październik - grudzień 2013
MAGAZYN
OGRODOWE SZKLARNIE KONIEC SEZONU W WARZYWNIKU Jesień w sadzie Plony na zdjęciach Hotele dla owadów
• październik-grudzień 2013
Drodzy Czytelnicy
S
ądząc po zdjęciach nadesłanych na konkurs „Pochwal się swoimi plonami” (str. 12) – jesień to dla większości z nas radosny czas zbiorów i obfitości. Kolorowe warzywa sortujemy i znosimy w skrzyniach do spiżarni pachnącej świeżo zebranymi jabłkami. Półki zastawione słoikami ... - można będzie z pełnym brzuszkiem przetrwać zimę, a świąteczny stół aż ugnie się pod ciężarem zdrowych potraw przygotowanych z własnych produktów. W czasach, gdy sklepowa żywność produkowana jest masowo na odległych kontynentach - słoiczek własnego dżemu lub buteleczka z ognistą nalewką przyrządzoną z własnych owoców są po prostu bezcenne. Pomimo nawału pracy i dosyć krótkiego czasu, aby ogarnąć ogród i przygotować go do zimowego snu – jesień jest też czasem odprężenia po kończącym się już sezonie. Wielu z nas w głębi serca jest zadowolonych i dumnych ze swoich dokonań, i czuje się dobrze z myślą o nadchodzącym dużymi krokami czasie zimowego odpoczynku. Jesień to dla ogrodu także czas podsumowań. Przejdźmy się po nieprzykrytym jeszcze śniegiem warzywniku i wzdłuż rabat - przypomnijmy sobie wiosnę oraz lato ... jak to było? Czy chcielibyśmy coś zmienić? Czy jesteśmy zadowoleni z sezonu?
Katarzyna Bellingham Jolanta Piekarz
www.NaOgrodowej.pl
październik - grudzień 2013 •
SPIS TREŚCI
W ogrodowej szklarni........4 zdjęcia konkursowe: ”Pochwal się plonami”........12 Jesienny sad..............................36
• Jabłk a..........................................................38 • Śliwki............................................................42 •Gruszki.....................................................44
Koniec sezonu w warzywniku........................48
• Warzywa korzeniowe.........................52 •Dynie.............................................................56 •Warzywa k apustne................................64 •Zioła.............................................................66
Ptasia stołówk a - ziarna słonecznik a.............................70 Hotel dla owadów...............76 Ogrody czytelników: Eksperyment Warzywnik ...84 Hipeastrum dobre na zimę......................................102
• październik-grudzień 2013
OGRODOWA
W ogrodowej szklarni
październik - grudzień 2013 •
CIEPLARNIA
• październik-grudzień 2013
OGRODOWA
październik - grudzień 2013 •
CIEPLARNIA
W ogrodowej szklarni
J esienne chłodne noce, wiatry i zimne deszcze kończą życie wielu ciekawych
roślin doniczkowych uprawianych na balkonach i tarasach, albo w ogrodzie. Stopniowo, ale nieubłaganie zamierają pelargonie, fuksje czy lantany, które w ciepłym klimacie kwitłyby jeszcze miesiącami. Definitywnie rozprawia się z nimi mróz, chyba że …mamy ogrodową ogrzewaną szklarnię albo ogród zimowy, gdzie możemy te wieloletnie rośliny przechować przez
zimę. Chroniąc w szklarni kwiaty doniczkowe przedłużamy ich kwitnienie, a co najważniejsze nie musimy wiosną kupować nowych roślin, aby udekorować letni ogród lub taras. Często wystarczy odmładzające cięcie na wiosnę, aby kwiaty od pierwszych słonecznych dni były już dekoracyjne. Starsze okazy wielu gatunków są również znakomitym źródłem sadzonek, z których w tani sposób przygotujemy nowe rośliny.
• październik-grudzień 2013
OGRODOWA
Sama szklarnia, a także ogród zimowy
może być także ciekawym miejscem w czasie lata. Rośliny ciepłolubne będą się tam czuły bardzo dobrze, jeśli zapewnimy im właściwą wilgotność i wietrzenie w czasie największych upałów. Zabezpieczone przed wiatrem i ulewnymi deszczami będą miały bardzo korzystne warunki do wzrostu. To szczególnie dobre miejsce dla różnego rodzaju kolekcji, w których każda roślina jest unikalna i cenna.
październik - grudzień 2013 •
CIEPLARNIA
Rośliny ozdobne w szklarni możemy ustawiać warstwowo,
na stołach i schodkowych półkach, dbając o właściwy dostęp światła dla poszczególnych gatunków. I tak w najbardziej słonecznym miejscu powinny znaleźć się sukulenty i kaktusy. Bardzo widnego miejsca będą potrzebować także pelargonie. Dalej od źródła światła możemy ustawić fuksje i begonie, najmniej słońca potrzebują paprocie. Pamiętajmy, że zmniejszona ilość światła w sezonie jesienno-zimowym wpływa na znaczne spowolnienie czynności życiowych roślin. Ważne, aby podlewać je odpowiednio do potrzeb - bo nawet w cieplarni zima to jednak okres przynajmniej względnego spoczynku.
• październik-grudzień 2013
OGRODOWA
Na zimowe kwatery do szklarni zabieramy: PELARGONIE
FUKSJE
KLONIKI
październik - grudzień 2013 •
CIEPLARNIA
GRANATOWCE FIGOWCE
AGAWY OLEANDRY
• październik-grudzień 2013
ZDJĘCIA
Najpiękniejsze zdjęcia w konkursie: Pochwal się plonami
Bardzo dziękujemy za przepiękne zdjęcia konkursowe, które docierały NaOgrodową razem z kończącym się sezonem. Wasze plony są prawdziwie bogate i tak wspaniale się prezentują, że trudno było wybrać najpiękniejsze fotografie. Dlatego przedstawiamy zdjęcia nie tylko laureatów, ale również wyróżnienia, które są po prostu oczywiste. Popatrzcie jeszcze raz na efekty Waszej ogrodniczej pracy i już zbierajcie siły na następny sezon - bo przecież warto!
październik - grudzień 2013 •
KONKURSOWE
WYRÓŻNIENIE Jolanta Darska
• październik-grudzień 2013
ZDJĘCIA KONKURSOWE
I MIEJSCE Danuta Olejko
październik - grudzień 2013 •
• październik-grudzień 2013
ZDJĘCIA KONKURSOWE
II MIEJSCE Marina Chisari
październik - grudzień 2013 •
• październik-grudzień 2013
ZDJĘCIA
październik - grudzień 2013 •
KONKURSOWE
III MIEJSCE Łukasz Skop
• październik-grudzień 2013
ZDJĘCIA
październik - grudzień 2013 •
KONKURSOWE
WYRÓŻNIENIE Maja Towarek
• październik-grudzień 2013
ZDJĘCIA
WYRÓŻNIENIE Klaudia Koszela
październik - grudzień 2013 •
KONKURSOWE
• październik-grudzień 2013
ZDJĘCIA
październik - grudzień 2013 •
KONKURSOWE
WYRÓŻNIENIE Ewa
• październik-grudzień 2013
ZDJĘCIA
WYRÓŻNIENIE Małgorzata Oszust
październik - grudzień 2013 •
KONKURSOWE
• październik-grudzień 2013
ZDJĘCIA KONKURSOWE
WYRÓŻNIENIE Katarzyna Lewandowska
październik - grudzień 2013 •
www.twojogrodnik.pl
www.twojogrodnik.pl
• październik-grudzień 2013
ZDJĘCIA
październik - grudzień 2013 •
KONKURSOWE
WYRÓŻNIENIE Katarzyna Tokarska
• październik-grudzień 2013
ZDJĘCIA
WYRÓŻNIENIE Monika Gołoś
październik - grudzień 2013 •
KONKURSOWE
• październik-grudzień 2013
ZDJĘCIA
WYRÓŻNIENIE Elżbieta Tomczyńska
październik - grudzień 2013 •
KONKURSOWE
• czerwiec - lipiec 2013
JESIENNY SAD
W sadzie jesienią...
październik - grudzień 2013 •
Tak pisze Maria Konopnicka o wyjątkowo
„Jesienią, jesienią Sady się rumienią: Czerwone jabłuszka Pomiędzy zielenią. Czerwone jabłuszka, Złociste gruszeczki Świecą się jak gwiazdy Pomiędzy listeczki…”
malowniczych, jesiennych plonach, które zbieramy w sadach. Wędrując wśród drzew obsypanych owocami jeszcze nie myślimy o smakach, a mimo to nastrój szczerej radości udziela się każdemu, kto choć na chwilę zajrzy do jesiennego sadu. Choć jabłonie, grusze i śliwy plonują już od sierpnia, to na wrzesień i październik przypada czas największej obfitości. Tę obfitość trzeba jak najskrupulatniej wykorzystać, na bieżąco i na zapas. Szczególnie, jeśli posiadamy własne owoce – najwartościowsze, jeśli były uprawiane ekologicznie.
• czerwiec - lipiec 2013
JESIENNY SAD
październik - grudzień 2013 •
Urodzaj na jabłka
Z
anim przystąpimy do przygotowywania zapraw, marmolad i przecierów z jabłek, zorientujmy się, czy posadzone w sadzie odmiany rodzą owoce deserowe, czy przeznaczone na przetwórstwo. Jabłka deserowe najlepiej smakują na surowo. Ich miąższ zwykle posiada wiele cukrów, często bywa twardy, a nawet ‘chrupki’. Takie jabłka zwykle gorzej poddają się obróbce termicznej, a w ciastach i przecierach mają mniej wyrazisty smak. Najsmaczniejsze odmiany wśród polecanych na przetwory to Antonówka zwykła i Antonówka Półtorafuntowa o ogromnych owocach, a także Boiken i Szara Reneta, ale sprawdzi się także dojrzewająca latem Papierówka (byle nie była zbyt miękka), i jesienna Kronselska. W słoikach zamykamy jabłkowe przeciery i marmolady, gotową masę jabłkową na szarlotkę, soki i kompoty. Bardzo dobrze smakują również jabłko-
we chrupki, które uzyskujemy z dokładnie wysuszonych, cienkich plasterków jabłek – trzeba je tylko zabezpieczyć przed wilgocią w szczelnym pojemniku. A na zimowe kompoty przyda się nawet mniej starannie przygotowany susz jabłkowy. Jabłka to także surowiec na domowe wina i ocet. Wiele jesiennych odmian jabłek nadaje się do długiego przechowania – o ile zapewnimy im właściwe warunki. Kiedyś antonówki albo kosztele z przydomowego sadu trafiały np. na nieogrzewane strychy, gdzie ułożone jedną warstwą na czystej słomie nadawały się do zjedzenia jeszcze w grudniu lub styczniu. Warto pamiętać, że warunkiem powodzenia w przechowywaniu jabłek jest zapewnienie im niskiej temperatury – najlepiej kilka stopni powyżej zera. Zapasy trzeba też systematycznie przeglądać, aby usuwać owoce, które zaczynają się psuć.
• październik-grudzień 2013
JABŁKA
J
abłka, których nie wykorzystamy na przetwory, ani nie planujemy ich przechowywania, zużywamy na bieżąco. Wiadomo, że mało kto oprze się zapachowi pieczonej szarlotki albo smakowi racuchów z jabłkami. Do ciast możemy wykorzystać jabłka świeżo opadłe, a nawet lekko uszkodzone, jeśli odkroimy część nie nadającą się do spożycia. Pod ręką warto zawsze mieć sprawdzony przepis na szarlotkę. Masa jabłkowa dobrze smakuje na kruchym, słodkim cieście. Przepis można wykorzystać zarówno jesienią, gdy używamy świeżych jabłek, jak i później, gdy do dyspozycji mamy tylko jabłkowe przeciery.
październik - grudzień 2013 •
Szarlotka wyśmienita z kronselek, na kruchym cieście, z dodatkiem cynamonu
Składniki na kruche ciasto: 3 szklanki mąki pszennej, 1,5 szklanki cukru 25 dag masła lub margaryny 2 żółtka, 0,5 szklanki śmietany
Pozostałe składniki:
2 kg kronselek (Kronselska) 0,5 szklanki cukru pudru garść rodzynek lub innych bakalii cynamon
Sypkie składniki na ciasto mieszamy, następnie dodajemy masło i siekamy je nożem razem z mąką i cukrem. Po dodaniu śmietany i żółtek ciasto dokładnie wyrabiamy, a gdy jest już gładkie i jednorodne, zawijamy w folię i odkładamy na godzinę do lodówki. W tym czasie obieramy kronselki ze skórki, kroimy na połówki lub ćwiartki, usuwamy gniazda nasienne. Wychłodzone ciasto wałkujemy i układamy w formie do pieczenia. Na wierzch sypiemy garść bakalii, a następnie ciasno układamy cząstki surowych jabłek lub przesmażoną masę jabłkową. Posypujemy cynamonem i wkładamy do piekarnika rozgrzanego do 200 stopni C. pieczemy około jednej godziny. Po wyjęciu ciasta i lekkim przestudzeniu posypujemy je cukrem pudrem – większą ilością, jeśli użyliśmy surowych jabłek, albo mniejszą, jeśli cukier dodaliśmy do jabłek w czasie smażenia. Czy wiesz, że… aby uniknąć problemów z wyrośnięciem ciasta, wystarczy dodać do składników pół łyżeczki proszku do pieczenia.
• październik-grudzień 2013
JESIENNY SAD
Śliwkowy Ambaras...
październik - grudzień 2013 •
,
S
liwki najczęściej zjadamy na surowo – zresztą wiele odmian wyhodowano właśnie z taką myślą. Gdy nie sposób zjeść wszystkiego co urośnie – a w latach urodzaju drzewa bywają dosłownie oblepione owocami – przygotowujemy śliwkowe kompoty, śliwki w occie lub mrozimy porcje owoców do zimowego wykorzystania. Jeśli mamy w ogrodzie śliwki węgierki, to koniecznie smażymy pyszne powidła, które są kwintesencją śliwkowego smaku. Węgierki również wydają się najlepsze do knedli śliwkowych i wspaniale smakują w różnych śliwkowych ciastach: w drożdżowej babie i na kruchym placku. Pyszną tartę ze śliwkami upieczemy wykorzystując przepis na szarlotkę – wystarczy jedynie zastąpić ćwiartki jabłek połówkami śliwek, które ciasno układamy na kruchym podkładzie. Cała reszta bez zmian –cynamon ze śliwką współgra również znakomicie. I tu znowu najlepiej sprawdzą się śliwki węgierki. Zatem, jeśli jeszcze nie rosną w sadzie – trzeba je niezwłocznie posadzić. Przyniosą wiele pożytku.
• październik-grudzień 2013
JESIENNY SAD
Słodka Gruszka do Fartuszka...
październik - grudzień 2013 •
A
romatyczna i soczysta gruszka Konferencja to moja faworytka wśród grusz. To nic, że trzeba ją obrać przed jedzeniem, jednak tak smacznym miąższem może pochwalić się mało który owoc. Obowiązkowo powinna rosnąć w sadzie przydomowym – nawet w takim malutkim – bo można ją, tak jak i inne grusze rozpinać na murach, płotach i praktycznie dowolnie kształtować. Jej owoce dojrzewają na początku października – w chłodnym miejscu można je przechować jeszcze przez kilka tygodni. Gruszki zrywamy, gdy są jeszcze twarde jak kamień, ale jeśli trafią do ciepłego pomieszczenia – po dwóch, trzech dniach będą już wyśmienite. Zresztą z innymi jesiennymi odmianami postępujemy podobnie. Grusze odmiany Concorde, Lukasówka, Bonkreta Williamsa czy Erica również mają świetny smak, o ile zerwiemy je w odpowiednim terminie (nie za wcześnie!). Większość ma uniwersalne zastosowanie, do bezpośredniego spożycia i na przetwory. Te na przetwory powinny być jeszcze dość twarde – wtedy najlepiej nadają się do słodkiej lub kwaśnej zalewy, albo jako dodatek do wyśmienitej Żurawiny z gruszką do (świątecznych) mięs. Jest to znakomity dodatek na uroczyste przyjęcia, ale warto przygotować kilka słoiczków więcej do wykorzystania w czasie codziennych, rodzinnych posiłków.
‘Konferencja’
‘Lukasówka’
• październik-grudzień 2013
GRUSZKI
Żurawina z Gruszką do (świątecznych) mięs Składniki: 1 kg żurawin lub borówek brusznic 0,5 kg twardych gruszek 0,4 kg cukru goździki lub cynamon 3/4 szklanki wody Czy wiesz, że…zamiast świeżych żurawin można użyć żurawin mrożonych, albo borówek brusznic, również tych zbieranych w lesie.
październik - grudzień 2013 •
Z cukru i wody sporządzamy syrop, a po jego zagotowaniu do-
dajemy przebrane i umyte żurawiny i pokrojone w drobną kostkę gruszki (trzeba je wcześniej obrać). Gotujemy przez około 0,5 godziny często mieszając. Na koniec gotowania dodajemy goździki i/ lub cynamon. Żurawiny mają sporo pektyn, dlatego konfitura ładnie się zagęszcza bez nadmiaru cukru i dodatków żelujących. Gorącą żurawinę przekładamy do wyparzonych słoików, które zakręcamy i odstawiamy do wystygnięcia. Do przechowywania żurawin warto wyszukać niewielkie, ozdobne słoiki, które będziemy mogli postawić na stole bezpośrednio po otwarciu.
• październik-grudzień 2013
KONIEC SEZONU
październik - grudzień 2013 •
W WARZYWNIKU
Zamykamy sezon
w warzywniku Jesienny warzywnik jest nadal kolorowy. W ciepłych pro-
mieniach popołudniowego słońca zaschnięte pędy wielu roślin wyglądają jak klejnoty, wiele warzyw jednak nadal rośnie na rabatach i zdobi ogród różnobarwnym ulistnieniem. Nadchodzą ciekawe miesiące, gdy szron, a później i śnieg jeszcze bardziej przyozdobią warzywnik. Choć piękna, pachnąca i ciepła – polska jesień jest dla ogrodnika zbyt krótka. Na zagonach warzywnych, ziołowych i rabatach z kwiatami ciętymi pracy teraz bardzo dużo, a i w lesie jest co robić przy pielęgnacji drzewostanu. Dodatkowe prace budowlane w ogrodzie też teraz przypominają o swoim istnieniu – październik i listopad mijają okrutnie szybko, a w grudniu często mamy już pierwszy śnieg.
• październik-grudzień 2013
KONIEC SEZONU
Zebraliśmy już wszystkie plony
warzyw korzeniowych, cebulowych i liściowych. Ogromne ilości niepotrzebnych części roślin powędrowały na kompostownik, a dodatkowo nowy kompostownik jest w budowie. Rabaty na kwiat cięty też już gotowe na nowy sezon. Wszystkie oczyszczone zagony otrzymały słuszną dawkę przekompostowanego obornika i zostały lekko przekopane. W sercu już spokój i uczucie zadowolenia z dobrego sezonu w ogrodzie. Kolejny raz udało nam się ‘wyprodukować’ własne, zdrowe pożywienie.
październik - grudzień 2013 •
W WARZYWNIKU
• październik-grudzień 2013
KONIEC SEZONU W WARZYWNIKU
Warzywa korzeniowe
Marchew, seler, buraczki, pietruszka i pasternak stanowią podstawę naszych
jesienno-zimowych zapasów. Będziemy po nie sięgać aż do wiosny. Niektóre z nich można przechować zadołowane w glebie, ale nasze trafiają zazwyczaj do skrzyń umieszczonych w chłodnym, lecz suchym garażu. Pasternak i marchew dobrze czują się ‘zakopane’ na przykład w piasku – układamy je wielowarstwowo w drewnianej skrzyni tak, aby się nie dotykały, a każdą warstwę zasypujemy lekko wilgotnym piaskiem. Pietruszka mogłaby swobodnie przezimować w glebie – szczególnie pod przytulną pierzyną śnieżną, ale wtedy nie moglibyśmy do niej dotrzeć przez kilka długich miesięcy. Podczas zbiorów pamiętajmy jednak, aby zachować w spiżarce tylko zdrowe i nieuszkodzone (przez szpadel lub widły) warzywa.
październik - grudzień 2013 •
• październik-grudzień 2013
KONIEC SEZONU
Nigdy nie spieszymy się z całkowi-
tym wyczyszczeniem warzywnika na zimę. Oczywiście zbieramy wszystko to, co może zginąć w niskich temperaturach lub czego nie będziemy w stanie wyrwać ze zmrożonej gleby, – ale pozostałe rośliny staramy się pozostawić nieruszone aż do wiosny. Wysuszone słoneczniki i fasole pokrywające nasz tunel nie ugną się pod nawałem śniegu (jak większość niskich roślin) i w samym środku mroźnej zimy będą wspaniałym schronieniem dla ptactwa, a naszym oczom zapewnią urozmaicenie na tle ogromnych połaci białego puchu.
październik - grudzień 2013 •
W WARZYWNIKU
• październik-grudzień 2013
Dynie
N
ie wyobrażam sobie warzywnika bez tych kolorowych piękności. Chociaż są kapryśne (boją się chłodu, wymagają obfitego podlewania oraz góry obornika), to i tak każdego roku z wielką przyjemnością wyszukuję ciekawe odmiany, sieję, wysadzam i uprawiam dynie przeróżnych kształtów i wielkości. Ich jesienne zbiory to wielka frajda dla całej rodziny.
październik - grudzień 2013 •
KONIEC SEZONU W WARZYWNIKU
D
ynie wszystkich gatunków i odmian, przed zbiorem powinniśmy pozostawić do całkowitego dojrzenia. Czasami ścina się je nawet po obumarciu większości liści na roślinach - dobrą oznaką gotowości do zbioru jest twarda skórka owoców i lekko popękany u nasady pęd, który zawsze
należy przyciąć ostrym nożem lub sekatorem jakieś 10 cm od dyni. Wszystkie moje dynie przed odłożeniem do spiżarni leżą sobie kilka dni w pełnym słońcu, co pomaga im ostatecznie podeschnąć.
• październik-grudzień 2013
DYNIOWE
Racuchy z dyni
W
chłodnej spiżarce, albo w piwnicy dynie (w całości) mogą poleżeć nawet kilka miesięcy. Co jakiś czas trzeba je przeglądać sprawdzając, czy nie mają oznak chorób i usywać te, które zostały zainfekowane pleśnią. To wartościowe warzywo można przyrządzać na wiele sposobów: duszone, pieczone, marynowane, gotowane i smażone, np. jako apetyczne racuchy.
październik - grudzień 2013 •
SMAKI OGRODU
S
kładniki na racuchy przygotowujemy w następujących proporcjach:
30 dag dyni 1 jajko 10 dag mąki pszennej 1 duża cebula 2-3 łyżki gęstej śmietany sól, pieprz lub cukier olej do smażenia Obraną dynię należy zetrzeć na tarce na drobne wiórki (wtedy racuchy będą miały bardzo ciekawą strukturę), dodać jajko, mąkę i podsmażoną wcześniej drobno pokrojoną cebulę (cebula dla wersji słonej, podobnie pieprz i sól). Dodatek śmietany, sprawia, że masa łatwiej się wyrabia i można z niej ukształtować drobne placuszki (tak jak placki ziemniaczane). Racuchy smażymy na dobrze rozgrzanej patelni, ale ostrożnie, tak aby nie przypalić ich zbyt mocno. Ciemnozłote racuchy najlepiej smakują na ciepło i są ciekawym urozmaiceniem jesienno-zimowej diety.
• październik-grudzień 2013
DYNIOWE
październik - grudzień 2013 •
SMAKI OGRODU
Dynia zapiekana z ziołami
S
łodka, mięciutka dynia zapiekana w piekarniku w ziołowej posypce i polana aromatyczną oliwą z rozmarynem oraz bazylią to prawdziwy przysmak. Dynia świetnie pasuje do jesienno-zimowych potraw i jest bardzo łatwa w przygotowaniu. Można podawać ją jako warzywo do dań mięsnych lub jako lekką przekąskę z zieloną sałatą włoską oraz Parmezanem (tak jak na głównym zdjęciu). Bez dodatku soli i ziół może stanowić zdrowy pokarm dla maluchów. Wykonanie: 1. Dynię myjemy, usuwamy z niej nasiona i kroimy na kawałki – pozostawiamy skórkę. Wkładamy do żaroodpornego naczynia i polewamy oliwą – najlepiej ziołową oliwą z rozmarynem oraz bazylią. Doprawiamy solą i świeżo zmielonym czarnym pieprzem. Całość mieszamy. 2. Siekamy na deseczce i mieszamy ze sobą 1 gałązkę rozmarynu, 3 gałązki tymianku i papryczkę chili (ilość jak kto lubi). Mieszanką ziołową posypujemy kawałki dyni. Całość mieszamy raz jeszcze. 3. Wstawiamy do rozgrzanego piekarnika (200oC) na około 45 minut lub do czasu, gdy dynia jest mięciutka, a zawarty w niej cukier zaczyna się karmelizować. Smacznego!
• październik-grudzień 2013
KONIEC SEZONU
Z nadejściem jesienno-zimowych miesięcy warzywnik staje się pusty i na
pierwszy plan wyłaniają się zagony z roślinami kapustnymi. Latem były jeszcze zbyt małe i często przykryte dla ochrony przed bielinkiem plastikową mikrosiatką, – ale tak od października jarmuż, brukselka i brokuły zaczynają strzelać do góry i stają się największą ozdobą. Na zdjęciu widoczny jest jarmuż z karbowanymi, purpurowymi liśćmi odmiany ‘Redbor’ i klasyczna odmiana o srebrzysto-stalowych liściach o nazwie ‘Nero di Toscana’.
październik - grudzień 2013 •
W WARZYWNIKU
• październik-grudzień 2013
KONIEC SEZONU
Warzywa kapustne
Z
abezpieczone przed głodnymi sarnami i innymi dzikimi zwierzętami podczas najmroźniejszych zimowych miesięcy, rośliny kapustne są w stanie przetrwać nawet duże chłody zapewniając nam super zdrowe źródło żelaza i witamin. Nawet zasypane metrowymi zaspami śniegu, nasze brukselki oraz jarmuż w zeszłym roku nie poddały się ciężkim warunkom. W tym sezonie dołączył do nich brokuł szparagowy, który jest nadal dosyć nietypowym warzywem w naszym kraju. W Anglii nazywa się ‘sprouting broccoli’ - jest to brokuł o licznych, małych kwiatostanach wyrastających z rozgałęzień pędów wzdłuż głównej łodygi, zwieńczony jedną, większą różą – tak jak widać na zdjęciu obok. Brokuł ten jest smaczniejszy i bardziej delikatny od swojego włoskiego kuzyna, którego znamy o wiele lepiej.
październik - grudzień 2013 •
W WARZYWNIKU
J armuż w odmianach stanowi przepiękną ozdobę jesienno-zimowego warzywnika i możemy go śmiało zaliczyć do tzw. ‘super foods’, ponieważ zawiera przeogromną ilość witamin oraz
mikroelementów. Niestety pomimo tego, iż w okresie średniowiecza był jednym z najpopularniejszych zielonych warzyw w całej Europie – dzisiaj w Polsce jest raczej nadal mało znany. Polecam go każdemu ogrodnikowi - jest nadzwyczaj łatwy w uprawie, bo ma małą podatność na choroby i małe wymagania. Jest także świetnym dodatkiem do bukietów!
• październik-grudzień 2013
KONIEC SEZONU
ZIOŁA
Pod koniec sezonu zioła w ogrodzie są
szczególnie zdrowe i bujne, a więc nie dajmy się zmarnować tym drogocennym roślinom - zbierzmy każdy ostatni kwiatek, nasionko, listek. Najpierw zajmijmy się ziołami wrażliwymi na mrozy czyli bazylią, rozmarynem, estragonem, fenkułem oraz koprem. Zróbmy z nich aromatyczne oleje i octy, a słuszną porcję zasuszmy i potem zamknijmy w słojach lub szczelnych plastikowych pojemnikach. Drobno posiekane, a następnie zasuszone liście rozmarynu świetnie nadają się podczas uczty świątecznej jako dodatek do pieczonych mięs oraz warzyw.
Tulipan Stresa
październik - grudzień 2013 •
W WARZYWNIKU
Koper ogrodowy możemy zamrozić,
podobnie jak liście lubczyka, selera oraz natkę pietruszki. Nie zapomnijmy o nasionach kopru, które wspaniale smakują w zupach i marynatach, przydają się także przy robieniu koprowego masła do chleba. W połączeniu z masłem świetnie smakuje także czosnkowy szczypiorek, który można z powodzeniem dodawać do sałatek i kanapek oraz natka pietruszki. Do pietruszki natomiast pasuje estragon – jest to jednak mocno aromatyczne zioło, a więc należy dodawać go do potraw w bardzo małych ilościach.
Lawenda (liście i kwiaty) może przy-
dać się w przy wypiekach ciast i ciasteczek, lub do przygotowaniu aromatycznej kąpieli. Podobnie jest z nagietkiem lekarskim – czy wiecie, że płatki jego kwiatów można dodawać prawie do wszystkiego? A więc zasuszcie, ile się da i w miarę potrzeby dorzucajcie je do ryżu, ryb, omletów, ciast i zup rybnych. Zasuszcie również spore ilości mięty oraz rumianku – ich napary mogą uprzyjemnić każde jesienno-zimowe popołudnie i w dodatku są zdrowe.
• październik-grudzień 2013
KONIEC SEZONU
Aromatyczna kąpiel w ziołach na jesień i zimę
Dobrym sposobem na wykorzystanie
większości świeżych lub suszonych ziół z ogródka, łąki i lasu jest zrobienie z nich aromatycznych saszetek do kąpieli, do wykonania których wystarczy kwadracik gazy (20cm) oraz wstążeczka lub gumka. Gazę rozkładamy na stole i do środka wsypujemy 1 łyżkę stołową mieszanki ziół, a następnie zawiązujemy powstałą w ten sposób kulkę wstążeczką. Oto najlepsze mieszanki na jesienno-zimowe kąpiele: Mieszanka oczyszczająca: • Rozmaryn • Lawenda • Fenkuł Mieszanka relaksująca • Rumianek • Jaśmin • Waleriana • Wiązówka błotna Mieszanka łagodząca dla skóry: • Nagietek • Prawoślaz lekarski • Gwiazdnica pospolita Mieszanka pobudzająca: • Szałwia • Mięta • Melisa
październik - grudzień 2013 •
W WARZYWNIKU
• październik-grudzień 2013
PTASIA
Przygotu
dla
październik - grudzień 2013 •
STOŁÓWKA
uj zapasy na zimę.
a ptaków
Nasiona słonecznika są cennym, bogatym w oleje
i minerały dodatkiem do ptasiej diety. Nic więc prostszego niż uprawa własnego pokarmu! Wystarczy posiać wiosną w warzywniku lub na rabacie paczuszkę nasion, aby późnym latem zebrać plon dla skrzydlatych przyjaciół. I pamiętajcie, że równie dobre są nasiona niskich odmian słonecznika, które bez problemu można uprawiać w małych ogrodach lub nawet w donicach na tarasie czy balkonie.
• październik-grudzień 2013
PTASIA
październik - grudzień 2013 •
STOŁÓWKA
Jak chronić dojrzewające nasiona słoneczników?
Jeśli wśród Waszych słoneczników
latają rozświergotane ptaki, to oznacza to, że ich nasiona są już dojrzałe i gotowe do zbiorów. Aby jednak przetrwały do tego czasu nienaruszone warto zastosować kilka sposobów ochrony przed wiecznie głodnym ptactwem. Dojrzewające nasiona potrzebują słońca oraz swobodnego przepływu powietrza, a więc należy przykryć je czymś lekkim i przezroczystym – do tego celu świetnie nadają się cienkie rajstopy, które można naciągnąć na kwiatostany oraz cienka gaza lub drobna plastikowa siatka (mikrosiatka). Można też pokusić się o przykrycie kwiatów jasnymi papierowymi torbami – nie zawiązujmy ich jednak zbyt mocno, aby powietrze nadal mogło swobodnie docierać do nasion. Torebek foliowych nie stosujemy. Ochronione przed jesiennymi rabusiami ziarna słonecznika będzie można racjonalnie wykorzystać, również na potrzeby ptaków w czasie zimowych miesięcy.
• październik-grudzień 2013
PTASIA
Co warto wiedzieć o ptasiej kuchni?
Ptaki uwielbiają nasiona z więk-
szości odmian słonecznika - zarówno z tych o gigantycznych kwiatach, jak i z najmniejszych, ozdobnych, chętnie zbieranych do bukietów. Do jesiennego ucztowania wystarczy po prostu zostawić w ogrodzie kilka nieściętych główek dojrzałych słoneczników. Ptaki bez problemu znajdą i wyłuskają z nich pożywne pestki.
październik - grudzień 2013 •
STOŁÓWKA
Prawdziwym rarytasem są jednak nasiona obrane z łusek, które niestety są o wiele droższe niż te sprzedawane w całości (około 5zł/kg). Łuskane pestki słonecznika można włączyć do diety podczas mroźnych zimowych dni. Przysmak dla ptaków w szyszce łatwo przygotować samodzielnie, wykorzystując do tego celu również smalec i rozdrobniony chleb. Dokładny sposób na jego wykonanie znajdziecie TUTAJ. Pamiętajmy jednak, iż łuskane pestki słonecznika są bardzo energetycznym pokarmem i powinny być dawane ptakom tylko w niewielkich ilościach.
• październik-grudzień 2013
MIESZKANIA
Komórki do
październik - grudzień 2013 •
DLA OWADÓW
wynajęcia
• październik-grudzień 2013
MIESZKANIA
Zostań Deweloperem, zbuduj dom dla owadów. Zobacz, jakie są najmodniejsze trendy - co się owadom najbardziej podoba...
październik - grudzień 2013 •
DLA OWADÓW
• październik-grudzień 2013
MIESZKANIA
październik - grudzień 2013 •
DLA OWADÓW
• październik-grudzień 2013
MIESZKANIA
październik - grudzień 2013 •
DLA OWADÓW
Zrób To Sam Hotel dla owadów Konstrukcja tego domku dla owadów jest bardzo prosta. • Wystarczy zbić deski z niepotrzebnych już euro palet w ten sposób, aby powstały stabilne, osłonięte od wiatru przestrzenie. • Poszczególne komory trzeba ciasno wypełnić materiałem, który w naturze służy owadom za schronienie. Mogą to być kijki bambusowe, słoma i suche źdźbła trzcin, cegły, doniczki a nawet szyszki. Ważne, aby układając te materiały stworzyć jak najwięcej zakamarków, czyli przytulnych kwater dla dzikich pszczół, złotooków i innych pożytecznych owadów. • Gotowy hotel na stabilnej podpórce najlepiej ustawić w tej części ogrodu, gdzie latem znajduje się najwięcej kwiatów. Ten hotel dla owadów powstał w Ogrodach Pokazowych w Marcinkowie k. Mrągowa
• październik-grudzień 2013
OGRODY
Iza - młoda mama Antka i Witka
oraz autorka pięknego i ciekawego bloga pt. Moje Życie na Wsi, po kilku próbach uprawy własnych warzyw i owoców postanowiła wreszcie założyć wymarzony warzywnik przy samym domu. W odróżnieniu jednak od poprzednich – ten warzywnik miał być nie tylko praktyczny i użytkowy, ale i ozdobny. Zobaczcie jaki raj stworzyła w ciągu jednego sezonu Iza. Sprawdźcie również, co nowego na blogu Izy: my-cottage-life-bubisa.blogspot.com
październik - grudzień 2013 •
CZYTELNIKÓW
Eksperyment: Warzywnik
• październik-grudzień 2013
OGRODY
W
którym momencie życia zdecydowałaś, że chcesz mieć własny warzywnik i czemu?
Mój pierwszy warzywnik powstał zaraz po tym jak przeprowadziłam się na
wieś. Miałam wtedy dość marne pojęcie o uprawie warzyw. Tak naprawdę nie wiedziałam na ten temat nic poza tym, że chcę mieć swoje własne warzywa i owoce. Marzyłam o tym, by po włoszczyznę do zupy nie trzeba było jechać do sklepu, a wystarczyło wyskoczyć do ogrodu…
Jak można się było spodziewać, w moim pierwszym warzywniku poza rzodkiewką nie zebrałam nic … cały opanowany został przez chwasty. Przekonałam się wtedy, że warzywa „same” nie rosną i trzeba o nie trochę zadbać… Po pierwszym niepowodzeniu zarzuciłam temat na kilka lat.
październik - grudzień 2013 •
CZYTELNIKÓW
Mój pierwszy ŚWIADOMY warzywnik powstał po urodzeniu mojego starszego syna (trzy lata temu). Traktowałam go jako pewnego rodzaju pole doświadczalne, uczyłam się co i kiedy siać, które rośliny najlepiej wyglądają zestawione ze sobą i które radzą sobie z naszym klimatem. Sporym minusem tamtego warzywnika była znaczna odległość od domu… Taki eksperyment trwał dwa lata, a przez ten czas dojrzewała we mnie myśl o zrobieniu warzywnika bliżej domu, o charakterze nie tylko użytkowym, ale i ozdobnym…
• październik-grudzień 2013
OGRODY
Jakie były Twoje pierwsze kroki
przy budowaniu warzywnika - od czego zaczęłaś? Co wydawało Ci się najważniejsze?
Budowę
warzywnika zaczęłam zimą 2012/2013 od zrobienia projektu i zgromadzenia nasion. Analizując moje doświadczenia z lat ubiegłych, rozplanowałam nasadzenia i zaczęłam robić rozsady. Za budowę zabraliśmy się bardzo późno, bo dopiero w maju. Ciągle mi się wydaje, że miałam sporo szczęścia i cudownych zbiegów okoliczności, że zdążyłam na czas by coś jeszcze posiać w tym roku ... Ale najważniejsze… najważniejsze są chęci!
październik - grudzień 2013 •
CZYTELNIKÓW
• październik-grudzień 2013
OGRODY
Co było dla Ciebie najtrudniejszym wyzwaniem? Zdążyć ze wszystkim na czas. Z budową warzywnika po pierwsze (dopiero pod ko-
niec maja i na początku czerwca zaczęłam siać pierwsze warzywa i wysadzać rozsady), a po drugie zdążyć ze wszystkimi czynnościami pielęgnacyjnymi. Przy dwójce małych dzieci nie było to łatwe…
październik - grudzień 2013 •
CZYTELNIKÓW
Co sprawia Ci największą przyjemność, jeśli chodzi o warzywnik? Wszystko mi sprawia przyjemność! Nawet pielenie! Nie ma dnia, żebym choć na chwilę nie weszła do ogrodu popatrzeć, co nowego….
• październik-grudzień 2013
OGRODY
Czy wierzysz w ogrodnictwo ekologiczne? O tak! Do nawożenia warzywnika używam mieszanki kompostu i obornika.
W jednym wielkim „kompostowniku” składuję resztki ogrodowe, obornik kozi i kurzy. Przynajmniej raz do roku wszystko przewracam do góry nogami. Taka mieszanka czeka sobie rok i dopiero wtedy jest używana. Warzywa i kwiaty rosną na takiej „odżywce” znakomicie!.
październik - grudzień 2013 •
CZYTELNIKÓW
• październik-grudzień 2013
OGRODY
Czy Twój ogród jest przyjazny dla owadów zapylających? W moim ogrodzie korzystam z usług pszczół samotnic. Korzyści z tego jest
wiele - lepsze zapylenie kwiatów krzewów i drzew owocowych, truskawek, wczesnych malin... Dodatkowo własnoręcznie wykonane domki dla tych pożytecznych owadów również mogą stanowić niebagatelną ozdobę ogrodu! Pszczoły samotnice są całkowicie bezpieczne dla ludzi i praca w ogrodzie w ich bzykającym towarzystwie to prawdziwa przyjemność.
październik - grudzień 2013 •
CZYTELNIKÓW
• październik-grudzień 2013
OGRODY
październik - grudzień 2013 •
CZYTELNIKÓW
Czy robisz w ogrodzie jakiekolwiek opryski chemiczne? Dlaczego?
Tak. W tym roku musiałam 3 razy opryskać pomidory…
Wiosna była u nas bardzo wilgotna. Stanęłam przed wyborem, albo mieć pomidory nie całkiem ekologiczne (ale i tak zdrowsze niż te ze sklepu) albo nie mieć pomidorów wcale… Wybrałam to pierwsze i praktycznie do października cieszyliśmy się swoimi pomidorkami!
• październik-grudzień 2013
OGRODY
październik - grudzień 2013 •
CZYTELNIKÓW
Jaka jest Twoja ulubiona pora roku w warzywniku i czemu? Zdecydowanie wrzesień. W tym roku co prawda nie rozpiesz-
czał nas pogodą, ale przeważnie jest to magicznie piękny miesiąc. To czas babiego lata, porannych mgieł, zbierania plonów. To doskonały czas na podsumowanie roku ogrodnika.
• październik-grudzień 2013
OGRODY
Co możesz powiedzieć osobie, która właśnie zamierza założyć swój pierwszy warzywnik - jakaś złota rada?
Nie zakładać z góry, że wszystko się uda i będzie jak z ko-
lorowego magazynu. Nie oszukujmy się, początki nie są łatwe. Czasem zdarzy się jakaś wpadka, ale najważniejsze to wyciągać wnioski i nie dawać za wygraną. Jak nam nie wyszło w tym roku, to uda się w przyszłym!
październik - grudzień 2013 •
CZYTELNIKÓW
• październik-grudzień 2013
HIPEASTRUM
Zimowe radości ogrodnika
październik - grudzień 2013 •
• październik-grudzień 2013
HIPEASTRUM
Zimowe radości ogrodnika
Zakwitnie dokładnie wtedy, kiedy zechce-
my, nawet w środku zimy, gdy rośliny ogrodowe pogrążone są w głębokim śnie. Wykształca spektakularne kwiaty, które nie pachną, ale za to wzrok przyciągają jak magnes. Zwykle są ogromne, nawet do dwudziestu cm średnicy, często w jaskrawych kolorach i nie przesłaniają ich liście. Hipeastrum, albo, jak kto woli zwartnica, to dorodna roślina cebulowa, która przez miesiące gromadzi zapasy, aby potem przez dwa tygodnie kwitnąć jakby świat nie istniał. Gotową do kwitnienia cebulę można kupić suchą albo już posadzoną w doniczce. Jeśli sadzimy ją sami, to po około sześciu tygodniach powinna już zakwitnąć.
‘Grandiflora’ w czasie kwitnienia
październik - grudzień 2013 •
‘Aphrodite’
‘Dancing Queen’
‘Lady Jane’
• październik-grudzień 2013
HIPEASTRUM
Zrób To S , Posadz Hipe
• Na 6-8 tygodni przed planowanym kw doniczki wypełnionej ziemią kwiatową. • Zakop ją na 2/3 jej wysokości. •Średnica doniczki może być tylko niez nicy cebuli. • Doniczkę ustaw w jasnym miejscu, z d • Podlewaj raz na 4 dni, zwiększ podlew • Po pojawieniu się liści w odstępach d odżywką dla roślin kwitnących. • Usuwaj przekwitłe kwiaty. • Po przekwitnięciu wszystkich pąków n przez dwa miesiące. • Następnie ogranicz podlewanie aż do • Zaschnięte liście obetnij, a doniczkę z ogrzewanego pomieszczenia • W listopadzie następnego roku wyjmi lewanie. • Po 6-8 tygodniach roślina powinna za
październik - grudzień 2013 •
‘Stargazer’
Sam eastrum
witnieniem cebulę włóż do
znacznie większa od śred-
dala od źródeł ciepła. wanie w czasie kwitnienia. dwutygodniowych zasil ‘Red Nymph’
nadal podlewaj roślinę
zaschnięcia liści. z cebulą wstaw do nie-
ij cebulę i rozpocznij pod-
akwitnąć ponownie! ‘Samba’
Po więcej informacji o kwiatach, warzywach, ogrodach i życiu w zgodzie z naturą zapraszamy na www.NaOgrodowej.pl
Zielony Portal W Dobrym Stylu
Magazyn przygotowany przez portal www.NaOgrodowej.pl Teksty: Katarzyna Bellingham, Jolanta Piekarz Zdjęcia: BotanicStock, Katarzyna Bellingham, Iza Runkiewicz, Ogrody Markiewicz, ibulb Wszystkie prawa zastrzeżone.
Jeśli chcesz, podobny magazyn możemy zrobić dla Ciebie. Żeby zamówić, napisz do nas: info@naogrodowej.pl W sprawie reklamy w magazynie wyślij zapytanie na reklama@naogrodowej.pl