SARRERA

Idazlan honetan, lehenik, idazten irakasteko ikuspegi konstruktibista, ikuspegi normatiboa eta ikuspegi konbinatua azalduko dira. Gero, idazketa harmonikoaren bereizgarriak, idazketa-sistemen garapen historikoa, idazketaren ikaskuntzaprozesuaren banakako garapena, idazten ikastearekin lotura duten heldutasunfaktoreak eta idazketako errendimendua aurresaten duten aldagaiak agertuko dira. Jarraian, idazketa-prozesuaren faseak aztertuko ditugu: 1) Plangintza: zer, norentzat eta nola idatzi. 2) Sintaxia: gramatikako arauei jarraituz mezua idatzi. 3) Lexikoa: esaldietan erabiliko diren hitzak aukeratu. 4) Mugimendua: alografoak berreskuratu eta idatzi. Ajuriaguerraren idazketa-faseak eta idazketa normalaren bereizgarriak aztertu ondoren, ohar batzuk egingo ditugu eskuaren mugikortasunaren garapenari buruz. Ondoren, idazketa-prozesuan parte hartzen duten aldagaiak aztertuko ditugu: hautematea, oroimena, motibazioa, afektibitatea, gorputz-eskema, lateraltasuna, psikomotrizitatea, grafomotrizitatea, familiako giroa eta eskolako giroa.

Hiru ikuspegitatik aztertuko da idazketa-prozesua: – Ikuspegi normatiboak idazteko jarraitu beharreko arauei ematen die lehentasuna. Idazketaren alderdi figuratiboak aztertzen ditu bereziki: letren forma, formen banaketa, orientazio espaziala… Ikuspegi normatiboaren arabera, idazten ikasteko ezinbestekoa da honako alderdi hauek helduta izatea: adimena, hautemateko gaitasuna, psikomotrizitatea, espazioaren eta denboraren antolamendua, ahozko hizkuntza, kontzientzia fonologikoa eta garapen operatorioa. – Ikuspegi eraikitzaileak idazketaren alderdi espresiboak eta sortzaileak azpimarratzen ditu, esanahiari begiratzen dio, eta bigarren mailan uzten ditu idazketaren alderdi figuratiboak. Ikuspegi horren arabera, idazten ikasteko prozesuan, haurrak zein etapa igarotzen dituen aztertuko dugu. Idazketaren ikasketa-prozesuaren banakako garapenarekin batera, idazketa-sistemen garapen historikoa ere aztertuko da: idazketa logografikoak, silabikoak eta alfabetikoak. –Ikuspegi eraikitzailea eta ikuspegi normatiboa uztartzen dituen idazketaeredu konbinatuaren bereizgarriak aztertuko dira gero:

Mezuaren plangintza: mezuaren ideiak sortu, antolatu eta berrikusi. Prozesu sintaktikoak: esaldiaren egitura eraiki eta hitz funtzionalak kokatu. Prozesu lexikoak: bide fonologikotik nahiz ortografikotik grafemak eskuratu. Mugimen-prozesuak: alografoak berreskuratu, eta hitzak idazteko beharrezkoak diren mugimendu-ereduak. Aukeratutako hitza unitate handiagoetan integratu. Idatzitakoa gainbegiratu eta balioetsi.

Idazketaren prozesu normala eta prozesu horretan esku hartzen duten aldagaiak aztertu ondoren, idazketaren nahasteak agertuko dira. Ildo horretan, disgrafia definituko da eta disgrafia motak bereiziko dira: –Zentralak (azalekoa edo lexikoa, fonologikoa, sakona, semantikoa) eta periferikoak. –Organikoak eta funtzionalak. –Ebolutiboak eta eskuratuak.

Gero, disgrafiaren sorreran eragina izan dezaketen aldagaiak aztertuko dira: faktore genetikoak, garuneko lesioak, lateraltasun-arazoak, nortasun- eta afektibitate-arazoak, eskolako orientazio kaxkarra, heldutasun neuropsikologikoaren arazoak, gabezia psikomotorrak, jarrera fisiko desegokiak, gorputz-eskemaren nahasteak eta hautemate- eta mugikortasun-arazoak.

Disgrafiaren ebaluazioaren atalean, plangintza, egituraketa sintaktikoa, lexikoa eskuratzeko bide lexikoa eta fonologikoa, eta mugimendu-modulua balioesteko probak (estandarizatuak eta estandarizatu gabeak) aurkeztuko dira.

Amaitzeko, idazketa-arazoen prebentziorako eta tratamendurako programak agertuko ditugu gaiari eskainitako atalean. Irakaslearen lana aztertuko dugu: zer eta nola landu behar duen, eta zer eta nola zuzendu behar duen. Toki berezia izango dute Elgoibarko Herri Eskolan aplikatu den Kontzientzia Fonologikoa lantzeko programak eta programa horren barnean integratu ditugun bertso-ariketek.