Het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft de fakkelcampagne Vrijheid geef je door gelanceerd. De fakkel is het landelijke symbool van de thema’s op 4 en 5 mei: herdenken en vieren. In 2012 deden 430.000 kinderen mee die ruim 1,1 miljoen stickers op een kaart hebben doorgegeven met een eigen boodschap over vrijheid. Noor Kotek is een van de kinderen. door Toine Rongen | foto Geert Snoeijer
Familieverhalen
afdoen, ik was in één klap geen Jood meer. Daarna overleefde ik de oorlog al zwervend en bedelend. Dat dank ik, zo ontdekte ik jaren later, aan Hans Calmeyer, een hoge Duitse nazi die talloze Joodse kinderen redde door ze toch een niet joodverklaring te geven. Deze man heeft later postuum een Yad Vashem-onderscheiding gekregen. Mede dankzij hem leef ik nog.”
Guus Meeuwis
T
rots toont de gepensioneerde Rotterdamse arts Wolfgang Kotek (81) de briefkaart die zijn tienjarige kleindochter hem tijdens de fakkelcampagne Vrijheid geef je door toezond. “Lieve opa. U was nog maar dertien toen die rottijd in Nederland begon. Maar wat dapper en moedig van u om op 14 adressen de oorlog te overleven.” De tekst van Noor Kotek doet hem, gek genoeg, denken aan zijn eigen opa. “Die woonde in Polen,” vertelt ‘opa Wolf’ in Amstelveen waar zijn zoon en schoondochter wonen. “Ik zocht hem en zijn familie met vader en moeder in 1937 op, bij het afscheid schonk hij me een joods gebedenboek met daarin de opdracht: ‘Wijd je leven aan het jodendom en geef de boodschap door aan je kinderen en je kleinkinderen!’ Ik heb mijn opa en zijn familie erna nooit meer gezien. Niemand overleefde de oorlog. Daarom grijpt het me zo aan dat Noor de boodschap van de vrijheid nu teruggeeft aan mij, haar opa.”
Wuppertal Wolf woonde met zijn ouders in het Duitse Wuppertal. Leden van de Hitlerjugend sloegen hem in 1936 zo in elkaar dat hij een slagaderlijke bloeding kreeg. Een week na de Reichskristallnacht in 1938 vluchtte Wolf als achtjarige in zijn eentje naar Nederland. “Ik kon gelukkig bij bevriende gezinnen terecht. Mijn moeder bleef in Wuppertal. De Duitsers hadden mijn vader door zijn Poolsjoodse achtergrond in 1938 gevangen genomen en over de grens naar Polen gezet.” Juist toen Duitsland op 1 september 1939 de oorlog begon tegen Polen, zat hij in Nederland. Hij kon niet terug, bleef in Nederland en dook later onder. Tijdens de bezetting kwam ik in 1942 op het Joodse schooltje in Apeldoorn. Om aan de deportaties te ontkomen, diende je een niet joodverklaring te hebben. Maar daarvoor kwam ik niet in aanmerking, ik ben besneden en gold voor de nazi’s als Jood. Maar door een speling van het lot mocht ik op een dag toch mijn ster
Inmiddels is zijn kleindochter thuisgekomen van de joodse basisschool Rosj Pina in Buitenveldert. Noor kust direct haar opa en komt er gezellig bij zitten. Ze begint vrolijk te babbelen als de naam Guus Meeuwis valt, die verscheen onlangs namelijk in haar klas. “Wij roepen en juichen. Maar voor een liedje had hij geen tijd. Hij kwam voor iets anders,” zegt ze. De zanger gaf iedereen een kaart met de fakkelsticker.”Hij zei: ‘Vrijheid geef je op deze manier door’ en vroeg ons een kaart te schrijven voor iemand met een boodschap over vrijheid. Ik dacht direct aan opa. Hij was twee jaar jonger dan ik toen hij naar Nederland vluchtte en ook nog heel jong toen hij zwervend op een oude fiets die tijd overleefde. Wat een moed. Ik weet niet of mij dat gelukt zou zijn.”
Opkomen voor vrijheid Na een hap in haar boterham: “Als opa verhalen vertelt, begrijp ik altijd weer hoe goed we het hier hebben. We hebben een huis, elke dag te eten en leven in een vrij en rijk land. Als er dan iets vervelends gebeurt, zoals tijdens de avondvierdaagse toen enkele leerlingen van een christelijke school ons uitscholden, denk ik: Waar slaat dat nou op? Wees toch blij.” Ook in haar klas en op school gebeuren weleens minder leuke dingen. “Soms worden kinderen gepest en dan neem ik het voor ze op.“ Noor wil later rechter worden of als politieagent te paard opkomen voor de vrijheid. Maar eerst gaat ze samen met opa de hond in hun wijk uitlaten. “Lekker genieten,” zeggen ze bij het afscheid.
Kinderen en het fakkeltje De fakkelcampagne is erop gericht dat iedereen in Nederland het fakkeltje draagt. Het fakkeltje is het symbool van 4 en 5 mei. Zo kan men laten zien dat men zich verbonden voelt met herdenken op 4 mei en vieren op 5 mei. U kunt het fakkelspeldje bestellen. Ga naar www.4en5mei.nl
39