IZ april 2022

Tijd om te switchen!

Altijd up-to-date via de Intergas Academy

UPGRADE JOUW PRODUCTKENNIS

Scan de QR-code en volg onze gratis online trainingen

De wereld van duurzame warmte verandert snel. Intergas loopt voorop als het gaat om innovaties. Daarom vinden wij het belangrijk dat jij als installateur op de hoogte bent van de laatste ontwikkelingen en de nieuwste producten. Met ons E-learning programma kun jij waar en wanneer het jou uit komt onze gratis online trainingen volgen. Scan de QR-code en ontdek wat het online Xpert programma jou te bieden heeft!

www.intergasxpert.nl/gratis-online-training

We inspire at www.duco.eu

MEEST COMPACTE CASCADE TOT 900KW

Op de VSK 2022 introduceert Nefit Bosch de Condens 7000 WP HR-ketellijn. Achter het opvallend compacte formaat gaat een échte krachtpatser schuil van 50 tot 150 kW. In cascade tot maar liefst 900 kW. Een cascade met twee units is binnen 21 minuten te installeren. https://nefit-bosch.nl/informatie/nieuws/ cascade-tot-900-kw

ONZE TOEKOMST JOUW WERELD

Trappelen

Hij komt er dan toch, de jubileumeditie van de VSK. Normaal vindt de beurs plaats in februari en dat zou dit jaar ook het geval zijn, ware het niet dat een nieuwe coronagolf roet in het eten gooide. De beursorganisatie opteerde voor uitstel naar medio mei, in de hoop dat Covid tegen die tijd geen spelbreker meer zou zijn. En dat lijkt nu het geval. Het belooft mede door het verlate tijdstip en het feit dat het de 25ste editie is een speciale beurs te worden. Maar ook al omdat het aantal exposanten niet het niveau van weleer lijkt te halen. Op het moment van schrijven hadden zich zo’n 260 expo-

santen zich ingeschreven. Het is bovendien maar de vraag of de bezoekers massaal de weg naar de Jaarbeurs zullen weten te vinden. Iets wat de afgelopen edities ook minder was dan ruim een decennia geleden. Hoe dan ook, toch goed dat er weer sprake zal zijn van een ‘fysieke beursgang’. Veel blijkt vandaag de dag digitaal afgehandeld te kunnen worden maar het ouderwetse rondsnuffelen en contacten leggen op een beurs zal niet zomaar een vergeten tijdsbeeld worden. Dus, ergens tussen 17 en 20 mei toch maar naar Utrecht af te reizen. De exposanten staan al te trappelen.

installatietijd en dus geld besparen? werk met Push snelkoppelingen

COMAP biedt met zijn MultiSkin-gamma meerdere meerlagenoplossingen voor toepassingen in watercircuits. De MultiSkin koppelingen en meerlagenbuizen voor watercircuits zijn bijzonder geschikt voor alle sanitaire en verwarmingsinstallaties, zowel nieuwbouw als renovatie.

Nog ‘n paar weken...

18 INSTALLATIEGEMAK

De warmtepompmarkt ontwikkelt zich stormachtig. Met name de vraag naar hybride systemen met een luchtgebonden component neemt snel toe. Hoewel warmtepompen steeds eenvoudiger zijn te installeren en gebruiksvriendelijker worden, zijn er nog slagen te maken. IZ sprak erover met Nefit Bosch in de aanloop naar de VSK.

20 VLOERKOELING

Google op ‘vloerkoeling’ en je hebt al snel 70.000 hits. Dat was enkele jaren geleden wel anders. Met de verduurzaming van onze woningvoorraad en de komst van de TOjuli-eis

neemt de belangstelling voor vloerkoeling snel toe. IZ sprak erover met Inventum.

22 SANITAIRE TECHNIEKEN

De laatste tien jaar is er in de sanitaire techniek steeds meer aandacht voor duurzame en hygiënische oplossingen. In dit artikel wordt een aantal voorbeelden van innovatieve hygiënische en duurzame oplossingen besproken. De meeste zijn te bewonderen tijdens de komende VSK-beurs.

40 KLEUR IN DE BADKAMER

Er staan dit keer maar weinig sanitair-exposanten op de VSK. Het mag dan op de beurs een onderbelicht onderwerp zijn, in IZ zetten we deze exposanten in de schijnwerpers. Wat opvalt is dat kleur in de badkamer een belangrijke rol speelt.

Schoon en veilig drinkwater en goede sanitaire voorzieningen zijn van levensbelang. Voor onze gezondheid is de loodgieter minstens zo belangrijk als de dokter. Op 11 maart, Wereld Loodgieters Dag, stond het maatschappelijk belang van de loodgieter centraal.

Doekle Terpstra, voorzitter van Techniek Nederland, wees op deze dag nog maar eens extra op het belang van de loodgieter: “Waterbesparing, een designbadkamer of langer zelfstandig thuis wonen, voor oplossingen moet je bij de loodgieter zijn. Een prachtig vak met enorme carrièrekansen, net als andere beroepen in de techniek.”

De sanitair-installateur (zoals de loodgieter tegenwoordig wordt genoemd) is volgens Terpstra nog altijd onmisbaar voor een gezonde samenleving. “De moderne loodgieter houdt zich bijvoorbeeld bezig met legionellapreventie. Met aanpassingen in badkamers en toiletten zorgt de sanitair-installateur ervoor dat ouderen langer veilig en comfortabel zelfstandig kunnen blijven wonen. Loden leidingen kunnen gezondheidsschade veroorzaken, met name bij zuigelingen, kleine kinderen en zwangere vrouwen; ook dat probleem kan de loodgieter verhelpen.”

Terpstra ziet de loodgieter als een vak met een grote

RUBRIEK IN DE PIJPLIJN

JUBILEUMEDITIE VSK

Van 17 tot en met 20 mei gaan de deuren van de Utrechtse Jaarbeurs open voor de jubileumeditie van VSK. Honderden exposanten presenteren hun laatste productontwikkelingen en innovaties en bezoekers worden bijgepraat over actuele thema’s als duurzaamheid, digitalisering en – hot topic – een gezond binnenklimaat. Maar er is meer. Bij Tools & Try kunnen bezoekers zelf ervaren hoe de nieuwste gereedschappen het leven van de installateur makkelijker maken. De Warmtepompen Innovatieroute voert langs exposanten die alle informatie over de inzet van warmtepompen geven en helpen bij het maken van de beste keuze voor de klanten van de installateur. In het VSK Kennistheater is een doorlopend programma van hands-on informatiesessies en in het VSK Nieuwscafé worden belangrijke spelers in de markt geïnterviewd. Een bezoek aan de jubileumeditie van VSK is geheel gratis. Aanmelden kan via de website van de VSK.

toekomst. “De vraag naar vakbekwame loodgieters is groter dan ooit, want we doen steeds vaker een beroep op hem. Of op háár, want gelukkig zien we dat

ook steeds meer meiden kiezen voor een technische opleiding. Logisch, want het is interessant en praktisch werk en de banen liggen voor het oprapen.”

“LOODGIETERS ZIJN MINSTENS ZO BELANGRIJK ALS ARTSEN”

Nieuwe cao’s Metaal & Techniek Werkgevers en vakbonden hebben onderhandelingsresultaten bereikt voor de nieuwe cao’s in de sector Metaal & Techniek. De cao’s houden een beter loon in voor alle medewerkers en jongeren krijgen een extra loonsverhoging van minimaal 5%. De nieuwe cao’s hebben looptijden van dertig maanden en lopen af per 1 april 2024. De lonen stijgen per 1 juli met 42,50 euro, per 1 september 2022 met 2,75%, per 1 maart 2023 met 3,25% en per 1 januari 2024 met 0,6%. Per 1 juli 2022 is er een eenmalige uitkering van 382,50 euro. Jongeren tot 21 jaar krijgen per 1 januari 2023 een

extra loonsverhoging, zodat zij in totaal minimaal 5% loonsverhoging krijgen, onder andere door de loonsverhoging van 42,50 euro. Verder gaat een werkgroep nieuwe jeugdschalen opstellen. De cao-partijen hebben verder afspraken gemaakt over een zware-beroepenregeling voor oudere medewerkers. Ouderen met een maandloon tot 3.750 euro kunnen hieraan vanaf 1 januari 2023 deelnemen. Zij krijgen de mogelijkheid maximaal 3 jaar vóór de AOW-leeftijd te stoppen met werken en een uitkering te ontvangen van maximaal 1.874 euro bruto per maand. Daarvoor komt een collectief fonds. Financiering daarvan vindt

plaats via een heffing van 0,25%. Cao-partijen hebben daarnaast afgesproken om het Generatiepact voor onbepaalde tijd voort te zetten.

Kampioen ‘sanitair- en verwarmingstechniek’ Na twee jaar gedwongen pauze vanwege Covid-19 is er weer een Nederlands kampioen ‘sanitair- en verwarmingstechniek’. Sam Strijbis uit Dirkshorn ging er afgelopen vrijdag in de Utrechtse Jaarbeurs met de titel vandoor. Hij deelde het podium met Joep Stamer uit Ottersum en Jordy de Blaeij uit Axel. Tijdens de finales nam de installateur in opleiding het op tegen zeven vakgenoten die zich in de voorrondes hadden

FEITEN EN FABELS OPSLAG ZONNE-ENERGIE

FEIT Het overschot aan opgewekte energie gaat naar de batterij Wordt er meer stroom opgewekt dan verbruikt wordt? Dan gaat het overschot aan opgewekte stroom naar de thuisaccu. Zo kan de klant het op een later moment gebruiken.

FABEL Met een thuisbatterij heeft je klant het elektriciteitsnetwerk helemaal niet meer nodig

Ook met een thuisbatterij blijft de koppeling met het elektriciteitsnet nodig. Met een accu is het mogelijk om de stroom gedurende enkele dagen op te slaan. Het is echter niet mogelijk om de zonne-energie te bewaren voor de wintermaanden. Zonder stroomaansluiting in het net werkt je pv-installatie niet. Dit werkt alleen als er een off grid omvormer wordt toegepast, maar dit is niet gebruikelijk in Europa.

FABEL Wanneer de thuisbatterij leeg is heeft jouw klant er niks meer aan Een lege thuisaccu is niet fijn. De klant kan zijn lege batterij echter ook opladen met stroom van het elektriciteitsnetwerk. Zo is het mogelijk om goedkoop stroom te kopen en te bewaren voor later moment.

gekwalificeerd. Strijbis is in opleiding bij IW NoordHolland en het Horizon College in Alkmaar. De categorie ‘sanitair- en verwarmingstechniek’ is een vakgebied waarin installatiemonteurs woningen en bedrijfsgebouwen voorzien van geavanceerde klimaattechniek, verwarmingsinstallaties en sanitaire voorzieningen. Het beroep is de voorzetting van wat ooit bekend stond als het ‘loodgietersvak’. De Skills competities, georganiseerd door van World Skills Netherlands, zijn vakwedstrijden voor (v)mbostudenten in verschillende beroepsgroepen. De meeste deelnemers volgen een leerwerktraject. Ze werken bij een leerbedrijf en gaan daarnaast naar school. Elk jaar worden er wedstrijden georganiseerd. Via voorrondes op school en kwalificatiewedstrijden kunnen (v)mbo-studenten in de nationale finales komen. Daar strijden ze om de titel beste vakman of -vrouw van Nederland.

Inspiratiecentrum Smart Building

In Utrecht is onder leiding van Hélène Hendriks het Inspiratiecentrum Smart Building van Technische Unie geopend. Op deze locatie kunnen bezoekers zien, ervaren en beleven welke slimme en duurzame oplossingen er zijn voor retail, zorg, hotels, kantoren en scholen. De ruimtes in het Inspiratiecentrum belichten elk een belangrijke smart building-pijler: klimaat, beveiliging, verlichting, energie en processen. Op het Energieplein worden innovatieve totaaloplossingen getoond op het gebied van energiemanagement en

CO2-besparing. Het nul-op-de-meter pand omvat verder een opleidingscentrum, logistiek overslagpunt, servicecentrum en kantoorruimten.

Installateurs kunnen samen met hun klanten zien welke oplossingen er mogelijk zijn. Het Inspiratiecentrum Smart Building bevindt zich in de Utrechtse vestiging van Technische Unie, Griffioenlaan 4, 3526 LA Utrecht.

Inspiratiecentrum Smart Building is het derde Inspiratiecentrum van Technische Unie. In Zwolle is Inspiratiecentrum Duurzaamheid gevestigd, in Eindhoven Inspiratiecentrum Smart Industry. Op deze

Klimaatproblemen?

KOLENKACHELS

Aan het begin van de 20e eeuw werden in Nederland bestaande steenkoolmijnen uitgebreid en nieuwe geopend. Daarmee werd het eenvoudiger om steenkool te gaan gebruiken voor verwarmingsdoeleinden. De steenkool verdrong de turf, die tot dan toe een belangrijke brandstof was. In de jaren 60 stortte de verkoop van kolenkachels in, omdat het stoken van kolen tamelijk veel werk met zich meebrengt en kolen aangevoerd en opgeslagen moeten worden. De kolenkachels werden verdrongen door aardgasgestookte gaskachels en gasgestookte centrale verwarming. Op de foto zijn diverse armaturen te zien die gebruikt werden bij het stoken met een kolenkachel of kolenfornuis. Daaronder bevinden zich een kolenschepje, een waterkan, haken om kolen te verspreiden en een tang om kooltjes eruit te halen, vertelt Jaap Schut. De oud-installateur heeft door de jaren heen een indrukwekkende collectie historisch gereedschap en oude installaties opgebouwd. Alles staat nu nog opgesteld in een loods, maar het plan is om uiteindelijk een museum voor installatietechniek te openen in Naaldwijk.

aan installerend en industrieel Nederland.

VEERKRACHT, VERDUURZAMING EN VERNIEUWING OP DE VSK

De VSK is terug. En hoe. De 25e editie staat volop in het teken van de energietransitie. Die - zoals een vakcollega onlangs omschreef - de grootste uitdaging is sinds de Deltawerken. Uitdagingen aangaan? De Nederlandse verwarmingsindustrie moet dat als geen ander. Eerst de coronacrisis en de daaropvolgende grondstoffen- en onderdelenschaarste. Een zeer onstuimige markt als gevolg van de stijgende gasprijzen en de noodzaak om snel minder afhankelijk te worden van buitenlands aardgas. Paniek? Integendeel. Keep calm and carry on.

En dus tonen leden van de Nederlandse verwarmingsindustrie op de VSK 2022 volop hun veerkracht en vernieuwingsdrang: klaar om de schouders onder de duurzame ambities van Nederland te zetten. Met een breed palet aan all-electric oplossingen. Met de door de overheid omarmde hybride installaties voor een duurzamere gebouwde omgeving waarmee ook nog eens wordt voorgesorteerd op de inzet van alternatieve gassoorten en waterstof. En met nieuwe concepten die de bouwwereld kansen bieden de grootschalige bouw van nieuwe, duurzame woningen te versnellen. Innovatiekracht is terug te zien in de nominaties

voor de VSK Award 2022. Het wordt ongetwijfeld ook hét onderwerp tijdens inspirerende gesprekken op de stands van fabrikanten.

Het mag duidelijk zijn: de Nederlandse verwarmingsindustrie gaat geen uitdaging uit de weg.

Bovendien: de VSK is terug en daar zijn we blij mee. Hét podium waarop we onze technologische bijdragen aan de energietransitie en de duurzame bouwopgave tonen. Met een thema dat aansluit bij onze ambities: ‘Onze toekomst, jouw wereld. VSK zet je op voorsprong.’ De Nederlandse verwarmingsindustrie laat er zien dat we die voorsprong daadwerkelijk kunnen pakken. Want ook wij zijn terug. Van nooit weggeweest.

Jan Blom

Marketingcommunicatie manager bij Nefit Bosch namens de sectie Warmteopwekkers van de Nederlandse verwarmingsindustrie

Voor 500 euro de thermostaat 2 graden lager

Er moet wel wat tegenover staan, wil de gemiddelde Nederlander de thermostaat twee graden lager zetten. Dit blijkt uit onderzoek van Zonneplan. Het energiebedrijf vroeg in samenwerking met onafhankelijk veldwerkbureau Panel Inzicht aan 2000 Nederlanders onder welke voorwaarde zij dit zouden doen. Eén op de vijf Nederlanders geeft aan er minimaal 500 euro aan energiekosten mee te willen besparen, terwijl een kwart ook al genoegen neemt met 250 euro. Ruim één op de vijf Nederlanders geeft daarentegen aan de thermostaat onder geen beding lager te zetten.

Volgens energiespecialist

Glenn van der Linde van Zonneplan bespaart het lager zetten van de thermostaat per graad zeven procent aan gasverbruik. Twee graden lager scheelt een gemiddeld huishouden dus 168 kuub gas, wat bij de huidige gasprijs gelijkstaat aan 378 euro. Van der Linde: “Een besparing van 500 euro is dus een vrij realistisch scenario, ervan uitgaande dat er ook gezinnen zijn die nog aanzienlijk meer betalen

dan 2,25 per kuub.”

Voor 8 procent van de Nederlanders moet de besparing echter minstens 1000 euro bedragen, willen zij twee graden kouder gaan wonen. Een andere groep, 21 procent, hecht niet zozeer waarde aan de financiële besparing, zo blijkt uit het onderzoek van Zonneplan.

Zij stellen als voorwaarde dat er een significante bijdrage aan het behalen van de klimaatdoelstellingen tegenover moet staan. Volgens Van der Linde is dit het geval. “Met het verbranden van een kuub gas gaat ongeveer 1,8 kilo CO2-uitstoot gepaard. Twee graden lager - dus 168 kuub minder - scheelt dus ruim 300 kilo CO2-uitstoot. Daarvoor kan een dieselauto twee keer op en neer van

Nieuwe ISSO-partner

De internationale groothandel in infra- en installatieproducten

Van Walraven heeft zich aangesloten bij het netwerk van ISSO-Partners. Dit netwerk van onafhankelijke bedrijven werkt samen om de kennis van professionals op een hoger niveau te brengen. Het netwerk bestaat nu uit 15 bedrijven.

Van Walraven is een familiebedrijf met 13 vestigingen in Nederland. De meer dan 60.000 producten die de groothandel biedt zijn toepasbaar in de bouw- en installatietechniek, sanitair en industrie. Daarnaast heeft het bedrijf een winkel voor werkkleding en persoonlijke beschermingsmiddelen en geeft het bedrijf technisch advies.

Van Walraven heeft zich

De High Tech Campus Eindhoven heeft Unica gekozen voor het onderhoud aan de werktuigbouwkundige installaties inclusief meet- en regeltechniek op de campus. De opdracht betreft 34 gebouwen op de High Tech Campus (HTC), die een oppervlakte kent van circa één km2. Met ingang van 1 maart 2022 voert Unica conditiegestuurd onderhoud uit inclusief energie- en assetmanagement. De ambitie van de HTC is om in 2025 de meest duurzame en innovatieve campus van Europa te zijn. Bij de omvangrijke onderhoudsopdracht die het in de markt zette zocht de HTC dan ook naar een partij die met een integrale aanpak een bijdrage kan leveren aan die ambities. Met zijn netwerk van bedrijven brengt Unica gespecialiseerde disciplines bij elkaar. Onder meer de clusters Unica Energy Solutions (duurzaamheid), Unica Building Intelligence (smart buildings) en Unica Fire Safety (brandbeveiliging) zijn betrokken, evenals het Unica Innovation Center dat met ketenpartners en marktpartijen innovaties in de gebouwde omgeving initieert. De samenwerking tussen Unica en de High Tech Campus richt zich dan ook nadrukkelijk op innovatie rondom een aantal strategische doelen van de campus: Environment Friendly, Great Place to Work en Accelerate Innovations.

aangesloten als ISSOPartner omdat zij vinden dat kennis een groot goed is binnen de gebouwde omgeving. Femke Aafjes: “We organiseren regelmatig kennisavonden voor onze klanten over technische ontwikkelingen die zich afspelen in de markt. Voor onszelf geldt óók dat we onze kennis up-to-date moeten houden. We willen

klanten bijstaan met de meest actuele kennis en kunde. De technieken ontwikkelen zich zo snel dat wij de kennis niet meer volledig zelf in huis kunnen hebben. Daarom besloten we onze armen langer te maken, en het ISSO-Partner netwerk leent zich daar uitstekend voor. We hopen dat het netwerk voor ons als vraagbaak kan fungeren.”

Utrecht naar Parijs rijden.”

ONTDEK DE NIEUWE DAIKIN EMURA

BEZOEK ONS OP ONZE STAND NR.

08.C.034

DESIGN DAT VOOR ZICH SPREEKT

De nieuwe Daikin Emura heeft een aantrekkelijk design en is een lust voor het oog! Ontworpen om ultiem comfort en het perfecte binnenklimaat bij mensen thuis te creëren. Daikin Emura is beschikbaar in mat kristalwit, zilver en mat zwart en heeft zachte schaduwlijnen. Dankzij de vereenvoudigde afstandsbediening en de Onecta app voor online (spraak)bediening biedt Daikin Emura diverse slimme functies en een verbeterde gebruikservaring. Het volledig nieuw ontworpen buitendeel is beschikbaar voor Split- en Multi-splittoepassingen.

RUBRIEK VAKWERK

Gewoon gaan!

LUCHTTECHNIEK IS BOOMING

“Ik werd opgeleid als automonteur, maar ging uiteindelijk aan de slag als installateur.” Lees hier het bijzondere verhaal van Gerdinand Jansen, die zijn liefde voor het vakgebied niet onder stoelen of banken steekt. En, met aandacht voor details ook graag vertelt over interessante projecten.

In de praktijk bleek het werk als automonteur toch minder voor te stellen dan hij had gedacht. Gerdinand Jansen kwam er in de garage al snel achter dat hij “meer eenvoudige vervangingswerkzaamheden uitvoerde dan echt diep de techniek kon induiken. Alle specialistische werkzaamheden werden namelijk uitbesteed. Bovendien miste ik de vrijheid. Vandaar dat ik destijds ben geswitcht.”

Uitdagend werk

Er volgde vele jaren waarin hij met plezier werkte voor Rentokil. In eerste instantie als storingsmonteur, later ook als supervisor. “Ik was min of meer m’n eigen baas en bestreek een grote regio in Noordoost-Nederland. Mijn interesse voor luchttechniek groeide, het was uitdagend, complex. Ik kon daar echt mijn ei in kwijt.”

Zelfstandig

In 2004 volgde de volgende stap: eigen ondernemerschap. Jansen startte Jakon Air op, een specialist in reiniging, revisie en lichte montage werkzaamheden. De overgang verliep vrijwel vlekkeloos. “Het was gewoon een kwestie

van gaan. Ik haalde al direct een fikse opdracht binnen en daarna dienden de projecten zich vrijwel vanzelf aan.”

Vraag

Tegenwoordig bestiert Jansen een bedrijf met 8 medewerkers. “Sinds de coronacrisis is de vraag naar onze diensten helemaal geëxplodeerd. Waar er vroeger jarenlang niet omgekeken werd naar ventilatiesystemen en luchtbehandelingsinstallaties, wordt een klant nu al boos als je na een belletje zegt dat je pas over 3 weken kan langskomen, omdat je handen tekort komt.”

Schone lucht

Jakon Air krijgt onder andere aanvragen binnen om kanalen te reinigen, LBK’s schoon te maken en te reviseren en filters te vervangen voor woningcorporaties, kantoren, fabrieken en zorgcentra. “Ik merk dat klanten niet alleen het belang van schone lucht inzien voor de leefkwaliteit en productiviteit, maar ook voor de levensduur en efficiëntie van hun installaties. Een vervuilde installatie vreet energie en zorgt er ook voor dat onderdelen sneller slijten.”

Specialisme

Daarnaast begint het besef meer in te dalen dat luchttechniek echt een vak is. Niet iets dat je er zomaar bij doet. “Installateurs kloppen zelf ook steeds vaker bij ons aan om werkzaamheden uit te besteden. Ze hebben weinig tijd, door het personeelstekort en het feit dat ze zulke uiteenlopende werkzaamheden verrichten. Worden ze ingeschakeld om

Met deze rubriek willen we alle vakmensen in het zonnetje zetten. Om de maand laten we staaltjes onvervalst vakwerk zien, ingezonden door onze lezers.

een luchtbehandelings- of ventilatiesysteem te reinigen, dan beperken ze zich vaak tot de noodzakelijke werkzaamheden. En dat is niet altijd voldoende.”

Project Dat bleek kort geleden nog maar weer eens bij een fabriek in Oost-Nederland. “De installateur had de 6 LBK’s alleen oppervlakkig gereinigd. Er was nu behoefte aan een diepe, grondige reiniging. We hebben de LBK’s eerst gedemonteerd door de panelen te verwijderen. Zo kan je alle blokken zien en de druppelvanger.”

Foam

“De lamellenblokken waren zwaar vervuild. We hebben ze bij ons op de vestiging gereinigd met een speciale foam. De foam wordt eerst onder lage druk, om niks te beschadigen, op de lamellen en blokken gespoten. Daarna wachten we zo’n 15 tot 30 minuten om het te laten inwerken. De vervuiling lost dan op en wordt vervolgens met water, wederom onder lage druk, weggespoten.

Revisie

“Na het vervangen van de ventilatorlagers zijn aansluitend de ventilatoren, waaiers en het filterframe handmatig gereinigd met een biologisch ontvetmiddel. De volgende stap was het monteren van alle panelen van de LBK’s en ten slotte is de gehele binnenzijde gedesinfecteerd, zodat alle nog aanwezige bacteriën en virussen werden verwijderd... En toen was het op weg naar de volgende klus!

MINDER VERPAKKINGEN

In 2025 wil de installatiebranche 20% minder plastic en kartonnen verpakkingen gebruiken. Bovendien zullen de verpakkingen die de branche over drie jaar nog gebruikt volledig recyclebaar zijn. Die doelen staan in het Brancheplan Verpakkingen. Doekle Terpstra, voorzitter van Techniek Nederland, overhandigde het plan op woensdag 23 maart aan staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat. De instal latiebranche gebruikt veel verpakkingen voor apparatuur, in stallatiecomponenten en materialen. Het

Brancheplan Verpakkingen moet die hoeveelheid verklei nen, verduurzamen en hergebruiken. Doekle Terpstra: “De sector wil de milieu-impact verlagen en levert tegelijkertijd een bijdrage aan de circulaire ambities van de Rijksoverheid. Dit baanbrekende initiatief nemen we niet alleen, maar met de hele keten.”

De deelnemers aan het Brancheplan zullen jaarlijks een actieplan vaststellen met onder meer kennissessies en pilots voor duurzame verpakkingsalternatieven. Als de pilots succesvol zijn, nemen alle deelnemende bedrijven (en liefst de hele branche) de alternatieven over. De deelnemers zullen zoveel mogelijk best practices delen om zo snel mogelijk resultaat te boeken.

Bij het Brancheplan Verpakkingen hebben zich inmiddels tien bedrijven aangesloten: Aalberts, Croonwolter&dros, EQUANS, Kuijpers, Rensa, Schneider Electric, SPIE, Technische Unie, Unica en Wasco. Deze bedrijven nemen de doelstellingen voor 2025 op in hun strategisch plan. Daarnaast gaan ze een inspanningsverplichting aan en zullen ze jaarlijks deelnemen aan een enquête om de resultaten in kaart te brengen. Techniek Nederland en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vervullen een coördinerende en faciliterende rol.

Verduurzaming

De ambitie van het kabinet is om tot en met 2030 900.00 nieuwbouwwoningen te realiseren en 1.500.000 bestaande woningen aardgasvrij te maken. Vanuit de structurele groei van de bouwcapaciteit is dit realiseerbaar, meldt het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB). In de periode 2022-2030 is dan een groei van de werkgelegenheid nodig van 1,8% per jaar en een groei van de arbeidspro-

ductiviteit van 1,6% per jaar. Dit zijn stevige groeicijfers, maar het vergt geen grote opschaling of technologische doorbraken om dit te realiseren. Op korte termijn kunnen zeer hoge ambities wel knelpunten opleveren. Om in 2024 al direct op te schalen naar 100.000 woningen en tegelijkertijd een grote sprong bij verduurzaming te maken, zijn in de periode 2022 tot en met 2024 50.000 extra arbeidskrachten nodig.

HEALTHBOX® 3.0

Een nieuwe stap in installatiegemak

 Snelle & kwalitatieve installatie met de app

 De klepcollector maakt het plaatsen van luchtkanalen een pak eenvoudiger én ruimtebesparend

 Installaties online beheren met de My-Lio professional webportal

 Versterk de fluisterstille werking door middel van Easyflex luchtkanalen

www.renson.eu

Installatiegemak

WARMTEPOMP KAN NOG SLAGEN MAKEN

De warmtepompmarkt ontwikkelt zich stormachtig. Met name de vraag naar hybride systemen met een luchtgebonden component

neemt snel toe. Hoewel warmtepompen steeds eenvoudiger zijn te installeren en gebruiksvriendelijker worden, zijn er nog slagen te maken. IZ sprak erover met Nefit Bosch in de aanloop naar de VSK.

De grote Game Changer kwam uit Den Haag. De regeringspartijen hebben sinds vorig jaar massaal de hybride warmtepomp omarmd. Daarnaast doen ook de regelgeving die gasloze nieuwbouw afdwingt, subsidies en de hogere gasprijzen een duit in het zakje. Dat van alle kanten vooral de overstap op hybride systemen wordt gepropageerd in de bestaande bouw en de installatie van luchtgebonden All-Electric oplossingen in de nieuwbouw, verbaast Nefit Bosch niet.

Grondgebonden oplossingen

Een andere grote kanshebber, grond-

UPDATE

gebonden systemen, vereist meer expertise. Nefit Bosch brengt zelf sinds bijna 2 jaar grondgebonden systemen op de mark en merkt dat de drempel hoger ligt dan bij luchtgebonden oplossingen. Zo leent niet iedere locatie zich voor een grondboring, zeker niet bij de bestaande bouw. Daarnaast vereist de aanleg van een grondgebonden warmtepomp een BRL-certificering. Niet iedere installateur beschikt daarover. Vandaar dat Nefit Bosch zelf de installateur de BRL-service aanbiedt Last but not least: het kostenplaatje van een grondgebonden oplossing pakt anders (lees: duurder) uit. Ook dat kan een belemmering vormen.

Recentelijk bracht Remeha de vernieuwde warmtepompen Mercuria Ace en Eria Tower op de markt. Nu ook in een uitvoering met Monoblock-buitenunit. Deze specifieke buitenunits zijn verkrijgbaar in de capaciteiten 6, 8 en 11 kW en passen zowel bij de Mercuria Ace als ook bij de uitvoeringen van de Erica Tower Ace. Zowel de Monoblocks als de gewone buitenunits zijn praktisch allemaal enkele dB’s stiller dan de nu gebruikte buitenunits.

Monoblocks

Binnen het scala aan luchtgebonden oplossingen, doen niet alleen de splitsystemen goede zaken, maar ook Monoblock-oplossingen en HT-warmtepompen. Dat is eenvoudig te verklaren, legt Nefit Bosch uit. Ook installateurs zonder F-gassencertificaat kunnen Monoblock-systemen aanleggen. Met name traditionele installateurs werken er graag mee. Punt van aandacht blijft wel de hogere totaalprijs.

HT-warmtepompen

Het grote voordeel van HT-warmtepompen is dat het afgiftesysteem en het leidingwerk bij een overstap vaak niet hoeven te worden vervangen. HTwarmtepompen leveren een aanvoertemperatuur van 60 – 80 graden. Met dergelijke temperaturen blijft de consument ook gevrijwaard van flankerende maatregelen, zoals dure aanpassingen aan het warmteafgiftesysteem. Alleen de productie van warm tapwater verloopt anders dan voorheen, daarvoor is een warmtapwater boiler nodig.

van Nefit Bosch zal later dit jaar tijdens de VSK te zien zijn.

Harder werken

Maar er kleven ook nadelen aan een HT-warmtepomp. Doordat de HT-warmtepomp het water naar een hogere temperatuur verwarmt dan een standaard warmtepomp, moet deze harder werken. Dat heeft twee consequenties. Ten eerste is het apparaat complexer en daarmee duurder. Bovendien is het elektriciteitsgebruik iets hoger.

Splitsystemen

Zo heeft iedere oplossing zijn voor- en nadelen. Inzoomend op de bekende luchtgebonden splitsystemen noemt Nefit Bosch een aantal pointers. Zo vraagt de installatie van het buitendeel om de nodige aandacht. Niet alleen vanwege de geluidsproductie, maar ook het wegblazen van lucht met zo min mogelijk hinder vereist de nodige inspanning. Ook is het belangrijk om te letten op de juiste Delta T. Voor een goed rendement houdt je die het liefst zo klein mogelijk. Daardoor wordt de volumestroom echter groter. Soms is dan een extra pomp met openverdeler of een buffervat nodig.

Ruimtebeslag en apps

De afgelopen jaren zijn fabrikanten volop bezig geweest om het de installateur makkelijker te maken. Bijvoorbeeld door Apps te ontwikkelen, waarmee je de warmtepomp via een smartphone kan configureren. Er wordt ook volop nagedacht over het ruimtebeslag en geluidsprobleem. Dat heeft er onder andere toe geleid, dat er dakoplossingen voor het buitendeel op de markt zijn gekomen. Een andere vernieuwing die op veel enthousiasme kan rekenen heeft betrekking op de leidingdiameters. Inmiddels zijn kleinere diameters tot een kwart-en-een-half-duims al gangbaar bij splitsystemen. Wel zo prettig als je leidingen moet buigen.

Interface

De volgende stap wordt nu al gezet, vertelt Nefit Bosch. De interface is rijp voor een face-lift. Zowel voor de installateur, zodat hij makkelijker remote

beheerswerkzaamheden kan uitvoeren, als de consument die eenvoudig inzicht wil krijgen in zijn energiedata.

Plug & Play

Kijken we iets verder in de toekomst dan verwacht Nefit Bosch een toename van het aantal Plug & Play oplossingen. Niet alleen vanwege het gebrek aan mankracht, maar ook om de uitholling aan vakkennis het hoofd te bieden. Ook zal er meer aandacht zijn voor prefab, modulariteit en de demontabiliteit van systemen, om zo tegemoet te komen aan eisen op het gebied van circulariteit.

Onderhoudsgemak

Bij het onderhoud van warmtepompen denken we al snel aan reinigingswerkzaamheden, het checken op lekkages en het uitlezen van data om inzicht te krijgen in de daadwerkelijke energieprestaties. Nefit Bosch verwacht dat de voortgaande digitalisering ook het onderhoud eenvoudiger zal maken. Bijvoorbeeld omdat warmtepompen bij problemen al zelf op basis van hun datastroom diagnoses uitvoeren of tijdig waarschuwen dat er vervangingswerkzaamheden nodig zijn (Predictive Maintenance).

Natuurlijke koudemiddelen

Tot slot: natuurlijke koudemiddelen zijn duidelijk in opmars. Wat zijn de grote kanshebbers en welke impact heeft deze ontwikkeling op het instal-

latiegemak? Zowel lucht- als bodemgebonden warmtepompen als warmtepompboilers zullen steeds vaker met propaan als koudemiddel worden uitgevoerd, verwacht Nefit Bosch. Als tussenstap zal het koudemiddel R32 gebruikt gaan worden. Dat is al aanzienlijk minder belastend voor het milieu dan de huidige traditionele koudemiddelen, zoals R410A. Voor CO2 liggen de kaarten minder gunstig, omdat je met hogere drukken moet werken en de systemen bij lagere drukken minder presteren. Ammoniak, ook wel genoemd als kanshebber, heeft relatief veel nadelen. Vanwege het agressieve karakter valt het niet te combineren met koper en messing, bovendien moet je veel beter opletten bij laswerkzaamheden.

Certificering

Sluiten we af met een waarschuwing. Een installateur moet beschikken over een F-gassencertificering om te werken met chemische koudemiddelen. Maar dat betekent niet dat hij zomaar aan de slag kan met natuurlijke koudemiddelen. Voor het werken met een natuurlijk koudemiddel moet een monteur namelijk een vakbekwaamheidscertificaat in bezit hebben. In concreto: PGS13 voor ammoniak, NPR7600 voor brandbare koudemiddelen en NPR 7601 voor kooldioxide 

VENTILATIEWARMTEPOMP

Bij een klassieke ventilatiewarmtepomp wordt alle lucht uit de woning gehaald wanneer er een warmtevraag of warmtapwatervraag is. Dat kan leiden tot overventilatie met onnodig warmteverlies en extra kosten, zegt DUCO. Bij koude buitentemperaturen en beperkt vermogen draait zo’n warmtepomp soms zelfs louter om zijn eigen verliezen te compenseren. Van overventilatie is bij de nieuwe DucoBox Eco geen sprake. In basis werkt de DucoBox Eco 100% op buitenlucht. Om echter geen energie verloren te laten gaan wordt de beschikbare ventilatielucht ook over de warmtewisselaar gezogen. Hierdoor zijn de luchttemperatuur én het rendement hoger, waardoor maximale energieterugwinning mogelijk is.

Met dank aan Jan Bosch, Pim Likkel en Gert Brommer van Nefit Bosch

Vloerkoeling DUURZAAM

EN COMFORTABEL?

Google op ‘vloerkoeling’ en je hebt al snel 70.000 hits. Dat was enkele jaren geleden wel anders. Met de verduurzaming van onze woningvoorraad en de komst van de TOjuli-eis neemt de belangstelling voor vloerkoeling snel toe. IZ

sprak erover met Inventum.

Enkele maanden geleden introduceerde Inventum haar nieuwe Modul-AIR Blue ventilatiewarmtepomp. Met dit systeem kan de gebruiker zowel warm tapwater maken met de geïntegreerde 170 l boiler als ventileren, verwarmen én koelen. Hiermee speelt de fabrikant handig in op verschillende trends.

Verduurzaming

Zo ligt er allereerst een gigantische opgave om de bestaande gebouwenvoorraad te verduurzamen. Volgens het Klimaatakkoord moeten in 2050 7 miljoen woningen en 1 miljoen gebouwen van het aardgas af zijn. Daarnaast is het sinds juli 2018 in Nederland zo dat alle nieuwbouwwoningen niet meer aangesloten zijn op een gasnetwerk, maar gebruik dienen te maken van een andere energiebron.

TOjuli eis

Die verduurzaming kan als consequentie hebben dat gebouwen te snel opwarmen, vandaar dat met de invoering van de BENG-regels ook de TOjuli eis van kracht is geworden. Met de Modul-AIR Blue scoor je goed in BENG 3 en is de TOjuli ook direct afgedekt, aldus experts van de fabrikant uit Houten.

Actieve koeling

De warmtepomp van de fabrikant kan namelijk actief koelen. Door vloerkoeling te gebruiken of met een combinatie van vloerkoeling en luchtkoeling via de ClimateControl module. De ClimateControl module combineer je met de Modul-AIR Blue ventilatiewarmtepomp in woningen met balansventilatie (ventilatietype D). Deze module zuigt verse buitenlucht aan, die eerst gefilterd en vervolgens opgewarmd wordt. De lucht wordt via de inblaaskanalenkanalen de verschillende verblijfsruimten ingeblazen. Wel zo prettig, omdat je daarmee gelijk koudeval voorkomt.

Ideale temperatuur

Hoe werkt vloerkoeling precies? Bij vloerkoeling is in feite sprake van ‘hoge watertemperatuurkoeling’. Je stuurt water met een temperatuur net boven het dauwpunt door de buizen, anders veroorzaak je condensatie op je vloer en dat wil je niet. Rond dat dauwpunt heb je geen last van condensatie. De temperatuur van het dauwpunt schommelt rond de 18°C (afhankelijk van de relatieve vochtigheid in je ruimte/wo-

ning). Het water moet dus die temperatuur hebben om het beste effect te genereren als koelmiddel.

Randvoorwaarden

Niet iedere woning komt in aanmerking voor vloerkoeling. Zo is het van belang om te verifiëren of de isolatie toereikend is. Daarnaast is het verstandig om ongewenste opwarming te voorkomen, bijvoorbeeld door rolluiken te gebruiken of screens voor de ramen en isolerende en/of zonwerende ramen. Daarbij moet in het achterhoofd worden gehouden dat je uiteraard in de wintermaanden wel de zon wil binnenhalen. Indien de Modul-AIR Blue wordt toegepast in de woning, zijn additionele maatregelen overigens niet noodzakelijk om aan de TOjuli eis te voldoen.

VS Airco

De koelingsbehoefte in de gebouwde omgeving neemt toe. Niet alleen vanwege verduurzaming, maar ook door klimaatverandering. Veel gebruikers kiezen ervoor om een traditionele airco aan te schaffen. Het grote voordeel is dat deze oplossing snel voor gelijkma-

Principeschema werking warmtepomp met vloerkoeling

MEDITERRAAN WONEN

Niet iedereen is even enthousiast over vloerkoeling. Zo is Jan Geerts, expert op het gebied van gezond, comfortabel en klimaatpositief wonen, er geen voorstander van. Volgens de eigenaar van BCD Advies “zou de basis van iedere woning een integraal ontwerp moeten zijn, waarbij de koeltevraag door bouwkundige voorzieningen sterk gereduceerd wordt. Zuid-Europese huizen worden gekenmerkt door witte, dikke muren, beperkt raamoppervlak, zonwerende luiken en inbraakwerende tralies. Hiermee wordt overdag de zonnewarmte effectief buitengehouden en kan ’s nachts de woning afgekoeld worden met koele nachtlucht. De combinatie van steeds energiezuinigere woningen en klimaatverandering maakt dat wij deze mediterrane principes in onze ontwerpen moeten verwerken. Hiermee realiseren we woningen die geen actieve koeling nodig hebben en toch aangenaam koel blijven. Is er op extreem warme dagen toch koeling nodig, dan kan dat door middel van de WTW en dus via de lucht. Een snel reagerend systeem dat ook de lucht vochtigheden kan verbeteren. Liever geen vloerkoeling dus. Het is een traag systeem. De massa van de vloer zal eerst gekoeld moeten worden, voordat de bewoners er iets van gaan merken. Bovendien neemt met vloerkoeling de luchtvochtigheid toe, terwijl droge lucht juist als prettiger wordt ervaren dan klamme lucht.”

tige verkoeling zorgt. Maar er kleven ook nadelen aan. Het kan tot tochtklachten in de nek leiden, ook staan deze systemen niet direct bekend om hun zuinige energiegebruik. Daarnaast heeft de traditionele airco altijd een buitenunit die naast mogelijke geluidshinder ook esthetisch verstorend kan werken. Vloerkoeling werkt trager, maar door de massa koel te houden, werkt het de opwarming van de woning tegen. Bovendien geeft vloerkoeling een meer gespreide koeling door de gehele woning, wat door gebruikers als comfortabel wordt ervaren.

Delta T

Om een optimaal rendement te halen liggen de leidingen op een legafstand van 10 cm. Bij klassieke vloerverwarmingssystemen is de legafstand meestal 10 à 15 cm, maar dat zou bij vloerkoeling tot minder koelvermogen leiden. Ook is het uiteraard van belang om te letten op de Delta T. Het liefst houd je die met een LT-afgiftesysteem zo klein mogelijk. Hoe zit het dan met het verschil tussen de binnen- en buitentem-

peratuur? Afhanelijk van het koelvermogen van het afgiftesysteem is het niet raadzaam om meer dan 5 graden terug te koelen, omdat gebruikers dat als oncomfortabel ervaren. Overigens geeft Inventum aan dat de maximaal haalbare koeling ook afhankelijk is van de ligging en de constructie van de woning.

Radiatoren

In theorie is het overigens mogelijk om de Modul-AIR Blue ook aan te sluiten op LT-radiatoren, maar dan moeten ze wel fans hebben, zodat ze hoger koelvermogen hebben. Bij niet condenserend koelen heeft vloerkoeling de voorkeur.

Oppervlaktes

De Modul AIR-Blue kan gebruikt worden voor ruimtes met een oppervlakte tussen de 65 en 180 m2. Deze range is mogelijk vanwege de inverter compressor die het apparaat heeft. De fabrikant mikt met deze warmtepomp onder andere op grondgebonden woningen. Tegelijkertijd, zegt Inventum, is het ook een interessante oplossing voor

de gestapelde bouw, omdat er geen buitenunit nodig is.

Toekomst

Hoe gaat de markt voor vloerkoeling zich de komende jaren ontwikkelen? De vraag naar duurzame klimatiseringssystemen zal doorgroeien. Binnen dat scala aan oplossingen heeft vloerkoeling met een warmtepomp als de Modul-AIR Blue gunstige kaarten, meent Inventum. Het installatieconcept heeft geen buitenunit die geluid produceert en plek nodig heeft. In bedrijf produceert het apparaat wel binnenshuis geluid, zo tussen de 0 en 51.9 decibel. Dat is vergelijkbaar met een cv-ketel. Het ruimtebeslag valt in z’n algemeenheid gunstig uit. Ook door de afwezigheid van radiatoren. Bovendien worden nieuwbouwwoningen al veelal voorzien van vloerverwarming. Daardoor zijn er nauwelijks aanpassingen nodig aan de installatie om deze ook geschikt te maken voor koeling 

Met dank aan Yuri Bree en Frits Vermeer van Inventum

Modul-AIR Blue warmtepomp

SANITAIR

Sanitaire Technieken

HYGIENE EN DUURZAAMHEID GOOIEN HOGE OGEN OP VSK

De laatste tien jaar is er in de sanitaire techniek steeds meer aandacht voor duurzame en hygiënische oplossingen. In dit artikel wordt een aantal voorbeelden van innovatieve hygiënische en duurzame oplossingen

besproken. De meeste zijn te bewonderen tijdens de komende VSK-beurs.

Legionellapreventie en ook de coronacrisis hebben ertoe bijgedragen dat fabrikanten van sanitaire kranen steeds meer aandacht hebben voor hygiënisch ontwerpen. Je kan daarbij denken aan het beperken van de groei van biofilm en bacteriën, de mogelijkheid om automatisch te spoelen, het thermisch desinfecteren en een bediening zonder aanraken (non touch).

Glad

In ziekenhuizen en zorginstellingen is het motto “glad van buiten en glad van binnen”. Op ruwe materialen kunnen bacteriën en vuil zich makkelijker verzamelen. Bij de materiaalkeuze wordt steeds meer rekening gehouden met de biofilmvormingspotentie van de materialen die in contact staan met drinkwater. Rubber en zacht PVC zijn wat dat betreft echte boosdoeners. Biofilmvorming en kalkaanslag worden ook voorkomen door de watersnelheid in de kraan zo hoog mogelijk te houden. Je ziet dan ook dat de kranen steeds makkelijker zijn te demonteren om het inwendige schoon te kunnen maken of

vervangen.

Geen keerkleppen

Een andere belangrijke ontwikkeling is de thermostatische douchemengkraan zonder keerkleppen. De traditionele versies hebben altijd een EB­keerklep in beide wateraansluitingen. Vaak functioneren die na verloop van tijd niet meer. Zowel Rada als Delabie leveren deze mengkranen zonder keerkleppen, met glad binnenwerk, een buitenzijde waaraan je je niet kunt verbranden en met de mogelijkheid tot eenvoudige thermische desinfectie door onderhoudspersoneel.

Automatisch spoelen

Steeds meer tappunten worden uitgevoerd met automatische spoeling, omdat het wekelijks verplichte spoelen in de praktijk lastig te organiseren en controleren is. Sinds kort is er een closetstortbak op de markt met automatische periodieke spoeling via de interne overstort.

Trias Aquatica

Bij duurzame oplossingen gaat het vooral om het beperken van energiegebruik. De laatste jaren is er ook meer aandacht voor het beperken van drinkwatergebruik, nuttig gebruik van hemelwater en overstromingsbestendig bouwen. Daarbij worden de basisprincipes van “Trias Aquatica” toegepast:

1. Beperk het watergebruik door technische waterbesparende oplossingen toe te passen.

2. Inzet van duurzame waterbronnen: gebruik hemelwater en hergebruik afvalwater.

3. Ontwerp duurzame drainagesystemen (SUDS) en voorkom de negatieve impact van lozingen.

4. Beperk het watergebruik

Een trend die duidelijk opgang maakt, is de toepassing van waterbesparende oplossingen. Daarbij kan je onder andere denken aan waterbesparende

Closetreservoir met automatische spoeling via de overstort (Schell)

douchekoppen en wastafelkranen die ondanks de lage volumestroom een goede straal leveren. Rada heeft bijvoorbeeld de ‘Prestogreen’ ontwikkeld voor publieke ruimten. Dit is een zelfsluitende wastafelkraan. De elektronische variant is uitgevoerd met een volumestroombegrenzer van 2 l/min en de mechanische met 3 l/min. De doorlooptijd is bovendien met ongeveer 50% bekort. Ook Delabie heeft elektronische wastafelkranen met een beperkte volumestroom. Velen vragen zich af of we wel straffeloos de volumestroom van tappunten kunnen verlagen, omdat de stroomsnelheid in de toevoerleidingen te laag wordt. Er zijn geen onderzoeken die aangeven dat lagere stroomsnelheden leiden tot meer bacteriegroei of vervuiling. Er is ook nergens een minimumsnelheid voorgeschreven. De enige eis die wordt gesteld, is dat de leidinginhoud wekelijks wordt ververst.

Gebruik van hemelwater

In NEN 1006 wordt het gebruik van hemelwater als huishoudwater onder bepaalde voorwaarden toegestaan. Na een wat aarzelende start aan het begin

van deze eeuw zijn de hemelwaterbenuttingssystemen nu niet meer weg te denken bij nieuwe duurzame projecten. De producten zijn kwalitatief en qua kosten verder geoptimaliseerd op basis van praktijkervaring in binnen­ en buitenland. Installateurs worden zoveel mogelijk ontzorgd door de fabrikant. Een spectaculaire nieuwe ontwikkeling is het combineren van het hemelwateropslag en ­benutting met warmteopslag (Zie afbeelding op eerste pagina).

Duurzame drainagesystemen

Bij de omgang met hemelwater moet altijd het principe ‘vasthouden, bergen en afvoeren’ leidend zijn. Met duurzame afvoersystemen, kortweg SUDS (Sustainble Drainage Systems) kan hier invulling aan worden gegeven. In ISSO­publicatie 70.1 wordt het ontwerp van deze systemen uitgebreid behandeld. ISSO heeft in 2020 het Praktijkboek Multifunctionele groene daken en gevels ontwikkeld. Deze publicatie biedt praktische informatie en tools aan professionals die begroeide gevels en daken voor gebruik, waterberging en energieopwekking willen realiseren. Als

er is gekozen voor een groen dak en/of gevel biedt het praktijkboek ondersteuning bij het ontwerp, de realisatie en het onderhoud.

Energiegebruik

Hierna komen enkele innovatieve toepassingen aan de orde die een bijdrage kunnen leveren aan de energietransitie en aardgasloos installeren. Als eerste aandacht voor het elektrisch douchen met ‘een hoge COP’. Dit kan met de zogenoemde MEED Energeyser die door TNO is ontwikkeld en nu op de markt gebracht wordt door MEED sustainable showersolutions in Nijkerk. Het is een complete douche­unit­module met een elektrische boiler van 12,5 liter/6 kW en een spiraalvormige douche­WTW met membraanpomp. De unit wordt elektrisch aangesloten op twee groepen en een Perilex stekker. Het rendement van de warmtewisselaar is meer dan 80%. Daarmee is de warmtewisselaar energiezuiniger dan een warmtepomp. Bij gebruik van een warmtepomp is bovendien een zeer grote boiler nodig. Het hoogste gebruiksrendement wordt bereikt met gesloten douchedeur.

Non touch intelligente wastafelmengkraan (Rada) Principeschema van de MEED Energeyser

Gelijkwaardigheidsverklaring

De douche­oplossing van MEED is als warmtapwaterbereider opgenomen in het register van Bureau CRG. Dat houdt in dat de gelijkwaardigheidsverklaring van dit product mee kan worden genomen in de wettelijk verplichte BENGberekening. Er zijn twee varianten ontwikkeld: Een voor nieuwbouw en een voor renovatie. Men is nu bezig met de ontwikkeling van een variant voor een inloopdouche. Het nadeel daarvan is wel dat het gebruiksrendement iets lager ligt door meer afkoeling. Er is inmiddels een tiental pilotprojecten uitgevoerd en sinds kort ook een aantal commerciële projecten. Alle onderdelen zijn makkelijk toegankelijk voor onderhoud. Het is mogelijk om ook de wastafel en de keukenmengkraan op de boiler aan te sluiten. Deze werken dan zonder warmtewisselaar.

Recirculatiedouche

Een andere duurzame oplossing is de recirculatiedouche van Upfallshower. Deze is geschikt voor (hoofd)douches met een zeer grote volumestroom. Een klein deel vers heet water wordt gemengd met een groot deel gebruikt douchewater. Het opgevangen douchewater wordt vanuit een klein reservoir naast de douchegoot met een pomp via een filter en UV­desinfectie­unit gerecirculeerd naar de koudwaterpoort van de douchemengkraan. Na het uitzetten van het systeem wordt het filter schoongespoeld. Er blijft geen water achter. Iedere gebruiker start dus met schoon water. Het schoonmaken moet wekelijks gebeuren, maar is heel eenvoudig. Voor 10 minuten douchen met een normale regendouche is ongeveer 150 liter water nodig. Daarbij is het energiegebruik 5 kWh, tegenover circa 30 liter water en 1 kWh bij een recirculatiedouche. Daarnaast wordt ongeveer 80% minder water gebruikt. De boiler kan daardoor vele malen kleiner zijn. De Upfallshower kan de EPC verlagen met maximaal 0,18.

Elektrische doorstroomtoestellen

Een trend in All­Electric is het toepas­

Onder de PVT-panelen zijn thermische collectoren aangebracht. Deze verzamelen thermische energie. De warmte wordt gebruikt voor de centrale verwarming en de warmtapwaterproductie via de warmtepomp. Als de collectoren meer energie leveren dan de warmtepomp op dat moment nodig heeft wordt deze ‘overtollige’ energie door de wisselaars naar de warmteput geleid, zodat het water in de put opwarmt. Als de warmtepomp meer energie nodig heeft dan er door de PVT-panelen geleverd wordt, onttrekt de warmtepomp deze energie weer aan de warmteput. Het (hemel)water in de warmteput fungeert zo als het ware als een buffer die steeds opgeladen wordt, ook door de temperatuur van de bodem. De warmteput is in feite een vervanger van de traditionele bronboring. Een groot voordeel is dat er geen bron nodig is die gebruik maakt van diepe grondlagen. Er is dus ook geen bronvergunning nodig.

sen van elektrische doorstroomtoestellen. De laatste jaren laten een omzetstijging van gemiddeld 35% per jaar zien. Voordelen van doorstromers zijn dat deze geen stilstandsverliezen hebben, nauwelijks wachttijd kennen en een klein volume en gewicht hebben. In gebouwen met een centrale warmtapwatervoorziening is een uitgebreid circulatiesysteem nodig.

Deze geeft permanent een groot warmteverlies ook al zijn de leidingen goed geïsoleerd. Warmtepompen hebben moeite om deze energie met een hoge COP te leveren vanwege de benodigde condensortemperatuur van 65°C ­ 70°C. Een nadeel van door­

Binnenwerk van doorstroomtoestel Clage (bron: DIN 18015-1)

stroomtoestellen is dat krachtstroom nodig is. Bovendien moet de ontwerper rekening houden met de mogelijke gelijktijdigheid om het net niet te overbelasten 

Auteur: Ing. Oscar Nuijten (Edu4Install)

Duurzame vloerverwarming voor iedere situatie.

MAGNUM Heating biedt duurzame verwarmingsoplossingen inclusief de Controlesystemen om deze interactief te beheren. We doen continu investeringen in nieuwe, innovatieve producten. Door deze ervaring zijn wij een allround specialist in vloerverwarming. Wij fabriceren en assembleren de meeste producten zelf in onze eigen productieafdelingen. Op deze manier

wordt het traject van begin tot eind in eigen hand gehouden en is er een optimale kwaliteitsbewaking.

Met de huidige bouwtechnische ontwikkelingen, stelt de consument steeds meer belang bij een comfortabel en gezond woonklimaat. Onze productontwikkeling is gericht op het optimaliseren van het rendement van elektrische energie. De toepassing van (Elektrische) Lage

Temperatuur vloerverwarming, in combinatie met groene stroom en/of netstroom, levert een bijdrage aan het duurzaam bouwen en verbouwen.

Kom tijdens de VSK kennis maken met al onze toepassingen in Hal 7, standnummer D034., of kijk alvast op onze nieuwe website: www.magnumheating.nl

De nieuwe EduComfort 1000 Een verademing in schoolventilatie

Deze nieuwe schoolventilatie-unit is het resultaat van ruim 5 jaar ervaring in het toepassen van decentrale schoolventilatie. De EduComfort 1000 is de eerste decentrale unit ‘in het zicht’ die voorzien kan worden van koeling én verwarming. Zo creëert u het gehele jaar een gezond binnenklimaat.

Voldoet aan Programma van Eisen Frisse Scholen klasse B

Installatiegeluid maximaal 33 dB(A)

Verwarmen en koelen in één compacte decentrale unit

Optimale luchtstroom middels hoog inducerende JET-nozzles

WARMTEPOMPEN EN PROBLEMEN IN DE METERKAST

Vanuit Nederlandse wetgeving (selectiviteit) zit er een limiet aan het aantal ampèrezekering die geplaatst kan worden na de hoofdaansluiting. Doorgaans beschikt een woning over een 3x25A hoofdaansluiting en vanuit selectiviteit wordt er een factor 1,6 gevraagd t.o.v. de huiszekeringen. Hiermee kom je tot een limiet van een 16A zekering. Bij enkelfase warmtepompen tot 6 kW is dit geen probleem, hier volstaat de 16A zekering en kan deze gewoon toegepast worden. Vanaf ±8 kW warmtepompen zie je echter bij veel merken dat hier een 20A zekering nodig is en vanaf ±10 kW een 25A zekering. Beide zullen niet voldoen om selectiviteit in de meterkast te handhaven. De warmtepompen zelf gebruiken als opgenomen elektrisch vermogen lang niet het maximale van wat dit kan leveren, maar dit zal te maken hebben met startstromen die dermate hoog oplopen dat deze zekering nodig is. In de praktijk ben ik al diverse oplossingen tegen gekomen. Of de selectiviteit wordt genegeerd en er zit een 20A achter een 25A aansluiting, of er zitten twee 16A zekering aan dezelfde kabel om aan de selectiviteit te voldoen maar effectief creëren ze eigenlijk een te grote zekering.

Om aan selectiviteit te voldoen zal de hoofdzekering verzwaard dienen te worden. Dit neemt dermate vastrechtkosten met zich mee dat het hele voordeel van het weghalen van de gasmeter verdwijnt. Daarnaast kan gekeken worden om naar een driefase-warmtepomp over te gaan die met 3x16A zekering voldoet. De vraag is echter of het verwarmingsvermogen dan niet teveel wordt voor de woning. Een laatste optie is wellicht om voor iedere woning een fase aan te wijzen waarop alleen de warmtepomp aansloten mag worden en de selectiviteit vervalt, waardoor de hoofdzekering effectief de warmtepompzekering wordt. Dit is echter aan de regelgever en/of netbeheerder.

[Twee generaties installateurs, vader Dick en zoon Tim Visser, schrijven om beurten een column op persoonlijke titel]

KLIMAATSYSTEEM

VLOER VERWARMING

Voordelen:

• Minimale opbouwhoogte (circa 20mm)

• Licht gewicht systeem in vergelijking met standaard vloerverwarming

• Vloerverwarming mogelijk op houten (verdiepings)vloeren

• Tijdwinst bij montage: afwerking kan direct plaatsvinden (droogsysteem)

• Verwarmingslichaam, koelsysteem en afbouwplaat in één

• Behaaglijkheid door 100% stralingswarmte

• Gezond binnenklimaat door minimale luchtverplaatsing

Gemak en behaaglijkheid met het Uniwarm Klimaat vloerverwarmingssysteem

Tim Visser Installatiebedrijf Visser in Twisk

Gasloos

NIEUWE STANDAARD VOOR WONINGISOLATIE

Vanaf 1 augustus 2021 staat op het Energielabel vermeld of de woning voldoet aan de ‘Standaard voor woningisolatie’. Deze standaard wordt uitgedrukt in kWh/m2.jr en geeft aan of de woning goed genoeg is geïsoleerd voor een toekomst zonder aardgas. Daarmee krijgen gebouweigenaren inzicht in hoeverre verbeteringen nodig zijn aan de woning voor verwarming met een alternatief voor aardgas.

Het alternatief is vaak verwarming met een lage(re) temperatuur. De samenhang tussen de standaard en het temperatuurtraject voor ruimteverwarming vraagt bij de uitwerking van het renovatieplan om aandacht.

Standaard

De ‘Standaard voor woningisolatie’ is een kenmerk op woningniveau, namelijk de jaarlijkse netto-warmtebehoefte die berekend wordt volgens NTA 8800. Daarmee is de Standaard voor de woningbouw één waarde in kWh/m2.jr die afhankelijk is van het samenspel van geometrische kenmerken, de bouwkundige kwaliteit, het isolatieniveau en de luchtvolumestromen (ventilatie, infiltratie). Merk op dat de warmtebehoefte iets anders is dan de verwarmingscapaciteit of de afgiftecapaciteit van de installatie. Die capaciteit wordt

afgestemd op een piekvraag, de warmtebehoefte wordt berekend voor een representatief jaar. De twee grootheden zijn vrij eenvoudig uit elkaar te houden: een capaciteit wordt uitgedrukt in W of kW, de behoefte in kWh.

Netto-warmtebehoefte

De ‘Standaard voor woningisolatie’ is een niveau van de netto-warmtebehoefte die een eerste antwoord geeft op de vraag of de woning ‘aardgasvrij’ kan worden; de standaard geeft aan hoeveel warmte nodig is om de woning te verwarmen. Daarbij is een niveau gekozen dat als toekomstvast kan worden beschouwd. De betreffende woning hoeft dan voor 2050 niet nogmaals geïsoleerd te worden, bij aansluiting op

duurzame (warmte)bronnen met een lagere temperatuurwarmte.

Aansluittemperaturen

Bij het vaststellen van de standaard voor vooroorlogse woningen is uitgegaan van een alternatief voor aardgas met een aansluittemperatuur van 70°C. Dit levert ten opzichte van een bestaand hoog temperatuursysteem beperkte wijzigingen op. Echter, voor woningen met een bouwjaar vanaf 1945 wordt uitgegaan van een aansluittemperatuur van 50°C achter de voordeur. Het verlagen van de bestaande aansluittemperatuur (veelal circa 90°C) naar 50°C vraagt aandacht om het comfort na renovatie te waarborgen, en liefst te verbeteren.

Renovatie van appartementengebouw (bron: Nieman RI)

Aanvoertemperatuur bij woningen tot en met 1945 en na 1945 (bron: Nieman RI)

Aandachtspunten

Het niveau van de standaard komt in de praktijk overeen met een ‘woningbouwcorporatierenovatie’ ofwel een isolatieniveau dat gangbaar is bij professionele partijen, zonder dat er een thermische schil op het niveau nul-op-de-meter noodzakelijk is. Dit betekent dat er niet alleen aandacht mag zijn voor de Rc-waarde van de vloer, gevel en dak. Maar bovenal aandacht voor het beperken van warmteverlies via het glas, het ventilatiesysteem en de infiltratie.

Energierekening

De ‘Standaard voor woningisolatie’ draagt bij aan het beperken van de afhankelijkheid van energie in de gebouwde omgeving en het ruimtebeslag en grondstoffengebruik dat daarmee gemoeid is. Om het gebruik van grondstoffen te beperken is een bewuste keuze in (isolatie)materialen met een beperkte of zeer geringe impact op het milieu gewenst. Denk daarbij ook aan de toepassing van biobased (isolatie)materialen. De standaard voor

woningisolatie maakt woningen minder kwetsbaar voor mogelijke storingen in het energiesysteem. Ook de energierekening wordt minder gevoelig voor stijging van de tarieven. De standaard heeft dus een bredere waarde dan alleen het voorkomen van warmte- en energieverlies.

Lagere aanvoertemperatuur

Door het isoleren van een woning daalt de netto warmtebehoefte van die woning. Als gevolg hiervan daalt ook het benodigde verwarmingsvermogen van zowel de warmteopwekker als van de warmteafgiftelichamen (radiatoren/ convectoren/ vloerverwarming). Keerzijde is dat bij renovaties vaak gekozen wordt voor een duurzame(re) warmte opwekkers. Daarbij is vaak een lagere aanvoertemperatuur voor de ruimteverwarming gewenst. Als gevolg hiervan daalt het beschikbare vermogen van bestaande radiatoren. Daarnaast is het van belang om te beoordelen of de leidingen van en naar de warmteafgiftelichamen voldoende groot zijn om de extra benodigde ‘flow’ aan te kunnen of dat er leidingen met een grotere een diameter nodig zijn.

Comfortniveau

Bij een renovatie moet dus worden onderzocht of de woning nog comfortabel verwarmd kan worden. In die

ROL INSTALLATEUR

De standaard voor woningisolatie geeft de randvoorwaarden aan waarmee de woning ook met een alternatief voor aardgas verwarmd kan worden. Het is aan de installateur om het comfortniveau in de woning vorm te geven. Hierbij moet aandacht zijn voor het warmteverlies bij met name kleine (studeer)ruimten met tuin- en balkondeuren op het noorden. De standaard gaat uit van een normatief vastgestelde binnentemperatuur en houdt geen rekening met de voorkeur vanuit een bewoner die bijvoorbeeld een hogere binnentemperatuur wenst. Daarnaast bepaalt de installateur in samenspraak met de gebruiker de positie van de warmtelichamen. Kortom nadere afstemming over het comfortniveau met de gebruiker vraagt om afstemming met een vakman.

analyse is de wisselwerking tussen netto warmtebehoefte, het temperatuurtraject van de ruimteverwarming en het opgestelde verwarmingsvermogen van belang, zodat het comfortniveau niet achteruitgaat bij de overgang naar een alternatief voor aardgas. Het bepalen van de afgiftecapaciteit is projectspecifiek en vraagt om een warmteverliesberekening, waarbij de isolatiewaarde, type ventilatiesysteem en infiltratie van de situatie na renovatie een belangrijke rol spelen.

Warm tapwater

Naast de warmtevraag voor ruimteverwarming speelt de warmtevraag voor warm tapwater ook een rol. Zeker bij renovatie van naoorlogse woningen met een aanlevertemperatuur van 50°C voor ruimteverwarming vraagt de warmtapwater bereiding aandacht. Hiervoor is immers een temperatuur nodig, die hoger is dan 55°C op het tappunt. Mogelijkheden hiervoor zijn bijvoorbeeld een boosterwarmtepomp, de toepassing van een combi-warmtepomp met een voorraadvat of een elektrisch doorstroomtoestel.

Tot slot

Met de komst van de ‘Standaard voor woningisolatie’ krijgen gebouweigenaren inzicht in de toekomstbestendigheid van de bestaande woningen. De netto warmtebehoefte geeft aan of de woning goed genoeg is geïsoleerd voor een alternatief voor aardgas. Naast het verlagen van de netto-warmtebehoefte is het temperatuurtraject van de ruimteverwarming en het verwarmingsvermogen van belang om te kunnen beoordelen of een woning voldoende verwarmd kan worden 

Voor meer informatie: https://www. rvo.nl/onderwerpen/duurzaam-ondernemen/gebouwen/wetten-en-regels/ standaard-en-streefwaarden-voorwoningisolatie

Auteurs: Theo Haytink & Harm Valk, Nieman Raadgevende Ingenieurs

Wisselwerking netto-warmtebehoefte – vermogen warmteafgifte –temperatuurniveau verwarming (bron: Nieman RI)

Infrarood designradiator

HSK Duschkabinenbau

introduceert de infrarood designradiator Retango met zijn supervlak design. De radiator heeft een dubbele verwarmingstechnologie en een optionele regelaar op afstand. Er kan worden gekozen uit een metalen of een glazen variant. Bij de metalen uitvoering kan uit een modern kleurenpalet worden gekozen. De Retango is standaard in wit en grafietzwart verkrijgbaar en in de speciale kleuren antraciet, parelgrijs en zandsteen.

BIM/CAD-service

Schell biedt een nieuwe BIM/ CAD-service aan die de integratie van Schell-producten in digitale projectplanning mogelijk maakt. Revit-, AutoCAD-, IFC-, NX-bestanden en vele andere zijn nu op de Schell-website te vinden voor tal van Schell-producten, die planners en architecten nodig hebben om ook kranen en spoelsystemen gemakkelijk in digitale object- en projectplanning te integreren. Onder het tabblad Service is er een nieuwe keuzemogelijkheid ‘BIM / CAD / VDI’. Daar kan men de gewenste taal kiezen en vervolgens de verschillende productgroepen en navigatiemogelijkheden. Daarnaast is de BIM/ CAD-service beschikbaar op de bijbehorende Duitse productpagina’s voor de individuele producten. Met de nieuwe dienst is het aantal beschikbare dataformaten uitgebreid. Van klas-

BAD BEKLEDEN EN ISOLEREN

Jackoboard® introduceert voor badkamerprofessionals de Wabo: een 100% waterdichte oplossing voor een snelle en eenvoudige bekleding én isolatie van badkuipen. De Wabo bouwelementen zijn verkrijgbaar in drie formaten en daardoor inzetbaar bij elke mogelijke samenstelling en voor elk type badkuip. Bovendien kunnen de panelen, dankzij de geïntegreerde en verstelbare poten, op de gewenste hoogte worden ingesteld en indien nodig ook worden uitgevlakt, bijvoorbeeld bij een ongelijke vloer. De installatie is eenvoudig. Dankzij de lichtheid van het materiaal, geëxtrudeerd polystyreenschuim (XPS), kan men makkelijk en moeiteloos afmetingen opnemen en de elementen op maat snijden met een breekmes. Ook de ombouw van een inspectieluik is op een gebruiksvriendelijke manier te integreren. Dankzij de waterafstotende kern van het

sieke uitwisselingsformaten zoals DWG-, DXF- of STEPbestanden tot andere CAD/ BIM-formaten van gangbare plannings- en architectuursoftware zoals Autodesk Revit, AutoCAD of Allplan tot objecten voor visualisatie in bijvoorbeeld 3D Studio MAX. Geregistreerde gebruikers kunnen de formats selecteren die ze vervolgens in hun eigen werkomgeving kunnen importeren. De gegevens worden beschikbaar gesteld om te downloaden. Op deze manier kunnen alle Schellproducten met het gewenste detailniveau worden gebruikt in de projectplanning.

Project frame voor douchevloer

Villeroy & Boch heeft voor de Squaro Infinity douchevloer een project frame ontwikkeld. Het frame wordt al vroeg in het bouwtraject geplaatst, waardoor de douchevloer pas op het laatst geïnstalleerd hoeft te worden, tegelijk met het andere sanitair. Dit voorkomt beschadigingen aan de douchevloer tijdens de realisatie van de badkamer en het verkort de installatietijd. Het frame wordt geleverd voor 3 standaard formaten douchevloeren: 90 x 90 cm (frame: 92 x 92 cm), 120 x 90 cm (frame: 122 x 92 cm) en 140 x 90 cm (frame: 142 x 92 cm).

De Squaro Infinity douchevloer is verkrijgbaar als vlakke inbouw, met een randhoogte van 40 millimeter. Door het materiaal Quaryl® is de vloer duurzaam, antislip (klasse C), stootvast en schok- en krasbestendig en voelt deze prettig aan de voeten. Het poriënvrije oppervlak biedt schoonmaakgemak en optimale hygiëne. De douchevloer is verkrijgbaar in 4 matte kleuren: Stone White, Antracite, Creme en Grey.

geëxtrudeerd polystyreenschuim (XPS) en de speciale coating aan beide zijden, kunnen de samengestelde panelen direct worden betegeld, geplamuurd en bepleisterd.

INTELLIGENTE PERSMACHINES

DIE MET U COMMUNICEREN.

De nieuwe Viega Pressgun 6 Plus en Pressgun Picco 6 Plus

De beste vaklui hebben behoefte aan de beste machines. Daar zijn wij van overtuigd. Daarom hebben we de Pressgun 6 Plus en de Pressgun Picco 6 Plus ontwikkeld: twee nieuwe persmachines die in alle opzichten vernieuwend zijn. Ze zetten nieuwe maatstaven. Voor hanteerbaarheid, uithoudingsvermogen en flexibiliteit. Bovendien zijn ze smart. Dankzij intelligente functies wordt de dagelijkse praktijk op de bouwplaats eenvoudiger en wordt u van alle relevante informatie voorzien. Viega. Höchster Qualität verbunden.

Ontdek ook de smart persgereedschappen: viega.nl/Pressgun6

Flow meten

TIPS AND TRICKS

Het continu meten van luchtsnelheden is ingewikkeld. Dat komt door verschillende factoren, zoals temperatuur, druk en turbulente flow. Het kan ook voorkomen dat er simpelweg geen goede plek is om correct te kunnen meten.

Een correcte meting is wel enorm belangrijk voor vele toepassingen waarbij een exacte luchthoeveelheid van belang is. Denk bijvoorbeeld aan energiebesparingsini­

tiatieven of de inblaaslucht in een operatiekamer. Er zijn verschillende manieren om tot een correcte meting te komen.

Correct luchtstromen meten is om verschillende redenen belangrijk. Ten eerste werkt een correcte meting vaak als controle. Een luchtbehandelingskast heeft een bepaalde capaciteit, maar wordt deze wel behaald? Als je niet goed meet, kan er ook geen goede sturing plaatsvinden. Denk aan een school of kantoorgebouw waarin voldoende ventilatie belangrijk is. Daar moet voldoende verse toevoerlucht worden aangevoerd en vuile retourlucht worden afgevoerd. Daarbij wordt gelijk het proces gewaarborgd, ook belangrijk, zeker in bijvoorbeeld een operatiekamer of cleanroom. Een juiste meting kan

tevens helpen om energie te besparen. Als je weet hoeveel lucht je gebruikt, kan je daarop regelen. Denk aan het aanpassen van de ventilatie op basis van belasting en bezetting.

Hoe meet je correct?

Bepaal eerst wat het beste punt is om te meten. Bij het plaatsen van een meetsensor moet je rekening houden met een paar vuistregels. De luchtsnelheid in het kanaal is niet overal hetzelfde. In het midden is de snelheid het hoogst en langs de wanden het laagst. De locatie moet daarom op de juiste wijze bepaald worden. Houd rekening met bochten, de vorm van de bocht, waar de ventilator is geplaatst en vernauwingen. Raadzaam is om een punt te kiezen met een zo lang mogelijk rechte kanaallengte voor en na de meting. Ideaal is een rechte lengte van zeven keer de kanaaldiameter voor de meting en minimaal één keer na de meting. Naast juiste plaatsing is de betrouwbaarheid afhankelijk van het gekozen meetprincipe. Er zijn vier gangbare meetprincipes.

Hittedraad

Bij de hittedraadmeting wordt een dun draadje continu verwarmd op een exacte temperatuur boven de omgevingstemperatuur. De omgevingstemperatuur wordt daarbij continu gemeten. De lucht koelt het draadje af. De mate van energie die wordt gebruikt om het draadje weer te verwarmen, is evenredig met de luchtsnelheid. De hittedraad is zeer geschikt voor het meten van lage snelheden (startsnelheid 0,15 m/s) en wordt toegepast voor bijvoorbeeld tocht- of comfortmetingen. De meting is temperatuurgecompenseerd, erg nauwkeurig en zeer snel uit te voeren.

Nadeel

Een nadeel is dat het meetelement erg kwetsbaar is, waardoor deze meting over het algemeen niet in vuile en vochtige lucht toegepast kan worden. Als deeltjes zich hechten aan het draadje, gaat het meetresultaat namelijk afwijken. Verder is de meting richtingsgevoelig en niet geschikt voor hoge (proces) temperaturen. Daarnaast meet de transmitter de luchtsnelheid maar op één ‘speldenpuntje’ in het kanaal, waardoor een vaste opstelling voor een luchtdebietmeting niet aan te raden is. Meet je in het midden van het kanaal en doe je vervolgens een berekening, dan zal de berekende capaciteit veel hoger liggen dan in werkelijkheid het geval is.

Pitotbuis

De pitotbuis is een instrument voor het meten van de snelheid van een gas- of vloeistofstroom. Dit instrument wordt toegepast als snelheidsmeter in een vliegtuig of in de Formule 1 om de luchtsnelheid te meten en vervolgens de downforce te kunnen bepalen. Als je alleen afgaat op de rijsnelheid van de auto, kunnen de wind en rijwind van in-

Teun Mulder, Specialist HVAC Instrumentatie bij Hitma

vloed zijn. Je meet de dynamische druk. Dat is het drukverschil tussen de totaaldruk (tip van de buis) en de statische druk (gaatjes rondom). Om de snelheid uit te lezen heb je een transmitter of handmeter nodig die een flowcalculatie kan doen. De pitotbuis is zeer robuust, nauwkeurig en geschikt voor hogere snelheden en temperaturen.

Nadeel

Een nadeel is dat het instrument niet geschikt is voor lage snelheden (<2 m/s) en slechts op één punt in het kanaal meet. De pitotbuis is gevoelig voor vervuiling en condens, maar dit kan door middel van een purge-unit opgelost worden. Dat is een unit, die geplaatst wordt tussen de transmitter en de pitotbuis. Op vaste tijden worden de poorten van de drukverschiltransmitter kort gesloten (en houdt die de analoge uitgang vast) en wordt de buis in een instelbare tijd doorgeblazen. Daarna schakelt de solenoïdeklep weer om en meet je op een correcte manier de snelheid.

Zelfmiddelende pitotbuis

De zelfmiddelende pitotbuis is in principe hetzelfde als de standaard pitotbuis, met als verschil dat deze op meerdere punten meet. Deze flowsensor plaats je in de gehele kanaaldiameter. De flowsensor middelt over de gehele diameter de snelheid uit (er zitten meer gaatjes langs de wand dan in het midden). Dit is de beste meetmethode om het luchtdebiet te meten. In een rond kanaal plaats je vaak twee sensoren in een kruis. In een rechthoekig kanaal plaats je deze afhankelijk van de diameter naast elkaar. Vervolgens lus je de min-aansluiting en de plus-aansluitingen met elkaar door. Het voordeel van de zelfmiddelende pitotbuis is dat deze zeer robuust is en geschikt voor hoge snelheden. De flowsensoren zijn leverbaar in verschillende materialen zoals aluminium, RVS en met een epoxy coating. Hierdoor kan deze meting gebruikt worden in uiteenlopende situaties, van een cleanroom tot en met afzuiglucht van een zuurkast of proces-

lucht van 600°C. Door middel van een auto-zero (automatische nulstelling van de drukmeting) zijn ook lage snelheden te meten, maar meestal wordt een startsnelheid van 2 m/s aangehouden. Uiteraard is er in het veld extra montagewerk nodig, maar HVAC-installateurs komen hier altijd wel uit. Bij een applicatie met vervuiling en/of condens zijn er, net als bij de standaard pitotbuis, oplossingen in combinatie met een purge-unit mogelijk.

Vleugelrad

Bij de laatste meetmethode telt een vleugel- of schoepenrad het aantal omwentelingen per schoep. Het aantal pulsen is een maat voor de luchtsnelheid. Het voordeel van deze meetmethode is dat het instrument ook lagere

snelheden meet (startsnelheid 0,3 m/s), geleken met een hittedraad over een groter oppervlakte meet (rond 14, 70 of 100mm) en toepasbaar is van -20 tot 80gr. Sommige uitvoeringen zijn te gebruiken als flowrichtingsdetectie, omdat de sensor in een bepaalde richting is gekalibreerd, ‘ziet’ de sensor welke kant deze opdraait. Het nadeel is dat het vleugelrad kwetsbaar is bij continu gebruik (klein lagertje) en gevoelig is voor vervuiling en vocht 

Meer weten? Op 8 september organiseert Hitma een gratis webinar over flowmeting. Zie www.hitma.nl.

Auteur: Teun Mulder, Specialist HVAC Instrumentatie bij Hitma

Hittedraad

Vleugelrad

Beurzen

WAT IS DE MEERWAARDE?

In een tijd van digitalisering vragen veel installatietechnici zich af of een bezoek aan een vakbeurs nog zin heeft. Zeker de jongere generaties. Hoe kijkt Vakdocent Installatietechniek Ron Bosch hier tegen aan? en wat adviseert hij zijn professionals in spé?

“De installatiesector is in transitie en de vraag naar kennis over de ontwikkelingen en de praktische implementatie is groter dan ooit. Alleen daarom al is een beursbezoek zinvol, want je krijgt in een sneltreinvaart een overzicht van alle trends en nieuwe, interessante producten.”

VSK

“De VSK is een vakbeurs waarbij je na één dag weer volledig op de hoogte bent van alle ontwikkelingen in de wereld van installatietechniek, bouw, voor zover relevant, en bedrijfswageninrichting.”

Highlights

“De VSK is niet alleen interessant vanwege de nieuwe producten en installatiecomponenten die er te zien zijn, maar ook vanwege het omlijstende programma. Dan kan je bijvoorbeeld

denken aan activiteiten bij:

VSK kennistheater in hal 10

Techniek Nederland theater in hal 9

Loopbaanplein in hal 10

VSK Tools and try in hal 9

VSK nieuws café in hal 10.”

Hands on

“Er wordt een gevarieerd hands­on programma aangeboden, waarin exposanten, partners en branche gerelateerde organisaties presentaties verzorgen over de belangrijkste ontwikkelingen en ze je als bezoeker bijvoorbeeld helpen bij het vinden van de juiste mensen voor de juiste job. Ook interactief wordt je beziggehouden. Zo kan je onder andere je praktische vaardigheden en kennis toetsen. Er staat zelfs een innovatietour op het programma, waarbij de deelnemers langs verschillende exposanten lopen die experts zijn op het gebied

van warmtepompen.”

Trends

“Tijdens de VSK zal er ongetwijfeld de nodige aandacht zijn voor trends zoals:

circulariteit;

kant­en­klare skidoplossingen voor de bouw;

verduurzaming kantoren naar label C;

Smart Buildings (dus ook woningen);

Data Trending;

Inter net of things;

zonering van verwar ming, koeling en luchttechniek.”

Netwerken

“Daarnaast biedt een vakbeurs ook uitstekende mogelijkheden om te netwerken. Ik vermoed dat iedereen er wel weer op uit wil na alle coronaperikelen. Live met elkaar ergens over discussiëren is veel leuker dan alleen aan de telefoon of via een video call. Ook kan een live toelichting van een exposant op de beursvloer direct veel onduidelijkheid wegnemen.”

Voorbereiding

“Veel installatietechnici in opleiding of jonge professionals hebben nog nooit een beurs bezocht. Het is verstandig om bij de voorbereiding het volgende stappenplan aan te houden:

Lees jezelf goed in over de opzet en het aanbod van de vakbeurs.

Betrek jouw klanten bij jouw bezoek.

Kijk welke interessante exposanten er zijn die een bezoekje waard zijn.

Stel een logisch routeplan op. Bedenk welke hallen en standhouders je gaat bezoeken en in welke volgorde.

Bespreek installatieconcepten met exposanten, daag ze uit laat je informeren.

Participeer aan kennissessies en schroom niet om vragen te stellen.” 

BEZOEK ONZE STAND

HET NIEUWE

EASYSAFE SYSTEEM

EEN INNOVATIEF CONCENTRISCH

PUSH-FIT ROOKGASAFVOERSYSTEEM

Een revolutionaire combinatie van veiligheid, installatiegemak en trekvastheid. Ga voor de EasySafe film en meer informatie naar burgerhout.nl/easysafe

Ontdek de Wildkamp app

+ Nóg sneller bestellen, altijd & overal

+ Volledig assortiment onder de duim

+ Met scanfunctie sneller afrekenen in vestiging

+ Altijd alle informatie bij de hand

Vanaf nu beschikbaar

Meer informatie? Ga naar wildkamp.nl/app

Verantwoord & klimaatbewust douchen met DWTW

ACO ShowerDrain X

De vraag om warmteterugwinning uit douchewater komt steeds vaker voor. Een douchegoot met warmtewisselaar (dwtw) zorgt ervoor dat de warmte van je douchewater niet zomaar wegstroomt naar de riolering, maar dat het gebruikt wordt voor de opwarming van het toestromende koude kraanwater. Dit voorverwarmde water stroomt verder naar de douchekraan, waardoor de cv-ketel of warmtepomp minder heet water hoeft te leveren voor de gewenste douchetemperatuur. Door te investeren in een wtw-douchegoot wordt bij iedere douchebeurt energie en geld bespaard! www.aco-showerdrain.nl

GEDULD

Het is een bijzondere tijd voor Wij Techniek. Hoewel we merken dat onze handen jeuken om het vakmanschap in de technische installatiebranche verder te voeden, moeten we een beetje op onze handen zitten deze maanden. Waarom? Op dit moment zijn de werkgevers- en werknemersorganisaties met elkaar in gesprek over de cao. Dat betekent dat we op dit moment als ontwikkelingsfonds geen bijdragen meer ontvangen van werkgevers en werknemers. Een lastige situatie, want het betekent dat we een groot deel van onze activiteiten stil moeten leggen. En dat is onwennig voor de mensen die zich elke dag bezighouden met het ondersteunen van het vakmanschap in de branche. En we wachten dan ook met spanning tot het moment dat we weer aan de slag kunnen en onze activiteiten weer op kunnen starten.

Zitten we nu dan stil? Nee, we proberen de ontwikkelingen in de branche goed te volgen, maar ook alles wat maatschappelijk speelt waar onze vakmensen het verschil kunnen maken. En we volgen vooral wat vakmensen van nu en morgen nodig hebben. Dus ja, het is stilzitten, maar wel met een voortdurend oplettende blik. Zodat we klaar zijn

als het moment dat we weer aan de slag kunnen is aangebroken. En vooral zodat we weten wat er dan nodig is. Want de energietransitie stopt niet. Nog steeds vinden we dat techniek een bepalende rol speelt bij het langer thuis laten wonen van senioren. Willen we het verschil maken bij de groeiende inzet op elektrisch vervoer. En willen we industrieën blijven verduurzamen. Genoeg ambities, genoeg werk, genoeg vakmanschap dat nodig is. Dus als het cao-akkoord er is, staan wij direct klaar om aan de slag te gaan!

VelociCalc en VelociCalc Pro multifunctionele ventilatie meters, 9600, 9630 en 9650 (Pro) serie

De VelociCalc is ontworpen om te werken met een breed scala aan voelers voor het meten van luchtsnelheid, temperatuur, relatieve vochtigheid, CO en CO. Het ergonomische ontwerp omvat een voeler houder en geïntegreerde magneten voor 2 bevestiging aan kanalen of andere metalen oppervlakken voor handsfree bediening.

Toepassingen:

-HVAC testen en balanceren

-Cleanroom testen

-Biologische veiligheidskast en laboratorium zuurkast testen

-IAQ onderzoeken

-Binnen klimaatanalyse

Features:

-Geavanceerde hoge resolutie kleuren display

-Optionele slimme voelers

-Levering in koffer

-Kalibratie certificaat

Sven Asijee Directeur

Sociale innovatie

STEEDS MEER JONGE VROUWEN IN DE BRANCHE

Op 6 april was het Girls’ Day en lieten bedrijven in het hele land meisjes kennismaken met de carrièrekansen in de techniek.

Doekle Terpstra, voorzitter van Techniek Nederland is ervan overtuigd dat in de technieksector vrouwen het verschil kunnen maken. “Techniek is onmisbaar als we de klimaatverandering willen aanpakken. Meisjes die maatschappelijk relevant werk willen doen, vinden in de technieksector precies wat ze zoeken.”

In de installatiebranche grijpen steeds meer jonge vrouwen hun kans. Dat is onder meer te merken aan de cultuur binnen de bedrijven, die volgens Terpstra snel verandert. “Ondernemers realiseren zich dat diversiteit op de werkvloer niet alleen goed is voor de sfeer en de creativiteit, maar ook voor de productiviteit. Sociale innovatie is belangrijk om techniekbedrijven aantrekkelijker te maken voor iedereen. Een grotere inbreng van vrouwen is goed voor de branche en goed voor de samenleving.”

Volop kansen

In de technieksector zijn al lang niet meer alleen ‘typische mannenberoepen’ te vinden. In de branche worden communicatieve vaardigheden, creativiteit

en het vermogen om mensen te verbinden steeds belangrijker. En dat zijn stuk voor stuk kwaliteiten waarop vrouwen gemiddeld genomen hoog scoren, legt de Techniek Nderland voorman uit. “Daar komt bij dat materialen steeds lichter en technieken steeds verfijnder worden, waardoor ook de fysieke kant van het werk toegankelijker wordt. Het is dan ook logisch dat de instroom van meisjes in het technisch beroepsonderwijs langzaam maar zeker groeit.” Maar als het aan Doekle Terpstra ligt, gaat het sneller. “Voor jonge vrouwen liggen er volop kansen als adviseur, ontwerper of data-analist, maar ook als monteur. Bovendien biedt onze branche geweldige mogelijkheden om door te groeien. Als we het aandeel van meisjes in de techniek kunnen vergroten, zetten we een enorme stap. Zij kunnen het verschil maken.”

Van kleding naar techniek

Elayne Besselsen (24) werkte in een

kledingwinkel maar voelde na verloop van tijd dat ze meer op haar plek zou zijn in een technisch beroep. Ze stapte over naar Breman Installatiegroep, waar ze nu werkt als servicemedewerker gebouwen. “Het leuke aan mijn werk is dat ik mijn creativiteit er helemaal in kwijt kan. Een probleem opzoeken, brainstormen, mogelijke oorzaken wegstrepen en verder zoeken naar de oplossing vind ik fantastisch.” Ze raadt andere vrouwen aan óók in de techniek te komen werken. “Hoe meer vrouwen dit doen, hoe makkelijker de stap wordt voor andere vrouwen.”

Geen dag hetzelfde

Ook Denise Buysman (24) heeft het enorm naar haar zin in de techniek. Ze werkte bij de politie en in de zorg, maar ze vond pas écht haar draai als elektromonteur bij Engberts Elektrotechniek. “Geen dag is hetzelfde, elke dag leer ik nieuwe dingen. En het geeft me een kick om dagelijks het resultaat te zien van m’n werk. Dat maakt dit werk zo leuk.” Denise vindt het geen probleem dat ze vooral met mannen samenwerkt. “Ze zijn nuchter en makkelijk in de omgang. Daar word ik echt blij van.”

Warmtepompen installeren

Soeshma Ganpat (38) werkte als postbode en schoonmaakster voordat ze servicemonteur installatietechniek werd bij Breman Installatiegroep. “Ik ben superblij en gelukkig met het werk dat ik nu doe. Ik ben altijd onder de mensen en ik werk zelfstandig. Bovendien geeft het werk veel voldoening, mensen zijn blij wanneer ik een storing aan de cvketel heb verholpen. Vrouwen denken misschien dat ze dit werk niet kunnen, maar je moet gewoon de stap durven zetten. Als je ervoor openstaat, dan lukt het.” Soeshma blijft zich ontwikkelen. Binnenkort gaat ze een training volgen om warmtepompen te installeren 

Blijf koel en vind alles op wasco.nl/koelwonen

WASCO, VOOR EEN KOELE ZOMER

JIJ ZORGT DAT JOUW

KLANT ER KOELTJES BIJ ZIT.

HOE COOL IS DAT!

Voor een steuntje in de rug

Zitten onze specialisten voor jou klaar met deskundig advies. Maar dat niet alleen, wij helpen jou ook met calculaties en berekeningen. Als het nodig is verzorgen wij zelfs voor jou de inbedrijfstelling van de airco-installatie.

Houd je hoofd koel!

Blijf op de hoogte over alles rond het duurzaam verkoelen van een woning en de laatste ontwikkelingen in jouw vakgebied. Met al jouw kennis voorzie jij jouw klant van een goed en gedegen advies.

Wij hebben het

Wij hebben een uitgebreid en breed assortiment. Bij ons vind je alles voor airconditioning en pv. Niet alleen de apparaten maar ook alle toebehoren en gereedschappen. wasco.nl/

Kleur in de badkamer

SANITAIR-EXPOSANTEN OP DE VSK

Er staan dit keer maar weinig sanitair-exposanten op de VSK. Het mag dan op de beurs een onderbelicht onderwerp zijn, hier zetten we deze exposanten in de schijnwerpers. Wat opvalt is dat kleur in de badkamer een belangrijke rol speelt.

Bij het ontwerpen van een nieuwe badkamer spelen individueel design en persoonlijk karakter een steeds grotere rol.

De Grohe Colors collectie maakt het eenvoudig om een geheel gepersonaliseerde badkamer te creëren: in eigen kleur, stijl en afwerking, van kranen en douche tot aan de accessoires die zorgen voor de finishing touch.

Complete oplossing

Eén van belangrijkste kenmerken van de Colors collectie is de brede keuze in kleuren. Grohe biedt zelfs een kleurenportfolio voor montagedelen, douches, accessoires en bedieningsplaten, aangevuld met een aanbod in keramiek.

PVD Coating

De sanitairfabrikant produceert de Colors producten op basis van haar Physical Vapor Deposition (PVD) proces. Dit proces zorgt voor een nog bredere kleurkeuze en biedt tegelijkertijd een afwerking die drie keer zo hard en tien keer krasvaster is dan een gegalvaniseerde finish. Naast chroom bestaat de Color collectie uit diverse andere kleurdesigns, waaronder SuperSteel, Cool Sunrise (goud), Warm Sunset (koper) en Hard Graphite (antraciet).

Stijlvolle combinatie

De ruime keuze aan vormen en plaatsingsmogelijkheden, zoals opbouw, inbouw en onderbouw, bieden veel mogelijkheden. Een stijlvolle combinatie kan gemaakt worden met het Subway 2.0 toilet dat nu verkrijgbaar is in dezelfde kleuren als de Loop & Friends wastafels.

Organische wastafels

Villeroy & Boch heeft de Loop & Friends wastafels vernieuwd waarbij de moderne, organische vormgeving direct opvalt. De nieuwe wastafels zijn gemaakt van het premium materiaal TitanCeram, waardoor ze fijne randen en dunne wanden hebben. Voor het eerst zijn ze in fullcolour leverbaar, in tinten als Ebony (mat zwart), Graphite (mat grijs) en Almond (mat beige) en daarnaast in de wittinten White Alpin (glans) en Stone White (mat).

Opzetwastafels

Aan de populaire Artis collectie opzetwastafels van Villeroy & Boch zijn 4 nieuwe BiColour tinten toegevoegd, die

inspelen op de huidige interieurtrends. Het kleurpalet is samengesteld door de internationale designer Gesa Hansen, die er nieuwe tinten als Sage Green, Indian Summer, Bordeaux en Rust aan toevoegde. Verrassend van de Artiscollectie is de tweedeling in kleur: vanbuiten een stijlvolle tint in zijdeglans, vanbinnen glanzend wit. Artis is verkrijgbaar in diverse vormen: rechthoekig, vierkant, rond en ovaal.

Zwarte bedieningspanelen

WISA doet ook iets met kleur. De fabrikant heeft een bekend bedieningspaneel in een nieuw jasje gestoken. Het kunststof bedieningspaneel Delos is vervaardigd uit ABS en nu ook verkrijgbaar in mat zwart. Het paneel is uitgevoerd met dual flush toetsen, waarmee gekozen kan worden voor een kleine spoeling van 3 liter of een grote spoeling van 6 liter.

Naast de Delos mat zwart levert WISA ook de Kantos panelen, die in de trendkleuren brons, koper en titanium black verkrijgbaar zijn. De strakke, rechthoekige bedieningspanelen hebben mechanische bediening en zijn geschikt voor de XT inbouwsystemen en voor de XF inbouwreservoirs. De strakke hele of halve lijn geeft de hele of halve spoeling weer.

Comfortabel baden

Daarnaast zal WISA haar baden presenteren op de VSK. Het Dani bad bijvoorbeeld, met ronde rugzijden en veel binnenruimte. Dankzij de afgeronde hoeken en de brede badrand is er voldoende ruimte voor een badmengkraan. Na het aansluiten van het water en de afvoer is het bad meteen klaar voor gebruik. Tegelen is niet meer nodig. Verkrijgbaar in semi­vrijstaand, en als hoekbad, in zowel links als rechts.

De Cerus is een bad waar optimaal ligcomfort is gecombineerd met een minimalistische vorm. Dit bad heeft een vlakke rugzijde met lendesteun en ondersteunt de vorm van de rug. De voetzijde is steiler gemaakt om een grote binnenruimte te creëren: dus ook geschikt om als douchebad te gebruiken. De strakke symmetrische badranden bieden ruimte voor een badrandkraan of de bediening van het massagesysteem. Verkrijgbaar in 3 afmetingen: 170 x 80,

180 x 80 en 190 x 90

De Tesa tenslotte, is een bad waar optimaal ligcomfort, een rond design en multifunctionaliteit elkaar ontmoeten. Ook hier een vlakke rugzijde met lendesteun, die de rug volgt én ondersteunt, en een steilere voetzijde. Met de afvoer aan de lange zijde zit biedt de Tesa plaats aan twee personen. Verkrijgbaar in 3 afmetingen: 170 x 80, 180 x 80 en 190 x 90 

GEMAK OP DE BOUWPLAATS

De VSK­stand van Geberit staat dit jaar in het teken van het FlowFit aanvoersysteem. Het systeem is genomineerd voor de VSK Award 2022. Alles wat het werk op de bouwplaats moeilijk en omslachtig maakt, behoort nu tot het verleden, stelt de fabrikant. Zo hoeft de installateur niet meer te ontbramen of kalibreren, is er zekerheid tijdens het installatieproces door speciale uitvoeringskenmerken in de fitting, is een onhandige werkhouding passé en hoeft er geen gereedschap gewisseld te worden.

Standleidingen verbinden

Nieuw is ook de Geberit Silent­db20 offset fitting. Met deze speciale fitting kunnen standleidingen met elkaar worden verbonden, ook als ze niet perfect op één lijn liggen. Met de fitting kan een afwijking tot 10 cm worden gecorrigeerd.

Vlakke douchevloer

Op het gebied van douchevloeren introduceert Geberit de Nemea douchevloer. Het betreft een vlakke douchevloer die, indien gewenst, ook verhoogd ingebouwd worden. De witte douchevloer van slijtvast acryl is verkrijgbaar in een hoogglans of matte afwerking. Een kamvormige haarzeef onder de afvoerkap voorkomt dat de sifon verstopt raakt en vergemakkelijkt het schoonmaken. Met negen maten is de douchevloer Nemea zowel geschikt voor kleine als grotere badkamers.

WTW-units met zonering

Ventilatie wordt steeds

vaker gezien als belangrijk onderdeel van een gezond, energiezuinig en comfortabel binnenklimaat. Zonering aanbrengen binnen ventilatie biedt extra voordelen. Door middel van zoneren wordt er gerichter geventileerd in de woon- en/of slaapzone. Dit is energiezuiniger, reduceert geluid en zorgt voor een gezond binnenklimaat waar het op dat moment nodig is. Met de introductie van de HRU 400 QuattroZone gaat Itho Daalderop een stap verder om nog gerichter te ventileren. Naast de introductie van QuattroZone is de HRU 400 dan ook in de DuoZone oplossing beschikbaar. Bij een DuoZone oplossing wordt er gezoneerd op de toevoer van ventilatielucht op basis van CO2-metingen in de woonkamer en hoofdslaapkamer. Zonekleppen worden hierbij direct op de WTW-unit of in het kanaal geplaatst. Met de HRU 400 QuattroZone oplossing kan er ook op de afvoer in de keuken en in de natte ruimtes (badkamer, toilet en/ of wasruimte) gezoneerd worden.

Systeemoplossingen

Walraven laat op de VSK

beurs veelzijdige systeemoplossingen zien: van buisbevestiging tot sanitaire toepassingen en van prefabricage oplossingen tot modulaire systemen. Ze worden bovendien in een Walraven-eigen 3D omgeving gepresenteerd. Ook op de stand het nieuwe assortiment trillingsisolatoren voor apparatuur en systemen in gebouwen. De Walraven VibraTek® productlijn, bestaande uit rubberen en metalen vibro-akoestische isolatoren, is een op maat gemaakte oplossing voor het elimineren van trillingsproblemen in HVAC installaties. De isolatoren verminderen de trillingen die door de apparatuur worden overgebracht. Verder de bijdrage van Walraven aan een duurzame ontwikkeling en herbruikbare modules. Maak kennis met onze modulaire oplossingen, BIM services en prefabricage mogelijkheden. De modulaire systemen zorgen voor snelle engineering, installatie met gewaarborgde kennis en een hoge mate van flexibiliteit en aanpasbaarheid in de ontwerpfase tot en met de installatie-, beheer- en onderhoudsfase. U vindt Walraven op stand A.028 in hal 9.

LEKDICHTMIDDEL

Sentinel levert een product voor het dichten van kleine lekkages of druppelende/ zwetende verbindingen in alle type centrale verwarmings systemen. Het is een eenvou dig te gebruiken oplossing voor het probleem van zwe tende verbindingen of kleine gaatjes, en is te gebruiken in combinatie met andere Sentinel producten. Het lekdichtmiddel zal geen verstoppingen veroorzaken binnen het systeem. De belangrijkste eigenschappen zijn: dicht alle kleine lekken, veroorzaakt geen verstoppingen binnen het systeem, is geschikt voor alle metalen, inclusief aluminium, is compatibel met systeemmaterialen en niet giftig en niet irriterend. Het middel is geproduceerd onder een kwaliteitssysteem dat voldoet aan ISO9001.

KWALITEIT SYSTEEMWATER

Spirotech laat op VSK 2022 verschillende oplossingen zien voor het verbeteren van de systeemwaterkwaliteit. Het bedrijf levert onder andere de SpiroVent RV2 luchtafscheiders, die automatisch alle lucht en microbellen uit het systeemwater verwijderen. Maar ook de SpiroTrap MB3 vuilafscheiders, die automatisch al het vuil en magnetiet verzamelen dat eenvoudig te verwijderen is via een aftapkraan. Dit alles terwijl de installatie normaal in bedrijf blijft. Verder combineert een SpiroCross de gebalanceerde open verdeler met een gepatenteerde lucht- en vuilafscheider, dus een 3-in-1 oplossing, die voordeliger, efficiënter en energiezuiniger werkt, aldus Spirotech. Voor laagtemperatuurinstallaties zijn er meerdere ontgassingoplossingen, zoals de SpiroVent Superior 250, terwijl ook een juist expansiesysteem belangrijk is voor het verbeteren van de waterkwaliteit. Ten slotte levert Spirotech nog speciale additieven om de kwaliteit van het systeemwater te verbeteren en te onderhouden. Spirotech is te vinden op stand D023 in hal 7.

Koudetechniek

• Koudetechniek voor niet koudetechnici

• Basiskennis koudetechniek

• Monteur koudetechniek in 20 dagen

• Koeltechnisch vakman A

• Koeltechnisch vakman B

• Koeltechnisch ontwerpen met synthetische koudemiddelen

• Thuisstudie monteur koudetechniek

F-Gassen

• F-gassen categorie 1

• F-gassen categorie 1 (Blended learning)

• F-gassen categorie 1 (versneld)

• F-gassen categorie 2

• Opfrisdag F-gassen

• Hardsoldeerkwalificatie grotere leidingmaten

Elektrotechniek

• Elektrisch schakelen voor koude- en klimaattechnici

Luchtbehandeling & klimaatbeheersing

• Meet- en regeltechniek klimaatsystemen

• Luchtbehandeling en klimaatbeheersing

GROEI DOOR!

Warmtepompen

• Warmtepompen voor niet technici

• Basistraining warmtepompen

• Warmtepompen basistraining voor aspirant ontwerpers

• Waterzijdig inregelen van afgiftesysteem warmtepompen

• Service- en onderhoudsmonteur warmtepompen en warmteboilers

• Lucht/water warmtepompen voor woningen

• Grondgebonden warmtepompen in de utiliteitsbouw

PED

• PED (Pressure Equipment Directive)

ACK (Natuurlijke koudemiddelen)

• Natuurlijke koudemiddelen in de praktijk

• ACK Voorschakeltraject

• ACK Algemeen

• ACK Ammoniak

• ACK CO2

• ACK Koolwaterstoffen

• ACK Veiligheidsmodule ammoniak

• ACK Veiligheidsmodule CO2

• ACK Veiligheidsmodule koolwaterstoffen

Waarom Opleidingscentrum GO0?

Altijd praktijkgericht Werken met de nieuwste installaties en systemen Trainen in kleine groepen Moderne trainingsfaciliteiten Les van experts

• ACK voorschakeltraject Ontwerpen van systemen met natuurlijke koudemiddelen

• ACK Ontwerpen van systemen met natuurlijke koudemiddelen

EPBD

• Hercertificering Keuringsdeskundige EPBD-A

• Hercertificering Keuringsdeskundige EPBD-B

BRL100

• BRL100 adviestraject

Voor meer info of direct inschrijven ga naar www.opleidingscentrum-go.nl

DOUCHEGOOT MET WTW

Koud leidingwater stroomt normaliter direct naar de douchekraan. Met de ACO ShowerDrain X gaat het koude water eerst via de ingebouwde warmtewisselaar in de douchegoot naar de douchekraan. In de douchegoot stroomt het langs de koperen buizen van de warmtewisselaar die deze warmte afgeven aan het toestromende koude water. Zo wordt het leidingwater tot 20 graden opgewarmd waardoor de cv-ketel of warmtepomp minder heet water hoeft te leveren voor de gewenste douchetemperatuur. Een gezin met 2 kinderen heeft de investering van een douchegoot met wtw binnen 5 jaar terugverdiend.

Lucht/lucht-warmtepomp

De derde generatie Daikin Emura is een nieuwe lucht/ lucht-warmtepomp voor koe len en verwarmen. Hij heeft een binnendeel voor wandmontage, een vereenvoudigde afstandsbediening (in dezelfde kleur als het wandmodel) en een buitendeel. Dankzij de gebogen panelen heeft het binnendeel een 3D-vorm. Het is verkrijgbaar in 3 monochrome kleuren: mat kristalwit, zilver en mat zwart. Met een breedte van 90 cm past de unit boven een deur.

De warmtepomp maakt gebruik van een thermische sensor en speciaal ontworpen lamellen om de luchtstroom naar wens te

TREKVAST

Het push-fit systeem van Burgerhout is voorzien van een trekvaste verbinding

aangename temperatuur in de hele ruimte te garanderen. Dankzij de nieuwe ‘Heat Boost’ functie wordt de ingestelde temperatuur sneller bereikt in de ruimte. De ingebouwde krachtige zuiveringsfilters en de Flash Streamer-technologie vangen (fijn)stofdeeltjes op, breken allergenen af en verwijderen hinderlijke geuren. Daikin Emura wordt ge-

(trekvastheid > 450N). Daarmee is de kans op het losraken van de componenten verder gereduceerd. Daarmee heeft het systeem een tweede vangnet gekregen. Het eerste vangnet is de concentrische luchttoevoer: een lek in het rookgasgedeelte leidt niet tot een gevaarlijke situatie. Het tweede vangnet is de trekvaste verbinding. Wordt door bijzondere om-

leverd met een compleet vernieuwd buitendeel. Het rooster aan de voorkant loopt horizontaal uit, waardoor de ventilator binnenin minder zichtbaar is. De ivoorwitte behuizing reflecteert zonlicht en houdt het buitendeel in de zomer op een juiste temperatuur.

Voorbereid op verwarmen met waterstof De Vaillant ecoTEC plus is nu geschikt voor bijmenging van 20 procent waterstof aan het aardgas. De cv-ketel is getest en gevalideerd om zonder aanpassingen woningen te verwarmen en van warm water te voorzien. Het assortiment van Vaillant, producten die geschikt zijn voor bijmenging tot 20

standigheden een keer een beugel vergeten dan blijven de systeemonderdelen aan elkaar gekoppeld. Een ander voordeel is dat het separaat beugelen van de bochten niet meer nodig is. Eén beugel om elke mof van de pijp volstaat. Voor deze beugelpositie is de nieuwe EasySafe-beugel ontwikkeld. Dankzij de excentrische bevestiging worden de plugga-

procent waterstof, zal in de komende maanden verder worden uitgebreid. Ronald Mazurel, manager product management bij Vaillant, laat weten zeer verheugd te zijn. “Deze duurzame ontwikkeling op het gebied van waterstof is essentieel in de ontwikkeling van klimaatneutrale energieoplossing voor toekomstbestendige verwarmingssystemen. Daarbij heeft het toestel dankzij IoniDetecttechnologie een verbeterd installatie- en onderhoudsgemak. Kortom, een duurzame en intelligentie cv-ketel van deze tijd.”

ten langs de buis geboord. De beugel is tevens te gebruiken als boormal. Een slimme verstelmogelijkheid. vereenvoudigd het op afstand zetten ten opzichte van de muur of het instellen van het afschot. Het EasySafe systeem is verder dusdanig ontworpen dat het systeem in één keer en zonder demontage in te korten is.

TWISTFLUSH

Krachtiger en zuiniger

TIME FOR A TWIST!

Het nieuwe Subway 3.0 toilet is voorzien van de innovatieve technologie TwistFlush, waarbij een optimale spoeling gecombineerd wordt met waterbesparing. Met een krachtige draaikolk van wervelend water spoelt

TwistFlush het toilet op bijzonder stille wijze grondig en hygiënisch schoon.

Bekijk alle voordelen op pro.villeroy-boch.com/twistflush

Versnellen energietransi tie

Op de VSK beurs toont Itho Daalderop noviteiten om de energietransitie te versnellen. Twee daarvan zijn genomi neerd voor de VSK Awards: Vincent, de lucht/water warmtepomp met alleen een binnendeel, en de HRU 400 QuattroZone. Vincent kan live beleefd worden in een Experience op de stand. Warmtepomp Vincent is een speciaal voor de Nederlandse markt ontwikkelde lucht/ water-warmtepomp met een vermogen van 4,5 kW. Een buitendeel ontbreekt. Het toestel kan eerst hybride worden opgesteld en in een later stadium (na verwijderen van de cv-ketel en door toevoeging van een voor-

raadvat) all-electric werken. De HRU 400 QuattroZone is een balansventilatietoestel met vier plug & play zonekleppen op de unit of in het kanaal. Met dit toestel kan gezoneerd en vraaggestuurd geventileerd worden op zowel de toevoer als de afvoer.

Airconditioners met cashback

Climate Airconditioners van Nefit Bosch zijn sinds kort verkrijgbaar via de meeste groothandels. De airconditi-

oners kenmerken zich door hun prijs-prestatieverhouding. Van april tot en met juni loopt bij Nefit Bosch een cashback-actie op deze producten. Bij aanschaf van een single-split Climate 3000i of 5000i, of een multi-split 5000 MS airconditioner ontvangen eindgebruikers van Nefit Bosch een cashback van 75 euro. De actie loopt van 1 april tot en met 30 juni. Informatie en voorwaarden zijn te vinden op nefit-bosch. nl/airco.

Climate Airconditioners van Nefit Bosch kunnen koelen maar ook verwarmen. Alle varianten zijn com-

pleet uitgerust en draaien op het energie-efficiënte koudemiddel R32 met een bijna 70% lager broeikaseffect dan andere veelgebruikte middelen. De Climate 5000i heeft energielabel A+++ en een aantal extra’s zoals een Biofilter. Alle Nefit Bosch airconditioners kunnen worden bediend met de meegeleverde afstandsbediening en met een app (optie).

ACCU-HAAKSE SLIJPERS

Naast de bekende hoekregelkranen biedt SCHELL een buitengewoon assortiment aanraakvrije armaturen voor wastafels, keukens, douches, WC’s en urinoirs voor de aantrekkelijke inrichting van sanitaire ruimtes. Allemaal zijn ze even betrouwbaar, robuust en duurzaam. Met de bekroonde armaturen van SCHELL zorgt u voor hygiënisch drinkwater en bespaart u water. Meer informatie op www.schell.eu.

Verantwoordelijkheid voor gezondheid.

De nieuwe generatie 18 Volt accu-haakse slijpers van Metabo zijn net zo sterk als een haakse slijper met netsnoer van 1.100 Watt. De serie bestaat uit in totaal 6 nieuwe slijpers – van het instapmodel tot aan de Inox haakse slijper voor de bewerking van roestvast staal. Alle machines zijn voorzien van krachtige, borstelloze motoren en hebben een lange levensduur en weinig onderhoud nodig. Met de Metabo M-Quick-functie kunnen de schijven zonder gereedschap worden verwisseld en zijn de machines compatibel met de toebehoren van alle gangbare haakse slijpers. Door de geringe ruimte die de machines innemen, vinden professionele gebruikers dankzij de 90° draaibare accu-packs altijd een optimale werkhouding. En wie onder steeds wisselende omstandigheden werkt, kiest voor de modellen met een variabele toerentalinstelling: met behulp van een stelwiel kunnen de gebruikers het toerental exact op hun toepassing afstemmen – dit blijft dan ook onder belasting constant en zorgt voor een hoge productiviteit.

Contactloos, waterbesparend, stevig … en mooi!

Bezoek een stand vol inspiratie op de VSK2022.

Voor duurzaam. Voor jou.

Jaarbeurs Utrecht

17 t/m 20 mei 2022

Hal 7, stand B.124

Bestel hier alvast je kaarten remeha.nl/VSK

RUBRIEK ALGEMEENXXXXXXXXX RAAR?

Installatiegemak

WAT KAN ER NOG BETER?

We hebben er onze mond vol over als branche: installatiegemak. Wat houdt het nou precies in en welke slagen zijn er ondanks die continue aandacht toch nog te maken?

Sortimo bedrijfswageninrichting werd onlangs genomineerd voor de VSK Awards 2022 met haar ProClick gereedschapsriem en tassen. Volgens de jury “is dit een heel goed alternatief voor die enorme koffer die veel monteurs dag in, dag uit, mee naar zolders sjouwen, en waarvan je het merendeel van de inhoud niet gebruikt.” Kortom het werk van de vakman wordt er weer makkelijker op. Vandaar dat IZ deze expert op het gebied van installatiegemak een belletje gaf voor dit artikel. Lars Hendrikx, Sales Director, stond ons graag te woord.

Allereerst: welke vragen vanuit de markt hebben jullie ertoe aangezet om dit systeem te ontwikkelen?

“We hoorden uit de markt vaak dat onze oplossingen om bedrijfswagens in te richten er professioneel uitzagen en goed werken. Maar monteurs wilden graag

een stap verder gaan en ook een oplossing aangereikt krijgen om dat gereedschap vanuit het voertuig makkelijk op de werkplek te krijgen en er veilig en efficiënt mee te kunnen werken.”

Kan je dat verduidelijken?

“Zeker. Des te minder je heen en weer hoeft te lopen naar je bus, des te meer tijd je bespaart. Daarnaast wil een installateur graag dat er rekening wordt gehouden met ergonomie en veiligheid. Zodat je bijvoorbeeld makkelijk PV-panelen op het dak kan installeren, zonder risico’s te lopen.”

Waarin heeft die input uiteindelijk geresulteerd?

“Ons nieuwe ProClick systeem bestaat uit een gereedschapsriem, een houder en gereedschapstassen. Gereedschappen en materialen kunnen vanuit de bus in de gereedschapstassen worden gevuld. Alles wat op het werk nodig is, kan met één handbeweging vanuit de gereedschapstas aan de riem worden bevestigd. Daarvoor zijn een slimme haak en houder ontwikkeld. Het gereedschap wordt op die manier op het lichaam gedragen en ergonomisch verantwoord meegenomen naar de werkplek. De gereedschapstassen kunnen overigens ook makkelijk aan andere Sortimo Boxxen of koffers gehaakt worden.”

Als we even inzoomen,

waaruit bestaat het installatiegemak dan bij de toepassing van jullie oplossing?

“Ik denk dat het kernwoord ‘overzichtelijkheid’ is. Als je alles op een overzichtelijke manier in het voertuig organiseert, heeft dat een gigantische doorwerking. Het werkt bovendien de veiligheid in de hand en je bent productiever.”

Zie je diezelfde behoefte ook branchebreed?

“Ja, zeker sinds de economie de laatste jaren weer fors is aangetrokken en we met een chronisch gebrek aan vakmensen kampen. Ik merk dat bedrijven zuiniger worden op hun personeel. Ze willen graag dat hun monteurs veilig verschillende soorten klussen kunnen uitvoeren op een dag en ze zo productief mogelijk houden. Voor de werknemer zelf zijn professionele hulpmiddelen trouwens

weer een stukje erkenning. Zo van ‘zie je hoeveel moeite ze voor me doen. Er wordt aan me gedacht als vakman’.”

Welke doorontwikkelingen zijn er nog mogelijk bij het ProClick systeem?

“We kunnen onder andere nog de samenwerking met andere partijen intensiveren, zodat hun gereedschapskoffers eenvoudig kunnen worden vastgeklikt aan onze gereedschapsriemen.”

En welke verdere ontwikkelingen verwacht jij nog branchebreed op het gebied van installatiegemak?

“Meer Plug & Play oplossingen, meer rekening houden met modulaire oplossingen van systemen, een schepje er bovenop qua veiligheid... De focus ligt nu vooral bij werkplezier en veiligheid voor de medewerkers en productiviteitsverhoging.”

Rendementsverliezen warmtepompen voorkomen

Je leert het tijdens de VSK-beurs

Nederland heeft de ambitie en plannen om vanaf 2050 volledig duurzaam invulling te geven aan de energiebehoeften van alle mensen en bedrijven. Een ingrijpende transitie, die nog groter is dan het aanleggen van de gasinfrastructuur in de jaren zestig. Hoe deze duurzame energievoorziening precies wordt gerealiseerd is nog afhankelijk van technische innovaties en kostenontwikkelingen.

De komende decennia gaan warmtepompen alvast een deel van die duurzame ambitie invullen, vanwege de bewezen technologie en het mogelijk aantrekkelijke rendement. Mogelijk, omdat een verkeerd advies, slechte installatie en lucht en vuil net als bij CV- en koelinstallaties rendementsverliezen kunnen veroorzaken. Bij sommige projecten zijn de beoogde resultaten daardoor tegengevallen.

Spirotech is al meer dan 50 jaar gespecialiseerd in het ontwerpen en leveren van innovatieve oplossingen voor vloeistofconditionering in verwarmings- en koelinstallaties. Tijdens de VSK installatiebeurs in de Jaarbeurs in Utrecht krijg je op de Spirotech stand uitleg over het belang van een goede systeemwaterkwaliteit. Tijdens live demonstraties kan je zien wat de invloed van lucht en vuil is op een installatie. Ook kan je zien hoe goede lucht- en vuilafscheiding problemen in HVAC systemen kunnen voorkomen.

De VSK loopt van 17 tot en met 20 mei 2022, je vindt Spirotech in hal 7, standnummer D023. www.spirotech.com

SpiroTrap MB3 Vuilafscheider

SpiroVent RV2 Luchtafscheider

SpiroTop Snelontluchter

GUUS BLIEF TOCH THUUS…

De laatste keer dat ik een beurs bezocht was kort voor de eerste lockdown in 2020. Het bezoekersaantal lag dramatisch laag. De gemiddelde standhouder stond verveeld op zijn smartphone te kijken, zonder oog te hebben voor de enkele bezoeker die voorbij liep. Dat gedrag was eender toen de beurzen in het pre-corona tijdperk nog beter liepen. Een gemiste kans, want misschien heeft een standhouder wel iets zinvols te bieden aan bezoekers. Alleen, als je het aan zijn ronddwalende ogen overlaat, kijkt die maar al te graag weg. Want hij zit niet te wachten op een commercieel praatje. Dat is die andere doodzonde tijdens een beurs: gelijk proberen iemand iets te verkopen.

Zelfs niet als een heel goed geïnstrueerd lid van de standbemanning bezoekers met de juiste set aan vragen naar binnen weet te ‘lokken’. Als dit trouwens al lukt, heeft het bedrijf zich blijkbaar behoorlijk goed voorbereid op de beurs. De successen volgen doorgaans na de beurs. En normaliter heb je maar twee weken de tijd om na afloop te ‘oogsten’. Dus alle reden om een beursdeelname serieus te nemen en je er als bedrijf goed op voor te bereiden. Goed voorbereiden geldt ook als je een beurs gaat bezoe-

ken. Zorg dat je weet welke nieuwe snufjes je wilt zien. Bij wie en waar op de beurs die te vinden zijn. Kijk daarvoor in relevante vakbladen en op de website van de beursorganisatie die doorgaans voorafgaand aan een beurs hierover publiceren.

Want anders is een dagje beursbezoek toch niet veel meer dan een dagje uit in de grote stad. Net zoals ik bezoekers van een tuinbouwvakbeurs hoorde zeggen: ‘moeders denkt dat we hier heul d’n dag benne, moar ze hoeft net te wiet’n da’ we meer tied nem’n veur t koekeloeren bie de wilde wieven.’ Als je niet weet wat je doet of zoekt op een beurs, maak er dan een leuke dag uit van of: ‘blief thuus’.

Willem de Vries is Managing Partner van STEM Industrial Marketing Centre. Het kenniscentrum op het gebied van marketing voor technische B2B bedrijven: www.stem-imc.com. Hij organiseert gratis inspiratiesessies voor beursgangers.

ALGEMEEN COLOFON

[ISSN:1872_6607)

OPLAGE: 8.000 EXEMPLAREN

INSTALLATEURSZAKEN Maandelijks verschijnend praktijkblad voor de W-installateur met oog voor techniek én bedrijfsvoering op het gebied van o.a. verwarmen, koelen, ventilatie, airconditioning, sanitair, energie, gereedschap, materialen, regeltechniek en domotica

Uitgave: Merlijn Plus BV

Zuidkade 174

2741 JJ, Waddinxveen

T: 0182 631717

E: info@merlijnplus.nl

Redactie: Frank Stouthart (hoofdredacteur)

Wietse Buma

E: redactie@merlijnplus.nl

Vormgeving en DTP: Yolanda van der Neut

Vaste medewerkers: Ton Meijer (cartoon), ISSO, Willem de Vries, Rogafa, Nederlandse verwarmingsindustrie, Dick en Tim Visser en Wij Techniek

Advertenties: Ruud Struijk

T: 0182 631717

E: r.struijk@merlijnplus.nl

Druk: Veldhuis Media BV, Raalte

Abonnementen:

Benelux €18,40, buitenland €23,40 per jaar, excl. BTW. Abonnementen lopen door tenzij 1 maand voor het einde van de abonnementsperiode via e-mail (info@merlijnplus.nl) is opgezegd. Wijzigingen kunnen worden doorgegeven via: installateurszaken.nl/wijzigingen-toezending-iz

© Merlijn Plus BV, 2022

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt op welke wijze ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Publicaties geschieden uitsluitend onder verantwoording van de auteurs. Alle daarin vervatte informatie is zorgvuldig gecontroleerd. De auteurs en uitgever aanvaarden echter geen verantwoordelijkheid voor de gevolgen van eventuele onjuistheden.