12
|
auschwitz bulletin
|
ja argang 62 # 1
‘Auschwitz’ van generatie op generatie een adembenemende roman — d O O r B E R TJ E L E U W
Hoe zou je Overal en Altijd Weer, de adembenemende roman van Michel Laub, kunnen noemen? Een ‘memoir’?, een autobiografische verhandeling? Is het een bekentenisroman? Of wellicht het verslag van een ‘rite de passage’? Vermoedelijk is het dat allemaal tegelijk, dit verhaal over het effect van ‘Auschwitz’ tot in het derde geslacht.
r ec en s i e
‘Een paar dingen die ik weet over mijn grootvader’; ‘Wat ik weet over mijn vader’; ‘Wat ik weet over mij zelf’. Dit soort titels geeft Laub aan de hoofdstukjes in zijn boek, waarbij hij in korte fragmenten situaties weergeeft uit de levens van deze drie mannen. Aanvankelijk lijken de fragmenten een wat brokkelig geheel te vormen, maar dat gevoel verdwijnt als je je realiseert dat die stijlfiguur vermoedelijk een metafoor is voor hoe een kind de wereld in al zijn onsamenhangendheid waarneemt. Geleidelijk aan ontwaar je als lezer hoe evident ‘Auschwitz’ de rode draad is in dit verhaal. SCHRIFTJES ‘Mijn grootvader praatte
niet graag over het verleden.’ Zo begint het boek. En de verklaring: hij was een Jood, zat als jonge man in Auschwitz, overleefde als enige zijn familie, emigreerde naar Brazilië en misschien, zegt de schrijver, is een levenslange herinnering aan Auschwitz nog wel een ergere gevangenis dan die waarin hij heeft gezeten. De grootvader heeft wel schriftjes nagelaten. Zestien schriftjes in totaal waarin hij zijn leven in Brazilië optekent in teksten die doen denken aan lemma’s uit een encyclopedie, zonder duidelijk onderling verband. Over wat er aan zijn Braziliaanse leven voorafging, waar hij voordien woonde, school ging, over zijn familie, en ook over Auschwitz: geen woord. De schriftjes beginnen op de dag van aankomst in Brazilië, in Porto Allegre, over het drinken van een glas melk.
