

is het verminderen van het aantal inciden-

ders zich agressief tegen hulpverleners

het redzaamheid. Om beiden tegelijk te

ten en het beperken van de gevolgen van

of maken zij misbruik van de situatie.

benoemen wordt er om ‘zelf’ haakjes gezet:

incidenten. Dit doel kan worden bereikt

Hulpverleners leren echter niets over goed

(zelf)redzaamheid.

door:

gedrag van omstanders. Dat is niet terecht.

Er zijn drie niveaus van (zelf)redzaamheid:

• het maken van afspraken en regels

Mensen zijn immers ook behulpzaam en

individu, organisatie en gemeenschap.

• het verwerven van kennis en vaardigheden

Een individu, organisatie of gemeenschap

• de inzet van middelen.

kan dus in meer of mindere mate in staat zijn om noodsituaties te voorkomen en om Individu

zichzelf en anderen tijdens noodsituaties te helpen en de gevolgen proberen te beperken.

Maatschappelijke betekenis BHV

Afspraken en regels

Kennis en vaardigheden

Als een organisatie in bedrijfshulpverlening Organisatie

Gemeenschap

investeert, profiteren het individu en de maatschappij daarvan. De BHV’er zet zijn

Middelen

kennis en vaardigheden namelijk ook in buiten de eigen organisatie. Of het nu gaat Niveaus van zelfredzaamheid.

NIBHV Veiligheid 51 2012

om een ongeluk in de openbare ruimte of

Instrumenten om zelfredzaamheid te vergroten.

45

In ‘BHV als veiligheidsmotor’ worden voor

verbreed. Ook bij het voorkomen van nood-

heeft om dit via preventie en preparatie te

elke partner uit de veiligheidsketen voor-

situaties zou de BHV een actieve rol kunnen

bewerkstelligen.

beelden gegeven van manieren om het doel

spelen. Deze wijziging van rol zou ook een

te bereiken. Eén van de belangrijkste lessen

vertaling kunnen zijn van de aanbeveling

uit de praktijk is het besef dat iedereen een

die de Rijksoverheid doet in het in decem-

Samenwerking met hulpverleningsdiensten

bijdrage kan leveren, ook cliënten en mede-

ber 2011 gepresenteerde rapport over de

Hulpdiensten en overheden beginnen steeds

werkers. Door de mate van zelfredzaamheid

brandveiligheid in de zorg. Zij constateert

meer het bondgenotenmodel te omarmen.

van cliënten vooraf in beeld te brengen,

vele tekortkomingen. Eén van haar aanbeve-

Zij begrijpen in toenemende mate, dat de

kan worden voorkomen dat die zelfredzaam-

lingen wijst in de richting van een verdere

kennis en kunde van instellingen en mede-

heid tijdens een incident wordt overschat.

integratie van preventieve en repressieve

werkers cruciaal zijn bij het voorkomen en

Daarbij dient ook rekening te worden

veiligheidstaken: ‘De verantwoordelijkheid

bestrijden van noodsituaties. Effectieve

gehouden met de invloed die het incident

voor brandveiligheid is bij de zorginstellingen

samenwerking kan alleen ontstaan als er

heeft op het gedrag van de cliënten.

meestal over verschillende personen verdeeld.

voldoende onderling vertrouwen is. Vooral

Ten behoeve van de publicatie is geïn-

Brandveiligheid is echter een samenspel

professionele hulpdiensten en overheden

ventariseerd wat er al is ontwikkeld om de zelfredzaamheid te kunnen vergroten.

Het voert te ver om hier alle instrumenten

vinden dit lastig. In de publicatie worden

BHV’ers van de toekomst zijn veiligheidsambassadeurs.

voor alle partners in de keten te beschrij-

vertrouwen te versterken. Tevens wordt een beeld geschetst van de manier waarop

ven. Voorbeelden van instrumenten zijn:

van factoren. De bouwkundige, installatie-

overheden en hulpdiensten met de (zelf)

• het veiligheidsgesprek dat is ontwikkeld

technische en organisatorische aspecten

redzaamheid van instellingen, bedrijven en

door de Veiligheidsregio Amsterdam-

(het zogenaamde brandveiligheidsconcept)

burgers willen omgaan.

Amstelland. Het veiligheidsgesprek is

vormen een samenhangend geheel. Bij dit

gericht op het verhelderen van de moge-

onderzoek kwam dat ook duidelijk naar

Van visie naar praktijk

lijkheden die mensen met een beperking

voren, toen bij veel instellingen bleek dat

De presentatie van ‘BHV als veiligheids-

hebben om te investeren in de eigen

de BHV-organisatie niet afgestemd was op de

motor’ op het NIBHV congres markeert de

veiligheid.

bouwtechnische tekortkomingen. Het is dan

start van de campagne ‘Zelfredzaamheid en

• de veiligheidsexpeditie die is ontwik-

ook van belang de verantwoordelijkheid voor

BHV’. Komend jaar zal het NIBHV samen met

keld door de Taakgroep Gehandicapten

alle brandveiligheidsaspecten bij één

Crisislab, op basis van deze visie en in dia-

en Lokale Samenleving, Hulpverlening

(ter zake deskundige) persoon te leggen.

loog met het veld, een bijdrage leveren aan

Gelderland Midden en Siza Dorp Groep.

Daardoor ontstaat binnen de instelling

het ontwikkelen van praktische instrumen-

De expeditie leidt tot een fotoreportage

inzicht in alle samenhangende factoren.’

ten. Om de visie verder uit te rollen worden

die de risico’s en gevaren in beeld brengt

De BHV nieuwe stijl zou in de richting van

begin 2013 workshops georganiseerd voor

en tot een checklist van maatregelen.

de ketenpartners – medewerkers, cliënten,

coördinatoren/hoofden BHV in zorg- en

• de zelfredzame operationele oefening.

hulpverleners, omgeving en management –

onderwijsinstellingen. Juni 2013 zal er een

In de reguliere oefeningen van een instel-

een coachende houding kunnen aannemen.

conferentie worden georganiseerd waarop

ling kan de (zelf)redzaamheid van de

Daarnaast kan de rol voor de BHV worden

de ontwikkelingen worden verbreed naar de

cliënten worden benadrukt en versterkt.

verbreed richting het activeren en benut-

BHV in alle sectoren. (JdH).

Het verleggen van het accent in dit soort

ten van (zelf)redzaamheid tijdens een

oefeningen op (zelf)redzaamheid kost

noodsituatie. Binnen de BHV-organisatie

De publicatie ‘BHV als veiligheidsmotor’ is te

niets extra, maar kan het rendement wel

kan worden bekeken welke BHV’ers deze rol

bestellen via de webshop van het NIBHV.

versterken.

het beste op zich kunnen nemen.

BHV’ers van de toekomst zijn veiligheids-

46

manieren beschreven om het onderlinge

Verbreding rol BHV

ambassadeurs. Zij representeren het vei-

De BHV’er is in de Arbeidsomstandigheden-

ligheidssysteem van de instelling, dragen

wet benoemd als een medewerker die

het uit en proberen de ketenpartners erbij

deskundige bijstand kan verlenen als het

te betrekken: de BHV’er als de motor van

mis gaat. Vanuit het perspectief van (zelf)

(zelf)redzaamheid. In de visie wordt verder

redzaamheid zou deze rol moeten worden

uitgewerkt welke mogelijkheden de BHV

NIBHV Nieuws

Mogelijkheden NIBHV-Portaal uitgebreid Om het aanmelden en het beheren van BHV-examens efficiënter te

klant op het Portaal zichtbaar blijft, ook nadat het examen is afge-

laten verlopen is een speciale website gemaakt voor opleiders: het

handeld. Opleiders die willen starten met het Portaal worden door de

NIBHV-Portaal. Het Portaal is beschikbaar voor alle bij het NIBHV

contactpersonen van het NIBHV op weg geholpen.

aangesloten opleiders. Het Portaal biedt opleiders de mogelijkheid om BHV-examens online aan te melden, cursistengegevens in te voe-

Bijgaande afbeeldingen van schermen geven de belangrijkste functies

ren, competentielijsten te verwerken en de historie van examens te

van het Portaal weer.

bekijken. Het systeem is 24/7 beschikbaar, waardoor op ieder tijdstip van de dag en de hele week door kan worden gecommuniceerd met het NIBHV. Opleiders kunnen inloggen met de inlogggevens die zij ook voor de NIBHV-website gebruiken.

Sinds de start in november 2011 zijn steeds meer opleiders het NIBHV-Portaal gaan gebruiken. Zij zijn enthousiast over de mogelijkheden en het gebruiksgemak. Dit najaar zijn de mogelijkheden van het Portaal uitgebreid op grond van ervaringen en wensen van de gebruikers. Een voorbeeld is de mogelijkheid om vrijstellingen te verwerken. Een andere verbetering is dat de competentielijst voor de Het examenoverzicht met alle aangemelde examens, de gegevens per examen en de status van verwerking.

De startpagina met de mogelijkheid te kiezen voor examen, e-learning aan te melden en examens te beheren.

Het verwerken van examens.

Het aanmeldproces: van examen selecteren tot en met het versturen van de aanmelding.

De beheerpagina: beheer van examinatoren, locaties, cursistgegevens en contactpersonen.

NIBHV Veiligheid 51 2012

47

NIBHV Nieuws

Bestelformulier december 2012 Organisatie/bedrijf:

Debiteurnummer:

Telefoon: Factuuradres:

Afleveradres:

T.a.v.:

m/v

T.a.v.:

Postcode/plaats:

Postcode/plaats:

Datum:

Handtekening:

AANTAL

BHV- uitgaven - Basisopleiding Bedrijfshulpverlener (18e druk) - Basisopleiding Bedrijfshulpverlener Eerste Hulp (4e druk) - Basisopleiding Bedrijfshulpverlener Brandbestrijding en Ontruiming (1e druk) - BHV in de petrochemische industrie - Adembescherming voor de bedrijfshulpverlener - Bedrijfshulpverlening in de OK - Beheerder Brandmeldinstallatie (5e druk) - BHV als veiligheidsmotor - Coördinator/Hoofd Bedrijfshulpverlening - De bedrijfshulpverlening in uw organisatie. Voorlichting en instructie BHV - Gebruik AED (4e druk) - Gevaarlijke Stoffen Bedrijfshulpverlening - Handleiding Omgaan met alarmmeldingen - Omgaan met bommeldingen - Ontruimingsplannen en -oefeningen - Ploegleider Bedrijfshulpverlening (3e druk)

m/v

Prijs ex BTW (Euro) 13,50 11,25 9,75 17,00 9,10 6,50 18,30 5,85 37,30 per 10 stuks 25,00 5,00 9,10 12,20 3,30 11,50 12,50

Instructeursmaterialen BHV - Presentatie Basisopleiding BHV (voor USB stick Windows, bij 18e druk Basisboek) - CD-rom met sheets BHV in de petrochemische industrie - CD-rom met sheets Adembescherming - CD-rom met sheets Beheerder Brandmeldinstallatie (bij 5e druk) - CD-rom met sheets en tips De bedrijfshulpverlening in uw organisatie (Powerpoint) - CD-rom met sheets Gevaarlijke Stoffen Bedrijfshulpverlening - CD-rom met sheets Ploegleider Bedrijfshulpverlening (versie 0.2)

75,00 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90

Anderstalige BHV-uitgaven - Emergency Response Officer: Basic Training (Engelse Basisopleiding BHV) (12e druk)

21,50

Gratis uitgaven - Folder Blended Learning - Folder Keurmerk - Folder Workshops en studiedagen - Folder VCA - Handleiding Ontruimen moet je oefenen - Handleiding BHV 2010

gratis gratis gratis gratis gratis gratis

VCA-uitgaven - Basisveiligheid VCA (9e druk) - Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden VCA (7e druk)

22,50 37,50

Instructeursmaterialen VCA - CD-rom met sheets Basisveiligheid VCA - CD-rom met sheets Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden VCA

33,90 33,90

Anderstalige VCA-uitgaven - Basic Elements of Safety SCC and Safety for Operational Supervisors SCC (gecombineerde uitgave Engelse Basisveiligheid en VOL-VCA) - Poolse Basisveiligheid VCA (op aanvraag)

28,50

Anderstalige instructeursmaterialen VCA - CD-rom Basic Elements of Safety SCC & Safety for Operational Supervisors SCC

33,90

VAKBLAD - Abonnement vakblad NIBHV-VEILIGHEID (kwartaalblad)

33,40

42,50

Levering geschiedt, indien voorradig, binnen 5 tot 7 werkdagen. Bestellingen per fax op nummer 010-2892880 of per e-mail: bhv@nibhv.nl.

Spoedzendingen worden verzonden via DHL. Prijzen zijn geldig vanaf 1 juli 2009, exclusief BTW, exclusief verzendkosten. Aanpassingen en prijswijzigingen voorbehouden.

Korting Basisopleiding BHV: ≥ 100 stuks 3%, ≥ 250 stuks 5%, ≥ 500 stuks 10%

48

NIBHV Nieuws

BHV als veiligheidsmotor Een visie op zelfredzaamheid en bedrijfshulpverlening Hulpverlenend Nederland is al enige tijd bezig vorm en inhoud te geven aan een nieuwe

Workshops ‘Een nieuwe visie op zelfredzaamheid en BHV’

denkwijze, waarbij gebruik gemaakt wordt van de zelfredzaamheid van burgers. De achterliggende gedachte is, dat mensen vanuit zichzelf gemotiveerd zijn om veiligheidsproblemen

De brand in Rivierduinen heeft nog eens dui-

te voorkomen en te beperken: de kern van (zelf)red-

delijk gemaakt dat de zorgsector kwetsbaar Pdf_Joke

ief zaamheid.Veiligheid is daarbij dus niet iets wat exclusief BHV ALS VEILIG HEIDS

ertoebehoort aan overheid, aan werkgever of aan hulpver-

MOTOR

leners, maar: ‘Veiligheid is van ons allemaal’.

als veiligh eidsmo

Een visie op zelfredza am

Het NIBHV heeft samen met Crisislab onderzocht

kan zijn voor ongevallen. De traditionele

BHV

BHV-organisatie kan dergelijke incidentor

heid en bed rijfshu

lpverlening

ten niet alleen beheersen. Bij de brand in Rivierduinen bleek de omgeving gelukkig

hoe bedrijven en hulpverleningsdiensten tot nu toe

behulpzaam en toeschietelijk. Dat is geen

omgaan met zelfredzaamheid.

toeval, maar een wetmatigheid waarmee

Hoewel bijna iedereen uitgaat van de eigen rol van

de BHV-organisatie rekening kan en moet

de burger, zien alle betrokkenen ook een belangrijke

houden en die zij moet leren gebruiken.

rol voor de BHV’er. In de visie op zelfredzaamheid

Het NIBHV heeft in samenwerking met

wordt de BHV gezien als de motor van de zelfred-

Crisislab een visie ontwikkeld op een der-

zaamheid.

gelijke nieuwe BHV-organisatie. De visie is

De uitgave is te bestellen via de webshop.

toegeschreven naar de gezondheidszorg,

Prijs 5,85 euro, exclusief BTW.

maar met name ook bruikbaar voor andere bedrijfstakken waar men te maken heeft met verminderd zelfredzamen, zoals het onderwijs. Het gaat noodzakelijkerwijs om een

Erkenningsregeling commerciële opleiders VCA examens

visie op hoofdlijnen. De uitwerking zal per instelling verschillen.

Vanaf januari 2013 worden iedere maand workshops gegeven om hoofden/coördinatoren BHV uit zorg- en onderwijsinstellingen

SSVV heeft in samenwerking met de

Om die reden worden alleen de opleidings-

te helpen de visie om te zetten naar een

VCA Examenbank, de Vereniging van

instituten erkend die lid zijn van de NRTO,

concreet actieprogramma voor de eigen

Opleidingsinstituten voor ICT (VOI) en de

VOI of die een wettelijke erkenning hebben.

organisatie.

Nederlandse Raad voor Training en Opleiding

Om lid te kunnen worden (en blijven) van

(NRTO) een erkenningsregeling voor

de NRTO of de VOI moet men voldoen aan

commerciële opleidingsinstituten ontwik-

de opgestelde gedragscode. Verder dienen

keld. Deze erkenningsregeling maakt het

de leveringsvoorwaarden van de aanbieder

mogelijk om bij commerciële opleidings-

aangepast te zijn aan de leveringsvoorwaar-

instituten, onder verantwoordelijkheid van

den van de branche. Daarnaast zijn leden

een erkend Examencentrum VCA en onder

van de NRTO aangesloten bij de stichting de

FEBRUARI

strikte voorwaarden VCA examens af te

Geschillencommissie Consumentenzaken.

26

nemen.

Ook VOI kent een geschillenregeling en heeft

In de regeling staan de betrouwbaarheid van

een waarborgfonds. Het belangrijkste doel

de examens, de kwaliteit en de integriteit

van deze regeling is het VCA examineren

van de opleider centraal. Deze erkenningsre-

bij commerciële opleidingsinstituten onder

APRIL

geling biedt een oplossing voor het verbod

strikte voorwaarden en onder verantwoor-

23

dat begin 2011 is ingevoerd. De invoerings-

delijkheid van een erkend Examencentrum

datum van deze erkenningsregeling is

VCA weer mogelijk te maken, zodat optimaal

1 januari 2013.

gebruik gemaakt kan worden van hun goede,

De erkenningsregeling moet de betrouwbaar-

voor integere examinering geschikte facili-

heid van opleidingsinstituten waarborgen.

teiten die voldoen aan de gestelde eisen.

NIBHV Veiligheid 51 2012

Agenda workshops JANUARI 19

Zelfredzaamheid en BHV

Zelfredzaamheid en BHV

MAART 26

Zelfredzaamheid en BHV

Zelfredzaamheid en BHV

MEI 28

Zelfredzaamheid en BHV

Raadpleeg de website voor locaties.

49

Eerste resultaten

Onderzoek tweedaagse training versus Blended Learning Bij de introductie van het Blended Learningprogramma van het NIBHV is meteen een wetenschappelijk onderzoek gestart om te kijken of dit programma in alle opzichten als gelijkwaardig gezien mag worden aan de tweedaagse Basisopleiding BHV. Bij het Blended Learningprogramma volgen cursisten eerst een uitgebreid E-learningprogramma, op een tijdstip dat hen het beste uitkomt. Ter afsluiting van de opleiding volgen cursisten een opleiding van één dag waar zij onder begeleiding van een instructeur de vaardigheden ook praktisch oefenen.

Het onderzoek loopt al enige tijd. Onlangs

Een test kan betrekking hebben op

Resultaten

zijn de eerste video’s beoordeeld, waarvan

brand, Niet-spoedeisende Eerste Hulp, of

Een bestudering van de eerste resultaten

nu een eerste indruk kan worden gegeven.

Spoedeisende Eerste Hulp. Van elke test

van gevonden verschillen leert dat het om

worden video-opnamen gemaakt die beoor-

zogenaamde ‘significante verschillen’ gaat.

Opzet onderzoek

deeld worden door onafhankelijke beoorde-

Dat wil zeggen dat deze verschillen statis-

Aan het onderzoek doen een tiental oplei-

laars. Deze video’s zijn zodanig gefilmd, dat

tisch gezien niet door toeval worden veroor-

ders mee. Zij verzorgen zowel het Blended

niet is af te leiden of de cursist de cursus-

zaakt, maar echt door de opleidingsmetho-

Learning programma als de tweedaagse

dag al gevolgd heeft of niet. Ook valt niet

diek die op dat moment wordt geanalyseerd.

Basisopleiding BHV. Binnen het wetenschap-

te herleiden bij welk opleidingsinstituut de

Totaal zijn er nu 184 mensen in het onder-

pelijke onderzoek wordt voor elke cursus

opleiding is gedaan.

zoek betrokken. De gemiddelde leeftijd is

willekeurig vastgesteld welke cursisten wor-

Elke video wordt beoordeeld door drie

38 jaar, de jongste is 19 jaar, de oudste 63.

den beoordeeld. Er zijn vier mogelijkheden:

deskundigen die de vaardigheid scoren op

In bijgaande grafieken zijn enkele gegevens

1. de cursist doet een test voor de cursus

een computer met behulp van een stan-

over deze groep in beeld gebracht.

daardlijst, waardoor invoerfouten worden

Voor het onderwerp ‘Brandbestrijding/

voorkomen.

ontruiming’ wordt de deurprocedure getest.

Op dit moment zijn er 120 video’s beoor-

In tabel 1 worden de onderdelen waarnaar

deeld: 36 hebben betrekking op brand, 45

wordt gekeken beschreven. Het zal niet veel

op Niet- Spoedeisende Eerste Hulp en 39 op

verbazing wekken dat de cursisten die al

Spoedeisende Eerste Hulp.

een E-learning hadden doorlopen, het bij de

van de instructeur 2. de cursist doet een test na de cursus van de instructeur 3. de cursist doet een test voor en na de cursus van de instructeur 4. de cursist doet geen test.

50

Grafieken, Samenstelling onderzoeksgroepen.

test voor deelname aan de praktijkdag beter

te gaan staan. De cursisten van het Blended

deden dan de cursisten die geen voorberei-

Learning programma leren (zoals misschien

ding hadden getroffen, omdat zij de twee-

viel te verwachten) minder van de instruc-

daagse opleiding gingen volgen. Toch klopt

teur. Zij hebben het één en ander al geleerd

dit niet helemaal. Er werd bijvoorbeeld geen

van het E-learningprogramma. Zij leren ech-

verschil gevonden tussen de twee groepen

ter wel beter om de klink te controleren, de

voor de onderwerpen: deur aftasten, de

deur met de juiste hand te openen en het

klink controleren, het afwenden van het

blijven vasthouden van de klink.

Tabel 1 Onderwerpen Brandbestrijding/ Ontruiming Tast de deur af zonder deur te raken Controleert de klink Kiest de juiste plek

hoofd, voorzichtig om de hoek kijken, vasthouden van de klink bij het openen en het

Voorzichtig

enkele seconden wachten na voorzichtig

Alle resultaten moeten wel met de nodige

openen.

voorzichtigheid benaderd worden.

Na de cursusdag (één dag voor het Blended

Het onderzoek loopt nog en vele cursisten

van de deur

Learning programma en twee dagen voor

zullen alsnog in de database worden inge-

Heeft het hoofd afgewend voor de deur

de basisopleiding, met ook de Eerste Hulp),

voerd. Daarna worden alle resultaten ook

voorzichtig geopend wordt

zijn er nog maar op drie onderwerpen ver-

afgezet tegen een controlegroep die alleen

schillen tussen beide groepen: het afwenden

de E-learning heeft gedaan. Op basis daar-

van het hoofd, voorzichtig om de hoek

van kunnen sommige resultaten verder ver-

kijken en het enkele seconden wachten na

fijnd worden, waardoor de conclusie anders

voorzichtig openen. Voor deze onderwerpen

is dan zoals die nu geformuleerd zou wor-

geldt dat de groep van de Basisopleiding

den. Bovendien is dan na te gaan waardoor

het beter doet dan de groep die het Blended

eventuele verschillen of het uitblijven van

Learning programma volgt.

verschillen veroorzaakt worden.

Ten slotte is ook nagegaan wat de cursis-

Via het vakblad VEILIGHEID zal nadere

ten hebben geleerd van de instructeur. De

informatie verstrekt blijven worden. (Wiebe

cursisten die de tweedaagse Basisopleiding

de Vries).

Knielt op de juiste manier Zet een voet dwars op enkele centimeters

Opent de deur met de juiste hand Roept of er iemand is Blijft laag na openen van de deur Gaat voorzichtig om de hoek van de deur kijken Blijft bij het openen van de klink met de juiste hand vasthouden

hebben gevolgd doen het na de cursus veel

Wacht enkele seconden en kijkt naar de

beter. Er is echter geen verschil voor en na

bovenzijde van de deur of er vlammen of

de cursus in het controleren van de klink en

rook gezien wordt

het kiezen van de juiste (veilige) plaats om

NIBHV Veiligheid 51 2012

51

Samen werken aan veiligheid

Gezamenlijke huisvesting brandweer en opleider Arno en Patrick Saasen van Saasen Groep zagen in 2005 een unieke kans voorbij komen. Toen Arno Saasen een opleiding voor de brandweer Mierlo-Geldrop verzorgde, kwam hem ter ore dat de brandweerkazerne moest worden verbouwd of dat er nieuwbouw moest komen. De brandweerkazerne voldeed namelijk niet meer aan de Arbo-eisen. Saasen Groep was zelf ook toe aan nieuwbouw, omdat hun locatie te klein was geworden. Saasen Groep verzorgt onder andere BHV-opleidingen en adviseert over het omgaan met arbeidsrisico’s.

Het leek de Saasen Groep een uitgelezen

Onderzoek mogelijkheden

kans om nauwer te kunnen samen werken

Toen de basisintentie was uitgesproken,

met de brandweer. Deze gedachte viel samen

startte het onderzoek naar de (on)moge-

met de landelijke ontwikkeling, waarbij

lijkheden. Er waren wel samenwerkingsver-

de brandweer zich meer moet richten op

banden bekend van gemeentewerven met de

preventie in plaats van repressie. Daardoor

brandweer, van de brandweer met de ambu-

komt de brandweer ook dichter bij de BHV

lancedienst en ook van de brandweer met

te staan. Al deze ontwikkelingen samen

de politie. Maar er was nog geen voorbeeld

leidden ertoe, dat Saasen de stap waagde

van een private partij die samen met de

om met de brandweer in gesprek te gaan

brandweer zou bouwen. Dat betekende dat

over gezamenlijke nieuwbouw.

alle haken en ogen in kaart moesten worden gebracht. Een probleem was bijvoorbeeld het

52

Duurzaamheid

verschil in BTW-heffing. De gemeente heeft

De eerste insteek was duurzaamheid: veel

een BTW nul tarief, Saasen een 19% (inmid-

ruimtes van een brandweerkazerne staan

dels 21%) tarief. Dat betekende dat er voor

meer dan de helft van de tijd leeg. Vaak op

een gedeelte van het pand iets moest wor-

momenten dat Saasen lesgeeft en omge-

den geregeld met de verschillen in BTW.

keerd heeft de brandweer een pand nodig

Beide partijen hebben van meet af aan

op momenten dat Saasen Groep gesloten

gezegd te willen samen werken, maar alleen

is. Door samen te bouwen kon het gebouw

met behoud van de eigen verantwoordelijk-

optimaal benut worden. Het idee werd bin-

heden. Zo moest bijvoorbeeld de toegang

nen de gemeente positief ontvangen. De

tot het kazernegedeelte goed geregeld

burgemeester van Mierlo was van begin af

worden. Het brandweerdeel wordt volledig

aan fel voorstander. Duurzaamheid en eco-

beheerd door de 112 alarmcentrale vanuit

nomisch werken passen uitstekend binnen

Eindhoven. Via een speciale voorziening kan

het imago dat de gemeente Geldrop-Mierlo

de centrale op afstand de poorten en deuren

wil uitstralen.

openen op het moment dat de brandweer

moet uitrukken. Saasen kan haar deel van het gebouw ook op afstand openen en afsluiten.

Bouwproces Het proces kende een lange doorlooptijd: van het eerste idee in 2005 tot de ingebruikname op 1 juli 2012. Van begin af aan is er door beide partijen nauw samengewerkt. In de verschillende fasen van de bouw namen steeds andere personen van Saasen en de gemeente plaats in de Bouwcommissie. Voor het uitzoeken van juridische en fiscale zaken zijn namelijk andere specialisten nodig, dan voor het

Voordelen

Vertegenwoordigers van de veiligheidsregio

uitwerken van het ontwerp of het begelei-

Een van de voordelen van deze constructie

zijn bij de opening geweest en tonen enor-

den van de bouw. Bij de start is ook een

is dat gezamenlijk gebruik wordt gemaakt

me interesse in het initiatief. Ook landelijk

gebruikersgroep ingesteld, waarin van beide

van de faciliteiten. Een voorbeeld is de

is er veel belangstelling: van de Vereniging

partijen twee mensen van de werkvloer

wasplaats voor de brandweervoertuigen. De

Nederlandse Gemeenten, het ministerie van

deelnemen. De gebruikersgroep heeft steeds

brandweer heeft een lekdichte vloer met

Binnenlandse zaken tot aan BHV-opleiders.

over de schouders van de bouwcommissie

een gesloten systeem voor de afvoer van

De gebruikers zijn eveneens enthousiast

meegekeken en tips gegeven. Gaandeweg

het vervuild water. De brandweer gebruikt

over het gebouw en zoeken steeds meer

werd iedereen enthousiaster. Steeds meer

deze wasplaats alleen op zaterdag. Saasen

samenwerking. De onderhoudsman van

ontstond er een houding van ‘hoe kunnen

gebruikt de wasplaats de rest van de tijd om

de brandweer heeft vaak goede tips voor

we zoveel mogelijk samen doen’. Het uit-

te oefenen met blusmiddelen. De resterende

Saasen en ook andersom vindt kruisbestui-

gangspunt was een gezamenlijke oplossing,

blusmiddelen worden dan netjes via het

ving plaats. Kennis delen vindt op de werk-

waarvan alleen werd afgeweken als het echt

gesloten systeem afgevoerd.

plek plaats. Een gedachte die prima past

niet anders kon. De gebruikersgroep is ook

Een ander voorbeeld is het parkeerterrein.

bij de bedrijfsfilosofie van Arno en Patrick

nu nog actief en komt met ideeën voor ver-

Saasen heeft behoefte aan veel parkeerter-

Saasen (JdH).

betering en verdere samenwerking.

rein, de brandweer heeft veel oefenterrein nodig. Die twee behoeften zijn gecombi-

Prijzen voor duurzaamheid

neerd. De parkeerplaats van Saasen wordt

Duurzaamheid was dus een belangrijk argu-

gebruikt als oefenterrein voor de brandweer.

ment voor de gemeente om met Saasen in

Om te zorgen dat de brandweer altijd onge-

zee te gaan. Twee partijen die optimaal

hinderd kan uitrukken en om de privéauto’s

gebruikmaken van één gebouw. Daarnaast

kwijt te kunnen, zijn tien plekken gereser-

is ook bij de keuze van materialen naar

veerd in de nabijheid van de ingang van de

duurzaamheid gekeken. Er zijn veel natuur-

brandweerkazerne. Daarop wordt ook toege-

lijke materialen gebruikt, zoals zink en

zien. Als Saasen ziet dat iemand op de gere-

duurzaam hout. De verwarming en koeling

serveerde brandweerplekken staat, wordt de

komen uit de grond. Het gebouw zit ver

cursist verzocht de auto op het parkeerter-

boven de GPR-norm (norm voor duurzaam

rein te zetten. De cursist is altijd bereid dat

bouwen) van de gemeente, want de gemeen-

te doen, want op het parkeerterrein wordt

te wilde ook een voorbeeld stellen.

de auto bewaakt en daarbuiten niet.

Het gebouw is door de gemeente voorgedragen voor een duurzaamheidsprijs op

Positieve reacties

provinciaal niveau, de Frans Hoebenprijs.

Regionaal is er veel interesse voor dit pro-

Milieudefensie heeft het gebouw al vereerd

ject en zijn de reacties enthousiast. De regi-

met de ‘De gouden gorilla’, een prijs voor al

onale brandweer reageerde aanvankelijk net

het duurzaam hout dat erin is verwerkt.

zo als het korps zelf: “Wie komt er nou met

Overzicht adverteerders Haagen Fire Training Products

02

Trigion Safety Opleidingen

02

PreSafe B.V.

54

NIVI

54

Consultancy Crisisbeheersing

55

B&V Bedrijfshulpverlening

55

Defibrion

56

een dergelijk krankzinnig idee?” Die reactie is omgeslagen naar “Geweldig! Innovatief!”.

NIBHV Veiligheid 51 2012

53

ONVE I L I G H EI D

Fire Escape Mask Eindelijk veilig & voordelig vluchten bij brand!

Iedereen komt wel eens situaties tegen die overduidelijk erg onveilig zijn, of die absoluut niet door de beugel kunnen. De rubriek ONVEILIGHEID vraagt er aandacht voor. De redactie

40 minuten bescherming

van VEILIGHEID verzoekt oplettende lezers foto’s te maken van

Voldoet aan EN 403:2004

onveilige situaties. Via plaatsing in de rubriek ONVEILIGHEID kan een cadeaubon van 25 euro worden verdiend. Foto’s met

Voorzien van CE keur

begeleidende uitleg kunnen, bij voorkeur digitaal, opgestuurd worden naar de redactie, e-mail: redactie@nibhv.nl, t.a.v. Jan Kooijman.

Jo van der Staal uit Sas van Gent ging vorig jaar op vakantie naar Madeira. Begin van dat jaar vonden er op dat Portugese (bloemen) eiland hevige modderlawines plaats met ernstige gevolgen voor de infrastructuur. Op een dag bleek een doorgaande boulevard plotseling afgesloten te zijn. Werklieden waren bezig om met behulp van een telescoopkraan de door een modderstroom afgebrokkelde rotsflank te herstellen.

€ 27,90

Dealer worden?

Informeer naar de mogelijkheden.

excl. 19% BTW

Jo werd getroffen door de manier waarop door vier mensen vanuit één werkbakje werd gewerkt.

Hij zoomde in en de haren rezen hem letterlijk ten berge.

Drie van de vier werklieden hebben weliswaar een gordel aan, maar deze zijn volgens Jo niet goed gesnoerd en nergens vastgemaakt. Twee man staan los op het hekje

Vennestraat 12 2161 LE LISSE T 0252 419247 F 0252 419479 E info@bhvtotaal.nl I www.bhvtotaal.nl

GOEDKOOPSTE

AED

VAN NEDERLAND

< 67 ),:;,3 50 53 >>> 50=

van de bak, één staat niet gezekerd buiten de bak als een klimgeit op een smalle richel. Verder lijken hijsbak en hijsvoorziening nogal gedateerd. Jo heeft zijn twee foto’s zeer toepasselijk ‘onveiligheid

Á849,-

ten top’ genoemd.

excl. 6% BTW

Een AED redt levens van slachtoffers van een hartstilstand en mag eigenlijk nergens ontbreken. Daarom biedt NIVI deze Telefunken AED aan voor de laagst mogelijke prijs. Slechts ¼849,- ex 6% btw!

Meer weten? Bel 0596 680 255 of ga naar www.nivi.nl Nederlands Integraal Veiligheids Instituut t 0596 680 255 e info@nivi.nl | www.nivi.nl

54

Wil jij Instructeur BHV worden?

Volg bij ons de beroepsopleiding (NIBHV gecertificeerd) Zowel onderdeel eerste hulp (EH) als brand en ontruiming (BO)

Voor meer informatie:

Alleen BHV/Ploegleider als vooropleiding vereist

kijk op www.ccb-groep.nl

In 8 dagen (EH) of 10 dagen (BO) inclusief examens

mail naar opleiding@ccb-groep.nl

Zeer hoog slagingspercentage Cursusgeld € 1.950 (EH) en € 2.500 (BO)

of bel: 020 - 528 6889

CCB Groep Amsterdam, opleidingsinstituut met 10 jaar ervaring,

(vraag naar Monique Holling

goed bereikbaar met OV en auto (bushalte voor de deur en gratis parkeren)

of Jan Hemmers).

opleidingen

advies arbo

advies brand & ontruiming

Voor meer informatie: 0168 - 33 54 45 of www.partnersinveiligheid.nl

Instructeursopleidingen Bedrijfshulpverlening: ‘Brand en Ontruiming’ of ‘Eerste Hulp’ Twee unieke, door de NIBHV erkende opleidingen waarin u alles leert over: ‡ Essentiële BHV-kennis ‡ Didactische vaardigheden ‡ Lessituaties vormgeven ‡ Uw BHV-organisatie Door de aanpak met ‘blended learning’ combineert u online, schriftelijke en persoonlijke leermogelijkheden voor een optimaal resultaat. Door de zeer realistische en praktijkgerichte opdrachten werkt u gericht aan uw instructeursvaardigheden.

TIP!

Volg ook onze opleiding voor Coördinator Hoofd Bedrijfshulpverlening en V leer le alles over het effectief sturing geven aan BHV in uw organisatie.

Als één van de Nederlandse Nederla voorlopers op het gebied van veiligheid bieden wij u een compleet pakket met veiligheidsoplossingen: ‡ Bedrijfshulpverlening: maatwerkopleidingen waarbij risico’s getraind worden. ‡ Brandbeveiliging: levering, controle en onderhoud van EHBO-, BHV- en brandbestrijdingsmiddelen. ‡ Consultancy: BHV- en ontruimingsplannen met duidelijke instructies en plattegronden. ‡ RI&E: uw (rest)risico’s duidelijk en concreet in kaart brengen. ‡ Security: de bindende factor voor beveiliging van mensen en goederen.

Toonaangevende veiligheid in al haar facetten: dat is de kracht van B&V Partners in Veiligheid. bedrijfshulpverlening I brandbeveiliging I consultancy I safety I ri&e

HeartSine Samaritan PAD 500P De enige AED die real-time feedback geeft gebaseerd op de cardiac output tijdens de reanimatie Samaritan PAD 500P Met de Samaritan PAD 500P bent u verzekerd van een optimale reanimatie.

De PAD 500P analyseert als enige AED de specifieke gegevens van de patiënt en geeft real-time feedback op de cardiac output tijdens de reanimatie met duidelijk gesproken instructies zoals ‘Druk sneller’, ‘Druk langzamer’, ‘Druk harder’ of ‘Goede compressies’. Hiervoor hoeven geen extra sensoren of extra pads op de patiënt aangebracht te worden.

Druk sneller Druk langzamer Druk harder Goede compressies

Tevens geeft de PAD 500P door middel van oplichtende LED’s duidelijk weer of de borstcompressies op de meest effectieve manier worden uitgevoerd. Voor het gebruik zie ook de demonstratievideo op www.defibrion.nl

Samaritan PAD 300P De Samaritan PAD 300P is één van de meest verkochte AED´s ter wereld dankzij zijn zeer aantrekkelijke prijs/kwaliteit verhouding.

De Samaritan PAD 300P heeft dezelfde specificaties als de Samaritan PAD 500P, echter zonder de real-time feedback op de uitgevoerde reanimatie.

GRATIS AED trainer voor NCO’s Defibrion stelt de HeartSine AED trainer gratis een half jaar beschikbaar aan NCO’s (Niet Commerciële Opleiders, zoals bijvoorbeeld EHBO-verenigingen). Deze actie is gekoppeld aan een unieke spaaractie voor gratis HeartSine producten. Bel ons voor meer informatie of mail naar sales@defibrion.nl

AED’s die levens redden

Distributeur voor de Benelux en Frankrijk: Defibrion BV, Groningen Tel. (050) 311 60 85 Fax (050) 311 70 79 www.defibrion.nl sales@defibrion.nl