ды перыяду 1-й рас. рэвалю цы і 1905— 07. Існавалі паралельна з прафесійнымі саюзамі і ахоплівалі рабочы х розных прадпрыемстваў. Ф ЗК выбіралі на аіульных сходах рабочых і служачых. Гіершыя Ф ЗК ств о р ан ы на к азён н ы х з-дах Петраграда. Да мая 1917 арганізаваны на ф-ках і з-дах М асквы , Харкава, Кіева, Екацярынаслава і інш. Н а Беларусі пачалі стварадда. паводле раш эн ня Мінскага Савета рабочы х і салдацкіх дэпутатаў ад 8(21).3.1917. Н а працягу крас,—мая 1917 Ф З К узніклі на многіх прадпрыемствах М інска, Віцебска, Барысава, Бабруйска, О рш ы і інш. Гал. іх задачай было аж ы ццяўленне рабочага кантролю за вытв-сцю і разм еркаваннем прадукдыі. Явачным парадкам яны ўводзілі 8-гадзінны працоўны дзень, бралі пад свой кан троль'пры ём і звальненне рабочых, ахову прадпры емстваў, клапаціліся пра забесп ячэн не рабочых харч. прадуктамі. Без згоды ф абзаўкомаў распараджэнні адміністрацы і лічы ліся несапраўднымі. П аўсю днае стварэнне фабзаўкомаў і павелічэнне іх ролі прымусілі Часовы ўрад пры зн ац ь іх і 23.4(7.5). 1917 выдаць закон «Аб рабочых камітэтах на прамы словы х прадпрыемствах». Да кастр. 1917 гар. і раённыя аб’яднанні Ф З К існавалі болы п чым y 50 прамысл. цэнтрах Расіі. Ф З К акгыўна ўдзельнічалі ў Кастр. рэвалю цыі 1917: пасылалі сваіх прадстаўнікоў y ВРК, прымалі ўдзел y ф арм іраванні атрадаў Чырв. гвардыі, разам з праф саю замі ўдзельнічалі ў ліквідацы і эканам . разрухі і голаду, аж ы ццяўлялі дэкрэты сав. улады аб нацы яналізацы і прам -сці, банкаў, транспарту і інш . П аводле рашэння 1-га Усерас. з ’езда прафсаю заў (студз. 1918) і 6-й к ан ф ерэнцы і Ф З К Петраграда (лют. 1918) адбы лося к ан чатковае зліццё Ф ЗК і прафсаю заў. А.М. Сасім ФАБУЛА (ад лац. fabula паданне, байка, казка, апавяданне), сістэма зн еш няга дзеяння ў творы, якая мож а лерадавацца немаст. спосабам, пераказвацца. З’яўляецца падзейнай схемай сюжэта, пакідаючы па-за ўвагай н язнач ны я моманты знешняга дзеяння. У літ.-знаўстве служыць для кан іф эты зацы і зместу твора. Ствараецца ўчынкамі, лаводзінамі, дыялогамі персанажаў. Залеж ы ць ад жанру, індывід. маст. стылю твора. Харакгэрна ддя эпічных і драм. твораў. Моцная Ф. ў творах з вострай інтрыгай, дзе характары герояў раскры ваю цца праз іх справы (творы Я.М аўра, І.Ш амякіна, У.Караткевіча). Вострую Ф. практыкавалі рамантыкі, каб дасягнуць маст. кантрастнасці, вы явіць незвычайнае ў жыцці, эм ацы янальна ўздзейнічаць на чытача. У рэаліст. л -р ы Ф. значна нейтралізуецца багаццем фактуры У сучаснай бел. прозе Ф . выяўляецца досыць скупа (творы І.П таш нікава, А.Жука, В.Адамчыка, В.Карамазава, І.Чыгрынава і інш .) Літ. : К о ж н н о в В. Сюжет, фабула, композяцня / / Теорня лнтературы: Основные пробл. в нст освеіценнн. М., 1964; П я т к с віч A Сюжэт. Кампазіцыя. Характар. Мн., 1981. А.М.Пяткевіч.
ФАВАРЫТ (італьян. favorito ад лац. favor пры хільнасць), 1) лю бім ец важ най і ўплы вовай асобы , як і кары стаецца розн ы м і пры вілеямі і пэўны м чы нам уздзейнічае на погляды і паводзіны свайго заступніка; таксам а чы й -н . лю бімец, яком у аддаю ць перавагу, кім цікавяцца больш за інш. 2) У спорце — той, хто мае найб. ш анц на перш ы нство (перш апачаткова — конь, к о н н ік або кам анда ў скачках).
ФАВІЗМ (ад ф ранц. fauve дзікі), кірун а к y ф ранц. мастацтве пач. 20 ст. Характэрн ы я яго асаблівасці — іран іч на інтэнсіўнае гучанне адкры ты х колераў, супастаўленне кантрастных храматычных плоскасцей, абагульнены х контурам, звядзенн е ф орм ы да простых абры саў без святлоценявой мадэліроўкі і лінейнай перспекты вы . П лоскасная трактоўка ф орм , насы чанасць чыстых колераў, энергічна ііадкрэслены контур абумоўліваю ць дэкараты ўнасць ф авісцкага ж ывапісу. Група мастакоў, y якую ўваходзілі А М а т ы с, Ж .Руо, А .Д эрэн, А.М арке, М .В лам інк, Ж .Брак, Р.Дзю фі, А.Ф ры ез, Ж .Ф ландрэн, К. ван Д анген, праявіла сябе на парыжскіх выстаўках 1905, 1906, 1907. Н азва « Ф » адлюстроўвае рэакцы ю сучаснікаў на ўразлівую экзальтацы ю колеру, «дзікую» вы разнасць фарбаў. Ф . меў агульныя ры сы з экспрэсіянізмам.
ФАВОРСКІ___________ 301 тэхн. даследаваннях газатурбінных рухавікоў, ядз. і касм. энергаўстановак і рухавікоў, цеплаабмене ў космасе, экалагічных праблемах энергетыкі. Л енінская прэм ія 1982. Дзярж. прэмія Расійскай Ф едэрацы і 2000. Te:. Основы теорзга космнческю электрореактнвных двнгательных установок. 2 нзд. М„ 1978 (разам з В.В.Фішгойтам, Я.І.Янтоўскім); Контактный теплообмен в газотурбннных двнгателях м энергоустановках. М., 1978 (разам з В.АМальковым, У.М.Ляонцьевым); Влнянне авнацнн на атмосферу: Пробл. н перспектнвы нсслед. М., 1998 (разам з В.Б.Паповічавай, АМ.Старыком). М.М.Касцюкевіч.
АМ.Фаворскі
АЯФаворскі
ФАВ0РСКІ Аляксей Яўграфавіч (3.3.1860,
Да арт. Фшіім A М a т ы с. Цыганка 1906.
ФАВ0РСЫ Алег Мікалаевіч (н. 27.1.1929, г. Саратаў, Расія), расійскі вўчоны ў галіне цеплатэхнікі. Акад. Рас. АН (1990, чл.-кар. 1981). С кончы ў М аскоўскі авіяц. ін-т (1951). У 1951— 73 і 1987— 94 y Ц энтр. ін -ц е авіяд. маторабудавання. У 1973— 87 ген. ды рэкгар, гал. канструктар маскоўскага НВА «Саюз». У 1995— 2002 акад.-сакратар А ддзялення фіз.тэхн. праблем энергеты кі Рас. АН. 3 2001 ды рэктар НДІ эн ергеты чнай паліты кі (М асква). Навук. працы па цепла-
г. П аўлава Н іж агародскай вобл., Расія — 8.8.1945), расійскі хімік-арганік, засн авальнік хіміі ацэты ленавы х злучэнняў, стваральн ік навук. школы. Акад. A H С С С Р (1929, чл.-кар. 1921). Герой Сац. П рацы (1945). С кончыў Пецярбургскі ун-т (1882), дзе і прадаваў (з 1896 праф .). А дначасова ў 1897— 1908 y П ецярбургскім хіміка-тэхнал. ін-це, з 1919 y Д зярж . ін-це пры кладной хіміі, y 1934— 38 y Ін -ц е арган. хіміі AH С С С Р (яго засн авальнік і ды рэктар). Рэдактар «Ж урнала Русского ф нздко-хдм дческого обвдества» (з 1900) і «Ж урнала обшей хнмнн» (з 1931). Н авук. лрацы па хіміі вы творны х ацэты лену і цыклічных вуглевадародаў. А дкрыў ізамерызацыю ацэты ледавы х вуглевадародаў (ацэтылен-аленавую перагрулоўку, 1887) — агульны метад сінтэзу ацэтыленавых і ды енавы х вуглевадародаў, новы від ізам еры зацы і а-галагенкетонаў y карбонавы я к-ты , іх эф іры або аміды лад уздзеянн ем асноў — адлаведна шчолачаў, алкагалятаў або амінаў (рэакцы я, ці лерагрупоўка Ф.; 1894) і рэакцы ю атрым ан ня трацічны х ацэты ленавых спіртоў к ан дэн сацы яй ацэты ленавых вуглевадародаў з карбанільны мі злучэннямі (ацы клічны м і кетонамі, алвдэгідамі) y лры сутнасці асноў (рэакДыя Ф.; 1905). А трымаў ды аксан і распрацаваў слосаб яго сінтэзу. Д зярж . лрэм ія С С С Р 1941. Te.. Нзбр. тр. М.; Л., 1961. Літ.: АЕ.Фаворскнй. М.; Л., 1947; Ф а в о р с к а я Т.А АЕ.Фаворскнй. Л., 1968. А.І.Валожын