IZ maart 2022

IN 3 STAPPEN NAAR CO2NEUTRAAL

Een CO2-neutrale leefomgeving wordt ingevuld met 3 duurzaamheidsstappen: Verwarmen met aardgas, hybride verwarmen en all-electric warmteoplossingen.

Graag denken we met u na over welke stap in uw situatie het meest geschikt is.

Altijd up-to-date via de Intergas Academy

UPGRADE JOUW PRODUCTKENNIS

Scan de QR-code en volg onze gratis online trainingen

De wereld van duurzame warmte verandert snel. Intergas loopt voorop als het gaat om innovaties. Daarom vinden wij het belangrijk dat jij als installateur op de hoogte bent van de laatste ontwikkelingen en de nieuwste producten. Met ons E-learning programma kun jij waar en wanneer het jou uit komt onze gratis online trainingen volgen. Scan de QR-code en ontdek wat het online Xpert programma jou te bieden heeft!

www.intergasxpert.nl/gratis-online-training

AIRCO? WIJ GEVEN ROEL EEN EXTRA DUWTJE IN DE RUG!

Jou ook? Maak net als Roel gebruik van Team Aircovent-Wasco. Wij duwen jouw aircoproject vooruit, zodat je in volle vaart je werk kan doen. Voor, tijdens én na je project: samen maken we jou nóg succesvoller!

Voor elke airco-uitdaging kun je terecht bij onze ervaren specialisten. Advies, offerte of een airco-opleiding? Wij helpen je! Doe je voordeel met ons hoogwaardige productassortiment, logistieke mogelijkheden, slimme diensten en apps. Met 35 vestigingen zijn we altijd dichtbij, ook voor je koelgassen! aircovent.nl wasco.nl/airco

Coens trots:

‘Nog lager geluidniveau door zoneren op toe- en afvoer.’

Alles elektrisch

We lijken steeds meer af te stevenen op een all electric samenleving, waarin een belangrijke rol is weggelegd voor bijvoorbeeld zonnepanelen, windmolens, warmtepompen en zonneboilers. Verschillende technologieën zijn inmiddels al zo goed als ingeburgerd. Toch blijven er nog vraagtekens boven de markt hangen, die vooral het stroomgebruik zelf betreffen. Zo is het elektriciteitsnet al regelmatig overbelast. Bovendien is er niet altijd duurzaam opgewekte energie voorhanden, bijvoorbeeld op bewolkte, windloze dagen. En opslag biedt nog geen oplossing omdat de huidige accu’s geen elektriciteit kun-

nen bufferen voor langere periodes. Ondertussen moet de elektriciteitsrekening wel betaalbaar blijven, wat juist weer problematisch is in tijden van schaarste. All electric zal de gemoederen dus nog wel even bezighouden. Gaat ieder huishouden op termijn over op all electric? Krijgen andere veelbelovende alternatieven nog een significante rol? Welke nieuwe technologieën kunnen we nog verwachten? Een samenleving die grotendeels all electric is lijkt nu de meeste potentie te hebben, maar zo vanzelfsprekend is dit allemaal ook weer niet. We blijven de ontwikkelingen nauwlettend voor u volgen.

installatietijd en dus geld besparen? werk met Push snelkoppelingen

COMAP biedt met zijn MultiSkin-gamma meerdere meerlagenoplossingen voor toepassingen in watercircuits. De MultiSkin koppelingen en meerlagenbuizen voor watercircuits zijn bijzonder geschikt voor alle sanitaire en verwarmingsinstallaties, zowel nieuwbouw als renovatie.

Zo vanzelfsprekend is all electric nog niet

De nieuwe EduComfort 1000 Een verademing in schoolventilatie

Deze nieuwe schoolventilatie-unit is het resultaat van ruim 5 jaar ervaring in het toepassen van decentrale schoolventilatie. De EduComfort 1000 is de eerste decentrale unit ‘in het zicht’ die voorzien kan worden van koeling én verwarming. Zo creëert u het gehele jaar een gezond binnenklimaat.

Voldoet aan Programma van Eisen Frisse Scholen klasse B

Installatiegeluid maximaal 33 dB(A)

Verwarmen en koelen in één compacte decentrale unit

Optimale luchtstroom middels hoog inducerende JET-nozzles

18 ENERGIEPOSITIEF

Vorig jaar kwam Ballast Nedam Development met ‘een eigen Bouwbesluit’. De eisen die daarin waren opgenomen, lagen beduidend hoger dan wat gangbaar is. Nu is het tijd voor de volgende stap, vindt de ontwikkelaar. Het doel: een schaalbare woning in de markt zetten die energiepositief is, een comfortabel en gezond binnenklimaat heeft en gemaakt wordt van biobased materialen.

20 IR-VERWARMING

Er zijn diverse tools in de gereedschapskist om gebouwen aardgasvrij te verwarmen. De meeste bekende zijn warmte­

INDIVIDUELE CV-INSTALLATIES

ISSO heeft de kennis in ISSO-kleintje Individuele centrale verwarmingsinstallaties in woningen een update gegeven. De kennis biedt professionals hulp bij het installeren en onderhouden van cv-installaties. Ook voor advisering in cv-installaties is deze kennis geschikt. Toen de publicatie verscheen, in 2006, bepaalden alleen nog gasgestookte cv-ketels en aansluitingen op de stadsverwarming de eisen voor cv-installaties. De komst van de warmtepomp heeft die eisen veranderd. In combinatie met bouwkundige verbeteringen aan woningen, zoals betere isolatie en kierdichting, heeft dat gezorgd voor heel anders functionerende cv-systemen. Voldoende aanleiding voor ISSO om de kennis te updaten. Een andere reden daarvoor, waren nieuwe of aangepaste wetgeving en kwaliteitseisen.

Na de update van de kennis is het Kleintje weer in lijn met de verduurzamingsslag. Het zwaartepunt van dit vernieuwde Kleintje ligt bij de installaties achter de opwekker. Andere onderwerpen die in dit nieuwe Kleintje heeft ISSO ook het regelen van het klimaat per ruimte beschreven. Met moderne thermostaatknoppen en zoneregelaars is het comfort voor bewoners en werknemers flink te vergroten. De vraag naar apart te regelen ruimtes groeit. ISSO-kleintje Individuele centrale verwarmingsinstallaties in woningen is te vinden in ISSO Open.

pompen en stadswarmte. Er is echter ook een andere mogelijkheid die aandacht verdient: infrarood verwarming.

22 DRIJVEND CLUBHUIS

In de Tweede Haven te Scheveningen ligt sinds kort een drijvend clubhuis. Het nieuwe onderkomen van de lokale Jachtclub sluit architectonisch goed aan bij de omgeving en zit bordenvol duurzame techniek. Het absolute hoogtepunt vormt de warmtepomp die zijn thermische energie onttrekt aan zeewater.

32 VINDINGRIJK

In Eindhoven en Helmond loopt een bijzonder pilotproject. Twee woningcorporaties verwarmen 6 huizen met behulp van warmte uit gevels en een 4 tot 6 kW warmtepomp. Het nieuwe concept is ontwikkeld door TNO, AkzoNobel en Emergo.

AI GEDREVEN HYBRIDE WARMTEPOMP

De Nederlandse startup Quatt heeft de ambitie om de komende tien jaar één miljoen Nederlandse woningen te verduurzamen met een door kunstmatige intelligentie (AI) gedreven hybride warmtepomp. Hiervoor heeft het bedrijf €265.000 aan financiering opgehaald. Opvallend is dat Quatt de hybride warmtepomp direct online aan de consument gaat aanbieden.

De broers Bas en Marijn Flipse, oprichters van de startup: “De hybride warmtepomp bestaat al enige tijd, maar is de afgelopen jaren nauwelijks doorontwikkeld. En dat heeft alles te maken met de markt en de leveringsketen, die innovatie in de weg staat,” aldus Bas. “Wanneer niemand een substantieel deel van de leveringsketen beheerst en de productontwikkeling ver van de eindgebruiker staat, is innovatie het kind van de rekening. Traditionele partijen blijven dan gewoon doen waar ze goed in zijn: importeren, verkopen of installeren.”

En dus namen de broers met startup Quatt het heft in eigen handen door het concept van de hybride warmtepomp verder te ontwikkelen, te innoveren en deze direct online aan de consument aan te bieden.

De belangrijkste innovatie bij de nieuwe hybride warm tepomp van Quatt zit in de regeltechniek voor efficiënte inzet en lagere energiekosten voor de consument. Marijn legt uit: “Bij het toepassen van een hybride warmtepomp ontstaat een complex aansturingsprobleem. Ieder huis is verschillend, qua volume, isolatie en verwarmingstype. Daarnaast heb je te maken met twee verwarmingsbron nen: de warmtepomp en de cv-ketel. In principe wil je de warmtepomp zoveel mogelijk gebruiken, maar de efficiëntie van de warmtepomp is niet constant en wordt lager naarmate de buitentemperatuur daalt. Ook werkt een warmtepomp op relatief lage temperaturen. Er zijn dus momenten waarop het voordeliger of noodzakelijk

AQUATHERMIE ALS WARMTEBRON

In Helmond ontwikkelt warmtebedrijf Ennatuurlijk de grootste toepassing van aquathermie als warmtebron in de Benelux. Het bestaande warmtenet is er één van de eerste generatie, dus nog volledig gasgestookt. Het draait nu nog op twee stoomen gasturbines (STEG’s), waarin bij verbranding van gas, elektriciteit wordt opgewekt. Rob Verhappen, key accountmanager bij

wordt om de cv-ketel toch even aan te zetten. Tot slot heb je ook nog eens te maken met externe factoren, zoals fluctuerende elektriciteitsprijzen en natuurlijk het weer. Je wilt dus dat jouw warmtepomp hier allemaal rekening mee houdt, zodat deze vaker en efficiënter wordt ingezet, bijvoorbeeld wanneer de elektriciteitsprijzen laag zijn.”

Quatt denkt een adequate oplossing te bieden voor dit regelprobleem met een op Artificial Intelligence en Machine Learning gebaseerd aansturingssysteem. Hierdoor wordt de inzet van de hybride warmtepomp verhoogd, wat kan leiden tot een additionele kostenbesparing van tot ongeveer 20% ten opzichte van traditionele hybride warmtepompen, denken de mannen van Quatt. Ten slotte worden de hybride warmtepompen van Quatt direct aan de consument geleverd, waardoor de huidige lange leveringsketens via fabrikant naar installateur naar de woning achterwege blijft. Dit resulteert in een prijs die gemiddeld 30-50% lager ligt dan die van traditionele hybride warmtepompen, aldus de startup.

Inmiddels zijn er bij Quatt in de afgelopen maand ruim 100 pre-orders voor de hybride warmtepompen ge

Ennatuurlijk: “We gaan de gasturbines voorlopig wel behouden, maar dat zal in de toekomst alleen zijn voor piekmomenten of storingen. Het aardgas hiervoor zal dan op termijn vervangen moeten worden door bijvoorbeeld biogas of waterstof. Andere innovatieve bronnen, zoals aquathermie of lokale warmte uit de industrie, hebben in Helmond de échte toekomst.”

Ennatuurlijk onderzoekt

momenteel de mogelijkheid om warmte uit het oppervlaktewater van de Zuid-Willemsvaart te halen. Met aquathermie slaat een warmte/koudeopslag (WKO) in de zomer warmte uit het water op in de bodem, om die in de winter te kunnen gebruiken. Hoewel de technologie niet meer helemaal nieuw is, is het in de Benelux nog niet zo groot toegepast als Ennatuurlijk het wil gaan doen. “Aquathermie heeft veel voordelen”, aldus Rob Verhappen. “Het

gebruikt bijvoorbeeld relatief weinig stroom om de warmte te onttrekken, en het heeft ecologisch weinig impact.” Volgens hem kan een goede toepassing van alléén aquathermie al 50 procent CO2-reductie betekenen voor de warmtevraag in Helmond. “De benodigde elektriciteit willen we graag zo veel mogelijk duurzaam opwekken. En het is niet de enige bron die we voor de toekomst voor ogen hebben.”

Installatiebedrijf in de verkoop

Techniek Nederland heeft installatiebedrijfkopen.nl gelanceerd. Het online platform is bedoeld om kopers en verkopers van installatiebedrijven bij elkaar te brengen. Hiermee gaat een lang gekoesterde wens van veel leden van de koepelorganisatie in vervulling. Veel bedrijven waarvan de eigenaar hoopt dat het bedrijf wordt voortgezet na zijn vertrek hebben geen directe opvolger in het vizier. Aan de andere kant zijn veel bedrijven op zoek naar uitbreiding of zijn ambitieuze ondernemers op zoek naar een bedrijf om over te nemen.

Laurens de Vrijer, Teamleider Techniek Nederland Advies, verwacht dat installatiebedrijfkopen.nl dé marktplaats wordt voor matchmaking in de technieksector. “Niet iedere ondernemer die wil stoppen heeft in zijn of haar directe omgeving een overnamekandidaat. In zo’n geval is deze website een uitkomst. Bovendien kunnen ondernemers die op zoek zijn naar groeikansen zich hiermee oriënteren. Ze zien voortaan in één oogopslag of er overnamemogelijkheden zijn.”

Op het nieuwe online-platform blijven de gegevens 100% anoniem. De Vrijer: “Het systeem gaat vertrouwelijk om met de informatie. In de advertentie zijn de bedrijfsnaam en de

adresgegevens niet te zien.”

Leden van Techniek Nederland kunnen op installatiebedrijfkopen.nl gratis een advertentie plaatsen. Niet-leden kunnen ook tegen betaling een advertentie voor te koop gevraagd plaatsen. De brancheorganisatie faciliteert het nieuwe platform, maar is niet inhoudelijk betrokken bij de onderhandelingen of het sluiten van een deal.

POMPEN

HVAC Luchtgordijnen zijn functioneel en onzichtbaar.

Dit is één van de innovatieve oplossingen met luchtgordijnen door HVAC Nederland. Kijk voor meer informatie op de website.

HVAC levert de oplossing!

“Het is oud materiaal, maar met beleid zijn deze pompen nog op te knappen en te gebruiken”, zegt Jaap Schut trots. De oud-installateur heeft door de jaren heen een indrukwekkende collectie historisch gereedschap en oude installaties opgebouwd. Alles staat nu nog opgesteld in een loods, maar het plan is om uiteindelijk een museum voor installatietechniek te openen in Naaldwijk. De foto links toont de zuigerstangen van handpompen. Sommige zijn uitgevoerd met metalen zuigers, andere met houten exemplaren. De metalen zuigers hebben leren kleppen. Als de pomp in bedrijf was, werden ze beurtelings verhit of afgekoeld. Daardoor sleten ze, tijdige vervanging was dus een must. Ook de houten zuigerstangen werden bekleed met klepleer. En strangen vlas trouwens. Door middel van pompstangen kon men de houten klep onder uit het pomphuis halen. Evenals met de metalen exemplaren was tijdige vervanging van het leer én vlas een noodzaak. Op de foto rechts is een complete handpomp te zien, die als waterpomp werd geplaatst boven het aanrecht in de keuken. Daarnaast staat een vitrinekast met losse kleppen en zuigers. Hoe oud het zoal is? Schut vindt het moeilijk in te schatten. “De houten onderdelen zouden wel eens 250 jaar oud kunnen zijn. De gietijzeren onderdelen zijn van meer recente datum, ik schat zo van rond 1930.”

KIES EEN WARMTEPOMP ALS JOUW MAATPAK

Start je met nieuwbouw of wil je een bestaand huis of gebouw vergaand verduurzamen; de warmtepomp is onmisbaar! De kunst is om de best passende warmtepomp te selecteren. Die keuze is van veel factoren afhankelijk. Je budget is een factor, maar veel belangrijker zijn het comfort dat je verwacht en de ruimte die beschikbaar is om de installatie te plaatsen. De warmtepomp die jij kiest, moet passen als een maatpak.

Met duurzaam opgewekte elektriciteit en een zeer efficiënte warmtepomp kunnen we al onze woningen en gebouwen vergaand verduurzamen. De afgelopen jaren hebben de fabrikanten grote stappen gezet om voor uiteenlopende situaties de juiste toestellen te ontwikkelen. Samen met andere collega’s werken we ook nu nog continu aan nieuwe toestellen. Het resultaat is een brede lijn elektrische warmtepompen met ingebouwde boiler of extern voorraadvat.

Warmtepompen met monoblok of split-unit, die hun duurzame energie uit de buitenlucht halen, maar ook grondgebonden toestellen, aangesloten op een bodembron. Je eerste selectie is altijd een keuze voor een all-electric warmtepomp met buitenlucht of bodem als bron. Maar

ook na die keuze zijn er meerdere toestellen die passen. Kies je voor een bodemgebonden systeem, zorg dan ook dat je een specialist inhuurt voor het boren van de bron. Minstens zo belangrijk is een zorgvuldige selectie van het afgiftesysteem; kies je voor vloerverwarming en -koeling of selecteer je convectoren?

Ook dit jaar verschijnen nog vele, nieuwe modellen op de markt. Kom daarom langs op de VSK, waar de leden van de Nederlandse Verwarmingsindustrie al die verschillende types kunnen laten zien. Uiteindelijk gaat het erom dat je het beste maatpak aangemeten krijgt dat in de markt beschikbaar is.

Jasper Serlie, Segment manager New Build bij Remeha Namens de sectie Warmteopwekkers van de Nederlandse Verwarmingsindustrie

Woning op waterstof moet draagvlak creëren voor aardgasvrij gasnet

Sinds deze week stroomt er waterstof naar een woning in het Zuid-Hollandse Stad aan ’t Haringvliet. In dit zogenaamde Inspiratiehuis, midden in een woonwijk, kunnen de inwoners bekijken hoe een woning met waterstof wordt verwarmd. In het project Stad Aardgasvrij werkt Stedin samen met onder meer de gemeente Goeree-Overflakkee en inwoners van Stad aan ‘t Haringvliet om in 2025 volledig aardgasvrij te zijn. Voorwaarde is dat minimaal 70% van de inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties in Stad aan ’t Haringvliet al in 2025 van het aardgas af wil. Daarom volgt er later dit jaar vanuit Stad Aardgasvrij een draagvlakmeting onder de inwoners en ondernemers in het dorp.

Stad Aardgasvrij is voor Stedin een belangrijk demonstratieproject. In dit project werkt Stedin onder andere samen met de gemeente GoereeOverflakkee, Remeha, GasTerra en Nefit-Bosch die de waterstof cv-ketels leveren, energieconsultant DNV, installateur Kievit

Warmte en woningcorporatie

Oost West Wonen die de

gesteld. Met de lokale brandweer, DCMR en de Veiligheidsregio RotterdamRijnmond zijn alle vereisten op het gebied van veiligheid geborgd.

Aangezien er nog geen waterstof via het bestaande aardgasnet beschikbaar is, wordt voor de ombouwproef in Stad aan ’t Haringvliet waterstof gebruikt die is opgeslagen in een container. Vanuit de waterstofcontainer gaat de waterstof via de bestaande gasleiding onder de grond naar het Inspiratiehuis.

In de ombouw naar waterstof is de gasleiding zorgvuldig gecontroleerd op lekdichtheid. Door de leiding eerst te spoelen en te beproeven met stikstof en vervolgens met waterstof, is vastgesteld dat de leidingen lekdicht zijn. In het Inspiratiehuis hangen drie waterstof cv-ketels. Deze ketels zijn geïnstalleerd op de eerste verdieping in een van de kamers en uitgebreid getest. De komende twee maanden wordt de woning verwarmd met waterstof.

Vóór 2030 verwacht Stedin niet dat waterstof een grote rol gaat spelen in de gebouwde omgeving, maar wel een belangrijke. Om na 2030 waterstof als volwaardig alternatief in te kunnen zetten is het daarom belangrijk om

NIEUW DISTRIBUTIECENTRUM WASCO

Wasco groeit verder met een nieuw distributiecentrum van 37.000m2 in Deventer. “We groeien mee met de markt. Op het moment is er een gebrek aan ruimte en dit lossen we op door een nieuw distributiecentrum te huren dat twee keer zo groot is als wat we nu hebben in Twello”, aldus Herold van den Belt, algemeen directeur van Wasco.

Het distributiecentrum, dat naar verwachting medio 2023 opgeleverd zal worden, gaat bijdragen aan een verdere optimalisatie van de logistieke- en bedrijfsprocessen. Daarnaast kan Wasco het assortiment verder uitbreiden dankzij de extra vierkante meters die erbij komen. Het distributiecentrum zal duurzaam gebouwd worden volgens de BREEAM Very Good norm.

Het nieuwe distributiecentrum gaat de huidige locatie in Twello volledig vervangen. Een deel van het assortiment uit Apeldoorn verhuist ook naar de nieuwe locatie.

doen en te ontdekken welke rol waterstof kan krijgen. Innoveren en experimenteren.

Daikin neemt Experience Center in gebruik

Daikin Nederland heeft onlangs haar eerste Daikin Experience Center geopend, waar geïnteresseerden innovaties op het gebied van airconditioning, warmtepompen en luchtventilatie kunnen zien, horen en ervaren. Ook vindt vanuit dit multifunctionele gebouw kennisoverdracht en praktijktraining plaats. Sinds september vorig jaar zijn er al 800 monteurs getraind. Het Experience Center is gelegen in Breukelen, langs

de A2 tussen Utrecht en Amsterdam. Bezoekers kunnen in de stijlkamers ontdekken hoe de producten thuis, in een hotel of winkel eruit kunnen zien. Ze kunnen luisteren naar het geluid van een buitendeel en vinden er de complete portfolio voor comfort, verduurzaming en ventilatie van woningen, kantoren, winkels en grote gebouwen.

RUBRIEK VAKWERK

Renoveren

EEN LAMBORGHINI IN JE APPARTEMENT

Eens in de zoveel tijd bellen we Martin Duitscher op. Vijf jaar geleden waagde hij de overstap van een vaste baan naar een onzeker bestaan als ZZP’er. Hij is er nog steeds laaiend enthousiast over, mede omdat hij de mooiste projecten zomaar in zijn schoot geworpen krijgt.

Als we Martin bellen, blijken hij, zijn vrouw en dochter corona te hebben opgelopen. Maar de geboren optimist weet van de nood een deugd te maken. “Ik kan gelukkig nog thuis werken. Dat komt goed uit, omdat ik zo eindelijk eens een lange termijn onderhoudsplanning kan maken.”

Vrijheid en variatie

Zo’n 5 jaar geleden waagde de installateur de overstap. Na jarenlang in vaste dienst te zijn geweest, wilde hij meer vrijheid en variatie in zijn werk. Martin begon voor zichzelf. Dat bleek een gouden greep te zijn. Niet alleen hervond hij zijn plezier in het werk, ook hield hij er onder de streep meer aan over dan vroeger toen hij nog in vaste dienst was.

Specialismen

De 44-jarige doet veel verwarmingsklussen. “Nieuwe cv-ketels installeren, klanten helpen bij de overstap op een warmtepomp, storingen en dergelijke.” Daarnaast werkt hij onder andere intensief samen met een tegelzetter, waarbij ze gezamenlijk badkamers aanpakken.

Cv-ketels

Het overgrote deel van de klanten kiest bij vervanging nog steeds voor een nieuwe cv-ketel. Martin: “Er is geen directe noodzaak om op een duurzaam alternatief over te stappen en het is financieel aantrekkelijker. Zet je er bijvoorbeeld een warmtepomp neer, dan zijn er al snel flankerende maatregelen nodig wat een hoop poespas en extra kosten met zich meebrengt. En wat dat laatste betreft: ook de elektriciteitsrekening kan flink gaan oplopen.”

Waterstof

Martin zelf zet liever zijn kaarten op waterstof. “Waterstofketels zijn compacter dan warmtepompen, ze kunnen gebruik maken van de bestaande gasinfrastructuur en ze zorgen niet voor overbelasting van het elektriciteitsnet.”

Toekomst

Hij is erg benieuwd hoe de markt voor duurzame oplossingen zich verder gaat ontwikkelen. Wat hemzelf betreft: “ik laat het allemaal maar op me afkomen. Spring in op trends als de vraag stijgt. Zo kijk ik ook tegen mijn bedrijf aan. Misschien heb ik over een aantal jaar 10 man personeel in dienst, misschien ben ik nog eenpitter. Ik zie het wel.”

Project

Over werk heeft hij in ieder geval niet te klagen. Recentelijk leverde hij nog een fraai project op in De Wilp, randje Groningen. “Het ging om een voormalige bedrijfskantine die de fabrikant wilde omturnen tot drie appartementen voor

Met deze rubriek willen we alle vakmensen in het zonnetje zetten. Om de maand laten we staaltjes onvervalst vakwerk zien, ingezonden door onze lezers.

buitenlands personeel.”

Make-over

Het gebouw is eerst gestript en van onderaf aan weer opgebouwd. Om de energievraag te beperken kregen de gevels en het plafond een fiks isolatiepakket. Daarmee was het gebouw ook warmtepompready. In de technische ruimtes vlak na de entree van de appartementen staan drie binnenunits van luchtgebonden warmtepompen. De buitenunits zijn aan de gevel bevestigd met een zelf gefabriceerde beschermkast.

LT-radiatoren

Voor de warmteafgifte kwam Duitscher al snel uit op LT-radiatoren. “De vloer is deels van hout, deels van andere materialen. Vloerverwarming aanbrengen zou technisch uitdagend zijn en te veel kosten met zich meebrengen.”

Sanitair

Ook in de badkamer hangt een LTradiator. “Voor de rest zijn het allemaal standaardoplossingen, zoals thermostatische mengkranen en een inloopdouche met wanden.” De Lamborghini warmtepomp heeft een ingebouwd buffervat met plaatwisselaar. Hier kan 100 l in, zodat de warmtapwaterproductie veilig is gesteld.

‘Keep it simple’

“De opdracht was ‘keep it simple’. Daarom hebben we geen dure technische hoogstandjes uitgehaald, maar gewerkt met bekende en betrouwbare oplossingen. Toch gaat een dergelijk project nooit vervelen, omdat je een complete verbouwing doet en dan met trots kan kijken naar het eindresultaat.”

OOK ‘VAN GAS LOS’ DRAAGT BIJ AAN EEN GEZOND BINNENKLIMAAT

Vanwege de energietransitie moeten we met zijn allen van het aardgas af. Het kabinet wil tegen 2050 alle zeven miljoen woningen volledig aardgas vrij maken, waarvan 1,5 miljoen tegen 2030. Sinds drie jaar moeten alle nieuwbouwwoningen zonder gasaansluiting worden opgeleverd.

Grootse plannen, echter uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt dat woningeigenaren niet erg enthousiast zijn. Aardgasvrij wonen is namelijk niet alleen een kwestie van willen, maar ook van kúnnen. Hoge kosten, onzekerheid over nieuwe technologieën, politieke veranderingen, een gebrek aan voorlichting én gebrek aan technische capaciteit zorgen voor de nodige twijfel. Het laatste jaar wordt de transitie natuurlijk wel geholpen met de hard oplopende gas- en olieprijzen.

Waar in de nieuwbouw wordt gekozen voor de klassieke warmtepomp al of niet met aardwarmte, zijn dit zeer kostbare installaties voor de bestaande bouw. Steeds meer wordt hier gekozen voor de hybride oplossing (gasketel in combinatie met warmtepomp), en ook steeds vaker wordt dit gecombineerd met warmteterugwinning uit de afvoer van de vervuilde ventilatielucht. Bijkomend voordeel van

dit proces is dat we steeds meer aandacht krijgen voor het binnenklimaat. Niet alleen qua comfort, lage temperatuurverwarming en vloerverwarming, maar ook wat betreft de gezonde binnenlucht.

Nu heeft Binnenklimaat Nederland met een aantal partners het platform gezondbinnen.nl in het leven geroepen. En hoe mooi is het als een hypotheekverstrekker een korting op de hypotheekrente verstrekt als de huiseigenaar het binnenklimaat van zijn woning wil verbeteren. Van gas los (of all electric zoals zovelen het noemen) moet je dus veel breder zien. Het is niet alleen het bijdragen aan het klimaatakkoord, maar biedt ook de mogelijkheid om een gezonder binnenklimaat te realiseren in iedere woning.

Voldoet uw drukmeter aan de Gasketelwet?

Vanaf 2023 dient iedereen die aan gastoestellen werkt te voldoen aan de CO-certificering (gasketelwet). Hierbij worden eisen gesteld aan de gebruikte meetapparatuur, waaronder de rookgasanalyser én gasdrukmeter.

Voor gasdrukmeting en trekmeting dient het toestel te voldoen aan de NEN-EN 50379 deel 2. Voor bepaling van lekdichtheid tevens aan de NPR3378. Daarnaast moet het toestel beschikken over een actueel kalibratiecertificaat.

EURO-INDEX biedt diverse oplossingen, zoals de BLAUWE LIJN® S2601, S4601 ST en een bijpassend Afpersset. Ga naar euro-index.nl/gasketelwet voor meer informatie of bel 010-2 888 000 voor deskundig advies.

Bezoek ons tijdens de VSK van 17 t/m 20 mei in de Jaarbeurs. Kijk op onze website voor Gratis E-Tickets.

Wouter Wijma Voorzitter Binnenklimaat Nederland

Energiepositief

GEBIEDSONTWIKKELAAR WIL NIEUWE STANDAARD ZETTEN

Vorig jaar kwam Ballast Nedam Development met ‘een eigen Bouwbesluit’. De eisen die daarin waren opgenomen, lagen beduidend hoger dan wat gangbaar is.

Nu is het tijd voor de volgende stap, vindt de ontwikkelaar. Het doel: een schaalbare woning in de markt zetten die energiepositief is, een comfortabel en gezond binnenklimaat heeft en gemaakt wordt van biobased materialen. Ze hebben al wel een naam, maar nog geen concept. Slechts de randvoorwaarden waaraan de woning dient te voldoen, staan op papier. Ballast Nedam Development wil samen met de markt een ‘Natuurhuis’ ontwikkelen en heeft daarom een prijsvraag uitgeschreven. Het aantal inzendingen is overweldigend, vertelt Rosa Bos, Projectontwikkelaar bij Ballast Nedam Development. “We zitten nu rond de 70”, vertelt ze op moment van schrijven.

Markt

Daar zitten conceptaanbieders en consortia tussen en combinaties van architecten met leveranciers, aannemers en adviseurs. Blijkbaar ziet de markt wel brood in het nieuw te ontwikkelen energiepositieve en binnenklimaatvriendelijke huis van biobased materialen.

Randvoorwaarden

Wat houden die randvoorwaarden nu

precies in? “Met energiepositief bedoelen we in feite een nul-op-de-meter woning, die zelf 10% extra energie produceert. Een comfortabel en gezond binnenklimaat hebben we niet verder gespecificeerd in de uitvraag. We zijn vooral benieuwd naar de oplossingen waar de deelnemers mee komen. Uiteraard geldt wel de minimale ondergrens van ons eigen geformuleerde ‘Besluit’. Biobased, betekent dat er zoveel mogelijk gebruik gemaakt gaat worden van hergroeibare, natuurlijke materialen. Dan kan je denken aan hout, vlas, stro, kalk-hennep blokken, maar ook bijvoorbeeld schimmels of paprikastengels zijn tegenwoordig inzetbaar als natuurlijke isolatie of wandafwerking.”

Dampopen

De biobased alternatieven moeten de gangbare constructies van staal en beton gaan vervangen. Dat heeft verregaande consequenties voor de installatietechniek. Zo worden woningen dampopen en kan je niet zomaar meer een vloerverwarming instorten. Ook

zal de installateur zijn materialenkennis moeten verbreden, maar daarover straks meer.

Low-tech

Ballast Nedam Development staat een low-tech benadering voor: vraagstukken die betrekking hebben op het binnenklimaat en de energiehuishouding worden bij voorkeur met passieve bouwkundige maatregelen opgelost. Dat is dus getrouw de Trias Energetica, waarvan de eerste stap luidt: probeer de energievraag zoveel mogelijk te beperken.

Voorbeelden

Te denken valt dan bijvoorbeeld aan compact bouwen, zonverkaveling, overstekken om de ideale g-waarde te krijgen afhankelijk van het seizoen en hoge RC-waardes om de warmte binnen vast te houden. Daarnaast kunnen ook landschapsarchitectonische ingrepen een steentje bijdragen. Bijvoorbeeld door bomen neer te zetten voor extra beschaduwing of struiken

Ballast Nedam wil nieuwe standaard zetten voor woningbouw.

aan te planten om het fijnstof buiten te filteren.

Biobased installatietechniek

Zijn er toch installatietechnische oplossingen nodig, dan gaat ook hier de voorkeur uit naar systemen die gemaakt zijn van biobased materialen. “Van alle emissies die vrijkomen bij de fabricage van gebouwgebonden materialen komt 30% voor het conto van de installatietechniek, hier valt dus een grote winst te boeken”, licht Bos toe.

Demontabel

Ze begrijpt dat de mogelijkheden nog begrensd zijn in de praktijk. “De installatiesector innoveert in een hoog tempo. Daardoor is het niet altijd haalbaar om alle onderdelen van oude systemen te hergebruiken in nieuwe oplossingen. Bovendien loop je vaak tegen een ander probleem aan: de levensduur van de bouwkundige constructie is langer dan de levensduur van een installatie. Maar de sector kan wel oplossingen bedenken die eenvoudig zijn te demonteren, door te letten op de losmaakbaarheid. De afzonderlijke onderdelen zijn dan makkelijk weer te gebruiken in nieuwe projecten.”

‘No go’

In principe kan de installateur alle kanten op in het ‘Natuurhuis-concept’. Ja, er zijn grenzen. “We willen geen houtpelletketels of gasgebonden oplossingen, inclusief biogas. Aan de andere kant staan we ook open voor natuurlijke ventilatie oplossingen in woningen,” vertelt Bos. Dat laatste is tegen de trend in, want balansventilatie wint

TRIAS AQUA

Voor de waterhuishouding van het ‘Natuurhuis’ zijn de principes van de Trias Aqua leidend. Het doel: bij voorkeur een waterneutrale woning. Johan Bel, eigenaar van De Waterfabriek en geestelijk vader van de Trias Aqua geeft aan welke stappen een installateur dient te zetten om daarop uit te komen:

juist aan populariteit in de woningbouw. “We weten uit onderzoek dat de gebruiker graag de ramen wil kunnen openen. Bij balansventilatiesystemen wordt dan al snel de energiehuishouding verstoord. Bovendien moet je regelmatig de filters vervangen. Niet iedere gebruiker of woningcorporatie houdt dat nauwgezet in de gaten.”

Oplossingen

Welke oplossingen passen wel goed in het straatje van de ‘Natuurhuizen’?

“PV-panelen bijvoorbeeld of windmolens op wijkniveau of een grotere schaal voor de elektriciteitsopwekking. Qua thermische energie kan je denken aan zonneboilers, warmtepompen, geothermie en aquathermie. Wat betreft de afgiftesystemen liggen alle opties open. Het is nog maar de vraag of je met een biobased woning wel altijd uit de voeten kan met LT-verwarming. Misschien sluit een MT- of HT-oplossing wel veel beter aan bij het concept.”

Monitoring

Met zulke hoge ambities moeten de daadwerkelijke prestaties wel gemeten worden. Het schuurt nogal eens tussen theorie en praktijk, weet Bos uit ervaring. Vandaar dat de Projectontwikkelaar het liefst wil dat de toegepaste materialen en systemen voldoen aan duurzaamheidscertificeringen, waarbij ook oog is voor Social Justice. Daarnaast is ze fervent voorstander van monitoringssystemen die een breed scala aan Markers meenemen. Dus, niet alleen CO2 meten, maar ook het VOC-gehalte om maar eens een voorbeeld te noemen.

•  Ten eerste pas je waterbesparend sanitair toe.

•  Vervolgens maak je gebruik van schoon en zacht hemelwater

•  Blijft er dan nog een watervraag over, dan kun je ook het afvalwater gaan hergebruiken.

Opschalen

Ballast Nedam Development zal uit alle inzendingen 3 partijen selecteren die hun ontwerp verder gaan uitwerken. Na de uiteindelijke keuze worden er begin 2023 in Heeze 10 eengezinswoningen gerealiseerd. Aangezien het de bedoeling is om daarna eenvoudig op te schalen, wordt het vrijwel onontkoombaar om te gaan bimmen tijdens de ontwerpfase.

Skills

Het zal de lezer dan ook niet verbazen dat integraal denken één van de skills is, die de installateur moet beheersen om een dergelijk project tot een succes te maken. “Daarnaast zal hij zich moeten verdiepen in de CO2-uitstoot van de gebruikte materialen en systemen. Een deel van de kennis kan je uiteraard halen bij fabrikanten en leveranciers. Het gaat voor alle duidelijkheid dan om de hele levenscyclus, want wij willen werken met Cradle to Cradle principes.” Die focus op de gehele levensfase van een gebouw komt, tot slot, ook op een andere manier tot uiting: aandacht voor installatie- en onderhoudsgemak. “Het is belangrijk dat al gelijk wordt nagedacht over het ruimtebeslag en de toegankelijkheid van systemen, zodat ze eenvoudig zijn te monteren, servicen en demonteren.” 

Het Pure Air concept dat Ballast Nedam Development eerder ontwikkelde met Brink Climate Sys tems om een schoon binnenklimaat te garanderen voor haar toekomstige bewoners.

IR verwarming

EEN STRALEND ALTERNATIEF

Er zitten diverse tools in de gereedschapskist om gebouwen aardgasvrij te verwarmen. De meest bekende zijn warmtepompen en stadswarmte. Er is echter ook een andere mogelijkheid die aandacht verdient: infrarood verwarming. In dit artikel vertelt Branchevereniging IG-Infrarood over de werking, normering en belangrijke ontwikkelingen in deze sector.

Met infrarood verwarming wordt in de bouw directe elektrische stralingsverwarming bedoeld. Dat betekent dat het niet water-gevoerd is en verwarming met infrarood straling geschiedt.

Stralingsverwarming

Warmteafgiftesystemen zoals radiatoren, convectoren en vloerverwarming beïnvloeden vooral de luchttemperatuur in een ruimte. Stralingsverwarming daarentegen heeft vooral invloed op de stralingstemperatuur. De (warmte) comfortbeleving van de mens wordt bepaald door een samenspel van de gemiddelde luchttemperatuur en de gemiddelde stralingstemperatuur. Voor behoud van comfort is een lagere luchttemperatuur te compenseren met een hogere stralingstemperatuur (en omgekeerd). Dit kan omdat met convectie de luchtdeeltjes verwarmd worden, terwijl met infrarood straling objecten verwarmd worden. Daarmee

kunnen infrarood panelen een goed comfort bieden bij lagere kamertemperaturen. De energetische voordelen van infrarood verwarming berusten onder andere op dit principe.

NEN-norm

Infrarood panelen zijn de meest voorkomende toepassing van infrarood verwarming. Mag elk elektrisch verwarmingssysteem met een stekker zich infrarood verwarming/paneel noemen? Nee, zeker niet. In februari 2021 is de lang verwachte norm NEN-EN-IEC 60675-3 gepubliceerd, die antwoord geeft op twee belangrijke vragen: 1. Wat is een infrarood paneel en 2. Hoe meet je het stralingsrendement van een infrarood paneel. Het stralingsrendement is het aandeel energie dat aan de voorzijde van een paneel als infrarood straling wordt afgegeven. Alleen een paneel met een stralingsrendement hoger dan of gelijk aan 40% mag een infrarood paneel genoemd worden.

Volledige oplossing

Infrarood verwarming kent verschillende

toepassingen. De toepassing als lokale verwarming lijkt bekend te zijn. Over het volgende punt heerst echter grote onduidelijkheid, die we direct maar wegnemen: een woning mag volledig met infrarood panelen verwarmd worden, mits per ruimte aangestuurd. De toelichting van RVO op de ‘Systeemeisen technische bouwsystemen - EPBD III’ erkent dit.

Energie-investeringsaftrek

Infrarood panelen kunnen in de woningbouw, utiliteit en industrie toegepast worden. Veelzijdigheid en flexibiliteit zijn belangrijke eigenschappen van de panelen. Ze kunnen namelijk snel warmtecomfort leveren op de plek waar dat nodig is. Vooral in grote ruimten met beperkte menselijke bezetting en in ruimten met hoge(re) plafonds is dit voordelig. Bij traditionele convectie verwarming zou namelijk de lucht in de gehele ruimte of zone verwarmd moeten worden. Met infrarood verwarming kan dat effectief beperkt worden tot de werkplek. Hierin zijn verschillende oplossingen mogelijk: plafondpanelen,

Montage van infrarood paneel

wandpanelen, maar ook panelen onder een bureau. Het plaatselijk verwarmen met infrarood panelen is daarom ook onderdeel van de Energielijst 2022 (code 270103), waarmee het in aanmerking komt voor de Energie-investeringsaftrek (EIA).

Installatieconcepten

Hoe ziet een ‘infrarood woning’ er uit? In het geval van hoofdverwarming wordt - in de meeste gevallen - de ruimteverwarming verzorgd door infrarood panelen, wordt warm water bereid middels een warmtepomp-/ zonneboiler (met elektrische naverwarming) en zijn zonnepanelen toegepast voor hernieuwbare opwekking. Dit concept is duurzaam en voldoet aan de bouwregelgeving. In de lokale toepassing verwarmt een warmtepomp (of cv-ketel) met lage temperatuur afgifte de woonkamer, waarbij infrarood panelen worden toegepast in de overige ruimtes, zoals badkamer, slaapkamers of kantoorkamer. Het grote voordeel hiervan is dat er relatief snel ‘comfort’ geleverd kan worden in ruimten met beperkte aanwezigheid.

Ontwerp en montage

Zoals bij alle installaties is het bij infrarood verwarming van belang dat het installatieconcept goed ontworpen wordt en alles deugdelijk wordt geïnstalleerd. Het monteren van infrarood panelen is relatief eenvoudig. Qua handelingen is het vergelijkbaar met het ophangen van een plafondlamp, dus ophangpunten boren, aansluiten en monteren. De meeste aandacht gaat uit naar het ontwerp. Denk bijvoorbeeld aan bepaling van benodigd vermogen en het verdelen van het vermogen over de ruimte. Daar moet een goed plan voor opgesteld worden.

Praktisch document

De branche ziet het als haar verantwoordelijkheid om professionals de handvaten te bieden om overweg te kunnen met infrarood verwarming. Zo wordt er in samenwerking met een gerenommeerd kennisinstituut de

laatste hand gelegd aan een praktisch document over infrarood verwarming in de bouw: van uitleg over de werking tot praktische ontwerp- en installatieadviezen.

Comfortonderzoek

We weten nu wat het is, hoe het werkt, hoe je het kunt toepassen en dat je het mag toepassen. Maar de grote vraag is natuurlijk: hoe zit het met de comfortbeleving en energieprestaties van infrarood panelen in de praktijk? In de meest recente studie is in opdracht TKI Urban Energy en RVO door W/E adviseurs onderzoek gedaan naar het energiegebruik en de comfortbeleving van residentiële verwarming met infrarood stralingspanelen. In de winter van 2020/2021 zijn 52 woningen met infrarood panelen als hoofdverwarming gemonitord. Diverse aspecten zijn daarbij in ogenschouw genomen, waaronder energiegebruik, comfortbeleving en het vermogen van de panelen in verhouding tot de woning.

Aandachtspunten

Er zijn veel interessante bevindingen. Zo is – binnen de beperkingen van het onderzoek – de comfortbeleving overwegend positief te noemen. De onderzoekers stellen ook dat het energiegebruik een stuk minder is dan bij de gemiddelde gasgestookte woning. Aandachtspunten zijn er uiteraard ook, zoals piekbelastingen en de plaatsing van panelen in relatie tot (dis)comfort. Voor meer informatie zie: www.topsectorenergie.nl/agenda/webinar-onderzoeknaar-infraroodverwarming-woningen.

Onderhoud

Infrarood verwarming kan een belangrijke bijdrage leveren aan de nationale klimaatdoelstellingen en de reductie van het aardgasgebruik. De voornaamste energetische voordelen zijn het kunnen leveren van comfort bij lagere kamertemperaturen en het snel kunnen verwarmen. De aanschafkosten zijn relatief laag en de onderhoudsbehoefte verwaarloosbaar. Er zitten geen bewegende/mechanische onderdelen in infrarood panelen. Twee keer per jaar de panelen afnemen met een zachte doek is voldoende qua onderhoud. Dit maakt infrarood verwarming vanuit een Total Costs of Ownership (aanschaf, beheer en onderhoud tijdens de levensduur) benadering een interessante en nodige optie. Er zijn echter belangrijke voorwaarden waaraan voldaan moet worden bij toepassing van infrarood panelen om discomfort en een hoog energiegebruik te voorkomen: een genormeerde warmte transmissie berekening en een goede plaatsing van panelen in een ruimte.

Ontwikkeling keurmerk

Er is nog een belangrijke ontwikkeling gaande die zal helpen om het kaf van het koren te scheiden: de uitwerking van een kwaliteitskeurmerk voor infrarood panelen. IG Infrarood werkt samen met deskundige partijen aan een keurmerk volledig gebaseerd op de nieuwe norm NEN-EN-IEC 60675-3. Zo wordt in een oogopslag duidelijk dat een paneel inderdaad een infrarood paneel is en wat de minimale efficiency is 

Toepassing van infrarood panelen in kleinschalige werkplaats

Drijvend clubhuis

VERWARMEN MET ZEEWATER

In de Tweede Haven te Scheveningen ligt sinds kort een drijvend clubhuis. Het nieuwe onderkomen van de lokale Jachtclub

sluit architectonisch goed aan bij de omgeving en zit bordenvol duurzame techniek. Het absolute

hoogtepunt vormt de warmtepomp die zijn thermische energie

onttrekt aan zeewater. IZ sprak

erover met architect Maarten Thewissen.

Eerst leek het alleen te gaan om een simpele verbouwing. Al snel werd duidelijk dat de Jachtclub Scheveningen beter kon gaan verhuizen. Daarmee veranderde ook de uitvraag: Studio Komma kreeg de opdracht om een geheel nieuw, drijvend clubhuis te ontwerpen, met een clubruimte voor 200 leden. Architect Maarten Thewissen was gelijk enthousiast. Hij ontwierp een alzijdig, ener gieneutraal gebouw en gaf zo invulling aan alle wen sen van de opdrachtgever.

Ontwerpfase

“We hebben het bijzondere

gebouw met veel oog voor stedenbouwkundige facetten en de lokale context ontworpen. De horizontale gevelbanden begeleiden de blik richting de weidse zichtlijnen langs de havenkades. De eenvoud van de volumes sluit aan bij de robuuste bouwwerken in de haven en speelt bij de materialisatie in op de schepen in de haven. Als Studio Komma hebben we het project uitgewerkt in Revit. Vervolgens hebben we de esthetische begeleiding van de uitwerking en bouw voor onze rekening genomen.”

Materialisatie

In het pand zijn verschillende materialen verwerkt. Van hout tot beton, composiet, glas en staal. Onder de waterlijn ligt een betonnen drijfbak, met daarop een staalskelet met HSB-elementen. De eerste verdieping heeft een houten vloer en ook het dak is van hout. “In eerste instantie wilden we een houten constructie. Dat bleek echter financieel gezien niet haalbaar te zijn. Vandaar dat we toen gekozen hebben voor HSBelementen.”

Zeeklimaat

Qua materialisatie luisterde het overigens nauw. Het zeeklimaat stelt hoge eisen aan de gebouwde omgeving. De Steni-gevelplaten voor de luifel bestaan uit polymeercomposiet met een kern van gemalen natuursteen, versterkt door een laag glasvezel. Het materiaal is met name geschikt voor een omgeving met een hoge luchtvochtigheid, daarnaast is het ook binnen toepasbaar en uitstekend bestand tegen diverse chemicaliën. De houten gevelbekleding is van Padouk. Deze houtsoort is populair, omdat het schitterend zilvergrijs vergrijst, nauwelijks werking kent en duurzaamheidsklasse 1 heeft. De glasplaten tot slot zijn 5 centimeter dik, mede om te voldoen aan de akoestische eisen. “Er wordt wel eens een feestje gevierd.”

Functies

In het gebouw zijn verschillende functies ondergebracht. Onder de waterlijn liggen de sanitaire voorzieningen, de berging en de technische ruimte. Het feitelijke clubleven speelt zich grotendeels af op begane grondniveau. Hier is

Aanleg vloerverwarming (© Copyright Studio Komma (Droneshots: DPI)

Maarten Thewissen

ook de keuken. Een verdieping hoger is de Regatta-office, waar alle wedstrijden worden gecoördineerd. Ernaast ligt het dakterras dat uitkijkt over de haven.

Trias Energetica

Geheel trouw aan de principes van de Trias Energetica is eerst door een slim samenspel van zon oriëntatie, kleurkeuze en passieve bouwkundige maatregelen de energievraag aan banden gelegd. “De zuidgevel, aan de kopse kant hebben we dichtgezet. Aan de Oost- en Westzijde daarentegen opent het gebouw zich naar de omgeving toe met veel ramen. Daardoor is er wel het bijzondere uitzicht, maar vermijden we oververhitting. Daarnaast houden zonwerende beglazing en de luifels ook een deel van de ongewenste zoninstraling tegen.” De luifel doet dat ‘dubbel zo goed, omdat de lichte kleur reflecterend werkt.

Elektriciteit

Op het dak van de Regatta-office liggen 30 PV-panelen. Ze voorzien in een deel van de stroombehoefte. De rest wordt ingevuld door het reguliere net. Dat was trouwens nog een fikse uitdaging voor de installateur, omdat hij vanaf de kade een flexibele 125 kVA kabel moest aanleggen naar het clubgebouw, vertelt Thewissen.

Verlichting

Dankzij de grote glaspanelen stroomt het zonlicht rijkelijk naar binnen. Uiteraard heeft het gebouw ook kunstlicht in

WARMTEPOMP

De Aquatop is een energiezuinige, geluidsarme en compacte warmtepomp. Deze aardwarmte warmtepomp is zowel in de nieuwbouw als in bestaande woningen toe te passen. De Techneco Aquatop brijn/water of water/water warmtepomp wordt normaliter aangesloten op een bodemenergiesysteem. In het beschreven project is gekozen voor een ander installatieconcept. De warmtepomp kan worden ingezet voor

de vorm van lichtlijnen en lokale ruimteverlichting. Allemaal uitgevoerd met LED-lampen. “Hierbij is rekening gehouden met het specifieke gebruik van de ruimte.” De verlichting is dimbaar.

Warmteopwekker

Deerns nam het installatieontwerp voor zijn rekening. De adviseur had al ooit een warmtepompinstallatie ontworpen die zijn energie ontleende aan zeewater. “We wilden dat kunststukje graag herhalen. In het concept van destijds, werd de warmte via een spiraal onttrokken aan het zeewater. Op deze locatie zou er echter veel aangroei komen, waardoor de onderhoudskosten zouden

oplopen. Vandaar dat er we een andere weg zijn ingeslagen. In het huidige concept, staat de warmtepomp opgesteld in een drijfbak. In de bodem zijn de bronleidingen ingestort. Het zeewater heeft een temperatuur van ongeveer 17°C. Het leidingenstelsel fungeert als warmtewisselaar en geeft de warmte af aan de Techneco AquaTop S22 warmtepomp. Deze heeft een maximaal vermogen van 17kW.”

Afgifte

In het beton van de begane grondvloer liggen de leidingen van de vloerverwarming. In de Regatta-office zijn LT-radiatoren geplaatst. Een logisch

verwarmen en koelen. Eventueel kan de warmtepomp ook het tapwater bereiden, maar de warmtepomp is bij een zeer grote tapwatervraag ook goed te combineren met een gasketel. Er zijn 2 modellen leverbaar, namelijk de Aquatop S en de Aquatop T. De Aquatop S is compact en kent 5 typen waarvan de verwarmingsvermogens uiteenlopen van 6 kW tot 22 kW. De Aquatop S kan passief koelen aansturen. Mid-

dels een externe warmtewisselaar (optie) wordt dan de warmte van het gebouw naar de bodem gevoerd. Hier is alleen energie nodig voor de circulatiepompen; de compressor van de warmtepomp staat uit. Met beide modellen warmtepompen is gelijktijdig verwarmen en koelen mogelijk, mits de totale installatie en regeltechniek buiten de warmtepomp hiervoor geschikt zijn.

Op het dak van de Regatta-office liggen 30 PV-panelen

(© Copyright Studio Komma (Droneshots: DPI)

installatieconcept, als je bedenkt dat vooral de ruimte op de begane grond wordt gebruikt.

Ventilatie

Het drijvende clubgebouw heeft geba lanceerde ventilatie. De clubruimte en keuken hebben een WTW-installatie met een vermogen van 3500 m3/uur. De luchtbehandelingskast is boven het plafond van de keuken geplaatst. Een tweede WTW-unit voor de kelderverdieping en de eerste verdieping staat in een technische ruimte in de kelderbak. Deze heeft een capaciteit van 500 m3/ uur. Zowel de aan- als afvoerkanalen zijn verwerkt in de luifel en het dak.

Detectie

Het pand heeft geen bijzondere sanitaire oplossingen, vertelt Thewissen. “We hebben wel overwogen om een grijswatersysteem aan te leggen, maar het leidingenwerk zou te veel complicaties met zich meebrengen. Wel aanwezig is CO2-, rook- en, in de kelder, aanwezigheidsdetectie. Dat klinkt de lezer misschien raar in de oren, want het pand was toch gasloos? Waarom zou je dan een CO2-melder installeren? “Die is nodig om het drijfgas van de bierinstallatie te detecteren”, legt Thewissen uit.

Doorlooptijd

Al met al heeft het project vanaf de ontwerpfase tot en met de uiteindelijke realisatie een doorlooptijd gehad van 2 jaar en 9 maanden. De prestaties van het gebouw worden sinds de oplevering afgelopen mei gemonitord met een GB-systeem. Daar is vooralsnog weinig chocola van te maken, want de coronatijd levert een vertekend beeld op. Thewissen is dan ook erg benieuwd welke data de post-coronaperiode gaat opleveren. Hij kijkt met een tevreden gevoel terug op het project. “Het was een echte uitdaging om een alzijdig gebouw te ontwerpen waarbij je rekening moest houden met het zeeklimaat en alle verschillende stakeholders. Gelukkig is het eindresultaat in goede aarde gevallen.”

PARTIJEN

Opdrachtgever: Jachtclub Scheveningen

Locatie: Tweede Haven, Scheveningen

Architect: Studio Komma

Projectteam: Maarten Thewissen, Joost van Rooijen

Installaties en akoestiek: Deer ns

(Nautische) Constructies: SWINN, Bartels & Vedder

Bouwmanagement: Bouw Begeleiding Monster B.V

Aannemer afbouw: Verbakel Bouwbedrijf

Installateur: Installatiebedrijf Van der Helm

Aannemer drijfbak: De Blauwe W impel

(© Copyright Studio Komma (Droneshots: DPI)

(© Copyright Studio Komma (Droneshots: DPI)

AIRCO?

WIJ GEVEN ROEL EEN

EXTRA DUWTJE IN DE RUG! JOU OOK?

Maak net als Roel ook gebruik van Team Aircovent-Wasco! Wij geven jou een steuntje in de rug bij elk airco-project, groot of klein! Samen zijn we nog succesvoller!

Kies je voor ons, dan kies je voor:

Deskundig advies van ervaren aircospecialisten: van ontwerp tot en met after sales-ondersteuning 35 vestigingen in heel Nederland met een nóg breder assortiment airconditioning producten direct uit voorraad verkrijgbaar. Daarnaast is vandaag besteld = volgende werkdag vanaf 7.00 uur ophalen Vergroot je aircokennis en haal o.a. je F-gassen cat. 2 certificaat bij het WasCollege. Dit kan op meerdere locaties, dus er is altijd een opleidingslocatie bij jou in de buurt

Aircovent-Wasco heeft een uitgekiend pakket aan Haier consumentenondersteuning om ook jouw verkoopsucces een duwtje in de rug te geven

Snel koudemiddel nodig? Op 23 Aircovent-Wasco vestigingen zijn de meest voorkomende koudemiddelen aanwezig

W en Solar

TRENDS EN INTEGRATIE

Ook als W-installateur krijg je regelmatig te maken met solarinstallaties. Met de intrede van de warmtepomp en airco met verwarmingsoptie kan je er eigenlijk niet meer omheen. Vrijwel overal waar deze apparaten worden geïnstalleerd, verschijnen ook zonnepanelen op het dak. Verder is er een algemene trend dat E en W steeds meer naar elkaar toegroeien door toegenomen automatisering en de doorgroei van domotica.

Daar komt nog bij dat we van het Groningse gas af moeten en niet meer afhankelijk willen zijn van Russisch gas. De solarmarkt groeit razendsnel, net als het aantal WattPiek per paneel en per m2. Nederland is in de EU inmiddels kampioen zonnepanelen per hoofd van de bevolking Kortom, allemaal redenen om te kijken wat er in die markt gebeurt.

Volwassen markt

In de afgelopen 10 jaar zijn veel zonnesystemen geïnstalleerd in ons land. In het begin, mede gedreven door subsidies, waren er veel toetreders in de markt. Nieuwe fabrikanten van zonnepanelen en omvormers zagen volop kansen. Nu, 10 jaar later, blijkt dat er veel ‘cowboys’ tussen zaten die inmid-

dels zijn gestopt, al dan niet omdat ze failliet zijn gegaan. Dat geldt overigens ook voor veel solarinstallateurs. Nu de markt volwassen aan het worden is en zonnepanelen breed ingang vinden (inmiddels ruim 1,5 miljoen installaties in Nederland) krijgt iedere installateur er vroeg of laat mee te maken.

Meer vermogen

Waar een paneel van 200 WP naar de maatstaven van 10 jaar geleden een hoog vermogen had, is dat nu inmiddels het dubbele. Daar hoort wel de kanttekening bij dat de panelen ook steeds groter worden, dus dat de opbrengst per vierkante meter iets minder is, maar nog steeds hard groeit. De hogere opbrengst per m2 heeft als voordeel dat het bij steeds meer woningen mogelijk wordt om het grootste deel van het elektragebruik zelf met zonnepanelen op te wekken. Zolang de salderingsregeling van kracht is, kan de meeropbrengst in de zomer worden verrekend met het meergebruik in de winter. Een woning kan op die manier dus per saldo naar 0 kWh opname van het net. Voorlopig is de opslag van zelf

opgewekte stroom nog erg duur. Zodra de salderingsregeling wordt afgeschaald of afgeschaft, zal opslag in Nederland pas interessant worden. Zeker in combinatie met de snel oplopende energieprijzen.

Keerzijde

De snelle groei en de grote hoeveelheid zonne-installaties leveren een significante bijdrage aan de verduurzaming van onze collectieve energiebehoefte, maar deze ontwikkelingen hebben ook een keerzijde. Bij een mooie heldere dag is er zoveel zonnestroom dat het net lokaal regelmatig overbelast raakt en dat omvormers in storing gaan vanwege de te hoge netspanning. De netbeheerders roepen al enige jaren dat versneld geld en capaciteit vrijgemaakt moet worden om het net te verzwaren. De realiteit is echter dat de netverzwaring de enorme groei van het aantal zonne-installaties niet bij kan houden.

Levensduur

Bij het verkopen van zonnesystemen werd altijd verteld dat de panelen 25

Revisie omvormer

jaar zouden meegaan en dat ergens halverwege de omvormer wel een keer vervangen zou moeten worden. Die 25 jaar moeten we nog gaan zien, want zo ver zijn we gemiddeld genomen nog lang niet. We zien wel regelmatig dat zonnepanelen met een relatief laag vermogen per paneel vroegtijdig worden afgedankt om te worden vervangen door panelen met een hoger vermogen.

Omvormer

De gemiddelde levensduur van een omvormer bedraagt officieel 12,5 jaar. Dat is een prima maatstaf, maar dan moeten we er wel rekening mee houden dat een omvormer eventueel tussentijds nog een keer een reparatie nodig heeft. Daar hebben de meeste fabrikanten echter geen voorzieningen voor getroffen en daarom zijn er in de loop der jaren duizenden omvormers met een klein defect afgedankt. De fabrikanten die wel voorzieningen hebben getroffen om omvormers te kunnen repareren, doen dit maar in beperkte mate. Zij geven gerepareerde omvormers uit als serviceapparaat bij garantieclaims. Er is echter niet één fabrikant die buiten de garantievoorwaarden reparatie of revisie van zijn eigen producten aanbiedt. Je zou zoiets eens in

de auto-industrie moeten proberen.

‘Garage’

Net als bij de garage en de fietsenmaker is er sinds een paar jaar ook de mogelijkheid om omvormers te laten repareren. Dit wordt merkonafhankelijk opgepakt. HR Premium Parts en Inexeon hebben als gevolg van de toenemende vraag de handen ineengeslagen om deze dienst voor installateurs mogelijk te maken. Een samenwerking die al jaren bestond op het gebied van revisieproducten voor verwarming en ventilatie is verbreed naar de solarmarkt. Naast de reparatie wordt ook altijd een algehele revisie van de omvormer uitgevoerd. De kwaliteit van de gehele omvormer is dan weer gewaarborgd en daarom kan dan ook 3 jaar garantie worden gegeven.

PV-panelen afdanken

Tot voor kort gingen afgedankte zonnepanelen naar de recycling. In de praktijk betekent dit dat de aluminium lijst en de gepelde kabels omgesmolten kunnen worden als grondstof. De rest van het paneel kan alleen nog niet uit elkaar gehaald worden en gaat dus door de shredder om als grondstof te dienen voor beton. Dat is regelrechte downcycling. Dat het anders moet, wordt inmiddels ingezien door een coalitie

kers die daarom het Fair Solar netwerk zijn gestart. Het doel is om een transitie binnen de solarindustrie op gang te brengen naar circulaire productontwikkeling. De Nederlandse zonnepaneelproducenten Exasun en Solarge zetten op dit moment al grote stappen in die richting. Anderzijds is het streven om de miljoenen niet-circulaire panelen zo lang mogelijk te gebruiken en ondertussen te zoeken naar een proces om ze straks wel optimaal te kunnen hergebruiken of te recyclen.

Weeshuis

De eerdergenoemde zonnepanelen die vroegtijdig worden afgedankt, zijn doorgaans technisch nog lang niet afgeschreven. Om die reden is Zonnext vorig jaar gestart om een manier te zoeken om deze panelen weer in de markt te kunnen zetten. De afgedankte panelen worden centraal door Weee Nederland in Apeldoorn ingezameld om daar vervolgens te worden gekeurd met een TÜV-gecertificeerde testinstallatie. Op die manier kan per paneel worden vastgesteld of het geschikt is voor hergebruik. Zo kunnen deze panelen voorzien van een testcertificaat weer vele jaren mee.

Nog duurzamer

Samengevat kan worden gesteld dat er verschillende trends waarneembaar zijn in de Solarmarkt die soms wat tegengesteld zijn. De meeste grote (Aziatische) producenten lijken zich vooral te focussen op de productie van veel panelen met een zo hoog mogelijk rendement. De trend in Nederland neigt veel meer naar circulariteit, kwaliteit en hergebruik. Dat eerste is natuurlijk nodig om grote stappen te maken in de verduurzaming van onze energieproductie. Maar juist het gebruik maken van circulaire zonnepanelen of het langdurig gebruiken van die niet-circulaire panelen, ook als de opbrengst wat afneemt, maakt dat de verduurzaming op de lange termijn ook echt is 

Auteur: Marcel de Graaf, HR Premium Parts

Waar een paneel van 200 WP naar de maatstaven van 10 jaar geleden een hoog vermogen had, is dat nu inmiddels het dubbele. Test van gereviseerd zonnepaneel

Luchtbehandeling in combinatie met warmtepompen

Plug and Play

Plug and play koelen en verwarmen en ventileren dankzij uitbreiding luchtbehandelingskast ClimaPac

Compact.

Warmtepompen

STULZ introduceert nieuwe compact luchtbehandelingskasten met als optie een frame voor warmtepompen, welke STULZ ook zelf levert.

Kleiner oppervlak, verbeterde werking

Zich realiserend dat 80% van de gevraagde units een capaciteit tot 15.000 m3/h bezit, heeft STULZ het assortiment geoptimaliseerd.

Meer informatie?

Wilt u meer informatie over deze plug and play oplossing of wilt u direct een offerte ontvangen? Scan dan de QRcode en neem contact met ons op.

NOOIT MEER ZWOEGEN EN ZWETEN

GENOMINEERD VSK AWARD 2022

Ervaar op de VSK stand 8.054

Geberit introduceert Geberit FlowFit: het systeem dat zich vloeiend en moeiteloos laat installeren. Ontdek de compleet nieuwe installatieervaring, met minder fysieke belasting, minder kans op fouten en zonder vervelende onderbrekingen. Stressvrij installeren direct vanaf de start: dit is de toekomst van installeren. Slim Bekeken!

www.geberit.nl/flowfit

twee openingen. Hierdoor ontstaat een draaikolk die de hele binnenkant van het toilet krachtig doorspoelt en reinigt. Om de ophoping van vuil, kalk en ziektekiemen verder te elimineren is er de Duravit Rimless® spoeltech niek. Omdat het water eerst in een cirkel langs de open, toegankelijke rand loopt al vorens het volledige binnenoppervlak weg te spoelen, zijn deze toiletten gemakkelijk schoon te houden. Deze spoeltechnieken in combinatie met het keramische HygieneGlaze bieden de best mogelijke hygiëne. Het antibacteriële glazuur wordt permanent ingebakken in de binnenkant van het toilet of urinoir, tot aan de rand. Al na zes uur is 90 procent van de bacteriën gedood, en binnen 24 uur 99,9 procent. Het Instituut voor Hygiëne en Volksgezondheid van de Universiteit van Bonn bevestigt de efficiënte werking van HygieneGlaze: het speciale glazuur heeft een toxische werking op bacteriën en ziektekiemen, waardoor hun groei wordt geremd. Het antibacteriële keramiek is beschikbaar voor Duravit WC’s en urinoirs.

Ruimtebesparend sifon

Viega brengt een ruimtebesparend sifon die niet alleen

constructieve voordelen biedt maar ook beter te reinigen is. Het demonteren van de aansluitingen is hiervoor niet meer nodig en het water blijft in een verwijderbare sifonbeker. De sifon is flexibel te monteren en tegelijkertijd een oplossing voor barrièrevrije badkamers. Wastafels zonder onderstel kunnen met de nieuwe sifon ook later rolstoeltoegankelijk worden

INTELLIGENTE SERVICEVERLENING

Met een diepte van 57 mm en een hoogte van 102 mm is de nieuwe Viega sifon compact. De vormgeving van de afvoerbocht onder de wastafel is geoptimaliseerd voor een goede doorstroming. Hierdoor kon tegelijkertijd de afvoercapaciteit worden vergroot. In horizontale richting kan de afvoerbocht worden ingesteld van 50 - 315 mm, in verticale richting van 15 - 293 mm. De aansluiting op de afvoerbuis is mogelijk in DN 32 en DN 40. Dat betekent: minder opslag en eenvoudigere installatie. De afdichtingen van de sifonaansluitingen zijn met 2K-technologie geïnjecteerd.

De sifon kan worden gereinigd zonder de aansluitingen en de wastafel te demonteren. Hiertoe hoeft alleen het onderste deel van de afsluiter, dat de vorm heeft van een beker, te worden verwijderd. Het water blijft in de beker en hoeft niet te worden opgevangen.

Met de ProApp biedt Geberit installateurs en monteurs een digitale assistent waarin informatie opgevraagd kan worden van alle inbouwreservoirs en urinoirsturingen die sinds 1964 door de fabrikant zijn ontwikkeld. ProApp bevat een productherkenningstool van alle producten, een online catalogus, montagefilms en een barcode scanner. Geberit stelt haar kennis, die door de jaren is opgebouwd, ter beschikking. Dit heeft onder meer geleid tot een aantal (online) cursussen, waarin die kennis in praktische bewoordingen wordt gedeeld. Daar is nu de ProApp voor de professional bijgekomen; een digitale assistent waarin informatie opgevraagd kan worden van alle inbouwreservoirs en urinoirsturingen die sinds 1964 door de fabrikant zijn ontwikkeld.

Daarnaast is er ook de Home-app voor de consument. Hierin kan de installateur na plaatsing van het toilet de gebruiksvoorkeuren instellen van de DuoFresh geurzuivering of de AquaClean douchewc. Tijdens het gebruik kan de consument deze tool gebruiken voor de bediening, het instellen van voorkeuren, het updaten van de programma’s of het bekijken van diverse gebruiks- en onderhoudsvideo’s. In de nabije toekomst is het voor de klantsupportafdeling van Geberit zelfs mogelijk om middels een tijdelijke toegang, de afstandsbediening van de AquaClean douchewc op afstand over te nemen om de noodzakelijke updates uit te voeren of te ondersteunen bij de reiniging van bijvoorbeeld de douche-arm of föhn. De installateur hoeft dan geen servicebezoek meer af te leggen bij de klant.

MECHANISCHE RVS DRUKPLAAT

Sinds begin dit jaar zijn JEE-O International en WISA een samenwerking aangegaan. Zij slaan de handen ineen bij het uitbrengen van een nieuwe drukplaat. Het is een mechanische RVS drukplaat met het zogenaamd dual flush systeem, gecombineerd met het spoelsysteem van WISA. Dit RVS bedieningspaneel is ontworpen door het JEE-O design team. Het heeft een compact en dun design, afgeronde hoeken en kent twee varianten: vierkant en rechthoekig. Het ontwerp is verkrijgbaar in vijf uitvoeringen: RVS geborsteld, structuur zwart, brons, mat goud en wit.

Licht in elke hoek.

Accu bouwlampen

BSA 12-18 LED 2000 / BSA 18 LED 4000 / BSA 18 LED 10000

Optimaal licht met maximale accuduur: dat wordt gegarandeerd door de nieuwe breedstalers met traploze dimfunctie. Ze hebben een hoge slagvastheid en zijn stof- en spatwaterdicht (IP 54) en daarom ideaal voor veeleisende toepassingen op de bouwplaats.

Meer informatie metabo.com

Eén accu vele oplossingen - Merkoverschrijdend - 100% uitwisselbaar!

Vindingrijk

VERWARMEN VANUIT DE GEVEL

In Eindhoven en Helmond loopt een bijzonder pilotproject. Twee

woningcorporaties (Trudo en Compaen) verwarmen 6 huizen met behulp van warmte uit gevels en een 4 TOT 6 kW warmtepomp. Het nieuwe concept is ontwikkeld

door TNO, AkzoNobel en Emergo. IZ sprak erover met TNOonderzoeker en geestelijk vader Bart Erich.

“Is het mogelijk om een coating te ontwikkelen die zoveel mogelijk zonlicht absorbeert, en daarmee huizen te verwarmen?”, vroeg Erich zich 8 jaar geleden af. Hij schakelde AkzoNobel in en het resultaat mag er wezen.

“Normaal gesproken kunnen we met een witte coating slechts 2% van het zonlicht absorberen. Met de nieuwe, speciaal ontwikkelde coating absorberen we bij donkere kleuren tot 98% van het zonlicht en bij wit, de moeilijkste kleur, zo’n 40%,” vertelt de onderzoeker enthousiast.

Installatieconcept

Emergo ontwikkelde vervolgens de gevelpanelen waarop de coating wordt aangebracht. Samen met PV-panelen, warmtepomp, buffervat(en) en een slimme regeling kan zo een woning worden voorzien van warmte en elektriciteit.

Aanleg

Hoe werkt het precies? In een renovatietraject krijgt de woning eerst dub-

bel glas, een isolatieschil en worden alle kieren gedicht. Op het dak komen vervolgens PV-panelen te liggen. De gevels worden voorzien van speciale panelen of de bestaande gevels worden deels vervangen door een prefab concept. In beide gevallen zijn de warmtepanelen voorzien van de speciale coating. De precieze samenstelling is uiteraard geheim, wat Erich wel kwijt kan, is dat de panelen van metaal zijn en voorzien kunnen worden van de meest uiteenlopende kleuren.

Werking

Per woning is ongeveer 15 – 20 m2 aan geveloppervlakte nodig voor de panelen. Ze oogsten zonnewarmte en/of warmte uit de buitenlucht. Deze warmte wordt vervolgens via een buizenstelsel, waarin een koudemiddel zit, en een warmtewisselaar doorgegeven aan een warmtepomp met een buffervat. De warmtepomp krikt de temperatuur op tot de gewenste hoogte voor de verwarming en de productie van warm tapwater. In het uiterste geval kan eventueel nog een elektrische naverwarmer bijspringen.

Afgiftesystemen

Voor de ruimteverwarming zijn verschillende mogelijkheden. In een bestaande woning zonder goede kierdichting en extra isolatie kan je een HT-warmtepomp gebruiken en dan de oude radiatoren laten hangen. Zijn er wel flankerende maatregelen getroffen dan worden de bestaande radiatoren vervangen door LT-varianten en/of een vloerverwarmingssysteem en gevoed met een reguliere warmtepomp.

Koelmodus

Genoeg opties dus. Ook erg handig

is de koelmodus. Laat het systeem draaien in de nacht en je oogst koude, waarmee je een woning kunt koelen. Voor het optimale rendement van het systeem wordt een slimme regeling aangebracht, die ook via remote access is te raadplegen.

Installatiegemak

Het systeem is eenvoudig te installeren vertelt Erich. Het procedé doet denken aan een warmtepomp met bodemlus. Door verdere standaardisering zal de installatietijd worden teruggebracht tot circa 2 dagen. In principe kunnen de warmtepomp en het buffervat (of buffervaten) overal staan. De lokale situatie is bepalend. Zo staat de combi in de proefprojecten onder andere op de zolder of in een speciale berging, buiten, opgesteld.

Beheer en onderhoud

Qua beheer en onderhoud is deze oplossing te vergelijken met reguliere warmtepompsystemen. De installateur zal er dus weinig tijd voor hoeven uittrekken. Erich drukt de vakman wel op het hart om de bewoner goede gebruiksinstructies mee te geven. Wat betreft de gevel: zelfs als er vuil op zit, rendeert het systeem nog, want de omgevings- en zonnewarmte wordt nog steeds geabsorbeerd.

Belangstelling

In principe verdient het systeem zichzelf in 15 tot 20 jaar terug. De belangstelling vanuit de markt is overweldigend, vertelt Erich. “Denk aan woningcorporaties en in de utiliteit bijvoorbeeld aan eigenaren van gymzalen en bedrijfspanden.” Een interessante aanvulling dus op het bestaande repertoire aan duurzame oplossingen. 

De Intergas all-electric oplossing

De Intergas Xource is een volledig in eigen beheer ontwikkelde Heat Pump Control Unit (HPCU) met een aantal zeer herkenbare Intergas features. Zo ontbreekt een driewegklep en wordt er gebruikt gemaakt van hetzelfde ICX platform voor de branderautomaat als wordt toegepast in de Intergas Xtreme toestellen. Door gebruik te maken van dit platform kan de Xource volledig worden ingeregeld via het Service Dashboard en kan er gebruik worden gemaakt van de Comfort Touch app, Comfort Touch Xource thermostaat en Intergas gateway om de installatie te monitoren.

www.intergas.nl

Elektriciteit omvormen

ZEG JE ‘ALL ELECTRIC’, DAN ZEG JE VAAK OOK ‘GELIJKSTROOM’

De thema’s elektriciteit en ook gelijkstroom winnen aan belang in onze woon- en werkomgeving. Binnen dat vakgebied spelen omvormers en vermogenselektronica

een belangrijke en vaak cruciale rol. “Onderwijs jezelf op dat gebied”, adviseert Henry Lootens, kennisontwikkelaar bij ISSO en gelijkstroomexpert.

De elektriciteitsvoorziening is een steeds belangrijker thema in onze woningen en werkomgeving. We wekken zelf elektriciteit op, we verwarmen met warmtepompen en we raken hoe langer hoe meer gewend aan regelbare elektrische apparaten. Steeds meer van onze elektrische apparaten werken op gelijkstroom. Ledlampen, smartphones, de accu’s van elektrische auto’s, maar ook technieken als de pompen in onze cv-ketels en ventilatiemotoren in wtwsystemen. Daarbij komt dat zonnepanelen zelf gelijkstroom (DC = direct current) opwekken.

Voordelen DC

Aan gelijkstroom zitten dan ook behoorlijk veel voordelen. “Er is veel te doen rondom netcongestie. Het net zit vol, voor zowel opwekkers als steeds vaker ook voor afnemers. Een mooi moment om meer met DC te gaan doen”, zegt Henry Lootens, specialist Elektrotechniek bij ISSO en gelijkstroomexpert. “Als je bestaande kabels gebruikt, kun je met DC meer elektriciteit transporteren dan met AC (alternating current,

en nieuw door elkaar lopen. Verder is het hoogst onverstandig om verschillende merken automaten te gebruiken.

red.). In sommige gevallen wel 5 keer zoveel. Verder hebben apparaten en installaties op gelijkstroom een langere levensduur, omdat installaties op wisselstroom meer kwetsbare componenten bevatten.”

Vermogenselektronica

Wie het heeft over all electric en gelijkstroom komt automatisch uit bij vermogenselektronica. “Dat is de grootste trend binnen deze beweging naar all electric”, vindt Henry Lootens. “Vermogenselektronica zijn de compo-

nenten in apparatuur en installaties die grote elektrische vermogens kunnen omvormen naar een type stroom dat je kunt gebruiken. Dus van AC naar DC, of andersom. DC-netten zijn alleen met vermogenselektronica te beveiligen. Met vermogenselektronica maakt het niet eens zo gek veel uit of een apparaat op gelijk- of wisselstroom werkt. Het wordt toch omgevormd naar iets bruikbaars.” Een noodzakelijk stukje elektronica dus. Maar honderd procent veilig? Nee, dat nog niet. “Daarbij komt dat vermogenselektronica toegepast

KLEINTJE POWER QUALITY EN EMC

Power quality speelt in toenemende mate een rol in moderne installaties. De kwaliteit van de netspanning verslechtert terwijl de apparatuur juist gevoeliger wordt voor de kwaliteit van de netspanning. In dit ISSO-kleintje staat o.a. wat power quality is, waardoor deze wordt beïnvloed en hoe deze te verbeteren is. Daarnaast vind je hierin kennis over elektromagnetische compatibiliteit (EMC). Je vindt de publicatie in ISSO Open: https://open.hetnieuweisso.nl/publicatie/ kleintje-power-quality-en-emc/2017]

Chaos in de meterkast: ‘blanke aders’, dus verkeerd geïnstalleerd. Verschillende kleuren draad, laten zien dat oud

in een AC net nu ook geregeld nog voor problemen met de Power Quality zorgen. Een extra reden om meer naar DC netten te kijken”, zegt Lootens. “De veiligheid en stabiliteit van vermogenselektronica is absoluut een onderwerp waarin we nog enorme stappen moeten zetten.”

140 jaar

Dat de wereld van DC nog flink moet innoveren, is volgens Henry Lootens ook wel logisch. “Voor AC hebben we als mensheid 140 jaar werk, innovatie en normalisering achter de rug. Daarom zijn ons elektriciteitsnet en onze meterkasten zo veilig als ze nu zijn. Gelijkstroom, en ook vermogenselektronica, is absoluut óók veilig te gebruiken. Maar die hele stap richting veilig gebruik zijn we voor DC nog aan het zetten. Je kunt DC nooit op dezelfde manier beveiligen als AC. Omdat de stroom bij DC altijd dezelfde kant op stroomt, is er nooit sprake van een nuldoorgang. De stroomt gaat dus gewoon door als je een stekker eruit trekt van een apparaat dat nog aanstaat.”

Norm voor DC-beveiliging

De sleutel voor deze veiligheid ligt volgens Lootens bij de fabrikanten van apparaten en omvormers die werken op DC. “DC veilig maken, is zéker mogelijk. Maar het is nu vooral nodig dat fabrikanten met elkaar gaan praten en tot een norm of standaardisatie voor beveiliging komen. En dan op zo’n manier beveiligd, dat het praktisch te installeren is voor mensen op de werkvloer. Er lopen al meerdere pilot projecten rond het elektronisch beveiligen van gelijkstroomnetten en -apparaten. Helaas óók projecten waar DC beveiligd wordt alsof het AC is. Het is belangrijk dat we

daarmee zo snel mogelijk stoppen en ons richten op beveiligingsproducten gebaseerd op vermogenselektronica.”

Onafhankelijke trainingen

Vanwege de sleutelrol die omvormers spelen, is het volgens Lootens voor iedere installateur belangrijk om daarvan op de hoogte te blijven. “Onderwijs jezelf op dit gebied”, zegt hij, “of je nou een W- of een E-professional bent. Het is belangrijk dat je weet wat je achter een omvormer knoopt. Ga vooral ook op zoek naar merkloze, onafhankelijke trainingen of cursussen. Natuurlijk volg je altijd de producttraining van een apparaat of installatie, maar het is nodig ook the bigger picture te kennen. Hoe haakt alles op elkaar in, wat komt er kijken bij energieopslag? Als je alleen al bedenkt dat we in Nederland over 8 jaar zo’n 1,7 miljoen laadpalen zullen hebben, is meteen duidelijk dat het nodig is om je ‘all electric-kennis’ op pijl te houden.”

‘Spijtkasten’

KLEINTJE HYBRIDE WARMTEPOMPEN

Het ISSO-kleintje Hybride warmtepompen in woningen geeft compacte informatie over de keuze, het ontwerp, uitvoering, oplevering en het beheer van een (individuele) elektrische warmtepomp met in hoofdzaak lucht als energiebron. Het kleintje is te raadplegen via open.isso.nl.

De verdeelinstallatie in de meterkast krijgt het binnen deze ontwikkelingen zwaar voor zijn kiezen. “Ook als je warmtepompen – hybride of all electric –, zonnepanelen en infraroodverwarming installeert, krijg je altijd met aanpassingen in de meterkast te maken”, zegt Lootens. “Je moet rekening houden met de bi-directionele stromen. Bij een meterkast houden we nu rekening met 40 ampère, maar met zonnepanelen komt daar nog 16 ampère vanaf het dak bij. Een ander mooi voorbeeld is de laadpaal. We gaan er in de verdeler altijd vanuit dat de auto stroom gebruikt. Maar wat als hij ineens stroom levert? Moeten we de verdeler dan weggooien, omdat we daar nooit bij stil hebben gestaan? Het is een hele kleine moeite om daar bij de bedrading richting de meterkast al vooraf over na te denken, toekomstgericht. Anders zitten de eigenaren van die woning binnen de kortste keren met wat ik noem een ‘spijtkast’; een meterkast die niet is ingericht op de trend richting all electric en waar je dus binnen no time spijt van hebt.”

Een verkoolde kabel, deze hoort blauw te zijn maar is zwartgeblakerd. Een duidelijk voorbeeld van overbelasting van een verdeler

Vacature

Allround trainer koude-, klimaaten warmtepomptechniek

Heb je ervaring in de koude- en klimaattechniek en help je graag collega’s verder door het delen van je kennis? Vind je het leuk om nieuw talent in de branche te helpen zich te ontwikkelen? Vind jij ook dat onderwijs voor een groot deel uit praktijk zou moeten bestaan? Dan ben jij de trainer koude-, klimaat- en warmtepomptechniek die we zoeken.

De functie

Je werkt samen met je collega trainers aan de invulling van de kennisbehoefte van onze klanten en deelnemers. Je levert een bijdrage aan de ontwikkeling, voorbereiding en uitvoering van trainingen en opleidingen. Samen met de accountmanager geef je ook invulling aan in-company en maatwerk trajecten.

Over ons

Je bent specialist in één van de volgende vakgebieden:

• Koude- en/of klimaattechniek (bbl niveau 3 & 4)

• Warmtepomptechniek

• F-gassen

• Natuurlijke koudemiddelen

Onze organisatie kenmerkt zich als dynamisch en professioneel. Centraal in onze aanpak staat het ‘learning by doing’ concept waarbij theorie en praktijk voortdurend worden gecombineerd. De trainingen en opleidingen worden aangeboden via Opleidingscentrum GO° in samenwerking met het expertisecentrum Koudetechniek van Aeres Tech en de branchevereniging NVKL. De opleidingen en trainingen worden verzorgt in Ede.

Interesse?

Voor inlichtingen kun je contact opnemen met Jordi Metten, tel: 088 020 6400

Meer informatie vind je op onze website: www.opleidingscentrum-go.nl

Je sollicitatie met Curriculum Vitae kun je sturen naar Jordi Metten: j.metten@aeres.nl

Locatie en arbeidsvoorwaarden

Je standplaats is in Ede maar bij in-company trainingen kunnen werkzaamheden (in overleg) ook elders plaatsvinden. Naast een prima salaris bieden we een aansprekend pakket van primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden waaronder:

• 30 vakantiedagen en 18 ADV dagen

• een eindejaarsuitkering van minimaal 5,8%

• reiskostenvergoeding

• telefoon en laptop

Uiteraard zorgen wij tijdens je inwerkperiode voor intensieve begeleiding en krijg je de kans om je gedurende je loopbaan verder te ontwikkelen.

Een assessment kan deel uitmaken van de selectieprocedure.

Teamleider Michel over werken in de koude-, klimaat- en warmtepomptechniek

STIJGENDE ENERGIEPRIJZEN

Met de oorlog in Oekraïne en de daardoor stijgende energieprijzen realiseert de westerse wereld zich meer dan ooit hoe belangrijk het is te verduurzamen en dus de energietransitie echt te gaan realiseren. Ook in Nederland! Als de inzet op toekomstige generaties, het veranderende klimaat, het afbouwen van de gaswinning in Groningen, verduurzaming van de gebouwde omgeving al niet genoeg redenen waren om echt vaart te maken… De afhankelijkheid van Rusland maakt ons bewust van de kwetsbaarheid van onze samenleving.

Met deze nieuwe ontwikkelingen zijn de installateurs in Nederland met hun collega’s in de rest van Europa indirect een race tegen de klok begonnen. Zoeken naar de meest duurzame oplossingen op de Nederlandse vierkante kilometer, is niet aan de orde. Het is natuurlijk niet reëel om te denken dat we hier direct alle problemen hebben opgelost als we extra inzetten op warmtepompen of zonnepanelen.

Maar het is ook niet reëel om dan maar niets te doen en vooral onmacht te voelen. Nee, als vakmensen hebben we meer dan ooit een missie. En dat doen we met passie en

gedrevenheid. En ja, we zijn op zoek naar meer vakmensen. En ja, we zien dat materialen duurder worden en soms lastiger te krijgen zijn. Maar we gaan er voor!

We voelen het belang van deze missie nu nog meer. En daarmee ook onze verantwoordelijkheid! Maar meer dan ooit zijn we een oplossing van en voor de toekomst. En daar voel ik veel trots bij als ik dat schrijf.

Sven Asijee Directeur

Warmtepomp met prefab installatieframe

De nieuwe warmtepomp Eria

Tower Ace S van Remeha is een combitoestel dat vergezeld gaat van een installatieframe om de warmtepomp eenvoudiger te kunnen installeren. Voor de eindgebruiker biedt het toestel extra tapwatercomfort. Het is verkrijgbaar in de capaciteiten 4.5, 6 en 8 kW. De buitenunit is afgevuld met het koudemiddel R32, dat een laag potentieel opwarmingseffect heeft.

Het toestel is geschikt voor zowel de nieuwbouw- als renovatiemarkt. Het is smaller en minder diep (58 x 58 centimeter) maar met 190 centimeter wel iets hoger dan zijn conventionele ‘zusje’ de Eria

Tower Ace. De boiler van de nieuwe combi-warmtepomp heeft een inhoud van 190 liter. In circa anderhalf uur kan een lege boiler weer op temperatuur zijn. Door het installatieframe al tijdens de ruwbouw te bevestigen, kan de installateur vroegtijdig en op het moment dat hem uitkomt het leidingwerk voor cv en tapwater installeren. Via de ingebouwde afsluiters kan hij de installatie ook al testen. Omdat de monteurs op dat moment niet meteen de warmtepomp zelf nodig hebben, kan het installeren snel en probleemloos verlopen. Bovendien kan het installatieframe door één persoon worden gemonteerd en getest.

Pas vlak voor de oplevering, als de woningen vrijwel volledig zijn afgebouwd, kan een speciaal team van het installatiebedrijf in één dag meerdere warmtepompen plaatsen. Voor monteurs is het gemakkelijk om de binnenunit van dit warmtepompsysteem via ingebouwde wieltjes over het frame te rijden en snel vast te zetten op het leidingwerk in het frame. Na het openzetten van de afsluiters wordt het systeem gevuld via de ingebouwde cv-vulkraan, manometer en automatische ontluchter.

De binnenunit is verder voorzien van een ingebouwd expansievat van 12 liter. Ook heeft de Eria Tower Ace S een ingebouwd magneetfil-

ter en een over stortbeveiliging.

De toestellen zijnvia bluetooth koppelbaar aan de Smart Start App, waarmee in stallateurs snel en de ingebruikname kunnen uitvoeren. Ook zorgt de Smart Start App ervoor dat de vak man instellingen snel kan kopiëren.

Daarnaast hebben de buitenunits een betere regeling, waardoor het gemakkelijker is om een eventuele storing te identificeren en te lokaliseren. Later dit jaar wordt het ook mogelijk dat installateurs deze toestellen op afstand kunnen uitlezen.

In gesprek blijven

ARBEIDSINSPECTIE OVER BELANG VEILIG EN GEZOND WERKEN

De Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Inspectie-SZW)

heeft sinds dit jaar een nieuwe

naam: De Nederlandse Arbeidsinspectie. Ron Maters (foto) is projectleider Bouw & Infra bij de Inspectie. Wat is volgens hem het

belang van veilig en gezond werken? Wat komt hij samen met zijn

collega’s tegen in de branche?

Welke stappen kunnen nog gezet worden? En kan ArboTechniek

hierbij ondersteunen?

De Nederlandse Arbeidsinspectie is de toezichthouder op het terrein veilig en gezond werken van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Het toezicht is gericht op de naleving van de wet- en regelgeving over arbeidsomstandigheden, de arbeidsmarkt, arbeidsverhoudingen en het sociale zekerheidsstelsel. Een belangrijk instituut dat de techniek scherp houdt. De eerste vraag is simpel en het antwoord vanzelfsprekend. “Wat veilig en gezond werken voor mij betekent?” Venlonaar Ron Maters glimlacht. “Uiteindelijk wil je gewoon zorgeloos genieten met de mensen die je dierbaar zijn. Op de korte en lange termijn. Dáár draait veilig en gezond werken om.” Maters is actief als projectleider Bouw & Infra bij de Nederlandse Arbeidsinspectie en kent de techniek vanuit die rol goed. Hij stuurt een team van inspecteurs aan

die regelmatig bij bedrijven op bezoek gaan.

Alle vakmensen in de keten

De Inspectie kiest een brede benadering bij haar handhaving op de Arbowet. “We kijken naar de gehele keten, van de ontwerpfase tot en met de sloopfase. En natuurlijk alles dat daar tussenin zit. Je zou het niet zeggen, maar zelfs de architect heeft al invloed op veiligheid. Als bijvoorbeeld op de tekentafel al rekening wordt gehouden met het veilig kunnen onderhouden van een pand, dan zet je al een goede stap. We hebben aandacht voor alle vakmensen die werkzaam zijn in deze keten, voor opdrachtgevers en opdrachtnemers. De focus ligt heel erg op het versterken van de veilige en gezonde werkcultuur. Zodat we onveilig gedrag bespreekbaar én aanspreekbaar kunnen maken.”

Veilig, of anders niet

De uitdagingen zijn groot, stelt Maters. “In de installatiebranche komen we

helaas nog dagelijks overtredingen van regels tegen.” Kan hij de vinger op de zere plek leggen? “Als ik afga op hetgeen wij constateren, dan zit het ‘m vooral in het cultuuraspect. De aanspreekcultuur laat in deze wat ruigere wereld soms nog te wensen over. ‘Ik heb het altijd al zo gedaan’, is een kreet die wij vaak horen. Ik zeg: ‘Werk veilig, of doe het niet!’. Dat is de cultuuromslag waar wij ons iedere dag hard voor maken. We zien stappen; veel branches zijn echt bezig het gesprek op gang te brengen. Daar doen wij trouwens ook aan mee. We zijn dan weliswaar een handhavende instantie, maar we willen wel het gesprek blijven voeren met vakmensen en bedrijven.”

Maak gebruik van de info!

ArboTechniek zet zich dagelijks in voor veilig en gezond werken bij bedrijven in de installatiebranche. Honderden bedrijven maken gebruik van de informatie en ondersteuning. Merkt Maters iets van het werk van ArboTechniek? “Als Inspectie werken wij niet direct

samen met ArboTechniek. Maar kundig en goed advies is hard nodig. Mijn boodschap is dus: ‘Maak er gebruik van!’ De dialoog blijven voeren en je daarin blijven ontwikkelen. Natuurlijk, arbowetgeving kan soms ingewikkeld zijn, waardoor het lastig is wat van jou als werkgever of werknemer wordt verwacht. Laat je dus ondersteunen waar dat kan en nodig is!”

Zetje in de juiste richting

Een voorbeeld van een onderwerp waar veel vragen over zijn, is het opstellen van de wettelijk verplichte risicoinventarisatie- en evaluatie (RI&E), het fundament van het arbobeleid binnen een bedrijf. “De RI&E is zó ontzettend belangrijk. Het maakt je echt bewust van het feit dat er bepaalde risico’s zijn. Ik zou er daarom voor pleiten de RI&E zeer regelmatig te bespreken, het liefst elke week. Dat daarmee het gesprek op gang komt, ook tussen medewerkers onderling. Als ArboTechniek bedrijven hierbij kan ondersteunen, dan is dat alleen maar goed. Uiteindelijk moet je het zelf doen, maar een zetje in de juiste richting kan goed helpen. En ieder bedrijf dat met de RI&E aan de slag gaat, is winst.”

Veiligheid en kwaliteit

Wat is Maters’ ideaalbeeld van de installatiebranche? “Veilig en gezond werken moet een wekelijks agendapunt worden. Benadruk het belang ervan. Hoe je dat doet, is voor ieder bedrijf anders. Ik maak me ook sterk voor verantwoord opdrachtgeverschap en ketenaansprakelijkheid. Dúrf elkaar aan te spreken en verricht geen werkzaamheden waar je je niet comfortabel bij voelt.” Volgens Maters hangt veiligheid daarnaast nauw samen met kwaliteit. “Het gaat echt hand in hand. Als we zien dat een werklocatie een puinhoop is, dan blijken vaak zowel de kwaliteit van het werk als de veiligheid niet op orde. Bouwplaatsen die er gelikt uitzien – en die zien we gelukkig steeds vaker – blinken veel vaker uit in kwaliteit, en ook veilig en gezond werken ligt op een veel hoger niveau. Het houdt allemaal

dan gebruik van de ArboTechniek Veiligheidsapp!

Over allerlei thema’s vind je stappenplannen voorzien van handige afbeeldingen. Zo kun jij altijd, ook op het laatste moment, checken hoe het ook alweer zat. Je kunt hier meer lezen over hoe de app – mede met bijdragen van vakmensen uit de branche – tot stand is gekomen. De app – die voortdurend zal worden bijgewerkt op basis van ontwikkelingen in de branche en feedback van eindgrebruikers – is geheel gratis te gebruiken. Het is een webbased app. Dat wat wil zeggen dat het een website is die op het scherm van je smartphone is te downloaden. De app vind je, als je met je telefoon naar https://www.arbotechniekveiligheidsapp.nl

Alle informatie over veilig en gezond werken in de techniek vind je op www. arbotechniek.nl. Ook materialen die je kunt gebruiken voor je toolboxmeetings zijn hier te downloaden.

Energietransitie

TEKORT KOELTECHNICI NEEMT TOE

Nederland wil in een rap tempo

verduurzamen. En zowel de installatiebranche als de klant

blijken daarbij erg gecharmeerd

te zijn van all-electric oplossingen.

Maar hoe gaan we al die warmtepompen plaatsen en onder-

houden als er een schreeuwend

tekort is aan koeltechnici?

Het tekort is schrijnend. In 2021 konden zo’n 14.000 mensen instromen in de koudetechniek blijkt uit een rapport van de NVKL en Wij Techniek. De totale instroombehoefte in de periode 2021 t/m 2030 wordt zelfs geschat op ruim 130.000 werknemers, bleek uit het vorig najaar verschenen document. Voor alle duidelijkheid; het gaat hier om de totale sector: van leveranciers en installateurs tot aanverwante bedrijven uit de branches koude- en klimaattechniek.

Stroomversnelling

Volgens de NVKL blijft de instroom al jaren achter op de uitstroom. Zo’n 15 jaar geleden echter kwam de vraag naar koeltechnische kennis in de klimaattechniek in een stroomversnelling terecht. Dat had onder andere te maken met de groei van het aantal datacenters, de opkomst van de warmtepomptechnologie en de aanscherping van milieunormen.

Opleidingen

De koudetechniek is een kleine, gespecialiseerde branche. Zo telt de NVKL ruim 400 leden, Techniek Nederland heeft er 6000. Het kost de sector de grootste moeite om alle reguliere

opleidingen in de lucht te houden. Niet alle ROC’s kunnen een opleiding koudetechniek aanbieden, onder meer vanwege de hoge aanschafkosten voor de benodigde apparatuur. Met een dun gezaaid aanbod, lopen de reistijden op, wat ook niet echt bevorderend werkt voor het animo, is de bevinding van de NVKL. In de praktijk blijkt het merendeel van de nieuwe aanwas dus via zij-instroom de sector binnen te komen. Zij volgen cursussen om hun koeltechnische kennis op het gewenste niveau te krijgen.

Mentaliteitsverandering

Komt nog bij dat jongeren te maken krijgen met meer afleidingen, een drukke privé agenda hebben, graag parttime willen werken en werk en privé het liefst strikt gescheiden houden. Koeltechnici hebben echter te maken met onregelmatige werktijden, bijvoorbeeld als ze werkzaam zijn als storingsmonteurs. Jongeren worstelen daarmee.

Aansluiting onderwijs

Koeltechnische bedrijven klagen regelmatig over de ‘slechte aansluiting tussen het onderwijs en de praktijk’. Volgens het NVKL heeft dat vooral betrekking op mensen die een algemene

installatietechnische opleiding hebben gevolgd. Deze nieuwe aanwas moet dan via aanvullende scholing zichzelf de specialistische koeltechnische kennis eigen maken en ‘on the job’ het vak leren. Koeltechnische bedrijven hebben daar echter niet altijd tijd en personeel voor.

Realistische verwachtingen

Zelf, willen ze het liefst zij-instromers met relevante technische kennis. Die zijn vaak niet voorhanden. Volgens de NVKL hebben bedrijven een lange termijnvisie nodig. Pas na een aantal jaar, met gedegen begeleiding, voelen nieuwe specialisten zich echt senang in de sector.

Imago

Maar het grootste probleem is het imago. Vrijwel alle technische beroepen worden ‘niet cool’ gevonden en genieten minder status dan kantoorbanen. Wervingscampagnes weten niet altijd de juiste toon aan te slaan. Met name jongeren met een biculturele achtergrond, de groep met de meeste potentie als je kijkt naar demografische ontwikkelingen, kunnen maar nauwelijks worden verleid om de branche in te stappen. Migrantenouders zien hun kinderen liever streven naar een baan

in bijvoorbeeld het verzekeringswezen, want in hun optiek verdien je daar beter, krijg je geen vuile handen en heb je meer status. Meer verdieping in de specifieke problematiek, wensen en verlangens van jongeren met een biculturele achtergrond kan helpen om een wervingsstrategie te ontwikkelen die wel vruchten afwerpt.

Stijging salarissen

Blijft over het salaris, een bekend heet hangijzer. En dat is onterecht. Een servicemonteur (mbo-niveau 3)

dien zullen de salarissen flink gaan stijgen de komende jaren, omdat de vraag naar koeltechnische oplossingen in de klimaattechniek toeneemt, terwijl er een gebrek is aan vakmensen. Die schaarste zal ook een impuls geven aan verdere industrialisatie. Dat betekent dus meer standaardisering, prefab-oplossingen, maar ook meer digitalisering. Tot slot: is arbeidskrachten werven uit het buitenland dan het wondermiddel om het resterende tekort aan te vullen? Nee, zegt de NVKL. Het kennisniveau kan namelijk sterk uiteenlopen, bovendien kampen

TECHNISCHE UITDAGINGEN

De koeltechnische tak van de klimaattechniek staat de komende jaren voor pittige uitdagingen. Zo moet de GWP-waarde van koudemiddelen omlaag, waardoor het populaire R410 wordt uitgefaseerd en in de meeste gevallen plaats maakt voor R32. Daarnaast zijn natuurlijke koudemiddelen sterk in opkomst, denk bijvoorbeeld aan R92. Een andere belangrijke ontwikkeling is de digitalisering van de sector. In de komende jaren zal remote beheer met VR-technology steeds meer ingeburgerd raken. Daarbij zal ook aandacht zijn voor een betere inregeling van installaties. Uit onderzoek blijkt dat bestaande installaties tot 10% meer rendement kunnen behalen door betere inregeling. Onder andere met behulp van sensordata.

LEERMIDDELEN

De NVKL heeft met Wij Techniek een complete lesmethode voor vmbo-scholen ontwikkeld voor het keuzevak koudetechniek. Leermiddelen en benodigde materialen kunnen met subsidie worden aangeschaft, docenten worden getraind, en de school wordt in contact gebracht met de NVKL lidbedrijven in de buurt. Daarnaast kunnen ROC’s die installatie- of elektrotechnische opleidingen verzorgen, deze uitbreiden met een keuzedeel koudetechniek. Ook hier heeft NVKL leermiddelen voor ontwikkeld om het de scholen zo makkelijk mogelijk te maken.

DRAMA

“Het is een drama”, vertelt Buf Vaumont aan de telefoon. De eigenaar van Buf Klimaatbeheersing heeft afgelopen maand voor 100.000 euro aan nee moeten verkopen. “Er is meer dan genoeg werk. Ik wil graag uitbreiden, maar kan geen personeel vinden, zelfs geen stagiaire. En dat is treurig, we hebben zo’n mooi vak.” De 52-jarige richt zich met zijn bedrijf al sinds 1999 op het plaatsen van airconditioning, warmtepompen en WTW-ventilatie. Volgens de ervaren installateur was de afschaffing van de LTS een grote aderlating voor de sector. “Tel daarbij op dat techniek nauwelijks nog onder de aandacht wordt gebracht op basisscholen en kinderen tegenwoordig meer op hun IPad hangen dan zelf sleutelen aan hun brommers en dergelijke en je snapt hoe het zover heeft kunnen komen.” Wat hij nu aan sollicitanten langs krijgt, is vooral afkomstig uit de horeca. “Maar ja, die hebben vaak totaal geen technische achtergrond, dat gaat niet.” Komt er een jongere aankloppen met de juiste papieren dan “stellen ze vaak irreële eisen. Ze willen het liefst een fiks salaris, leaseauto, 3 dagen werken, pappadagen en meer van dat soort gekkigheid.” Vaumont ziet de toekomst somber tegemoet. “Industrialisering en robotisering zullen wel helpen, maar uiteindelijk moeten we veel maatwerk leveren. Daar heb je handenarbeid voor nodig. Meer mensen uit het buitenland halen, zie ik niet zitten. Je loopt voortdurend tegen taalen cultuurproblemen aan. Dat is funest op de bouwplaats en in het klantencontact.”

Met dank aan: Brenda Witzier, Projectmanager Onderwijs en Arbeidsmarkt NVKL & Udo van der Meer, Managing Director bij Beijer Ref Support en Lid Projectgroep Onderwijs en Arbeidsmarkt NVKL

Hybrid+ De slimste warmtepomp voor bestaande woningen met cv-ketel

DAAR WORD JE BLIJ VAN!

MAXIMAAL BESPAREN IN COMBINATIE MET JE BESTAANDE CV-KETEL Nieuw!

Individueel regelen

ALLEEN RUIMTEN IN GEBRUIK VERWARMEN OF KOELEN

Vanwege de wet- en regelgeving (het Bouwbesluit) en aanvullende eisen voor nieuwbouwwoningen (SWK en Woningborg), maar vooral voor het besparen van energie, worden steeds meer woningen uitgerust met individuele ruimteregeling. Hiermee verwarm of koel je alleen de ruimtes die je gebruikt.

Tijdens de VSK 2022 zal Nathan de Komfort Multizone-verdeler aan de installatiewereld presenteren. Deze vloerverwarmingsverdeler voor woningen is ontwikkeld voor individuele ruimteregeling (naregeling). Hiermee zijn twee tot vier groepen die naar dezelfde ruimte gaan, te bedienen met één afsluiter. Dit bespaart per vier vloerverwarmingsgroepen maximaal drie stelaandrijvingen uit. Voor een normale eengezinswoning zijn op deze manier vijf tot negen stelaandrijvingen minder nodig, wat niet alleen bespaart op materialen en arbeidstijd maar ook op elektriciteitsverbruik. Bovendien is er geen uitbreidingsmodule van de naregeling nodig omdat er minder stelaandrijvingen hoeven te worden aangestuurd.

Ondanks het feit dat er meerdere groepen tegelijk met één stelaandrijving worden geopend, blijft het mogelijk om het debiet per groep individueel in te regelen, dankzij de instelbare en afleesbare debietmeters op de retouraansluitingen.

Specifieke verdeler

De verdeler is woningspecifiek. Dit betekent dat voor iedere woning een specifieke verdeler moet worden geconfigureerd (tenzij het projectmatige bouw met meerdere identieke woningen betreft). Nathan ontwikkelde hiervoor de Multizone-configurator waarmee – met het verlegplan van de vloerverwarming bij de hand – de verdeler eenvoudig en dus snel kan worden geconfigureerd.

Technische details

De verdelers zijn leverbaar zonder of met pomp, als stadsverwarmingsverdelers en verdelers die verwarmen/koelen (3- en 4-pijps). Het betreft twee tot vier groepen per Multizone. Maximaal kunnen er 15 groepen op een verdeler. Die zonder pomp zijn te realiseren met een linkse of rechtse primaire aansluitzijde. Ze zijn per groep uitgerust met instelbare debietmeters van 25 t/m 135 l/h. 

BELANGRIJKSTE KENMERKEN

- Voor woningen met een individuele ruimteregeling/naregeling.

- 2 tot 4 groepen regelbaar met 1 afsluiter/stelaandrijving.

- Per woning zijn ongeveer 5 tot 9 stelaandrijvingen minder nodig.

- Besparing op materialen en montagetijd.

- Eenvoudig te configureren met de Multizone-configurator.

- Inregelen per groep blijft mogelijk dankzij instelbare debietmeters op de retouraansluitingen.

Garantie

Resideo Technologies, een wereldwijde leverancier van comfort- en beveiligingsoplossingen voor woningen, introduceert een garantie van vijf jaar voor een breed scala van Honeywell Home verwarmingsregelaars en Resideo Braukmann waterproducten. De garantie wordt uitsluitend aangeboden aan de directe handelsdistributiepartners van Resideo op meer dan 2.000 producten en is onderworpen aan de verkoopvoorwaarden van Resideo.

Monoblock warmtepompen tot 75 °C

Onlangs is NIBE gestart met de levering van de NIBE S2125-serie. Deze modulerende lucht/water monoblock warmtepompen kunnen breed worden toegepast in zowel bestaande bouw als nieuwbouw. Doordat ze een aanvoertemperatuur tot 75°C kunnen leveren, zijn ze – mét behoud van het bestaande afgiftesysteem met radiatoren – toepasbaar in bestaande woningen.

De buitenunits kunnen conform de actuele geluidsnormen in veel gevallen zonder geluidsbeperkende maatregelen op 2 meter (type 8) of 3 meter (type 12) van de erfgrens worden geplaatst. De warmtepompen zijn bovendien voorzien van de keuzemogelijkheid voor

WATERSTOF READY

silent mode.

Het jaarrendement (SCOP) bij een cv-aanvoertemperatuur van 35°C bedraagt 5,0.

Een ander kenmerk van de serie is de aanvoertemperatuur. Deze ligt hoger dan bij de meeste andere warmtepompen, aldus de fabrikant: 70°C bij een buitentemperatuur van -7°C en tot 75°C bij een buitentemperatuur van 15°C. Dat is in de meeste bestaande woningen ruim voldoende om met een bestaande installatie met radiatoren voldoende comfort te leveren.

De NIBE S2125 is beschikbaar in twee vermogensranges: type 8 en type 12. De S2125-8 heeft een modulerend vermogen van 2,4 tot 6,7 kW bij 7/35°C en levert bij een buitentemperatuur van -7°C een vermogen van 5,6 kW. Bij de S2125-12 bedragen deze vermogenswaarden respectievelijk 2,5 tot 9,9 kW en 8,2 kW. Beide uitvoeringen kunnen worden gecombineerd met diverse NIBE VVM (S) binnenunits en NIBE SMO (S) regelunits. Sommige binnenunits zijn voorzien van een ingebouwde boiler van 180 liter, andere kunnen worden gekoppeld aan een separaat op te stellen boiler van bijvoorbeeld 300 of 500 liter.

De warmtepompen bieden, via de bijpassende binnenunit of regelunit met behulp

Burgerhout biedt innovaties op het gebied van rookgasafvoer en ventilatiesystemen. Een voorbeeld daarvan is de omschakeling van aardgas naar waterstof (Hydrogen).

De HydrogenReady rookgasafvoersystemen zijn geschikt om aan te sluiten op (gedeeltelijke) waterstoftoestellen. Daarmee zorgt de fabrikant voor een ‘green connection’ met duurzaamheid als einddoel.

CV-WATERBEHANDELING

Voor panden die kwetsbaar zijn voor temperaturen onder nul, biedt Sentinel X500 beschermende antivriesbescherming tegen kalkaanslag, corrosie en bevriezing. Het beschermt alle systeemmeta len tegen corrosie met behulp van dezelfde mix van remmers als Sentinel X100 Inhibitor, maar heeft het voordeel dat het systeemwater beschermt tegen bevriezing bij lage temperaturen. Belangrijkste eigenschappen zijn:

•  Verbeterde bescherming van kalkaanslag en corrosie

• Beschermt alle systeemmetalen tegen corrosie

• Garandeert optimale boilerefficiëntie

• Voorkomt boilerlawaai

• Voorkomt vorming van gaatjes

• Helpt de vorming van waterstofgas voorkomen

van de myUplink-app, uitgebreide mogelijkheden op gebied van draadloze connectiviteit, bediening en monitoring. Ook kunnen alle binnenunits en regelunits uit de NIBE S-serie draadloos communiceren met een brede range draadloze Smart Home accessoires.

Bluetooth update

De device handgreep is de basis van het CAPBs® modulaire meetsysteem dat verkrijgbaar is bij Euro Index. Door het toestel te voorzien van een CAPBs® sens meetmodule ontstaat een volwaardig meetinstrument. Er is een assortiment meetmodules beschikbaar voor o.a. druk, temperatuur, CO2meting en gaslekzoeken.

De meetwaarden worden

afgelezen via het display en kunnen nu ook draadloos worden gecommuniceerd via Bluetooth. Met een smartphone of tablet met de gratis EuroSoft live app (Android

en iOS) of een PC of laptop met de gratis EuroSoft live Windows software kunnen meetwaarden op afstand worden uitgelezen en opgeslagen en kunnen professionele meetrapporten worden gegenereerd. Ook als de CAPBs® device al geruime tijd geleden is aangeschaft, kan de Bluetooth-functie geactiveerd worden. Download en installeer kosteloos de nieuwste versie van de EuroSoft live Windows software. Verbindt de CAPBs® device met de PC of laptop via de USB-kabel en volg de instructies om een firmware update uit te voeren.

Van KLM naar koudetechniek

‘OVERSTAP IS ECHT DE MOEITE WAARD’

Henk de Vries (56) maakte de overstap van de luchtvaart naar

de technische sector. Dagelijks is hij nu bezig met koudetechniek.

“Ik zie in de markt dat mensen een beetje koudwatervrees hebben om de overstap te maken, maar dit is zo’n mooi vakgebied. Het is echt de moeite waard.”

De Vries: “Ik heb het 36 jaar lang erg naar mijn zin gehad bij de KLM. Ik was er regisseur. Vliegtuigen bij het platform krijgen bezoek van tankwagens, toiletwagens en catering en dergelijke, en dat moet binnen een vastgestelde tijd worden afgehandeld. Ik mocht dat in goede banen leiden.”

Weerbarstige praktijk

De herfst van 2020 staat De Vries nog goed op het netvlies. Bij de KLM kreeg hij voorgelegd of hij gebruik wilde maken van de vrijwillige vertrekregeling. De Vries reisde dagelijks al snel drie uur op en neer vanuit zijn nieuwe woonplaats Ermelo. De beslissing was snel genomen. “Ik achtte mezelf als regisseur bij de KLM en met mijn technische kennis goed genoeg om de arbeidsmarkt weer op te gaan.”

De praktijk bleek echter weerbarstig. “Ik ging een beetje hoogmoedig de strijd aan. Zo van: ‘Wie wil nu niet een KLM’er hebben met zoveel ervaring en een berg certificaten?’” Lachend: “In de werkelijkheid stonden de bedrijven niet in de rij. Dat viel wat tegen. Een 56-jarige ligt niet echt goed in de markt. Ik kwam er ook achter dat ik qua kennis

net te weinig in huis had.”

Sprong in het diepe

De Vries kwam via een KLM-collega in aanraking met Wij Techniek. Dit is het ontwikkelingsfonds voor de technische installatiebranche. De Vries kreeg een Bootcamp aangeboden bij Opleidings centrum GOo. In twintig dagen ben je daarmee beginnend monteur koude techniek. “Dat was nog wel een dinge tje. Je moet opeens twintig dagen lang in de schoolbanken. Dat was supereng natuurlijk, het was een sprong in het diepe. Het is heel veel in korte tijd.”

De ‘Bootcamp beginnend monteur koudetechniek in 20 dagen’ bestaat uit vier onderdelen. En dan heb je nog VCA Basis, koeltechnisch vakman en omgaan met de klant, en de NEN 3140 VOP. Je hebt op de examendag vier examens. Na afloop beheers je de basis van de koude- en klimaatsystemen. De bootcamp werd gevolgd door een gemêleerd gezelschap, vertelt De Vries. “Jong en oud deed mee aan de bootcamp. Er zaten mensen bij uit de koeltechniek die kwamen via Wij Techniek, maar er waren bijvoorbeeld ook drie mensen bij die vanuit het UWV kwamen. Zo’n bootcamp is geweldig. Het is intensief en versterkt het groepsgevoel. Ik zei ook tegen de jongens: ‘Laat elkaar niet vallen, help elkaar. Als iemand het niet begrijpt, dan ga je het gewoon met zijn alleen weer opnieuw doen.’ We hebben elkaar over de eindstreep getrokken.”

Koeltechnische bedrijven in de rij Met de papieren van de bootcamp in zijn zak, ging de markt opeens open voor De Vries. “De koeltechnische bedrijven stonden in de rij voor me.” Maar dat niet alleen … Aeres Tech (samen met de NVKL oprichter van Opleidingscentrum GOo) had ook zijn oog laten vallen op De Vries. “Ik kreeg direct na

de bootcamp een baan aangeboden als Toa – Technisch onderwijsassistent. Daar heb ik zonder aarzelen ja op gezegd.” Bijzonder is dat De Vries eerst als deelnemer aan de bootcamp meedeed en dat hij een jaar later als Technisch onderwijsassistent in het lokaal stond. “Ik assisteer de trainer en ik bereid de les zo goed mogelijk voor. Ik heb het erg naar mijn zin.”

Goede raad

Voor mensen die twijfelen of een overstap naar de koudetechniek loont, heeft De Vries goede raad. “Koudetechniek heeft zo’n mooie toekomst voor zich, dat is niet zomaar weg te vlakken. Ik zie in de markt dat mensen soms een beetje koudwatervrees hebben om de overstap te maken, maar het is een prachtig vakgebied. Het is echt de moeite waard.”

Kortom, De Vries zit op zijn plek. “Dit bedrijf is innovatief en dat ben ik ook. Ik hou van vooruitgang.” Maar niet alles hoeft zo vooruitstrevend. Lachend: “Wat kleding betreft vind ik het helemaal niet erg dat ik nog steeds blauw draag!” De Vries kijkt als overstapper terug op een mooi avontuur. 

Eind april 2022 starten er een nieuwe bootcamp. Meer informatie is te vinden op www.opleidingscentrum-go. nl/bootcamp

intensief en versterkt het groepsgevoel.”

Controle comfortprestatie

TVVL en Binnenklimaat Nederland introduceren de tool BinnenklimaatCheck. Hiermee kan de comfortprestatie van een lokale klimaatinstallatie worden gecontroleerd. Dit gebeurt door een aantal referentieruimten van een kantoorgebouw aan te maken en deze te voorzien van de bijbehorende gevelen gebruiksgegevens. Door per ingevoerde referentieruimte een lokale klimaatinstallatie te kiezen, wordt een voorspelling gedaan voor het comfortniveau op het gebied van luchtverversing, wintercomfort en zomercomfort. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de eisen uit het PvE Gezonde Kantoren 2021. De rekenkern van de tool maakt gebruik van een database met circa 2.500 uitgevoerde warmteverliesen koellastberekeningen, waardoor de resultaten voor wintercomfort en zomercomfort altijd reproduceerbaar zijn.

Initiatiefnemer TVVL Expertgroep Klimaattechniek is samen met Binnenklimaat Nederland vorig jaar gestart met de ontwikkeling van de twee tools waarmee kan worden gecontroleerd of er, met een specifieke combinatie van gevelconfiguratie en installatieconcept, aan de beoogde prestaties kan worden voldaan. De tweede tool die ontwikkeling is, is de BENG-Check. Deze komt naar verwachting eind 2022 beschikbaar. Dit hulpmiddel controleert de energieprestaties van klimaatinstallaties. De tools zijn vrij en kosteloos te gebruiken via www. tvvlconnect.nl en www. binnenklimaattechniek.nl/

kenniscentrum/tools/

Klikbaar luchtverdeelsysteem

Het Uniflexplus+ luchtverdeelsysteem van Vent-Axia is ontworpen om het aanleggen van ventilatie zo eenvoudig mogelijk te maken. De flexibele luchtslangen zijn op maat te snijden met een speciaal ontworpen afkortmes en kunnen tijdens de installatie nog verlegd worden. Met een beperkt aantal in elkaar te klikken componenten wordt een luchtdicht luchtverdeelsysteem gecreeerd. Uniflexplus+ was tot voor kort verkrijgbaar in een 1xØ90mm en 2xØ90mm uitvoering. Inmiddels zijn daar Uniflexplus+ 69 en Vlak bijgekomen.

De diameter van Ø90mm zorgt voor hoge debieten bij lage luchtsnelheden. Zo kan er 50m3/h door de slang bij een luchtsnelheid van 3 meter per seconde. De binnenzijde van het systeem is antistatisch en antibacterieel behandeld.

Uniflexplus+ 69 is geschikt voor nieuwbouw en renovatie met een beperktere opbouwhoogte. Luchtdebieten zijn te berekenen zijn in veelvouden van 25m3/h bij een snelheid van 2,5m/s. Er is voldoende marge voor het inregelen en het behalen van het debiet, waardoor het plaatsen van een extra slang en/of ventiel niet nodig is.

De platte luchtkanalen en de bijbehorende componenten van Uniflexplus+ Vlak hebben een lage inbouwhoogte. Het vlakke systeem is de oplossing voor plaatsing in wanden, verlaagde plafonds, onder de dekvloer of in elke andere situatie waar een vlakke inbouwhoogte vereist

NUL-SERIE WARMTEPOMPEN

De eerste 25 Vincent warmtepompen van Itho zijn geproduceerd en inmiddels geplaatst bij bewoners van woningcorporaties, zakelijke klanten en Itho Daalderop collega’s. In de eerste woningen is Vincent zowel hybride (naast de al aanwezige cv-ketel) als all-electric (inclusief bijbehorend voorraadvat) opgesteld. In beide type opstellingen wordt de bijpassende dakkap gemonteerd. De warmtepomp werkt zonder buitendeel. Tijdens deze plaatsingen zal beoordeeld worden of de plaatsing gemakkelijk en snel verloopt en of er eventueel nog aanpassingen nodig zijn of extra informatie benodigd is om de plaatsing verder te vergemakkelijken. Daarbij zijn de eerste installateurservaringen belangrijk. Vincent is klein van stuk en zowel geschikt voor nieuwbouw als bestaande bouw. Het feit dat hij geen buitendeel heeft, maakt hem geschikt voor plaatsing in typische Nederlandse rijtjeswoningen en appartementen met maximaal drie verdiepingen. “Vincent is ontwikkeld voor de Nederlandse woning en wordt geproduceerd in onze vestiging in Tiel. Dit is een hele bewuste keuze. Wij vinden het erg belangrijk om de CO2-footprint van onze producten zo laag mogelijk te houden én om maximale grip op onze productie te hebben”, aldus Kerst Algera, Directeur Operations.

is. Het vlak ovale kanaal heeft een afmeting van 52x132 mm. Hiermee behoudt het de luchtprestaties die de ronde kanalen ook hebben en kan er tot 45m3/h lucht doorheen bij een maximale snelheid van 3m/s.

ALS EEN VIS IN HET WATER

MAKE THE GREEN CONNECTION

MET ONZE HYDROGEN

READY PRODUCTLIJNEN

Burgerhout loopt voorop als het gaat om innovaties op het gebied van rookgasafvoer en ventilatiesystemen. Daarin zijn we als een vis in het water, helemaal in ons element. Neem bijvoorbeeld onze HydrogenReady producten, deze passen naadloos op de nieuwste waterstofketels en verbinden moeiteloos een breed scala aan andere waterstof verwarmingsoplossingen. Zo zorgen we voor een “green connection” met duurzaamheid als einddoel.

Voor meer informatie, lees meer op burgerhout.nl/hydrogenready

Trends

ALL-ELECTRIC EN CIRCULARITEIT

Circulair bouwen en installeren maken opgang.

Recentelijk organiseerde

Techniek Nederland met Wij Techniek, ISSO en TVVL een Techathon over circulariteit. IZ

sprak met de Captain van het winnende team

over de opgave en waarom het rijtje ‘circulariteit, duurzaamheid...

all-electric’ niet altijd zo vanzelfsprekend is.

De Mol had het team Kuijpers/Hogeschool van Amsterdam en ROC Tilburg onder zijn hoede. De 26-jarige is werkzaam als Engineer bij Kuijpers Installaties en als parttime docent Installatietechniek verbonden aan Avans Hogeschool.

De opdracht was om in 1 dag een circulair concept te ontwikkelen om zo het kantoorgebouw van Rijksvastgoed in Arnhem een tweede leven te kunnen geven. Hoe ziet jullie winnende concept eruit?

“De binnengevel aan de straatzijde wordt geïsoleerd

met stro en leem. En de gevel die grenst aan de binnentuin krijgt een tweede huid van glas en staal. De ramen krijgen voorzetramen, met direct daarboven de afzuig van het gebalanceerde ventilatiesysteem. Op die manier wordt de warme lucht snel verwijderd tijdens de warme maanden en ga je koudeval tegen tijdens de koude maanden. Verder zou het dak voorzien moeten worden van PV-panelen en mos sedumvegetatie. Sedum houdt het dak en daarmee de PV-panelen koel en draagt daarmee bij aan een prettig binnenklimaat. Overigens zal een deel van de stroom elders worden opgewekt, namelijk bij het NS-station. Anders kan je de energiebehoefte niet afdoende dekken.”

Hoe ziet het er vanbinnen verder uit op installatietechnisch gebied?

“We willen het liefst werken met dimbare, vraaggestuurde verlichting. De afgifte van warmte kan via een vloerverwarmingssysteem verlopen. Bij het sanitair pleiten wij ervoor om manchetverbindingen te gebruiken, zodat de systemen eenvoudig zijn te demonteren. Waterbesparing kan je realiseren door volumestroombegrenzers en waterbesparende toiletten te gebruiken. Daarnaast willen wij het hemelwater opvangen in een buffertank in de parkeergarage. Dat kan bijvoorbeeld benut worden

voor de irrigatie van het sedumdak.”

Circulariteit is nog niet bepaald ingeburgerd in de installatiebranche. Wat is er nodig om een kentering tot stand te brengen?

“De opdrachtgever moet het standaard in de uitvraag gaan meenemen. Daarnaast vraagt het om een totaal andere manier van denken. Een integrale benadering, waarin je bijvoorbeeld geen LT-radiatoren en warmtepomp meer levert, maar een service, namelijk ‘warmte’ of ‘koude’ die op de meest efficiënte en circulair verantwoorde manier wordt ingevuld. Misschien de ene keer voornamelijk met bouwkundige maatregelen en de andere keer met installatietechniek. Ook in het onderwijs is een omslag nodig, waarbij we vooral ruimte moeten geven aan studenten om ook met eigen, onorthodoxe ideeën te komen.”

Nu lijk je in de praktijk al snel uit te komen op het rijtje ‘circulariteit, duurzaamheid... all-electric’. Is dat terecht?

“Ik heb daar mijn bedenkingen bij. Het elektriciteitsnet is al regelmatig overbelast. Bovendien is er niet altijd duurzaam opgewekte energie voorhanden. Denk

aan een bewolkte, windloze dag. Opslag biedt vooralsnog geen uitweg. De accu’s waar we nu over beschikken, kunnen geen elektriciteit bufferen voor langere periodes. Daarnaast moet de elektriciteitsrekening wel betaalbaar blijven, dat kan problematisch worden in tijden van schaarste.”

Wat zie jij als interessante alternatieven voor all-electric concepten?

“Geo- en aquathermie en warmtenetten. En waterstof. Dat heeft verschillende toepassingsmogelijkheden. Als duurzame brandstof, maar ook als medium voor opslag.”

Tot slot: staan jonge professionals hier anders in dan hun oudere collega’s. Wat is jouw ervaring?

“Zover ik het kan beoordelen zie ik geen bepaalde vooringenomenheid bij een generatie richting specifieke installatieconcepten. Wel merk ik dat jonge professionals erg bezig zijn met de lange termijngevolgen van klimaatverandering en daarom intrinsiek gemotiveerd zijn te bouwen aan een groene en gezonde toekomst.”

Voor meer informatie over de Techathon: www.startmetconnect.nl

Het winnende team van Techaton 2021

Op weg naar een duurzame toekomst

Het opwekken van duurzame energie en warmte heeft door de energietransitie nu de aandacht. Maar om duurzaamheidsdoelstellingen goed in te vullen draait het niet alleen om de inzet van innovaties. Grote winsten, oplopend tot wel 50%, zijn te behalen bij de distributie van warmte en energie.

Flamco richt zich op duurzaamheidstoepassingen binnen HVAC, levert Prefab oplossingen en regelt het compleet inrichten van het distributiewezen en gebouwen.

Flamco; voor duurzame oplossingen van morgen.

WAT GIJ NIET WILT…

Een vriend van me vierde ‘ouderwets’ zijn verjaardag. Ik raakte in gesprek over mijn vak: marketing. “Zo dus jij bent één van die irritante mannetjes, die mij dingen door de strot probeert te drukken die ik niet wil hebben.”

Maar is dat zo? Zijn alle marketeers irritant die je iets willen aansmeren dat je niet wilt kopen? Overigens waren er volgens het CBS in 2021 niet heel veel meer mannen (123.000) dan vrouwen (107.000) werkzaam in marketing. Dat is in technische beroepen wel anders. Daar is ruim 83% van de werkzame personen man en er heerst dus ook vaak een ‘mannencultuur’. Hoewel die typering ook te algemeen van aard is. Want wat is dat dan: ‘een mannencultuur’? En mag je dan helemaal niets meer tegenwoordig? Jawel hoor. Alleen is het verstandig om eerst goed na te denken voor je iets zegt, schrijft of doet. Maar dat is niet anders dan ‘vroeger’. Zo is dat ook met marketing. En iemand iets door de ‘strot’ duwen, is geen kenmerk van marketeers, maar van mensen die op slimme – liever noem ik dat sluwe - wijze je hun product of dienst opdringen zonder zichzelf daarbij de vraag te stellen of dit wel gewenst is.

Ongewenst of grensoverschrijdend gedrag is niet voorbehou-

den aan ‘mannetjes’ en alleen gericht op seksueel getinte uitingen of handelingen. Als iets grensoverschrijdend is, betekent dit altijd dat je over een grens gaat. Die van een ander en die van jezelf. En dat geldt ook voor marketingactiviteiten. Marketeers moeten zich inmiddels ook aan wet- en regelgeving houden, zoals de Telecomwet en de Algemene Verordening Gegevensbeheer (AVG). Als consument kun je klachten indienen bij de Reclame Code Commissie als een reclame-uiting aanstootgevend of ongepast is. Wet- en regelgeving bieden overigens nog best veel ruimte. Vaak meer dan je eigen voelsprieten: je eigen normen en waarden. En daarvoor geldt: als gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat dan ook een ander niet.

Willem de Vries is Managing Partner van STEM Industrial Marketing Centre. Het kenniscentrum op het gebied van marketing voor technische B2B bedrijven: www.stem-imc.com

ALGEMEEN COLOFON

[ISSN:1872_6607)

OPLAGE: 8.000 EXEMPLAREN

INSTALLATEURSZAKEN Maandelijks verschijnend praktijkblad voor de W-installateur met oog voor techniek én bedrijfsvoering op het gebied van o.a. verwarmen, koelen, ventilatie, airconditioning, sanitair, energie, gereedschap, materialen, regeltechniek en domotica

Uitgave: Merlijn Plus BV

Zuidkade 174

2741 JJ, Waddinxveen

T: 0182 631717

E: info@merlijnplus.nl

Redactie: Frank Stouthart (hoofdredacteur)

Wietse Buma

E: redactie@merlijnplus.nl

Vormgeving en DTP: Yolanda van der Neut

Vaste medewerkers: Ton Meijer (cartoon), ISSO, Willem de Vries, Rogafa, Nederlandse verwarmingsindustrie, Dick en Tim Visser, Wij Techniek en Binnenklimaat Nederland

Advertenties:

Ruud Struijk

T: 0182 631717

E: r.struijk@merlijnplus.nl

Druk: Veldhuis Media BV, Raalte

Abonnementen: Benelux €18,40, buitenland €23,40 per jaar, excl. BTW. Abonnementen lopen door tenzij 1 maand voor het einde van de abonnementsperiode via e-mail (info@merlijnplus.nl) is opgezegd. Wijzigingen kunnen worden doorgegeven via: installateurszaken.nl/wijzigingen-toezending-iz

© Merlijn Plus BV, 2022

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt op welke wijze ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Publicaties geschieden uitsluitend onder verantwoording van de auteurs. Alle daarin vervatte informatie is zorgvuldig gecontroleerd. De auteurs en uitgever aanvaarden echter geen verantwoordelijkheid voor de gevolgen van eventuele onjuistheden.