IZ oktober 2020

IZ lezen op PC, tablet of smartphone?: installateurszaken.nl

Nu ook als app via

OKTOBER 2020 18e jaargang

MAGNUM_IZ_Cover_okt_2020.indd 1

07-09-2020 11:01

Special: Verwarming

 Comfort  Elektrisch verwarmen  Rookgasafvoer

IZ1020_01_omslag.indd 1

17-9-2020 15:02:16

Nu tot â‚Ź 375,- retour!

CO2-neutraal verwarmen Wat je ook kiest Met de nieuwe A+++ bodemwarmtepompen van Nefit Bosch is CO2-neutraal verwarmen binnen handbereik. En met de compacte luchtwarmtepompen. Zelfs als je kiest voor een HR-toestel kun je nu CO2-neutraal verwarmen, dankzij de compensatie door Nefit Bosch. Benieuwd hoe het werkt? Kijk op nefit-bosch.nl.

nefit-bosch.nl

47200011790 Vakbladadv Q3 BODEMWARMTEPOMPEN_210x297mm.indd 1 IZ1020_02_omslag_nefit.indd 2

ClimateProtection with heating systems from Bosch

15-09-2020 09:05 17-9-2020 10:07:07

NIEUW!

XOURCE ALL-ELECTRIC

Verkrijgbaar najaar 2020

De Intergas all-electric oplossing De Intergas Xource is een volledig in eigen beheer ontwikkelde Heat Pump Control Unit (HPCU) met een aantal zeer herkenbare Intergas features. Zo ontbreekt een driewegklep en wordt er gebruikt gemaakt van hetzelfde ICX platform voor de branderautomaat als wordt toegepast in de Intergas Xtreme toestellen. Door gebruik te maken van dit platform kan de Xource volledig worden ingeregeld via het Service Dashboard en kan er gebruik worden gemaakt van de Comfort Touch app, Comfort Touch Xource thermostaat en Intergas gateway om de installatie te monitoren.

www.intergas.nl

VOOROP IN WARMTE

IZ1020_03_intergas.indd 3

21-9-2020 7:40:22

NIEUW

Duco RoofFan De SLIMSTE dakventilator van Europa!

TOT

55%

ENERGIEBESPARING

Intelli Air Valve (iAV) slimme regelklep met CO2 of vochtsturing

SLIMME VRAAGSTURING

COMPACT & LICHT

Zonale of lokale afvoer

Compacte afmetingen en slechts 11 Kg

met slimme regelkleppen (iAV)

VOOR RENOVATIE- EN VERVANGINGSMARKT Eenvoudig uitwisselbaar

We inspire at www.duco.eu

20110401_Gawalo.indd4 70 IZ1020_04_DUCO.indd

16/07/2020 15:29 16-9-2020 17:12:40

Nieuw: Magnum Remote Control slimme wifi thermostaat De Magnum Remote Control (MRC) is de meest geavanceerde thermostaat voor elektrische vloerverwarming.

Deze thermostaat is te bedienen via het ingebouwde touch­screen, via de gratis App en werkt tevens samen met de spraakassistenten van Google en Amazon.

De MRC wordt standaard geleverd bij iedere Magnum Mat, Cable en Foil vloerverwarmingsset inclusief een ingebouwde luchtsensor en vloersensor. Door het slimme ontwerp past deze inbouw thermostaat op vrijwel ieder enkel- en meervoudig schakelmateriaal.

Meer info: www.magnumheating.nl/mrc



18



MAGNUM_IZ_Cover_okt_2020.indd 1

20

07-09-2020 11:01



30

RUBRIEKEN vooraf 7





34



TECHNIEK

38

vakwerk 16 raar? 48

COLUMNS vd Sande

13

18 COMFORTKLACHTEN

34 VRAAGBAAK CORONA

Boon 17

Voorkomen is beter dan genezen

Deskundigen antwoorden op praktische installatievragen

Visser 29

20 ELEKTRISCH VERWARMEN Net ietsjes duurzamer

22 ROOKGASAFVOER En de toekomst van de ‘ketel’

42 HYBRIDE WARMPTEPOMPEN

Asijee 37

Installeren en inbedrijfstellen



SANITAIR



ZAKELIJK

Duurzaam de nacht in

30 RIOLERING EN CORONA

38 VAKMENSEN VOOR DE KLAS Een gouden combinatie

32 KOELEN MET GELUID

Wat te doen om verspreiding te voorkomen

40 VERSE LUCHT

26 WELLNESSCENTRUM

Handig gebruik maken van restwarmte

IZ1020_05_inhoud.indd 5

VLA heeft nieuwe voorzitter

21-9-2020 7:49:22

Geef kinderen een gezonde leeromgeving!

www.nedair.nl/schoolventilatie

Wat doet u hieraan om dit te realiseren?

Schoolventilatie voor een gezonde leeromgeving

IZ1020_06_Nedair.indd 6

16-9-2020 17:14:34

ALGEMEEN

VOORAF

ELFO

RMU

LIER

ULIER

heid niet bereid om een steentje bij te dragen.

De bal ligt daarmee bij de installatiebranche, want van de overheid valt in de coronacrisistijd weinig extra’s te verwachten. De branche zal met innovaties moeten komen die wel ‘rendabel’ zijn. Een hele uitdaging, want iedere innovatie is per definitie in eerste instantie duur totdat deze in grote hoeveelheden wordt toegepast.

Die uitdaging gaat de branche al geruime tijd aan.

Verwarmen met waterstof, elektrisch verwarmen; initiatieven zijn er volop. Waartoe dat leidt weten we nog niet, maar laten we daar op zijn minst optimistisch over zijn.

BESTELFORM

Vorig jaar besloot het kabinet gas duurder en stroom goedkoper te maken om Nederlandse huishoudens van het gas af te krijgen. Dit maakt het sneller rendabel te investeren in energiezuinige verwarming, is de gedachte hierachter. Afgelopen maand concludeerde het PBL echter dat ‘met de huidige investeringslasten en regelingen verduurzamen voor vrijwel niemand rendabel is.’

De pijn zit ‘m in het woordje rendabel. We moeten met z’n allen van het gas af om bij te dragen aan een duurzame samenleving. Maar kennelijk moet dat wel iets opleveren, financieel gezien dan. Anders is de meerder-

Hoe meer warmtepompen u bij ons bestelt, hoe rendabeler het voor u wordt

BEST

Rendabel

Totale bescherming van het verwarmingssysteem ®

Kunststof vuilafscheider DIRTMAG met chemische additieven voor langdurige efficiënte vuilafscheiding Serie KIT5453 • Garandeert een grotere efficiëntie en betere thermische opbrengst van het systeem • C3 CLEANER is geschikt voor het verwijderen van vuildeeltjes, kalk en lasresidu van nieuwe en bestaande verwarmingssystemen • C1 INHIBITOR is ideaal voor het beschermen van het systeem tegen mogelijke corrosie en afzettingen • De vuilafscheider inclusief afsluiters is zowel horizontaal als verticaal te installeren en maakt een eenvoudige toevoeging van additieven mogelijk

www.caleffi.com

Caleffi_KIT5453_185x132_Installateurszaken.indd 1

IZ1020_07_vooraf.indd 7

9-9-2020 10:57:24

16-9-2020 17:46:55

IZ1020_08_LSA.indd 8

16-9-2020 17:18:33

IZAP

RUBRIEK

32 KOELEN MET GELUID Het klinkt futuristisch, maar is al mogelijk. De Enschedese start-up SoundEnergy ontwikkelde een systeem waarmee het mogelijk is om te koelen met geluid. Dat is duurzaam, onderhoudsvriendelijk en financieel aantrekkelijk.

18 COMFORTKLACHTEN Zelfs als we woningen voortreffelijk isoleren kunnen er tochtklachten optreden. Vaak heeft dat te maken met de installaties. Ron Bosch, HBO-docent installatietechniek en adviseur legt uit wat de oorzaak is van de problemen en reikt de installateur oplossingen aan.

20 ELEKTRISCH VERWARMEN Het verwarmen van gebouwen met aardgas is vanwege de eindigheid van fossiele brandstoffen én de hoge CO2uitstoot op zijn retour. Om deze CO2- uitstoot te reduceren moeten we naar alternatieven zoeken. Eén van deze alternatieven is het elektrisch verwarmen van een gebouw.

34 VRAAGBAAK CORONA Veel gebouwen moesten, en moeten soms nog, hun deuren sluiten door de coronacrisis. Andere panden worden sinds het virus in Nederland uitbrak juist maximaal bezet.

Deze afwijkende bezetting van het gebouw roept talloze vragen op. Wat voor invloed heeft dit bijvoorbeeld op gebouwinstallaties? En hoe ga je als gebouwgebruiker of installateur om met de wetenschap dat ventilatiesystemen een rol kunnen spelen bij de verspreiding van het coronavirus. Het kan lastig zijn om antwoorden te vinden op corona-gerelateerde vragen over gebouwinstallaties. Maar de antwoorden zijn er zeker.

IN DE PIJPLIJN

RUBRIEK

RAAD HET GEREEDSCHAP: BLAZEN In deze editie van ‘Raad het Gereedschap’ stoken we het vuurtje flink op. Dat werd vroeger met dit hulpmiddel gedaan.

Hoe heet het? Stuur je antwoord voor 12 oktober a.s. naar redactie@merlijnmedia. nl en maak kans op een fraaie set schroevendraaiers met ergonomische handgrepen om de gewrichten te ontlasten (t.w. van 50 euro), ter beschikking gesteld door Gedore Technag.

UITSLAG VORIGE PRIJSVRAAG Het gereedschap waar we naar vroegen in de vorige uitgave is een soldeerklem. Bennie Reuling uit Nieuw-Wehl meldde ons dat hij het getoonde gereedschap ‘tot in den treure heeft gebruikt om de stroken die overbleven van een plaat zink om te toveren tot een zinken hemelwaterbuis.

De werkwijze was eerst de platen op de juiste breedte knippen, dan walsen met een zetkantje en hierna de buis in het getoonde gereedschap klemmen om de langsnaad te solderen.’ Bennie Reuling kan binnenkort met de set schroevendraaiers van Gedore Technag aan de slag.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ1020_09_izap.indd 9

oktober 2020

9

16-9-2020 17:19:19

RUBRIEK

IN DE PIJPLIJN

AF FABRIEK

“UITGEKLEDE NOW KOMT OP VERKEERDE MOMENT” De Tijdelijke noodmaatregel overbrugging voor werkbehoud (NOW) krijgt per 1 oktober een vervolg.

Het kabinet verlengt de regeling met drie periodes van drie maanden. Vanaf 2021 wordt de regeling soberder. Bovendien komen er minder bedrijven voor in aanmerking. Techniek Nederland is kritisch over de versobering na 1 januari. Voorzitter Doekle Terpstra: “De technieksector zit laat in de cyclus. Onze leden zullen pas begin volgend jaar de klappen krijgen van deze crisis. Juist dan wordt het moeilijker om in aanmerking te komen voor NOW én de vergoeding gaat omlaag.”

Tot het eind van dit jaar komen bedrijven in aanmerking voor steun als hun omzet met minstens 20% is gedaald. Vanaf 1 januari 2021 ligt die grens bij een omzetdaling van 30%. De maximale vergoeding van de loonkosten is eerst nog 80%.

Vanaf 1 januari 2021 gaat de vergoeding eerst omlaag naar 70% en drie maanden later naar 60%.

“Uitgeklede NOW komt precies op het verkeerde moment” Het kabinet bouwt de tegemoetkoming voor loondoorbetaling in stappen af. Die aanpak moet bedrijven aansporen om zich aan te passen aan de nieuwe economische realiteit.

Terpstra heeft daar begrip voor, maar wijst op het bijzondere karakter van de technieksector. “Wij zijn geen krimp- maar een groeisector. Onze langetermijnvooruitzichten zijn nog altijd positief. Wij hebben een regeling nodig die bedrijven door de storm heen helpt én ervoor zorgt dat wij onze technische vakmensen kunnen behouden. Een uitgeklede NOW komt voor ons begin volgend jaar precies op het verkeerde moment. Juist dan hebben wij een volwaardige regeling nodig.” Volgens de voorzitter zou het kabinet maatwerk moeten leveren. De NOW moet vanaf januari 2021 extra ruimte bieden voor laat-cyclische sectoren zoals de installatiebranche.

Deel- en Omscholings-NOW Techniek Nederland heeft de afgelopen maanden samen met andere organisaties gepleit voor een Deel- en Omscholings-NOW. De voorman van de installatiebranche is blij dat het kabinet die oproep voor een belangrijk deel heeft overgenomen. Terpstra: “Om- en bijscholing zijn cruciaal in deze crisis. Zo kunnen we werknemers behouden voor de techniek. En dankzij omscholing kunnen vakmensen instromen vanuit branches waar de vooruitzichten op de arbeidsmarkt minder goed zijn.”

Sterker en groener uit de crisis De technieksector heeft veel behoefte aan werknemers met green skills. De energietransitie vraagt om zulke vakmensen. Terpstra: “Als we nu mensen bijscholen en werknemers uit krimpsectoren klaarstomen voor de groene installatiebranche, komen we sterker uit de crisis tevoorschijn. Ons opleidingsfonds en onze scholingsbedrijven hebben daar de kennis en de organisatie voor in huis. Onze opleidingsinfrastructuur staat als een huis.” Voor het begeleiden naar nieuw werk en voor (om)scholing stelt het kabinet meer dan 1 miljard euro beschikbaar.

Klimaatproblemen?

De belangrijkste wijzigingen in de NOW 3

HVAC levert de oplossing!

Luchtgordijnen • Ventilatorconvectoren • Warmtepompen Luchtverdeelsystemen • Airconditioning • Luchtontvochtiging Platenwisselaars • Olie-/waterafscheider Wateroverlastsignaleringssystemen en meer...

Air Conditioning Cooling

Heating Ventilation

NOW 3 geldt tot 1 juli 2021 (3 periodes van 3 maanden).

Het minimale omzetverlies om aanspraak te kunnen maken op de regeling is vanaf 1 oktober 20% en gaat vanaf 1 januari 2021 naar 30%.

De steun over 9 maanden kent een geleidelijke afbouw van vergoedingspercentages: van 80% naar 70% naar 60%.

Tegenover de afbouw van de vergoeding staat de mogelijkheid om de lonen te laten dalen. De loonsom mag eerst met 10% en daarna met 15% en 20% omlaag zonder verlies van de subsidie.

De korting die in de NOW 2 wordt toegepast op het moment dat er sprake is van bedrijfseconomisch ontslag vervalt.

Overige maatregelen

Een begrip wereldwijd 0255 52 24 20 • www.hvac.nl

10

oktober 2020 0206_HVAC adv_90x132.indd 1

IZ1020_10_idp_hvac.indd 10

Het kabinet verlengt ook de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo), de Tegemoetkoming Vaste Lasten MKB (TVL) en de mogelijkheid van belastinguitstel.

19-03-14 16:05

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

16-9-2020 17:48:41

Alkmaar

Alphen a/d Rijn

Amersfoort

Amsterdam Oost

Amsterdam West

Amsterdam Zuid

Apeldoorn

Arnhem

Beverwijk

Breda

Den Bosch

Den Haag

Den Haag Ypenburg

Deventer

Doetinchem

Dordrecht

Drachten

Ede

Eindhoven

Emmen

Enschede

Gennep

Gorinchem

Groningen

Helmond

Hengelo

Hillegom

Hilversum

Katwijk

Leeuwarden

Maarssen

Maastricht

Nieuwegein

Nijmegen

Rotterdam Noord

Rotterdam Oost

Sittard

Spijkenisse

Vlissingen

Waalwijk

Haarlem

Harderwijk

Heerenveen

Heerlen

Met 67 vestigingen zijn we altijd dichtbij

Hoogeveen

Hoorn

Leiden

Lelystad

Naaldwijk

Naarden

Purmerend

Roosendaal

Rotterdam Zuid

Schagen

Tiel

Tilburg

Uden

Uithoorn

Weert

Wormerveer

Zaandam

Zoetermeer

Onze nieuwste vestigingen

IZ1020_11_warmteservice.indd 11

Veendam

Venlo

Zwolle

Heemstede

Gouda opent maart 2021

21-9-2020 7:45:42

Nieuw

10X beter

BINNENKORT MEER Robot_Adv. A4 210x297mm_versie_binnenkort meer.indd 1 IZ1020_12_robot.indd 12

18-9-2020 16:22:32 21-9-2020 7:48:15

VAN DE SANDE

COLUMN

SLIMME MAATREGELEN OM EFFICIËNTER TE VERWARMEN Het duurzaam verwarmen van de bestaande gebouwde omgeving en daarmee de CO2-uitstoot verlagen is een enorme uitdaging. Het energiegebruik moet drastisch omlaag en met behulp van diverse regelingen (o.a. NTA 8800, BENG, EPC) moet dit gereguleerd en gerealiseerd gaan worden. De energieprestatie van verwarmingssystemen is echter niet alleen terug te voeren op de warmte-opwekker.

Ook het distributie- en afgiftesysteem is van grote invloed.

Na het installeren van zowel de warmte-opwekker als het distributie- en afgiftesysteem zal de verwarmingsinstallatie niet zonder meer prima functioneren. Door het systeem direct ook goed in te stellen en waterzijdig in te regelen zal de complete verwarmingsinstallatie goed en efficiënt functioneren en voor een comfortabel binnenklimaat zorgen.

Hierdoor kan er tot 20% minder energie gebruikt worden ten opzichte van een niet goed ingesteld verwarmingssysteem. Daarnaast is er nog een aantal maatregelen die de installateur – eigenlijk – standaard moet meenemen in de offerte voor nieuwbouw of het vervangen van verwarmingsinstallaties zoals: Plaatsen van zone-regeling voor de vloerverwarmingsinstallatie of van thermostaatkranen op

radiatoren en convectoren, zodat vertrekken niet onnodig of teveel worden verwarmd (tot 10% bespearing). Plaatsen van automatische ontluchters en vuilafscheiders, waardoor installaties efficiënt en storingsvrij kunnen functioneren (3-7% besparing). Implementeren van ontgassing bij grotere installaties (tot wel 11% efficiëntier). Plaatsen van circulatiepompen met EC-motoren (tot wel 50% besparing op pompenergie).

Deze ‘quick wins’ zijn essentieel voor het behalen van de verduurzamingsdoelstellingen voor de gebouwde omgeving. Voor de eindgebruiker betekent dit niet alleen een lagere energierekening maar ook een veel comfortabeler en storingsvrijer gebouw! Wij pleiten dan ook voor erkenning middels het energielabel én subsidiering van deze energiebesparende maatregelen. Door slim te investeren kan er zodoende nog duurzamer verwarmd worden.

Coen van de Sande Directeur De Nederlandse Verwarmingsindustrie

Toonaangevend in waterafvoertechniek

Opvoerinstallaties en pompstations voor particuliere, gemeentelijke en bedrijfsmatige doeleinden.

Made in German y

IZ1020_13_column_vdsande_VFK.indd 13

www.kessel-nederland.nl

16-9-2020 17:52:05

RUBRIEK

IN DE PIJPLIJN

AF FABRIEK

Run op CO2-meters

VAN E NAAR A+ MET HYBRIDE WARMTEPOMPEN Ruim honderd jaren 60-woningen in Blerick maken een stap van energielabel E naar A+ door over te schakelen op hybride warmtepompen. De keuze viel op hybride omdat de meeste woningen enkele jaren geleden al een nieuwe hr cv-combiketel kregen. De warmtepomp maakt gebruik van buitenlucht en van de afgevoerde ventilatielucht als extra energiebron. Doordat de ventilatie retourlucht wordt toegevoegd aan de inkomende luchtstroom van buiten, hoeft er niet harder te worden geventileerd om aan de warmtevraag te voldoen.

De toe te passen hybride opstelling heeft geen separate buitenunit, zodat er buiten geen sprake is van geluidsoverlast. Bovendien is er minder installatiewerk nodig. De warmtepomp kan gecombineerd worden met een speciale dakdoorvoer, waardoor de luchttoevoer en -afvoer esthetisch weggewerkt worden in het dakvlak. Het betreft de monobloc HP-M 25 i lucht/water warmtepomp van Itho Daalderop, die met elk merk/type cv-ketel zijn te combineren.

De 124 eengezinswoningen krijgen verder acht zonnepanelen, de gevels worden geïsoleerd en er komen nieuwe, geïsoleerde daken op met een Rc-waarde van 6.

De renovatiewerkzaamheden zijn in juni dit jaar gestart.

De oplevering van de gerenoveerde woningen staat gepland voor begin 2021.

meter overigens verplicht.

Sinds het einde van de zomervakantie stijgt de vraag naar CO2-meters flink, melden verschillende leveranciers. Vooral scholen schaffen het apparaatje aan sinds het RIVM ze adviseerde te checken of hun ventilatie op orde is.

Een meerderheid van de scholen in Nederland dateert van vóór het bouwbesluit van 2012 en heeft geen mechanische ventilatie. Zij zijn voor frisse lucht afhankelijk van het openen van ramen en deuren. Met een CO2-meter kan op een relatief eenvoudige manier gemeten worden hoe het met de luchtkwaliteit in een ruimte gesteld is.

De meter wordt gezien als een tijdelijk goedkoop alternatief om iets aan de ventilatie te doen. Een ventilatiesysteem vervangen of aanpassen vergt een forse investering. Op nieuwe scholen, vanaf 2015, is een CO2-

Koeltorengebouw voor chipfabrikant BAM heeft van chipfabrikant NXP opdracht gekregen om voor haar productiefaciliteit in Nijmegen een nieuw koeltorengebouw te realiseren. De opdracht behelst de realisatie van het gebouw en alle elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties, evenals aanpassingen van een deel van de infrastructuur tussen het nieuwe koeltorengebouw en de bestaande gebouwen en faciliteiten. BAM start in september 2020 met de uitvoering. De bouw neemt circa twee jaar in beslag.

VERHUIZING STULZ Nieuw merk gereedschap Technische Unie heeft een nieuw merk gereedschap in zijn assortiment opgenomen: Tradeforce. Het gaat om gereedschap dat presteert bij de meest extreme klussen tot het fijnste precisiewerk.

Het gereedschap werkt in alle situaties en is getest op veiligheid en kwaliteit. Het assortiment omvat onder

14

IZ1020_14_idp.indd 14

oktober 2020

andere meetgereedschap, snijgereedschap, hamers, schroevendraaiers en steeksleutels en zal in de toekomst verder worden uitgebreid.

Stulz verlaat eind 2021 Amstelveen voor een nieuw gasloos pand in Hoofddorp op industrieterrein ‘De President’. Het bedrijf gaat op een kavel van 9000 m2 in de eerste fase 6000 m2 bebouwen. Eén van de voornaamste redenen om tot verhuizen over te gaan is de expansie en uitbreiding van de leveringsomvang en werkzaamheden. Een onderdeel van deze uitbreiding is een nieuw magazijn met een oppervlakte van 3200 m2.

Het pand wordt voorzien van duurzame klimaatoplossingen. Daarnaast voeden 1200 zonnepanelen onder andere de laadpalen voor de elektrische auto’s en de energievoorziening voor de warmtepompen.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

17-9-2020 15:09:51

NIE UW !

Onze nieuwe slimme thermostaat.

Werkt naadloos samen met je smartphone.

3 in 1 bediening De MAGNUM Remote Control (MRC) slimme WiFi thermostaat is niet alleen eenvoudig en intuïtief te bedienen via het ingebouwde touchscreen maar ook op afstand via je smartphone. Daarnaast werkt hij samen met de spraakassistenten van Google en Amazon.

Onder andere voorzien van: • Intuïtief design • WiFi functie • LCD touch screen • Gratis App voor iOS & Android • Werkt met spraakassistenten • Automatisch opstartmenu • Intelligent en zelflerend • Langzame opstartfunctie • Houten vloerfunctie (< 28°C) • Multi programma functie • Voorzien van 10 talen • Inclusief vloer- en ruimtesensor

MAGNUM Heating B.V. Stevinweg 8 4691SM | Tholen

IZ1020_15_magnum.indd 15

Slim geregeld De MRC leert gaandeweg de ideale opwarmtijd van de vloer en past daar automatisch zijn programma op aan.

Je hoeft alleen maar in te geven op welke periodes je een warme vloer wilt hebben.

Nu standaard bij iedere set!

Deze thermostaat wordt standaard geleverd bij iedere MAGNUM Mat, Cable en Foil elektrische vloerverwarmingsset.

Door het slimme ontwerp past deze inbouw thermostaat op vrijwel ieder schakelmateriaal.

Meer info: www.magnumheating.nl/mrc

T 0166-609 300 W magnumheating.nl.

E info@magnumheating.nl

17-9-2020 15:13:37

RUBRIEK

VAKWERK

“Ons kent ons” NIEUW LEVEN VOOR KOEIENSTAL “Alles liever dan het bedrijf in van pa”, dacht Norbert van Niel ooit. Hij volgde een sportopleiding, stond als gymleraar voor de klas, maar keerde toch op zijn

niek stortte zich jaren geleden al op duurzame technieken en staat in Twello en omstreken bekend als een innovatief bedrijf. De installateur heeft nu 20 mensen op de loonlijst staan. “Daarmee blijft het overzichtelijk, de lijnen zijn kort, we hebben een gemoedelijke “ons kent ons”-sfeer, terwijl we ondertussen wel keihard werken. Kortom; houden zo.”

schreden terug naar zijn roots.

Waterstofketel Als trotse mede-eigenaar van Van Niel Installatietechniek tovert hij binnenkort een koeienstal om tot duurzame woning.

Tijdens zijn jeugd kluste Norbert al bij in het familiebedrijf. Toch kon het hem maar matig bekoren. Daarom besloot hij een andere weg in te slaan en volgde hij een opleiding tot sportleraar.

“Ik stond 2 dagen per week voor de klas en werkte 3 dagen voor m’n vader.

Gaandeweg begon mijn interesse in techniek te groeien en werd ik steeds enthousiaster. Het geeft zoveel voldoening om iets tastbaars te creëren, waar mensen blij van worden.”

Overzichtelijk Norbert is inmiddels 37 jaar oud en mede-eigenaar van het bedrijf. Binnen afzienbare tijd zal hij de aandelen overnemen van zijn vader. Drastische wijzigingen wil hij niet doorvoeren en waarom ook? Van Niel Installatietech-

Waar de meeste installateurs alleen nog hebben kunnen ruiken aan de waterstofketel tijdens de afgelopen VSK, heeft Van Niel Installatietechniek al praktijkervaring opgedaan. “Ik zie wel kansen voor de bestaande bouw, maar die zijn er ook zeker voor warmtepompen en warmtenetten.” Zelf krijgt hij regelmatig aanvragen binnen om in bestaande woningen cv-ketels te vervangen door all-electric warmtepompen of ze om te bouwen tot hybride installaties.

16

oktober 2020

IZ1020_vakwerk_LINKS.indd 16

LT-vloerverwarming Op deze manier wordt onnodig warmteverlies voorkomen. Ook bij de vloerverwarmingsinstallatie is hierover nagedacht. “Onder de staalmatten komt folie te liggen, zodat er geen stralingswarmte in de betonnen vloer verdwijnt.”

Esthetiek en comfort Project Zo ook in Terwolde, waar hij nu een oude koeienstal omtovert tot woning.

“Het gaat om een één bouwlaag tellend gebouw met een oppervlakte van 200 m2. De fundering en staalconstructie van het dak blijven behouden. De bakstenen gevels worden grotendeels vernieuwd. De bedoeling is om de RCwaarden op te schroeven tot Bouwbesluit-niveau, zodat het mogelijk wordt om een warmtepomp en lt-vloerverwarmingssysteem te installeren.”

Slimme positionering Met deze rubriek willen we alle vakmensen in het zonnetje zetten.

Om de maand laten we staaltjes onvervalst vakwerk zien, ingezonden door onze lezers.

te projecteren, zit hij vlakbij de warmwatertappunten en zijn er geen lange transportleidingen nodig.”

Die warmtepomp heeft een vermogen van 7 kW en komt in de technische ruimte te staan. Samen met een zonnecollector levert hij de benodigde warmte voor de ruimteverwarming en warmwaterproductie. “Door de technische ruimte op een centrale positie

De keuze voor een vloerverwarmingssysteem lag overigens voor de hand, aldus Norbert. “Er zijn veel raampartijen, dan ogen convectoren en radiatoren minder fraai.” Ook de installatie van een WTW-systeem komt niet uit de lucht vallen. “De bewoners hadden al direct aangegeven geen natuurlijk ventilatiesysteem te willen, vanwege mogelijke tocht.” Ook de WTW-unit krijgt een plek in de technische ruimte.

Wegwerken Dat levert wel een uitdaging op. “We moeten het leidingwerk in het plafond wegwerken, dat wordt wat krap, maar het alternatief zie ik niet zitten. Dan moeten we overal koofjes maken.” Het is kortom een “leuk project op een bijzondere locatie”, aldus Van Niel. Hij hoopt voor de Kerst de installaties te kunnen opleveren.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

10-9-2020 9:37:00

V.D. BOON

COLUMN

DOE JIJ WAT JE BELOOFT; OOK ALS BEDRIJF? Het is een levensles die ik heb meegekregen: wat ik beloof, moet ik waarmaken. Er zijn vele varianten op deze les, waarin het draait om het werkwoord beloven. In de marketing is dit vertaald naar het chique propositie. Maar wat betekent dit en waarom is een goede propositie belangrijk?

Eerst de theorie. Het groot marketingwoordenboek legt propositie uit als: ‘Datgene wat een aanbieder op de markt aan afnemers aanbiedt, inclusief het beeld/imago dat door de aanbieder wordt nagestreefd, bestaande uit instrumentele en expressieve aspecten (inclusief merk en merkimago), alsmede de overige aspecten (prijs, distributie, communicatie en personele) van het aanbod.’ Schrik niet. In eenvoudige taal wordt bedoeld: ‘De kernbelofte van jouw bedrijf en product/dienst aan je potentiële klant’.

Er zijn drie belangrijke redenen waarom je stil moet staan bij een juiste propositie.

Reden 1: het duidt waarde. Stel: je propositie is ‘verzekerd van een doordachte oplossing’. De woorden ‘verzekerd;’ en ‘oplossing’ duiden een economische waarde. Het woord ‘doordachte’ zegt iets over de oplossing en geeft een gevoelswaarde. Het zijn waardevolle woorden in een belofte.

Reden 2: het geeft focus. De propositie van zojuist geeft ook richting aan het bedrijf. Een doordachte oplossing zegt bijvoorbeeld iets over het kennisniveau dat nodig is. Het nemen van verantwoordelijkheid en verantwoording vindt borging in het woord ‘verzekerd’.

Reden 3: het brengt onderscheiding. Elk bedrijf is op zoek naar onderscheidend vermogen. Een goede propositie helpt daarbij. Deze geeft nl. ook richting aan het gewenste imago en is een houvast in bouwen aan een gedegen reputatie.

Een heldere propositie staat op het fundament van missie, visie en strategie [] en past bij álle gekozen kernwaarden. Dé kernbelofte aan je klant maak je niet zomaar. Want: wat je belooft, moet je waarmaken!

Maarten van der Boon / maarten@novitek.nl Novitek helpt technische bedrijven in organisatiestrategie, innovatie en communicatie. Het symbool [ ] in de column verwijst naar meer materiaal op www.stem-imc.com/InstallateursZaken

Vuilafscheider DDS Bij moderne cv ketels is de pomp vatbaar voor magnetiet en daarom is het raadzaam bij installatie of onderhoud een vuilafscheider te monteren.

De vuilafscheider haalt met behulp van een fijnmazig RVS filter en een magneet het vuil uit het systeem.

Standaard voorzien van 2x 22 mm knelaansluiting.

Voordelen van de DDS vuilafscheider: verlenging levensduur cv ketel ● minder rendementsverlies ● minder onderhoud ● lagere energielasten ● meer comfort ●

PenTec BV Edisonweg 7 3442 AC Woerden

Tel. 0182 503 100 E-mail info@pentecbv.nl Internet www.pentecbv.nl

www.pentecbv.nl

IZ1020_17_column_boon.indd 17

17-9-2020 15:15:20

TECHNIEK

Comfortklachten VOORKOMEN IS BETER DAN GENEZEN Zelfs als we woningen voortreffelijk isoleren kunnen er tochtklachten optreden. Vaak heeft dat te maken met de installaties. Ron Bosch, HBO-docent installatietechniek en adviseur legt uit wat de oorzaak is van de problemen en reikt de installateur oplossingen aan.

De luchtbalans in onze kierdichte, goed geïsoleerde nieuwbouwwoningen is niet statisch, maar fluctueert. Dat leidt vaak tot energieverspilling in ruimtes waar geen mensen verblijven en een ondermaatse luchtkwaliteit in zones waar de bewoners zich langer ophouden. Zelfs als een regeling, bijvoorbeeld op basis van CO2, aangeeft dat er extra ventilatie nodig is, blijft het maar de vraag of de beschikbare capaciteit in alle gevallen wel toereikend is voor een grote bezetting. Bovendien kan een verkeerd gekozen installatieconcept bij een kierdichte, goed geïsoleerde nieuwbouwwoning leiden tot tocht- en koudeklachten. Daarnaast zien we ook regelmatig dat het gedrag binnenshuis tot fluctuaties kan leiden in het CO2-niveau en het vochtgehalte van de lucht, met alle gevolgen vandien.

Parameters Daarom ben ik als auteur blij dat het Bouwbesluit comforteisen bevat en er richtlijnen zijn voor een juiste modelering van installatieconcepten. Hierop kunnen we als sector teruggrijpen.

Daarnaast is het van belang om de essentiële parameters vast te stellen,

18

“In de praktijk leiden balansventilatiesystemen tot aanzienlijk minder overschrijdingsuren dan systemen met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer”, aldus auteur Ron Bosch.

waarmee we kunnen toetsen of er geen verschillen zijn tussen het ontwerp en het gerealiseerde installatieconcept. Ik denk dan aan parameters zoals: • berekend energiegebruik; • minimale luchtverversing per persoon 7 l/s; • minimale luchtverversing per vertrek; • maximaal 1000-1200 PPM CO2; • goede filtering van de te verversen lucht; • samenhangend testsysteem om de kwaliteit te borgen; • de van toepassing zijnde normen, zoals de NEN1087.

DNA-classificatie van een installatie: • geïnstalleerde capaciteit van de geselecteerde installaties; • aard van de drijvende kracht; • type regeling en bediening (indien

handbediend inclusief opgave van de debieten bij verschillende ventilatiestanden), zonering, geluidsproductie (bij verschillende ventilatiestanden); • thermisch comfort; • verdunningsfactor; • filtermogelijkheden.

Advies Kijkend naar het Bouwbesluit en de richtlijnen: • Stel richtlijnen op voor de minimaal te behalen prestaties voor de luchtuitwisseling per vertrek. Aanvullend aan deze capaciteitseisen uit het Bouwbesluit kunnen richtlijnen worden geformuleerd voor de luchtuitwisseling die in de praktijk daadwerkelijk gemiddeld per vertrek gerealiseerd moet worden bij normaal/standaard bewonersgedrag.

oktober 2020

IZ1020_18_19_TA_comfortklachten.indd 18

21-9-2020 9:45:31

CONVECTORPUTTEN EN VENTILATOREN Waar moet je als installateur op letten bij de installatie en het gebruik van convectorputten?

• Waterdichtheid; • Diepte van de put; • Bij grote raampartijen een inbouwbreedte aanhouden met 10 cm extra ruimte aan weerszijden; • De convectorputten vormen een ‘gordijn’ van warme lucht, waardoor de koude buiten wordt gehouden.

Enkele tips: • Let erop dat de klant een convectorput niet afsluit door er een gordijn boven te hangen. Veel warmte blijft dan achter het gordijn zitten, waardoor de convectorput geen

• Het huidige stuurartikel 3.28 uit het Bouwbesluit en het advies van de Gezondheidsraad (waarop de huidige capaciteitseisen zijn gebaseerd) geven samen voldoende aanknopingspunten voor de opstelling van zo’n richtlijn. Er is een minimale luchtuitwisseling van 7 l/s per persoon nodig om de CO2-concentratie beneden de 1200 PPM te houden en daarmee voldoende luchtkwaliteit te realiseren.

Praktijkcase Nadat vorige jaar, vlak voor Kerst, een appartementencomplex was opgeleverd in Rosmalen, klaagden de bewoners over de tocht en koude luchtstromen. Men zette en masse de gevelroosters dicht. Het gevolg was dat het ventilatiesysteem overuren maakte, doucheputjes werden leeggetrokken en het vochtigheidsgehalte toenam in de woning, omdat er geen verse lucht naar binnen kwam. Het ventilatiesysteem met intelligente regeling bleef optoeren, omdat het te hoge concentraties CO2 signaleerde in de woningen. Uit metingen bij de referentiewoning bleek dat de combinatie van onverwarmde ventilatielucht, een lt-vloerverwarmingssysteem en een goed geïsoleerd huis de oorzaak waren van de comfortklachten. De verse lucht werd onvoldoende opgewarmd door het lt-vloerverwarmingssysteem.

Koudeval Warme lucht koelt in een hoog tempo af bij grote raampartijen en valt vervolgens naar beneden. Daardoor lijkt het

goede aanzuiging heeft; • Isoleer de of neem een goed geïsoleerde convectorput; • Stem de capaciteit af op het verwarmings,-opwekkingssysteem van de woning: 80/60 °C of bijvoorbeeld 50/40°C voor optimale vermogensafstemming; • Laat je adviseren door de leverancier die voor de juiste werking in kan staan.

Om de convector te upgraden kan je eenvoudig een ondersteuningsventilator plaatsen. Pas nadat de buizen warm worden, zorgt een eenvoudige regeling ervoor dat de ventilatoren in werking treden en de convectiestroming geforceerd wordt opgestart.

in de winter alsof er een tochtstroom over de vloer loopt. Koude lucht zakt en warme lucht stijgt. Dat komt doordat koudere lucht compacter en zwaarder is dan de lichtere warme lucht, die gewoonweg opzij wordt geduwd.

Leefzone Als de gevel een hoge winddruk te verduren krijgt, stroomt er ongevraagd veel koude lucht naar binnen. Dit verergert de klachten. In ons land krijgen we te maken met forse windsnelheden van soms meer dan 15-20 m/s = 50 tot 70 km/h. Dat leidt tot 120 tot 260 Pascal op onze gevels aan winddruk.

Systeem 3 of 4 In de praktijk leiden balansventilatiesystemen tot aanzienlijk minder overschrijdingsuren dan systemen met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer. Tevens is gebleken dat balansventilatiesystemen ook aanzienlijk minder tocht- en koude klachten met zich meebrengen dan systemen met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer.

Oplossingen Wat kunnen we eraan doen om koudeval te voorkomen en een goed installatieconcept te verwezenlijken?

Bij bestaande bouw: • Enkel glas vervangen voor HR++ glas indien nog aanwezig; • Bij convectorputten ondersteuningsventilatoren plaatsen, die de convectiestromen op gang brengen; • Geen zitmeubilair plaatsen vlak bij de gevels. Dit is geen comfortzone, je

moet minimaal 1 meter van de gevel verwijderd blijven; • Bij vervanging van een Vr-ketel door een Hr-ketel rekening houden met convectorputten. Deze zijn vaak geschikt voor een hoog gestookt systeem (90-70°C) terwijl een Hrketel het liefst op lage temperaturen regelt, waardoor je te maken kan krijgen met een vermogenstekort.

Bij nieuwbouw: • Kies voor een installatieconcept, dat past bij de situatie. Houd daarbij ook rekening met de bouwkundige context en bouwfysische omstandigheden; • Denk dus goed na als je dauerlufting (gevelroosters) toepast in jouw ontwerp en als je het doet, plaats ze dan op een gevelzijde die niet direct in de stuwing van de wind staat; • Overweeg ook eens of het mogelijk is om aardwarmtebuizen te gebruiken die de ventilatielucht voorverwarmen; • Maak gebruik van elektronische, zelfregelende roosters bij winddrukken van meer dan 100 (Pascal). Het voordeel hiervan is dat ze automatisch zelf sluiten; • Bedenk dat dauerlufting voorzien van elektrische voorverwarmingsstrip de energievraag verhoogt plus dat er geld gereserveerd moet worden voor de aanleg van elektra aansluitpunt; • Stuur dauerlufting alleen op CO2gehalte. Is het CO2-niveau te hoog, laat dan automatisch het rooster openzetten; • Zet het meubilair minimaal 1 meter van de gevel af  REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ1020_18_19_TA_comfortklachten.indd 19

21-9-2020 9:45:31

TECHNIEK

Elektrisch verwarmen NET IETSJE DUURZAMER Het verwarmen van gebouwen met aardgas is vanwege de eindigheid van fossiele brandstoffen én de hoge CO2-uitstoot op zijn retour. Om deze CO2- uitstoot te reduceren moeten we naar alternatieven zoeken. Eén van deze alternatieven is het elektrisch verwarmen van een gebouw.

Elektrisch verwarmen van woningen en bedrijfspanden wint behoorlijk aan populariteit. Sinds 1 januari 2020 worden in nieuwbouwwoningen geen gasleidingen meer aangesloten en ook bij bestaande woningen is ‘van het gas af’ een veel gehoorde term.

Dit is één van de redenen waarom een toename te zien is van het aantal projecten waarin elektrische radiatoren worden toegepast.

PV-panelen Een andere reden waarom woningen elektrisch verwarmd worden, is het gebruik van zonnepanelen. Hoe mooi is het voor je klanten om eigen, duurzaam opgewekte elektriciteit ook daadwerkelijk te kunnen gebruiken in hun eigen woning? Op dit moment kan dit nog heel goed, dankzij de salderingsregeling. Deze is echter eindig. Op termijn zal dan ook de noodzaak om duurzame energieopslag systemen (individueel per woning, of centraal in de wijk) aan te leggen, steeds groter worden. De toepassing van deze systemen zal er uiteindelijk ook voor zorgen dat de vraag en het aanbod van zonne-energie met elkaar in evenwicht blijven.

20

Koudeval Veel nieuwbouwprojecten worden voorzien van een duurzame warmtepomp.

Deze warmtepomp heeft als voordeel dat hij in combinatie met bijvoorbeeld een lage temperatuur vloerverwarming een hoog rendement oplevert. Het comfort is echter niet altijd om over naar huis te schrijven. Bijvoorbeeld bij grote glaspartijen, waar al snel sprake is van koudeval. Ook in het tussenseizoen, als de warmtepomp nog niet aan het verwarmen is, maar de bewoner ’s avonds toch net even wat warmte nodig heeft, laat het ‘trage’ vloerverwarmingssysteem te wensen over. Op dat moment zou een combinatie met een vrijstaande elektrische convector voor die glaspartij, of een infrarood stralingspaneel boven de bank, installatietechnisch gezien een goede aanvulling zijn.

Verkeerde keuzes Soms worden er ook verkeerde keuzes gemaakt, door bijvoorbeeld een warmtepomp te gebruiken voor de gehele woning. De warmtepomp wordt

geselecteerd op basis van de transmissieberekening bij een buitentemperatuur van -10°C. In de praktijk zien we dan dat met name de slaapvertrekken vaak niet worden verwarmd en de buitentemperatuur veel hoger is dan het uitgangspunt. Kortom: de warmtepomp heeft al snel een te groot vermogen en gaat pendelen. Hierdoor daalt de COP, waardoor er uiteindelijk te veel energie wordt gebruikt.

Betere oplossing Wanneer we de warmtepomp zouden selecteren op basis van alléén de woonverdieping, waar we eigenlijk een constante temperatuur willen hebben en vervolgens in de slaapkamers elektrische radiatoren monteren, heeft dit voordelen. Wanneer je dan één keer warmte in een slaapkamer wilt hebben, kun je gewoon de desbetreffende elektrische radiator aanzetten, zonder dat je afhankelijk bent van een centrale kamerthermostaat. Ook heb je direct warmte en het gewenste comfort door de hoge temperatuur.

oktober 2020

IZ1020_TA_elektrischverwarmen.indd 20

10-9-2020 9:45:10

Dimensionering Aangezien de warmtepomp kleiner kan worden gedimensioneerd en veel constanter draait, zal deze een betere COP houden. Er hoeft geen vloerverwarmingssysteem op de verdieping te worden aangelegd en ook de relatief dure naregeling om de ruimtes apart te kunnen regelen, komt te vervallen.

Eenvoudige montage Elektrische convectoren/radiatoren hebben een aantal belangrijke voordelen ten opzichte van andere systemen.

De toestellen zijn zeer eenvoudig te monteren en bedienen, en er is geen ingewikkelde infrastructuur met leidingwerk nodig om ze aan te sluiten. Een stopcontact in de buurt van de radiator is voldoende om deze van elektriciteit en dus warmte te voorzien.

Comfort Een ander voordeel is dat de radiatoren een hoge mate van comfort bieden.

Zo zijn er elektrische radiatoren verkrijgbaar met warmteopslag, die zijn voorzien van keramische elementen.

Deze geven een aangename stralingswarmte af. In combinatie met de convectiewarmte die de toestellen leveren, zorgen ze voor een gelijkmatige, snelle én comfortabele opwarming van de ruimte.

Duurder Als we puur naar het gebruik kijken en een vergelijking maken tussen het verwarmen met gas en het verwarmen met elektriciteit, is de laatstgenoemde optie duurder. Wanneer we echter kijken naar andere kostenaspecten is het al heel snel interessant om over te stappen op verwarmen met elektriciteit.

Investeringskosten De investeringskosten voor een installatie met elektrische verwarming vallen aanzienlijk lager uit dan die van gasgestookte systemen. Ook de kosten voor aanleg van het systeem zijn substantieel lager, er hoeft immers geen ingewikkeld leidingwerk aangelegd te worden met cv-leidingen en rookgasafvoeren. Een

INZETBAARHEID Elektrische radiatoren zijn zeer goed inzetbaar in zowel bestaande als nieuwbouwwoningen. Toch zijn er wel kanttekeningen te plaatsen bij het gebruik van elektrische verwarming. Zo is het bij verduurzamen van bestaande bouw altijd van belang om de Trias Energetica te volgen, waarbij de éérste stap is om energieverliezen te beperken. Dit komt kortweg neer op isoleren. Zo beperk je de warmtevraag en wordt het interessant om elektrisch te gaan verwarmen.Eén van de andere randvoorwaarden heeft betrekking op de elektrische aansluiting van het gebouw. Er dient uiteraard voor gezorgd te worden dat deze niet wordt overbelast. In Nederland is in de meeste gevallen de elektrische aansluiting toereikend voor elektrische verwarming.

derde belangrijk aspect is het onderhoud en de levensduur van de toestellen. Er hoeven geen kosten gemaakt te worden voor het onderhoud van de toestellen en de levensduur van een elektrische radiator bedraagt 30 jaar.

Als deze kosten in het totaaloverzicht worden meegenomen, wordt het vaak al heel snel interessant om over te stappen op elektrisch verwarmen.

Breed inzetbaar Elektrische radiatoren hebben een brede toepassingsrange. Er zijn verschillende all-electric installatieconcepten te bedenken waarin elektrische radiatoren, convectoren of stralingspanelen als hoofdverwarming of als bijverwarming kunnen worden ingezet.

Bovendien vinden er voortdurend nieuwe ontwikkelingen plaats. Zo zijn er nu onder andere elektrische radiatoren op de markt die op afstand via een

Gebouw Beheer Systeem aangestuurd kunnen worden. Ook is het al mogelijk om convectoren te combineren met een ventilatiesysteem om zo koudeval in een woning te voorkomen.

Toekomst De komende jaren zal de elektrische radiator alleen nog maar aan populariteit winnen. Dat heeft onder andere te maken met het feit dat er steeds meer toestellen met een slimme aansturing op de markt komen. Bovendien wordt het steeds eenvoudiger om elektrische radiatoren te integreren in installatieconcepten. Tot slot ligt het in de lijn der verwachting dat het rendement van energieopwekkingssystemen zal stijgen.

En daardoor zal ook het systeemrendement van elektrische verwarmingsoplossingen toenemen  Auteur: Elmer Gouw – Masterwatt

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ1020_TA_elektrischverwarmen.indd 21

10-9-2020 9:45:11

TECHNIEK

Rookgasafvoer EN DE TOEKOMST VAN DE ‘KETEL’ De rol van de gasgestookte cv-ketel is nog lang niet uitgespeeld. We stappen nu weliswaar van het aardgas af, maar voor waterstof en wellicht ook biogas zou zo maar eens een glorieuze toekomst in het verschiet kunnen liggen. Hoe zit het dan eigenlijk Het Easy-Safe systeem

met de rookgasafvoer? Is die ook

van de M&G Group

toekomstbestendig? IZ maakte

Voor dit artikel spraken wij met Peter Laros van Ubbink, Vincent Clausen van de M&G Group en Guido van Oijen van Cox Geelen, alle drie experts op het vakgebied van rookgasafvoersystemen.

heb je in 1 keer gebeugeld, bij een parallel systeem moet je daarentegen dubbel beugelen.” Daarmee is het ook in één klap duidelijk waarom Rogafa, de vereniging van rookgasafvoerfabrikanten, sinds 2015 concentrische rookgasafvoeren adviseert voor nieuwbouw én renovatie.

Parallel en concentrisch

Marktaandeel

Ooit was parallel de norm, totdat concentrische rookgasafvoersystemen op de markt verschenen. “Het voornaamste verschil tussen parallelle en concentrische afvoeren is dat laatstgenoemde een pijp-in-pijp-constructie is, die een veiligheidsvangnet kan vormen.

Bij lekkage van de binnenbuis komen de rookgassen niet in de open lucht, maar direct in de luchttoevoer van de ketel. Deze springt hierdoor op storing waardoor de kans op koolmonoxidevergiftiging wordt verkleind”, legt Van Oijen nog maar eens uit.

Dat heeft grote gevolgen gehad. Installateurs zijn massaal overgestapt op concentrische systemen. Zeker in de nieuwbouw, vertellen de drie deskundigen. Toch blijven parallelle systemen marktaandeel behouden. Met name in de renovatiesector. Dat is goed verklaarbaar. Als er weinig ruimte beschikbaar is, kan de montage van concentrische systemen een uitdaging zijn. Laros: “Parallelle systemen worden daardoor ook nog toegepast en zijn veilig, mits goed geïnstalleerd.”

een rondje langs ‘de grote drie’.

Installatiegemak “Concentrische systemen zijn bovendien eenvoudiger te beugelen”, vertelt Clausen. “Een concentrisch systeem

22

zo, ‘nieuwe beugelen’.

“Het advies luidt om – op één uitzondering na – altijd te beugelen op de mof bij kunststof parallelle systemen en bij concentrisch op of nabij de bocht. De enig mogelijke uitzondering is de eerste mof vanaf het toestel. Een beugel is daar niet nodig als beide pijpen korter zijn dan 25 cm. Plaats de eerste beugel op maximaal 50 cm vanaf het toestel”, aldus Clausen.

Fouten “Het ‘nieuwe beugelen’ leidde destijds tot de nodige commotie op de markt”, herinnert Van Oijen zich. “Door toolbox-meetings, trainingen en dergelijke heeft het inmiddels breed ingang gevonden.” Toch gaat nog niet alles van het leien dakje, weet Clausen. “Niet iedere installateur beugelt op de juiste plek, waardoor systemen kunnen gaan schuiven en losraken.”

‘Nieuwe Beugelen’

CO-certificering

Het is belangrijk dat rookgasafvoeren goed gebeugeld worden. Vandaar ook dat Rogafa sinds 2012 veel ruchtbaarheid geeft aan het, inmiddels niet meer

Met het nieuwe beugelen is ook een belangrijke stap gezet om rookgasafvoersystemen veiliger te installeren. De volgende belangrijke stap is natuurlijke

oktober 2020

IZ1020_22_24_TA_rookgasafvoer_3pag.indd 22

17-9-2020 10:02:14

HOE BEUGELT NEDERLAND NU?

STIJLVOLLE KAPPEN

“’De bouw innoveert te weinig’, wordt weleens geroepen. De bouwketen zou te complex en te versnipperd zijn geworden om effectief te kunnen innoveren”, zegt Henk Bruining van de M&G Group. “Regelgeving is nodig om sturend op te treden. Het is toch wel jammer dat de overheid ‘ons’ moet vertellen aan welke eisen een toekomstig bouwwerk dient te voldoen. Denk aan de eisen ten aanzien van energiegebruik en specifieke eisen aan bouwmaterialen in verband met de gezondheid. Wat opvalt is dat innovatie in de bouw vaak zit in de bouwproducten zelf. Zo heeft de M&G Group in nauwe samenwerking met partners Easy-Safe ontwikkeld; een concentrisch rookgasafvoer systeem met een degelijke trekvaste verbinding. Deze wordt gerealiseerd door 35 haakjes op een stalen tandring die zich met een push-fit systeem vastklemmen op de kunststof luchttoevoerbuis van het volgende element. Is beugelen dan niet meer nodig? Jazeker wel. Ook voor trekvaste systemen geldt, nog steeds, dat de onderdelen vast moeten zitten aan het gebouw. De dakdoorvoer bijvoorbeeld is niet gemaakt om het gewicht te dragen van het afvoersysteem, ook kan en mag het systeem niet steunen op de aansluitstompen van de ketel.

De bijgeleverde montage-instructie laat op eenvoudige wijze, in zogenaamde ‘IKEA style’, zien hoe de beugels geplaats moeten worden.”

Als rookgasfabrikant heeft Cox Geelen geïnvesteerd om mee te gaan met de duurzame ontwikkeling­en binnen de verwarmingsmarkt en dan specifiek op het gebied van warmtepompen.Inmiddels heeft de fabrikant al enige jaren ervaring met het produceren van stijlvolle kappen voor warmtepomp split-units of monoblocks, die op het dak worden geplaatst.

Voor diverse merken Cox Geelen kappen of behuizingen op maat gemaakt, waarbij de dakhelling op 1° nauwkeurig is en de kap in de gewenste kleur is gespoten. De fabrikant gaat naar eigen zeggen zelfs al enige tijd een stap verder door het aanbieden van de ‘ontzorgformule’ waarbij Cox Geelen de split-unit of monoblock in de kap voormonteert in de eigen productiehal. Vervolgens zorgt de fabrikant ervoor dat het als één geheel op het gewenste moment bij de woning wordt aangeleverd.

De hoogwerker plaatst de kap met unit op het dak en vervolgens kan de warmtepomp verder worden aangesloten. Op deze wijze wil de fabrikant voor iedere pomp een oplossing kunnen bieden.

de verplichte CO-certificering die eraan komt. Vanaf 2022 mogen alleen nog vakbekwame installatiemonteurs werkzaamheden aan (gas)verbrandingsinstallaties uitvoeren. De komende anderhalf jaar moeten daarom alle installatiemonteurs in Nederland hun Vakmanschap aantonen door middel van een theorietoets en een praktijkexamen, en moeten bedrijven een officieel geaccrediteerd BRL 6000-25 of KIWA certificaat behalen.

toch allemaal een situatie weer anders.”

Van Oijen zou daarom graag zien “dat er een APK-keuring voor gasgestookte cv-ketels komt. Bij voorkeur uitgevoerd door een onafhankelijke instantie.” Zowel Laros als Clausen zien aansluitend ook een rol weggelegd voor fabrikanten. “Door verder te innoveren, kan je het installatiegemak naar een zodanig hoog niveau tillen, dat er vrijwel geen fouten meer kunnen worden gemaakt als een systeem wordt aangelegd.”

Bedenkingen

Toekomst

Laros, Clausen en Van Oijen zijn alle drie in hun nopjes met de nieuwe regeling. “We juichen het toe”, zegt Laros.

“Het zal zeker leiden tot meer veilige installaties.” “Bovendien past deze certificering bij de nieuwe wet Kwaliteitsborging Bouw”, sluit Clausen aan. Toch hebben ze ook zo hun bedenkingen.

Allereerst vanwege de voorbereidingstijd die nodig is. “Het gaat om een grote groep die gecertificeerd moet worden”, benadrukt Laros nog maar eens een keer. En hoe ga je controleren of alle installaties daadwerkelijk volgens de voorschriften zijn aangelegd? Ook van Oijen heeft zijn bedenkingen. “Een certificering biedt geen 100% zekerheid. Ook al hebben installateurs de juiste papieren op zak, ze beoordelen

In het vorige decennium begon de massale overstap van aluminium naar kunststof rookgasafvoersystemen.

Die ontwikkeling zet nog steeds door, vertellen de drie deskundigen. Laros: “Kunststof is makkelijker te verwerken en het is lichter.” “Dat levert ook veel vrijheid op bij de vormgeving”, vertelt Clausen. Zo kunnen er geïntegreerde trekvaste verbindingen worden gemaakt (push-fit), wat extra veiligheid oplevert.

Clausen merkt daarnaast dat het milieuargument steeds zwaarder meeweegt.

“Aluminium heeft een grotere CarbonFootprint dan PP. Inmiddels zijn er ook al PP-kunststofsystemen op de markt die 100% recyclebaar zijn.” Verwachten de grote drie nog nieuwe ontwikkelingen op materiaalgebied? “Nee”, zegREAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ1020_22_24_TA_rookgasafvoer_3pag.indd 23

17-9-2020 10:02:15

BUIS-IN-BUIS

GEMENGDE REACTIES

Concentrische systemen bieden, door de buis-in-buis constructie, een extra vangnet bij lekkages.

Hierdoor wordt de kans op koolmonoxidevergiftiging sterk gereduceerd. Met behulp van nieuwe productietechnieken ontwikkelde Ubbink het Ubifit 60/100 Push-Fit systeem. Dat systeem is gemiddeld niet duurder dan het traditionele 80/80 parallelsysteem. Daarnaast is het compacter en behoeft slechts de helft van het aantal montagebeugels gebruikt te worden voor een veilige montage. Als één van de grootste producenten van concentrische rookgasafvoer in Nederland, ontwikkelde Ubbink het veilige UbiFit Concentrisch systeem, in zowel een Push-Fit en als een klemband uitvoering, in de maten 60/100, 80/125 en 100/150 voor de grotere cv-toestellen. Bij de ontwikkeling is niet alleen veel aandacht besteed aan de veiligheid maak ook aan het installatiegemak voor de installateur.

De invoering van de verplichte certificering heeft nogal wat beroering teweeggebracht, zoals wij ook konden merken op onze Social Mediakanalen. Een deel van de installateurs staat vierkant achter het plan en was dan ook erg teleurgesteld, toen de ingangsdatum herhaaldelijk werd verschoven. Zo noemde Wilmen Kanis het een “slechte zaak”. Theo Brouwers ging nog een stapje verder en klonk ook sceptisch over het hele initiatief: “Typisch Nederlands! Iets willen invoeren en het vervolgens steeds uitstellen. Het brengt ook nog eens hoge kosten met zich mee en je zal zien als het dan na jaren wordt ingevoerd, er niet of bijna niet wordt gehandhaafd. Doe het goed of doe het niet.” Een deel van de installateurs liet ook al gelijk blijken helemaal geen heil te zien in de verplichte certificering. Zoals Klaus Petersohn, die na het laatste uitstel reageerde met: “Wie gaat het sowieso controleren? Ik ben blij dat ik [voorlopig] van deze geldklopperij af ben.”

gen ze zowel bij Cox Geelen, Ubbink als de M&G Group. “PP is een uitstekend product en goed geprijsd, ik verwacht niet dat we andere exotische kunststoffen gaan gebruiken. Die zijn ook per definitie duurder”, licht Van Oijen toe.

Productie en verwerking Waar zijn dan nog wel stappen te zetten? Laros: “Ik denk op het gebied van productie en dimensionering. Ik verwacht dat de rookgasafvoer vaker geïntegreerd zal worden in kant-enklare prefab-elementen, die fabrikanten zelf in elkaar gaan zetten en aanleveren.

Bovendien zou het me niet verbazen als er kleinere systemen op de markt komen, wat natuurlijk gunstig zal uitpakken voor het ruimtebeslag.”

XXXXXXXX

Het UbiFit Concentrisch systeem van Ubbink.

tieve overstap op warmtepompen is onmogelijk. De flankerende maatregelen brengen te hoge kosten met zich mee voor de consument, bovendien hebben we er simpelweg de monteurs niet voor”, licht Van Oijen toe. Hij verwacht dat de aardgasgestookte cv-ketel nog zeker 20 jaar mee kan. In de tussentijd komen er al hybride systemen op de markt: combinaties van warmtepompen en aardgasgestookte cv-ketels. “Bovendien wordt onderzocht om waterstof en biogas breder te gaan gebruiken. De situatie wordt dus steeds ingewikkelder”, constateert Laros terecht.

De Cv-ketel De gasgestookte cv-ketel zal niet van de ene op de andere dag verdwijnen.

“Als maatschappij willen we miljoenen huizen gaan verduurzamen. Een collec-

24

Kind en badwater Alle drie de deskundigen maken zich wel zorgen over het negatieve etiket dat ‘gasgestookte’ oplossingen nu krij-

gen opgeplakt. “Je moet niet het kind met het badwater weggooien”, zegt Clausen. “Van het gas af, betekent primair van het aardgas af. Dat betekent niet dat er geen kansen liggen voor duurzame alternatieven als waterstof en biogas. We hebben een hele infrastructuur aangelegd voor aardgas. Die kan ook anders worden benut.” Hetzelfde geldt voor de rookgasafvoersystemen zelf. Tijdens de laatste VSK lieten de ketelfabrikanten verschillende waterstofketels zien. Ook die hebben rookgasafvoersystemen nodig. Het goede nieuws is dat er al rookgasafvoersystemen op de markt zijn die zowel voor aardgas als waterstof geschikt zijn. We hebben hier dus kortom te maken met een blijvertje, waar nog een fraaie toekomst voor lijkt te zijn weggelegd 

oktober 2020

IZ1020_22_24_TA_rookgasafvoer_3pag.indd 24

17-9-2020 10:02:17

MAATWERK IN STIJL VOOR ALLE MERKEN EXTRA GELUIDSREDUCTIE REALISEERBAAR • MOGELIJK MET ONTZORG-FORMULE •

WARMTEPOMPKAP PREFAB COVER-UP VOOR SPLIT-UNIT EN MONOBLOCK

VOOR NIEUWBOUW EN RENOVATIE

SCAN VOOR WEBPAGINA SCAN VOOR AANVRAAG

Bel voor advies en informatie 043 4099500 of kijk op www.coxgeelen.com

IZ1020_25_cox.indd 25

21-9-2020 9:53:15

TECHNIEK

Wellnesscentrum DUURZAAM DE NACHT IN In het Gelderse Wijchen staat sinds anderhalf jaar een indrukwekkend Wellnesscomplex. Thermen Berendonck is het geesteskind van de familie Dolman, die al eerder twee Wellnesscentra liet bouwen. Het complex is voorzien van duurzame installaties. Hoe kwam het ontwerp tot stand en Bron: Strategie Architecten bna

beantwoordt het aan de verwachtingen? IZ liet zich rondleiden door Jan Willem Brinkman, Hoofd Techniek Werktuigbouw van Linthorst Techniek.

Het complext ademt de sfeer uit van 1001 nacht en dat is niet toevallig. De opdrachtgever wilde een Wellnesscentrum waarin de bezoeker zich even in sprookjesland kon wanen. Om dat doel te realiseren zijn kosten noch moeite gespaard. Zo zijn er onder andere meubels en ornamenten uit India betrokken en serveren de restaurants allerlei exotische gerechten en hapjes.

Functies Het resort heeft een oppervlakte van 9300 vierkante meter en kan jaarlijks aan 200.000 gasten een luxe Oosterse beleving bieden. Het gebouw bestaat uit een binnen- en buitenzwembad, sauna’s, stoombaden, schoonheidssalons, restaurants en lounges.

26

BIM Over het ontwerp is nagedacht kunnen we wel zeggen. Zowel bouwkundig, installatietechnisch als op het gebied van Interior Design ‘klopt het verhaal’.

Speciaal voor dit project werd een Bouw Informatie Model opgetuigd.

Installateur Linthorst Techniek zat er niet vanaf het prille begin bij, wat wel handig was geweest.

“Nu lag het ruimtebeslag er al, waardoor we toch aan beperkingen waren gebonden”, legt Brinkman uit. Maar dankzij de nodige inventiviteit leverde dit gelukkig geen problemen op.

Bouwkundig concept Het gebouw is uitgevoerd in prefabbeton. Een snelle bouwwijze, maar wel één met consequenties voor de installateur. “Je moet namelijk al snel je instortvoorzieningen regelen en sparingen doorgeven.” Eenzelfde uitdaging kreeg Linthorst Techniek in de schoot geworpen door de keuze voor kanaalplaatvloeren. “Ook hiervoor gold namelijk dat we direct moesten projecteren waar de grotere schachten

zouden gaan lopen.” Daarnaast kreeg de installateur gelijk te maken met een belangrijk constructief vraagstuk, namelijk waar de zware installaties in de technische ruimte zouden worden gepositioneerd. Linthorst Techniek heeft dit handig opgelost. De machines staan nu opgesteld op de zware steunbalken, die voldoende draagvermogen hebben om deze last op te vangen.

RC-waarden De doelstelling was om een EPC van 0,7 te behalen. “Daardoor zou de duurzame utiliteitsregeling van kracht worden, wat een fiscaal voordeel oplevert.”

Het complex is grondig geïsoleerd, de RC-waarden schommelen tussen de 6 en 6,5. Bovendien zijn de kozijnen voorzien van triple beglazing.

E-installaties Het resort heeft een trafovoorziening, waarop 4000 KVA is aangesloten. In de praktijk gebruikt het Wellnesscentrum slechts 2000 KVA. “Dankzij Powermanagement met slimme meet- en regeltechniek kunnen we het zo laag hou-

oktober 2020

IZ1020_TA_welnesscentrum.indd 26

10-9-2020 9:52:58

PARTIJEN Opdrachtgever: Quality Wellnessresorts, Voorst Bouwkundig aannmemer: Van Norel Bouwgroep, Epe Architect: Strategie Architecten, Oosterbeek Constructeur: Bouwhuis bouwtechniek bv, Rijssen Installateur zwembad techniek: KWA, Boxtel Installateur E & W: Linthorst Techniek, Wenum-Wiesel

TECHNIEK Luchtwarmtepomp: Carrier Water/Water warmtepomp: Linthorst Techniek Luchtbehandelingskasten: AL-KO Waterbehandeling: Lubron Pompen en drukverhoging: Grundfos Drukbehoud en ontgassing: Reflex Douche besturing: DeMelker

den”, legt Brinkman uit. De benodigde elektriciteit wordt deels zelf opgewekt met 600 PV-panelen. “Ongeveer 5 tot 7% van de energievraag. Het restant wordt ingekocht als groene stroom.” Er liggen plannen op tafel om het aandeel zonne-energie op termijn te verhogen met een drijvend zonne-eiland in de recreatieplas Berendonck.

W-installaties De installatietechnische krenten in de pap zijn echter de W-oplossingen. Hier is Linthorst Techniek buitengewoon inventief en creatief te werk gegaan. Zo worden voor de warmte- en koudeopwekking verschillende bronnen gebruikt. Deels gebeurt dat via een Hoog Temperatuur Warmtepomp (TT68) in combinatie met luchtwater warmtepompen. Deels maakt men gebruik van teruggewonnen warmte. Dat gebeurt bij de luchtbehandeling en keukenafzuiging middels een KAT systeem. Ook wordt warmte teruggewonnen uit afgewerkt douchewater en zwembad water.

worden gemaakt met een temperatuur van 75ºC bij een COP van 4. Daarnaast levert de warmtepomp ook water aan met een temperatuur van 55°C voor het zwembad. De TT68 wordt daarbij geassisteerd, zoals al eerder vermeld, door twee luchtwater warmtepompen. Deze leveren flexibel, optimaal warm water aan met een temperatuur van 55°C voor de zwembaden en 45 °C voor de ruimteverwarming van het gehele complex.

Mocht het systeem plotseling te maken krijgen met een piekvraag, dan is dat geen probleem. In de technische ruimte staan 2 Cv-ketels opgesteld als back-up voorziening.

Koude De TT68 warmtepomp levert niet alleen warme voor de ruimteverwarming en warmtapwaterproductie, maar ook koude. Deze wordt benut om de tegelvloeren in de sauna’s te koelen, zodat bezoekers hun voeten hier niet branden en een aangenaam binnenklimaat wordt geborgd.

Uit eigen stal

Alternatief

Voor alle duidelijkheid: de TT68 is een water/water warmtepomp die door Linthorst zelf is ontwikkeld. Met dit concept is het mogelijk om flexibel en vraagafhankelijk warmte te leveren van een laag tot hoog temperatuurniveau. Zo kan er bijvoorbeeld tapwater

Tijdens de ontwerpfase is overwogen om een WKO-installatie toe te passen.

“Alleen overtreft de warmtevraag verreweg de behoefte aan koude. Daardoor zou er onvoldoende warmte zijn om het bodemsysteem te regeneren”, vertelt Brinkman.

Afgifte De afgifte van warmte en koude verloopt via vloerverwarming en -koeling. Dit wordt aangevuld met geconditioneerde lucht om wisselende belasting­en te kunnen opvangen. Als de lucht de ruimte binnenkomt, gaat dat via wervelroosters of een plenum.

Ook voor de afzuig worden roosters, bijvoorbeeld in douches en sauna’s, en plenums gebruikt.

Ventilatie Een Wellnesscentrum heeft gigantische hoeveelheden verse lucht nodig. Het zal de lezer dan ook niet verbazen dat er zo’n 86.000 kuub per uur wordt binnengeschoven. Daarvoor zijn 6 LBK’s nodig die in een technische ruimte op het dak staan. Gelukkig leverde het kanalenwerk geen problemen op, omdat het complex verlaagde plafonds heeft waarachter alles keurig kon worden weggewerkt.

Sanitair Over het sanitair valt weinig bijzonders te melden, behalve dat er een legionellapreventie-oplossing van De Melker is geïnstalleerd voor de douches. “Om de dag worden ze thermisch gedesinfecteerd door het systeem door te spoelen met water met een temperatuur van 70°C”, licht Brinkman toe. De ruimtetemperaturen zijn zo hoog, dat de koudwaterleidingen bijna continu gespoeld moeten worden. Daarom is de waterleiding ook zodanig ontworpen dat hij slechts een beperkt aantal strangen heeft en de veel gebruikte tappunten aan het einde van elke strang zitten.

Monitoring Het complex werd in mei 2019 opgeleverd. Sindsdien monitort een Privagebouwbeheersysteem de prestaties.

Die zijn uitstekend, vertelt Brinkman.

“Het Wellnesscentrum gebruikt zelfs minder elektriciteit dan we van tevoren hadden gedacht. Waarschijnlijk is dat deels te danken aan de goede isolatie en kierdichting.”  REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ1020_TA_welnesscentrum.indd 27

10-9-2020 9:52:58

IZ1020_28_Warp.indd 28

17-9-2020 15:17:06

VISSER

COLUMN

WARMTEPOMPEN EN ZONEREGELING Zoneregeling, het afzonderlijk regelen van de temperatuur per ruimte, is een steeds populairdere manier om de verwarming in woonhuizen te regelen. Door ruimtes afzonderlijk te regelen kan energie bespaard worden, al is dit naar mijn mening voor een groot deel afhankelijk van de gebruiker. Zoneregelingen kunnen echter ook problemen met zich meenemen als er geen rekening mee wordt gehouden in de rest van het systeem.

Stel er wordt een nieuwbouwwoning verwarmd met een warmtepomp, waar ook een zoneregeling is geïnstalleerd.

Over het algemeen beschikken alle warmtepompen over inverter-technologie om het compressorvermogen te kunnen regelen voor deellast. Echter, deze warmtepompen hebben nog steeds een minimum vermogen wat ze leveren en dit is waar problemen kunnen ontstaan.

Een voorbeeld is een 6 kW warmtepomp met een minimum vermogen van 1,5 kW. Wanneer er alleen een slaapkamer verwarmd wordt met bijvoorbeeld maar 1 kW verwarmingsvraag, komt de warmtepomp in de problemen; de flow over de warmtepomp is te laag om zijn energie kwijt te kunnen en de aanvoertemperatuur loopt op. Wat uitein-

delijk resulteert in het uitschakelen van de warmtepomp, om later weer aan te gaan om dezelfde ruimte te verwarmen, ofwel, veel starts en stops en een langere tijd om de ruimte te verwarmen.

Oplossingen die ontstaan of soms zelfs door fabrikanten geadviseerd worden bevatten onder andere het plaatsen van een buffertank in de retourleiding en het altijd openzetten van een aantal groepen voor meer flow. Een halve oplossing, de betere oplossing is het hydraulisch ontkoppelen van het cv-systeem t.o.v. de warmtepomp voor een rustigere en zuinigere regeling.

Tim Visser Installatiebedrijf Visser in Twisk [Twee generaties installateurs, vader Dick en zoon Tim Visser, schrijven om beurten een column op persoonlijke titel]

KLIMAATSYSTEEM

VLOER VERWARMING

Voordelen:  Minimale opbouwhoogte (circa 20 mm)  Licht gewicht systeem in vergelijking met standaard vloerverwarming  Vloerverwarming mogelijk op houten (verdiepings)vloeren  Tijdwinst bij montageafwerking kan direct plaatsvinden (droogsysteem)  Verwarmingslichaam, koelsysteem en afbouwplaat in één  Behaaglijkheid door 100% stralingswarmte  Gezond binnenklimaat door minimale luchtverplaatsing

id met het Gemak en behaaglijkhe mingssysteem verwar Uniwarm Klimaat Vloer

UNIWARM 0,5 L.indd 3

IZ1020_29_column_visser.indd 29

Nijverheidsweg 3 I 7251 JV VORDEN Tel: +31(0)575-555777 Fax: +31(0)575-551128 E-mail: info@uniwarm.nl WWW.UNIWARM.NL

13-1-2020 11:08:43

17-9-2020 10:00:03

SANITAIR

Riolering en corona WAT TE DOEN OM VERSPREIDING TE VOORKOMEN We kunnen op verschillende manieren een coronabesmetting oplopen. Uit onderzoek blijkt dat ook het rioleringsstelsel hierin een rol kan spelen. Eric van der Blom, vakspecialist Sanitaire Technieken bij Techniek Nederland geeft tips hoe het beste met dit risico kan worden omgegaan.

Ons rioleringsstelsel zorgt voor de afvoer van afvalwater en hemelwater. “Als mensen toiletteren komen er allerlei pathogene micro-organismen terecht in het afvalwater. Dat stroomt via de wand van de afvoerleidingen naar beneden.

Tegelijkertijd stijgt er van onderaf een luchtkolom door het centrum van de buizen naar boven. In een aantal gevallen kan dit risico’s opleveren voor de verspreiding van aerosolen met mogelijke virusdeeltjes”, vertelt Van der Blom.

Sifons “Stel je woont in een appartementencomplex en hebt een zieke onderbuurman. Als die naar het toilet gaat en jouw sifon staat droog, dan is dat een potentieel gevaarlijke situatie. Via die stijgende luchtkolom in de afvoerleiding kunnen namelijk aerosolen met virusdeeltjes door jouw sifon naar binnenkomen.”

Lekkages en uitmonding “Ook lekkages in het rioleringsstelsel zijn risicovol, omdat dan eveneens aerosolen met virusdeeltjes verspreid kunnen worden”, vervolgt Van der Blom.

Hetzelfde geldt voor de uitmonding van

XX 30

oktober 2020

IZ1020_30_SA_riolering.indd 30

de ontspanningsleiding in het dak of de gevel. Als deze te dicht bij de toevoeropeningen van het ventilatiesysteem zit (open ramen, roosters en dergelijke), loop je wederom het risico op de ongewenste verspreiding van aerosolen.”

Leegstand en hoogbouw “Veel gebouwen zijn of worden niet of nauwelijks gebruikt door de coronacrisis. Mede vanwege de hittegolf deze zomer, verdampt het water dan veel sneller uit de sifons. Daarnaast gaan we steeds hoger bouwen. Wind en veelvuldig simultaan gebruik van toiletten zorgen vaker voor drukverschillen in het rioleringsstelsel, waardoor sifons leeggeperst of leeggezogen kunnen worden. Deze factoren dragen bij aan een hoger risico.”

Urinoirs Tot slot wil Van der Blom nog wijzen op het risico van verspreiding van aerosolen via urinoirs in openbare gelegenheden. “Uit een Chinees onderzoek is gebleken dat bij het doortrekken binnen 5,5 seconden de aerosolen 85 cm opstijgen. De onderzoekers adviseren om beschermende maskers te gebruiken in dergelijke gevallen, vanwege de hoge concentratie aerosolen. Een

dergelijke maatregel zal in Nederland niet snel worden afgekondigd, maar het onderwerp wordt wel nader bestudeerd.” 

ADVIEZEN - Bewoners en installateurs dienen goed in de gaten te houden of de sifon (waterslot) gevuld is met water (basiseis is 5 cm); - Als een gebouw leeg staat, doe dan een laagje slaolie op het waterslot om verdamping van het water te voorkomen; - Adviseer bewoners om altijd door te trekken met een dichte wc-bril om verspreiding van aerosolen te voorkomen; - Is er sprake van stank, zoek dan direct uit of er sprake is van een lekkage; - Controleer of er voldoende afstand is tussen de uitmonding van de ontspanningsleiding en de toevoeropeningen van het ventilatiesysteem (3 tot 6 meter, zie NEN 3215)); - Laat Covid19-patienten in een zorggebouw zoveel mogelijk gebruik maken van een eigen toilet.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

17-9-2020 15:19:07

WARM WONEN DOE JE MET WASCO.

WIJ WETEN WAT JE NODIG HEBT, JIJ WEET WAAR HET LIGT. Wil je de juiste voorraad altijd in je bus hebben liggen? Dat kan!

Met Wasco RFID-voorraadbeheersysteem grijp je nooit meer mis.

Met RFID voorraadbeheer weten we exact welke onderdelen jij verbruikt en welke stof liggen te happen in je servicebus. Door gebruik te maken van het het RIFD voorraadbeheersysteem is jouw voorraad dus altijd op maat!

wasco.nl/warmwonen WASC6243_A4_Advertentie Warm Wonen_V1.indd 1 IZ1020_31_geberit.indd 31

18-09-2020 09:12 21-9-2020 7:54:42

TECHNIEK

Koelen met geluid HANDIG GEBRUIK MAKEN VAN RESTWARMTE Het klinkt futuristisch, maar is al mogelijk. De Enschedese start-up SoundEnergy ontwikkelde een systeem waarmee het mogelijk is om te koelen met geluid. Dat is duurzaam, onderhoudsvriendelijk en financieel aantrekkelijk.

Hebben we er een nieuwe concurrent voor de warmtepomp bij?

Een van de vier cilinders

De koelingsbehoefte in de gebouwde omgeving neemt alsmaar toe. Voor een deel heeft dat te maken met klimaatverandering. Maar ook, ironisch genoeg, doordat we steeds betere woningen en utiliteitsgebouwen neerzetten.

Hete zomers Iedereen zal zich nog wel de warme maanden van 2019 herinneren. Er waren drie extreem warme perioden: eind juni, eind juli en eind augustus. Tijdens de hitte in juli werd de hoogste temperatuur sinds het begin van de metingen in Nederland waargenomen: 40,7 °C in Gilze Rijen op 25 juli. En ook deze zomer schoot het kwik naar nieuwe hoogtes. In augustus hadden we een hittegolf die meer dan een week duurde en waarbij een temperatuur van 34,6 °C werd aangetikt. Het KNMI was niet verbaasd. Onderzoeker Sybren Drijfhout schreef in 2018 al in Nature Communications dat ons waarschijnlijk vier extra hete zomers stonden te wachten. Met de opwarming van de aarde zullen we daar vaker mee te maken krijgen.

Meer isolatie Tegelijkertijd isoleren we steeds beter

32

onze woningen en utiliteitsgebouwen.

Dat past binnen de filosofie van de Trias Energetica om eerst de energievraag zoveel mogelijk te beperken, voordat we het restant gaan invullen met duurzame en fossiele energie. Door die hoge RC-waardes warmen woningen en utiliteitsgebouwen al snel op als het zonnetje zich laat zien en de bezetting hoog is. Dat wordt nog eens versterkt door de toename van elektrische apparatuur in de gebouwde omgeving.

Oplossing De vraag is dan hoe we al die woningen en utiliteitsgebouwen op een duurzame wijze kunnen koelen. SoundEnergy ontwikkelde een nieuwe oplossing voor dit vraagstuk. Hun apparaat oogt als een abstract kunstwerk. Het is ovaalvormig en bestaat uit vier cilinders die onderling worden verbonden door een buis.

Dit systeem wordt gevoed met restwarmte. Die kan afkomstig zijn uit verschillende bronnen. Zolang de temperatuur maar, bij voorkeur, tussen de 200°C - 300°C zit. “Je kunt dan bijvoorbeeld denken aan industriële processen”, licht

Herbert Berkhout toe, de directeur van SoundEnergy. Hij probeert de werking van het systeem uit te leggen, wat nog een behoorlijke uitdaging is.

Thermo-akoestiek Het ontwerp is namelijk gebaseerd op een wetenschapstak die in vakkringen thermo-akoestiek heet, een interdisciplinair vakgebied waarin kennis uit werktuigbouwkunde, akoestiek, thermodynamica en aerodynamica samenkomen. “Ik denk dat maar een paar dozijn mensen op de wereld écht begrijpt hoe ons apparaat werkt”, zegt Berkhout. Niet omdat het apparaat zo ingewikkeld is, maar vanwege die ongebruikelijke mengvorm van disciplines.

Werking “Heel kort door de bocht zetten we restwarmte om in koeling door middel van geluidsgolven. Dat doen we door eerst warmte om te zetten in een geluidsgolf en daarna de geluidsgolf om te zetten in een temperatuursprong naar beneden.” In de buizen en vaten

oktober 2020

IZ1020_TA_koelenmetgeluid_perfectlysound.indd 32

10-9-2020 9:47:31

De THEAC-25 op een dak

De containerversie naast een koffiebranderij

zit een gasmengsel (stikstof). Dat gas wordt verwarmd met de restwarmte op een zodanige manier dat op een specifiek punt in een drukvat de druk wordt verhoogd. “Vergelijk het met een steen die je in het water gooit en een rimpeling veroorzaakt”, zegt Berkhout.

De kunst is nu om die rimpeling als het ware voort te zetten.

koude. We hebben het hier dus over conversietechnologie. Om de pompen en dergelijke van het systeem te laten draaien is circa 2 kW nodig. De koude wordt via een wisselaar afgegeven aan een balansventilatiesysteem. In essentie wordt er dus gekoeld met lucht. Daarbij is het mogelijk om de temperatuur maximaal 6 graden omlaag te brengen.

Koudeproductie

Omvang

Die rimpeling is in dit geval een geluidsgolf. Door het gas in de buis van een koude naar een warme omgeving te laten stromen, zodat de boel eerst krimpt en dan weer uitzet, dijt de rimpeling als het ware uit. Van de vier cilinders doen er twee dienst als zo’n geluidsgolfversterker. Is de afstand tussen die cilinders precies goed, dan kan de golf zichzelf in stand houden. Wil je de energie gebruiken om te koelen, dan heb je twee cilinders nodig waarin zich het omgekeerde proces plaatsvindt. In concreto: waar de energie wordt onttrokken, zodat de rimpeling een krimpende beweging maakt. Die onttrokken warmte laat vervolgens een water-glycol circuit afkoelen, dat bijvoorbeeld naar een LBK loopt.

De ring van het apparaat is 50 cm hoog, het onderstel heeft een diameter van 4 meter. Dat maakt de THEAC-25 vooral interessant voor de utiliteit en industrie en niet voor de reguliere woningbouw.

Daarvoor zou eerst een compactere versie moeten worden ontwikkeld.

Conversietechnologie

Terugverdientijd

De THEAC-25 is kortom geen koudeopwekker, maar zet warmte om in

Voor een THEAC-25 betaalt een klant ongeveer het dubbele van een regulie-

re oplossing. Daar staan wel een aantal voordelen tegenover. Ten eerste is het apparaat onderhoudsarm. “Er zitten geen compressoren of andere bewegende delen in, die kapot kunnen gaan en regulier onderhoud nodig hebben”, licht Berkhout toe. Hij adviseert wel om het apparaat 1x per jaar te inspecteren en dan de pakkingen en de druk in de vaten te controleren. Daarnaast is de terugverdientijd gunstig, volgens de berekeningen van SoundEnergy moet de klant denken aan ongeveer 7 jaar.

“Uiteraard afhankelijk van zijn koelingsbehoefte.” Niet slecht voor een systeem dat volgens de fabrikant zeker 30 jaar mee kan.

Toekomst Installatie Voor de installatie van het apparaat moet de installateur circa 1,5 dag uittrekken. “Stel dat hij onze ‘containerversie’ ergens neerzet en restwarmte wil onttrekken aan een schoorsteen. Dan moet hij een economizer plaatsen in de schoorsteen, een leiding trekken naar de container en een leiding naar de LBK voor de koude-afgifte”, legt Berkhout uit.

De toekomst ziet er rooskleurig uit. De aanvragen stromen binnen. Dat heeft deels te maken met de reeds genoemde klimaatveranderingen en betere isolatie van gebouwen. Maar er zijn meer factoren in het spel. “De THEAC-25 gebruikt minder energie dan een warmtepomp, dat is zeker een Selling Point.

Bovendien wordt de industrie steeds meer aangespoord via wetgeving en richtlijnen om nuttig gebruik te maken van restwarmte.”

Het is nu afwachten geblazen wanneer er een variant van het systeem verschijnt voor de woningbouw  REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ1020_TA_koelenmetgeluid_perfectlysound.indd 33

10-9-2020 9:47:35

TECHNIEK

Vraagbaak Corona DESKUNDIGEN ANTWOORDEN OP PRAKTISCHE INSTALLATIEVRAGEN Veel gebouwen moesten, en moeten soms nog, hun deuren sluiten door de coronacrisis.

Andere panden worden sinds het virus in Nederland uitbrak juist maximaal bezet. Deze afwijkende bezetting van het gebouw roept talloze vragen op. Wat voor invloed heeft dit bijvoorbeeld op gebouwinstallaties? En hoe ga je als gebouwgebruiker of installateur om met de wetenschap dat ventilatiesystemen een rol kunnen spelen bij de verspreiding

ISSO. “Samen met TVVL hebben we de kennisorganisaties Wij Techniek (voorheen OTIB) en Techniek Nederland benaderd om met z’n vieren zo’n vraagbaak op te richten.” Sinds eind april is de vraagbaak voor gebouwgebruikers, installateurs en andere technici te vinden op tvvl.nl.

van het coronavirus. Het kan las-

Ventilatie vitaal Deskundige respons

tig zijn om antwoorden te vinden op corona-gerelateerde vragen over gebouwinstallaties. Maar de antwoorden zijn er zeker.

Rehva, de Europese overkoepelende vereniging van klimaatinstallaties, bracht een handleiding uit met aanbevelingen voor installaties in gebouwen die langere tijd leeg stonden. “Nadat we die handleiding ontvingen, ontstond het idee om een vraagbaak op te zetten met praktische adviezen voor coronagerelateerde vragen over installaties”, zegt Rob van Bergen, directeur van

34

die namens ISSO deel uitmaakt van het expertteam. “Het gaat om hoofdrichtlijnen bij algemene situaties. De exacte invulling van de maatregelen verschilt natuurlijk per gebouw en situatie, dus bij twijfel raden we aan een adviseur in te schakelen.”

Om vragen die in de vraagbaak binnenkomen snel en deskundig te beantwoorden, stelden de vier samenwerkende partijen een expertteam samen.

Dat team bestaat uit specialisten van onder andere Techniek Nederland, VLA, TVVL, ISSO, bba binnenmilieu, Franchimon ICM, Arbo-techniek, Universiteit Gent, TU Eindhoven, TNO en VCCN. Het expertteam beantwoordt en bundelt als sinds de live gang van de vraagbaak de gestelde vragen in een speciale ‘FAQ’ op de website van TVVL. “Het is wel goed dat gebouwbeheerders, systeembeheerders en installateurs in het achterhoofd houden dat onze antwoorden een algemeen karakter hebben”, licht Jos de Leeuw toe,

In de coronavraagbaak kwamen de afgelopen maanden onder andere diverse vragen binnen over de ventilatie van gebouwen. Dat is volgens Jos de Leeuw van ISSO geen toeval: “Ventilatie en Legionella zijn de belangrijkste aandachtspunten voor gebouwen die na een langere periode zonder bezetting weer in gebruik worden genomen.”

En met reden, want goede luchtverversing in ruimten via ventilatie is letterlijk van levensbelang. Via zeer kleine druppeltjes – aerosolen – die in niet-geventileerde ruimtes uren blijven hangen, is het mogelijk om blootgesteld te worden aan het coronavirus. Dat toonden onderzoekers uit verschillende landen aan en wetenschappers van het RIVM stelden in augustus hetzelfde vast.

oktober 2020

IZ1020_TA_vraagbaakcorona.indd 34

10-9-2020 9:51:14

Wegwijzer goed ventileren Er is ruimschoots kennis beschikbaar om adviseurs, installateurs, monteurs en technisch beheerders te helpen om ruimten in gebouwen goed te ventileren. Kennis is er zóveel, dat ISSO en Wij Techniek beseften dat het voor professionals lastig kan zijn om door de bomen het bos nog te zien. Om snel de juiste kennis over ventilatie te vinden, ontwikkelden ISSO en Wij Techniek een Wegwijzer Covid-19. De Wegwijzer helpt gebruikers om precies die informatie over ventilatie in gebouwen te vinden die zij nodig hebben. Hij is gratis te raadplegen via ISSO Open (voorheen de ISSO KennisBank), te vinden via hetnieuweisso.nl. Wij Techniek heeft deze Wegwijzer mede mogelijk gemaakt.

Geadviseerde ventilatie De Wegwijzer Covid-19 geeft eenvoudig en snel relevante aanwijzingen waarmee de ventilatie in een gebouw of ruimte te controleren en realiseren is.

De kennis is voortdurend in ontwikkeling. ISSO streeft ernaar het te actualiseren naar aanleiding van voortschrijdend inzicht over het coronavirus. Aan de hand van de relevante vragen en antwoorden over ventilatie uit de FAQ

van de vraagbaak verwijst de Wegwijzer naar kennis op ISSO Open en daarbuiten. De Wegwijzer helpt adviseurs, installateurs, monteurs en technisch beheerders op weg bij de volgende vragen: - In hoeverre is de transmissieroute via de lucht bewezen?

- Is het zinvol om meer te ventileren?

- Op welke wijze kan gecontroleerd worden wat de ventilatiecapaciteit is van het gebouw?

- Waarmee moet rekening mee gehouden worden voor onderhoudsactivitei-

WAT TE DOEN MET FILTERS? Een voorbeeld: ‘Wat te doen met luchtfilters?’ De Wegwijzer is opgedeeld in vier typen filters: centrale buitenluchtfilters, centrale retourluchtfilters, decentrale luchtfilters en losse luchtfilters.

In de Wegwijzer Covid-19 is het advies voor buitenluchtfilters, aangezien die niet worden blootgesteld aan het coronavirus, de normale vervangingsfrequentie toe te passen. Als het ventilatiesysteem vanwege de intelligente lockdown gedurende een lange periode uit heeft gestaan dan is het wél nodig de buitenluchtfilters te vervangen. De stilstaande lucht kan namelijk schimmelen bacteriegroei veroorzaakt hebben. Wat betreft centrale retourluchtfilters adviseert de Wegwijzer dat deze niet vanwege de mogelijke aanwezigheid van coronavirussen vervangen hoeven te worden. Mits de recirculatie wordt uitgezet en het retourluchtfilter zo alleen dient om eventueel aanwezige warmteterugwinningssystemen te beschermen tegen vervuiling.

Ook decentrale luchtfilters (bijvoorbeeld bij fancoil units en inductie units) hoeven niet te worden vervangen. Het advies is daarbij de normale vervangingsfrequentie te hanteren.

Voor losse luchtfilters geldt, als het gaat om luchtfiltering met behulp van lokale air-cleaners, het advies om van geval tot geval te bekijken wat nuttig en nodig is en om de instructies van de leverancier op te volgen.

ten in gebouwen?

- Wat te doen met luchtfilters?

- Wat is de instructie voor servicemonteurs bij het vervangen van filters?

- Heeft het effect om lucht anders te conditioneren (verwarmen, koelen, bevochtigen)?

Daarnaast geeft de overzichtskaart algemene informatie over ventilatiesystemen 

VRAGEN EN FEEDBACK Kennis die de vier partijen achter de coronavraagbaak in deze periode vergaren, nemen zij bij toekomstige updates van kennisproducten mee. Bijvoorbeeld de kennis in ISSO Open. “Op die manier kunnen we de nieuw opgedane kennis in de toekomst gebruiken bij soortgelijke situaties”, legt Jos de Leeuw van ISSO uit.

De FAQ in de coronavraagbaak zijn bekijken via tvvl.nl. Vragen die er nog niet bij staan, zijn te mailen aan het expertteam via helpdesk@ corona-techniek.nl.

De Wegwijzer ‘KennisKaart 239 Covid-19’ is gratis te raadplegen via ISSO Open, hetnieuweisso.nl.

Feedback op de Wegwijzer is altijd welkom. Het is te mailen naar isso@ isso.nl, adres met onderwerpregel ‘Feedback Wegwijzer Covid-19’.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ1020_TA_vraagbaakcorona.indd 35

10-9-2020 9:51:15

NIEUW: DE NIBE S-SERIE NIBE introduceert in 2020 haar compleet nieuwe S-serie met onder meer water/water warmtepompen en lucht/water warmtepompen. Alle producten zijn gebaseerd op een geheel nieuw hard- en softwareplatform waarbij connectiviteit centraal staat. Alle warmtepompen zijn bijvoorbeeld voorzien van wifi. Ook is een vernieuwd online platform voor smartphones, tablets en pc’s beschikbaar: myUplink. Zo wordt elk huis met de NIBE S-serie een Smart Home.

De NIBE S-serie omvat onder meer twee modulerende water/water warmtepompen: de S1255 (met geïntegreerde boiler) en de S1155 (zonder boiler). Beide zijn leverbaar in drie vermogens (1,5-6, 3-12 en 4-16 kW) en bieden nóg duurzamer comfort in verwarming en warmtapwater.

Ook zijn twee versies met passieve koeling leverbaar.

IT’S IN OUR NATURE

IZ1020_36_Nibe.indd 36

WWW.NIBENL.NL

17-9-2020 10:08:20

ASIJEE

COLUMN

ONZEKERHEDEN MANAGEN De coronacrisis gaat niet voorbij aan de techniek. Er wordt een volumedaling van 5% verwacht in 2021 en het zal tot 2023 duren voordat we op het niveau van 2019 zitten.

HAldus recente cijfers van Techniek Nederland. De hardste klappen zijn voor de utiliteit. In de woningbouw zal de schade minder groot zijn en van korte duur. Maar er blijven onzekerheden: heeft de consument wel het vertrouwen om geld uit te geven? Wat doet een 2e coronagolf? Wat is de impact van de stikstofproblematiek? En welk beleid wordt ingezet door een nieuw kabinet na de verkiezingen?

Onzekerheden managen is ondernemerschap. Het was een zin die ik afgelopen week hoorde. Durven denken in kansen. Tegen de stroom in zwemmen. Het zijn mooie woorden maar wel tegen de horizon van een pandemie met grote economische gevolgen. Dus laten we het niet te licht nemen. Toch denk ik deze dagen ook nog vaak aan die jongeren die vorig jaar massaal het Malieveld op gingen voor een beter klimaat. Ik schreef toen op deze plek dat ik daar graag ook had willen staan. We dragen tenslotte met elkaar de verantwoordelijkheid. Als we dan in kansen willen denken, laten we dan die jongeren in gedachten houden.

Juist nu investeren in verduurzaming is een kans. Maar dat vraagt wel om regie vanuit politiek Den Haag, daar vlak bij datzelfde Malieveld. Bij de lancering van het Groeifonds miste ik bijvoorbeeld het sleutelwoord duurzaamheid. En ik miste de aandacht voor de kracht van het MKB. Techniek is een mooie kans voor mensen die een nieuwe baan zoeken en daarmee zelf een bijdrage geven aan de verdere verduurzaming. Geen branche biedt zoveel perspectief als de techniek.

Dus laten we nu het momentum pakken met het omscholen van mensen zodat we morgen meteen aan de slag kunnen met de verduurzaming. Zet het kompas goed en benut de kennis van kleine en grote ondernemers. Dan weten we zeker dat we snel de weg naar boven hebben gevonden. Op naar een duurzame toekomst.

Sven Asijee Directeur OTIB

Mobiele Service Naast de vaste kalibratielaboratoria in Capelle aan den IJssel en Zaventem beschikt EURO-INDEX nu ook over een laboratorium op wielen met de naam “Mobiele Service”.

Vertrouwde service, zonder concessies aan kwaliteit, bij u voor de deur!

ISO 9001 gecertificeerd voor onderhoud, reparatie en kalibratie 99

van meetinstrumenten Behandeling met hoogwaardige apparatuur bij de juiste 99 omgevingscondities voor betrouwbare kalibraties Geautoriseerd voor onderhoud en reparatie met originele onderdelen 99 en behoud van garantie Voor de meeste instrumenten is een complete KWS® behandeling mogelijk 99 (inclusief preventief onderhoud, reparatie indien nodig, voorkalibratie, justage en nakalibratie)

Meer info op: mobieleservice.eu

IZ1020_37_column_asijee_WIJ.indd 37

21-9-2020 7:57:52

ZAKELIJK

Vakmensen voor de klas EEN GOUDEN COMBINATIE De uitdaging is duidelijk: er moeten meer mensen de techniek in.

Vakmensen – jong en oud – geven de energietransitie, verduurzaming en digitalisering van ons land vorm. Het techniekonderwijs speelt een sleutelrol bij het opleiden van deze vakmensen. En hierbij zijn goede techniekopleiders met de juiste kennis onmisbaar.

Daarom initieert en ondersteunt Wij Techniek het onderwijstraject

ken? De vakmensen in de techniek!

voor hybride techniekopleiders.

Tweeledige doelstelling

En het werkt! Projectmanager Hans Haring vertelt hoe dit voor meer gekwalificeerde docenten in de techniek zorgt.

De maatschappelijke opgave is enorm: de energietransitie moet worden gerealiseerd, verduurzaming moet worden gefaciliteerd en nieuwe digitale technologieën moeten verantwoord landen in de samenleving. Deze belangrijke taak ligt voor een groot deel in handen van de techniek. Tegelijkertijd is er een tekort aan goed opgeleide vakmensen.

Om de maatschappelijke uitdagingen écht aan te kunnen gaan is onderwijs dus cruciaal. En daar liggen kansen voor méér goede opleiders voor de klas. Wie die kansen als geen ander kunnen pak-

XX 38

Hans Haring ziet als projectmanager onderwijs als geen andere de kracht van het samenbrengen van bedrijfsleven, onderwijs en vakmensen in de technische installatiebranche. Met het scholingstraject voor hybride techniekopleiders is Wij Techniek al langere tijd actief op dit unieke snijvlak. Doelstelling van het traject? Die is tweeledig, volgens Hans. “Enerzijds bijdragen aan het oplossen van het tekort aan techniekopleiders, en anderzijds de samenwerking tussen beroepsonderwijs en het bedrijfsleven versterken.”

Goud waard Hoe zou Hans een hybride techniekopleider omschrijven? “Een hybride techniekopleider is iemand die in de techniek werkt en dit combineert met een onderwijsgevende baan. Soms in structurele, soms in minder structurele vorm. Het zijn in ieder geval mensen

die aanvullend op hun technische kennis óók sterk zijn in het overbrengen van kennis. Deze combinatie is goud waard voor het onderwijs!” Hans legt uit dat, sinds het begin van het traject dat een paar jaar gelden startte in Gelderland-Overijssel), er inmiddels hybride techniekdocenten actief zijn in heel Nederland binnen vooral het mbo maar ook in het voorgezet onderwijs en het hbo. “Dit laat zien dat het traject echt in een behoefte voorziet. Bij de techniekopleiders zelf, het onderwijs en bij de werkgevers.

De juiste bagage Hans benadrukt het belang van het door Wij Techniek geïnitieerde en ondersteunde traject. Hij legt uit: “In het technisch beroepsonderwijs is, net als in het onderwijs in brede zin, een tekort aan vakgerichte onderwijsgevenden. Er moeten meer mensen de techniek in, en hierdoor zijn er ook meer mensen nodig om voor de klas te staan. Zij moeten echter wel de juiste bagage

oktober 2020

IZ1020_38_39_ZA_vakmensen.indd 38

17-9-2020 10:03:35

hebben.” Waar kom je dan terecht? Bij vakmensen die al werken in de techniek en die er graag les over geven, aldus Hans. “Wij kennen de branche en via onze regionale netwerken vinden we vakmensen die een rol willen spelen binnen het onderwijs. En die ondersteunen wij graag!”

niet het onderwijs in gaan. “Iedereen die het traject volgt geeft aan veel te hebben aan de kennis en vaardigheden.

Ik sprak laatst een vestigingsdirecteur die het uiteindelijk toch te druk had om het onderwijs in te gaan, maar dankzij het traject wél op een andere manier leiding geeft aan zijn bedrijf. Dat zijn prachtige verhalen.”

Vakkennis en onderwijstalent Volgens Hans is het een logische keuze om hybride techniekopleiders in te zetten, omdat zij over de juiste combinatie van vakkennis en onderwijstalent beschikken. Hans geeft graag een voorbeeld. “Ervaren elektromonteurs weten waar zij het over hebben. Als je hen voor de klas zet, geeft dat een enorme boost aan leerlingen. En vakmensen nemen de nieuwste technieken mee naar de scholen. Zij weten als geen ander hoe het vak er nu uitziet. Schitterend!”

Hans geeft aan dat een gemengd gezelschap meedoet aan het traject: jong, oud, hbo- en mbo-opgeleid, monteurs en directeuren. “De rode draad is dat zij allemaal vol enthousiasme zijn over hun vakgebied en dit graag willen overdragen op jongeren.”

Enthousiast In de praktijk blijkt het succes van het traject. Hans legt uit: “Het is heel fijn dat alle betrokkenen enthousiast zijn over het traject! De vakmensen zijn heel tevreden over de vaardigheden die zij leren en kunnen deze goed inzetten in de praktijk. En we merken dat werkgevers zien dat de vaardigheden die hybride techniekopleiders leren vaak ook communicatieve vaardigheden zijn. Dit vinden bedrijven heel nuttig. Daarnaast heeft het traject een positief effect op de leercultuur binnen bedrijven. En onderwijsinstellingen zien ook echt de toegevoegde waarde van het inzetten van mensen uit de praktijk.”

Prachtige verhalen Kortom: het traject brengt vernieuwing bij vakmensen, bedrijven én onderwijsinstellingen. Hans ziet zelfs een positieve uitwerking bij mensen die het traject volgen en uiteindelijk toch

Verantwoordelijkheid Volgens Hans loont het om naar creatieve oplossingen te zoeken. Het traject voor hybride techniekopleider is daar een goed voorbeeld van. “Natuurlijk blijven de tekorten lastig op te lossen.

Maar ieder initiatief draagt bij en de technische installatiebranche nam én neemt hier haar verantwoordelijkheid.”

Liggen er nog kansen voor verbeteringen in het traject? Hans: “Zeker! We moeten kijken hoe onderwijsinstellingen en hybride techniekopleiders flexibeler op elkaar in kunnen spelen. De flexibele inzet van hybride techniekopleiders is een belangrijke factor en zou zomaar eens nóg belangrijker kunnen worden.

Ook de zakelijke afstemming tussen vraag en aanbod kan nog beter worden afgestemd. Je hebt als hybride techniekopleider natuurlijk twee werkgevers.

Werk je dan gedetacheerd of met twee contracten? Hier kunnen nog stappen in worden gezet en goede voorbeelden worden gedeeld.”

Projectmanager Hans Haring.

Meer mensen de techniek in Toch overheerst bij Hans tevredenheid over hoe het traject tot nu toe verloopt. “We blijven doorgaan met het werven van nieuwe potentiële hybride techniekopleiders. We gaan heel graag in gesprek met onderwijsinstellingen en bedrijven om te kijken wat we nog meer kunnen doen. Daarnaast gaan we graag in gesprek met andere initiatieven gericht op het opleiden van nieuwe vakmensen. Bij Wij Techniek hebben we met dit traject een manier gevonden waarop dit goed werkt, en wij willen deze ervaringen graag delen zodat anderen eruit kunnen putten. Zo krijgen we samen meer mensen de techniek in!” 

IETS VOOR JOU? Iedereen weet het: je leert het beste in de praktijk en van praktijkmensen. Talenten van de toekomst verdienen jouw kennis van nu.

Word dus hybride techniekopleider of meld een van je werknemers aan voor dit scholingstraject. Ben jij een vakmens met een technische opleiding (minimaal mbo-4 niveau), een hbo werk- en denkniveau, én vooral passie voor het mooie techniek-vak? Dan zijn we op zoek naar jou! Je kunt je huidige baan in de techniek combineren met lesgeven als hybride techniekopleider.

Weet je nog niet helemaal zeker of deze de stap de juiste is voor jou? Dan is het een goed idee om te overleggen met één van de projectleiders. Ga naar www.wijtechniek.nl.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ1020_38_39_ZA_vakmensen.indd 39

17-9-2020 10:03:35

ZAKELIJK

Verse lucht VLA HEEFT NIEUWE VOORZITTER Als brancheorganisatie lobbyt de VLA voor de ventilatiebranche en beschikt ze over een schat aan kennis over het vakgebied. Toch zie je bij een tv-discussie over ventilatie en corona eerder een outsider als Maurice de Hond aanschuiven, dan een VLA-bestuurslid. Wouter Wijma, de nieuwe voorzitter wil daar verandering in brengen en de branchevereniging meer op de kaart gaan zetten.

De Vereniging Leveranciers voor Luchttechnische Apparaten heeft sinds juni een nieuwe voorzitter. Wouter Wijma neemt na 4 jaar het stokje over van Erik van Heuveln. Wijma is in het dagelijks leven Algemeen Directeur bij Ned Air. De 53-jarige was als bestuurslid betrokken bij het opstellen van de nieuwe strategische visie van de VLA voor de komende jaren en wil daar nu handen en voeten aan gaan geven.

TOjuli-eis “Allereerst de stikstofproblematiek, die zet een rem op de nieuwbouw. Tegelijkertijd zien we ook een aanscherping van de regelgeving. Kijk bijvoorbeeld naar de nieuwe BENG-eisen. TOjuli-eis stelt paal en perk aan temperatuuroverschrijdingen in nieuwbouwwoningen, dat heeft natuurlijk gevolgen voor de ventilatie. Daarnaast staan we voor belangrijke keuzes, onder andere over het tempo waarin we onze energievoorziening gaan verduurzamen en het wel of niet verdichten van de gebouwde omgeving.”

Ventilatievoud Ervaring De 53-jarige Wijma is een oudgediende in de installatiebranche. Zo was hij in het verleden onder andere werkzaam bij Stork, Refac, Nefit, Imtech en Wavin. Sinds 2014 leidt Wijma Ned Air, een specialist op het gebied van luchtbehandeling en ventilatie. Hij signaleert een aantal belangrijke trends in de installatiebranche, die ook hun impact hebben op de ventilatiesector.

40 XX

Al deze ontwikkelingen hebben direct of indirect te maken met de verduurzaming van de bouw. Nieuwe woningen zijn beter geïsoleerd en warmen daardoor sneller op. Vandaar de TOjuli eis. Het leidt er ook toe, dat ventilatiesystemen in toenemende mate gaan koelen, vertelt Wijma. Daarnaast moet er bij een dikkere schil meer verse lucht worden toegevoerd. Dat vereist een intelligente sturing, bijvoorbeeld op

basis van CO2.

Corona En dan hebben we natuurlijk nog een acute crisis die ook de ventilatiebranche in haar greep houdt. We hebben het op moment van schrijven uiteraard over de corona pandemie. Al maandenlang wordt er door experts in de ventilatiebranche op gewezen dat de combinatie van aerosolen (kleine deeltjes) en slechte of gebrekkige ventilatie risico’s kan opleveren voor de volksgezondheid. Studies uit verschillende landen wijzen sterk in die richting. Zo zoetjes aan beweegt het RIVM ook deze kant op, maar dat heeft wat voeten in de aarde gehad.

PR Diverse media, zowel print, radio als tv interviewden de afgelopen maanden (zelfbenoemde) deskundigen over dit thema. Wonderlijk genoeg zag je eerder opiniepeiler Maurice de Hond aanschuiven bij een talkshow als Op1, dan Wouter Wijma of zijn voorganger.

En dit is een terugkerend fenomeen.

oktober 2020

IZ1020_ZA_verselucht.indd 40

10-9-2020 9:55:01

Hoe komt dat?

(On)partijdig “De politiek ziet ons wel als een kennisspeler, maar tegelijkertijd ook als een vereniging voor fabrikanten en leveranciers. Daardoor ontstaat al snel de angst, dat wij te veel vanuit een commercieel belang een boodschap verkondigen”, zegt Wijma. “En daarnaast, we moeten ook de hand in eigen boezem steken, zijn we te vaak onzichtbaar. We moeten leren om ons beter te profileren.”

Koers Een eerste vereiste is dan om een duidelijke koers uit te stippelen voor de komende jaren. De buitenwacht wil nu eenmaal graag weten waar je precies voor staat als branchevereniging en wat je visie is op de toekomst. De afgelopen jaren mocht Wijma meeschrijven aan die visie. Dat heeft geresulteerd in een kernboodschap, waarin volop aandacht is voor gezondheid.

keurmerken, kwaliteitsstandaarden en tools om een gezond binnenklimaat te realiseren.

Technische ontwikkelingen Ondertussen staat de techniek niet stil, er komen voortdurend nieuwe duurzame oplossingen op de markt. Ook op het gebied van ventilatietechniek en luchtbehandeling. Zo lanceren fabrikanten onder andere producten waarmee zowel geventileerd als gekoeld kan worden. Bovendien worden systemen slimmer, door de integratie met het Inernet of Things. Wijma krijgt de indruk dat de kleine installateur moeite heeft om het allemaal bij te benen. Terwijl het vakgebied een specialistischer karakter krijgt, blijft de kleine installateur zich als een generalist postioneren.

Iemand die van vele markten thuis is en zowel de sanitaire installaties als ventilatiesystemen, verwarmings- en domotica-oplossingen kan realiseren in woningen.

Plug & Play Gezondheid voorop “Als VLA maken we ons hard voor een gezond binnenklimaat, 24/7.

De komende tijd gaan we het PVE Gezonde Kantoren herzien. Dat werkt met hogere eisen dan het Bouwbesluit.

Daarnaast willen we ook een variant van het Ventilatiekeur ontwikkelen voor kantoren en schoolgebouwen. Dat zou in 2021 op de markt moeten komen. In eerste instantie kunnen opdrachtgevers dan vrijwillig kiezen voor een certificeringstraject. Het zou wenselijk zijn als het in een later stadium verplicht wordt gesteld.”

Het gevolg is dat fabrikanten steeds meer de installateur bij de hand gaan nemen. Door te prefabben, door Plug & Play oplossingen aan te bieden en/

of actieve ondersteuning te bieden tijdens het ontwerp- en realisatieproces.

“De installateur verandert daardoor in een soort projectmanager, die werkzaamheden (groten)deels uitbesteedt.”

Die ontwikkeling krijgt nog een extra impuls door het gebrek aan monteurs.

“Als we 100.000 woningen per jaar willen realiseren met de huidige pool aan monteurs, zullen we zelfs een stap verder moeten gaan. Ik verwacht dan ook dat op termijn door de voortschrijdende digitalisering robots en cobots normale verschijningen worden in werkplaatsen en op de bouwplaats. Ook zullen we als sector meer aan de slag gaan met het benutten van Big Data om installaties efficiënter en effectiever te monitoren en te onderhouden.”

Toekomst Alle inspanningen zullen vruchten afwerpen, daar is Wijma van overtuigd.

“Over 5 jaar zal het binnenklimaat in gebouwen gemiddeld gezien van een betere kwaliteit zijn dan nu het geval is. Met welke oplossingen dat precies wordt gerealiseerd is eigenlijk irrelevant, de beste of nieuwe, innovatieve oplossingen komen vanzelf wel bovendrijven.” 

Bewustwording Er is nog te weinig aandacht voor gezonde gebouwen, merkt Wijma. De focus ligt nu vooral bij energiebesparing, om een kentering tot stand te brengen is meer bewustwording nodig.

De VLA wil dat bewustwordingsproces aanjagen via het platform Binnenklimaattechniek, dat tijdens de afgelopen VSK werd gelanceerd. Hier is volop informatie te vinden over onder andere REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ1020_ZA_verselucht.indd 41

10-9-2020 9:55:03

TECHNIEK

Hybride warmtepompen INSTALLEREN EN INBEDRIJFSTELLEN De energiewereld zoals we die jarenlang kennen, is aan het veranderen. Ruim een jaar geleden nam minister Wiebes van Economische Zaken het historische besluit om de gaskraan dicht te draaien.

Sindsdien is de installatiebranche nog sterker in beweging dan ze al was. Er wordt nog nadrukkelijker ingezet op nieuwe energiebronnen en energievormen. De warmtepomp geldt daarbij als oogappel en kansrijke aanvulling op of zelfs opvolger van de gasketel.

Maar die overstap stelt wel eisen

VAKMENSEN MET EEN PLUS Monteurs en installateurs opleiden – daar draait het om bij Opleidingscentrum GOo. Geen gewone monteurs of installateurs maar vakmensen met een plus.

Installateurs die niet alleen de klus klaren, maar ook over de kennis beschikken om een gedegen advies te kunnen geven. Het opleidingsbedrijf biedt daarmee een oplossing voor het probleem van het personeelstekort in de branche.

Door de bewezen en toegankelijke manier van onderwijs biedt het niet alleen een antwoord op de snelle technische ontwikkelingen maar zorgt het ook voor aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt.

aan installateurs.

Wie een rondje door de installatiebranche maakt, zal al snel beseffen dat het aantal vaktechnisch geschoolde medewerkers op tal van plaatsen tekort schiet. En met de versnelde introductie van nieuwe installatietechniek wordt dat gemis aan vakmensen alleen maar sterker gevoeld. Neem de hybride warmtepompsystemen. Verwacht wordt dat een cv-ketel binnen afzienbare tijd alleen nog mogelijk is in combinatie met een duurzame oplossing zoals een hybride warmtepomp.

Een mooie ontwikkeling want met de komst van die warmtepomp wordt ook bijgedragen aan een verdere verduur-

42

zaming van de samenleving.

Kennis overdragen Om ook in de toekomst te kunnen voorzien in deskundige installateurs en zo de energietransitie te ondersteunen, biedt Opleidingscentrum GOo een breed en gevarieerd opleidingsprogramma op het gebied van warmtepompen. De opleidingen worden verzorgd aan de hand van de nieuwste systemen en installaties. Er is bewust voor gekozen om de leerlinggroepen bescheiden van omvang te houden. Op die manier is verzekerd dat de meest recente kennis zo efficiënt mogelijk wordt

overgedragen. De trainers die worden ingezet, beschikken zelf over een schat aan kennis er ervaring zodat ook die aan leerlingen kan worden doorgegeven. En waar mogelijk en nodig wordt kennis op verschillende terreinen zo mogelijk gecombineerd.

Uitbreiding Binnenkort breidt Opleidingscentrum GOo het opleidingsprogramma verder uit met de nieuwe opleiding ‘Installeren en inbedrijfstellen van hybride warmtepompen’. Een logische aanvulling want er moet niet alleen voor worden gezorgd dat de warmtepomp

oktober 2020

IZ1020_42_43_TA_hybridewarmtepompen.indd 42

17-9-2020 10:09:13

PROGRAMMA WARMTEPOMTECHNIEK Inmiddels is het programma warmtepompopleidingen breed van opzet en omvat het nagenoeg alle fasen van het warmtepompgebruik. Tot de opleidingen van Opleidingscentrum GOo behoren: - F-gassen categorie 1 incl. Basis monteur warmtepompen (blended learning) - Basis monteur warmtepompen incl. F- gassen cat.2 (blended learning) - Warmtepompen voor niet technici - Basistraining warmtepompen - Waterzijdig inregelen van afgiftesysteem warmtepompen - Lucht/water warmtepompen voor woningen - Service- en onderhoudsmonteur warmtepompen en warmteboilers - Warmtepompen basistraining voor aspirant ontwerpers - Collectieve warmtepompen in woningen - Individuele warmtepompen voor woningen en kleine utiliteit - Ontwerpen en installeren van lucht/lucht warmtepompsystemen voor utiliteit - Grondgebonden warmtepompen in de utiliteitsbouw Voor de trainingen op het gebied van warmtepomptechniek beschikt Opleidingscentrum GOo over InstallQ accreditatie (https://installq.nl/) en kunnen officiële CITO-examens worden afgenomen.

het doet maar ook dat deze rendabel is. Onder alle omstandigheden en in elke situatie. Want wie dacht dat een warmtepomp altijd hetzelfde is, komt al snel bedrogen uit. De verschillen tussen de verschillende typen zijn groot en de omgevingen waarin ze worden ingezet nog vele malen gevarieerder.

Volgend niveau Met de nieuwe opleiding beschikt de installateur over kennis en vaardigheden van hybride warmtepomptechniek.

Daarmee kan hij zich breder ontwikkelen; iets wat ongetwijfeld nodig zal zijn nu de vraag naar vakinstallateurs toeneemt en het aanbod achterblijft.

De opleiding is bedoeld voor werkne-

mers (werktuigkundige en elektrotechnische installatietechniek en bouw) op niveau 2 die al enige ervaring hebben met het aanleggen van verwarmingsinstallaties. De opleiding is bovendien een uitstekend startpunt voor doorstroom naar andere opleidingen in koude- en klimaatsystemen op niveau 3 en 4. Wie de opleiding afrondt, heeft kennis van de ‘Regeling gefluoreerde broeikasgassen en gereguleerde stoffen koelinstallaties’, de branche en het jargon daarbinnen, montagetechnieken en de opbouw en functionele werking van standaard koelsystemen. Daarnaast heeft hij of zij basiskennis van het doel, de functie en de werking van standaard componenten en appendages voor

koelsystemen, van kwaliteitssystemen en kwaliteitseisen, NEN 1010, NEN 3140 en standaardmaterialen en middelen die bij het plaatsen van koelsystemen worden toegepast. Bovendien kan hij of zij eenvoudige technische tekeningen en schema’s voor koelsystemen lezen.

Opleiding én werk De nieuwe opleiding duurt 2 x 240 uur en kan eventueel ook als Beroeps Begeleidende Leerweg (BBL) worden gevolgd waarbij opleiding en werk worden gecombineerd. De opleidingen en trainingen worden verzorgd in het Expertisecentrum Koude-, klimaat- en warmtepomptechniek van Aeres Tech  REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ1020_42_43_TA_hybridewarmtepompen.indd 43

17-9-2020 10:09:20

RUBRIEK

AF FABRIEK

AF FABRIEK

THERMOSTAAT VOOR ELEKTRISCHE VLOERVERWARMING

NIEUWE WEBSITE ACO Nederland lanceert een nieuwe website. Het vertrouwde www.aco.nl heeft een compleet vernieuwd ontwerp en is als kennisbaken en productenoverzicht bedoelt voor alle afwateringsvraagstukken van architecten, aannemers, installateurs en opdrachtgevers.

Het nieuwe platform met veel beeldmateriaal, downloads en nieuwe en herschreven content biedt persoonlijk advies en is een belangrijk kanaal voor ACO om watervraagstukken te beantwoorden. De website informeert en adviseert de gebruiker over de verschillende watermanagementoplossingen en begeleidt de bezoekers vanaf de beginfase van het project en informeert over alle mogelijkheden.

Spoed en voorraad Wasco breidt in het stookseizoen haar 24/7 storingsservice uit naar diverse vestigingen in Nederland. Deze zijn daarmee altijd bereikbaar voor spoedleveringen van onderdelen. Daarnaast is er het Wasco RFID-voorraadbeheersysteem. Dit systeem adviseert Wasco welke artikelen in de voorraad opgenomen moeten worden en welke geretourneerd kunnen worden omdat ze niet nodig zijn.

Het verlaagt de busvoorraad met gemiddeld 30% en zorgt daarnaast voor een minimale servicegraad van 95%. Het

44

IZ1020_44_AF.indd 44

oktober 2020

De Magnum Remote Control (MRC) is een thermostaat voor elektrische vloerverwarming. Hij is te bedienen via het ingebouwde touchscreen, via de gratis App (iOS & Android) en werkt samen met de spraakassistenten van Google en Amazon. De MRC berekent zelf de opwarmtijd. Er hoeft alleen te worden ingegeven in welke periodes een warme vloer gewenst is. De thermostaat leert gaandeweg de ideale opwarmtijd van de vloer en past daar automatisch zijn programma op aan. De MRC wordt standaard geleverd bij iedere Magnum Mat, Cable en Foil vloerverwarmingsset inclusief een ingebouwde luchtsensor en vloersensor. Deze inbouwthermostaat past op ieder enkel- en meervoudig schakelmateriaal.

De fabrikant geeft twee jaar garantie op de elektrotechnische werking en vloersensor.

voorraadbeheersysteem waarschuwt verder tijdig voor incourante artikelen.

Detectie gaslekken De Blauwe Lijn GSP 4 is een handzaam instrument voor detectie van gaslekken van vrijwel alle brandbare en explosieve gassen, waaronder aardgas (methaan).

Het toestel is voorzien van een gevoelige halfgeleidersensor, waarmee zelfs zeer kleine gaslekken worden gedetecteerd. De sensor is gemonteerd op een flexibele zwanenhals, waarmee ook op lastig bereikbare plaatsen koppelingen kunnen worden gecontroleerd. De behuizing van het toestel heeft een aansluiting voor een (foto) statief, waarmee het instrument kan worden bevestigd op een selfiestick, zodat ook zonder ladder koppelingen langs een plafond kunnen worden bereikt. De GSP 4 wordt bedient met ĂŠĂŠn toets.

Een groene LED geeft de status aan (opwarmen of cor-

recte werking). De aanwezigheid en grootte van een gaslek wordt aangegeven met twee rode LEDs en een akoestisch signaal. De behuizing is voorzien van drie magneten, waarmee het toestel op een metalen oppervlak kan worden bevestigd.

De GSP 4 is de opvolger van de Blauwe Lijn GSP 3 flex.

Warmtepomp en voorraadvat Voor all-electric toepassingen met warmtepompen is een voorraadvat nodig voor het bufferen van het warme tapwater. Bij de keuze van de gewenste capaciteit van het

voorraadvat is de beschikbare douchetijd maatgevend.

Deze is op haar beurt weer van verschillende factoren afhankelijk, zoals aftapbaarheid van het voorraadvat, de temperatuur in het voorraadvat, het douchegarnituur en de gewenste douchetemperatuur. Itho Daalderop produceert verschillende capaciteiten voorraadvaten in haar productiefaciliteit in Tiel.

Op de pagina www.ithodaalderop.nl/voorraadvaten is een PDF te downloaden waarin de verschillende capaciteiten voorraadvaten en de beschikbare douchetijden zijn aangegeven. Omdat de voorraadvaten geen interne spiraal hebben, zijn de vaten vergelijkbaar met 20% grotere conventionele vaten.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

17-9-2020 15:22:09

Itho Daalderop warmtepompen; altijd een geschikte oplossing!

WPU 5G - benut energie uit de bodem Nieuwbouw

Projectmatig

Renovatie De best presterende bodemwarmtepomp van Nederland. Door de bodemenergie is voor het verwarmen ĂŠn koelen van de woning zeer weinig energie nodig. Er zijn verschillende hoogwaardige voorraadvaten beschikbaar voor elke warmwaterbehoefte.

HP-S - benut energie uit de buitenlucht Nieuwbouw

Projectmatig

Renovatie

Particulier

Deze warmtepomp kan de woning zowel verwarmen als koelen. Met een prachtig design, een fluisterstille werking en hoog rendement, kan deze warmtepomp zowel hybride als all-electric opgesteld worden. Er zijn verschillende hoogwaardige voorraadvaten beschikbaar voor elke warmwaterbehoefte.

HP-M 25 i - benut energie uit de buitenlucht en ventilatie retourlucht Projectmatig Renovatie

Particulier

Deze warmtepomp bestaat alleen uit een binnendeel. Handig wanneer een buitendeel niet gewenst of niet mogelijk is. Door de combinatie van ventilatieretourlucht en buitenlucht kan fors op het gasverbruik worden bespaard. Deze warmtepomp wordt hybride opgesteld en werkt samen met

20_0182 | ID 2020-09-17

elke cv-ketel.

www.ithodaalderop.nl

20_0182 Corporate advertentie warmtepompen_A4.indd 1 IZ1020_45_itho.indd 45

17-09-2020 11:23 AM 21-9-2020 9:51:48

RUBRIEK

AF FABRIEK

AF FABRIEK

UPDATE INREGELVENTIEL Het Vasco Smiley inregelventiel heeft een update gekregen. De Smiley 2.0 heeft onder andere twee nieuwe luchtgeleiders. De ventilatielucht botst niet meer op een vlakke plaat met een slingereffect tot gevolg, maar stroomt geleidelijk via het plafond. Dit beperkt het risico op tocht en zorgt ervoor dat de hele ruimte snel en doeltreffend geventileerd wordt.

Verder kreeg het inregelventiel extra inregelstanden.

Aan de oorspronkelijke regelstanden werden telkens extra tussenstanden toegevoegd, waardoor er tien mogelijkheden zijn, afhankelijk van installatieplannen die door Vasco aangeleverd worden. Met deze tussenstappen is het nu mogelijk om de Smiley 2.0 op bijvoorbeeld 5.3 in te stellen. Ten slotte is ook het design geoptimaliseerd. De binnenzijde is helemaal wit gemaakt, waardoor het inregelventiel van een afstand nauwelijks zichtbaar is achter de afwerkingsplaat. Bovendien steekt het ventiel amper één millimeter uit het plafond, tegenover 5 mm bij de huidige versie.

Flensovergangen Viega heeft het programma bronzen Sanpress XL-flensovergangen uitgebreid met een 2½ inch-uitvoering. Met de nieuwe flensovergang wordt een demonteerbare oplossing geboden voor

overgangen van draad- naar persverbinding. Het programma omvatte uitvoeringen in 3 inch en 4 inch. Met de nieuwe flensovergang is dit programma verder uitgebreid met een 2½ inchuitvoering. Appendages met

2½ inch-draadverbinding kunnen daarmee nu worden aangesloten op buisleidingsystemen met geperste flensaansluiting. Het Sanpress en Sanpress XL leidingsysteem wordt met name ingezet in industriële en drinkwaterinstallaties. Het systeem bestaat uit zeer sterke, duurzame bronzen fittingen, bochten, overgangstukken en andere hulpstukken die gecombineerd worden met roestvaststalen Sanpress- of Sanpress XL- dan wel koperen buizen.

nen worden aangevuld met de designventielen van de UniAir 125-serie. De nieuwe ventielen zijn zowel geschikt voor toevoer- als voor afvoerlucht. Kenmerkend is de platte constructie van de ventielen. De geïntegreerde, waaiervormige luchtverdeler zorgt voor een rustige en vergaande luchttoevoer in de woonruimtes. Bovendien heeft elk UniAir 125 ventiel een extra 9-traps luchtvolumebegrenzer om de gewenste luchthoeveelheid te kunnen inregelen. De ventielen zijn beschikbaar in ronde of vierkante variant en zijn geschikt voor inbouw in wanden en plafonds. De UniAir 125-serie is te monteren zonder gereedschap; het volstaat om het ventiel in het WOLF standaard DN125 verbindingsdeel te steken. Het afneembare designpaneel is met magneten bevestigd.

Designventielen WOLF woonhuisventilatieunits en het Excellent luchtverdeelsysteem kun-

TOTAALOPLOSSING Een nieuwbouwwoning in het Belgische Staden voldoet aan de strengste BENG-regelgeving. De energievraag voor ruimteverwarming, warm tapwater, ventilatie en koeling is zoveel mogelijk beperkt. Uitgangspunt was de Trias Energetica. De woning heeft een beperkte energievraag dankzij doorgedreven isolatie van de schil. Aanvullend wekken duurzame systemen zoveel mogelijk de energie op.

In deze woning werd een 20-tal pv-panelen geïnstalleerd.

Bij grotere energievraag, springt een ventilatiewarmtepomp bij. De woning is verder voorzien van ledverlichting, vloerverwarming, structurele zonwering in de vorm van dakoverstekken en een natuurlijk ventilatiesysteem met warmteterugwinning.

Duco was verantwoordelijk voor het ventilatiesysteem.

Toegepast zijn Tronic-roosters, die automatisch verse lucht toevoeren op basis van CO2-sturing. De ventilatiewarmtepomp DucoBox Eco voert de vervuilde lucht vervolgens

46

IZ1020_46_AF.indd 46

oktober 2020

vraaggestuurd af. Deze is in een hybride opstelling geplaatst met een combiketel en een bijhorend boilervat. Dit resulteerde in een energiebesparing tot 60%.

Door verder nog doekzonwering toe te passen is de koellast verlaagd tot 63%.

Gekozen is voor DucoScreen Front 150, dat tot zes meter breed en hoog kan gaan binnen dezelfde compacte kastafmeting.

Een zon-windsensor op het dak zorgt ervoor dat alles automatisch werkt.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

17-9-2020 15:23:29

Are you ready?

De eisen in het herziene Bouwbesluit hebben directe en indirecte gevolgen voor installaties van woningen en woongebouwen die aardgasvrij of aardgasvrijready moeten worden gemaakt.

Directe gevolgen: • Het verplicht aanbrengen en waterzijdig inregelen van thermostatische radiatorkranen bij vervanging van de cv-ketel of vervanging van ten minste 1/3 deel van de radiatoren • Is het gebouw aangesloten op stadsverwarming?

Dan geldt deze verplichting bij plaatsing of vervanging van de afleverset Indirecte gevolgen: • Hogere vakbekwaamheidseisen voor de installateur • Extra tijdsbesteding door de installateur

We are!

Het team van Danfoss Heating adviseert u graag bij het aardgasvrij of aardgasvrij-ready maken van verwarmingsinstallaties. Neem contact met ons op via: inregelen.danfoss.nl

3,4 Mton CO2-reductie in de bebouwde omgeving, is een doel dat iedereen omarmt.

inregelen.danfoss.nl

IZ1020_47_danfoss.indd 47

17-9-2020 15:24:42

RUBRIEK XXXXXXXXX RAAR? ALGEMEEN

Biogrondstoffen EEN GELOPEN RACE? De SER wil dat we de inzet van biogrondstoffen voor verwarming van de gebouwde omgeving gaan afbouwen. Ook klinkt van alle kanten de oproep om de subsidies op biomassa stop te zetten. Heeft het dan nog zin voor een installateur om zich te gaan verdiepen in verwarmingssystemen die draaien op bio-energie?

Om de vraag maar direct te beantwoorden: volgens Eppo Bolhuis wel. “Als je nu als installateur in deze nichemarkt duikt, kan je goud verdienen”, aldus de voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Biomassa Ketel Leveranciers (NBKL).

Het lijkt erop alsof we tegenwoordig biogrondstoffen in de gebouwde omgeving alleen nog maar associëren met houtpellets.

Hoe komt die vernauwing van het blikveld?

“Milieuorganisaties ageren fel tegen de bijstook van houtpellets in kolencentrales.

Zowel op hun eigen communicatiekanalen als in de media. Bovendien is een biomassacentrale die draait op houtpellets erg zichtbaar in het landschap. Biobrandstoffen daarentegen, zoals biogas, biodiesel of bio-butanol, zijn minder concreet, minder tastbaar. Daarnaast draaien verwarmingsinstallaties in woningen en de utiliteit voornamelijk op houtpellets of houtsnippers en nauwelijks

48

oktober 2020

IZ1020_48_raar_LINKS.indd 48

op biobrandstoffen.”

Biomassa heeft een negatief stempel gekregen vanwege de fijnstof en de CO2 die vrijkomen bij de verbranding. Waarom is er volgens u toch een toekomst weggelegd voor deze biogrondstof?

“Bij de verbranding van biomassa komt minder CO2 vrij dan bij aardgas. Ook is het minder vervuilend. De uitstoot van fijnstof wordt sterk gereduceerd door goede

verbrandingstechnieken en filters. Daarnaast neemt het aandeel van zon, wind en geothermie in de duurzaamheidsmix wel toe, maar verloopt dat proces nog niet snel genoeg. We hebben nog steeds biomassa nodig om onze klimaatambities te realiseren. Bovendien is een all-electric maatschappij ondoenlijk, omdat je dan het elektriciteitsnet enorm moet verzwaren. Op termijn kan de rol van biomassa wel veranderen, van de inzet van biomassa voor hoofdverwarming naar een soort achtervang voor piekmomenten.”

En hoe zit het met biobrandstoffen, zoals biodiesel, biogas en bio-butanol?

“Ook daar spelen precies dezelfde vraagstukken en pijnpunten. Je krijgt daar dezelfde discussies.”

Hoe ziet de toekomst er dan uit voor biogrondstoffen op de lange termijn?

“Ze hebben nu dus voorna-

melijk een overbruggingsfunctie. De toekomst van biogrondstoffen ligt bij de hoogwaardige inzet ervan als grondstof voor de chemie en materialen, zegt de SER terecht.”

Waarom zou je je dan als installateur nog gaan verdiepen in verwarmingstechnieken die draaien op biogrondstoffen?

“Biogrondstoffen zijn belangrijk om de energietransitie succesvol te doorlopen, maar ook daarna blijft er een rol voor hen weggelegd, bijvoorbeeld om collectieve warmtenetten draaiende te houden. Er is dus genoeg werk. En het is een nichemarkt, omdat veel installateurs nu juist duiken in warmtepomptechnieken. Tot slot zou het me niet verbazen als op termijn toch weer ruimhartig subsidies beschikbaar worden gesteld voor biomassa. Dat zou klanten weer makkelijker over de streep kunnen trekken.”

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

10-9-2020 10:00:38

Voor warm tapwater maakt het ons niet uit

elektrisch of gas!

Bij ons kunt u voor beide terecht!

B3 heating bv is bekend van energiezuinige warmtapwater oplossingen, zoals de Rinnai gasgestookte condenserende doorstroomtoestellen. Met de toenemende vraag naar elektrische oplossingen hebben we geschikte producten en systemen. Voor huishoudelijke, utiliteit of industriële situaties.

ELEKTRISCH

GAS

Industriële doorstromer type VK • 95°C geen probleem • Als doorstromer of i.c.m. buffer • Vaste ΔT afhankelijk van flow • 3 tot 32 kW

Rinnai doorstroomtoestellen • 85 °C geen probleem • Als doorstromer of i.c.m. buffer • Geschikt voor 24/7 toepassing • 46 of 56 kW

Toepassing o.a.: • Verhogen retour temp ringleiding • Industriële processen food industrie • Backup voor WP systemen

Toepassing o.a.: • Eenvoudige vervanging Kli Max ketels GGBB boilers • Van luxe huishoudelijk tot zwaar industrieel • Backup / integratie voor WP-systemen (hybride oplossing)

B3 heating bv Omhoeken 13 5301 BD Zaltbommel

IZ1020_49_adv.indd 49

t +31 (0)85 489 12 00 e info@b3heating.nl i www.b3heating.nl

17-9-2020 15:25:51

RUBRIEK ALGEMEEN

COLOFON

AF FABRIEK

INSTALLATEURSZAKEN [ISSN:1872_6607) OPLAGE: 8.000 EXEMPLAREN Maandelijks verschijnend praktijkblad voor de W-installateur met oog voor techniek én bedrijfsvoering op het gebied van o.a. verwarmen, koelen, ventilatie, airconditioning, sanitair, energie, gereedschap, materialen, regeltechniek en domotica Uitgave: Merlijn Plus BV Zuidkade 174, 2741 JJ, Waddinxveen T: 0182 631717 E: info@merlijnplus.nl Redactie: Frank Stouthart (hoofdredacteur) Wietse Buma E: redactie@merlijnplus.nl Vormgeving en DTP: Yolanda van der Neut Vaste medewerkers: Ton Meijer (cartoon), ISSO, Maarten van der Boon, Rogafa, DHPA, Dick en Tim Visser, Wij Techniek Advertenties: Ruud Struijk T: 0182 631717 E: r.struijk@merlijnplus.nl

WANNEER STAPT U OVER OP GAS? Het klinkt misschien vreemd, maar gas speelt een belangrijke rol in de energietransitie. Natuurlijk moeten we stap voor stap af van fossiele brandstoffen

Druk: Veldhuis Media BV, Raalte

en al helemaal van Gronings gas. Maar Nederland snel helemaal van het gas af, is niet realistisch. Er is onvoldoende groene elektriciteit en veel gebouwen zijn niet geschikt voor lagetemperatuurverwarming.

Abonnementen: Benelux €19,50, buitenland €24,50 per jaar, incl.

BTW. Abonnementen lopen door tenzij 1 maand voor het einde van de abonnementsperiode via email (info@merlijnplus.nl) is opgezegd. Wijzigingen kunnen worden doorgegeven via: installateurszaken. nl/wijzigingen-toezending-iz © Merlijn Plus BV, 2020 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Publicaties geschieden uitsluitend onder verantwoording van de auteurs. Alle daarin vervatte informatie is zorgvuldig gecontroleerd. De auteurs en uitgever aanvaarden echter geen verantwoordelijkheid voor de gevolgen van eventuele onjuistheden.

50

oktober 2020

IZ1020_50_colofon.indd 50

Een lokale, energiezuinige, CO2- én kostenbesparende WKK van Gasengineering biedt de oplossing.

Onze XRGI-serie verwarmt én levert tegelijkertijd elektriciteit terug aan de woning. Een perfecte aanvulling op zonnepanelen in de donkere maanden van het jaar!

Uw CO2 – footprint verlagen en energielabel verhogen zonder in te leveren op comfort?

Kies dan voor een duurzaam systeem van GasEngineering. Neem vrijblijvend contact met ons op voor meer informatie!

Bel 0348 413 485 | www.gasengineering.nl

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

21-9-2020 8:30:32

TREKVAST EN ZEKER

HET NIEUWE EASYSAFE SYSTEEM EEN INNOVATIEF CONCENTRISCH PUSH-FIT ROOKGASAFVOERSYSTEEM

W: U E I N TER 2 ME NSIE E EXT BAAR ER LEV

>450N Een revolutionaire combinatie van veiligheid, installatiegemak en trekvastheid.

Ga voor de EasySafe film en meer informatie naar burgerhout.nl/easysafe

Burgerhout IZ1020_51_omslag_Burgerhout.indd 51

21-9-2020 7:38:32

200511 - ADV - KNOP OM - 210 x 297 - OUTL.pdf 1 11-5-2020 10:05:55

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

IZ1020_52_omslag_Alklima.indd 6

16-9-2020 17:10:07