9.4 Financieel toezicht

Deze paragraaf behandelt de omgang met de financiële rapportages van het bestuur. Deze zijn onmisbaar voor het toezicht van de raad op het gevoerde beleid. De algemene aandachtspunten bij dit toezicht worden in de NCGC als volgt samengevat:

• de realisatie van de doelstellingen van de vennootschap; • de strategie en de risico’s die zijn verbonden aan de activiteiten van de onderneming; • de opzet en de werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen; • het verslaggevingsproces; • de naleving van wet- en regelgeving; • de verhouding met de aandeelhouders; • de voor de onderneming relevante maatschappelijke aspecten van ondernemen.

Het gebruik van kengetallen in de rapportages van het bestuur is een algemeen gangbare methode om op overzichtelijke wijze de voortgang kernachtig te rapporteren. Deze kengetallen zijn ijkpunten die vanuit verschillende invalshoeken een veelheid aan bondig weergegeven informatie verschaffen over de mate waarin de activiteiten van de onderneming leiden tot realisatie van gestelde doelen. Het betreft zowel financiële als niet-financiële parameters. De niet-financiële kerncijfers zijn veelal ratio’s die toezien op de operationele processen binnen de onderneming. De financiële kerncijfers reflecteren de financiële gezondheid van de onderneming. Hierna wordt met name ingegaan op de financiële kengetallen en kengetallen die directe gevolgen hebben voor de resultaten van de onderneming.

Commissarissen kunnen vanuit hun toezichtrol niet volstaan met het uitsluitend monitoren van kerncijfers. Ook moet zichtbaar zijn hoe de gerapporteerde kerncijfers zich verhouden tot zijn opzichte van de jaarbudgetten en de voorgaande perioden. Voor een goed begrip van de (financiële) gang van zaken en ontwikkelingen is bovendien een heldere analyse van het bestuur bij de rapportage van de cijfers gewenst.

Uitgangspunt is dat de raad van commissarissen zelf moet aangeven op basis van welke kengetallen hij een beeld wil krijgen van de gang van zaken en de resultaten. Het verdient aanbeveling dat dit gebeurt in een brainstormsessie met het bestuur waarin wordt afgesproken welke ratio’s door de bestuurder gerapporteerd zullen worden. Op dat moment kan dan tevens besproken worden op welke wijze de eerder geformuleerde businessparameters en KPI’s meetbaar worden gemaakt.

De effectiviteit van het sturen op kengetallen valt of staat met enerzijds de normen die worden gehanteerd bij de toetsing van de gerealiseerde kencijfers en anderzijds kennis en inzicht in de factoren die de kengetallen kunnen beïnvloeden. De kengetallen moeten aangeven of wordt voldaan aan vastgestelde doelstellingen en in hoeverre hiervan wordt afgeweken. Kortom, de vraag of de bedrijfsvoering succesvol is geweest. Daarom moet er bij de uitwerking van de strategie ook nagedacht worden over de stappen waarin de strategie zal worden gerealiseerd. Op deze wijze ontstaan tussentijdse evaluatiemomenten waarop de realisatie kan worden vergeleken met de vooraf gedefinieerde tussentijdse doelstellingen.

Algemene kengetallen

De meeste jaarverslagen van ondernemingen bevatten een aantal kengetallen met betrekking tot de ontwikkelingen in de onderneming en de stand per rapportagedatum. Vrij gebruikelijke kengetallen zijn bijvoorbeeld omzet per medewerker, de brutomarge en de operationele kasstroom. Enkele daarbij veel gebruikte ratio’s worden kort beschreven.

EBIT (of EBITDA) in procent

De term EBIT staat voor earnings before interest and taxes, ook wel bekend onder de term bedrijfsresultaat. Dit betreft de omzet onder aftrek van alle kosten en exclusief rentebaten en -lasten en winstbelastingen. Dit is ook het geval bij de term EBITDA, maar hierbij worden ook de afschrijvingslasten en bijzondere waardeverminderingen buiten beschouwing gelaten.

Rentabiliteit eigen vermogen in procent

Deze ratio toont de verhouding tussen het nettoresultaat over het boekjaar ten opzichte van het eigen vermogen van de onderneming. Op dit kengetal zijn diverse variaties mogelijk, bijvoorbeeld de rentabiliteit op het totale geïnvesteerde vermogen.

Solvabiliteit in procenten

De solvabiliteit geeft aan in welke mate een onderneming kan voldoen aan haar financiële verplichtingen op langere termijn. De solvabiliteit kan op twee manieren worden bepaald. Enerzijds door het eigen vermogen uit te drukken in een percentage van het balanstotaal. Anderzijds kan dit worden bepaald door het eigen vermogen uit te drukken in een percentage van het vreemd vermogen. Voor dienstverlenende organisaties zonder winststreven, bijvoorbeeld in de gezondheidszorg, wordt vaak gebruikgemaakt van een zogenaamde budgetratio, zijnde de verhouding tussen het eigen vermogen en de totale (subsidie)opbrengst.

Liquiditeit

De liquiditeit geeft aan in hoeverre een onderneming terstond aan haar financiële verplichtingen kan voldoen. Voor het monitoren hiervan bestaan verschillende ratio’s.

Current ratio

De current ratio geeft aan in hoeverre de kortlopende schulden uit de kortlopende vorderingen kunnen worden betaald. Een gezonde waarde voor dit kengetal ligt boven de 1.

Debt coverage ratio

Deze ratio laat zien of de onderneming haar rente- en aflossingsverplichtingen kan voldoen. Hoe hoger deze ratio, des te gemakkelijker kan een onderneming een externe financiering aantrekken.

Veel kengetallen zijn algemeen toepasbaar op ondernemingen ongeacht hun branche. Verder bestaat er een veelheid aan meer specifieke kengetallen die alleen toepasbaar zijn op specifieke branches, zoals bijvoorbeeld: • bezettingsgraad van onroerend goed en van bijvoorbeeld zorginstellingen; • productiviteit van personeel bij uren-gerelateerde dienstverleners; • uitvalpercentage in productieprocessen.

Bij dit alles dient voorop te staan dat de onderneming een goed functionerende samenstelling van de administratieve organisatie en interne beheersing moet hebben. Dit is de zogenaamde AO/IC die moet waarborgen dat er geen ongewenste beïnvloeding van de rapportages en kengetallen kan plaatsvinden. Dit gaat dus over de veelgehoorde vraag of het bestuur in control is. Hiervan dient de raad c.q. de auditcommissie zich te vergewissen in zijn contacten met de externe accountant en de functionaris in de organisatie die de financiën in zijn portefeuille heeft, bijvoorbeeld de CFO of de interne controller.