iz oktober 2021

IZ lezen op PC, tablet of smartphone?: installateurszaken.nl

Of download IZ app

OKTOBER 2021 19e jaargang

MAGNUM HeatBoard W

Special: Verwarming

 LT-warmtenetten  Adsorptiewarmtepomp  PVT

IZ1021_01_COVER.indd 1

16-9-2021 8:01:29

ACTIE

Gratis Bosch gereedschap

‘Licence to Drill’ Extra voordeel aanboren Installateurs opgelet: nu tijdelijk gratis Bosch Power Tools t.w.v. € 75 tot € 290 bij de HR-ketels, warmtepompen, zonneboilers én airco‘s van Nefit Bosch!* Extra voordeel. Het begint bij Nefit Bosch.

nefit-bosch.nl/drill

47200011936 Adv IZ_210x297mm.indd 1 IZ1021_02_nefit.indd 2

* Bij registratie van 2 of meer actieproducten tussen 15 september en 31 december 2021. Kijk op nefit-bosch.nl/drill

08-09-2021 11:39 16-9-2021 8:32:29

Altijd up-to-date via de

intergas academy

NIEUW! INTERGAS e-learning

INTERGAS E-LEARNING:

• Wanneer je wilt

• Geen reistijd

• Waar je wilt

• Efficiënt

• Actuele kennis

• Eigen tempo

Meld je aan op: www.intergasacademy.nl

IZ1021_03_intergas.indd 3

16-9-2021 8:33:45

Duco RoofFan

De SLIMSTE dakventilator van Europa!

TOT

55%

ENERGIEBESPARING

Intelli Air Valve (iAV) slimme regelklep met CO2 of vochtsturing

SLIMME VRAAGSTURING

COMPACT & LICHT

Zonale of lokale afvoer

Compacte afmetingen en slechts 11 Kg

met slimme regelkleppen (iAV)

VOOR RENOVATIE EN VERVANGINGSMARKT Eenvoudig uitwisselbaar

We inspire at www.duco.eu

IZ1021_04_duco.indd 4 20111220_Installateurszaken.indd 78

17-9-2021 8:52:47 24/02/2021 09:18

MAGNUM HeatBoard W droogbouwsysteem Hout, parket en laminaat zijn duurzame en sfeervolle producten die steeds meer worden toegepast. De toenemende vraag naar verwarmingssystemen voor deze type vloeren heeft geleid tot de ontwikkeling van een aantal technologisch hoogwaardige producten. MAGNUM produceert E&W systemen die geschikt zijn voor renovatie of nieuwbouwprojecten.

Door de variërende opbouwhoogte is er altijd een passend systeem voorhanden. Deze systemen kenmerken zich door de eenvoudige installatie en voor de regeling zijn er slimme WiFi thermostaten beschikbaar. Meer info op magnumheating.nl







18 28 TECHNIEK

18 LT-WARMTENETTEN Het wil nog niet vlotten maar doorbraak komt eraan





MAGNUM HeatBoard W

20 34

32 PVT Ja of nee?

34 HOUTPELLETKACHELS Een nieuwe toekomst?





24 40

RUBRIEKEN vooraf 7 vakwerk 16 raar? 48

COLUMNS

20 ADSORPTIEPOMP



“Haalbaar en betaalbaar van het aardgas af”

38 VEILIG WERKEN

Heusinkveld 17

24 TASTBARE ENERGIETRANSITIE

Check het met de arbotechniek veiligheidsapp

Visser 27

40 IMPULS VOOR DE BRANCHE

Boon 44

Bijna 5 miljoen aan subsidie beschikbaar

De Vries

Fieldlab The Green Village

28 BEREKENINGEN Een goed installatieconcept

IZ1021_05_inhoud.indd 5

ZAKELIJK

Asijee 37

50

19-9-2021 21:40:17

Foil Elektrisch | 6 mm

Een breed scala aan droogbouwsystemen HeatBoard E Elektrisch | 12 mm

HeatBoard W Water | 18 mm

DryFloor Water | 25 mm

IZ1021_06_magnum.indd 6

Hout, parket en laminaat zijn duurzame en sfeervolle producten die steeds meer worden toegepast. De toenemende vraag naar verwarmingssystemen voor deze type vloeren heeft geleid tot de ontwikkeling van een aantal technologisch hoogwaardige producten.

Renovatie of nieuwbouw Wij produceren E&W systemen die geschikt zijn voor renovatie of nieuwbouwprojecten. Door de varierende opbouwhoogte is er altijd een passend systeem voorhanden.

Elektrisch of watergedragen Onze systemen kenmerken zich door de eenvoudige installatie.

Ze zijn verkrijgbaar als kit en zijn eenvoudig uit te breiden.

WiFi thermostaten Voor de regeling zijn slimme WiFi thermostaten beschikbaar die op afstand te bedienen zijn, zelfs met spraakbediening!

Meer info?

Kijk op magnumheating.nl of bel tijdens kantooruren naar 0166-609300. Onze experts kunnen je helpen om het juiste systeem te kiezen.

magnumheating.nl

16-9-2021 8:37:03

VOORAF

Veelbelovend In een niet eens zo heel ver verleden ging een special over verwarming vooral over cv-ketels en alles wat daar bijhoort. Met de energietransitie in volle gang is dat veranderd. Warmtepomptechnologie heeft tegenwoordig de overhand als het gaat om nieuwe ontwikkelingen op de verwarmingsmarkt. Hoe snel kan het gaan.

Hoe ziet die ‘nieuwe markt’ er inmiddels uit. Heel kort door de bocht kunnen we stellen dat de elektrische, luchtgebonden warmtepomp vooral opgang maakt in de nieuwbouw. In de bestaande bouw zien we vooral de hybride warmtepomp aan populariteit winnen. Blijft het

daar dan bij? Nee, zeker niet.

Waterstofketels, LT-warmtenetten, PVT-systemen… het zijn zo maar wat alternatieven die in deze uitgave de revue passeren en wellicht veelbelovend zijn. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor de adsorptiewarmtepomp, die een vergelijkbare continue cyclus heeft als een normale elektrische warmtepomp maar waarvan de compressie van het koudemiddel plaatsvindt met een door warmte aangedreven adsorptiecompressor in plaats van een elektrischmechanische compressor.

De installatie-industrie laat hiermee zien vergaand innovatief te zijn. En dat is mooi om te constateren.

ALGEMEEN

Ja hoor meneer, alles is bij ons mogelijk. Waterstofketels, PVT-systemen, adsorptiewarmtepompen… Wat u wilt.

www.caleffi.com

DIRTMAG PRO 30% STERKER ®

DAN OOIT

Wij bieden oplossingen en innoveren vanuit details. We streven er altijd naar om de prestaties van onze producten te verbeteren.

Onze nieuwe magnetische vuilafscheider DIRTMAG® PRO biedt een hogere efficiëntie dankzij een vernieuwd innovatief intern element die een hogere snelheid en debiet aankan én meer vuildeeltjes opvangt. Voor een optimale eliminatie van het vuil werd een extra magneet toegevoegd: naast de gekende verwijderbare magnetische ring is er nu ook een interne magneet.

TOT

15% ENERGIE BESPARING

CALEFFI GUARANTEED. cale2150592_dEXE_DIRTMAG PRO_185x132mm_NL.indd 1

IZ1021_07_vooraf.indd 7

08/09/2021 11:43:21

16-9-2021 8:39:38

IZ1021_08_vaillant.indd 8

20-9-2021 10:17:31

IZAP

RUBRIEK

jaar aan de ontwikkeling ervan. IZ sprak met CEO Stefan van Uffelen.

18 LT-WARMTENETTEN Het wil nog niet vlotten met LT-warmtenetten, maar toch lijkt er een gouden toekomst te zijn weggelegd voor deze duurzame oplossing. Volgens Sebastiaan Knepper, deskundige en junior duurzaamheidsadviseur bij Merosch, is het slechts een kwestie van tijd voordat de grote doorbraak komt.

20 ADSORPTIEWARMTEPOMP Waar de cv-ketel al helemaal is uitontwikkeld, kan de warmtepomp nog grote slagen maken. In 2023 komt er een nieuw soort warmtepomp op de markt die werkt op basis van adsorptietechnologie. Fabrikant Cooll werkte meer dan 10

24 TASTBARE ENERGIETRANSITIE De energietransitie stelt het vakgebied voor interessante uitdagingen, zowel technisch als operationeel. Aalberts hydronic flow control participeert in DreamHûs op The Green Village. Hoe presteren haar innovaties in een bestaande woonomgeving?

40 IMPULS VOOR DE BRANCHE Voor bedrijven, medewerkers en zelfstandigen die werkzaam zijn in de koude-, klimaat- en warmtepomptechniek is een subsidie van 4,9 miljoen euro beschikbaar voor ontwikkeladvies, (bij)scholing en loopbaanbegeleiding. De regeling maakt scholing en begeleiding toegankelijker en stimuleert werkzoekenden om te kiezen voor een baan in de installatietechniek.

GROHE RAPID SLX SNELLER, STERKER, SLIMMER

“Ik wil de klant met een tevreden gevoel achterlaten” Installatiebedrijf Van Gerven over de Rapid SLX. Bekijk op rapidslx.grohe.nl het verhaal van deze zeer tevreden installateur.

KEUZEVRIJHEID* 3 DESIGNS

12 KLEUREN

UNIEKE FLOW MANAGER Voorkom overspattend water in een handomdraai

*Rapid SLX is standaard toepasbaar met de ultradunne bedieningspanelen (S-variant)

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ1021_09_izap.indd 9

oktober 2021

9

16-9-2021 10:23:28

RUBRIEK

IN DE PIJPLIJN

Salesteam versterkt Maurice Geuns is in dienst van Viega als Accountmanager Installatietechniek.

Hij was tot voor kort actief als accountmanager bij een technische groothandel binnen de elektrotechniek, verwarming, sanitair en ventilatietechniek. De regio ZuidNederland is zijn werkterrein.

De Viega Groep heeft wereldwijd meer dan 4.700 medewerkers, werkend vanuit negen locaties. Op vier locaties in Duitsland worden de producten vervaardigd.

Speciale oplossingen voor de Noord-Amerikaanse markt worden in McPherson (VS) geproduceerd; in Wuxi (China) ligt het zwaartepunt op productie voor de Aziatische markt. Naast buisleidingsystemen behoren voorwand- en afvoertechniek tot het productenprogramma. Het assortiment omvat circa 17.000 artikelen.

Duurzaam warmte- en koudesysteem Energieleverancier Eneco gaat zorgen voor het collectief warmte- en koudenet voor verwarming, koeling en warm kraanwater in drie deelgebieden in Amsterdam.

In het gebied worden in de komende jaren ongeveer 3.200 woningen, drie basisscholen, detailhandel, twee supermarkten, horeca, kantoren en diverse maatschappelijke voorzieningen gerealiseerd. Vanuit twee

10

IZ1021_10_idp.indd 14

oktober 2021

AF FABRIEK

technische ruimtes in het gebied gaat Eneco warm water produceren en naar de woningen en de andere gebouwen brengen voor de verwarming en het warme kraanwater. Eneco zorgt daarnaast het hele jaar voor koeling voor gebouwen die dat nodig hebben (in de zomer dus ook voor woningen) via een apart leidingnet met koel water. De energieleverancier ontwerpt, bouwt, beheert, onderhoudt en exploiteert het warmtekoudenet voor de komende dertig jaar.

Eneco bouwt een modulair thermisch smartgrid. Het bestaat uit warmte en koude opslagsystemen in dieper gelegen ondergrondse bronnen onder het gebied, lucht-water-warmtepompen, een distributienet met leidingen, zonnepanelen en per gebouw een afleverstation.

Het systeem is ‘smart’ omdat uitwisseling van warmte en koude mogelijk is tussen gebouwen, afgestemd op de vraag. Daarnaast wil Eneco zonnepanelen plaatsen op de daken van de nieuwbouw in het gebied, in afstemming met de desbetreffende projectontwikkelaars. De verder benodigde elektriciteit komt van eigen opwek door Eneco in Nederland. Daarmee is het systeem volledig energieneutraal en geheel volgens de eisen van de gemeente.

JUISTE KEUZE EN ONTWERP HYBRIDE WARMTEPOMPEN ISSO heeft een nieuw kennisproduct uitgegeven: het ISSO-kleintje Hybride warmtepompen. De kennis richt zich op de keuze, het ontwerp, de uitvoering, de oplevering en het beheer van een elektrische warmtepomp, met in hoofdzaak lucht als energiebron en gecombineerd met een cv-ketel. Met dit Kleintje kan de professional de essentiële uitgangspunten voor een hybride verwarmingsinstallatie nagaan.

Aan de basis voor dit ISSO-kleintje ligt ISSO-publicatie 98 ‘Lucht-waterwarmtepompen in woningen’. In tegenstelling tot de volledige publicatie, zorgt het Kleintje ervoor dat de kennis kort, krachtig en behapbaar beschikbaar is.

De informatie is opgedeeld volgens de verschillende fasen van een project. Het gaat om de volgende vijf fasen: - Programmafase (vaststellen klantwensen in PvE); - Ontwerpfase (dimensionering); - Uitwerkingsfase (productselectie); - Realisatiefase (montage en oplevering); - Beheerfase (onderhoud en monitoring).

Er zijn onder andere voorbeelden opgenomen van installaties uit de praktijk. Ook is er aandacht voor waterzijdig inregelen en het temperatuurtraject van het afgiftesysteem. Verder gaat het Kleintje in op het systeem in de woning áchter de hybride warmtepomp. Met die informatie kan de professional bepalen of de hybride warmtepomp geschikt is voor de bestaande installatie, of dat er aanpassingen nodig zijn.

Het ISSO-kleintje Hybride warmtepompen is te raadplegen via ISSO Open REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

16-9-2021 10:24:48

Totale bescherming Wie in de bouw, logistiek, transport of industrie werkt, weet: goede persoonlijke bescherming is onmisbaar.

De kwaliteit en het comfort van onze persoonlijke beschermingsmiddelen ervaar je niet alleen tijdens een werkdag met een stuk gereedschap in je hand. Je plukt er ook de vruchten van tijdens het sporten, gamen of wanneer je het weekend met vrienden of familie eropuit trekt. Je werk is je leven. En OXXA® beschermt alles wat je lief is.

X-PRO-FLEX-ULTRA 51-293

X-VIZ-COMFORT-LONG 6220 RWS

211490 OXXA Campagne - InstalleursZaken Advert 210x297mm.indd 1 IZ1021_11_oxxa.indd 11

SONORA 8300

www.oxxa.work

09-09-2021 11:59 16-9-2021 10:26:08

RUBRIEK

IN DE PIJPLIJN

AF FABRIEK

Hoppenbrouwers Techniek blijft groeien Technisch dienstverlener Hoppenbrouwers Techniek breidt uit met twee technisch bedrijven en komt hiermee op 18 vestigingen verspreid over het land. Het gaat om Van Wijk Installaties & Constructies uit Goedereede en Vroegh & Hobbel uit Oostvoorne. Deze integratie sluit aan op de ambitie van de technisch dienstverlener om te groeien naar landelijke dekking.

Henny de Haas, algemeen directeur Hoppenbrouwers Techniek: “Met de aansluiting van beide bedrijven breiden we onze aanwezigheid in de regio Zuid-Holland verder uit. Hierdoor kunnen we klanten in deze regio optimaal bedienen en beperken we de reisafstand van onze

medewerkers. We vinden het belangrijk om zowel voor klanten als medewerkers lokaal geworteld te zijn.”

Van Wijk Installaties en Constructies B.V. is een familiebedrijf dat sinds 1900 bestaat. Het is gespecialiseerd in installatiewerkzaamheden, constructies en duurzame energie in de luxe villabouw, nieuwbouw en renovatie projecten. De werkzaamheden lopen uiteen van het installeren en onderhouden van cv’s, warmtepomp installaties tot zonne-energie systemen, rioleringen en sanitair. In 2018 is het installatiebedrijf Vroegh & Hobbel in Oostvoorne aangesloten bij Van Wijk. De bedrijven hebben een gezamenlijke omzet van 11 miljoen en een perso-

Klimaatproblemen?

HVAC levert de oplossing!

Luchtgordijnen • Ventilatorconvectoren • Warmtepompen Luchtverdeelsystemen • Airconditioning • Luchtontvochtiging Platenwisselaars • Olie-/waterafscheider Wateroverlastsignaleringssystemen en meer...

Air Conditioning Cooling

Ventilation

0255 52 24 20 • www.hvac.nl

12

IZ1021_12_idp_hvac_gereedschap.indd 12

bovendien landelijke dekking te krijgen. Het bedrijf wil van 1500 medewerkers groeien naar 2500 medewerkers, verspreid over 25 vestigingen in heel Nederland.

HOUTEN EIEREN Aan het begin van de 20e eeuw werden veel loden waterleidigen en afvoerleidingpijpen gebruikt. Deze buizen maakten wel eens een bocht. Als men de buizen ging buigen, klapten ze in. Daarom nam men houten klossen van de juiste maat buis en trok die er vervolgens doorheen met een touw. Doordat de buis redelijk was gevuld kon men de buis buigen, zonder ‘m te knikken.

Alleen de houten klossen moesten er wel uit.

Dat schijnt een heel karwei te zijn geweest. Het zijn dus de eerste buigveren.

Later stapte men over op een andere werkwijze: De loden buis werd gevuld met zilverzand. Door op de buis te tikken ging het zand overal in de buis zitten.

De beide einden van de buis werden dichtgezet met proppen krantenpapier of speciale houten proppen.

De loden buis werd met een gele vlam handwarm gemaakt. Op een gegeven moment waren buis en zand voldoende verhit en kon men heel makkelijk de loden buis knikloos buigen. Vervolgens werden de proppen en het zand eruit gehaald.

De ‘houten eieren’ (klossen) maken deel uit van de collectie historisch gereedschap en oude installaties, die de gepensioneerde installateur Jaap Schut heeft verzameld. Alles staat nu nog opgesteld in een loods, maar het plan is om uiteindelijk een museum voor installatietechniek te openen in Naaldwijk.

Heating

Een begrip wereldwijd

oktober 20211 0206_HVAC adv_90x132.indd

neelsbestand van 50 vaste medewerkers.

Hoppenbrouwers neemt regelmatig andere installateurs over om de portefeuille aan disciplines uit te breiden en

19-03-14 16:05

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

16-9-2021 10:41:05

MAATWERK IN STIJL VOOR ALLE MERKEN EXTRA GELUIDSREDUCTIE REALISEERBAAR • MOGELIJK MET ONTZORG-FORMULE •

WARMTEPOMPKAP PREFAB COVER-UP VOOR SPLIT-UNIT EN MONOBLOCK

VOOR NIEUWBOUW EN RENOVATIE

SCAN VOOR WEBPAGINA SCAN VOOR AANVRAAG

Bel voor advies en informatie 043 4099500 of kijk op www.coxgeelen.com

IZ1021_13_cox.indd 13

16-9-2021 17:09:05

RUBRIEK

IN DE PIJPLIJN

Energiezuinig tomaten telen met speciale luchtbehandelingskasten Technokas is gestart met de assemblage en installatie van de eerste van in totaal 16 luchtbehandelingskasten op de nieuwe tomatenkwekerij van Schenkeveld. Via deze geavanceerde klimaatinstallatie kan Schenkeveld straks via de principes van Het Nieuwe Telen op een energiezuinige manier tomaten telen. Aan het eind van dit jaar zal de nieuwe kwekerij van circa 11 hectare nabij Schiphol volledig in bedrijf worden genomen.

De uitbreiding op de bestaande kwekerij die Schenkeveld op dit moment laat bouwen is een aanvulling op de ruim 20 hectare die in eerdere fases is gebouwd.

In tegenstelling tot in die eerste kassen, kiest de tomatenkweker er nu voor om de nieuwe kas uit te rusten met de installatie voor Het Nieuwe Telen. Na een gedegen adviestraject, waarvoor onder meer specialisten van de WUR zijn geraadpleegd, koos Schenkeveld voor de klimaatinstallatie die Technokas heeft ontwikkeld.

De nieuwe kas wordt, in tegenstelling tot de twee eerder gebouwde kassen, zonder belichting uitgerust.

Om een optimaal klimaat in de nieuwe kas te krijgen, kiest Schenkeveld nu voor luchtbehandelingskasten (LBK’s) die voor voldoende ventilatie met droge buitenlucht zorgen, maar de aangevoerde lucht ook kunnen opwarmen met een speciaal verwarmingsblok.

De capaciteit waarmee de LBK’s droge buitenlucht naar binnen kunnen blazen bedraagt ca. 5 m3/m2/h. Elke

14

IZ1021_14_idp.indd 14

oktober 2021

AF FABRIEK

LKB hangt midden tussen het gewas en heeft straks twee uitblaasopeningen en twee verwarmingsblokken - aan beide uiteinden één - met een verwarmingscapaciteit van ca. 20 watt/m2. Via een speciaal gemaakte animatie toont Technokas de werking van het systeem.

“Wij hebben dit systeem al één keer eerder op deze wijze in de teelt voor tomaten geïnstalleerd”, vertelt Maurice Hartman, directeur van Technokas. “Dit deden we bij Tomatenkwekerij Van den Belt in IJsselmuiden; daar hebben we in een kas van 7 hectare voor de belichte tomatenteelt deze installatie met buitenluchtaanzuiging door het kasdek geïnstalleerd met een veel grotere ventilatiecapaciteit. Later dit jaar leveren we opnieuw bij Van den Belt, voor een uitbreiding van 4,5 hectare, 8 extra luchtbehandelingskasten voor een onbelichte teelt. Daarnaast staat dit jaar ook de levering van 14 luchtbehandelingskasten voor de nieuwe aardbeienkwekerij bij Van der Avoird Trayplant in Bavel op stapel. Verder hebben we de nieuwbouw van chrysantenkwekerij UGrand voorzien van 35 LBK’s.”

De belangrijkste voordelen van een klimaatsysteem met

DUURZAME KEUZES MET EEN KNIPOOG Nefit Bosch wil met video’s en andere uitingen consumenten en installateurs met een knipoog verleiden tot het maken van duurzame keuzes. Tijdelijk voordeel moet dit nog aantrekkelijker maken. Bovendien kunnen consumenten ook dit jaar hun CO2-uitstoot compenseren door bomen te laten planten.

“De grote groep die bij vervanging kiest voor een hrketel bieden we ook dit jaar de mogelijkheid hun CO2 te compenseren”, zegt Jan Blom van Nefit Bosch. In het kader van de vorige actie heeft Nefit Bosch 150.000 bomen laten planten. Die zijn samen goed voor CO2-reductie van 30.000 ton en dragen voor een deel ook bij aan het natuurherstel in Nederland. Naast de bomenactie maken consumenten dit najaar aanspraak op een financieel voordeel tot 375 euro.

Bij het installeren van twee of meer hr-ketels, airco’s, warmtepompen of zonneboilers van Nefit Bosch kunnen installateurs dit najaar professioneel Bosch Blauw gereedschap cadeau krijgen met een winkelwaarde tot 290 euro.

Installateurs kunnen verder het hele jaar door kosteloos gebruikmaken van de Recycle-service van Nefit Bosch.

Oude cv-ketels worden opgehaald en voor 90% gerecycled door een gecertificeerd bedrijf. Voor elke ingeleverde ketel ontvangt de installateur een vergoeding. Meer informatie over de acties is te vinden op www.nefit-bosch.nl/alle-acties.

LBK’s is dat deze ervoor zorgen dat de kweker in zijn kas op lichte overdruk, de luchtvochtigheid optimaal kan regelen. De LBK’s maken ook recirculatieventilatoren overbodig. De verwachting van zowel Technokas als de specialist van WUR is dat de temperatuurverschillen in de kas met dit systeem aanzienlijk kleiner zullen zijn dan bij

andere klimaatsystemen.

“Voor chrysantenkwekers, maar ook kwekers van diverse andere sierteeltproducten, leveren we al vele jaren ons systeem met LBK’s. Maar we zien nu, mede door het type LBK dat we voor Van den Belt en Schenkeveld op maat ontwerpen en leveren, dat ze ook in de groenteteelt enorme voordelen bieden.”

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

16-9-2021 17:10:24

IZ1021_15_warmteservice.indd 15

16-9-2021 17:11:36

RUBRIEK

VAKWERK

Improviseren INSTALLEREN OP ARUBA Vorige jaar spraken we uitgebreid met Berry Gerrissen-López.

De van oorsprong Nederlandse

leven op in de Cariben. Hoe

het toerisme. Door de pandemie heeft die sector het zwaar te verduren gehad.

Wie nog geld te besteden heeft, kiest er eerder voor om dat na anderhalf jaar thuisblijven, te steken in een vakantie dan in een verbouwing of renovatie.”

vergaat het hem en heeft hij nog

Verduurzaming

installateur is getrouwd met een Arubaanse en bouwt een nieuw

interessante klussen?

“Een tijd lang ging het de goede kant op, alle restricties waren zelfs opgeheven, maar nu is het beleid weer wat aangescherpt.”

Anderhalve meter In de praktijk komt het erop neer dat je binnen maskertjes dient te dragen, bedrijven tussen 0.00 en 05.00 uur gesloten moeten zijn, er gebiedsverboden en een alcoholverbod gelden en nog steeds anderhalve meter afstand tussen personen in acht moet worden genomen.

Bouwsector De lokale bouwsector heeft zware klappen gehad, blijkt wel uit het verhaal van Berry. “Met name de kleine ondernemers zitten toch wat verlegen nu om werk.” De ironie is dat er wel grote projecten worden gerealiseerd, bijvoorbeeld appartementencomplexen of hotels, maar de opdrachten gaan naar buitenlandse, Zuid-Amerikaanse bedrijven, die ook nog eens hun eigen personeel meebrengen.

Toerisme In de particuliere sector daarentegen vindt weinig activiteit plaats. “De lokale economie hier leunt zwaar op

16

oktober 2021

IZ1021_16_vakwerk.indd 16

Investeringen in verduurzaming liggen dus ook stil. “In de Arubaanse context kan je dan denken aan de aanschaf van PV-panelen of de aanleg van een grijswatersysteem, zodat water kan worden hergebruikt.” Als Berry wordt gebeld gaat het meestal om spoedklussen. “Echt zaken die niet langer kunnen wachten, zoals een lekkage, kapotte wc of een gebroken riolering.”

Minder stress Ondanks de, hopelijk tijdelijke, misère heeft Berry het nog naar zijn zin. “Ik mis de Nederlandse werkstress voor geen meter. Hier begin ik meestal rond een uur of 8.00 - 9.00 en dan werk ik door totdat ik klaar ben voor die dag. Wat ik wel frustrerend vind, is het gemis aan opleveringscontroles van met name drinkwaterinstallaties en -leidingen.”

Cowboys Daardoor krijgen cowboys vrij spel. “Ik zie installaties met drinkwaterleidingen van PVC, die binnen een groene aanslag hebben. Verkeerde materiaalkeuze.

Met deze rubriek willen we alle vakmensen in het zonnetje zetten.

Om de maand laten we staaltjes onvervalst vakwerk zien, ingezonden door onze lezers.

Dat geldt ook bijvoorbeeld voor het gebruik van staal, wat tot roest leidt.”

Project Berry zelf heeft wel de juiste papieren en kennis in huis om een goede drinkwaterinstallatie aan te leggen. Vandaar dat opdrachtgevers die kwaliteit willen ‘Plumber Aruba’ wel weten te vinden.

Zoals vorige jaar toen het bedrijf werd ingeschakeld bij een project in het noordelijk deel van het eiland.

Bouwpakket “Het gaat om twee twee-onder-eenkapwoningen van gewapend gasbeton.

De blokken zijn, afhankelijk van de toepassing, tussen de 30 en 50 cm dik. Alle betonblokken zijn op maat gemaakt in Duitsland en hoeven alleen maar als een bouwpakket in elkaar te worden gezet.

Het is ook prettig materiaal voor mij als installateur om leidingen door te trekken. Het project heeft helaas wel vertraging opgelopen door achterstallige leveringen.”

Leidingenwerk “Ik ben zelf ingeschakeld voor de aanleg van het waterleiding- en rioleringsnetwerk. Ik gebruik 16x2 leidingen van Wavin en ook hun koppelingen. De woningen tellen twee bouwlagen: de begane grond en een eerste verdieping. De rioleringsleidingen moeten van de begane grond worden opgetrokken naar de eerste verdieping. Een deel van het leidingwerk werk ik weg in kokers, een ander deel gaat achter verlaagde plafonds. Wanneer we gaan afronden? Met ongeveer 12 maanden moet het opgeleverd zijn.”

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

16-9-2021 17:12:32

HEUSINKVELD

COLUMN

OPTIMALE AFSTEMMING DISTRIBUTIE ÉN AFGIFTE IS ESSENTIEEL Ontwerpers van werktuigkundige installaties in en rondom gebouwen kunnen in deze tijd de mouwen opstropen (of deden dat al). Immers niet alleen het installatietechnisch ontwerp op zich wordt steeds belangrijker, maar ook de groeiende context. Deze wordt voor een belangrijk deel bepaald door een optimale energieprestatie in combinatie met duurzaamheidsambities. Tegelijkertijd neemt de roep om circulaire oplossingen toe. We moeten daarom niet alleen goed nadenken over aanvangsinvesteringen, maar ook de gehele lifecycle, Life Cycle Costs en Total Cost of Ownership (LCC/TCO) meenemen in het plaatje.

Duidelijk is dat elk deel van de installatie optimaal moet worden gedimensioneerd, geïnstalleerd en ingeregeld.

Dan praat je niet alleen over de opwekking, maar zeker ook over zaken als distributie en afgiftesysteem. Die laatste twee verdienen zeker meer aandacht. Niet alleen de afgifte van een vloerverwarmingssysteem is afhankelijk van de watertemperaturen en de verlegafstand, maar ook de dikte van de cementdekvloer, de diameter van de buis en de vloerafwerking zijn belangrijke factoren. Met elkaar zijn ze bepalend voor de uiteindelijke afgifte en… het comfort.

Ook hebben we te maken met de moderne consument. Die is kritisch en stelt hoge eisen inzake informatieverstrekking en bedienbaarheid via mobiel of internet. ‘Internet of things’ komt langzamerhand overal in de HVAC-sector terug via implementatie.

RVO heeft de ISDE-subsidieregeling beschikbaar voor particulieren die een warmtepomp laten installeren. De prestaties van deze warmtepomp worden mede bepaald door de afgifte en distributie van warmte en/of koude. Tip: maak de juiste berekeningen en laat een verlegplan door de fabrikant van de vloerverwarming verzorgen. Daarbij ontvangt u een inregelstaat die u aan het woningdossier kunt toevoegen.

Marc Heusinkveld, Manager Robot Expertise Centrum, namens de sectie Distributie & Afgiftesystemen van de Nederlandse Verwarmingsindustrie

KLIMAATSYSTEEM

VLOER VERWARMING

Voordelen:  Minimale opbouwhoogte (circa 20 mm)  Licht gewicht systeem in vergelijking met standaard vloerverwarming  Vloerverwarming mogelijk op houten (verdiepings)vloeren  Tijdwinst bij montageafwerking kan direct plaatsvinden (droogsysteem)  Verwarmingslichaam, koelsysteem en afbouwplaat in één  Behaaglijkheid door 100% stralingswarmte  Gezond binnenklimaat door minimale luchtverplaatsing

id met het Gemak en behaaglijkhe rmingssysteem erwa Uniwarm Klimaat Vloerv

UNIWARM 0,5 L.indd 3 IZ1021_17_column_branche_heusinkveld.indd 17

Nijverheidsweg 3 I 7251 JV VORDEN Tel: +31(0)575-555777 Fax: +31(0)575-551128 E-mail: info@uniwarm.nl WWW.UNIWARM.NL

13-1-2020 11:08:43 16-9-2021 17:17:04

TECHNIEK

LT-warmtenetten HET WIL NOG NIET VLOTTEN MAAR DOORBRAAK KOMT ERAAN Het wil nog niet vlotten met LT-warmtenetten, maar toch lijkt er een gouden toekomst te zijn weggelegd voor deze duurzame oplossing. Volgens Sebastiaan Knepper, deskundige en junior duurzaamheidsadviseur bij Merosch, is het slechts een kwestie van tijd voordat de grote doorbraak komt.

IZ sprak twee jaar geleden al uitgebreid met Knepper. Hij was toen bezig af te studeren bij de TU Delft op LT-warmtenetten. Inmiddels heeft hij zijn Mastertitel gehaald en werkt hij bij Adviesbureau Merosch.

Aantallen Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: Er zijn op moment van schrijven nog 0 projecten met LT-warmtenetten gerealiseerd, vertelt Knepper. Maar de sector staat niet stil. Twee jaar geleden bleek er nog de nodige onduidelijkheid te zijn over welke temperatuurrange we nu precies spreken bij LT-warmtenetten.

Dat is inmiddels wel voorbij.

Warmtebronnen

Legionellarisico

De warmtenetten kunnen in theorie gebruik maken van verschillende bronnen, vertelt Knepper. “Eigenlijk geven lokale omstandigheden de doorslag. In pak ‘m beet een waterrijke provincie als Friesland zal je bijvoorbeeld eerder de warmte oogsten van oppervlaktewater.

In Zuid-Holland daarentegen is geothermie interessanter. Daarnaast kan je warmtenetten ook voeden met rioleringswarmte.”

Want ook al wordt de warmte via een warmtewisselaar overgedragen aan het cv-net binnen de woning of het utiliteitsgebouw: er blijft een risico op legionella als je met lage temperaturen werkt. Ook de aanvoertemperatuur binnen het pand ligt dan immers laag, als je er geen warmtepomp tussen zet.

Knepper: “Als de isolatie optimaal is, kan je theoretisch gezien werken met lagere aanvoertemperaturen voor het warm tapwater en zo energie besparen, maar er is meer onderzoek nodig om te kijken of dat echt mogelijk is.”

Gelijkwaardigheid Uniform “Ik zie nu een meer uniforme benadering”, vertelt Knepper. “Bij HT is de temperatuur van de warmtebron hoog genoeg om aan woningen water van circa 70 °C te leveren, MT zit tussen de 50 – 70 °C, LT tussen de 30 - 50°C en tot ZLT rekenen we alles wat onder de 30° zit.”

18

Hoewel er dus verschillende opties op tafel liggen, zijn ze niet allemaal gelijkwaardig, legt Knepper uit. “Bij geothermie heb je hogere temperaturen met weinig fluctuaties, dat is dus erg gunstig. Bij riothermie daarentegen werk je met temperaturen rond de 20°C. In zo’n geval kan je niet om een warmtepomp heen om de temperatuur naar een hoger niveau op te krikken.”

Versus warmtepompen De grootste concurrent voor warmtenetten lijkt vooralsnog de warmtepomp te zijn. Volgens Knepper hangt het van de locatie af, wie er als beter uit de bus komt. “In dichtbevolkte gebieden kamp je vaak met ruimteproblemen en hebben mensen sneller last van geluids-

oktober 2021

IZ1021_18_19_TA_LTwarmtenetten.indd 18

16-9-2021 17:17:48

bronnen, dan ligt de keuze voor een LT-warmtenet voor de hand. Komt nog bij dat een LT-warmtenet in zijn algemeenheid het elektriciteitsnet minder belast en beter scoort qua efficiëntie.

Bovendien is in de bestaande bouw vaak een grootschalige aanpak nodig, waarbij je het isolatieniveau opschroeft en de bestaande radiatoren vervangt.

Wil je je investeringen terugverdienen, dan loop je al snel tegen terugverdientijden aan van rond de 30 jaar. Dat zet geen zoden aan de dijk.”

Nieuwbouw In de nieuwbouw is de situatie gunstiger voor warmtepompen. Daarvoor zijn verschillende redenen aan te wijzen.

Allereerst heeft de bouwkolom meer mogelijkheden om via passieve bouwkundige maatregelen de energievraag al terug te brengen tot een minimum.

Denk bijvoorbeeld aan groene of reflecterende daken. Maar ook aan isolatie.

Hier kleeft echter wel een nadeel aan, namelijk dat het pand sneller opwarmt.

Vandaar de TOjuli-eis, waarmee oververhitting wordt tegengegaan. “Met een LT-warmtenet zal je niet snel door die kritieke grens heengaan.”

Projecten Ondanks alle kansen en mogelijkheden staat de teller nog steeds op 0. Hoe lang nog?

Knepper: “Er lopen een aantal programma’s voor aardgasvrije wijken, waar LT-warmtenetten komen. Over pakweg 2 jaar zullen er een aantal zijn gerealiseerd. De utiliteit zal waarschijnlijk dan aankoppelen, ik acht de kans klein dat er separate netten komen voor utiliteitsgebouwen. Zelfs bij bedrijventerreinen zie je dat iedereen liever voor een eigen oplossing gaat.”

Stakeholders Veel woningcorporaties zitten met de handen in het haar. Ze zijn de motor achter het Klimaatakkoord maar weten nog niet op welke manier ze hun huizenvoorraad gaan verduurzamen. “Wij worden regelmatig ingeschakeld om te onderzoeken welke mogelijkheden

WELK WARMTENET? Milieucentraal gaat op haar website uitgebreid in op de vraag welk warmtenet nodig is voor welk type woning. “Als het warmtenet warm water levert van 90 graden, net zoals een hr-ketel kan, is ieder huis geschikt voor een aansluiting op een warmtenet. Ook al is het slecht geïsoleerd. Nadeel is dat opwekken van zo’n hoge temperatuur niet zo efficiënt is. En warmtenetten met water van 90 graden verliezen naar verhouding veel energie tijdens het rondpompen van de ketel naar de woningen in een wijk. Bovendien is een slecht geïsoleerde woning een energieslurper. In oudere wijken is betere isolatie soms lastig te realiseren. Daar kan een warmtenet van 70 graden uitkomst bieden. Voor 50-55 graden moet er worden voldaan aan de volgende voorwaarden: goede dakisolatie aan de binnenkant van het dak (Rc = 4), zeer goede vloerisolatie (Rc =3,5), ten minste spouwmuurisolatie en HR++ glas in de ramen. Dit isolatieniveau is haalbaar in veel bestaande wijken. Voor warm water in keuken en badkamer is dan een naverwarmer nodig. Om besmetting met legionella te voorkomen moet het kraanwater in een boiler minstens een keer per week tot boven de 60 graden verwarmd worden. In pas gebouwde of nog te bouwen wijken zijn woningen standaard zo goed geïsoleerd dat ze geschikt zijn voor een zeer lage temperatuur van 40 graden. Ook wijken die een grondige renovatie krijgen, kunnen geschikt gemaakt worden. Bij 40 graden verliezen de leidingen van het warmtenet zelf maar heel weinig warmte. Bovendien kan het warmtenet dan ook restwarmte met een lagere temperatuur gebruiken.”

er zijn”, vertelt Knepper. “Het is een lastige situatie, omdat je verschillende stakeholders hebt, die je uiteindelijk op 1 lijn moet zien te krijgen. Van de corporaties zelf, tot bewoners en gemeentes.” En uiteindelijk heb je natuurlijk ook liever de installateur aan jouw zijde, als je eenmaal de koe bij de horens vat.

Er is een krachtige lobby die er nu voor pleit om waar mogelijk over te stappen op warmtepompen. Installateurs gaan daar ook deels in mee. Knepper merkt echter dat de branche niet afwijzend staat ten opzichte warmtenetten. Wel is het soms moeilijker om door de bomen het bos te zien. Er zijn inmiddels al zoveel oplossingen op de markt om de verduurzamingsslag te maken. Van infraroodpanelen, warmtepompen, en elektrische cv-ketels tot hybride systemen en warmtenetten. En daar komt op termijn nog de waterstofketel bij. Wat kies je dan als installateur?

Toekomst Volgens Knepper zal het in de toekomst draaien om maatwerk, waarbij er plek

is voor meer verwarmingsoplossingen dan alleen warmtepompen en warmtenetten. “In de nieuwbouw zal men vooral gaan voor all-electric systemen en warmtenetten. De bestaande bouw schakelt al deels over op hybride oplossingen, ik denk dat de waterstofketel op termijn een goede kanshebber is voor slecht geïsoleerde woningen. Tot slot zie ik ook wel kansen voor biogasketels in de bestaande bouw.”  REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ1021_18_19_TA_LTwarmtenetten.indd 19

16-9-2021 17:17:48

TECHNIEK

Adsorptiewarmtepomp “HAALBAAR EN BETAALBAAR VAN HET AARDGAS AF” Waar de cv-ketel al helemaal is uitontwikkeld, kan de warmtepomp nog grote slagen maken.

In 2023 komt er een nieuw soort warmtepomp op de markt die werkt op basis van adsorptietechnologie. Fabrikant Cooll werkte meer dan tien jaar aan de ontwikkeling ervan. IZ sprak met CEO Stefan van Uffelen (zie foto).

Het begon allemaal in 2003. De universiteit Twente kreeg een aanvraag binnen van ruimtevaartorganisatie ESA om een trillingsvrije koeler voor -270 graden Celsius te ontwikkelen, die onderhoudsvrij zou zijn en geen bewegende delen zou bevatten. De technologie die hieruit voortkwam, vormt in feite de basis van de nieuwe warmtepomp.

Daarom heet het bedrijf ook Cooll.

Marktkansen In eerste instantie wilden de initiatiefnemers een systeem ontwikkelen voor duurzame verwarming en koeling op basis van de adsorptietechnologie. Uit onderzoek bleek dat de koelingstoepassing markttechnisch lgezien astig was, omdat het een toepassing is voor buitenlandse markten, maar dat de verwarmingstoepassing erg interessant is. In 2009 hebben Johannes Burger, Stefan van Uffelen en Robert Jan Meijer toen Cooll opgericht.

Testen In 2018 is het eerste wandtoestel

20

ontwikkeld. Deze opstelling heeft inmiddels twee winters het eigen hoofdkantoor verwarmd. In de winter van 2020- 2021 is voor het eerst een woning in Uden verwarmd met een stand alone opstelling inclusief meetapparatuur en veiligheidssystemen.

Momenteel bouwt het team van Cooll aan de versie van de warmtepomp zoals die in een eerste beperkte oplage in 2022 op de markt komt. Deze wordt komende winter in een aantal woningen getest.

Impact maken De warmtepomp werkt op basis van gas. Dat klinkt als een anachronisme, nu we juist bezig zijn om massaal van het gas af te gaan. Van Uffelen: “Van het gas af is echt een hype. In feite draaien al die elektrische warmtepompen op de stroom die gemaakt wordt in traditionele energiecentrales. Op die manier verschuift in feite alleen maar het gebruik van fossiele brandstoffen. Wij willen echt impact maken en kunnen dat ook met onze adsorptiewarmtepomp.”

oktober 2021

IZ1021_20_22_TA_adsorptiewarmtepomp.indd 20

16-9-2021 17:26:00

Warmtepomptechnologie Hoe werkt de Cool warmtepomp dan precies? Daarvoor is het zinvol om eerst nog eens wat dieper te duiken in de warmtepomptechnologie in het algemeen. Zoals bekend haalt een warmtepomp warmte uit de lucht, de bodem of het grondwater. Hiervoor gebruikt hij stroom, maar veel minder dan bij elektrisch verwarmen zonder warmtepomp het geval is. In feite werkt een warmtepomp als een omgekeerde koelkast. Hij voert geen warmte af, maar haalt juist warmte van buiten naar binnen.

Varianten Warmtepompen worden ingedeeld op basis van hun warmtebron. De lucht/ water-warmtepomp haalt middels een buitenunit warmte uit de buitenlucht.

De warmte wordt overgedragen aan een koudemiddel en in een binnenunit doorgegeven aan het verwarmingssysteem. De andere luchtgebonden variant, een ventilatiewarmtepomp, kan de vervuilde, warme lucht die wordt afgevoerd gebruiken. Zo’n model is echter alleen geschikt als er mechanische ventilatie aanwezig is in de woning.

Grondgebonden systemen De water/water-warmtepomp haalt warmte uit het grondwater. Voor deze warmtepompen worden twee putten geboord. Uit de ene haalt de pomp warmte omhoog, het afgekoelde water gaat weer de bodem in via de andere put. Om de warmtebalans van de bron te herstellen, moet je de woning in de zomer koelen met de warmtepomp (hij werkt dan omgekeerd). De bodem/ water-warmtepomp haalt warmte uit de bodem via buizen die gevuld zijn met een vloeistof. Meestal is het een verticale buis diep in de grond, maar ook soms met een stelsel van horizontale buizen niet heel diep onder de grond.

De warmte die de vloeistof opneemt wordt via een warmtewisselaar afgegeven aan het verwarmingscircuit.

den warmtepomp vooral opgang maakt in de nieuwbouw. In de bestaande bouw zien we vooral de hybride warmtepomp aan populariteit winnen. In dat geval komt er naast de reeds aanwezige Hr-ketel een luchtgebonden warmtepomp te staan. Alleen voor het verwarmen van tapwater en het verwarmen van de woning tijdens extreem koude dagen, springt de Hr-ketel bij.

Adsorptietechnologie Cooll’s adsorptiewarmtepomp bevat een vergelijkbare continue cyclus als een normale elektrische warmtepomp.

Compressie van het koudemiddel vindt nu echter plaats met een door warmte aangedreven adsorptiecompressor in plaats van een elektrisch-mechanische compressor. De benodigde warmte is hiervoor afkomstig uit een brander.

Werking De adsorptiecompressor bestaat uit twee drukvaten gevuld met hoogwaardige actieve kool die cyclisch worden verwarmd en afgekoeld; een complete cyclus duurt ongeveer 10 minuten.

Tijdens verwarming van zo’n drukvat (tot ongeveer 180 °C) wordt het koudemiddel onder hoge druk uit het adsorptiemateriaal geperst en via een passief ventiel naar de hogedrukzijde van de warmtepomp geleid. Het koudemiddel condenseert in de condensor en geeft daar zijn warmte af aan het verwarmingscircuit van de woning (op bijvoorbeeld 60 °C), waarna de druk van het koudemiddel wordt verlaagd via het expansieventiel. Het koudemid-

del verdampt weer in de verdamper bij een lage temperatuur (bijvoorbeeld 0 °C van de buitenlucht) en neemt zo energie op uit de koude omgeving.

Volgende stap Daarna stroomt het koudemiddel via een passief ventiel naar het andere drukvat dat op de begintemperatuur staat (60 °C in dit voorbeeld), waarbij het koudemiddel weer aan het adsorptiemateriaal adsorbeert. Na ongeveer 5 minuten draait de functie van de twee drukvaten om en zo ontstaat een continu proces. Ten opzichte van een standaard verbrandingsketel zit de winst in de extra warmte die via de verdamper en de condensor beschikbaar komt.

Voor de productie van warm tapwater switcht de driewegklep, analoog aan een Hr-ketel, en wordt de cyclus versneld. “Daardoor gaat het vermogen omhoog en het rendement omlaag”, vertelt Van Uffelen. “Het beste resultaat behaal je met een compact buffervat erbij.”

Bestaande woningen De adsorptiewarmtepomp is uitermate geschikt voor bestaande woningen, vertelt Van Uffelen. “Je kan de bestaande afgiftesystemen en thermostaat blijven

Technisch detail van ad-

Hybride warmtepomp

sorptiewarmtepomp

Heel kort door de bocht kunnen we wel stellen dat de elektrische, luchtgebonREAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ1021_20_22_TA_adsorptiewarmtepomp.indd 21

16-9-2021 17:26:00

gebruiken.” Bovendien hoeft de woning niet eerst extra te worden geïsoleerd om er zeker van te zijn dat het comfortniveau behouden blijft. “Met deze adsorptiewarmtepomp behalen we een 30% hoger rendement dan met een Hr-ketel. Dat kunnen we nog naar 50% tillen door ook gebruik te gaan maken van de binnenlucht of radiatoren te vervangen door een LT-vloerverwarmingssysteem.” En daar zit ‘m ook de impact die Cooll wil hebben met hun warmtepomp. Een hoger rendement impliceert immers minder gasgebruik.

een complexe technologie die zeker de nodige kennis vereist van de installateur op het gebied van inregelen.”

Gas

XXXXXXXX

De adsorptiewarmtepomp kan zowel op aardgas, biogas als waterstof draaien, vertelt Van Uffelen. “Voor biogas moet alleen de branderinstelling worden veranderd. Waterstof is ook geen issue, even de vlamdetectie en controls wijzigen en je kunt aan de slag. In principe willen we in 2023 een versie op de markt brengen die al ‘waterstof ready’ is.”

Ruimtebeslag De adsorptiewarmtepomp bestaat uit één unit van ongeveer 50 kg die 40 x 50 cm meet. Dat is vergelijkbaar met een Hr-ketel. “We willen een compactere versie ontwikkelen die 47 cm diep is, dan kan het systeem ook de kast in.” De doorvoer door het dak valt iets groter uit dan bij een Hr-ketel het geval is met 2 pijpen die elk een diameter hebben van 25 centimeter. Het geluidsniveau is vergelijkbaar met een Hr-ketel, zegt Van Uffelen. “Er zijn geen bewegende delen.” Ook het inregelen verloop op een vergelijkbare manier als bij een Hr-ketel. “Er is dus geen extra kennis nodig.”

het elektrische deel zit wat dieper in het toestel vanwege de hoge temperatuur en de dakdoorvoeren zijn natuurlijk net iets anders.”

Servicen Ook het onderhoud is eenvoudig en vergelijkbaar met een Hr-ketel, vertelt Van Uffelen. “Denk aan de driewegkleppen controleren en dergelijke. Alleen

Belangstelling Over gebrek aan belangstelling hoeft de gedreven ondernemer niet te klagen. Zowel de reguliere als vakmedia hebben al de nodige aandacht besteed aan de adsorptiewarmtepomp. En voordat Cooll daadwerkelijk de markt betreedt zijn er al 55 exemplaren verkocht.

“Het gaat om uiteenlopende klanten, van woningcorporaties tot bij wijze van spreken eigenaren van monumenten.

Wij verwachten stevig door te groeien.

Temeer daar wij nog in tegenstelling tot de hr-ketel en bestaande warmtepompen een enorme potentie hebben om ons systeem door te ontwikkelen.” 

Concurrentie De voordelen ten opzichte van een Hrketel zijn dus duidelijk. Maar hoe zit het met de twee andere grote concurrenten in de bestaande woningbouw: de HTen de hybride warmtepomp? “De Hoge Temperatuur warmtepomp bestaat uit twee units en heeft dus meer ruimte nodig. Bovendien is het maar de vraag of die dezelfde rendementen behaalt onder alle omstandigheden. Een HTwarmtepomp heeft ongeveer tweemaal zoveel warmte van buiten nodig vergeleken met de gaswarmtepomp.

Dat is dus een fundamenteel lastige uitdaging. Wat betreft de hybride variant; ook die heeft meer ruimte nodig dan de adsorptiewarmtepomp, bovendien krijg je daar te maken met energie- en gasprijzen. Dat zijn twee variabelen die kunnen fluctueren. Tot slot gaat het om

22

Principeschema werking adsorptiewarmtepomp

TESTOPSTELLING UDEN “Cooll heeft in de winter van 2020-2021 voor de eerste keer een model van de gasgestookte adsorptiewarmtepomp geïnstalleerd in een woning in Uden.

Woningcorporatie Area stelde een woning beschikbaar voor deze demonstratie. Area maakt deel uit van ‘Lente’, acht samenwerkende woningcorporaties in Brabant die in de adsorptiewarmtepomp een heel goede mogelijkheid zien als vervanger van de traditionele Hr-verwarmingsketel. Met een simpele vervanging van de cv-ketel is een standaard jaren ’60 sociale huurwoning zonder comfortverlies voor 30% van het gas af gehaald. Een zekere besparing op het energieverbruik zonder enige renovatie aan de woning”, aldus Van Uffelen.

oktober 2021

IZ1021_20_22_TA_adsorptiewarmtepomp.indd 22

16-9-2021 17:26:01

Itho Daalderop warmtepompen; altijd een geschikte oplossing!

WPU 5G - benut energie uit de bodem Nieuwbouw

Projectmatig

Renovatie De best presterende bodemwarmtepomp van Nederland. Door de bodemenergie is voor het verwarmen én koelen van de woning zeer weinig energie nodig. Er zijn verschillende hoogwaardige voorraadvaten beschikbaar voor elke warmwaterbehoefte.

HP-S - benut energie uit de buitenlucht Nieuwbouw

Projectmatig

Renovatie

Particulier

Deze warmtepomp kan de woning zowel verwarmen als koelen. Met een prachtig design, een fluisterstille werking en hoog rendement, kan deze warmtepomp zowel hybride als all-electric opgesteld worden. Er zijn verschillende hoogwaardige voorraadvaten beschikbaar voor elke warmwaterbehoefte.

Vincent - De ideale warmtepomp zonder buitendeel!

Nieuwbouw

Projectmatig

Renovatie

Particulier

Tijdens de Vakbeurs Energie van 12 t/m 14 oktober in de Brabanthallen presenteren we onze nieuwste lucht/water warmtepomp die uit alleen een binnendeel bestaat. Deze warmtepomp is ideaal voor zowel de nieuwbouw als de bestaande bouw. Waarom dat zo is, vertellen we u graag op onze stand

20_0182 | ID 15-09-2021

D047 in hal 3!

www.ithodaalderop.nl

21_0240 Vakbeurs Energie advertentie_A4.indd 1 IZ1021_23_itho.indd 23

16-09-2021 13:49 16-9-2021 17:27:55

TECHNIEK

Tastbare energietransitie FIELDLAB THE GREEN VILLAGE De energietransitie stelt het vakgebied voor interessante uitdagingen, zowel technisch als operationeel. Aalberts hydronic flow control participeert in DreamHûs op The Green Village.

Hoe presteren haar innovaties in een bestaande woonomgeving?

“Mijn grootvader heeft de meeste ondergrondse aardgasleidingen in Nederland gelegd en nu help ik ons land van het aardgas af”, zegt Jan Cnossen met een knipoog. Energietransitie zit de innovation manager van Aalberts hydronic flow control in het bloed. Hij bedenkt graag baanbrekende concepten en is nauw betrokken bij het testen van diverse technologieën in The Green Village. Technologieën die Nederlandse woningen aardgasloos helpen maken maar het hoofdgasleidingennet in tact laten.

Lidewij van Trigt, projectmanager van The Green Village, is ‘heel blij’ met de deelname van Aalberts hydronic flow control. “Voor het energiesysteem van de toekomst is een mix van oplossingen nodig. Die kun je wel verzinnen, maar moet je ook testen.” Aalberts hydronic flow control is in dat opzicht een veelzijdig partner. “Het is een innovatief bedrijf met veel interessante dingen om te testen. Wij vormen een erg mooie match.”

Lidewij van Trigt van The Green Village en Jan Cnossen van Aalberts hydronic flow control

wijsinstellingen, bedrijven, overheden, netwerkbeheerders en andere belangstellenden duurzame innovaties voor de gebouwde omgeving op wijk-, straat- en gebouwniveau. De proeftuin omvat diverse bewoonde woningen om technologieën te testen. Eén daarvan is DreamHûs, een experimenteel woonblok van drie replica woningen uit de jaren zeventig, gerealiseerd door WoonFriesland, Bouwgroep Dijkstra Draisma, The Green Village en de Bewonersraad Friesland. The Green Village bracht Aalberts hydronic flow control met hen in contact met als resultaat dat zij in de middelste woning de toepassing van thermische energieopslag en waterstof kan testen. Van Trigt bewondert die deelname van Aalberts hydronic flow control: “Ze maken het zichzelf best moeilijk door in een bewoond huis te testen en daar systemen te integreren.

Maar dat is ook leerzaam.”

bruikt: de FlexTherm Eco. Dit ultracompact, thermisch laadstation zet elektriciteit efficiënt om in warmte en slaat die op voor warm water. De thermische batterij wordt al op meerdere locaties in Nederland toegepast voor warm tapwatervoorziening. Aalberts hydronic flow control voorziet echter meer mogelijkheden voor de toepassing van anorganisch zout als fase-overgangsmateriaal (PCM). Daarom staan er drie in serie geschakelde FlexTherm Eco’s met elk twee warmtewisselaars in de middelste DreamHûs-woning. Twee zorgen er voor warm tapwater en alle drie voor verwarming. De resultaten in de matig geïsoleerde woning (energieklasse B) zijn goed, vertelt director innovation Ben Mureau van Aalberts hydronic flow control: “Het lukt om de woning met weinig voorzieningen op een comfortabele manier van voldoende tapwater te voorzien én te verwarmen.”

Warm(tap)water

Grid ontlasten

Vorig jaar introduceerde Flamco een duurzame boiler die geen water maar anorganisch zout als opslagmedium ge-

De volgende uitdaging is om de thermische accu’s voor verwarming in te zetten zonder het elektriciteitsnet extra

The Green Village en DreamHûs The Green Village is een fieldlab voor duurzame innovatie op Technische Universiteit Delft Campus. Hier onderzoeken en testen kennis- en onder-

24

oktober 2021

IZ1021_24_25_TA_tastbareenergietransitie.indd 2

16-9-2021 17:28:43

te belasten. Dat grid wordt al genoeg belast en er zullen meer fluctuaties ontstaan als er meer groene energie wordt gebruikt. “Met PCM kun je daarop anticiperen door bij een piekvraag de PCM-batterijen aan te zetten en bij een tekort uit te zetten. Beide geven een boost aan het elektriciteitsnet en op deze manier kunnen elektriciteitsbedrijven sturen op het grid en de elektriciteitsvoorziening stabiliseren”, voorziet Cnossen. “En onze FlexTherm Eco’s zijn zo rendabel en onderhoudsarm dat dit goedkoper is dan bijvoorbeeld met elektrische batterijen.” Komende zomer worden de resultaten van de vervolgtesten verwacht. Volgens Mureau zullen vooral corporaties en netbeheerders interesse hebben in de bevindingen.

Nieuwe inzichten The Green Village is meer dan een technisch fieldlab, benadrukt Van Trigt. Voor het installeren van de PCM-batterijen moesten allerlei vragen beantwoord worden: kan de batterij via de vlizotrap naar boven, moet de bouwconstructie versterkt worden, moeten de bewoners erbij kunnen, enzovoorts. Dat leverde wat aanloopproblemen op, maar vooral waardevolle inzichten: “Die kunnen leiden tot productverbetering en economische afwegingen, zoals de kosten van implementatie. Op basis van die twee kun je vervolgens bepalen welk product voor welke woning geschikt is.”

Juist hier onderscheidt The Green Village zich van elke willekeurige testlocatie. “Wij gaan ook in op een onderwerp als de business case. PCM bijvoorbeeld kan het net ontlasten, maar daarvan profiteert alleen de netbeheerder, niet de corporatie of particuliere woningeigenaar. Daar kun je afspraken over maken. Wij kijken ook of er partijen in het netwerk zitten om met elkaar in contact te brengen om dit soort zaken inzichtelijk te maken.” Mureau onderschrijft dat: “Wij zoeken naar mogelijkheden om corporaties hiervan te laten profiteren door betere prijsafspraken met de netbeheerders te maken of hen aan de investeringskosten te laten bijdragen.

Als beide partijen profiteren, kunnen we

sneller van het gas af.”

Waterstof Die netwerkfunctie bewijst zich ook bij het waterstofproject van Aalberts hydronic flow control. Om de middenwoning geschikt te maken voor waterstoftechnologie werken twee The Green Villageparticipanten, gAvilar en Aalberts hydronic flow control, samen. “Het is een meerwaarde van The Green Village dat zij ons hebben samengebracht; wij sluiten perfect op elkaar aan”, aldus Mureau. gAvilar levert de drukregeling en waterstofmeter terwijl bedrijfsonderdelen van Aalberts hydronic flow control alle waterstofgeschikte leidingen, koppelingen en gasvoerende beugels vanaf het hoofdnet naar de meterkast en de waterstofverwarmingsketel leveren.

Cnossen: “In de woning komen drie parallelle leidingen die waterstofgeschikt zijn en waarvan wij er telkens één testen.” De woning wordt aangesloten op het lokale waterstofnet dat Alliander, Enexis Groep en Stedin al op het terrein hebben aangelegd.

Spannend en leerzaam Cnossen is erg blij met het regelluwe fieldlab, waar het mogelijk is om de toepassing van waterstoftechnologie gecontroleerd te onderzoeken en te testen: “Het is vergunningstechnisch nergens mogelijk om waterstoftechno-

logie in een bewoonde omgeving te testen, behalve hier. Bovendien is dit beter dan een simulatie.” Dat er nu vertraging is ontstaan in de vergunningsverlening betreuren Cnossen en Mureau ondertussen wel, al beseffen ze dat onbekend hier nog onbemind maakt.

Van Trigt relativeert de vertraging ook: “Dat hoort bij het innovatieproces. Je moet nu eenmaal voor dingen een vergunning krijgen om aantoonbaar veilig te werken en dat kost tijd. Je kunt alles technisch regelen, maar het moet ook maatschappelijk geaccepteerd worden.

Je wilt weten waaraan je moet toetsen en welke regels er worden gesteld.

Dat is juist spannend en ongelooflijk leerzaam.”

Warmtenetten Dit voorjaar beslist de stuurgroep van DreamHûs over het aansluiten van een van de woningen op een lage temperatuur open warmtenet. Cnossen voorziet hier nieuwe testmogelijkheden. “Met de warmteafleversets van Flamco kunnen we woningen verwarmen. Maar omdat we daarvoor het liefst restwarmte benutten, moeten we onze interface-units afstemmen op lagere temperaturen. Dat betekent dat we deze units, net als bij de FlexTherm Eco, moeten modificeren.

Wie wil innoveren om de energietransitie te faciliteren, moet zichzelf continu uitdagen en opnieuw uitvinden 

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ1021_24_25_TA_tastbareenergietransitie.indd 3

16-9-2021 17:28:45

NIEUW

GEBERIT FLOWFIT

NOOIT MEER GEREEDSCHAP WISSELEN

Vloeiend en moeiteloos installeren zonder onnodige onderbrekingen?

Dat kan met Geberit FlowFit! Geberit FlowFit wordt namelijk verperst met slechts één persbek voor de maten d16 tot en met d40. Hierdoor hoef je nooit meer van gereedschap te wisselen. Een efficiënte workflow direct vanaf de start: dit is de toekomst van installeren. Slim Bekeken! www.geberit.nl/flowfit

IZ1021_26_geberit.indd 26 Nooit meer Gereedschap wisselen -Akku 221701 - Iz Installateurszaken - Merlijn Plus Bv 210x297.indd 1 25325 Geberit FlowFit adv

16-9-2021 17:30:24 27-08-2021 10:59

COLUMN

VISSER

SNELLER VAN SALDEREN AF? MISSCHIEN WEL. Steeds vaker komt het voor: omvormers die tijdelijk in storing springen omdat de netspanning te hoog is. Hoe meer zonnepanelen er in de wijk bijkomen, hoe vaker het gaat gebeuren. Zonnepanelen zijn terecht een erg populaire investering en het salderen van opbrengst heeft hier sterke invloed op.

De huidige concept wetgeving voor afschaffing van saldering zal in 2023 starten en jaarlijks afbouwen tot 2031.

Het komend kabinet moet nog een besluit nemen voor de definitieve regeling. Met het afschaffen van saldering is het spanningsprobleem dat nu al is ontstaan echter niet opgelost.

Bijna alle vingers wijzen naar de netbeheerders die het net moeten verbeteren om deze te voorzien van middelen om goed terug te kunnen leveren. Netbeheerders geven als reactie tips om overdag meer stroom te verbruiken door bijvoorbeeld wasjes te draaien.

Het probleem zal alleen maar erger worden naarmate er meer PV-installaties geplaatst worden. Er moet wellicht anders gedacht worden. Zolang salderen van toepassing is zullen thuisaccu’s slechte investeringen blijven; je slaat

immers stroom op die voor net zoveel terug verkocht kan worden, terugverdientijd is oneindig. Naarmate de saldering afbouwt, wordt het langzaam gunstiger. Dan zijn we echter inmiddels alweer 8 tot 10 jaar verder.

Daarom moet de overheid wellicht besluiten het vanuit een andere hoek te bekijken: schaf de saldering sneller af en breidt de ISDE voorlopig uit met thuis(zon)accu’s. De thuisaccu kan op woningniveau de spanningsverschillen gaan opvangen. Op deze manier kan de consument een alternatief geboden worden, terwijl problemen op het net de komende jaren beperkt of verbeterd worden. Hiermee kan er definitief afscheid genomen worden van de jarenlange discussie over saldering.

Tim Visser Installatiebedrijf Visser in Twisk [Twee generaties installateurs, vader Dick en zoon Tim Visser, schrijven om beurten een column op persoonlijke titel]

Krachtbron.

Compact en sterk: de opvoerinstallatie voor doeners.

Opvoerinstallatie

Aqualift F Basic Krachtige, betrouwbare pomp met vortex waaier.

Geïntegreerde terugstroombeveiliging.

Flexibele aansluitmogelijkheden.

Made in Germany

IZ1021_27_column_visser.indd 27

www.kessel-nederland.nl

16-9-2021 17:32:14

TECHNIEK

Berekeningen EEN GOED INSTALLATIECONCEPT In dit artikel legt Ron Bosch, adviseur en HBO-docent Installatietechniek, uit waarom berekeningen belangrijk zijn om tot een goed installatieconcept te komen.

Daarvoor neemt hij u mee naar een bouwplaats in Rosmalen waar Hoedemakers Bouw en OntwikWoonkavel 2 Bloesemgeel Rosmalen

keling op moment van schrijven honderden woningen realiseert.

Om precies te zijn: we gaan naar het nieuwbouwproject Parktuinen De Lanen, waar Hoedemakers vele fraaie woningen heeft neergezet aan de Bloesemgeel. Op Afbeelding 1 ziet u de in dit artikel besproken woning op kavel 2 zoals deze is gebouwd en opgeleverd nog net voor de Bouwvak.

Berekeningen Met Vabi Elements Warmteverlies software, maak je een warmteverliesberekening (ook wel transmissieberekening genoemd) volgens de te hanteren Norm NEN-EN 12831 en de van toepassing zijnde ISSO-publicaties 51, 53 en 57. Zo bepaal dus je het te installeren verwarmings- of installatievermogen volgens de gestelde eisen.

Input Een warmteverliesberekening is verplicht voor een Woningborg-certificaat.

Vabi wordt in 90% van de bestekken voorgeschreven. De bouwkundige gegevens, de wensen voor warmwater en de ventilatiebalansberekening bepalen hoe het installatieconcept eruit gaat

28

zien. Maar er is voor de bouw ook een Energieprestatie- en Milieuprestatieberekening nodig.

EPC De berekeningen zijn opgesteld geheel conform NEN 7120 (zie verwijzing Bouwbesluit 2012). Fase 1 van het plan is nog uitgevoerd met gas, maar de woningen van Fase 2 - nu in ontwikkeling - moeten gasloos worden. De Energie Prestatie Coëfficiënt van deze koopwoningen mocht bij aanvraag maximaal 0,4 bedragen.

Warmteverliesberekening Met een hiervoor genoemde warmteverliesberekening wordt het verwarmingsvermogen bepaald dat nodig is om de ruimtetemperatuur comfortabel te houden in de koudste maanden van het jaar. De berekeningen zijn gebaseerd op ISSO-publicaties 51, 53 en 57.

Samen vormen ze de berekenmethode voor het bepalen van de warmtebehoefte in een woning of utiliteitsgebouw (laag of hoog). In de berekening wordt rekening gehouden met de ventilatiebalans, transmissiebehoefte en de benodigde opwarmtoeslag.

3D visualisatie Vabi Elements Warmteverlies geeft middels 3D visualisatie optimaal inzicht, bijvoorbeeld in het per vertrek op te stellen vermogen, het vermogen van de warmteopwekker, transmissieverlies, ventilatieverlies, opwarmtoeslag en toeslag voor bedrijfsbeperking.

De energieprestatie-berekening Het ontwerp betreft drie type woningen, twee-onder-een kapwoningen, levensloopbestendige woningen en rij gebonden woningen. Voor bepaling van de oriëntatie is gebruik gemaakt van de situatietekening ter plaatse van Parktuinen De Lanen in Rosmalen Fase 2. Alle woningtypes zijn zonder eventuele opties of aanvullende wensen van de kopers berekend om aan de minimale eisen te kunnen voldoen. De rest is optioneel uitbreidbaar. De getoonde woning rechts op kavel 2 is een levensloopbestendige woning.

Waarden De voor het project en de berekening gehanteerde RC- en U-waarden zijn: 1. Beganegrond RC 5,4 m2k/W 2. Geveldelen RC 4,5 m2k/W

oktober 2021

IZ1021_28_29_TA_berekeningen.indd 28

16-9-2021 17:37:55

3. Platdak

4. Hellend dak 5. Dubbelglas

RC 6,0 m2k/W RC 6,6 m2k/W U 1,30 W/m2k

om aan de eis voor minimale wachttijden te kunnen voldoen.

PV-panelen Ventilatie De woningen krijgen een gebalanceerd ventilatiesysteem. Het gaat om de Zehnder ComfoAir E300 Warmte Terugwin Unit die op een steenachtige wand met een massa van minimaal 200 kg/m2 is gemonteerd in een afgesloten ruimte vanwege het geluid dat het apparaat produceert. Zoals bekend mag het geluidsniveau maximaal 30 dB bedragen in verblijfsgebieden.

De woning is voorzien van PV-panelen.

Er is conform opgave uitgegaan van een indak-systeem. De panelen hebben een vermogen van 320 Wp per paneel.

- verschijningsvorm (o.a. gevels); - toe te passen materialen en te behalen RC-waarden; - ruimtelijke beleving (o.a. daglichttoetreding); - ventilatiebalans door de woning; - 3D-impressie.

De meterkast is voorzien van een Hager groepenkast en is vanuit de energieleverancier met 3 x 35 Ampère automaten afgezekerd. Dit omdat het een all-electric woning betreft.

Daarna voeren we alle gebouwparameters in en bespreken we de mogelijke installatieconcepten. Deze zijn onder meer afhankelijk van: - de grote van de woning; - gebruikersbehoeftes; - gelijktijdigheid warmwaterbehoefte.

Infiltratie

Stap voor stap

Samenvatting

Met betrekking tot de luchtdichtheid van het in het werk aangebrachte luchtkanalensysteem is in de berekeningen uitgegaan van luchtdichtheidsklasse LUKA C. Hier is ook in het bouwproces op gecontroleerd. Voor de luchtdichtheid van de woning zelf is uitgegaan van een qv;10-waarde van 0,3 dm3/s m2, conform opgave van de opdrachtgever. Deze waarde dient bij oplevering middels een blowerdoortest geverifieerd te worden.

In de ontwerpfase kijken we dus naar de mogelijkheden voor de nieuwbouw.

De basis hiervoor vormt het programma van eisen, maar ook de oriëntatie en belenende percelen spelen een rol.

Door middel van een schetsontwerp bespreek je met jouw klant af wat er gebouwd gaat worden.

Houd bij een schetsontwerp bijvoorbeeld rekening met de volgende zaken: - indelingsmogelijkheden;

Alle stappen nog een keer op een rijtje: • Geef de huidige situatie weer (huis, perceel, omgeving).

• Bespreek het schetsontwerp met uw opdrachtgever.

• Voer alle parameters in.

• Zorg voor de uitwerking en kom tot een definitieve berekening.

• Laat de berekening aan de klant zien 

Verwarming De warmte voor de ruimteverwarming en warm tapwater wordt opgewekt met een lucht/water warmtepomp.

Het gaat om de Daikin ERGA 06DV met geïntegreerde 230 liter boiler. De ontwerp aanvoertemperatuur van het verwarmingswater is bij de lucht/water warmtepompen 30 tot 35°C en bij de ventilatiewarmtepompen 35 tot 40°C. De warmteafgifte in de woonkamers vindt plaats middels vloerverwarming.

Overigens heeft de warmtepomp geen koelfunctie, het systeem met vloerverwarming is wel geschikt voor vloerkoeling.

Warm tapwater De warmtapwaterleiding naar het tappunt in de keuken heeft een inwendige diameter van maximaal 10 mm. Er is gerekend met zowel ‘werkelijke’ als forfaitaire leidinglengtes, waarbij de afstand is bepaald conform NEN 7120

Meterkast

WAARDEN RC-waarde De isolatiewaarde van een bepaald materiaal wordt aangeduid met RC. De R-waarde geeft de weerstand aan en de C staat voor constructie. Het zegt iets over de warmteweerstand van de complete constructie. Een voorbeeld kan zijn; een spouwmuur, vloer of dak. Uitgedrukt in de eenheid (m2.K)/W

U-waarde De warmtedoorgangscoëfficiënt van een eenvoudige wand kan bepaald worden door de warmteweerstand van de lagen waaruit een wand opgebouwd is op te tellen en daarvan de omgekeerde waarde vast te stellen. Dus eigenlijk is de U-waarde de omgekeerde waarde van de RC-waarde. Uitgedrukt in de eenheid W/(m2.K)

QV10 waarde Deze waarde wordt aangeduid met qv10. Hiermee wordt feitelijk bedoeld ‘de aanwezige luchtvolumestroom (qv) die ontstaat via de kieren en naden die zich tussen de verschillende bouwdelen in de omhulling van een gebouw bevinden bij een drukverschil van 10 Pascal’ (uitgedrukt in dm3/s of m3/s). Met andere woorden: De luchtverplaatsing gezien van de woning binnen en buiten, die ontstaat door ongewenste luchtlekkages, zoals bij muren, dakdoorvoeren, elektra-aansluitingen en gevelaansluitingen.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ1021_28_29_TA_berekeningen.indd 29

16-9-2021 17:37:55

Adv template Waterkwaliteit SPREAD A3_420X297_jdi.indd 3 IZ1021_30_31_wasco-DTP3.indd 30

20-9-2021 10:15:22

WATERKWALITEIT INSTALLEER JE MET DE HELDERE BOODSCHAP VAN WASCO.

VOORKOM VERVUILING IN JE SYSTEEMWATER. Jouw klant wil aangenaam en comfortabel wonen. Hoe kan jij, als installateur, hierin helpen?

Precies! Zorg dat het water in de cv-installatie goed ingeregeld en van goede kwaliteit is. Want dat verhoogt het wooncomfort van jouw klant én verlaagt tegelijkertijd het energieverbruik.

Wij weten dat het cruciaal is om dit systeemwater schoon te houden.

Problemen als roest en kalkafzetting wil je voorkomen. Wij helpen je daarbij graag. Niet alleen voor het benodigde materiaal, maar ook met advies, tips en opleidingen van het WasCollege.

Wasco is er voor jou, dus check snel onze website!

wasco.nl/water IZ1021_30_31_wasco-DTP3.indd 31

16-9-2021 12:10:30 20-9-2021 10:15:22

TECHNIEK

PVT JA OF NEE? Bij thermische verduurzaming zijn we als sector al snel geneigd te denken aan warmtepompen, hybride systemen, warmtenetten en waterstofketels. Slechts zelden hoor je een installateur of installatieadviseur bij aanvang van een project de afweging maken om een PVT-systeem toe te passen.

En dat terwijl er genoeg kansen

project: een lucht- of grondgebonden warmtepomp dus.

vorm van een hybride installatie met een PVT-systeem en een cv-ketel.

Kansen

Systeem

En dat terwijl er, zeker in de nieuwbouw, kansen liggen. “In nieuwbouwprojecten is het vrijwel altijd mogelijk om een PVT-systeem aan te leggen. Vaak denkt men al aan een installatieconcept met PV-panelen en een warmtepomp, een PVT-oplossing is dan een logische extra stap.” Maar ook in de bestaande bouw liggen er kansen, bijvoorbeeld in de

Toch nog maar eens recapituleren, want wat behelst een PVT-systeem ook alweer? De Back: “De basis van een Volthera PVT-systeem wordt gevormd door PVT-panelen. Een PVT-paneel is een zonnepaneel (PV) met daarachter een thermische collector(T). De collectoren achter de panelen, waarin een mengsel van water en glycol doorheen stroomt, onttrekken energie uit het zonnepaneel én de buitenlucht, die als bron wordt gebruikt voor de warmtepomp. Deze brengt de temperatuur vervolgens naar het niveau dat nodig is voor verwarming van het huis of tapwater. In combinatie met een warmtepomp zorgt dit systeem zelfs ’s nachts en op bewolkte dagen voor verwarming en warm tapwater.

Daarnaast hebben Volthera-panelen hetzelfde uiterlijk als normale PV-panelen en is op het dak dus geen verschil te zien. De Volthera-panelen vervangen in dit geval de buitenunit of grondbron als energiebron voor de warmtepomp, hiermee heb je dus een stille én onzichtbare bron.”

zijn, aldus Martijn de Back van Volthera.

Met het aloude ‘onbekend maakt onbemind’, legt De Back in een notendop uit wat het probleem is. Volthera is nu een aantal jaar actief in Nederland, maar maakt nog te vaak mee dat de branche de gebaande paden neemt en standaardconcepten aandraagt bij een

IN HET KORT Het PVT-paneel ziet eruit als een normaal zonnepaneel en is aan de achterzijde voorzien van een watercircuit. Het dakoppervlak wordt dus dubbel gebruikt.

De warmte wordt via warmtewisselaars in een warmteboiler bewaard en aangesloten op het warmwatersysteem van de woning. Twee duurzame systemen worden zo op elkaar afgestemd.

De PVT-panelen kunnen ook gebruikt worden voor het verwarmen van een woning. In dat geval wordt het PVT-systeem gekoppeld aan een warmtepomp.

De warmtepomp gebruikt de PVT-panelen op het dak als warmtebron. De warmtepomp verhoogt de warmte van het dak met 30 tot 50 graden en geeft deze af aan de centrale verwarming. Dit kan als aanvulling op een bestaand cv-systeem, als een hybride oplossing, maar ook om de volledige woning te verwarmen, als all-electric oplossing, volledig onafhankelijk van gas.

32

oktober 2021

IZ1021_32_33_TA_PVT.indd 32

16-9-2021 17:40:19

Trias Energetica Bij hybride installaties is een boilervat optioneel, aangezien de cv-ketel hier ook nog aanwezig is. Bij all-electric installaties wordt er wel altijd een boilervat toegepast. Volthera adviseert om zoveel mogelijk te werken volgens de principes van de Trias Energetica bij de aanleg van een PVT-systeem. Dit betekent in de praktijk, dat eerst de warmtevraag wordt teruggebracht door de bouwkundige schil aan te pakken bij een renovatietraject. Bijvoorbeeld door triple glas toe te passen en extra isolatie aan te brengen.

Afgiftesystemen Vervolgens is het tijd om het juiste afgiftesysteem te kiezen. Voor ruimtes die regelmatig een warmtevraag hebben, adviseert De Back vloerverwarming.

Voor ruimtes die incidenteel verwarmd moeten worden, volstaan LT-radiatoren al of eventueel infraroodpanelen.

Aanleg

van een Geotherm warmtepomp van Vaillant. Voor vermogens van 5-19 kW wordt de Flexotherm warmtepomp van Vaillant ingezet. De warmtepompen zijn nagenoeg fluisterstil, aldus De Back.

In het eerdergenoemde voorbeeld, waarbij er acht panelen op een dak komen te liggen, heeft de installateur voldoende aan één dag om het hele systeem te installeren.

woningen. De belangstelling voor de batterijen valt zeker niet tegen, alleen is energieopslag nog niet echt een thema in de Nederlandse markt, wegens een gebrek aan noodzaak. Dat zal veranderen zodra de salderingsregeling wordt afgebouwd. In landen als Duitsland en België merken we juist wel een grote vraag naar accuopslag.”

Potentie Onderhoud De bron is in principe onderhoudsvrij, vertelt De Back. Voor de warmtepomp adviseert hij een tweejaarlijkse controle, waarbij ook wordt gekeken naar het waterglycol mengsel. Daarnaast raadt De Back aan om tegelijkertijd de PVpanelen te inspecteren.

Opslag Volthera biedt Greenrock-zoutwaterbatterijen aan voor energieopslag. “Deze batterijen zijn 100% recyclebaar en onbrandbaar. Onder andere vanwege deze reden zijn ze veilig te plaatsen in

Door deze combinatie van bouwkundige en installatietechnische maatregelen rendeert een PVT-systeem beter. Vervolgens is het tijd om het PVT-systeem zelf aan te leggen. De Back noemt een voorbeeldcasus, waarbij acht panelen op het dak komen te liggen. Voor het elektrische deel is het van belang om te letten op de zonoriëntatie. Het thermische deel mag ook een minder gunstige oriëntatie hebben, omdat de warmte niet aan het zonlicht, maar aan de buitenlucht wordt onttrokken.

“En de temperatuur daarvan is redelijk gelijkmatig verdeeld.”

PVT-systemen zijn nog zeker niet uitontwikkeld, vertelt De Back. Zo zullen de thermische collectoren de komende jaren waarschijnlijk efficiënter worden.

En ook de warmtepomp en PV-panelen gaan nog sprongen maken. Met deze kennis in het achterhoofd, verwacht De Back dan ook dat de PVT-systemen populairder worden. “Een grote concurrent op dit moment zijn lucht-water warmtepompen. Deze krijgen echter te maken met strengere geluidseisen en de grondgebonden systemen zijn prijzig en niet overal toe te passen. Dat werkt zeker in ons voordeel.” 

Demonstratieopstelling

Warmtepompen De panelen komen, althans bij Volthera, in het Aelex-inlegsysteem te liggen, dat spanningsvrij is. Via flexibele slangen worden ze aangesloten op de verdeler binnenshuis. Het PVT-systeem krijgt twee bronleidingen. Het water-glycol mengsel brengt vervolgens de geoogste warmte naar de warmtepomp, die de temperatuur verder opkrikt. Voor kleine projecten en hybride combinaties tot circa 3 kW maakt Volthera gebruik

Principeschema

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ1021_32_33_TA_PVT.indd 33

16-9-2021 17:40:20

TECHNIEK

Houtpelletkachels EEN NIEUWE TOEKOMST? Hij geeft het grif toe: op dit moment kampen houtpelletketels met een slechte naam. Toch ziet Theo de Groot van leverancier Atechpro nog een rol weggelegd voor de sector. Maar dan moeten er wel eerst een aantal knopen worden doorgehakt.

“Eerst het zuur, dan het zoet”, zei voormalig premier Balkenende ooit.

De markt voor houtpelletketels draait slecht. “In onze toptijd boden we werk aan 600 – 700 mensen, dat is nu zeker gehalveerd.” De omzetten van de bedrijven zijn naar schatting van De Groot zeker met 50 – 80% gedaald. Een aantal is al gestopt.

Containerbegrip De oorzaak is duidelijk: de laatste jaren lijken er alleen maar negatieve berichten te verschijnen in de media over biomassa. Al dan niet gebaseerd op onderzoeken of persoonlijke ervaringen van omwonenden. “En dat is funest, want biomassa is een containerbegrip geworden.”

Branchevereniging “Er is met name een grote weerstand tegen het bijstoken van biomassa in energiecentrales. Wat we zien is dat het bij deze grote jongens veelal alleen draait om geld en dat duurzaamheid als glijmiddel word gebruikt om grote subsidies binnen te halen en de omvangrijke managementlagen te financieren. Ze zijn zo groen als hun portemonnee. Als je dit vergelijkt met de wijze waarop bij onze branchevereniging NBKL aange-

34

sloten bedrijven omgaan met biomassa en de ook hun rendementen kan je dit gewoon niet gelijkstellen met wat er gebeurt in kolencentrales.”

Imago Het zijn dus met name de grote spelers die met een imagoprobleem kampen, zegt De Groot. Denk aan associaties met ontbossing, luchtvervuiling, het doordrukken van nieuwe centrales tegen de wil van de lokale bevolking etcetera.

Duurzame alternatieven Maar eigenlijk stuit de duurzaamheidssector nu in de volle breedte op fikse weerstand, meent De Groot. “Zie alle discussies over nieuwe windturbines, zonneparken en natuurlijk de geluidsproblematiek die aan warmtepompen kleeft. En over waterstof is men ook niet onverdeeld positief”, zegt De Groot.

“Je leest voortdurend over het hoge

rendementsverlies bij het omzettingsproces.”

Maatwerk De conclusie is duidelijk, volgens De Groot. “Er is niet één oplossing om de duurzaamheidstransitie succesvol te doorlopen, we hebben behoefte aan maatwerk. Aan oplossingen die toegesneden zijn op de lokale situatie.”

Utiliteit Maar waar liggen de kansen precies?

De Groot ziet nu weinig perspectief in de utiliteitssector. Naar zijn mening “drijft die markt op subsidies en focust ze zich geheel en al op all-electric oplossingen”. En als je het over subsidies hebt, kom je op een ander pijnpunt.

Vanaf 2020 is het namelijk niet meer mogelijk om subsidies op biomassaketels aan te vragen. Daarnaast vindt De Groot dat de utiliteitsbouw erg bezig is met haar imago. Na alle negatieve ge-

oktober 2021

IZ1021_34_35_TA_houtpelletkachels.indd 34

16-9-2021 17:43:17

luiden over biomassa is men huivering om in dat segment een oplossing te gaan zoeken voor een verduurzamingsopgave.

Woningbouw En hoe zit het in de woningbouw? Het lijkt alsof de signalen op rood staan, maar de schijn bedriegt zegt De Groot.

“Ik verwacht een omslag, zeker als je kijkt naar het positieve imago dat biomassaketels hebben in buurlanden als Duitsland. Daarnaast signaleer ik een groeiende weerzin bij consumenten om afhankelijk te zijn van grote spelers. Er is ruimte voor kleinschalige, lokale alternatieven, waarbij een houtpelletketel op individueel of bijvoorbeeld straat- of wijkniveau de warmtevraag zou kunnen invullen.”

Technische vooruitgang Ook is er technisch vooruitgang geboekt de afgelopen jaren. De ketels worden compacter en dankzij de condensatietechnologie in de rookgasafvoer kan nu 6 tot 8% extra rendement worden behaald. De sector werkt al geruime tijd met elektrostatische filters, “waarmee we ruim onder de toegestane norm voor de uitstoot zitten”.

De Groot: “Maar dat geldt eveneens voor een houtpelletketel. Wij gebruiken steeds vaker zonnecollectoren in combinatie met bioketels (zie foto onderaan).

Hierbij snijdt het mes aan twee kanten.

Enerzijds oogsten we zonne-energie en kunnen we die gebruiken voor de dagelijkse energiebehoefte, anderzijds hierbij besparen wij brandstof. Bij een voldoende groot zonnecollectorsysteem kan de overcapaciteit van warmte uitstekend worden gebuikt om te koelen met behulp van een absorptiekoelmachine. Dit soort systemen passen overigens niet in kleine ruimtes, maar je

kunt ze wel uitstekend inzetten als een collectieve installatie.”

Toekomst “Als branchevereniging hebben we een duidelijke visie op de toekomst. Daarbij is ook een belangrijke rol weggelegd voor de overheid: We hebben een consistent beleid nodig met subsidies.

Bovendien moeten we ons niet blindstaren op de warmtepomp. Die wordt nu als de ideale oplossing gepromoot voor de verduurzamingsopgave, maar er zijn meer, levensvatbare en interessante alternatieven.” 

PROSPECTS Als installateur is het altijd de vraag welke oplossing je gaat aanbevelen voor een duurzaamheidsvraagstuk. Volgens de Groot zijn biopelletketels met name interessant voor zwembaden, appartementencomplexen, particulieren in buitengebieden, kleine collectieve installaties en als een back-up in een hybride installatie.

Brandstof Blijft natuurlijk het negatieve imago dat nu aan de brandstof kleeft. “Er is meer transparantie nodig over de samenstelling van houtpellets en de wijze waarop het hout wordt gewonnen.”

Volgens De Groot dient in zijn sector voornamelijk houtafval als basis voor de brandstof. Hij beklemtoont daarnaast het belang van regelmatige monstering om aan te tonen dat de ketels ook daadwerkelijk niet de toegestane normen overschrijden.

Koeling We hadden het er al eerder over: de bouwkolom promoot nu met name warmtepompen als het gaat om de duurzame invulling van de warmtevraag. Daarbij wordt vaak gewezen op een bijkomend voordeel: je kunt er ook mee koelen.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ1021_34_35_TA_houtpelletkachels.indd 35

16-9-2021 17:43:18

IZ1021_36_warp.indd 36

16-9-2021 17:45:05

COLUMN

ASIJEE

SARAH IS ER WEER KLAAR VOOR De samenleving gaat weer open! En dat betekent dat Sarah weer het land in kan. En hoe mooi is dat! Even ter herinnering: Sarah reist met haar huis door Nederland. Ze is zwanger; ze brengt een kind op de wereld dat in 2040 net volwassen is. En ze maakt zich zorgen over welke wereld we achter laten voor haar kind. Sarah werkt zelf in de techniek en gelooft in jouw vakmanschap. Sarah wil je daarom ontmoeten omdat vakmensen de sleutelpersonen zijn die een duurzame toekomst mogelijk maken.

Het Huis van Sarah start weer op in een periode dat klimaat en energie nadrukkelijk op de agenda staat. Denk aan het IPCC-rapport dat aan de noodrem trekt en oproept nu aan de slag te gaan met het klimaat om verdere opwarming te voorkomen. In de plannen rond het vormen van een nieuw kabinet wordt gesproken over de noodzaak van een groene industriepolitiek. En dan zijn er natuurlijk de plannen van Tata Steel om te vergroenen.

deeld als het gaat om de definitie van het woord waanzin: ‘Hetzelfde blijven doen en andere resultaten verwachten’.

De vraag is op wie wachten we? Wie is aan zet? ‘Iedereen’ is het meest logische antwoord, maar dat verzandt in op elkaar wachten en naar elkaar kijken. Daarom stel ik voor dat we met Sarah het voortouw nemen! Onze vakmensen zijn de sleutelpersonen die het verschil maken. Twijfel je? Zoek je medestanders? Wil je een stap zetten? Kom dan naar het Huis van Sarah, want ik weet zeker dat je met veel energie elke uitdaging aan gaat en elke stap zet!

Mooie woorden. Maar ik denk dan ook in mijn achterhoofd aan één van de vele gezegdes die aan Einstein is toebe-

Sven Asijee Directeur

DRUPPELS

RUBRIEK

NORM RIOLERING GEWIJZIGD NEN 3215 stelt eisen aan de riolering voor een goede afvoer van zowel hemelwater als huishoudelijk afvalwater. Een belangrijke wijziging in deze norm is de huidige uitzonderingsregel voor grondgebonden woningen die zijn aangesloten op de buitenriolering voor uitsluitend de afvoer van hemelwater. Deze uitzondering komt te vervallen. Ook in die situatie moet nu verplicht een ontlastvoorziening worden toegepast.

Sanitair in eerste 3D geprinte woning De badkamer en de toiletruimte van de eerste Nederlandse woning van 3D-geprint beton, onderdeel van het ‘Project Milestone’, is voorzien van Grohe douchesystemen en kranen. In dit architectonische object is gekozen voor de Eurostyle toiletkraan, de Tempesta 100 doucheset, de thermostatische douchecombi-

IZ1021_37_column_asijee_WIJ_druppels.indd 37

natie Grohtherm 1000 en de wastafelkraan Eurosmart Cosmopolitan.

De sanitairfabrikant heeft een reeks waterbesparende technologieën ontwikkeld, zonder dat ingeleverd hoeft te worden op comfort, waaronder een waterbesparende douchekop en wastafelkraan.

Ook de overige nog te bouwen woningen in dit project worden voorzien van deze sanitairoplossingen.

16-9-2021 17:46:54

ZAKELIJK

Veilig werken CHECK HET MET DE ARBOTECHNIEK VEILIGHEIDSAPP Veilig werken moet altijd tussen de oren zitten van elke vakman en vakvrouw in de techniek. Maar wat doe je als je ergens aan het werk bent? Daar is nu een oplossing voor. Met de nieuwe gratis ArboTechniek Veiligheidsapp kan je altijd en overal checken of je veilig aan het werk bent. Een gesprek met de mensen die vanaf het eerste moment betrokken waren bij de ontwikkeling van de app.

Op de meeste werkplekken geldt het mantra ‘we werken veilig, of we werken niet’. Toch moeten we, ook in de technische installatiebranche, nog regelmatig ongevallen met zwaar letsel betreuren.

Precieze cijfers ontbreken helaas, maar dit zijn er naar schatting toch vele tientallen op jaarbasis. En elk ongeval is er één teveel.

Informatievoorziening Daarom kan er niet genoeg aandacht zijn voor dit onderwerp. Hierbij speelt informatievoorziening een belangrijke rol, maar daarvoor moet de informatie vooral makkelijk te vinden zijn. “Voor ArboTechniek een reden om na te denken hoe we alle relevante informatie nóg beter zichtbaar kunnen maken. De oplossing was helder: een veiligheidsapp voor de techniek. Naast het feit dat de app het veiligheidsbewustzijn

XX 38

vergroot, biedt het ArboTechniek zelf ook belangrijke inzichten om de dienstverlening voortdurend te blijven verbeteren op het gebied van veiligheid”, aldus Theo-Jan Heesen. Hij is de programmaleider van ArboTechniek, een samenwerkingsverband van Wij Techniek en de sociale partners in de techniek. ArboTechniek biedt vakmensen in de techniek de actuele arbocatalogi, handige toolboxen en het laatste nieuws op gebied van veilig en gezond werken. Daarnaast kunnen bedrijven de ArboTechniek-adviseurs inschakelen om hen te helpen met allerlei issues op gebied van veilig en gezond werken.

Juist nu relevant Als we als techniek willen bijdragen aan de energietransitie, aan de digitaliseringsslag, aan de maatschappelijke uitdagingen die er liggen – en die rol wordt van ons verwacht – betekent dit, dat de vakmensen die klus veilig en gezond moeten klaren. Er ligt veel werk

en we openen de deuren voor nieuwe vakmensen in de techniek.

En dat kan alleen maar als veilig en gezond werken de norm is en de hoogste prioriteit heeft. Dat betekent dat altijd laagdrempelig toegang hebben tot informatie over veilig en gezond werken van groot belang is. Heesen: “Iedereen wil aan het einde van de dag veilig thuis zijn met zijn of haar dierbaren. Alles wat wij kunnen doen om dat mogelijk te maken, pakken we op. De app is het volgende instrument hierin; een logische vervolgstap voor ArboTechniek. Eén Veiligheidsapp voor alle vakmensen. Waar je ook bent. Voor welke klus je ook staat!”

Voor en door vakmensen De app is ontwikkeld door een ontwerpgroep bestaande uit – naast inhoudsdeskundigen en app-bouwers – een aantal vakmensen uit de techniek.

Dankzij hun input is de app gevoed vanuit de praktijk en is dus ook rekening gehouden met de behoeften vanuit de praktijk. Laura Slop, veiligheidskundige bij Engie, was één van

oktober 2020

IZ1021_38_39_ZA_veiligwerken.indd 38

16-9-2021 17:47:32

de leden van de ontwerpgroep, die overigens startte in de coronaperiode, waardoor het procesvolledig digitaal plaatsvond. “Wel zo toepasselijk voor een app! In de eerste sessie hebben we kennisgemaakt, afspraken gemaakt en een planning opgesteld. Het vervolg verliep vooral via de mail.” Regelmatig kregen de leden van de ontwerpgroep de vraag om bepaalde onderdelen te testen. Op basis van die feedback gingen de ontwerpers verder. Tom Hendriks, veiligheidskundige bij IW Brabant-Zeeland, was ook één van de leden van de ontwerpgroep en is positief over de diversiteit aan betrokkenen bij het proces. “Er deden mensen mee vanuit ArboTechniek, het bedrijfsleven en het onderwijs. Dat maakt dat we vanuit diverse invalshoeken nu gebruik kunnen maken van de app, welk doel je er ook mee hebt.”

zelden uitvoert of nog niet eerder hebt gedaan. Je hebt dan de informatie die je nodig hebt in je broekzak.” De app is voortdurend in ontwikkeling. “We moeten blijven inspelen op de wensen van vakmensen, actuele informatie of aanpassingen in regelgeving. We moeten actueel blijven”, aldus Heesen.

ArboTechniek zal dit waarborgen, nu en in de toekomst.

Aanvullend ArboTechniek staat al jaren garant voor instrumenten voor de techniek als het gaat om veilig en gezond werken. Wat voegt deze app toe aan bijvoorbeeld de Arbocatalogus en de bestaande toolboxen? Heesen: “Soms wil je verdiepen met je kennis. Dat kan in trainingen, bij toolboxes, met de informatie op de website van ArboTechniek.

Maar wat als je op de werkplaats ergens

Mooi resultaat Heesen is als programmaleider ArboTechniek zeer tevreden over het eindproduct. “De Veiligheidsapp wordt gedragen door de branche. De app is voorzien van kennis, geleverd door experts. En de informatie is vooral eenvoudig te raadplegen. Alles wat we voor ogen hadden!” Ook Laura is tevreden: “Ik vind de app heel duidelijk. Je navigeert gemakkelijk naar de situatie die op jou van toepassing is. Vervolgens zie je een aantal stappen die aan de hand van afbeeldingen worden toegelicht.” Rinie van Rodijnen, KAM-coördinator bij Franssen en ook lid van de projectgroep, deelt het enthousiasme: “De app helpt je vooral als je werkzaamheden uitvoert die je

in het land staat of onderweg bent?

Hoe kan je dan een snelle check doen?

De app levert daar een goed alternatief voor.” De app kan bovendien gemakkelijk gebruikt worden in verschillende techniekopleidingen. Het is altijd praktisch om werksituaties direct beeldend uit te kunnen leggen 

SNELLE CHECKS De app draait om snelle checks voor je begint met bepaalde werkzaamheden, want de informatie in de app is niet nieuw voor mensen die in de techniek werken.

Het is een hulpmiddel voor ernaast.

De verwachting is dat hij ook bij lessen gebruikt zal worden. Het is een praktische manier om werksituaties direct beeldend uit te leggen.

Op de nieuwe Veiligheidsapp speciaal voor de techniek kunnen... ...medewerkers alle informatie vinden die zij nodig hebben om veilig te kunnen werken. Eenvoudig. Overal en op elk tijdstip. En makkelijk te gebruiken. ...leidinggevenden alle informatie vinden over veilig werken en hebben zij een eenvoudig instrument in handen om medewerkers hun eigen check te laten doen. … opleiders en docenten hun lesmateriaal verrijken

WAT VIND JE OP DE APP? In de app staat informatie over veilig en gezond werken op een bondige en overzichtelijke manier weergegeven. Deze informatie is daarnaast voorzien van handige stappenplannen en heldere afbeeldingen. Veilig en gezond werken wordt met de app van ArboTechniek gemakkelijker dan ooit.

Gratis te downloaden De app is – geheel gratis – te gebruiken. Meer informatie over de ArboTechniek App en de app zelf is te vinden via arbotechniek.nl/app.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ1021_38_39_ZA_veiligwerken.indd 39

16-9-2021 17:47:33

ZAKELIJK

Impuls voor de branche BIJNA 5 MILJOEN AAN SUBSIDIE BESCHIKBAAR Voor bedrijven, medewerkers en

ZIJ-INSTROMER

zelfstandigen die werkzaam zijn in de koude-, klimaat- en warmtepomptechniek is een subsidie van 4,9 miljoen euro beschikbaar voor ontwikkeladvies, (bij)scholing en loopbaanbegeleiding. De regeling maakt scholing en begeleiding toegankelijker en stimuleert werkzoekenden om te kiezen voor een baan in de installatietechniek.

De tijdelijke subsidieregeling ‘Nederland Leert Door’ van de Nederlandse overheid maakt het mogelijk om voor een gereduceerd bedrag trainingen, cursussen, ontwikkeladvies en begeleidingstrajecten te volgen. De regeling geldt voor bedrijven en medewerkers die werkzaam zijn in de koude-, klimaaten warmtepomptechniek, of in de landbouw- of groentechniek. Michel van Bronkhorst is teamleider en trainer koudetechniek bij Opleidingscentrum GO° in Ede (Gld.) en ziet de nieuwe subsidieregeling als een goede impuls voor de branche. “Bedrijven zijn door corona hard getroffen. Daardoor hebben veel bedrijven niet de financiële

middelen voorhanden om het personeel trainingen en bijscholingen te laten volgen. De subsidieregeling vergoedt in sommige gevallen tot wel 80 procent van de kosten en daarmee wordt de financiële drempel veel lager. Ook is het een stimulans om de kennis en kunde van medewerkers in de installatietechniek naar een hoger plan te trekken.”

Medewerkers, zelfstandigen en zzp’ers van 18 jaar en ouder die werkzaam zijn in de koudetechniek kunnen aanspraak maken op de subsidieregeling. Ook werkzoekenden of mensen die graag willen overstappen naar een baan in de koudetechniek, maken aanspraak.

De Nederlandse overheid wil daarmee de hoeveelheid nieuwe aanwas in de techniekbranche vergroten.

Online modules De tegemoetkoming van de overheid in de kosten verschilt per training en traject en kan flink oplopen. “Het bedrijf of de zelfstandige ontvangt per training of traject een factuur waarin

SUBSIDIE AANVRAGEN Op website TechTalent.nu kan de subsidie ‘Nederland Leert Door’ worden aangevraagd. Op deze website staat een overzicht van alle begeleidingstrajecten, ontwikkeladviezen en scholingen waarop de subsidieregeling van kracht is.

40 XX

Hij was vier jaar bedrijfsleider in een hotel en acht jaar in een welnessresort. Het leven was goed voor Erik Koevoet (35), totdat een periode van werkloosheid zijn carrière ruw onderbrak. Toch wil hij voor geen goud meer terug naar de wereld van de horeca, of hooguit misschien om ooit eens het koudesysteem van een tapinstallatie te repareren. Want tegenwoordig is Erik onderhoudsmonteur.

Hij is een van de zijinstromers die bij Opleidingscentrum GOº een omscholingstraject heeft gevolgd.

Hij ging aan de slag met het behalen van zijn F-gassendiploma, onder begeleiding van trainer Kees Oostrum.

Erik werk inmiddels als zelfstandig onderhoudsmonteur en reist langs supermarkten en grootkeukenbedrijven. “Ik weet nu al dat ik me in dit vak zo ver mogelijk wil ontwikkelen, liefst tot niveau 4.

de subsidie als korting is verwerkt. Lukt het de cursist niet om de training of het begeleidingstraject vóór 31 mei 2022 af te ronden, dan volgt een aanvullende factuur”, legt Van Bronkhorst uit. Per medewerker kan er tot drie keer subsidie worden aangevraagd.

Naast praktijktrainingen of begeleidingstrajecten kunnen ook online modules worden gevolgd. “Door de schaarste aan technische mensen kan personeel veelal niet gemist worden op de werkvloer. Het volgen van trainingen en begeleidingstrajecten neemt daardoor vaak veel kostbare tijd in beslag.

Online modules bieden uitkomst. Ze kunnen ook voor of na werktijd of in het weekend worden gevolgd”, aldus Van Bronkhorst. 

oktober 2020

IZ1021_40_ZA_impuls.indd 40

16-9-2021 17:48:36

IZ1021_41_remeha.indd 41

16-9-2021 19:17:18

RUBRIEK

AF FABRIEK

AF FABRIEK

worden opgevangen, is er binnenin het element een ruimte voorzien voor een extra interne magneet, die de magnetietafscheiding met 40% verbetert ten opzichte van de traditionele Dirtmag®. De vuilafscheider kan zowel in horizontale als verticale installaties geplaatst worden. Ook zijn er isolatieschalen beschikbaar.

Efficiënte vuilafscheider

Wisselfunctie koeling

De Dirtmag® kunststof vuilafscheider van Caleffi bestaat 10 jaar. Om dit te vieren komt Caleffi met een toevoeging: de Dirtmag® PRO. Deze nieuwe vuilafscheider is speciaal bedoeld voor toepassing in installaties waar een grotere vervuiling aan de orde is. Uiterlijk is er niet veel verschil maar de Dirtmag® PRO is voorzien van een nieuw intern element dat een 30% hogere efficiëntie oplevert. Door de specifieke vorm hiervan kan de vuilafscheider een hogere stroomsnelheid aan.

Hierdoor kan hij in zowel kleine/normale als grotere installaties worden toegepast. Omdat er meer deeltjes

Met Viega’s Fonterra Smart Control regelsysteem voor vloerverwarming kunnen kamers in woningen of bedrijven worden verwarmd. Sinds kort kan het regelsysteem automatisch worden ingesteld om te koelen. Eén signaal vanuit de koude-opwekker is daarvoor voldoende. Een kleine relaiskast met wisselcontact volstaat hiervoor. De montage kan achteraf plaatsvinden op de Fonterra Smart Control basisunit die sinds dit jaar wordt uitgeleverd.

Met de nieuwe wisselfunctie voor de bijbehorende Fonterra Smart Control regeling wordt wooncomfort uitgebreid met de automatische koelfunctie en een pomp-

WARMTEPOMPBOILER MET SUBSIDIE De Vica Sani warmtepompboiler van Vasco komt nu in aanmerking voor een subsidiebedrag van €650. De warmtepompboiler in energieklasse A+ is voorzien van een omkasting met hoogwaardige isolatie. Het buffervat van 258 liter garandeert een permanente bevoorrading van sanitair warm water. De boiler is voorzien van een legionellabestrijdingsfunctie.

Ander nieuws van Vasco betreft de lucht/water-warmtepomp Vica 8 AW E. Uit de Rekentool Geluid van buiten opgestelde installaties voor warmte- en koude opwekking komt deze warmtepomp als zeer stil naar voren. Deze rekentool voor adviseurs en installateurs is te downloaden via de site van de Rijksoverheid. De geluidsarme werking is onder meer te danken aan de grote verdamper en modulerende compressor, ventilator en laadpomp. Met

42

IZ1021_42_AF.indd 42

WARMTEPOMP VOOR APPARTEMENTEN EN UTILITEIT Nefit Bosch heeft een grootvermogen warmtepomp toegevoegd aan het productenprogramma. Deze warmtepomp is geschikt voor appartementencomplexen en utiliteitsgebouwen, voor zowel nieuwbouw als verduurzaming van bestaande verwarmingssystemen. De monoblock warmtepomp kan stand-alone worden ingezet, maar ook als onderdeel van een hybride verwarmingsoplossing. Opdrachtgevers komen in het kader van de ISDE in aanmerking voor subsidie tot 4900 euro.

De Compress 5000 AW is verkrijgbaar in drie vermogensvarianten: 17, 22 en 38 kW, waarvan de laatste ook leverbaar is met koelfunctie. Met 180x107x76 cm zijn de kleinere vermogens relatief compact. Tot vier units kunnen worden aangesloten in cascade-opstelling waardoor ruim 150 kW aan verwarmingsvermogen wordt gerealiseerd.

schakeling die ervoor zorgt dat de circulatiepomp van de menggroep wordt uitgescha-

de warmtepomp biedt Vasco de mogelijkheid tot warmteafgifte, ventilatie, warmteopwekking én koeling.

keld indien alle groepen zijn gesloten. Wordt de Smart Control aangesloten op de gratis Viega server, dan kan de gebruiker zijn smartphone gebruiken om de gewenste temperatuur in te stellen.

oktober 2021

16-9-2021 19:20:57

luchtreinigers tegen virussen Daikin Europe heeft zijn luchtreinigers door het Franse laboratorium Institut Pasteur de Lille laten testen en certificeren. Daaruit bleek dat de modellen in 2,5 minuten meer dan 99,98% van het menselijke coronavirus HCoV-229E elimineren. Een elektrostatische HEPA-filter sluit het virus in, waarna het wordt geëlimineerd door intense blootstelling aan de gepatenteerde Flash Streamer-technologie van Daikin.

Het Institut Pasteur de Lille

voerde de test uit met het HCoV-229E-virus, een coronavirus dat nauw verwant is aan SARS-CoV-2. Om veiligheidsredenen werd het SARS-CoV-2 virus zelf niet gebruikt. Het feit dat de twee virussen tot dezelfde familie behoren, vormt een sterke indicatie dat de luchtreinigers van Daikin belangrijke wapens zijn om het risico op virusoverdracht te verminderen en om de COVID-19-pandemie te helpen bestrijden. Het instituut heeft tevens de luchtreinigers getest op hun efficiëntie tegen H1N1, het virus dat seizoensgriep veroorzaakt.

Onder dezelfde testomstandigheden concludeert het Institut Pasteur de Lille dat de Daikin-luchtreinigers meer dan 99,93% van dit H1N1-virus in 2,5 minuten elimineren.

De luchtreinigers van Daikin reinigen binnenlucht door de lucht door het toestel te laten circuleren en door

meerdere filters en zuiverende technologieën toe te passen. De toestellen worden gewoonlijk gebruikt in woningen, kleine kantoren, winkels, klaslokalen, medische wachtzalen en dokterspraktijken. De luchtstroom van een Daikin-luchtreiniger bedraagt ongeveer 330 m3/ uur. Dit betekent dat het luchtvolume van een gemiddelde ruimte meerdere keren per uur door het toestel stroomt.

Vraaggestuurde ventilatie voor renovatie Itho Daalderop introduceert in het vierde kwartaal van dit jaar een vraaggestuurd ventilatiesysteem voor renovatie in gestapelde bouw. Dit CAS Optima-systeem is de opvolger van het huidige BaseFlow hoogbouwsysteem.

Het systeem kan worden toegepast in combinatie met zowel de CAS TO als de CAS TOC-versie (Connect).

De nieuwe motorgestuurde

klep kan vlak op de muur worden geplaatst. Hierdoor kan een brandklep worden toegepast, zonder extra opbouw. De regelklep zelf heeft een 230V voeding nodig, maar communiceert draadloos met de bijgeleverde CO2-sensoren (230V), die geplaatst worden in de woon- en of hoofdslaapkamer. De regelklep is tevens voorzien van een ingebouwde RV-sensor, waardoor het systeem reageert op snelle stijging van de relatieve vochtigheid. Dit in de keuken en/of badkamer. Ook heeft de klep een ingebouwde drukregelaar, waardoor het systeem zichzelf inregelt. Het gewenste debiet is spanningsloos instelbaar op de motorgestuurde regelklep.

UNIVERSELE ADAPTER VOOR ROOKGASAFVOER Nefit Bosch introduceert een universele rookgasafvoer/ luchttoevoer adapter voor zijn HR-toestellen. Met de nieuwe, gepatenteerde adapter zijn de toestellen af fabriek geschikt voor de aansluiting op alle gangbare rookgasafvoer/luchttoevoersystemen, zowel parallelle, als concentrische. Vanaf 1 augustus 2021 worden ProLine NxT-toestellen standaard geleverd met de nieuwe universele rookgasafvoer

adapter. De andere modellen volgen. Met de nieuwe adapter wil Nefit Bosch het gebruik van de veiligere concentrische rookgasafvoer bevorderen.

De universele adapter bestaat uit één kunststof behuizing met drie pasdelen waarmee hij geschikt is voor elk gangbaar rookgasafvoer/luchttoevoersysteem. De installateur kan kiezen voor de parallelle Ø 80 x 80 mm aansluiting, maar ook voor een concentrische Ø 60 x 100 mm of concentrische Ø 80 x 125 mm aansluiting. Net als de andere Nefit-adapters wordt de nieuwe adapter onder licentie geproduceerd door Burgerhout. Nefit Bosch heeft patent op de universele rookgasafvoer adapter.

Henk Wierenga, product manager bij Nefit Bosch: “De nieuwe adapter zal in de doos meegeleverd worden.

De installateur hoeft dus geen optionele adapter meer te bestellen voor het concentrisch aansluiten van een toestel en hij grijpt nooit mis.” Nadat de Universele Rookgasafvoer Adapter is geïntroduceerd voor de ProLine-toestellen, zullen ook de TrendLine en de 9000i -toestellen worden voorzien van de universele adapter.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ1021_43_AF.indd 43

19-9-2021 22:02:23

RUBRIEK

AF FABRIEK

Cv-waterbehandeling Sentinel levert producten voor complete cv-waterbehandeling.

De Sentinel X100 inhibitor biedt een bescherming voor centrale verwarmingssystemen tegen kalkaanslag en

COLUMN

AF FABRIEK

corrosie, geschikt voor gebruik in alle gesloten centrale verwarmingssystemen.

Het middel bevordert de technische levensduur van het systeem en zorgt voor maximale effectiviteit.

Andere kenmerken zijn dat het middel geschikt is voor alle systeemmaterialen (ook aluminium), het een pH neutrale formule betreft, de vorming van waterstofgas wordt voorkomen en overdosering geen kwaad kan (1% aanbevolen minimale dosering).

Sentinel X100 inhibitor wordt door alle bekende fabrikanten van ketels, pompen en andere cv-componenten erkent en is verkrijgbaar in een 300 ml spuitbus.

BEDIENMODULE VOOR LBK’S De bedienmodule BMK Touch van WOLF is nu ook geschikt voor luchtbehandelingskasten KG Top en KG Flex.

Eerder dit jaar deed de bedienmodule zijn intrede al bij de HR-WTW compact units van WOLF. De bedienmodule kan geïntegreerd worden maar is ook beschikbaar als opbouwvariant. De BMK Touch is ingericht met een menustructuur. Speciaal aan het 4.3” kleuren touchdisplay is dat deze tevens is te bedienen met handschoenen aan.

De module heeft een functie voor het uitvoeren van een periodieke filtertest.

V.D. BOON

MACHT VAN DATA Levert het data op? Ja? Verzamelen. Steeds vaker hoor en lees ik deze woorden. Data zijn de heilige graal in het informatietijdperk, waarin wij nu leven. Terabytes aan data, verzameld in de datacentra all over the world. Steeds meer producten zijn connected en spuwen data naar… ja naar wie eigenlijk? In gelijke tred met de data-ontwikkeling lopen ook de discussies op. Wie is eigenaar? Wat kan, mag en wil je toelaten?

Oké, data op zichzelf zijn niet bijzonder. Eigenlijk is dat iets wat door de eeuwen heen er altijd al is geweest. De manier van invoer, opslag en hergebruik is nogal veranderd. Van stenen tafel naar hightech tablet. Aan een bulk nullen en enen op zichzelf hebben we niets. Het wordt pas interessant wanneer er via slimme algoritmes, analyses op uitgevoerd worden. Dat geeft informatie. En informatie betekent kennis.

Ook in onze branche gaat data van cruciale betekenis zijn.

Grote fabrikanten en aanbieders hebben dit licht al gezien.

Alleen al uitgaande van de tsunami aan monitorsystemen die geïntroduceerd worden op bijvoorbeeld energiegebruik. Met als aardig extraatje: een gratis app. Het geeft te denken.

Steeds vaker wordt er een mooie app ingezet bij producten

44

oktober 2021

IZ1021_44_AF_column_boon.indd 44

of diensten. Gratis aangeboden. Als tegenprestatie wordt wel gevraagd een account aan te maken. Vervolgens staan jouw (gebruikers)data in de cloud, in zekere zin ter beschikking van de aanbieder. Zo ben jezelf het product geworden in de ‘gratis’ dienst die je ontvangt. Wanneer de aanbieder vervolgens de juiste verbindingen weet te maken tussen de verschillende datastromen, doet de statistiek het verdere werk.

Tot op de dag van vandaag is kennis macht. In de veranderende verdienmodellen is kennis op basis van data ook voor de installateur van steeds groter belang.

Maarten van der Boon maartenvanderboon@stem-imc.com Partner in STEM Imc. Helpt technische bedrijven in de maakindustrie, bouw en installatie op gebied van B2B business development, innovatie, marketing en communicatie.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

17-9-2021 8:32:19

COMPLETE CV WATERBEHANDELING De Sentinel Eliminator Vortex 300: een compacte eenheid die speciaal ontworpen is voor kleine ruimtes en zowel magnetische als niet-magnetische deeltjes uit het systeem filtert.

AANSLUITING: MONTEREN: MAGNEET: DEMONTAGE: AFDICHTING: COMPLEET: GARANTIE: TEMPERATUUR:

22mm snel en makkelijk te monteren 9000 Gauss demontabel dubbel afdichting voor extra zekerheid voorzien van twee 22mm kogelkranen 10 jaar garantie 110° C max

OVERIGE TYPES:

Vortex 200 (3/4”haaks) / Vortex 500 (28mm)

Tel: +31 (0) 575-555777 E-mail: info@sentinelbeschermt.nl

IZ1021_45_sentinel.indd 45

Scan de QR-code en ga naar de website

17-9-2021 8:40:30

RUBRIEK

AF FABRIEK

Standaard componenten Nefit Bosch introduceert een nieuwe bodemwarmtepomp voor zowel nieuwbouw als bestaande bouw: de Compress 7800i LW(M)F. Deze werkt ook met normale radiatoren energie-efficiënt.

Er zijn twee varianten met vermogens van 6 tot en met 16 kW: een met geïntegreerde boiler en een zonder ingebouwde warmwatervoorziening. Beide zijn standaard voorzien van een wifi-module voor bediening en beheer op afstand en beide kunnen

AF FABRIEK

worden uitgerust met een passief koelstation.

Een van de kenmerken van de nieuwe Compress 7800i is de hoge aanvoertemperatuur van 71℃. Hierdoor is de warmtepomp ook geschikt voor conventionele radiatoren, waardoor hij ook in bestaande woningen en appartementsgebouwen kan worden toegepast. De warmtepomp heeft een SCOP tot 5,55 (EN 14825) en energielabel A+++.

De ingebouwde boiler van de Compress 7800i LWMF kan 180 liter bevatten, maar levert door de hogere temperatuur meer warm water dan andere warmtepompen.

Gebruikers hebben 300 liter water van 40°C ter beschikking. Uitbreiding met een of meerdere (extra) boilers is voor beide varianten mogelijk.

Naast verwarmen, kan de Compress 7800i ook op warme dagen zorgen voor een aangenaam binnenklimaat. Met het optionele passieve koelstation gebruikt hij hiervoor het relatief koude bodemwater, waardoor er vrijwel geen energie wordt verbruikt.

PVT-PANEEL Triple Solar lanceert het PVT-paneel Model 3 met een 15 procent hogere opbrengst. Het PVT-paneel is 10 procent groter en in twee maten verkrijgbaar.

Net als bij traditionele zonnepanelen verandert ook voor PVT-panelen de maatvoering van de zonnecellen. Om die reden stapt de fabrikant over naar grotere gehalveerde zonnecellen met meer vermogen. Een Triple

46

IZ1021_46_AF.indd 46

oktober 2021

Solar-systeem bestaat uit een set PVT-warmtepomppanelen in combinatie met een water/ waterwarmtepomp of PVTwarmtepomp.

Triple Solar heeft ook een nieuwe montagerail ontwikkeld. Belangrijkste wijziging is dat de montageklemmen zijn voor gemonteerd op de montagerail. Tevens is het midden klemprofiel vervallen en vervangen door een voor gemonteerde haak op de rail.

HR-KETELS MET HOOG MODULATIEBEREIK Vaillant presenteert nieuwe modellen van de hr-ketels ecoTEC plus en ecoTEC exclusive. Dankzij de intuïtieve bediening van het nieuwe touchscreen en een verbeterd ontwerp zijn deze ketels gemakkelijk te installeren en onderhouden.

De Vaillant ecoTEC plus en ecoTEC exclusive hebben het energielabel A voor verwarming. Gecombineerd met de vSMART, sensoHOME of sensoCOMFORT thermostaat en buitenvoeler wordt het energielabel voor verwarming A+.

Beide modellen zijn uitgerust met de nieuwe intelligente IoniDetecttechnologie waarmee een optimale verbranding mogelijk wordt. Deze technologie meet de kwaliteit van de verbranding en past vervolgens automatisch de parameters aan om een optimale verbranding te garanderen. De technologie zorgt daarnaast voor een hoger modulatiebereik waardoor de ketel extra energiezuinig werkt als de thermostaat weinig warmte vraagt. Het modulatiebereik van de ecoTEC plus is 1:9 en de ecoTEC exclusive heeft een modulatiebereik tot 1:12.

De ecoTEC plus serie bestaat uit vijf combiketels in de CW-klassen 3 tot en met 6. De ecoTEC exclusive is beschikbaar als CW5 en CW6.

Warmtepompbehuizing De Delta-Discovery Air warmtepompbehuizing van Burgerhout is een oplossing voor warmtepompen op een hellend dak. Bijzonder aan deze oplossing is het inspectieluik. De behuizing wordt volledig buiten de isolatieschil van de woning geïnstalleerd waardoor de EPC-waarde van de woning behouden blijft. Bijkomend voordeel is

dat dit niet ten koste gaat van de leefruimte op zolder en er weinig leidingwerk nodig is. De behuizing is modulair op te bouwen. Het indekstuk en de tussenkast kunnen rechtstreeks aan de aannemer geleverd worden om de dakconstructie te maken. De bovenkast wordt prefab voorzien van het monoblock of de split unit. Het geheel kan direct op de bouwlocatie op het al geplaatste indekstuk en de tussenkast gemonteerd worden. De behuizing is ook in XL-uitvoering beschikbaar met dezelfde eigenschappen als de Delta-Discovery Air, met uitzondering van de WTW-afvoer en rioolontluchting.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

17-9-2021 8:44:08

De nieuwe EduComfort 1000 Een verademing in schoolventilatie Deze nieuwe schoolventilatie-unit is het resultaat van ruim 5 jaar ervaring in het toepassen van decentrale schoolventilatie. De EduComfort 1000 is de eerste decentrale unit ‘in het zicht’

Voldoet aan Programma van Eisen Frisse Scholen klasse B

die voorzien kan worden van koeling

Installatiegeluid maximaal 33 dB(A)

én verwarming. Zo creëert u het gehele

Verwarmen en koelen in één compacte decentrale unit

jaar een gezond binnenklimaat.

Optimale luchtstroom middels hoog inducerende JET-nozzles

www.nedair.nl/schoolventilatie

IZ1021_47_nediar.indd 47

17-9-2021 8:45:44

RUBRIEK XXXXXXXXX RAAR? ALGEMEEN

Vakbeurs Hardenberg IS ER LEVEN NA DE PANDEMIE? In de tweede week van september reizen we en masse af naar het oosten van het land om de Installatievakbeurs in Hardenberg te bezoeken.

Maar heeft een vakbeurs nog bestaansrecht na de pandemie en de daaruit voortvloeiende digitaliseringsgolf?

IZ sprak met twee veteranen, die al ettelijke keren de vakbeurs hebben bezocht: Jan Peter Henstra, van Henstra Installatie uit Surhuisterveen en Jan Verdonck, Specalist New Business van JAGA/ Konvektco.

Jan Peter, jij behoort tot de doelgroep. Hoe vaak heb je de beurs al bezocht?

“Zeker 10 keer, maar het kan ook meer zijn.”

Wat is er zoal veranderd tijdens die jaren?

“Niet veel als ik eerlijk ben.

Ja, je ziet nu minder verzamelaars van pennen, stickers en andere hebbedingetjes.

Het publiek is serieuzer. Er komen vooral vakmensen.”

Waarom ga jij naar ‘Hardenberg’?

48

IZ1021_48_raar.indd 48

“Eigenlijk om twee redenen.

Om innovaties te bekijken en contacten met vertegenwoordigers aan te halen.

De laatste jaren gaat mijn interesse met name uit naar noviteiten op het gebied van warmtepompen.”

Hoe ziet jouw ideale dagje ‘Hardenberg’ eruit?

“We vertrekken ‘s morgens met een man of vier en struinen dan de hele dag over de beurs. Tussendoor maak je tussenstops om nieuwe producten te bekijken, bij te praten met zakenrelaties en kennis te maken met hun nieuwe personeelsleden.

Uiteraard pak je de hele dag door de nodige hapjes en drankjes.”

Door de pandemie vindt er een gigantische digitaliseringsslag plaats. Waarom zou je nog naar de beurs gaan als je steeds makkelijker op digitale wijze contacten kunt onderhouden en informatie over nieuwe producten kunt vergaren?

“Op de beursvloer kun je echt de producten zien en aanraken, dat is toch anders. Bovendien mis je de Body Language bij digitale communicatie. Ik merk snel

genoeg aan iemands lichaamstaal of hij echt achter zijn product staat of een dozenschuiver is. Die info heb ik nodig om een beslissing te nemen over de eventuele toepassing van innovaties bij projecten. Tot slot gaat het ook om een stukje arbeidsvreugde. Een groot deel van het werkplezier haal je juist uit het persoonlijke contact met klanten en leveranciers.”

Jan, welke redenen hebben jullie als JAGA/Konvektco om op Hardenberg te staan?

“Hardenberg is in feite één groot wijkcentrum. Het is voor ons de gelegenheid bij uitstek om persoonlijke contacten aan te halen of nieuwe klanten te winnen.”

Hoe zit het qua noviteiten?

“Eigenlijk is de VSK meer voor de noviteiten, naast het zakelijke contact. ‘Hardenberg’ is vooral een relatiebeurs.”

Hoe ziet de toekomst eruit voor beide beurzen?

“Ik geef de vakbeurs Hardenberg als ze deze formule doorzetten een goede kans om door te gaan, en zelf nog wat populairder te worden.

Immers de installatiebranche staat niet stil en men heeft voldoende uitdagingen voor de komende jaren. De VSK heeft een prachtige opzet, maar ik denk dat ze het lastig gaan krijgen. De beurs werd voorheen gebruikt als zakelijke beurs waarbij je veel relaties ontving, en de kwaliteit goed was. Dit is wel minder geworden. Beurzen kosten een flinke duit, dus je moet altijd kijken wat de kwalitatieve waarde is voor je bedrijf.”

Wat denk jij Jan Peter?

“Lastig. De vanzelfsprekendheid dat er iedere jaar een vakbeurs plaatsvindt, is door de pandemie op de tocht komen te staan. Maar in principe denk ik wel dat ‘Hardenberg’ een blijvertje is.

De behoefte aan persoonlijk contact zal niet verdwijnen.

Ook omdat je als installateur even de tijd kan nemen op zo’n beurs om feedback te krijgen. Kijk ik naar de VSK, dan vermoed ik dat die eerder in zwaar weer terecht kan komen. Dat is minder een relatiebeurs en eerder een plek waar leveranciers op een gelikte wijze hun producten tentoonstellen. Ik vraag me af of dat blijvend is.”

oktober 2021

20-9-2021 10:16:09

NIBE S-SERIE De warmtepompen van de innovatieve NIBE S-serie zijn gebaseerd op een hard- en softwareplatform waarbij connectiviteit centraal staat. Elke warmtepomp is bijvoorbeeld voorzien van wifi. Ook is een vernieuwd online platform voor smartphones, tablets en pc’s beschikbaar: myUplink. Zo wordt elk huis met de NIBE S-serie een Smart Home.

De NIBE S-serie omvat onder meer twee modulerende water/water warmtepompen (combi en solo) met óf zonder passieve koeling, een binnenunit voor lucht/water warmtepompen en een slimme regelunit. Op termijn wordt de NIBE S-serie verder uitgebreid met lucht/ water warmtepompen en ventilatielucht/water warmtepompen.

IT’S IN OUR NATURE

IZ1021_49_nibe.indd 49

WWW.NIBENL.NL

17-9-2021 8:48:18

COLUMN

DE VRIES

INTEGRAAL ONTWERPEN Ik denk dat de meeste ondernemers meer van marketing weten dan ze zelf denken. Wat ik wel bemerk, is dat ze doorgaans de activiteiten niet goed weten te duiden, die ze op het gebied van sales, communicatie, (strategische) marketing en zelfs innovatie uitvoeren. Niet precies kunnen aangeven wat nu hun strategie is en waarom. Welk bedrijfsimago daarbij past waardoor klanten en medewerkers makkelijker geworven worden en nog wat van die zaken die tot het domein van het marketingvak behoren.

Als je dan niet uitkijkt, wordt het met alle respect: ‘een beetje aanrommelen’. En krijg je op het gebied van marketing een soort kluwen van bedrading, zoals er gebeurt als je mij een elektrische installatie laat aanleggen in combinatie met klimaatbeheersing, beveiliging en een datanetwerk. Zo is het ook een beetje met het marketingvak. Waar overigens ook sales en (marketing)communicatie onder vallen.

En daar heb je wellicht al één van de problemen te pakken binnen heel wat organisaties. Daar worden die disciplines die met de business development van de organisatie te maken hebben, als gescheiden activiteiten gezien.

De strategische uitgangspunten zitten in het hoofd van de

ALGEMEEN

[ISSN:1872_6607) OPLAGE: 8.000 EXEMPLAREN

50

Willem de Vries is Managing Partner van STEM Industrial Marketing Centre. Het kenniscentrum op het gebied van marketing voor technische B2B bedrijven: www.stem-imc.com

COLOFON

INSTALLATEURSZAKEN

Uitgave: Merlijn Plus BV Zuidkade 174 2741 JJ, Waddinxveen T: 0182 631717 E: info@merlijnplus.nl

CEO en worden veel te weinig gedeeld met de rest van de organisatie. De website, folders, beursdeelname en dergelijke worden uitgevoerd door een medewerker van het secretariaat, die wel een mooie brief op kan stellen maar geen marketingcommunicatie heeft gestudeerd. En sales?

Sales wordt gedaan door de meest commercieel ingestelde technische medewerker met een vlotte babbel.

Het ligt allemaal toch wel wat anders. Maar begin maar eens met het beschouwen van alles wat met de business development van jouw organisatie te maken heeft, als een samenhangend geheel. Net zoals een complete technische installatie. En steek - desnoods - daarover je licht eens op bij iemand die daar kennis van en ervaring mee heeft.

Maandelijks verschijnend praktijkblad voor de W-installateur met oog voor techniek én bedrijfsvoering op het gebied van o.a. verwarmen, koelen, ventilatie, airconditioning, sanitair, energie, gereedschap, materialen, regeltechniek en domotica

Vaste medewerkers: Ton Meijer (cartoon), ISSO, Maarten van der Boon, Rogafa, Nederlandse verwarmingsindustrie, Dick en Tim Visser, Wij Techniek en Binnenklimaat Nederland

Redactie: Frank Stouthart (hoofdredacteur) Wietse Buma E: redactie@merlijnplus.nl

Advertenties: Ruud Struijk T: 0182 631717 E: r.struijk@merlijnplus.nl

Vormgeving en DTP: Yolanda van der Neut

Druk: Veldhuis Media BV, Raalte

Abonnementen: Benelux €18,40, buitenland €23,40 per jaar, excl. BTW. Abonnementen lopen door tenzij 1 maand voor het einde van de abonnementsperiode via e-mail (info@merlijnplus.nl) is opgezegd. Wijzigingen kunnen worden doorgegeven via: installateurszaken.nl/wijzigingen-toezending-iz © Merlijn Plus BV, 2021 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt op welke wijze ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Publicaties geschieden uitsluitend onder verantwoording van de auteurs. Alle daarin vervatte informatie is zorgvuldig gecontroleerd. De auteurs en uitgever aanvaarden echter geen verantwoordelijkheid voor de gevolgen van eventuele onjuistheden.

oktober 2021

IZ1021_50_column_devries.indd 50

17-9-2021 8:51:01

ROBUUST & TOEGANKELIJK

NU OOK IN

XL

UITVOERING!

DELTA-DISCOVERY AIR

INNOVATIEVE WARMTEPOMP BEHUIZING MET UNIEK INPANDIG INSPECTIELUIK Een hoogwaardige én esthetisch verantwoorde oplossing om warmtepompen te plaatsen op een hellend dak. De Delta-Discovery Air is een universele warmte-pompbehuizing geschikt voor zowel monoblock als split unit systemen. Ga voor de Delta-Discovery Air film en meer informatie naar: burgerhout.nl/delta-discovery-air

IZ1021_51_burgerhout.indd 51

17-9-2021 8:54:02

210504 - ADV - RAC - 297 x 210 mm - outline.pdf 1 4-5-2021 09:03:11

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

IZ1021_52_alklima.indd 52

17-9-2021 8:55:25