Heremastate, historie en toekomstperspectief

HEREMASTATE HISTORIE EN TOEKOMSTPERSPECTIEF

H E R E M A S TAT E J O U R E

INHOUD 1.

INLEIDING

3

2.

FORMELE AANLEG VOOR 1800

5

3.

9

VROEG LANDSCHAPPELIJKE AANLEG

1800-1817

2

4.

LAAT LANDSCHAPPELIJKE AANLEG NA 1817

13

5.

HUIDIGE SITUATIE

17

6.

ONTWIKKELINGEN

18

7.

VIER PERIODEN

20

8.

TOEKOMSTPERSPECTIEF

22

9.

ONTWERPTHEMA´S

24

10.

BEPLANTING

26

LITERATUUR

28

BRONVERMELDING

28

BIJLAGEN

30

COLOFON

40

1. INLEIDING Heremastate is een van de belangrijkste buitenplaatsen in Friesland met een rijke historie. Gebouwd en ontwikkeld als particulier bezit, heeft het sinds 1950 een openbare functie gekregen als gemeentehuis van de gemeente Skarsterlân.

De geschiedenis van de Heremastate begint in de eerste helft van de zestiende eeuw, wanneer er op de plek van een verdedigingsschans een huis wordt gebouwd. Vanaf 1679 komt de state in bezit van de familie Vegelin van Claerbergen. Onder het beheer van deze invloedrijke familie groeit Heremastate uit tot één van de omvangrijkste states in Friesland.

Het park van Heremastate heeft een unieke positie in de tuingeschiedenis van Friesland. In de vroege achttiende eeuw lieten de eigenaren een indrukwekkend formeel park aanleggen. Dit ontwerp werd in de negentiende eeuw door Lucas Pieters Roodbaard aangepast aan de late landschapsstijl.

Hoewel het ontwerp van Roodbaard nog altijd zichtbaar is, zijn er ook elementen uit de formele aanleg herkenbaar.

Dankzij bewaard gebleven historisch kaart- en beeldmateriaal kan een reconstructie van het park worden gemaakt, die de ruimtelijke kenmerken en kwaliteiten uit de verschillende stijlperiodes in beeld brengt.

Diverse onderdelen van het park hebben verschillende waarden en zijn in verschillende periodes gewijzigd. Om deze ontwikkeling inzichtelijk te maken is het park en de omgeving van Heremastate in zeven deelgebieden opgedeeld.

N Situatieschets Heremastate, op de overgang van zand en veen

7

3

4

DEELGEBIEDEN

2

1. huis met voorterrein

5 6

2. park met berg 3. vijverpartij

1

4. zuid- en westelijke singel

3

5. achterbos 6. oostelijke singel 7. havengebied Zicht op het park Heremastate met de waterpartijen en de berg , omstreeks 1710

N Park in deelgebieden

3

H E R E M A S TAT E J O U R E

N

N

De situatie van Heremastate, circa 1688

N

4

De situatie van Heremastate, circa 1691

N

De situatie van Heremastate, circa 1702

De situatie van Heremastate, circa 1708

2. FORMELE AANLEG

VOOR 1800

In 1589 werd op de plaats van de huidige

state verruimd. In een korte periode vanaf

tegronden uit 1715 en 1716 van landmeter

Heremastate een verdedigingsschans

1690 volgden vele wijzigingen elkaar op.

Willem Loré bekend zijn. Opvallend zijn

aangelegd. In de strijd tegen de Spanjaar-

Op een kaart uit 1691 kunnen verschillende

opnieuw de vergravingen van de waterpar-

den gaf de Friese stadhouder graaf Willem

losse vijvers worden onderscheiden. Op

tijen. De kaart uit 1715 laat nog afgeronde

Lodewijk opdracht tot het opwerpen van

deze kaart staat ook al de plek van de berg

vijvers zien. Op de tussenliggende gronden

een schans bij het gunstig gelegen Joure.

aangeduid. De aanleg van een berg komt

plantte Loré bomensingels aan.

Met 700 man waren binnen zes weken de

altijd tot stand in relatie tot het vergraven

werkzaamheden voltooid. Korte tijd later

van waterpartijen. Wellicht werd de grond

De kaart uit 1716 laat zien dat het park werd

werd de schans al geslecht en werd op de

die vrijkwam bij het vergraven van de vijvers

aangepast aan een verregaande formele

plaats een adellijke woning gebouwd.

gebruikt voor het opwerpen van de berg.

stijl. De ronde vormentaal maakte plaats

De volgende kaart uit 1702 toont een ander 1679 - 1735

beeld van de aanleg; de losse vijvers zijn

In 1679 werd Heremastate aangekocht

gedempt en de gracht is vergraven. Slechts

door Philip Ernst Vegelin van Claerbergen

zes jaar later werd ook de laatste losse vij-

(1613-1693). Onder het beheer van zijn zoon,

ver gedempt. De gracht werd daarentegen

Hessel Vegelin van Claerbergen (1655-1715)

aan zuidwestelijke zijde vergroot, waardoor

werd in 1680 gestart met de grootschalige

de suggestie van een Grand Canal werd

formele parkaanleg. In een halve eeuw tijd

gewekt.

volgden ingrijpende wijzigingen elkaar op,

Een tekening uit 1711 van Johan Vegelin, de

die dankzij een uitgebreide collectie kaart-

zoon van Hessel Vegelin, toont het zijaan-

materiaal nog te herleiden zijn. Opvallend

zicht van het zomerhuis, dat op de berg

is om te zien hoe vaak de waterpartijen

werd aangelegd.

werden vergraven en gedempt.

Nadat Hessel overleed kwam de state in De formele aanleg begon aan het einde

bezit van zijn 25-jarige zoon Johan Vegelin

van de zeventiende eeuw met de totstand-

van Claerbergen (1690-1773). In deze

koming van een gracht rondom het park

periode vonden er nieuwe wijzigingen

en huis. Hierdoor werd het terrein van de

plaats, die dankzij bewaard gebleven plat-

N

Heremastate door Willem Loré, 1715

N

Berg met het zomerhuis, tekening ca. 1711

Heremastate door Willem Loré, 1716

5

H E R E M A S TAT E J O U R E

N

6

De formele aanleg van Heremastate op een situatiekaart omstreeks 1735

voor een geometrische. Dit komt duidelijk

den er binnen de aanleg als het ware twee

hoogte van ruim veertig voeten, op welken

naar voren in de vergraven waterpartijen.

tuinen. Enerzijds was er het huis met de

een schoon Zomerhuis staat met lood

Opvallend is daarnaast de as die in dit

vijver, versterkt door zichtassen, anderzijds

gedekt, van waar men, voor deezen het

ontwerp werd toegevoegd. Het middenter-

bestond er de tuin met de berg, het zomer-

gezigt had op verscheiden verre afgelegen

rein werd als het ware doorsneden, door de

huis en de omliggende gronden.

Dorpen en Steden, ’t welk nu echter allengs,

aanleg van een oprijlaan, die aan weers-

door het hoog opschietende geboomte niet

zijden met bomen werd beplant. De 270

Een beschrijving uit 1788 geeft een bijzon-

weinig wordt belemmerd. Ook vindt men

meter lange oprijlaan werd aangelegd in

der beeld van de formele aanleg:

op deeze plaats zeer vischrijke gragten en

het verlengde van de Midstraat. Aan wes-

“Deeze plaats is zeer fraai aangelegd, met

vijvers, wel voorzien van Karpers, Snoek en

telijke zijde van de laan lag de berg met

schoone wandelwegen en vruchtboomen

Baars”

daarachter een tuinvak met een bijzondere

versierd, en vooral uitmuntende door een’

(uit Spanninga, H., Herema-state. Geschie-

zonnestraalverdeling. Vermoedelijk aange-

fraaien van aarde opgeworpen berg, ter

denis van huis en park, Joure 1975)

legd als sterrebos. Aan de voorzijde van de berg - tegen de waterrand - werd het park voorzien van parterres. Ook de hellingen van de berg werden in vakken ingedeeld en beplant volgens de barokke vormentaal, zoals op diverse schilderijen is afgebeeld.

Aan oostelijke zijde werd een rechthoekig waterbassin gegraven.

Grote delen van het park werden met bomenrijen beplant. Langs de parterres, waterpartijen en paden werden bomenrijen aangeplant, die het formele karakter van het ontwerp benadrukken. Op overige gronden werden boomgaarden aangelegd.

Een latere situatiekaart uit 1735 toont de wijze waarop het park in de tussenliggende jaren is ontwikkeld. Vergeleken met het laatste ontwerp van Loré hebben slechts weinig wijzigingen plaatsgevonden. De belangrijkste verandering is het nieuwe huis. Omstreeks 1720 werd het oude huis afgebroken en een nieuw huis gebouwd.

Het huis is voor de spiegelvijver geplaatst, waardoor er een prachtig uitzicht ontstond.

Met de verplaatsing van het huis ontston-

N

De situatie van Heremastate in de vroege achttiende eeuw

Zicht op het park van Heremastate, schilderij ca. 1710

Zicht op de berg van Heremastate, schilderij ca. 1710

Tekening van de berg van Heremastate, ca. 1710

7

H E R E M A S TAT E J O U R E

664 663

673

967

665

659

660 669

668 667 676

658

Oorspronkelijk Aanwijzende tafel bij Kadastraal Minuutplan 1811-1832

657

650 kerkhof

672

652 stal 653

gracht tot vermaak

671

654 tuin 655

huis en erf

657 washuis 658 boomgaard 659

655 654 653

666

652

gracht tot vermaak

660 weiland 663 plezierbos 664 moestuin

650

665 boomgaard 666

gracht tot vermaak

667 plezierbos 668 plezierbos 669 moestuin 671

laan tot vermaak

672 boomgaard 673

plezierbos

676

gracht tot vermaak

967 zijlroede N

8

Kadastraal Minuutplan 1811-1832, opgemaakt in 1821

3. VROEG LANDSCHAPPELIJKE AANLEG 1800-1817 1800-1805

schetstekeningen bekend die in de periode

Aan de hand van de beschrijving bij de

In de negentiende eeuw werd het park

rond 1800-1805 worden gedateerd.

ontwerpschets omstreeks 1800 blijkt het de

wederom ingrijpend gewijzigd. Valerius

Deze schetsen tonen een eerste vroege

situatie weer te geven achter de berg. Met het

Lodewijk Vegelin van Claerbergen (1774-1844)

landschappelijke aanleg. Ze hebben

plaatsen van de schets in een situatiekaart

woonde tot aan zijn dood op Heremastate.

betrekking op het terrein achter de berg.

van omstreeks 1735 sluiten paden aan

Onder zijn beheer werd de bestaande formele

Regelmatige ronde vormen domineren

op eerdere verbindingen en is de cirkel

aanleg gewijzigd in een landschapspark.

binnen het padenstelsel.

behouden gebleven. Het begin van een

Uit het archief van de familie zijn diverse

landschappelijke aanleg.

1810-1815 Opmerkelijk is dan nog de bestelling van een piramide voor de berg bij de architect A. Bruinsma. Deze verving het afgebroken zomerhuis. In 1810 leverde Bruinsma bouwtekeningen aan in opdracht van Valerius Lodewijk Vegelin van Claerbergen.

Ontwerpschets omstreeks 1800

Beschrijving bij de ontwerpschets omstreeks 1800 “Echte Tekening Van de plantage achter de Berg met de loop van ’t water daarin op ’t Smalst circa 10 voetenbreed, op ’t breedst klein 30 voeten of 20 na verkiezing.

N.B. op de Hoeken & in ’t Bosch Sparren bij ’t water treurwilligen & Italiaanse populieren. Bij de bruggen de grond aan de Eene kant laag Aan de Andre kant de grond Hoog.”

N

De ontwerpschets omstreeks 1800 ingepast in een situatiekaart omstreeks 1735

9

H E R E M A S TAT E J O U R E

10

Ontwerpschetsen omstreeks 1800

Beeldmateriaal toont aan dat de piramide

de betalingen vermoedelijk betrekking op

ook betrokken bij werkzaamheden aan

is uitgevoerd. Onbekend is of de berg op

groot onderhoud aan het park. Dit is in tijd

de Heremastate. Ook zijn uit deze periode

dit moment ook werd aangepast aan de

goed verklaarbaar, aangezien beheer en

betalingen bekend aan de Leeuwarder

landschapsstijl.

onderhoud in de Franse Tijd (1795-1813)

stadsarchitect Gerrit van der Wielen zoals

nauwelijks hadden plaatsgevonden.

die zijn aangegeven. In vergelijking met

1815-1817

Opvallend zijn echter de negen betalingen

Zocher gaat het hier om veel grotere

Uit jaarrekeningen van Vegelin van

aan de heer Zocher in de periode 1816-

bedragen. Dankzij bewaard gebleven

Claerbergen blijkt dat in de periode 1815-1817

1817. Zocher jr. paste in deze periode de

bestellingoverzichten is bekend dat Van

en omstreeks 1832 hoge bedragen aan de

stadswoning met tuin van Vegelin van

der Wielen als architect bij het huis van

tuin werden uitgegeven. Aangezien er op

Claerbergen aan de Nieuwestad 150 in

Heremastate betrokken was.

kaartmateriaal in de periode 1815-1817 geen

Leeuwarden aan. Gezien de hoogte van

grote wijzigingen traceerbaar zijn, hadden

het totaalbedrag (F. 1396,-) was hij wellicht

Betalingen aan Zocher sr. en Gerrit van de Wielen uit het kasboek van Valerius Lodewijk Vegelin van Claerbergen uit 1815-1817

1816 6-4

Aan de heer Zogger

F. 100,-

20-5

Aan de hr Zogger

F. 100,-

14-6

Aan V.D. Wielen

F. 550,-

22-6

Aan de hr Zogger

F. 150,-

22-7

Aan de hr Zogger

F. 100,-

17-8

aan van der Wielen

F. 420,-

27-8

Aan de hr Zogger

F. 180,-

17-9

aan v.d. Wielen

F. 500,-

27-9

Aan de hr Zogger

F. 200,-

23-10

aan van der Wielen

Fl. 500

8-12

aan Zogger

F. 228

19-1

Aan Zogger

F. 188,-

6-3

Aan Zogger

F. 150,-

1-4

aan van der Wielen

F. 2000,-

1817

Schets plattegrond met beplanting, omstreeks 1805

Ontwerptekening piramide 1810

De piramide op de heuvel omstreeks 1815 (foto 1900)

Tekening van de piramide 1810

Het park met de piramide omstreeks 1815 (foto 1910) 11

H E R E M A S TAT E J O U R E

N Netteplan1887 van de situatie na1832

12

Zicht op de Chinese brug omstreeks 1832 (foto 1910)

De Chinese brug omstreeks 1832 (ansichtkaart 1910)

Chinese brug (Gijsbert van Laar)

De houten brug omstreeks 1840 (ansichtkaart 1920)

4. LAAT LANDSCHAPPELIJKE AANLEG

NA 1817

1828-1832

Ook hier creĂŤerde Roodbaard de voor hem

In de berg werd een ijskelder gebouwd,

Van de werkzaamheden in de tuin rond

kenmerkende hoogteverschillen, waardoor

die nog altijd aanwezig is. In de jaren 1845

1832 bestaat een beschrijvend beeld, dankzij

vanaf de ingang een optimale schakeling

en 1846 werden er grote hoeveelheden

de dagboeknotities van de boomkwekerij

ontstond van water en bolvormige perken in

bomen geplant door de firma Krijns. De

Wijbren Krijns en Co. uit Joure. Duidelijk wordt

de richting naar het huis.

dagboeknotities berichten dat er onder

dat Lucas Pieters Roodbaard (1782-1851)

Na 1832 wordt Roodbaard niet meer in relatie

meer 2000 zware eiken naar de berg (ook

een ontwerp maakte voor de aanleg. Tevens

tot de Heremastate genoemd. Wel vinden er

wel Hemme genoemd) werden gebracht

was hij betrokken bij de aanleg. De notities

na 1832 nog volop werkzaamheden plaats

en 97500 jonge eiken. Wellicht waren deze

geven een uniek beeld van de werkwijze van

die binnen de ontwerpstijl van Roodbaard

jonge eiken ook bestemd voor het achterbos

Roodbaard; op diverse dagen werkte hij met

kunnen worden geplaatst.

(deelgebied 5).

15 tot 30 arbeiders aan de aanleg.

1834-1839

Hoewel het park in verschillende fasen in

In 1828 liet Vegelin van Claerbergen zijn

Vegelin van Claerbergen bleef ook in deze

de landschapsstijl werd aangelegd, vormde

terrein opmeten door Roodbaard. De

periode actief met de verfraaiing van zijn

het wel een eenheid. Het slingerende

volgende vermelding van werkzaamheden

park. Het grote aantal betalingen aan de

padenstelsel was samen met het reliĂŤf en het

is pas vier jaar later, op 8 februari 1832 startte

firma Krijns wijst op beplantingsactiviteiten. In

stelsel van zichtlijnen een belangrijk ruimtelijk

Roodbaard met het werk aan de singel. In

1838-1839 zijn daarentegen slechts weinig

ontwerpmiddel, waardoor het park als een

de maand februari vonden grootschalige

betalingen aan de firma Krijns bekend. Wel

geheel beleefd kon worden. De tweedeling uit

vergravingen aan de grote westelijk gelegen

zijn er betalingen aan meerdere arbeiders.

de formele periode werd hierdoor opgeheven.

waterpartij plaats (deelgebied 4). Hier

Vermoedelijk werden in deze jaren de

De paden verbonden het terrein binnen de

ontstond een slingerende vijver met de voor

waterpartijen ten noordwesten van het huis

grote vijverpartijen met de overige gronden.

Roodbaard kenmerkende hoogteverschillen

vergraven (deelgebied 3).

De formele laan werd onderdeel van het

in de oeverranden. Ook werd er vermoedelijk

stelsel van slingerende paden. Diverse bomen

langs deze vijver een grot aangelegd.

1845-1846

werden gekapt en dankzij de aansluiting

Hiervoor werden 'stroo drajers' gemaakt en

In daaropvolgende jaren hebben er

op het nieuw gevormde slingerende

werd er gezocht naar mos.

wijzigingen plaatsgevonden aan de

padenstelsel werd dit formele element

berg (deelgebied 2). Het formele ontwerp

aangepast aan de landschapsstijl.

In het najaar van 1832 vonden er opnieuw

werd afgegraven en aangepast aan de

werkzaamheden plaats. Deze hadden

landschapsstijl. De berg kreeg hierop een

Een beschrijving uit 1878, van een reiziger

betrekking op het terrein bij het woonhuis

belangrijke functie in het stelsel van zichtlijnen.

die een bezoek bracht aan Heremastate,

(deelgebied 1). De vijver bij de ingang van

Vanaf deze heuvel richtten de zichtlijnen zich

geeft een beeld van de landschappelijke

het park werd zo vergraven dat er optimaal

op bouwwerken en solitairen in het park, en

aanleg en de waardering. De reiziger noemt

zicht ontstond vanuit het huis op het water.

op de omliggende omgeving.

slingerpaden en lanen, hoog opgaand hout

Het park met hertenkamp (foto1900)

Zicht op het huis en park (foto 1900)

Zicht op de waterpartij (foto 1904) 13

H E R E M A S TAT E J O U R E

5

3

6

2

4 1

N Topografisch Militaire kaart 1908

14

Voorzijde van het huis (foto1925)

Achterzijde van het huis (foto1925)

De lindelaan richting de Midstraat (foto1950)

en mooie waterpartijen. Ook heeft hij oog voor de ‘frisse gazons’ en de ‘trotse boomgroepen’.

De dagboeknotities van de firma Wijbren Krijns en co. te Joure.

Dankzij zijn beschrijving kan achterhaald worden dat in de loop van de negentiende eeuw ook een hertenkamp was aangelegd.

21-02-1828 Roodbaard hier geweest om

04-04-1832 (Wo) de gehele dag mooij weer,

Deze lag vermoedelijke aan noordoostelijke

Vegelin zijn plaats op te meten.

werken alle dagen met geweld Wijbren

zijde van het park, aangezien vanaf het

08-02-1832 (Wo) Roodbaard na de middag

"zijn" tuin veranderd door Roodbaard.

hertenkamp fraai zicht was op de ‘witte

begonnen te werken in de Zingel.

08-04-1832 (Zo) Koel weer; Sijmen met zijn

achtergevel’ van het huis aan de vijver met

09-02-1832 (Do) 27 man thans bij Rood-

vrouw brengen Roodbaard na Leeuwarden,

een bloemeneilandje.

baard.

heeft het werk hier in order, is met zeer veel

(Originele bron niet te achterhalen, naar

10-02-1832 (Vr) Roodbaard heeft nu al 30

genoegen vertrokken

Mulder-Radetzky, R.L.P., Heremastate te Joure,

man.

07-09-1832 (Vr) De heer Robaard hier geko-

Leeuwarden 2003, p. 10)

13-02-1832 (Ma) het Buijtevolk meest bij de

men om het voor de Grietman Zijn Huis te

Grietman.

veranderen.

Het is een bijzonder waardevolle beschrijving,

14-02-1832 (Di) alle man bij de grietman.

08-09-1832 (Za) Roodbaard 15 man ge-

aangezien uit de opsomming de

15-02-1832 (Wo) Oostenwind, de Jongens

werkt.

ontwerpthema’s spreken die voor Roodbaard

lopen weer over het ijs, het varen is weer

10-09-1832 (Ma) Roodb. 17 man gewerkt.

kenmerkend zijn, zoals: de zichtlijnen over

gedaan. Zij werken nog bij de Grietman, is

11-09-1832 (Di) Roodb. vandaag 17 man

water naar het huis, de slingerpaden, de

moeijlijk want het heeft van de nagt weer

16-09-1832 (Zo) Roodbaard weer vertrokken.

gazons en de bomengroepen.

sterk gevroren.

22-12-1845 (Ma) dollen op ’t Zuiderveld voor

16-02-1832 (Do) Oostenwind, klare lucht, Stil.

Vegelin

Van de nagt weer hard gevroren, moeten

30-12-1845 (Di) Esch voor Vegelin klaar

bij de grietman de grond eerst alle stukken

gemaakt, naar de Hemme gebragt; Eicken

kappen eer wij kunnen werken.

voor Vegelin klaar gemaakt, zullen die

20-02-1832 (Ma) Van de nagt al weer sterk

morgen al bij goed weer naar de Hemmen

gevroren, kunnen niet werken met

brengen

het buitevolk.

31-12-1845 (Wo) laatste dag van ’t Jaar 2000

21-02-1832 (Di Nogal ' t zelfde weer, met 23

heel zware Eijck naar de hemme gebragt,

man op Heremastate gewerkt..

twee maal hier over gereden. De wegen

22-02-1832 (Wo) nogal 't zelfde weer, met

zien er verbaasd uit, men kan haast met

26 man op Heremastate gewerkt. 's avonds

geen rijdtuig op vele plaatsen door

gedaan gekregen.

10-01-1845 (Za) met Vegelin de stambomen

23-02-1832 (Do) 6 man voor de Grietman

besien; De Jonge Eycken alle uit vandaag

stroo drajers gemaakt en 6 man mos voor

Zamen 97500

de Grot gesogt en gestopt, een Een het schil

12-01-1846 (Ma) stambomen voor Vegelin

bij malk. gekruid.

gedold

23-02-1832 (Do) Roodbaard vertrokken na

13-01-1846 (Di) Eijckbomnen voor Vegelin

Leeuwarden.

klaar gemaakt

[16-03-1832 (Vr) druk boom klaarmaken,

17-01-1846 (Za) Vandaag Eschbomen voor

bijzonder voor de grietman]

Vegelin klaar gemaakt

28-03-1832 (Wo) Roodbaard vandemiddag

22-01-1846 (Do) Eijcken voor Vegelin klaar

weer alhier gekomen.

gemaakt, Ligte Zuid. Veld (Zuiderveld). Vege-

29-03-1832 (Do) al weer gevroren zelfde

lin Rek. bet.

weer. Vandaag veel geplant bij de Grietman

24-01-1846 (Za)weer Eijcken en kastanjebo-

Zijn huis op HeremaState.

men voor Vegelin klaar gemaakt

1. huis 2. onbekend 3. obelisk 4. tuinmanswoning 5. oranjerie 6. onbekend

30-03-1832 (Vr) planten dagelijks overdag

Obelisk op de berg (foto1950)

15

H E R E M A S TAT E J O U R E

N Topografische kaart huidige situatie

16

Zicht over de vijver

Het pad langs het water

De lange lindelaan

5. HUIDIGE SITUATIE Vanaf het einde van de negentiende eeuw

meer een openluchttheater, waardoor er

Ook specifieke elementen uit de

werd het voor de familie Vegelin van Claer-

jaarlijks diverse culturele activiteiten werden

landschappelijke periode zijn niet meer

bergen steeds moeilijker om in beheer en

en nog steeds worden gehouden.

als dusdanig te ervaren. De slingerende

onderhoud te blijven voorzien. In de periode

De belangrijkste jaarlijks terugkerende

vijverpartijen uit de landschapsstijl zijn

tussen 1910 en 1922 werd de state zelfs

activiteit is de Jouster Merke. Op de vierde

recht(er) getrokken, het zicht op solitaire

als sanatorium gebruikt. Omstreeks 1922

donderdag van september vormt het park

bomen kan niet meer optimaal beleefd

werd de state gekocht door jonkheer Pieter

het toneel van de jaarmarkt, kermis en

worden dankzij de opslag van bomen en

Benjamin Johan Vegelin van Claerbergen

agrarische schouw.

heesters, en ook de hoogte van de berg

(1879-1942). Het huis was op dat moment

wordt nauwelijks meer ervaren.

niet meer geschikt voor bewoning. Hij liet

Vanaf 1988

daarom de state grotendeels afbreken en

Het nieuwe gebruik resulteerde in een

een villa bouwen.

grote druk op het park. Deze verstoringen vormden voor de gemeente aanleiding om

1935 - 1950

een renovatieplan te laten ontwikkelen. Het

In de twintigste eeuw verandert de

was ook de aanleiding voor de oprichting

functie van de state uiteindelijk van privĂŠ

van de stichting Vrienden van Herema-state.

naar openbaar. De eerste stap was het

Ingenieursbureau Oranjewoud ontwikkelde

openstellen van het park voor publiek in

in 1988 een inrichtings- en renovatieplan.

1935 - nog onder het beheer van Vegelin

De in dit plan opgenomen kap van bomen,

van Claerbergen. Vijf jaar later werd de

zorgde voor veel protest onder de Jouster

state verkocht aan de gemeente Skarsterlân.

bevolking. Uiteindelijk werd het plan slechts gedeeltelijk uitgevoerd.

Vanaf 1950

De formele oprijlaan werd als belangrijk

In 1950 werd Heremastate ingericht als

onderdeel van het park aangeplant. De

gemeentehuis. Deze nieuwe functie had

landschappelijke aanleg werd daarmee

enkele noodzakelijke wijzigingen tot gevolg,

slechts een onderdeel van het park.

zoals nieuwbouw aan de bestaande woning waardoor een groot deel van de

Waardering

waterpartij bij het huis werd gedempt.

In de huidige situatie resulteert de oprijlaan

Het park was een aantrekkelijk

in een scheiding tussen het park en het

wandelgebied geworden voor de inwoners

terrein rondom het (gemeente)huis. Het

van Joure. Het werd aangepast aan de

park wordt hierdoor niet meer als eenheid

nieuwe openbare functie en kreeg onder

ervaren.

De oranjerie vanuit het park gezien

N

Huidige situatie (GBKN)

De ingang van het gemeentehuis

Het openluchttheater in het park 17

H E R E M A S TAT E J O U R E

6. ONTWIKKELINGEN In dit hoofdstuk worden zes periodes belicht om de ontwikkelingen door de jaren heen te laten zien. De grootste veranderingen zijn zichtbaar bij de waterpartijen, deze veranderingen zijn aangegeven met rood.

1. VOOR 1700

3. FORMELE AANLEG OMSTREEKS 1715 - 1735

- voormalige verdedigingsschans - aanleg buitengracht

- vergaving waterpartijen

- demping vijvers

- graven van spiegelvijver noordzijde park

- vergraving binnengracht

- aanleg parterres (berg)

- wijziging oriëntatie huis

- afbraak oud en bouw nieuw huis (1720)

- wijziging in de toegang naar het huis

- bouw zomerhuis

2. FORMELE AANLEG OMSTREEKS 1705

4. VROEG LANDSCHAPPELIJK 1800- 1817

- demping en vergraving waterpartijen

- vroeg landschappelijke aanleg

- vorming ‘grand canal’

- slingerende paden

- wijziging in de toegang naar het huis

- vergraving waterpartijen

- aanleg formele oprijlaan

- tuinaanleg achter de berg

- huis op een 'eiland'

- afbraak zomerhuis - bouw van piramide (met ijskelder?)

- vergravingen waterpartijen - werkzaamheden aan de tuin door Zocher jr.

N 18

5. LAAT LANDSCHAPPELIJK 1832 Aanleg door L.P. Roodbaard - inmeting 1828 - verwijderen van bomen - stelsel van zichtlijnen - aanbrengen reliĂŤf langs binnen- en buitensingel - aanleg van singel 1832 - aanleg bouwwerken (grot, bruggen) 1832 - grootschalige vergravingen waterpartijen (1834-1839) - vergravingen berg - aanleg beplantingen (1845-1846) firma Wybren Krijns - aanleg hertenkamp - bouw bloemkas (later oranjerie, 1891)

6. NA 1950 - openbaar park - gemeentehuis - wijziging oriĂŤntatie gebouw - afbraak piramide - aanplant van de laan (circa 1988) - bouw obelisk (en afbraak) - bouw muziekkoepel (1952)

19

H E R E M A S TAT E J O U R E

7. VIER PERIODEN 1. FORMELE AANLEG Een impressie van de formele aanleg, op basis van de kaart uit 1716 van Willem Loré.

In het ontwerp overheersen de geometrische vormen. Dit is duidelijk zichtbaar in de waterpartijen. De zuidwestelijk gelegen vijver vormt een ‘grand canal’.

Een belangrijk onderdeel van de formele aanleg is de oprijlaan van 270 meter, die aan weerszijden met lindebomen is beplant.

Aan de zuidwestelijke zijde van de laan ligt de formele berg met een zomerhuis als uitkijkpunt. Aan de noordoostelijke zijde is het huis gesitueerd, dat direct in verbinding staat tot een rechthoekig waterbassin.

N

2. VROEG LANDSCHAPPELIJKE AANLEG Een impressie van de vroeg landschappelijke aanleg op basis van het Kadastraal Minuutplan 1811-1832.

In deze fase is gestart met kleine vergravingen aan de waterpartij.

Het middenterrein (deelgebied 2) heeft een slingerend padenstelsel gekregen. De ronde en slingerende vormentaal is nog op kleine schaal binnen het formele ontwerp ingevoegd. Op de berg is een piramide aangelegd.

N

20

3. LAAT LANDSCHAPPELIJKE AANLEG Een impressie van de laat landschappelijke aanleg op basis van het Netteplan 1887.

Grootschalige vergravingen aan de waterpartijen en de berg resulteren in een landschappelijk ontwerp. Vloeiende lijnen en grillige vormen overheersen in het park.

Met het vergraven van de vijvers zijn hoogteverschillen in de oeverwallen gecreĂŤerd. Bolle en holle wallen wisselen elkaar af. Bij de zuidwestelijk gelegen grote vijver werd een grot aangelegd. Ook werden de vijvers voorzien van een Chinese en een houten brug. De berg werd voorzien van een ijskelder.

Het gehele park is aangepast aan de landschapsstijl. Ook het voorterrein en de formele laan zijn in deze aanleg opgenomen.

N

4. HUIDIGE SITUATIE Een impressie van de huidige situatie op basis van de Grootschalige basiskaart Nederland (GBKN).

De hoofdstructuur van het park wordt nog bepaald door het laat landschappelijk ontwerp. Wel hebben er diverse ingrepen plaatsgevonden. De formele oprijlaan vormt opnieuw een belangrijk onderdeel van het park.

Het gebied rondom het huis heeft de grootste veranderingen doorgemaakt. Het huis heeft de functie van gemeentehuis gekregen, waardoor ver- en uitbouw heeft plaatsgevonden. De oriĂŤntatie van het huis ten opzichte van het park is gewijzigd, waardoor ook de ruimtelijke context is gewijzigd.

N

21

H E R E M A S TAT E J O U R E

8. TOEKOMSTPERSPECTIEF Heremastate wordt gezien als één van de

HUIDIGE SITUATIE: SCHEIDING

TOEKOMST: SAMENHANG

belangrijkste parken van Friesland, zowel in de formele als de laat landschappelijke tijd. Het kenmerk van de landschappelijke aanleg (Lucas Pieters Roodbaard) is zeer waardevol. De kenmerken zijn tegenwoordig grotendeels verdwenen door uitgroei en dichtgroei van (opgaand) groen. In de huidige situatie zijn de stijlkenmerken van de laat landschappelijke periode het meest herkenbaar. Door het nemen van de juiste maatregelen in combinatie met gedeeltelijke reconstructie kunnen de stijlkenmerken uit deze periode worden teruggebracht.

Naast het feit dat het park één van de Roodbaard ontwerpen is, is de landschappelijke stijl ook aantrekkelijk voor de recreatie. De indeling biedt voldoende ruimte en mogelijkheden voor de evenementen en activiteiten die er jaarlijks plaatsvinden.

Relatie met de omgeving De omgeving van Heremastate is veelzijdig met de jachthaven en horecafuncties. Een verbinding tussen deze gebieden heeft een toevoegende waarde voor Joure, zowel landschappelijk als economisch. Met het

N

betrekken van de omgeving bij het park zal

ken, zal door een afwisseling van open en

Heremastate een aantrekkelijke verbinding

gesloten ruimtes over de berg voeren met

zijn tussen de Midstraat en het waterfront

zichtlijnen naar de bijzondere plekken in of

van Joure (passantenhaven (7) met horeca

buiten het park. De slingerende padenstruc-

in de Oranjerie). Meer openheid in het park

tuur op de berg biedt tevens mogelijkheden

en zichtlijnen door het park, maar ook naar

om erosie tegen te gaan.

'buiten' gericht, zorgen voor interessante doorzichten en zet de gebouwen weer als

Beleefbaar water

blikvangers in het park.

De oevers langs de waterpartijen krijgen een open karakter. Solitaire bomen in de

DEELGEBIEDEN 1. huis met voorterrein 2. park met berg 3. vijverpartij 4. zuid- en westelijke singel 5. achterbos 6. oostelijke singel 7. havengebied

7

5 3

4

Gemeentehuis aan park en water

binnensingel, waarlangs het pad vriendelijk

Het gemeentehuis (deelgebied 1) zal aan

slingert weerspiegelen in de waterpar-

vier zijden een relatie hebben met zijn

tij (deelgebied 3). Langs de buitensingel

omgeving, zowel aan de parkzijde als aan

(deelgebied 4) wisselen open en gesloten

de waterzijde. De lindelaan wordt aange-

ruimtes elkaar af waardoor een verrassend

past in landschappelijke stijl (doorbreken

spel van schaduwwerking en doorzichten

van het 'formele' ritme in de laan, aanleg

naar de omgeving kan ontstaan (oranjerie,

'slingerpad'). De laan houdt zijn werking als

haven, open landschap, etc.). Tussen de

zichtlijn richting de Midstraat.

spiegelvijver (deelgebied 6) en de oude Heremastate kan het spiegelend effect weer

6

2 1 3 N

22

N

Park in deelgebieden

Reliëf in het park

worden hersteld.

De hoogteverschillen in het park (de berg, deelgebied 2) worden beter beleefbaar

Beplanting

door het creëren van meer openheid in de

Een inventarisatie van de beplanting zal

beplanting, eventueel met behulp van een

gedaan moeten worden. Terugbrengen

'baken' op het hoogste punt van de berg.

van het assortiment uit de landschappe-

Een slingerende padenstructuur, onderdeel

lijke periode versterkt de kenmerken uit die

van de laat landschappelijke stijlkenmer-

periode.

LEGENDA water bomen paden zichtlijnen 1

huis/gebouw

2

horeca (Oranjerie)

3

nieuw baken

4

ijskelder

5

houten brug

6

(chinese) brug

7

grot

8

eendenhuisje

2

6 5

3

4 1

7

8

N Toekomstperspectief park Heremastate

23

H E R E M A S TAT E J O U R E

9. ONTWERPTHEMA'S 1. WATER

3. ZICHTLIJNEN

Aanbevelingen

Aanbevelingen

- versterk landschappelijke structuur

- creër zichtlijnen vanaf de berg

spiegelvijver - versterk glooiing in waterlijn vijverpartij (zuid- en westelijke singel) - betrek de jachthaven bij het park

naar de gebouwen, bruggetjes en tuinsieraden - creër zichtlijnen van en naar het (gemeente)huis - creër zichtlijnen van en naar de omgeving - versterk de zichtlijn vanaf het waterfront richting Heremastate - zorg vanaf de bruggetjes voor aantrekkelijke zichten - behoud en versterk het zicht door de (entree)laan - behoud en versterk de zichtlijn over de zuidwestelijke vijverpartij (grand canal)

2. RELIËF

4. PADENVERLOOP

Aanbevelingen

Aanbevelingen

- behoud reliëf berg, tegengaan

- herstel de slingerende

erosie - versterk afwisseling van holle en bolle oevers, met verschillende steiltes (met name langs vijverpartij aan zuid- en westelijke singel)

padenstructuur volgens de kenmerken van de Engelse landschapsstijl - haal rechtstanden uit de routes (met name de entree) - laat het gemeentehuis één van de bouwwerken langs de route zijn

N 24

5. VOORZIENINGEN Aanbevelingen - betrek omliggende voorzieningen bij het park - behoud historische bruggen en andere historische bouwwerken - behoud bij eventueel herstel van de historische bruggen en bouwwerken (de 'tuinsieraden') de oorspronkelijke stijlkenmerken

2

6

- breng (hedendaagse) tuinsieraden

5

terug (op de berg en aan de zuidwestelijke waterpartij) - kies voor een sobere en heden-

3

daagse stijl voor eventueel nieuw

1

toe te voegen bruggen die niet in het concept van Roodbaard passen (in contrast met historische bruggen uit de landschappelijke periode)

LEGENDA

4

1 huis/gebouw 2 horeca 3 nieuw baken

7

8

4 ijskelder 5 houten brug 6 (chinese) brug 7 grot 8 eendenhuisje

6. BEPLANTING Aanbevelingen - behoud de open ruimte nabij het openluchttheater - herstel de boom- en beplantingsstructuur op de berg - zet in op een open karakter vanaf de paden aan de zuidwestelijke vijverpartij (solitaire bomenlaan zonder onderbegroeiing, met incidenteel een beplantingsgroep) - zet in op een meer besloten karakter voor de beplanting rondom de buitensingel (solitairen met onderbegroeiing, m.u.v. van enkele doorzichten van en naar bouwwerken)

25

H E R E M A S TAT E J O U R E

10. BEPLANTING tijd. Daarnaast komen hier ook jongere

De beplanting in het centrale deel van

inlandse eiken voor en veel onderbegroei-

bied 3), zorg voor afwisselend beeld van

het park (deelgebied 2) bestaat deels uit

ing als hulst, meidoorn, esdoorn, berk en

open ruimte en heestergroepen aan het

bomen die ouder zijn dan 150 jaar en deels

lijsterbes. In deelgebied 6 aan de singel zijn

water door verwijderen opslag en behoud

uit opslag van eik en beuk. Daarnaast zijn

tevens de contouren van een formele laan

solitaire heestergroepen

in dit deel esdoorns, paardenkastanjes, es-

te vinden, zowel op oude kaarten als in de

sen en grauwe abelen te vinden die samen

vorm van enkele Noorse esdoorns langs het

Vijverpartij (deelgebied 3):

grote groepen vormen zonder onderbe-

pad van het huis richting de oranjerie.

- Kappen van enkele bomen nabij voorgevel historische state (herstel

groeiing. Naast het bomenbestand zijn er

spiegelend effect vijver)

twee open grasruimten en twee oude taxus

De lindelaan in het verlengde van de Mid-

struiken die als solitairen in de ruimte staan.

straat bestaat nog uit enkele oude geknotte

Heestergroepen of groepen solitaire bomen

lindes. Daarnaast is de laan in verschillende

tegenover state) op basis van laat

‘vrijliggend’ in een open ruimte is een van

periodes aangeplant met lindebomen

landschappelijke kenmerken

de kenmerken van Roodbaard.

waardoor de laan een totaal andere uitstra-

- Herstel contouren vijverpartij (spiegelvijver

ling heeft dan oorspronkelijk in de formele

Buitensingel en achterbos (deelgebied 4, 5):

Om de oorspronkelijke structuur van de

aanleg uit de 18e eeuw. Op de renovatiete-

- Verwijderen opslag langs oever, herstel

landschappelijke aanleg te herstellen en

kening van Ingenieursbureau Oranjewoud

daarmee de relatie met de omgeving

uit 1988 is het rooien en aanplanten van

te versterken zullen de zichtlijnen terug

nieuwe lindes bij de laan aangegeven

- Herstel het reliëf rondom de grot

gebracht moeten worden. Dit betekent dat

(deelgebied 1 en 2).

- Herstel zichtlijnen vanaf de grot

afwisseling open en gesloten ruimten aan de vijverpartij

- Aanplanten boomstructuur (deelgebied 5);

de bestaande beplanting gedund moet worden, waardoor er ook meer afwisseling

Maatregelen

solitaire boomgroepen en enkele

tussen open en gesloten plekken ontstaat.

Lindelaan (deelgebied 1 en 2):

vrijstaande solitairen

Daarnaast zullen solitairen, voornamelijk

- Dunnen van de laan, conform ritme uit

langs de waterpartij, beter tot zijn recht kunnen komen en tevens weerspiegelt worden in het wateroppervlak.

Langs de randen van de vijverpartijen

laat landschappelijke stijl (zie afbeelding

Oostelijke singel (deelgebied 6):

pagina 27)

- Herstel padenstructuur (‘slingerpaden’)

- Aanleg ‘slingerpad’ langs en door de lindelaan, de laan blijft als zichtlijn richting

Met het verwijderen of aanplanten van

Midstraat herkenbaar

beplanting zal er tevens rekening gehouden moeten worden met de leeftijdsopbouw,

(deelgebied 3) zijn enkele solitairen te herkennen, zoals een treurwilg. Verder is

Park (deelgebied 2):

zodat een duurzame beplantingsstruc-

het dichtgegroeid met verschillende soorten

- Verwijderen onderbegroeiing bij grote

tuur ontstaat voor de lange termijn waarbij

bomen, heesters en stinzenplanten.

Bij de singel in deelgebied 4 staan langs het pad oude bomen als de inlandse eik en paardenkastanje zodanig gesitueerd dat dit te herleiden is als een laan uit de formele

26

- Herstel zicht op water (vijverpartij, deelge-

Huidige situatie

De lindelaan met open plekken (foto1920)

groepen solitairen

zichtlijnen en afwisseling tussen open en

- Verwijderen opslag

gesloten plekken behouden blijft.

- Terugzetten solitaire heestergroepen in de

Herstel beplanting op basis van de lijst van

open ruimten - Herstel zichtlijnen (m.n. door snoeien en

beplanting tot 1880, bijlage I (Roodbaards Rijkdom, 2012).

terugzetten beplanting)

De lindelaan met zicht op de Midstraat (foto 1950)

De lindelaan in de huidige situatie

Formele laan omgevormd naar landschappelijke zichtljin

N Renovatieplan door Ingenieursbureau Oranjewoud in 1988 27

H E R E M A S TAT E J O U R E

LITERATUUR 1 Gildemacher, K.F., van der Vaart, J.H.P. (2007) Een Rijk Bezit, Skarsterlân op de achttiende-eeuwse kaarten van Johan Vegelin van Claerbergen, Utrecht 2 Mulder-Radetzky, R. (2003) Heremastate te Joure, Historisch onderzoek naar de tuinaanleg, uitgevoerd ten behoeve van de restauratie in

opdracht van de gemeente Skarsterlân, Leeuwarden

3 Oranjewoud. (1988) Heremastate Joure, inrichtingplan, renovatieplan 4 Spanninga, H. (1975) Herema-state, Geschiedenis van huis en park, Joure 5 van der Spoel-Walvius, M.R. "Het park van Herema State (in de 19de eeuw mede ontworpen door L.P. Roodbaard)", in Ut eigen gea

(2011), 24

6 van der Spoel-Walvius, M.R. "Order Roodbaard. Bestellingen door L.P. Roodbaard bij de firma Wijbren Krijns en co.", in Cascade Bulletin

voor tuinhistorie (2012), 1

7 van der Laan, E., Ottens, W. (2012) Roodbaards Rijkdom, Rotterdam

BRONVERMELDING Omslag

Plattegrond van Joure omstreeks 1728

Fries Museum

Het aanzicht van Joure eind achttiende eeuw

Fries Museum

pagina 2/3

Situatieschets Heremastate, op de overgang van zand en veen N0.0RDPEIL

Zicht op het park Heremastate, omstreeks 1710

Tresoar, 324 127

Park in deelgebieden

bewerking GBKN N0.0RDPEIL

pagina 4

De situatie van Heremastate, circa 1688

Tresoar, 14274

De situatie van Heremastate, circa 1691

Tresoar, 290 91

De situatie van Heremastate, circa 1702

Tresoar, 95

De situatie van Heremastate, circa 1708

Tresoar, 295 96

pagina 5

Berg met het zomerhuis, tekening ca. 1711

Tresoar, 345 152

Heremastate door Willem Loré omstreeks 1715

Tresoar, 201 84

Heremastate door Willem Loré omstreeks 1716 Tresoar, 88

pagina 6

De formele aanleg op een situatiekaart omstreeks 1735

Tresoar kaartenverzameling Familie Eysinga Vegelin van

Claerbergen (EVvC) pagina 7

Heremastate in de vroege achttiende eeuw

Tresoar kaartenverzameling (EVvC)

Zicht op het park van Heremastate, schilderij ca. 1710

Fries Museum

Zicht op de berg van Heremastate, schilderij ca. 1710

Tresoar, 326 129

Tekening van de berg van Heremastate, ca 1710

Tresoar, 325 128

pagina 8

Kadastraal Minuutplan 1811-1832, opgemaakt in 1821

Tresoar

pagina 9

Ontwerpschets omstreeks 1800

Tresoar familiearchief EVvC 323 147331

De ontwerpschets ingepast op situatiekaart omstreeks 1735

bewerking Tresoar kaartenverzameling (EVvC)

N0.0RDPEIL

28

pagina 10

Ontwerpschetsen omstreeks 1800

Tresoar familiearchief EVvC 323 14341

pagina 11

Schets plattegrond met beplanting, omstreeks 1815

Tresoar kaartenverzameling 132

Tekening van de piramide 1810

Tresoar familiearchief EVvC 323 5092

Ontwerptekening piramide 1810

Tresoar familiearchief EVvC 323 5092

De piramide op de heuvel omstreeks 1815

Foto 1900 Tresoar, 3308

Het park met de piramide omstreeks 1815

Foto 1910 Tresoar, P85

pagina 12

Netteplan 1887

Tresoar 15666a Joure Sectie A2

Chinese brug (Gijsbert van Laar)

Magazijn van Tuin-Sieraaden

Zicht op Chinese brug omstreeks 1832

Foto 1910 Tresoar, P58

De Chinese brug omstreeks 1832

Ansichtkaart 1910 Tresoar, P53

De houten brug omstreeks 1840

Ansichtkaart 1920 Tresoar, P75

pagina 13

Het park met Hertenkamp

Foto 1900 Tresoar, 3311

Zicht op het huis en park

Foto 1900 Tresoar, 3309

Zicht op de waterpartij

Foto 1904 Tresoar, 28708

pagina 14

Topografisch Militaire Kaart 1908

Grote Historische Atlas Friesland 1908

Voorzijde van het huis

Foto 1925 Tresoar, 5396

Achterzijde van het huis

Foto 1925 Tresoar, 5396

De lindelaan richting de midstraat

Foto 1950 Tresoar, P82

pagina 15

Obeslik op de berg

Foto 1950 Tresoar, 3322

pagina 16

Topografische Kaart huidige situatie

ANWB Topografische Atlas 2006

Zicht over de vijver Foto 2012 N0.0RDPEIL

Het pad langs het water

Foto 2012 N0.0RDPEIL

De lange lindelaan

Foto 2012 N0.0RDPEIL

pagina 17

Huidige situatie (GBKN)

Gemeente Skarsterl창n/bewerking N0.0RDPEIL 2012

De oranjerie vanuit het park gezien

Foto 2012 N0.0RDPEIL

De ingang van het gemeentehuis

Foto 2012 N0.0RDPEIL

Het openluchttheater in het park

Foto 2012 N0.0RDPEIL

pagina 18-25 Impressies bewerking N0.0RDPEIL 2012 pagina 26

De lindelaan met open plekken

Foto 1920 Tresoar, P282

De lindelaan met zicht op de Midstraat

Foto 1950 Tresoar, P82

De lindelaan in de huidige situatie

Foto 2012 N0.0RDPEIL

pagina 27

Formele laan omgevormd naar landschappelijke zichtljin

bewerking Oranjewoud N0.0RDPEIL 2012

Renovatieplan door ingenieursbureau Oranjewoud in 1988

Oranjewoud

29

H E R E M A S TAT E J O U R E

BIJLAGEN I. Lijst van beplanting tot 1880 in het boek Roodbaards Rijkdom door E. van der Laan en W. Ottens, 2012.

II. De publicatie 'Het park van Herema State (in de 19e eeuw mede ontworpen door L.P. Roodbaard)' door M.R. van der Spoel-Walvius uit 'Ut

eigen Gea' door Histoarysk Wurkferb창n Skarsterl창n.

III. Rekening van de koninklijke hollandsche handelmaatschappij Groenewegen en Zoon, 1925. Bijlage in het document R. (2003)

Heremastate te Joure, Historisch onderzoek naar de tuinaanleg, uitgevoerd ten behoeve van de restauratie in opdracht van de

gemeente Skarsterl창n, door Mulder-Radetzky.

IV. Rekening van de firma v/h Wijbren Krijns & co, 1925. Bijlage in het document R. (2003) Heremastate te Joure, Historisch onderzoek naar

30

de tuinaanleg, uitgevoerd ten behoeve van de restauratie in opdracht van de gemeente Skarsterl창n, door Mulder-Radetzky.

RoodbaaRds Rijkdom

220

Nederlandse naam

Abeel / Populier Abeel / Populier Esdoorn Esdoorn Esdoorn Esdoorn Esdoorn Zilveresdoorn

Vederesdoorn Paardenkastanje Berk Beuk

Beuk Eik Es Esdoorn

Iep Bruine beuk

Canadese populier Bonte tamme kastanje

Trompetboom Judasboom Judasboom Kornoelje Steenroosje Eik Eik Els Els Es Esdoorn Eik Es

Tamme kastanje / paardekastanje

Naam

BOmeN Abeli Abelij Acer cortica Acer cortica var Acer cortile Acer fol var Acer fol. Varieg Acer lanciniatuim

Acer negundo Aesculus Berk Beuk

Beuk Bonte eik Bonte es Bonte esdoorn

Bonte yp Bruine beuk

Canadese populier Castanje guina bont bl

Catalpa Ceris siliquestrum Cersis siliquestrum Cornus Daphoe cneorum Eik Eik met bonte bladen Els Elst Es Esdoorn Eyken Gele es

Gele kastanje

Castanea / Aesculus

Populus Populus Acer Acer Acer Acer Acer Acer saccharinum ‘Laciniatum’ Acer negundo Aesculus Betula Fagus sylvatica ‘Purpurea’ Fagus sylvatica Quercus Fraxinus Acer (platanoides ‘Drummondii’) Ulmus Fagus sylvatica ‘Purpurea’ Populus x canadensis Castanea sativa ‘Albomarginata’ Catalpa Cercis siliquastrum Cercis siliquastrum Cornus Daphne cneorum Quercus Quercus Alnus Alnus Fraxinus Acer Quercus Fraxinus

latijnse naam

lijst van beplanting tot 1880

Boom

Boom Boom Boom Boom Boom Boom Boom Boom Boom Boom Boom Boom Boom

Boom Boom

Boom Boom

Boom Boom Boom Boom

Boom Boom Boom Boom

Boom Boom Boom Boom Boom Boom Boom Boom

type

Italiaanse populier Jasmijn Kastanje Kastanje / tamme kastanje Kastanje Bonte tamme kastanje

Italiaanse populier Jasminum Kastanen pumilas Kastanje

Treurbeuk

Rode kastanje Salix salvis Striatium esdoorn Tamme kastanje Tamme kastanje Tilia grandifolia Treur es Treurbeuk Treuresch

Treures

Kastanje / tamme kastanje Rode paardekastanje Wilg Esdoorn Tamme kastanje Tamme kastanje Zomerlinde Treures

Rode kastanje

Opgaande populier Plantanus Platte els Populier Populis codifolia Populus hetrophylla Quercus fol vari Quercustol Quercustolia Robinia vilcosa Rode acacia

Lijsterbes Linde Grootbladige linde / zomerlinde Populier Plataan Els Populier Hartbladige populier Hartbladige populier Eik Eik Eik Kleefacacia Rode acacia

Lijsterbes Linde Linde met grote bladen

Kastanje kwint Kastanje bonte bladen

Goudenregen

Gele pavia

Nederlandse naam

Gouden regen

Gele pavia

Naam

Fraxinus excelsior ‘Pendula’

Aesculus carnea Salix Acer Castanea sativa Castanea sativa Tilia grandifolia Fraxinus excelsior ‘Pendula’ Fagus sylvatica ‘Tristis’

Populus Platanus Alnus Populus Populus heterophylla Populus heterophylla Quercus Quercus Quercus Robinia viscosa Robinia pseudoacacia ‘Flemor’ Castanea

Castanea / Aesculus Castanea sativa ‘Albomarginata’ Sorbus Tilia Tilia platyphyllos

Aesculus flava ‘Vestitia’ Laburnum anagyroides Populus nigra ‘Italica’ Jasminum Castanea pumila Castanea

latijnse naam

Boom

Boom

Boom Boom Boom Boom Boom Boom Boom

Boom

Boom Boom Boom Boom Boom Boom Boom Boom Boom Boom Boom

Boom Boom Boom

Boom Boom

Boom Boom Boom Boom

Boom

Boom

type

I. Lijst van beplanting tot 1880 (Roodbaards Rijkdom)

31

Grote witte pruim (witte Eijerpruim)

Pruim

Walnoot

Prunus domestica

Malus domestica Peppin d’Or Juglans regia

Balsemzilverspar Den Den Fijnspar Den Grove den Spar Lariks Ceders Weymouthden Weymouthden Zilverspar

Balz. Spar Den Fijne den Fijne sparren Groene den Grove den Grove spar Lariks Vauro cedrus Weymouthden pijn Wijmouts pijn Zilver spar

Appel

Douglasspar

Amerikaanse spar

Prunus armeniaca Ribes Rubrum Prunus dulcis Malus Malus Malus Prunus avium Prunus persica

Gewone vogelkers Kastanje Wilg Valse acacia Iep Lijsterbes Zwarte beuk

Vogelkers Wilde kastanje Wilg Wit acacia Yper Zware lijsterbes Zwarte beuk

Salix sepulcralis ‘Tristis’ Ulmus minor ‘Variegata’/ parvifolia nana ‘Variegata’ Prunus padus Castanea Salix Robinia pseudoacacia Ulmus Sorbus Fagus (syl. ‘Black Swan’ of (syl. ‘Riversii’) Pseudotsuga menziesii Abies balsamea Pinus Pinus Picea abies Pinus Pinus sylvestris Picea Larix Cedrus Pinus strobus Pinus strobus Abies

latijnse naam

Abrikoos Aalbessen Amandelboom Appel Appel Appel Kers Perzik

Treurwilg Veldiep

Treurwilling Ulmus fol variegates

vRucHtBOmeN Abrikoos Albessen Amandel Appel Biolen appel Doornse appel Dubbele maaikers Dubbele montagne perzik Goud pom (goud pepping) Groote noot

Nederlandse naam

Boom

Boom

Boom

Boom Boom Boom Boom Boom Boom Boom Boom

Conifeer Conifeer Conifeer Conifeer Conifeer Conifeer Conifeer Conifeer Conifeer Conifeer Conifeer Conifeer

Conifeer

Boom Boom Boom Boom Boom Boom Boom

Boom Boom

type

Kers

Vijgenboom Gewone vogelkers Kers Appel Appel Appel

Pruim Peer Kers Peer Appel

Bei in soort

Vlamboose Zwaard vlier Blauwe druif

Albessen Engelse framboos Mespilus canadesis Pietercely vlier

Aardbei

Framboos Vlier Druif

Aalbessen Framboos Mispel Peterselievlier

BeSSeNStRuikeN/plANteN Asperge Asperge

Pruim Rietpeer Spaanse zoete kers Suikerpeer (suikerey) Tafelappel (Somer citroen appel) Vijg Vogelkers Vroege mij kers Vruchtbare appel Zoete appel Zoete veentje (veentjes appel) Zwarte harde kers

Kers Kweepeer Appel

Kers Kweekpeer Londen pipling tafelappel Meijkers Mijkers Moerbey Montagne perzik Peer Pondspeer Kers Kers Moerbei Perzik Peer Peer

Peer

Nederlandse naam

Herfst bergamot peer

Naam

Fragaria

Asparagus officinalis subsp. Officinalis Ribes Rubrum Rubus idaeus Mespilus Sambucus nigra Laciniata Rubus idaeus Sambucus Vitis vinifera

Prunus avium

Pyrus communis Bergamotte d’Automne’ Prunus avium Cydonia oblonga Malus domestica ‘London Pepping’ Prunus avium Prunus avium Morus Prunus persica Pyrus Pyrus communis Grand Monarque Prunus domestica Pyrus Prunus avium Pyrus Malus domestica Citron d’ete Ficus carica Prunus padus Prunus avium Malus Malus Malus

latijnse naam

Vaste Plant

Heester Heester Klimplant

Heester Heester Heester Heester

Groente

Boom

Boom Boom Boom Boom Boom Boom

Boom Boom Boom Boom Boom

Boom Boom Boom Boom Boom Boom

Boom Boom Boom

Boom

type

RoodbaaRds Rijkdom

221

32

Naam

H E R E M A S TAT E J O U R E

RoodbaaRds Rijkdom

222

33

Zuurbes Hulst Kamperfoelie Netelboom

Struikpaardenhoefklaver Hippocrepis emerus Meidoorn Crataegus Rood peperboompje Daphne mezereum

Japanse notenboom

Goudbonte hulst

Hulst

Gewone vogelkers

Meidoorn Duindoorn

Berberus Bonte hulst Caprifolium Cetis orientalis

Corronilla emerus Crataegus aria Daphum miserum

Genko byloba

Goud bont hulst

Goud hulst

Grote vogelkers

Haagdoorn Hippophae rhamnoides

Hulst

Kardinaalsmuts Kers Laurier Laurierkers Kardinaalsmuts Wasgagel Ganzerik Sumak Gifsumak Rode kornoelje Wilg Sneeuwbal Spierstruik Duitse tamarisk Zilver hulst

Ilex fol aurees

Iuonymys verrucosus Kers Laurier deportugal Laurier kers Luinijmus vulgaris Myriea cerficera Pahentillia fructilosa Rhus corriarria Rhus radcans Rode cornus Salix myrhi folia Sneeuwbal Spiaea creata Tamarix germanica Zilver hulst

Hulst met laurier bladen Hulst Hydranger arboreceus Hortensia Ilex aurees Hulst

Duivelswandelstok Zuurbes

Aralia spinoa Berberis line

Crataegus monogyna Hippophae rhamnoides Ilex Hydrangea arborescens Ilex aquifolium (‘Rubricaulus Aurea’) Ilex aquifolium (‘Rubricaulus Aurea’) Euonymus verrucosus Prunus avium Laurus (azorica) Prunus laurocerasus Euonymus europaeus Myrica cerifera Potentilla fruticosa Rhus coriaria Rhus radicans Cornus sanguinea Salix myrtilloides Viburnum Spiraea crenata Myricaria germanica Ilex aquifolium ‘Argenteomarginata’

Prunus padus

Ilex aquifolium ‘Aureomarginata’ Ilex

Ginkgo biloba

Berberis Ilex Lonicera caprifolium Celtis occidentalis

Aralia spinosa Berberis linearifolia

Juniperus Juniperus

Jeneverbes Jeneverbes

HeeSteRS Jenever Uniperus

latijnse naam

Nederlandse naam

Naam

Heester Heester Heester Heester Heester Heester Heester Heester Heester Heester Heester Heester Heester Heester Heester

Heester

Heester Heester Heester

Heester Heester

Heester

Heester

Heester

Heester

Heester Heester Heester

Heester Heester Heester Heester

Heester Heester

Conifeer Conifeer

type

zAAiGOeD Witte claver

vASte plANteN Lelie gewas Daliaas Goud bloem Pioen Salvix salvia Stokroos Reseda

Zanthopylum ckava herulis

flore pleno Rododendron Roos Sering Spiread hypericifolia Tulpenboom

Periploca graela Philadelphus nana

Maant rozen

Franse sering Geldersche roos Kalmia

Fransche sering

Colutea arborescens Colutea gele bloem Colutea sanguinea

Caliantis floridus Andromeda Azalia Colutea arbones

Krentenboom Rood camperfolie

Canal roos Celastrus bulbatug Klimop

Naam

Trifolium repens

Dahlia Callendula officinalis Paeonia Salvia Alcea rosea

Dahlia Goudsbloem Pioen Salie Stokroos

Witte klaver

Lilium

Lelie

Zanthoxylum clava-herculis

Rhododendron Rosa Syringa Spiraea hypercifolia Liriodendron / Magnolia

Philadelphus

Boerenjasmijn Rododendron Roos Sering Spierstruik Tulpenboom / valse tulpenboom Chinese peper

Periploca graeca

Rosa

Syringa chinensis Viburnum opulus Kalmia

Syringa chinensis

Colutea arborescens Colutea arborescens Colutea sanguinea

Calycanthus floridus Pieris Rhododendron Colutea arborescens

Amelanchier Lonicera xylosteum

Rosa Celastrus orbiculatus Hedera

latijnse naam

Melkwingerd

Rozen

Franse sering Gelderse roos Laurierroos

Franse sering

Blazenstruik Blazenstruik Blazenstruik

Meloenboompje Pieris Rododendron Blazenstruik

Krentenboompje Rode kamperfoelie

Roos Boomwurger Klimop

Nederlandse naam

Vaste Plant

Vaste Plant Vaste Plant Vaste plant Vaste Plant Vaste Plant

Bol-/knol-

Sierheester

Sierheester Sierheester Sierheester Sierheester Sierheester

Sierheester

Sierheester

Sierheester

Sierheester Sierheester Sierheester

Sierheester

Sierheester Sierheester Sierheester

Sierheester Sierheester Sierheester Sierheester

Klimplant Klimplant

Klimplant Klimplant Klimplant

type

H E R E M A S TAT E J O U R E

II. Het park van Herema State (in de 19e eeuw mede ontworpen door L.P. Roodbaard)

34

35

H E R E M A S TAT E J O U R E

36

37

H E R E M A S TAT E J O U R E

III. Rekening van de koninklijke hollandsche handelmaatschappij Groenewegen en Zoon, 1925.

38

IV. Rekening van de firma v/h Wijbren Krijns & co, 1925.

39

COLOFON OPDRACHTGEVER: Gemeente Skarsterl창n ADVISEUR: N0.0RDPEIL landschap.stedenbouw E. van der Laan

Landschapsarchitect BNT

W. Ottens

Landschaps- en

Architectuurhistoricus MA L. Faber

Stagiaire WUR

J. Bokma

DTP

592 00 401 Sneek, februari 2013