IZ maart 2020

IZ lezen op PC, tablet of smartphone?: installateurszaken.nl

Nu ook als app via

MAART 2020 18e jaargang

Special: Gereedschap en materiaal

 Materiaalbank  Trends  Inbouwsanitair

IZ0320_omslag_01.indd 1

9-3-2020 11:11:30

Dit doet een slecht binnenklimaat met kinderen.

www.nedair.nl

Goede schoolventilatie is van levensbelang.

Schoolventilatie voor een gezonde leeromgeving IZ0320_omslag_02.indd 2

5-3-2020 10:04:24

IZ0320_03_intergas.indd 3

9-3-2020 8:55:20

NIEUW DucoBox Energy Comfort De SLIMSTE WTW-unit van Europa!

COMPACT & LICHT Kg

Slechts 21 kg

100% UITWISSELBAAR Links

Rechts

AUTO-INREGELING SAVE TIME = SAVE MONEY

We inspire at www.duco.eu

20111220_Installateurszaken.indd 73 IZ0320_04_duco.indd 4

21/02/2020 11:13 6-3-2020 9:49:08

BIJ DE VOORPLAAT Ben jij al klaar voor de zomer?

Wasco zet in op een hoogwaardig assortiment airconditioning producten. De producten zijn zorgvuldig geselecteerd en staan hoog aangeschreven in de branche. Wasco voorziet ook graag in advies. En wanneer je zelf niet een F-gassen certificaat hebt, dan helpt het bedrijf je met de inbedrijfstelling. Wil je dit zelf graag kunnen? WasCollege, het opleidingsinstituut van Wasco, leidt je graag op! Kijk snel op airco.wasco.nl.







20 42 TECHNIEK







24 38 ZAKELIJK

20 MADASTER

18 VEILIG WERKEN

De materiaalbank voor de toekomst

Met het oog op de toekomst

22 LEVEND VERLEDEN

38 VEILIG EN GEZOND

Van antieke geisers tot een heuse bitumenketel

Kosteloos advies voor bedrijven

24 GEREEDSCHAPSTRENDS

‘Ik weet waar je zit’

40 INSTALLATIETHRILLER

Snoerloos maakt goede sier

34 INSTALLATIEGEBREKEN Van duurzaam naar realiteit

42 NEN 1087 Voor iedere situatie een oplossing



SANITAIR

32 INBOUWSANITAIR Eerst installeren en later een opbouwdeel kiezen





34 40

RUBRIEKEN vooraf 7 izap 9 vakwerk 16 raar? 48

COLUMNS Van de Sande

13

Boon 17 Visser 29 Asijee 37

IZ0320_05_inhoud.indd 5

9-3-2020 9:54:28

BLAUWE LIJN FlowTemp ST Digitale waterhoeveelheid- en temperatuurmeter

Plaats de FlowTemp ST onder een kraan voor een nauwkeurige meting van de tapwaterhoeveelheid (l/min.) en de tapwatertemperatuur. Digitale meetrapportage met grafieken via de gratis EuroSoft live app.

Nauwkeurige meting van waterhoeveelheid en –temperatuur 33 Draadloos uitlezen en loggen via app 33 Digitale meetrapportage met grafieken 33 Compact, past onder vrijwel alle kranen 33 Maakt het correct afstellen van een warmwatertoestel gemakkelijk 33 Meting temperatuurstijging (DT) in functie van tijd 33 Ideaal voor nulmeting bij opleveren installatie 33 Toepasbaar voor het monitoren van thermische desinfectie bij 33

ACTIE

legionellapreventie volgens NEN1006

€ 398,i.p.v. € 534,-

Download de gratis EuroSoft Live app

Alle prijzen zijn netto per stuk, excl. BTW, inclusief verwijderingsbijdrage en geldig t/m 30-07-2020. Wijzigingen voorbehouden.

De FlowTemp ST maakt deel uit van de BLAUWE LIJN CAPBs®.

Meer info op capbs.nl

IZ0320_06_xxx.indd 6

9-3-2020 8:58:00

VOORAF

Professioneel Gereedschap is een wat onderbelicht maar zeker niet onbelangrijk onderwerp voor installateurs. Hoewel steeds meer producten plug&play zijn, valt er zonder goed gereedschap niets te installeren of onderhouden.

En met goed gereedschap bedoelen we echt professioneel gereedschap. Niet het gereedschap dat bij een willekeurige bouwmarkt voor een prikkie te koop is. Wat betreft Hans van der Vlugt, general manager van een gerenommeerd gereedschapsleverancier, behoort daar ook niet de aan populariteit winnende multitool toe.

“Een onzinnig stuk gereedschap dat niet thuis hoort in

Heeft u geen gereedschap bij zich?

ALGEMEEN Nee hoor, dit is alles wat ik nodig heb

de gereedschapskoffer van de vakman”, laat hij in onze rubriek Raar weten.

Nee, professioneel gereedschap is serious business: compact & licht, snoerloos, met een steeds langere accuduur en steeds specialistischer door de toename van het aantal plug&play-oplossingen.

Daarnaast is goed onderhoud hieraan een verplichte kost.

Gebeurt dit niet dan gaat dit ten koste van zowel de levensduur als de veiligheid.

Dat laatste is niet te onderschatten. Al jarenlang staat de bouwkolom in de top 3 met het meest aantal dodelijke ongevallen. Werk veilig, ook als het op werken met gereedschap aankomt.

Alledaagse luxe in mat zwart Mat zwart is dé absolute trendkleur in het interieur en maakt indruk met zijn subtiele elegantie en tijdloze schoonheid. Of het nu nieuwbouw of renovatie is – verander uw verwarming in een designobject en kies perfectie in zijn mooiste vorm: de Deluxe-serie van Herz in matzwart, thermostaatkoppen met hydrosensor en afsluiters in verschillende versies.

www.herz.nl

IZ0320_07_vooraf_RECHTS.indd 7

10-3-2020 9:58:32

A.O. Smith introduceert warmtepomp range

• Voor middelgrote tot grote toepassingen (commercieel & industrieel) • Hoge temperaturen (tot 78°C)

Compleet assortiment Door een uitgebreide range warmtepompen toe te voegen is ons assortiment compleet! Voor elke toepassing kunnen wij een duurzame oplossing samenstellen die voorziet in het gewenste comfortniveau.

Naast de nieuwe warmtepompen bestaat ons assortiment uit zonnesystemen, elektrische en gasgestookte boilers. Daarmee bieden we niet alleen een heel duurzaam systeem maar ook een betrouwbare en financieel verantwoorde warmwateroplossing.

Meer weten? 040 294 2500 of info@aosmith.nl

w w w. a o s m i t h . n l

AOS adv Warmtepomp 2020 NL A4.indd 1 IZ0320_08_aosmith.indd 8

17-1-2020 09:00:46 6-3-2020 9:51:08

IZAP

18 VEILIG WERKEN

RUBRIEK

Goed personeel is schaars. Daar kan menig installatiebedrijf over meepraten. Heb je eenmaal de juiste mensen binnengehaald, dan kan je dus maar beter zorgvuldig met ze omgaan. Bijvoorbeeld door een veilige werksituatie te creëren, waarin ongelukjes met gereedschap en verkeerd materiaalgebruik tot een minimum worden beperkt.

24 GEREEDSCHAPSTRENDS Twee jaar geleden veranderde het voormalige Hitachi Power Tools zijn merknaam in HiKoki. De fabrikant kan bogen op meer dan 70 jaar ervaring, want de gereedschapsreus zag in 1948 al het levenslicht. Welke trends signaleert deze expert op haar vakgebied? IZ sprak met Salesmanager Ruurd van der Vegt.

20 MADASTAR

32 INBOUWSANITAIR

Waar bouwkundig aannemers en architecten al volop bezig zijn met circulariteit, staat het in de installatiebranche nog in de kinderschoenen. Maar daar kan rap verandering in komen.

De laatste maanden kloppen er steeds vaker installateurs en installatieadviseurs aan de deur, vertelt Marijn Emanuel van materiaalbank Madaster.

Maximale installatie-efficiëntie en planningsvrijheid. Het zijn de belangrijkste voordelen van de sanitaire inbouwbox, die iedere zichzelf respecterende sanitairfabrikant momenteel op de markt brengt. Nú installeren en later een opbouwdeel kiezen, is het moto.

IN DE PIJPLIJN

Kalibratie voor de deur Tijdens de VSK heeft het publiek voor het eerst kennis kunnen maken met de nieuwe Mobiele Service van Euro-Index. De ruime bestelbus is voorzien van alle faciliteiten die nodig zijn voor onderhoud, reparatie en kalibratie van de meest gebruikte meetinstrumenten.

Een exacte kopie van het uitgebreide kalibratielabo­ ratorium was wegens de beperkte ruimte niet moge­ lijk, maar die situatie is dicht kunnen benadert. Zo is de wagen voorzien van twee volledig ingerichte werkplek­ken. Deze zijn voorzien van alle relevante gereedschap­ pen en diverse kalibratoren voor gasanalyse, gasdetectie, druk, temperatuur en elek­ trische grootheden.

Een klimaatinstallatie zorgt ervoor dat de temperatuur in het mobiele laboratorium onder vrijwel alle omstandig­ heden binnen de door de fabrikanten gestelde gren­zen blijft voor het uitvoeren van betrouwbare kalibraties.

Alle informatie over de in­ strumenten en procedures, evenals de kalibratiehistorie van uw meetinstrumenten staan direct tot de beschik­ king van de technici die de metingen uitvoeren, door een constante verbinding met de server in hoofdves­ tiging. Zo kunnen op locatie de meeste meetinstrumenten worden voorzien van een complete KWS behandeling, inclusief preventief onder­ houd, reparatie (indien nodig), voorkalibratie, justage en nakalibratie.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ0320_09_izap_idp.indd 9

RUBRIEK

SOFTWARE IN DE PRIJZEN Hysopt heeft de ‘CIBSE Product or Innovation of the Year Award – Thermisch comfort’ gewonnen. Deze prijs erkent producten of innovaties die een significante bijdrage leveren aan het thermische comfort van gebouwen.

Bijzonder is dat wordt gefocust op gerealiseerde prestaties in plaats van intentie. Hysopt levert ontwerp- en simulatiesoftware om energiebesparingen te realiseren in HVAC-installaties. maart 2020

9

9-3-2020 9:06:10

RUBRIEK

IN DE PIJPLIJN

AF FABRIEK

UNICA NEEMT NUMAN & KANT OVER

NIEUWE MERKSTRATEGIE RADSON Radson hanteert een nieuwe merkstrategie met vier merkpijlers als fundament: verhoogde efficiëntie, betere integratie, slimmer werken en een kleinere voetafdruk.

Op basis van deze nieuwe visie wil Radson haar klanten ontzorgen door efficiënte, slimme, duurzame en geïntegreerde verwarmings- en koeloplossingen aan te bieden voor een comfortabel binnenklimaat in woningen en commerciële gebouwen.

Jan-Willem Plukaard, verkoopleider Nederland van Radson: “We bieden een uitgebreid assortiment aan oplossingen voor een hoger binnenklimaatcomfort dat is gekoppeld aan minder energiegebruik. Deze totaaloplossingen zijn gebaseerd op toonaangevende, innovatieve en milieuvriendelijke technologieën. Hiermee spelen we in op het feit dat blijkt uit marktonderzoek dat er nog 30% bespaard kan worden door geïnstalleerde systemen te optimaliseren.”

Publicaties over energieprestatie aangepast De ISSO-publicaties 75.1 Handleiding Energieprestatie utiliteitsgebouwen en 82.1 Handleiding Energieprestatie woningen en woongebouwen zijn aangepast en gepubliceerd in de ISSO-KennisBank.

Deze nieuwe versies zijn aangeduid met methode 2020.

Voor utiliteitsgebouwen en woningen moet een energielabel zijn opgesteld met als doel om energiebesparende maatregelen te stimuleren.

De rekenmethodiek voor het bepalen van het energielabel verandert per 1 januari 2021. De nieuwe bepalingsmethode NTA 8800

10

IZ0320_10_idp.indd 10

maart 2020

treedt dan in werking en geldt zowel voor bestaande bouw als nieuwbouw.

Een energierapportage opstellen gebeurt aan de hand van de basisof de detailopname. In de nieuwe versie van deze ISSO-publicaties is de detailopname het

Technisch dienstverlener Unica neemt Numan & Kant uit Strijen over. Numan & Kant is een productonafhankelijk aanbieder van oplossingen voor meet- en regeltechniek en verzorgt totaalprojecten voor klimaatinstallaties in gebouwen. Met de overname wil Unica zijn positie op het gebied van building intelligence versterken, zowel in kennis en capaciteit als in regionale aanwezigheid.

Foto: vlnr Bert Moser (CFO Unica), John Quist (CEO Unica), André Kant en Paul Numan

uitgangspunt. Voor die opname is niet altijd voldoende informatie beschikbaar, bijvoorbeeld bij bestaande bouw. Daarom is er onderscheid gemaakt wanneer de basisopname verplicht is en wanneer de detailopname.

Voor de aanvraag van een omgevingsvergunning of bij oplevering van nieuwbouw, moet na 1 januari 2021 altijd de detailopname worden toegepast.

Vanwege het ontbreken van de laatste informatie vanuit de overheid omtrent het definitieve energielabel zijn de algemene hoofdstukken 1 t/m 4 nog niet opgenomen in deze uitgaven. Lees meer hierover op de website van ISSO.

Minder woningen De woningbouwproductie daalt dit jaar naar 64.000 woningen. Volgend jaar

worden 61.000 woningen opgeleverd. De daling vindt plaats ondanks dat het aantal woningen in aanbouw begin 2020 nagenoeg hetzelfde is als begin 2019.

Ten opzichte van 2019 is het aantal meergezinswoningen toegenomen, terwijl het aantal eengezinswoningen in aanbouw in 2020 juist wat lager uitvalt.

Waar de woningbouw in 2018 en 2019 relatief sterk groeide buiten de populaire stedelijke gebieden, verschuift de focus weer iets naar de grotere agglomeraties. De vergun­ ningverlening voor nieuw­ bouw is gedurende heel 2019 afgenomen ten opzich­ te van 2018. In deze ontwikkeling speelde de stikstof­ situatie een versterkende rol.

Dit blijkt uit het onderzoek ‘Bouwproductie in detail – de korte termijn’ van BouwKennis.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

6-3-2020 9:51:56

Alkmaar

Alphen a/d Rijn

Amersfoort

Amsterdam Oost

Amsterdam West

Amsterdam Zuid

Apeldoorn

Arnhem

Beverwijk

Breda

Den Bosch

Den Haag

Den Haag Ypenburg

Deventer

Doetinchem

Dordrecht

Drachten

Ede

Eindhoven

Emmen

Enschede

Gennep

Gorinchem

Groningen

Haarlem

Harderwijk

Heerenveen

Heerlen

Helmond

Hengelo

Hillegom

Hilversum

Hoogeveen

Hoorn

Leeuwarden

Leiden

Lelystad

Maarssen

Maastricht

Naaldwijk

Nieuwegein

Nijmegen

Purmerend

Roosendaal

Rotterdam Noord

Rotterdam Oost

Schagen

Sittard

Spijkenisse

Tiel

Tilburg

Uden

Uithoorn

Veendam

Venlo

Vlissingen

Weert

Wormerveer

Zaandam

Zwolle Zaandam

Met 65 vestigingen zijn we altijd dichtbij

Naarden

Katwijk

Rotterdam Zuid

Waalwijk

Zoetermeer opent eind maart

Onze nieuwste vestigingen

IZ0320_11_warmteservice.indd 11

6-3-2020 9:53:32

RUBRIEK

IN DE PIJPLIJN

AF FABRIEK

Klimaatproblemen?

HVAC levert de oplossing!

Luchtgordijnen • Ventilatorconvectoren • Warmtepompen Luchtverdeelsystemen • Airconditioning • Luchtontvochtiging Platenwisselaars • Olie-/waterafscheider Wateroverlastsignaleringssystemen en meer...

VAKBEURZEN GEVELD DOOR CORONAVIRUS Mostra Convegno Expocomfort, één van de grote Europese vakbeurzen voor de branche is na de recente uitbraak van het coronavirus in Italië uitgesteld tot 8 september dit jaar. Hetzelfde lot onderging de vakbeurzen Solar Solutions International en Duurzaam Verwarmd die zijn verplaatst naar maandag 7 tot en met woensdag 9 september. Deze beurzen stonden oorspronkelijk in maart gepland.

Air Conditioning Cooling

0255 52 24 20 • www.hvac.nl

19-03-14 16:05

Elco producten bij Wasco

Het Brabantse Hoppen­ brouwers Techniek heeft de ambitie om in vijf jaar tijd te groeien naar 2.500 medewer­kers verspreid over 25 ves­ti­gingen in heel Nederland en wil daarnaast een finan­ciële groei doormaken van onge­veer 25% per jaar naar 500 miljoen euro. Hoppenbrou­ wers wil doorgroeien naar de top 5 grootste installa­ tiebedrijven in ons land.

12

IZ0320_12_idp.indd 12

maart 2020

Ventilation

Een begrip wereldwijd

0206_HVAC adv_90x132.indd 1

Hoppenbrouwers wil bij top 5 horen

Heating

In 2019 heeft het bedrijf een flinke stap gezet met een omzetstijging van 20%.

“Onze ambitie is groot.

We willen de beste en meest duurzame technisch dienstverlener zijn van Nederland. Met in 2019 elf vestigingen, ruim 1.200 medewerkers, ruim 5.000 zakelijke klanten en een omzet van ruim 182 miljoen euro zijn we hard op weg”, aldus Henny de Haas, directeur- eigenaar.

Het volledige onderdelen­ assortiment van Elco is nu bij Wasco verkrijgbaar. Elco is een merk van Atag Verwar­ming Nederland, dat sinds februari 2018 deze merk­naam voert voor hoogver­mogen verwarmingstoe­ stellen voor utiliteit en indus­ trie. In totaal zijn er 2300 Elco-producten opgenomen in het assortiment. Meer dan 500 artikelen zijn uit voorraad leverbaar. Alle technische informatie over de artikelen is terug te vinden in de onderdelenzoeker van Wasco.

Duurzaamheidscentrum ThermoNoord heeft in Gorredijk zijn eerste Duur­ zaamheidscentrum (TDC) geopend. Het TDC is een adviescentrum/showroom waarmee het bedrijf zich

meer kan richten op de ad­vi­ sering en samenstelling van duurzame systemen, be­stemd voor bestaande- en nieuwbouwwoningen.

Het TDC is bedoeld om klimaatsystemen te ervaren.

Ze zijn samengesteld uit onderdelen als warmte­ pompen, zonnepanelen en WTW ventilatiesystemen, zodat de eindgebruiker kan zien, horen en beleven wat zo’n klimaatsysteem betekent voor zijn huis.

Naast adviescentrum is het TDC ook een scholingscentrum voor installateurs. Met regelmaat zal ThermoNoord, in samenwerking met specialistische leveranciers, trainingen verzorgen met onderwerpen als besparen, gezondheid, comfort en bijvoorbeeld de mogelijkheden voor subsidieaanvragen.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

6-3-2020 17:40:23

VAN DE SANDE

COLUMN

DUURZAAM: JUIST GEBRUIK VAN GEREEDSCHAP ÉN MATERIALEN Veiligheid en betrouwbaarheid van verwarmingsinstallaties is een steeds terugkerend thema. Het verrichten van onderhoud mét de juiste gereedschappen is daarbij van groot belang. Het spreekt voor zich dat gereedschappen jaarlijks gecontroleerd moeten worden op goed functioneren – en zo nodig geijkt en gekalibreerd –, want een vertekende uitslag na een rookgasanalyse of een onjuiste gasdruk kan fatale gevolgen hebben.

Het onderhouden van gasverbrandingsinstallaties is een zorgvuldige taak die per 1 juli 2020 alleen nog uitgevoerd mag worden door gecertificeerde bedrijven én monteurs.

Dit is een goede eerste stap om het aantal CO-slachtoffers te minimaliseren. Echter, zolang het periodiek onderhoud aan gasverbrandingsinstallaties niet verplicht is, blijft de certificering van bedrijven een halve maatregel. Door kwalitatief onderhoud kan de levensduur van een verwarmingstoestel verlengd worden. Maar de gebruikte materialen en componenten in het toestel spelen daarin ook een significante rol. Met het juiste ontwerp zijn materialen opnieuw te gebruiken óf hoogwaardig te recyclen. Daarbij is ook het type materiaal van groot belang. Metalen en kunststoffen

hebben niet alleen een verschillende milieu-impact tijdens de productie, ook de wijze van hergebruik, refurbishment of recycling aan het einde van de functionele levensduur is anders.

Wanneer installaties meer circulair zijn, zijn ze dus aantrekkelijker voor bewoners én gebouwbeheerders. Door het gebruik van herbruikbare materialen, met een lage milieu impact, worden stappen gezet naar een circulaire economie.

In de toekomst zou een verwarmingstoestel, dat is voorzien van herbruikbare componenten en materialen én waaraan regelmatig onderhoud wordt gepleegd, dan zomaar eens geen CO2 uitstoot meer kunnen genereren tijdens productie en gebruiksfase.

Coen van de Sande Directeur De Nederlandse Verwarmingsindustrie

90

es Zaagsned

*

Licht en handzaam.

Gereedschapsloos instelbare diepte-aanslag Voor decoupeer- en reciprozaagbladen Door unieke Quick-opname

SSE 18 LTX BL Compact Zaaglengte 16 mm

Een accu voor alles. Producent overkoepelend. 100% Uitwisselbaar.

*Per acculading LiHD 4.0 Ah / verzinkte waterleiding 3/4"

IZ0320_13_column_vdsande_.indd 13

Meer informatie op metabo.com

6-3-2020 9:55:24

RUBRIEK

IN DE PIJPLIJN

AF FABRIEK

30 OVERHEIDSGEBOUWEN OP SCHONE ENERGIE Rijksvastgoedbedrijf en het consortium Motion2040+, bestaande uit DWA, Rebel, TwynstraGudde en Witteveen+Bos, hebben afgesproken om voor 2040 ruim 30 overheidsgebouwen van schone energie te voorzien.

De opdracht valt binnen het programma EnergieRijk Den Haag (ERDH), dat hiermee een volgende fase ingaat.

ERDH is een bestuurlijk samenwerkingsverband van onder andere het Rijk, Gemeente Den Haag en Provincie Zuid Holland. Het Programma ERDH heeft als doel een klimaatneutrale energievoorziening voor de belangrijkste (semi-) overheidsgebouwen in het centrumgebied van Den Haag. Aanvankelijk zou dat gelden voor 16 gebouwen. Inmiddels hebben 30 overheidsgebouwen in het centrum van de hofstad de doelstelling vastgelegd in een Green Deal.

Samenwerking in de branche Gezien de snelle groei van de toepassing van warm­ tepompen en andere duur­zame koudetechnieken gaan Techniek Nederland en NVKL, de brancheorganisatie voor luchtbehandeling en koudetechniek, de krachten bundelen. Daarmee willen beide organisaties de ener­gietransitie extra vaart ge­-

14

IZ0320_14_idp.indd 14

maart 2020

ven. Voorzitters Doekle Terpstra van Techniek Ne­der­land en Mart Peeman van NVKL hebben de samen­ werking vandaag met een symbolische handtekening in Zoetermeer bekrachtigd.

Techniek Nederland en NVKL gaan onder meer sa­ menwerken op het gebied van kwaliteit, vakopleidingen en dienstverlening.

Groene daken en gevels ISSO brengt het nieuwe praktijkboek Multifunctionele groene daken en gevels uit.

Het boek biedt praktische informatie en tools aan pro­fessionals die begroeide gevels en daken voor ge­ bruik, waterberging en ener­­gieopwekking willen realiseren. Als er is gekozen

PRIJS VOOR ‘TERMIETENHOTEL’ Hotel Breeze heeft de EZK Energy Award 2019 gewonnen. De prijs werd uitgereikt door het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Het hotel is voorzien van het Earth, Wind & Fire concept, dat de natuurlijke airconditioning van termietenheuvels simuleert. De prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan organisaties die zich positief van andere onderscheiden op het gebied van energiebesparing en duurzame opwekking van energie.

Buitenlucht die in schachten en ventilatieopeningen stroomt, zorgt ervoor dat wind door het hotel circuleert.

De lucht wordt in de winter verwarmd en bevochtigd, en in de zomer gekoeld. Het concept is bedacht door dr.ing. Bronsema, raadgevend ingenieur en docent/ onderzoeker bij de faculteit Bouwkunde van de TU Delft.

Hij nam daarbij de binnenkant van termietenheuvels als uitgangspunt. Die is altijd op constante temperatuur, ongeacht de locatie. Zelfs in een woestijnomgeving, waar de dagtemperatuur kan stijgen tot 40 graden Celsius en het ‘s nachts afkoelt tot onder het vriespunt, blijft de temperatuur constant. De termieten regelen schommelingen door de luchtstromen aan te passen.

voor een groen dak en/of gevel biedt het onder­steu­­ning bij het ontwerp, de realisatie, onderhoud en eventueel de sloop.

Het praktijkboek behandelt de integratie van meerdere technieken om tot een op­lossing te komen, waarin meerdere functies (ge­bruik, waterberging en energie­ opwekking) en vormen van gebruikerswaarde centraal staan.

Het Praktijkboek Multi­func­ tionele groene daken en

gevels is verkrijg­baar via de ISSO-KennisBank.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

9-3-2020 9:55:39

BEN JIJ AL KLAAR VOOR DE ZOMER? WASCO, OOK SPECIALIST OP HET GEBIED VAN AIRCONDITIONING Wist je dat we naast verwarming, ventilatie, sanitair en onderdelen ook een compleet assortiment aan airconditioning apparatuur, toebehoren, installatiemateriaal en gereedschap leveren? Daarnaast geven we je de volledige ondersteuning om je airconditioning project tot een goed einde te brengen.

SAMEN MET WASCO BEN JIJ ZEKER KLAAR VOOR DE ZOMER!

airco.wasco.nl

IZ0320_15_wasco.indd 15

9-3-2020 8:59:49

RUBRIEK

VAKWERK

Alleskunners WOONBOERDERIJ WORDT BEDRIJF Sipke Hoekstra stapte van E over op W. De Friese vakman is daardoor van alle markten thuis, wat hem onlangs nog van pas kwam toen hij een oude woonboerderij mocht omtoveren tot bedrijfsruimte.

Als klein jochie had hij al een duidelijk doel voor ogen: ‘Later word ik installateur’. Waar die interesse voor de techniek vandaan kwam, weet Hoekstra niet precies. “Misschien had het te maken met een enthousiaste oom, die in het witgoed zat.” Toen hij jaren later nog eens een beroepskeuzetest deed, was hij dan ook niet verrast door de uitslag.

Uitdaging Hoekstra volgde eerst een MBO 4 opleiding tot elektrotechnicus. Tijdens zijn stage kwam hij er al achter dat er “te weinig uitdaging in het vak zat”. Hij besloot om terug te keren in de schoolbanken en een MBO-diploma Installatietechniek te halen. “De W-installateur heeft een veel breder pakket aan werkzaamheden dat hij kan uitvoeren. Het paste ook in mijn lange termijnplanning.

Ik wist toen al dat ik vroeg of laat voor mezelf zou gaan beginnen en dan van alle markten thuis zou willen zijn.”

In de lift Maar niet alleen de vraag naar warmtepompen is sterk toegenomen. Ook de vraag naar PV-panelen en balansventilatiesystemen zit in de lift, heeft Hoekstra gemerkt. “Waar een jaar of 10 een klant zelden bezig was met zijn energierekening, krijg ik nu vaak de vraag voorgeschoteld ‘hoe kan ik van het gas af en mijn energiekosten omlaag krijgen?’.

Woonboerderij Zo ook in Sneek. Op een industrieterrein stonden de schamele resten van een oude woonboerderij. Een bouwbedrijf kocht het pand aan en wilde het omturnen tot een duurzame schowroom met kantoorruimte. “Dat klinkt misschien wat eigenaardig, een bouwbedrijf met showroom, maar ze wilden graag de veranda’s, tuinkamers en serres en dergelijk laten zien, die ze voor klanten kunnen maken.”

Verschuiving

Specificaties

Hoekstra werkte bij 2 verschillende

JJ Bouw telt 10 medewerkers. Hun nieuwe onderkomen werd eerst gestript totdat alleen nog het houtwerk resteerde. Vervolgens kreeg het pand nieuwe wanden, dak en dergelijke en een isolatiepakket. “De RC-waarde zit tussen de 4-4,5.” De opdrachtgever had al gelijk kenbaar gemaakt helemaal van

Met deze rubriek willen we alle vakmensen in het zonnetje zetten.

Om de maand laten we staaltjes onvervalst vakwerk zien, ingezonden door onze lezers.

16

installatiebedrijven en hield het na 6 jaar voor gezien. In 2011 begon hij zijn eigen bedrijf ‘S. Hoekstra Installatietechniek’. Het liep direct als een trein en dat is altijd zo gebleven. Tegenwoordig richt Hoekstra zich voornamelijk op de verduurzaming van de woningbouw.

Samen met twee collega’s heeft hij een VOF, waarmee ze in heel Friesland projecten aanpakken. Met inmiddels zijn STEK-papieren op zak, kan hij ook warmtepompen installeren. Een klus waar hij veelvuldig voor gevraagd wordt.

maart 2020

IZ0320_16_vakwerk_LINKS.indd 16

het gas af te willen. Voor de showroom wilde hij geen vloerverwarming, omdat die niet continu in gebruik is. “Binnen de budgettaire beperkingen die we hadden, kwamen we uit op een installatieconcept met een pelletkachel en een 900 l buffervat. In de nok zit een luchtverwarmer met warmtewisselaar, die gebruikt eerst de omgevingswarmte bovenin. Is er meer nodig, dan gaat er een driewegklep open zodat de pelletkachel kan bijspringen. Die pelletkachel van Biddle was overigens een try-out, omdat de NOZ 2 normaliter alleen voor grote werkplekken wordt gebruikt. Gelukkig heeft het hier prima uitgepakt.”

Kantoren De resterende kantoorruimtes op de begane grond en eerste verdieping maken gebruik van een ander installatieconcept. Beneden is vloerverwarming aangelegd en boven zijn lt-radiatoren opgehangen. De afgiftesystemen worden gevoed door een Fujitsu luchtwarmtepomp met 100 l buffervat met 3 verschillende zoneregelingen.

Eindresultaat Al met al een bijzonder project, vooral vanwege de locatie, specifieke eisen en natuurlijk het fraaie eindresultaat.

Compleet met een hybride ventilatieoplossing met wtw voor de kantoren én ventilatieroosters voor de showroom.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

6-3-2020 9:56:09

V.D. BOON

COLUMN

DE GOUDEN CIRKEL VAN WAARDE Mijn vorige blog eindigde met een tip om het Business Model Canvas te gebruiken voor het ontwikkelen van waardeproposities. In één oogopslag is zo te zien dat waarde centraal samenhangt met andere facetten van uw bedrijf.

Het woord propositie kent meerdere verklaringen. In de marketing vaak geduid als aanbod. Toch is het meer dan dat. Het geheel van product-/diensttechnische, psychologische, communicatieve en service-aspecten dat u voor uw klant ontwikkeld. Ik duid waardepropositie dan ook als ultieme klantbelofte.

Het lijkt eenvoudig, maar ‘t is lastig zat. Menig installateur beantwoordt de vraag wat hem of haar nu onderscheidt van de concurrent met: “Ik maak mooie installaties in x, y of z en lever kwaliteit, service, kennis, advies etc.” Dit zijn antwoorden die het ‘wat’ je doet beschrijven. En: dat doet een ander ook. Sommige installateurs gaan een stapje verder. Een professionele look & feel, een informatieve website, gekwalificeerd en deskundig personeel, lid van een branchevereniging etc. Dit is druk zijn met te vertellen ‘hoe’ ze het werk doen. Het wat en hoe: vangt dat de waarde? In essentie is het eigenlijk bühne-werk. Overigens,

wel belangrijk, want het draagt bij aan waarde wanneer dit goed gefundeerd is.

Aan welke diepere klantbelofte werkt u dagelijks? Wat maakt het dat uw klanten met u zaken doet? Waarom zouden andere dat ook moeten doen? Waarom bent u installateur geworden? Een goede, toekomstvaste (duurzame) waardepropositie vangt zich in een klantbelofte die de (latente []) behoefte van die klant beantwoordt. De Brit Simon Sinek ontwikkelde hiervoor een eenvoudig denkmodel: ‘de gouden cirkel’ []. Samengevat: “Iedereen weet wat hij doet, een gedeelte weet hoe hij het doet, maar weinigen weten waarom hij het doet.” Start een waardeontwikkeling met de vraag: waarom?

Maarten van der Boon / maarten@novitek.nl Novitek helpt technische bedrijven in organisatiestrategie, innovatie en communicatie. Het symbool [ ] in de column verwijst naar meer materiaal op www.stem-imc.com/InstallateursZaken

Toonaangevend in waterafvoertechniek

Opvoerinstallaties en pompstations voor particuliere, gemeentelijke en bedrijfsmatige doeleinden.

Made in German y

IZ0320_17_column_boon.indd 17

www.kessel-nederland.nl

6-3-2020 9:57:52

ZAKELIJK

Veilig werken MET HET OOG OP DE TOEKOMST Goed personeel is schaars. Daar kan menig installatiebedrijf over meepraten. Heb je eenmaal de juiste mensen binnengehaald, dan kan je dus maar beter zorgvuldig met ze omgaan. Bijvoorbeeld door een veilige werksituatie te creëren, waarin ongelukjes met gereedschap en verkeerd materiaalgebruik tot een minimum worden beperkt.

KAM staat voor Kwaliteit, Arbeid en Milieu. Een KAM-managementsysteem heeft onder andere oog

Louis de Vries van Organisatiesysteem BV helpt als interim KAM-coordinator bedrijven om een KAM-managementsysteem op te zetten of eventueel aan te passen. KAM staat voor kwaliteit, arbeidsomstandigheden en milieu.

Daarbij kan je denken aan ISO-certificeringen en de VCA-implementatie. Voor iedereen relevant, want De Vries komt zowel over de vloer bij installatiebedrijven met 3 als met 200 man.

voor het veilig werken met steigers. (Beeld: VSK 2020)

voorbeeld om de tweede oorzaak te illustreren. “Ik maak regelmatig mee dat bedrijven materieel inhuren en dan niet controleren of bijvoorbeeld die hoogwerker wel voldoet aan de ARBO-eisen.

Zo hoort het apparaat met een bepaalde regelmaat te zijn gekeurd en moet er een handleiding aanwezig zijn.”

Brandstofgebruik Oorzaken Veilige arbeidsomstandigheden zijn een heikel thema. De bouw staat al jarenlang in de top drie met dodelijke ongevallen, helaas. Daarnaast vinden er ook talloze andere ongelukken plaats, die gelukkig geen fatale afloop hebben. De Vries: “Vaak zijn die ongelukken te wijden aan twee oorzaken. A, de betrokkenen handelden te veel op de automatische piloot, waardoor ze een onjuiste risicoanalyse maakten of B, er was sprake van verkeerd beheer van middelen.” Hij geeft een praktijk-

XX 18

Ook de zorg voor het milieu kan beter, vindt De Vries. “Het belang van afvalscheiding is inmiddels wel doorgedrongen. Iedereen weet zijn reststaal, hout en ander afval wel in de juiste bak te deponeren. Maar in hoeverre letten medewerkers op hun eigen brandstofgebruik? Als ze geen eigenaar zijn van het voertuig en/of voor de brandstofkosten hoeven op te draaien, werkt dat al snel een zekere nonchalance in de hand.

Wat dat betreft ziet menig topman van een installatiebedrijf wel brood in een massale overstap op elektrische auto’s,

als die eenmaal zijn ingeburgerd.”

Circulariteit “Ook mis ik nog aandacht voor circulariteit. Als sector hebben we onze mond vol over recycling, maar praten we nauwelijks over hoogwaardig hergebruik van systemen, producten en componenten. Dat heeft voor een deel ook te maken met alle nieuwe technieken die nu op de markt komen, denk ik. Installateurs zijn zich volop aan het verdiepen in nieuwe warmtepompsystemen, pv-panelen, zonneboilers en dergelijke, waardoor ze minder alert zijn op kansen om circulariteit in de sector te bevorderen. Toch, zie ik af en toe wel leuke initiatieven. Zo kwam ik onlangs op een bouwproject, waar monteurs met plaatmateriaal en panlatten een tafel hadden gemaakt voor hun geïmproviseerde kantine. Dat soort initiatieven juich ik toe. Het zou uiteraard mooi zijn, als zo’n tafel na de oplevering bewaard blijft en

maart 2020

IZ0320_18_19_ZA_veiligwerken.indd 18

6-3-2020 9:59:01

elders hergebruikt wordt en niet alsnog in de afvalbak verdwijnt.”

Gereedschap Ook bij de omgang met gereedschap komen allerlei veiligheidsaspecten kijken, weet De Vries uit ervaring. “Dat begint al bij de inkoop. Niet iedere installateur let even goed op of de gereedschapsartikelen die hij aanschaft wel voldoen aan alle wettelijke voorschriften en de eisen die de huidige techniek stelt. Ook vergeten monteurs wel eens om het juiste gereedschap mee te nemen naar de werkplek. Gelukkig keert het merendeel dan direct terug naar het bedrijf om vooralsnog die haakse slijper, schroefboor of een ander gereedschapsartikel op te pikken. Ik hoor eigenlijk zelden dat ze op de werkplek blijven en dan maar met verkeerd gereedschap de klus proberen te klaren, wat natuurlijk allemaal andere risico’s met zich meebrengt.”

Haastige spoed…

Haast is vaak de boosdoener. Dat geldt ook bij een andere veelgemaakte fout: installateurs menen te voldoen aan alle veiligheidsvoorschriften, maar hebben bepaalde passages niet goed gelezen of vergeten door te nemen. “Als het aankomt op snoergereedschap, denkt een vakman al snel dat een jaarlijkse controle wel volstaat. Dat kan, maar als je frequent gebruik maakt van het desbetreffende gereedschapsartikel, zijn andere voorschriften van kracht.

Dan moet het apparaat vaker een controle ondergaan. Op de website van de ARBO zijn daarvoor richtlijnen te vinden (www.arboportaal.nl).”

Positief De Vries heeft oog voor zorgelijke voorvallen en ontwikkelingen, maar ziet gelukkig ook positieve tendensen. “Zo is het gebruik van stofafzuiging inmiddels gemeengoed geworden. Het blijft wel de vraag of installateurs tijdig hun apparaten reinigen, om te voorkomen dat die verstopt raken.” Ook juicht De Vries de opkomst van accu-gereedschap toe. “Dat brengt veel minder

risico’s met zich mee, dan vroeger toen overal snoeren lagen op bouwplaatsen.” Daarnaast nemen de meeste installateurs gelukkig tijdig afscheid van hun oude gereedschap. “Het is alleen jammer dat ze maar zelden meewerken aan initiatieven om die oude hamer, slijptol, schroevendraaier en dergelijke een tweede leven te geven. Veel afgekeurd gereedschap kan na een kleine reparatie nog prima jarenlang mee in Afrika.” Eigenlijk wel ironisch, als je erbij stilstaat, geeft De Vries toe. We willen niet in Nederland mensen opzadelen met veiligheidsrisico’s, maar zien er tegelijk geen been in om anderen elders daaraan bloot te stellen.

Materiaalgebruik Het materiaalgebruik heeft sterk onder het vergrootglas gelegen de afgelopen jaren, vertelt De Vries. Toch blijft bouwstof een issue. Bij het frezen, zagen, boren en dergelijke komt stof vrij en de KAM-deskundige vindt dat er nog onvoldoende oog is voor de gezondheidsrisico’s die daarmee gepaard gaan. “Stratenmakers kunnen bijvoorbeeld ‘nat zagen’, zodat ze minder last hebben van stof. Dergelijk gereedschap

zou ook welkom zijn in de bouw- en installatiebranche, zolang je uiteraard zorgt voor een goede afvoer van het water met de stofresten.” Soms gaat het ook fout door een slechte planning van de werkzaamheden. “Zo heb ik wel eens meegemaakt dat er in een pand tegelijkertijd sloop- en installatiewerkzaamheden werden uitgevoerd. Daar kwam veel te veel stof bij vrij, ook door de slechte ventilatie. Toen heb ik tegen de monteurs gezegd dat ze maar beter tijdelijk hun werk konden neerleggen.”

Innovatie Tot slot nog enkele woorden over de komst van innovatieve duurzame technieken in de bouw. “Ik zie allerlei goede ontwikkelingen. Bijvoorbeeld een afname van de risico’s, omdat we van het gas afstappen. Meer Plug & Play-oplossingen die in fabrieksmatige omstandigheden worden gemaakt, waar strenge veiligheidsvoorschriften gelden. Een puntje van aandacht blijft het aanlijnen van installateurs bij de montage en het onderhoud van pv-panelen. Maar voor de rest ben ik vrij positief gestemd over deze ontwikkelingen.”

WET- EN REGELGEVING De Vries benadrukt de positieve rol van wet- en regelgeving in het proces van bewustwording. “De bouwsector heeft nu zelf ook de handschoen opgepakt. Zo heeft een aantal grotere spelers de GPI ontwikkeld, oftewel Generieke Poort Instructie. Voorafgaand aan een bouwproject zijn de medewerkers van deelnemende bedrijven al verplicht om op internet een instructiefilm over veiligheid te kijken. Daarnaast gaan er stemmen op om een jaarlijkse VCA-herinstructie verplicht te stellen. Dat zijn hele positieve ontwikkelingen. Natuurlijk vraag ik me wel eens af in hoeverre bedrijven dergelijke initiatieven, zoals de GPI optuigen, vanuit een intrinsieke motivatie of alleen maar voor de buitenwacht doen. Het blijft daarnaast ook altijd een uitdaging voor mij als KAM-coördinator om de opdrachtgever zodanig gemotiveerd te krijgen, dat hij niet slechts aan de minimale eisen wil voldoen. Hij moet echt doordrongen raken van het feit dat investeren in veiligheid uiteindelijk vooral geld oplevert. En geen bodemloze put is waarin zijn centen verdwijnen.”

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ0320_18_19_ZA_veiligwerken.indd 19

6-3-2020 9:59:01

TECHNIEK

Madastar DE MATERIAALBANK VOOR DE TOEKOMST Waar bouwkundig aannemers en architecten al volop bezig zijn met circulariteit, staat dit in de installatiebranche nog in de kinderschoenen. Maar daar kan rap verandering in komen.

“De laatste maanden kloppen er steeds vaker installateurs en installatieadviseurs aan de deur”, vertelt Marijn Emanuel van materiaalbank Madaster.

De lineaire economie staat op zijn laatste benen. Iedereen heeft door dat de voorraden van moeder aarde niet onuitputtelijk zijn. Willen we de toekomst veiligstellen, dan moet het roer om. We kunnen zo niet verder.

Lineaire economie In de ons zo vertrouwde lineaire economie delven we grondstoffen en verwerken we ze in producten, die we aan het einde van hun levensduur weggooien of vernietigen. De gevolgen zijn bekend; grondstoffen zoals fosfaat of indium (nodig voor smartphones) dreigen de komende decennia op te raken. Bovendien brengt het delven, weggooien of vernietigen (verbranden) de nodige vervuiling met zich mee.

Kentering In de jaren 70 kwam de kentering. De Club van Rome publiceerde in 1972 het inmiddels befaamde rapport ‘Grenzen aan de groei’. De wetenschappers wilden politici en het grote publiek bewust

20

Marijn Emanuel, architect en medeoprichter van ‘Madaster’

maken van de eindige grondstoffenvoorraad en de impact die economische groei heeft op ons milieu.

‘An inconvenient Truth’ Hoewel het zaad was gezaaid, duurde het nog tot het eerste decennium van deze eeuw voordat het echt ging ontkiemen en de publieke opinie omging. Zowel de documentairefilm ‘An inconvenient Truth’ van de voormalige vicepresident Al Gore, de economische crisis, als de lancering van de Cradleto-Cradle filosofie hebben een grote rol

gespeeld in dit proces.

Circulaire economie Geleidelijk aan begon het besef door te dringen dat we moeten overschakelen op een ander economisch systeem. De circulaire variant om precies te zijn. “In een circulaire economie produceer je geen afval, maar worden alle materialen hergebruikt”, vertelt Emanuel.

Eindeloos Idealiter gaat het dan om eindeloos hergebruik. “Tijdens de levenscyclus

maart 2020

IZ0320_20_21_TA_madasteaar.indd 20

6-3-2020 10:00:45

ONDERSTEUNENDE ROL van producten gaat de kwaliteit wel achteruit, in min of meerdere mate. Als je bijvoorbeeld een oud pand afbreekt en de bakstenen wil hergebruiken, kan het materiaal zijn aangetast door slijtage. In een aantal gevallen volstaat een eenvoudige reparatie om het product weer geschikt te maken voor hergebruik.” In andere gevallen loont het eerder om producten te demonteren en de afzonderlijke materialen te verwerken in nieuwe oplossingen.

Brancheorganisaties zoals Techniek Nederland en kennisinstituten, zoals ISSO kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan een soepele transitie naar de circulaire economie, zegt Emanuel. Door publiciteitscampagnes op touw te zetten, kennisbijeenkomsten te organiseren en de overgang naar de praktijk te begeleiden met bijvoorbeeld regelgeving en trainingen.

Met deze informatie voorhanden wordt het eenvoudiger om aan het einde van de levenscyclus van het pand de materialen en producten terug te winnen en een nieuwe bestemming te geven”, verduidelijkt Emanuel.

Installaties Losmaakbaarheid De kunst is om zoveel mogelijk biologische materialen te gebruiken. Die zijn makkelijk afbreekbaar en leveren dus geen schade op als ze in het milieu terecht komen. De losse ingrediënten kunnen vervolgens weer als basis fungeren voor nieuwe materialen, vertelt Emanuel. Daarnaast is het belangrijk om rekening te houden met de ‘losmaakbaarheid’. Leuk, als je zoveel mogelijk biologische bouwmaterialen gebruikt, zoals lokaal hout, maar als de planken worden verlijmd, brengt dat een aantal problemen met zich mee.

In menig geval is de lijm zelf samengesteld op chemische basis en moeilijk afbreekbaar in de natuur. Daarnaast zal het meer moeite kosten om de planken van elkaar los te krijgen, dan met een eenvoudige pen-en-gatverbinding.

Thomas Rau Een van de eerste architecten in Nederland die doordrongen raakte van het belang en de mogelijkheden van circulair bouwen, was Thomas Rau. De van oorsprong Duitse architect richtte zich vanaf 1992 volledig op duurzaam bouwen. Geleidelijk aan kwam hij tot het besef dat er meer nodig was om daadwerkelijk bij te dragen aan een betere wereld. In 2016 lanceerde Rau samen met vijf andere vakprofessionals ‘Madaster’. Architect Emanuel was ook betrokken bij de oprichting. “Madaster is een grote database, een soort Kadaster voor materialen. Per gebouw wordt geregistreerd welke materialen en producten erin zijn verwerkt, dus de eigenschappen, maten en dergelijke.

In het register wordt ook informatie opgenomen over de installaties in gebouwen. “De gemiddelde levensduur van bijvoorbeeld een ventilatiesysteem, airconditioningsinstallatie of warmtepomp is 15 jaar. De gebouwen zelf gaan langer mee. Tijdens de levensduur van een kantoor, woning of winkel en dergelijke zullen de installaties dus waarschijnlijk meerdere keren worden vernieuwd. Informatie over de systemen moet dus goed worden aangeleverd, geüpdatet en vernieuwd als je een gebouw volledig circulair wilt maken.”

Bewustwording Toch zijn installateurs en adviseurs nog nauwelijks bezig met circulariteit.

Waarschijnlijk heeft dit deels te maken met de hiërarchische verhoudingen in de bouwkolom. Nog steeds is het gebruikelijk dat installateurs pas later aan bod komen in de keten, vaak als onderaannemer. Architecten en, zeker de grotere, bouwkundige aannemers kunnen er echter niet meer omheen.

Zij krijgen steeds vaker te maken met opdrachtgevers die vragen om een circulair gebouw.

Contact Madaster richt zich op gebouweigenaren. Zij beslissen of ze wel of niet een materiaalpaspoort laten maken van hun panden. Installateurs komen dus niet rechtstreeks in contact met Madaster.

Vandaar ook dat ze nauwelijks bekend zijn met de materialendatabank voor de gebouwde omgeving. Maar er is een voorzichtige kentering gaande. “De laatste maanden kloppen steeds vaker

grote installateurs en adviseurs bij ons aan de deur om zichzelf te laten informeren over Madaster en circulariteit, want het sijpelt door in de keten.”

2050 Daarnaast zet de overheid actief stappen om de overgang naar een circulaire economie te bevorderen. Het streven is om in 2050 de gehele economie te laten draaien op herbruikbare grondstoffen. Misschien denkt u wel: ‘Dat is een ver-van-mijn-bed show’, maar “er wordt overwogen om dit jaar nog het materiaalpaspoort verplicht te stellen”, vertelt Emanuel.

Consequenties Stel nu dat de aanlevering van een materiaalpaspoort een verplicht onderdeel wordt van een bouwtraject. Welke consequenties zal dat hebben voor het werk van de installateur? Emanuel: “In principe weinig. Het komt in feite neer op extra aandacht voor informatiemanagement. Als installateur beschik je al over lijsten met alle producten en materialen die je hebt ingekocht. Die informatie moet je aanleveren en updatet houden als je betrokken blijft tijdens het beheer en onderhoud van een gebouw. Daarnaast kan je ook proactief te werk gaan door al van tevoren na te denken over je materiaalkeuze (vermijd bijvoorbeeld PVC, want dat is moeilijk afbreekbaar) en de manier waarop de onderdelen van installaties met elkaar en de gebouwconstructie gaat verbinden.” Mocht je als installateur tot slot betrokken zijn bij het onderhoud en de sloop van een pand, dan krijg je er nog een extra taak bij. In dat geval kan je voor onderhoudswerkzaamheden zelf systemen, componenten of materialen uit gedemonteeerde gebouwen gebruiken. En, aan het einde van de Lifecycle van een gebouw beoordelen wat er eventueel wel of niet herbruikbaar zal zijn  REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ0320_20_21_TA_madasteaar.indd 21

6-3-2020 10:00:45

TECHNIEK

Levend verleden VAN ANTIEKE GEISERS TOT EEN HEUSE BITUMENKETEL Jaap Schut was 15 jaar oud toen

Het grove vuil dat mee kwam met het regenwater, werd opgevangen in deze ontvangbak-

hij in het bedrijf van zijn vader

ken. Als de regenwaterafvoer pijp verstopt was, liep het water via het verklikkerpijpje

stapte. Net 20 jaar geworden,

naar beneden en wist men dat er iets niet goed was. De bakken en regenpijpen zijn van

werd hij eigenaar en dat zou hij

zink en ongeveer 30 jaar oud. Ontvangbakken worden al honderden jaren toegepast, kijk

tot aan zijn pensioen in 2017 blij-

maar naar monumentale gebouwen.

ven. Al die jaren verzamelde hij historisch gereedschap en oude installaties. Van antieke geisers, den en hoe een museum voor oude ambachten (waaronder installatietechniek/loodgieterswerk) kan bijdragen aan beroepstrots. Zo zijn energietransities van alle tijden. Schut wijst op oud soldeerwerk. “Die pijpen werden aangepast, toen we de overstap maakten van stadsgas naar aardgas.” Later kwamen duurzame energieoplossingen in beeld.

Schut toont een bord, waarop de aankoop van zonneboilers wordt aangeprezen. De installateur was er al vroeg bij, want het dateert uit 1999.

baden en gaskachels tot afsnijtangen en een heuse bitumenketel.

De zestiger wil nu de nalatenschap van zijn familiebedrijf en andere installateurs veiligstellen voor het nageslacht. Het liefst in de vorm van een museum en als het even kan in zijn geliefde Naaldwijk.

Fantastisch “Mijn opa startte in 1901 zijn eigen bedrijf in Naaldwijk”, vertelt Schut. “Ik heb nog installaties en gereedschap uit die tijd.” De zestiger deed na zijn pensionering zijn bedrijf van de hand, maar heeft nog wel een eigen loods waar al zijn historische curiositeiten staan uitgestald. Regelmatig leidt hij op aanvraag groepen rond. “Ze vinden het fantastisch. Herkennen nog een oud apparaat dat in het huis van oma stond, vragen waar dat stuk gereedschap voor dient…”, vertelt Schut aanstekelijk.

Gascilinders op de fiets Beneden zijn onder andere oude baden, gaskachels, gereedschapsartikelen, toiletten en thermostaten te zien. Maar ook de fiets waarmee zijn oom nog gascilinders rondbracht in de streek. Boven is een hele zaal gewijd aan geisers.

22

Ondernemerschap

Over alles valt wel een verhaal te vertellen. Zo toont Schut een wc die nog met een voetpedaal moest worden bediend, een zinken bad voor de gewone man en een fraaie groene voor de elite. “Dat groene bad is afkomstig uit een oud herenhuis. Waar dat huis precies stond, hebben ze me nooit willen vertellen”, voegt hij er geheimzinnig aan toe.

Beroepstrots In het ontvangstgedeelte van de collectieruimte drinken we een kopje koffie.

Hij vertelt over zijn eigen carrière. Hoe er lessen vallen te leren uit het verle-

Een rondgang door zijn collectie maakt je er ook bewust van hoe ondernemen in feite altijd een combinatie is geweest van gezond verstand, lef en leren omgaan met weerstand. “Toen de HR-ketel werd gelanceerd, kostte het me de nodige moeite om mijn medewerkers te enthousiasmeren. Na een aantal gesprekken en trainingen zag iedereen in welke enorme voordelen de nieuw verworven expertise ons opleverde. We versterkten onze regionale marktpositie, temeer daar we ook gelijk over de juiste kennis beschikten om onderhoudswerkzaamheden te verrichten.”

Rijke traditie “We staan in een rijke traditie als lood-

maart 2020

IZ0320_22_23_TA_levendverleden.indd 22

6-3-2020 10:02:03

Gereedschapsbord met diverse gereedschapsartikelen. Op de werkbank liggen onder andere zinken loodkloppers, soldeervloeistof, zinkscharen, een bankschroef en een statief voor het bevestigen van een boormachine.

Een Monobloc toiletcombinatie, de voorloper van een Duobloc toiletcombinatie. Bij een Monobloc zijn de pot en de bak uit één stuk aan elkaar gegoten. Dit Monobloc is bijzonder, omdat het met een voetpedaal aan de voorzijde wordt bediend. Schut denkt dat dit exemplaar dateert uit de jaren 1950-1960.

Ligbad van zink met een houten onderplaat en wielen. Afkomstig van een gegoede familie uit Amsterdam. Waarschijnlijk rond de 110-120 jaar

Zinkscharen voor het knippen van zink, lood en

oud.

koper. De ronde noemt men de kleine rondknipschaar, hiermee kon je goed kleine stukjes knip-

gieters en installateurs. Er is weliswaar veel ambachtelijke kennis verloren gegaan, maar dat is een natuurlijk proces. Waar we ooit als vakmannen veel handwerk moesten verrichten, worden installaties nu vaak al Plug & Play aangeleverd door de fabrikant/leverancier.

Ons vak ontwikkelt zich voortdurend door, we spelen een belangrijke rol in de samenleving en dat kan je goed inzichtelijk maken met een museum.”

Schut heeft het huidige pand nog twee jaar tot zijn beschikking, daarna moet hij uitwijken naar een andere locatie. Hij is al naarstig op zoek.

Mocht u nog oud gereedschap, historische installaties of interessante tips hebben voor Schut, neem dan gerust contact op via: jwschut@kabelfoon.nl 

pen, rond knippen en figuren knippen. De rechte is een doorloopschaar, hiermee kon je gemakkelijk een stuk zink, lood of koper recht afknippen.

Deze scharen zijn van rond de jaren 30.

Diverse roodkoperen gasgeisers. De kleine exemplaren zijn keukengeisers en de grote douche-/badgeisers. Ze dateren waarschijnlijk uit het eerste decennium van de 20e eeuw.

Handbrander op benzine voor soldeerwerk aan zink, lood en koperwerk. Datering: 1910/1920.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ0320_22_23_TA_levendverleden.indd 23

6-3-2020 10:02:08

TECHNIEK

Gereedschapstrends SNOERLOOS MAAKT GOEDE SIER Twee jaar geleden veranderde het voormalige Hitachi Power Tools zijn merknaam in HiKoki.

De fabrikant kan dus bogen op meer dan 70 jaar ervaring, want de gereedschapsreus zag in 1948 al het levenslicht. Welke trends signaleert deze expert op haar vakgebied? IZ sprak met Salesmanager Ruurd van der Vegt.

Van der Vegt draait zelf ook al een aardig tijdje mee bij de gereedschapsfabrikant. Hij begon in 1995 als Vertegenwoordiger bij de gereedschapstak van Hitachi. In 2000 ging Van der Vegt aan de slag als Sales Manager. Sinds 1 oktober 2018 onder een andere bedrijfsnaam. Vanaf die datum is HiKoki de nieuwe naam van Hitachi Power Tools.

Dat is het gevolg van de overname van Hitachi Power Tools door de Amerikaanse financiële investeerder KKR. HiKoki (uitgesproken als hai-koh-ki) is afgeleid van het Engelse woord ‘high’ – wat staat voor de visie van het nieuwe merk op technologie en kwaliteitsleiderschap – en het Japanse ‘koki’ dat ‘industriële machines’ betekent.

Verduurzaming Dankzij een uitgebreide marketingcampagne en de aanwezigheid op toonaangevende beurzen is de installateur nu wel vertrouwd met de nieuwe naam. Zo stond de gereedschapsfabrikant recentelijk nog op de VSK. De ervaren Sales Manager zag in Utrechtse Jaarbeurshallen hoe de branche aan het veranderen

24

is. Met name de verduurzaming van de bouw- en installatiesector heeft verregaande consequenties. Zo zorgt de overstap op duurzame energie voor de groeiende populariteit en doorontwikkeling van warmtepompsystemen en PV-panelen.

Plug & Play Maar de verduurzaming gaat verder dan alleen de ontwikkeling van nieuwe systemen. De branche krijgt ook steeds meer oog voor duurzame inzetbaarheid van haar personeel. Belangrijk, omdat we een schreeuwend tekort aan handjes hebben en iedere vakman dus goud waard is. Mede daarom “wordt het installeren zelf steeds eenvoudiger, fabrikanten brengen meer plug&play oplossingen op de markt.”

de gehele linie zie je dezelfde ontwikkeling; gereedschap wordt compacter en lichter.”

Snoerloos Tegelijkertijd wint snoerloos gereedschap aan populariteit. “Fabrikanten kunnen nu bijna alle gereedschapsartikelen al leveren met een accu. En in een aantal gevallen leveren die dan ook nog eens betere prestaties. Zo is onze 36 volt cirkelzaag sneller dan de 230 volt variant met snoer.” Toch zullen gesnoerde machines niet helemaal verdwijnen, verwacht Van der Vegt. “In een productieomgeving, zoals zware constructiewerkplaatsen, ben je uiteindelijk goedkoper uit, omdat machnies op netstroom goedkoper zijn. Het gebruik van een accu machine is in deze omgeving ook geen noodzaak.

Compacter en lichter Eigenlijk sluiten deze ontwikkelingen naadloos aan op trends die al langere tijd te bespeuren zijn in gereedschapsland. We hebben het dan bijvoorbeeld over stofvrij werken en verbeteringen op het gebied van ergonomie. “Over

Prefabben Opvallend genoeg valt de prefabricage van installaties niet in de hierboven genoemde categorie. “Ja, ze worden vervaardigd in een fabrieksmatige omgeving, maar de praktijk leert dat

maart 2020

IZ0320_24_26_TA_gereedschapstrends_3pag..indd 24

6-3-2020 17:41:58

de monteurs een grote bewegingsvrijheid nodig hebben, waardoor ze liever werken met accugereedschap. Het gaat namelijk meestal om relatief kleine aantallen, veelal gefabriceerd volgens een maatwerkformule. Daardoor loont het niet om de werkplaats zodanig in te richten dat je snel en optimaal kan werken met gesnoerd gereedschap om grote hoeveelheden installaties voor te monteren.”

Multi Volt Nu accugereedschap haar gesnoerde evenknie van de bouwplaats aan het verdringen is, neemt het belang van een goed accuplatform alleen maar toe. HiKoki biedt bijvoorbeeld een accuplatform aan gebaseerd op de Multi Volt technologie. Daarbij zijn de Li-on Multi Volt accu’s eenvoudig uitwisselbaar met een breed scala aan 36V en 18V HiKoki en Hitachi machines.

Accuduur Het opladen zelf zal steeds minder vaak hoeven te gebeuren, want de accuduur neemt nog altijd toe. “Aan het highend spectrum zitten bijvoorbeeld bij ons de 18V/5Ah accu’s. Ik kan geen exacte cijfers geven van het aantal uren dat ze meegaan, want dat is uiteraard afhankelijk van het gebruik en het soort gereedschap.”

MULTI VOLT HiKoki biedt een accuplatform aan gebaseerd op de Multi Volt technologie. Lithium ion accu’s van 36 Volt zijn daarmee uitwisselbaar met de huidige 18 Volt machines. Dat is mogelijk dankzij de intelligente verbindingstechnologie: de accu kan detecteren of ze wordt gebruikt in een 18 Volt of een 36 Volt apparaat en past de spanning automatisch aan. De BSL36A18 Multi Volt accu heeft een capaciteit van 2,5 ampère uur (Ah) bij 36 Volt, en bij 18 Volt is dat 5,0 Ah. Dat betekent dat de 36-Volt-accu’s een uitgangsvermogen hebben van 1.080 watt en dat met dezelfde grootte als een gewone 18 Volt accu. De afmetingen en het gewicht blijven nagenoeg gelijk. Daardoor kan de Multi Volt accu gebruikt en uitgewisseld worden met een breed scala aan huidige en nieuwe 18 Volt machines.

Vormgeving Met lichter gereedschap valt makkelijker te werken, dat geldt ook voor andere ergonomische verbeteringen, zoals een betere vormgeving. “Fabrikanten zijn hier continu mee bezig. Zo hebben onze decoupeerzagen bijvoorbeeld schakelaars aan verschillende kanten en zijn de batterijhouders zodanig gepositioneerd dat het apparaat goed in balans blijft.”

Autostop Ook andere technologische ontwikkelingen helpen om zware fysieke belasting te voorkomen en tijd te winnen. “Met autostop kan je bijvoorbeeld een boor zodanig instellen, dat hij stopt op een vooraf ingestelde diepte.” Ook

IZ0320_24_26_TA_gereedschapstrends_3pag..indd 25

KLOPBOORMACHINE Metabo heeft recentelijk een accu-klopboormachine op de markt gebracht. Het gaat om de SB 18 (602245550), een compacte accu-klopboormachine met extreem korte constructie voor veelzijdig gebruik. De klopboorfunctie is handig om te boren in metselwerk. Het apparaat heeft een geïntegreerd werklicht voor het verlichten van de werkplek en een praktische riemhaak en bitdepot, naar keuze rechts of links te bevestigen. De accu-packs hebben een capaciteitsaanduiding voor controle van de laadtoestoestand.

6-3-2020 17:41:59

HAAKSE SLIJPER Bosch kondigde begin 2020 de komst aan van een nieuwe 18V haakse slijper met x-lock aansluiting. Het gereedschapsartikel is een uitbreiding van de cordless concept range. Er is geen gereedschap nodig om van accessoire te wisselen en dankzij de hoorbare klik weet je altijd dat het accessoire correct bevestigd is.

De 18V haakse slijper heeft een vermogen dat vergelijkbaar is met een 800V gesnoerd vermogen met sterke DC-motor.

XXXXXXXX

erg handig zijn de nieuwe anti-vibratie technieken. “Er worden steeds slimmere oplossingen ontwikkeld. Zo heeft de professional met veerbalans en tegengewicht minder last van schokken tijdens werkzaamheden.” Overigens neemt ook de aandacht voor veilig werken toe, heeft Van der Vegt gemerkt.

“Ik zij bijvoorbeeld nu elektrisch gereedschap op de markt verschijnen met een RFC-functionaliteit. Met Reactive Force Control komen zware machines die vastlopen automatisch tot stilstand.

Zo voorkom je ongelukken.”

Verbeteringen Hoewel de aandacht voor veilig werken en een duurzame omgang met gereedschap toeneemt, lijken bepaalde veelgemaakte fouten wel onuitroeibaar.

“Dat begint al bij de aanschaf van gereedschap. Als je als professional te veel op de prijs bent gefocust, gaat dat onherroepelijk ten koste van de kwaliteit.” Daarnaast kiest de vakman – door haast, een maandagochtendkater of iets anders? – niet altijd de juiste accessoires. “Bekende missers zijn een verkeerd bitje voor een schroevendraaier gebruiken of met een diamantschijf beton of kalkzandsteen gaan bewerken.”

26

maart 2020

IZ0320_24_26_TA_gereedschapstrends_3pag..indd 26

De juiste keuze Maar geeft Van der Vegt toe, het luistert soms nauw. Moet je bijvoorbeeld nou een haakse of rechte slijper gebruiken om metaal te bewerken? “Van der Vegt spreekt graag het verlossende woord: “haakse slijpers zijn breed inzetbaar en met name voor metaalbewerking, rechte slijpers worden vaak gebruikt voor buizen.

eerder zei winnen plug&play aan populariteit. Om die systemen ter plekke te installeren heb je vaak maar weinig gereedschap nodig.” Slagmoeraanzetters en slagschroevendraaiers zijn bekende voorbeelden. Het zijn de winnaars van de technische vooruitgang. Maar er zijn ook verliezers. “We zien een dalende vraag naar gereedschap voor houtbewerking, zoals schaven of bovenfreesmachines.”

Onderhoud Onderbelicht, maar minstens zo belangrijk is goed onderhoud van gereedschap. “Ik maak nog te vaak mee dat haakse slijpers te snel zijn versleten, omdat men vergeten is het apparaat iedere dag door te blazen. Dat moet echt gebeuren, anders raak je het stof niet kwijt.” Maar zelfs al houd je je netjes aan de voorschriften, blijf dan ook alert op je gereedschapskoffer. “Als die een rommeltje is en het wemelt van de stof, gaat je gereedschap er vooralsnog onder lijden.”

Populariteit Er komt steeds meer elektronica in gereedschap, het aantal slimme apparaten groeit. Tegelijkertijd neemt de diversiteit van gereedschapsartikelen af, constateert Van der Vegt. “Zoals ik al

Circulariteit Circulariteit is het nieuwe buzz-woord in de bouwkolom. Waar bouwkundige aannemers al volop bezig zijn met hoogwaardig hergebruik van bouwstoffen en -componenten, heeft de installatiebranche wat meer moeite om op stoom te komen. Hoe zit het eigenlijk met de gereedschapsfabrikanten?

“We doen al volop aan recycling, maar hoogwaardig hergebruik waarbij we 1-op-1 onderdelen uitwisselen is nog een probleem. Waar we onder andere tegenaan lopen is de elektronische componenten in oud gereedschap, die kan je niet zomaar even integreren in nieuwe tools. Maar ook in onze branche zal circulariteit vroeg of laat breder ingang gaan vinden.” 

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

6-3-2020 17:41:59

LUCHTZUIVERENDE VLOERVERWARMING KLIMAATSYSTEEM

Greenline

KLIMAATSYSTEEM

Greenline

Green

KLIMAATSYSTEEM

Greenline

KLIMAATSYSTEEM

Greenline

KLIMAATSYSTEEM

Greenline

Greenline

het t e m k j li g a a Beh Gezond en reenline G m r a iw n U Nieuwe eem t s y s s g in m r a vloerverw www.uniwarm.nl IZ0320_27_uniwarm.indd 27

9-3-2020 9:01:29

CHA-MONOBLOCK VAN WOLF: WAAR COMFORT EN GEMAK ELKAAR VERSTERKEN De WOLF CHA-monoblock warmtepomp kan met EEBUS eenvoudig worden toegepast in een geïntegreerd energiemanagementsysteem. Zo kan het energieverbruik van de woning geoptimaliseerd worden en het eigen verbruik van een PV-installatie verhoogd worden.

De CHA levert een actieve bijdrage aan de CO2-reductie dankzij het zeer hoge rendement.

Met R290 als natuurlijke koudemiddel is de CHA niet schadelijk voor het milieu en daardoor ontzettend duurzaam.

MEER INFO: WWW.WOLF.EU

ZEER STILLE WERKING

< 35 dB(A)

HOGE COP-WAARDE TEMPERATUREN >70 °C Perfect te combineren

NATUURLIJK KOUDEMIDDEL R290

met PV-modules

INTEGREERBAAR IN SMARTHOME STANDAARD VERWARMEN EN KOELEN

IZ0320_28_xxx.indd 28

6-3-2020 10:03:17

COLUMN

VISSER

ECHTE 24/7-SERVICE Service de hele dag, de hele week, het hele jaar door… Je hoort het ook in de installatiewereld heel vaak; een reclame slogan voor velen.

Maar hoe erg wordt deze service nageleefd. Zijn we 24 uur per dag het hele jaar door bereikbaar of staat er een antwoordapparaat of voicemail achter het nummer. Direct opnemen gebeurt ook, maar dan zijn het vaak de standaard vragen, en wordt er een notitie gemaakt die weer doorgegeven wordt Een directe actie na een telefoontje… Gaan we midden in de nacht een cv-installatie bijvullen of een lekkende radiatorkraan vervangen? Kunnen we er ook op rekenen dat, indien er meerdere mensen nodig zijn om het probleem op te lossen, die ook gelijk paraat staan?

Ik denk dat de insteek van 24/7 ruim genomen moet worden. Waarbij echte acute storingen als een brandje of overstroming natuurlijk ook met hele grote spoed verholpen moet worden. Maar vaak doet een geruststellend woord al wonderen. Daarna een afspraak maken voor de volgende morgen lost het acute probleem vaak al op.

Zelf heb ik recent meegemaakt dat 24/7 in de medische

zorg wél echt is. De Intensive Care is drie dagen mijn plek geweest. En daar heb ik gezien en meegemaakt hoe het is om 24 uur alert te zijn, zorg te bieden, elkaar te helpen als er hoge nood is, te overleggen met elkaar over hoe een patiënt te helpen. In een drieploegendienst de hele week, dus ook in de weekenden. En dan ook nog een opbeurend gesprek voeren. Ik heb diepe bewondering gekregen voor deze afdeling, de organisatie en de werkwijze. Dat is echte 24/7-service.

Dick Visser Installatiebedrijf Visser in Twisk [Twee generaties installateurs, vader Dick en zoon Tim Visser, schrijven om beurten een column op persoonlijke titel]

Intelligent & hoogwaardig Iedereen, die met gereedschap of met op gereedschap gebaseerde oplossingen werkt, verdient het om met kwalitatief hoogwaardige, intelligent vervaardigde en zijn persoonlijke veiligheid ondersteunende gereedschappen van GEDORE te werken!

gedore.com

Anz_Ged_red_Kachel_NL_230x146mm_0319.indd 1

IZ0320_29_column_visser.indd 29

02.04.19 16:32

6-3-2020 17:45:21

RUBRIEK DRUPPELSDRUPPELS ONTWERPPRIJZEN VOOR PRODUCTEN VIEGA

FECALIËNVERMALER De fecaliënvermaler Genix van DAB Pumps voert afval- en rioolwater af bij laag gelegen bad- en toiletruimten, wasbakken in kelders, woonboten en elke locatie waar geen directe aansluiting is met de riolering. Alle benodigde onderdelen worden meegeleverd. Voor onderhoud is er toegang tot alle componenten. Er zijn twee uitvoeringen voor alle toepassingen. De units hebben een anti-geursysteem.

De pompunit is voorzien van een robuuste versnijder, zodat het afvalwater probleemloos naar de riolering kan worden gepompt zonder verstoppingen. Ze pompen het water tot 6 m omhoog of horizontaal over een lengte van 90 m. Meegeleverd worden: geïntegreerde terugslagkleppen, adapters, slangklemmen, trilling doppen, bevestigingsmateriaal en een handleiding. Mocht aftappen nodig zijn, dan is een aftapslang bij de levering inbegrepen.

Dankzij een externe toegang is het mogelijk om een eventuele blokkade door de gebruiker zelf te laten oplossen.

Doordacht douchesys­ teem De German Design Award 2020 in de categorie ‘Bath and Wellness’ werd toegekend aan het Cockpit Discovery douchesysteem van Kludi, specialist in badkamer- en keukenmengkranen, douches en douchesystemen. Kludi introduceerde het douchesysteem in het voorjaar van 2019.

30

IZ0320_DR_30.indd 30

maart 2020

De bediening van Cockpit Discovery is – net zoals in een vliegtuigcockpit – overzichtelijk en eenvoudig. Elke gebruiker kan dit systeem zonder krachtinspanning intuïtief bedienen. Twee, forse bedieningsknoppen regelen waterhoeveelheid en -temperatuur. Deze knoppen zijn op een doordachte manier gepositioneerd. Het bedieningspaneel neigt naar de gebruiker toe en de knoppen zijn 40 graden naar achteren gekanteld. Dit draagt bij aan een goede grip en bedieningsgemak.

Douchegoot met verbeterde afwatering ACO introduceert een nieuwe ShowerDrain douchegoot. De ShowerDrain C is geoptimaliseerd. Verbe-

Viega is volop in de prijzen gevallen bij de German Design Award verkiezingen. Vier producten kregen een prijs toegekend voor hun ontwerp: drie wc-bedieningsplaten en een douchegoot uit het Visign-programma.

Dirk Thielker, Global Marketing Manager bij Viega: “Begin 2019 hebben wij onze bedieningsplaten voor wc en urinoir opnieuw ontworpen en een nieuwe roestvaststalen douchegoot in het programma opgenomen. In samenwerking met Artefakt wilden we wereldwijde trends naar onze producten vertalen en ze tegelijkertijd tijdloos laten zijn. Bovendien moesten ze voor de gebruiker de grootst mogelijke vrijheid bieden bij het ontwerpen en inrichten van badkamers.”

De bedieningsplaten van Viega zijn onderverdeeld in de series Visign for More en Visign for Style. Het betreft meer dan 50 seriematig leverbare designvarianten in verschillende materiaalsamenstellingen en speciale kleuren. De douchegoot Advantix Cleviva kan zowel aan de wand als vrij in het tegelvlak of als centrale afvoer worden geïnstalleerd. Het water wordt langs een slank roestvast stalen profiel afgevoerd via een centrale vloerafvoer. Het douchegootprofiel is voorzien van geïntegreerd verloop en wordt direct in de afwerkvloer opgenomen. Via afvoeropeningen die als uitwisselbaar inzetelement zijn uitgevoerd, loopt het water naar de daaronder gelegen puntafvoer.

teringen op het gebied van hygiëne, design en techniek zorgen voor een nog betere afwatering, aldus de fabrikant. Zo zorgt het puthuis voor een hoge afvoercapaciteit en door zijn ronde vormen is er minder kans op vuilaanhechting. Bovendien is het nieuwe ovale deelbare stankslot eenvoudig uitneembaar en te reinigen.

Hierdoor is een eenvoudige en snelle schoonmaak mogelijk.

Dankzij een volledig gelast rvs-geheel, zonder laspunten aan de binnenzijde van de goot, is er bij de juiste in-

bouw geen risico op lekkage.

De goot kan optioneel voorzien worden van stelpoten, wat handig is als de badkamervloer nog gestort moet worden. De doucheroosters zijn standaard leverbaar in geborsteld rvs en zwart. Op verzoek zijn ook andere kleuren verkrijgbaar.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

6-3-2020 17:46:14

SNELLER, STERKER, SLIMMER DE NIEUWE GROHE RAPID SLX

KEUZEVRIJHEID 3 DESIGNS

12 KLEUREN

SNELLER, STERKER, VOORBEREID OP DE TOEKOMST SLIMMER SNELLER, STERKER, DE NIEUWE GROHE RAPID SLX

DE TOEKOMST

TT

SLIMMERDOUCHETOILETTEN EN RIMLESS

K

DE NIEUWE GROHE RAPID SLX

3

VOORBEREID OP DE TOEKOMST DOUCHETOILETTEN EN RIMLESS

KEUZEVRIJHEID KEUZEVRIJHEID KEUZEVRIJHEID 3 DESIGNS 3 DESIGNS 3 DESIGNS

12

VOORBEREID OP DE TOEKOMST VOORBEREID OP DE TOEKOMST

V D

DOUCHETOILETTEN EN RIMLESS DOUCHETOILETTEN EN RIMLESS

DO EN

12 KLEUREN 12 KLEUREN 12 KLEUREN

NL-nl_210x297_Rapid-SLX-2019_R_1-right 1 IZ0320_31_lsa.indd 31

grohe.nl

06.01.20 10:52 6-3-2020 17:51:00

TECHNIEK

Inbouwsanitair EERST INSTALLEREN EN LATER EEN OPBOUWDEEL KIEZEN Maximale installatie-efficiëntie en planningsvrijheid. Het zijn de belangrijkste voordelen van de sanitaire inbouwbox, die iedere zichzelf respecterende sanitairfabrikant inmiddels op de markt brengt. Nú installeren en later een opbouwdeel kiezen, is het moto.

Zo is er het onlangs op de markt gebrachte inbouwsysteem HansaBluebox van Hansa. Het systeem werd voor de mengkraanseries en thermostaten van de segmenten Hansa|Living en Hansa|Home ontwikkeld. De installateur kan hiermee inspelen op verschillende inbouwsituaties en behoeften van gebruikers. In de ruwbouwfase wordt alleen de basiseenheid in de muur ingebouwd. Vormgeving en functie kunnen later worden bepaald.

Inbouw Het systeem beschikt over een rotatiesymmetrische opbouw met naar wens ingangen van ½-duim of ¾-duim. Er is een afstand van 31 millimeter tussen aansluiting en muur. De inbouwdiepte heeft een speelruimte van 75 tot 105 millimeter. Bij de inbouw kan nauwelijks iets verkeerd gaan, aldus de fabrikant.

Zo worden de functie-eenheden met onverliesbare schroeven op de basiseenheid gefixeerd en er is een passende correctie-adapter voor vrijwel elk mogelijk probleemgeval.

Eindmontage De eindmontage kan tijdbesparend en

32

veilig worden uitgevoerd. De verbinding van de schakelaar tussen de functie-eenheid en de eindmontage-set kan met behulp van een onafhankelijke telescoopverbinding los van de omgeving over de hele inbouwdiepte worden gemonteerd. De Blueclick-rozettendrager fixeert de rozetten schroefloos via zes vormsluiting-bevestigingen veilig aan de muur – ook bij een oneffen ondergrond. Verder zijn alle functie-eenheden met aanpassing en/of blokkering met de keramische Blueswitch-schakelaar uitgerust. Dit resulteert in een hoge functiebetrouwbaarheid bij alle drukverhoudingen, een duidelijke bediening en vooral – aldus de fabrikant – een lange gebruiksduur. Met de Bluetune-functie ten slotte, kan de rozet bij de eindmontage nog tot 3,5 graden in elke richting worden bijgesteld.

Box met drie uitgangen Grohe brengt het Rapido SmartBoxsysteem op de markt. Deze universele oplossing voor eengreepsmengkranen, tweegreepsthermostaten en de SmartControl heeft één inbouwbox die past op meer dan 180 platen. Met drie uitgangen voor een breder aanbod aan

Met behulp van het Bluefix-bevestigingssysteem kan het product in alle installatiesystemen- en ondergronden worden geïnstalleerd.

doucheopties kan de deze box doen wat normaal door twee inbouwboxen moet worden gedaan. Met een minimale montagediepte van 75 mm past de box in elke type wand, zelfs in de bijzonder smalle wanden. Daarnaast maakt de Rapido SmartBox adapters bijna overbodig. De box heeft namelijk aansluitingen van ½ inch diwaarop 90% van de buizen past.

Dun en elegant Het dunne ontwerp van de Grohe afbouwdelen (43 mm) op de muur creëert

maart 2020

IZ0320_32_33_TA_inbouwsanitair.indd 32

6-3-2020 17:52:45

Het Rapido SmartBox-systeem

extra ruimte onder de douche. Daarnaast heeft de fabrikant alle opbouwdelen 158 mm in oppervlakte of diameter gemaakt om een mooie elegante uitstraling in de badkamer te realiseren.

tot vier waterfuncties op aan te sluiten.

Bijna 20 jaar na de introductie hiervan worden de meeste inbouwdouches, bad- en douchekranen nog steeds gemonteerd op dit zelfde basisdeel. Er is inmiddels wel een grotere broer die tot vijf douchefuncties aankan: RainSelect. Het rechthoekig basisdeel kan met RainSelect afbouwdelen worden gecombineerd en is daardoor geschikt om ook de grootste inbouwregendouches aan te kunnen.

Compatibel

WASTAFEL-INBOUW

Rehau heeft de Sanitairbox in huis (zie foto links), die bestaat uit één component voor sanitaire aansluitingen.

Het installeren van één compact, druk getest bouwdeel volstaat. Aansluitingen zijn tot op de millimeter nauwkeurig, verzekert de fabrikant, en geborgd tegen uitdraaien. Centreerpunten en reliëflijnen zorgen voor een snelle installatie en minimale faalkosten.

Een voordeel van een basisdeel als de iBox is dat hij compatibel is met vrijwel alle hansgrohe afbouwdelen. Hierdoor wordt het mogelijk om het uiterlijk van de douche of kraan op elk gewenst moment te wijzigen. Met een iBox in de muur en de leidingen op hun plek kan de muur betegeld en de badkamer afgewerkt worden, ook als er nog geen afbouwdeel gekozen is. Indien nodig, kan het afbouwdeel er ook pas op het allerlaatste moment op gemonteerd worden; als de badkamer al bijna af is, of bij een renovatie 20 jaar na de badkamerverbouwing.

Ook bij Geberit ONE zijn alle technische componenten ingebouwd achter de wand; onzichtbaar maar toch goed toegankelijk.

Op de foto is een wastafel-inbouw te zien. Sifon, overloop en afvoer, haakse aansluitingen voor de wandkraan en de stroomaansluiting voor de verlichting in de wastafelonderkast zijn samengebracht in een – in het installatiesysteem geïntegreerde – functiebox. Hierdoor is er geen kraangat nodig in de wastafel en heeft de onderkast geen uitsparing voor de sifon.

Warmte-isolerend

Thermostaatmodule

‘Sieradenvanger’

De buizen en fittingen in de Sanitairbox voldoen aan alle warmte-isolerende normen conform DIN 1988-200. De isolatiebehuizing vermindert de geluidsoverdracht van de buizen naar het gebouw. Condensvorming wordt door het gebruik van het hoogwaardige PURschuim voorkomen.

Rehau biedt verschillende type sanitairboxen, variërend van inbouw- of opbouw tot T-stuk of doorstromende installaties.

Dornbracht introduceert de nieuwe xTOOL-thermostaatmodule. Met dit geprefabriceerde inbouwdeel met centrale thermostaat kunnen tot drie verschillende douchefuncties tegelijkertijd worden bediend. De module is vanaf 1 april a.s. beschikbaar voor alle Dornbracht series en doucheoplossingen.

90° keramische kleppen zorgen voor een permanent open- en dichtgaan.

Een intelligente afdichting van de

De functiebox heeft een plexiglas afdekking met een kunststof frame. Dit zorgt ervoor dat, in geval van een lekkage, het water voor de wand stroomt. De sifon is bovendien uitgerust met een geïntegreerde ‘sieradenvanger’: wanneer een klein voorwerp in de afvoer terechtkomt, kan de bovenste afsluitdop van de sifon worden geopend om het verloren voorwerp te verwijderen.

Druk getest

Tot vijf douchefuncties Sanitairfabrikant hansgrohe ontwikkelde in 2001 al de eerste iBox: een ronde box met vier 3/4”-aansluitingen, geschikt om douches en kranen met

De iBox van hansgrohe

xTOOL-thermostaatmodule van Dornbracht

behuizing voorkomt dat er douchewater in de wand dringt. Twee uitgangen voor de douches bieden elk verschillende aansluitmogelijkheden.

De nieuwe montageplaat kan worden gecombineerd met de xGRID-montagerail, die aan de wand wordt gemonteerd en een exacte positionering van de inbouwproducten mogelijk maakt. Dankzij gestandaardiseerde inbouwdieptes en een grotere afstand tussen warm- en koudwaterinlaten, is een comfortabele installatie voor leidingen met perstang­ en mogelijk  REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ0320_32_33_TA_inbouwsanitair.indd 33

6-3-2020 17:52:50

TECHNIEK

Installatiegebreken VAN DUURZAAM NAAR REALITEIT De verduurzaming van de bouwkolom leidt niet tot minder problemen met installaties, zegt Sjang den Ouden. De bouwpatholoog onderzoekt al 20 jaar onder meer de kwaliteit van technische gebouwgebonden oplossingen.

Vaak in geschilsituaties.

Sjang den Ouden is in het dagelijks leven werkzaam bij het Bureau voor Bouwpathologie. Bouwpathologen onderzoeken klachten en gebreken in en aan gebouwen, zoals lekkages, schimmeloverlast, scheurvorming, tochtklachten, insectenoverlast, degeneratie van materialen en dergelijke. Het onderzoeksterrein omvat naast bestaande bouw, nieuwbouw, ontwerp, oplevering, garantieklachten en eventuele verborgen gebreken ook vaak sloop en aanhoudende onderhoudsgebreken. Bijna altijd betreft het een geschil tussen een aantal partijen. En regelmatig heeft het conflict direct of indirect te maken met de installatietechniek in het pand.

Hardnekkig De verduurzaming van de bouw leidt helaas niet tot een afname van het aantal problemen, constateert Den Ouden. Ja, de luchtdichtheid en isolatie van woningen en utiliteitsgebouwen zijn aanmerkelijk verbeterd, maar sommige problemen zijn hardnekkig en er komen ook nieuwe bij.

Gewenning “Zo hebben bewoners vaak moeite om te wennen aan de nieuwe situatie.

Een warmtepomp reageert traag, in

34

Ruimtegebrek

tegenstelling tot een cv-ketel. En de comfortbeleving bij een lt-verwarming is, evenals de bediening, heel anders.”

Bij een slecht installatieconcept lopen bewoners bovendien het risico met een torenhoge energierekening te worden opgezadeld. “Bijvoorbeeld als de installateur geen convectoren langs hoge glazen puien heeft aangebracht en de bewoners met hun lt-installatie tegen de koudeval moeten opboksen. Of als het afgifte- en regelsysteem en de warmtepomp van verschillende merken zijn en gebrekkig met elkaar samenwerken.”

een verwachtingspatroon dat niet altijd matcht met de realiteit.” Hij geeft een voorbeeld. “Kijk naar de markt voor warmtepompen. Hoe vaak worden ze niet onder de noemer ‘duurzame techniek’ aan de man gebracht. En dan doet de adviseur of installateur er nog een schepje bovenop door te praten over gunstige terugverdientijden. In de praktijk kunnen de kosten echter behoorlijk oplopen. Zeker als er fouten worden gemaakt in het ontwerp, bij de installatie, de afstemming tussen verschillende systemen en het onderhoud.”

Verkeerd installatieconcept Wollig taalgebruik Maar ook taalgebruik blijkt wonderlijk genoeg debet te zijn aan menig probleem. “Termen als groen, duurzaam en energiezuinig, zijn wollig, onduidelijk”, zegt Den Ouden. “Ze creëren

Hoe dan ook, warmtepompen slaan aan. “Als het over duurzame verwarming gaat, is het mogelijk wel de meest toegepaste oplossing”, merkt Den Ouden op. Helaas zijn niet alle installateurs vertrouwd met de bouwkundige rand-

maart 2020

IZ0320_34_35_TA_installatiegebreken.indd 34

6-3-2020 17:54:21

INSTALLATEURS “Over het algemeen kan ik goed met installateurs door één deur.

Ik steek veel van ze op. Als ik een kwestie aankaart die te maken heeft met hun vakgebied, denken ze graag mee over een oplossing.

Raakt het ook een andere discipline, dan hebben ze wel de neiging je snel door te verwijzen naar een ander. Maar ach, waar is dat niet het geval in een geschilsituatie?”

Hier is iets mis gegaan tijdens de planning…

voorwaarden waaraan moet worden voldaan en het installeren en inregelen van warmtepompen. “Zo schatten ze nogal eens de luchtdichtheid van een pand verkeerd in bij een renovatie, waardoor de warmtepomp een energievreter wordt.” En glazen gevels of vides zijn ook tricky. Niet alleen omdat je als installateur waarschijnlijk convectoren moet plaatsen om comfortklachten tegen te gaan, maar ook vanwege de dimensionering. “Ik maak regelmatig mee dat er voor convectoren met een te kleine capaciteit is gekozen.” Ook de overstap op hybride warmtepompen verloopt niet altijd gladjes. “In menig geval verdoezelt de cv-ketel het elektriciteitsgebruik van de warmtepomp en blijkt die duurzame oplossing helemaal niet zo energiezuinig te zijn.”

Ventilatie In de loop der jaren hebben al veel deskundigen hun zegje mogen doen over de voor- en nadelen van systeem C en D, maar nog nooit een fulltime troubleshooter als Den Ouden. “Het aantal klachten over systeem D, gebalanceerde ventilatie, lijkt af te nemen. Waar ik wel regelmatig mee te maken krijg, zijn slecht functionerende wtw’s of lucht die zodanig koud wordt ingeblazen, dat daardoor comfortklachten ontstaan.”

Maar waar systeem D wel eens tekort schiet, is systeem C een groter zorgenkindje. Logisch, volgens Den Ouden, “want in de koude maanden voer je koude lucht binnen via de roosters en dat veroorzaakt comfortklachten”.

Tegelijkertijd is dit probleem ook weer eenvoudig te verhelpen: “zet er een

convector onder”. Helaas sneuvelt deze extra maatregel vaak uit onkunde, financiële of esthetische overwegingen.

“Maar eigenlijk zou je dan je poot stijf moeten houden als installateur. Anders kan je later weer langskomen om comfortproblemen te verhelpen.”

Sanitair Waterbesparing en behoefte aan luxe staan geregeld met elkaar op gespannen voet. “Aan de ene kant werkt de sector met steeds kleinere diameters voor de riolering en waterleiding. Aan de andere kant willen veel mensen wel een rainshower. Het gevolg: bij een fikse douchebeurt valt elders de druk weg of komt er te weinig ‘rain’ uit de ‘shower’.” Een ander veelvoorkomende klacht heeft te maken met ingestorte rioleringsleidingen met een kleine diameter die niet of onvoldoende op afschot liggen. “Vroeg of laat gaan veel betonnen vloeren doorbuigen, waardoor het afschot verdwijnt of de leidingen zelfs op tegenschot komen te liggen in de vloer en het afvalwater niet kan worden afgevoerd.”

Slimme installaties De groeiende populariteit van slimme installatietechniek leidt ook tot een toename van het aantal problemen, vertelt Den Ouden. Vaak heeft het te maken met een slechte aansluiting tussen verschillende systemen.” Niet alle fabrikanten willen aan Open Source systemen en als ze hun oplossingen als zodanig in de markt zetten, blijken er in de praktijk nog dikwijls allerlei ‘mitsen en maren’ te zijn. “Ik mis een integrale benadering

van Smart Building opgaven, dat gaat ten koste van de effectiviteit van de oplossingen.

Daarnaast vind ik het wat teleurstellend, dat er vanalles kan worden gemonitord, wat een schat aan data oplevert, maar er vervolgens vaak geen bal wordt gedaan met al die gegevens. En dat, terwijl je de beschikbare informatie uitstekend kan gebruiken om installaties te optimaliseren.”

Tijdgebrek “Installateurs willen meters maken, ze kampen voortdurend met tijdgebrek.

Tegelijkertijd staan ze ook onder druk, omdat opdrachtgevers zo goedkoop mogelijk uit willen zijn. In dergelijke situaties moet je via kwaliteitsborging een vinger aan de pols houden. Er is op dit moment slechts beperkt toezicht op de installaties, zeker gezien het toegenomen belang van installaties. Zoals de Wet Kwaliteitsborging op dit moment lijkt te worden ingericht, verandert er op dat punt in de bouwkolom niet veel. De grootste verandering die ik verwacht, is dat het uiteindelijk zal resulteren in hogere kosten voor de opdrachtgever.

Een kwaliteitsborger is namelijk een ondernemer die betaald moet worden, door de opdrachtgever.”

Toekomst Over 5 jaar zal er weinig zijn veranderd in de branche, verwacht Den Ouden.

“Wel zal men een beter beeld hebben van het daadwerkelijke duurzaamheidsgehalte van nieuwe technieken in de bouwkolom. De duurzaamheidshype zal naar ik verwacht worden ontmaskerd.” REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ0320_34_35_TA_installatiegebreken.indd 35

6-3-2020 17:54:22

bott vario3

Van licht naar ultralicht IZ0320_36_xxx.indd 36

6-3-2020 17:56:40

COLUMN

ASIJEE

LIMITED EDITIONS Op dit moment worden de eerste woorden geschreven voor de verkiezingsprogramma’s waarmee de politieke partijen de strijd aangaan voor uw stem in 2021. Ik kan mij indenken dat u daar niet mee bezig bent. De politiek staat toch al vaak ver weg van de dagelijkse werkelijkheid van vakmensen in de techniek. Maar de doelstellingen die in Den Haag op tafel liggen (ook straks bij de verkiezingen) raken onze branche en onze uitdagingen. Met de inzet op de energietransitie en een proactief klimaatbeleid, staan we als techniek midden in het politieke debat.

Een belangrijk onderwerp dat essentieel is voor het realiseren van duurzaamheidsdoelstelling is de krapte op de arbeidsmarkt. En dat begint in het onderwijs. Steeds minder leerlingen van groep 8 krijgen een vmbo-advies.

Ging voorheen ongeveer 60% van de jongeren naar het vmbo, tegenwoordig gaat 60% naar havo/vwo. Ik ben ervan overtuigd dat álle opleidingen – van praktijkonderwijs tot universiteit – nodig zijn, maar de beeldvorming rond het vmbo houdt ouders, leerkrachten en leerlingen tegen te kiezen voor een opleiding waarin het doen centraal staat.

Het betekent dat vmbo’ers in de toekomst niet alleen de

special editions, maar ook de limited editions zullen zijn. Een rampzalige ontwikkeling. Daar zijn we nog onvoldoende van doordrongen.

Dus aan de schrijvers van de verkiezingsprogramma’s die nu bezig zijn hun goede voornemens op papier te zetten, doe ik een oproep het techniekonderwijs te blijven promoten, ondersteunen en stimuleren. We hebben doeners nodig voor de verduurzaming van Nederland. Mensen die met hart, handen en hoofd werken en die in de praktijk brengen wat we graag willen: een toekomstbestendige leefomgeving. En bent u niet overtuigd? Bedenk dan goed wie uw ambities in de praktijk waarmaken… Ik nodig u graag uit voor een werkbezoek.

Sven Asijee Directeur OTIB

IN DE PIJPLIJN

Warmtepomp kiezen

Wasco ondersteunt bij het kiezen van het juiste warmtepompsysteem. Want naast de technische eigenschappen zijn ook de onderdelenvoorziening en de aftersales belangrijk voor de keuze voor het juiste systeem. Met kennis over warmtepompen, een compleet assortiment en logistieke oplossingen helpt de groothandel bij ieder warmtepompproject. Kijk op wasco.nl/warmtepomp.

IZ0320_37_column_asijee_otib.indd 37

NEN test digitale norm NEN wil haar normen in een digitale vorm aanleveren, zodat de gebruiker deze makkelijker kan toepassen.

Als experiment wordt de veelgebruikte norm NEN 1006 voor leidingwaterinstallaties opnieuw geschreven als digitale norm.

Het normeringsinstituut pakt daarbij drie elementen op: het eenvoudig identificeren van eisen, het schrijven van Smart-content en verrijken van de content met relevante informatie zoals de bouwfase of functie. Meer vanuit het perspectief van gebruikers.

Het is niet de bedoeling om de norm opnieuw te publiceren. Het is een testcase op basis waarvan het instituut

RUBRIEK

wil leren.

NEN wil vaststellen of de norm in digitale vorm toegevoegde waarde biedt voor de gebruikers. Daarvoor worden de volgende vragen gesteld: - Hoe wordt de norm in de praktijk gebruikt?

- Waar zijn de belangrijkste problemen voor gebruikers in de toepassing?

- Hoe is de kwaliteit van de oplossing? Wat is goed, wat kan beter?

- Draagt de oplossing bij aan het oplossen van de belangrijkste problemen van gebruikers?

9-3-2020 17:36:26

ZAKELIJK

Veilig en gezond KOSTELOOS ADVIES VOOR BEDRIJVEN Veilig en gezond werken loont.

Maar vaak vereist het de beschikbaarheid van zowel actuele kennis als praktische handvatten.

Daarom geven de adviseurs van ArboTechniek kosteloos advies aan bedrijven zodat zij veilig en gezond werken binnen hun bedrijf nóg beter kunnen stimuleren. Masja Van Loy, één van Eigen visies de adviseurs, vertelt hoe zij in haar eerste maanden bedrijven op weg heeft geholpen naar een veiligere en gezondere werkomgeving.

Sinds 1 oktober is Masja Van Loy (51) adviseur voor ArboTechniek. “Ik ben al ruim 20 jaar actief op gebied van veiligheid in de techniek. Een prachtige en dynamische branche. En nu geef ik dus al enkele maanden namens ArboTechniek advies aan bedrijven op gebied van veilig en gezond werken.”

Hoe vergaat het haar en haar collega’s tot nu toe? “We krijgen veel vragen van bedrijven, maar kunnen het vooralsnog prima bolwerken.”

Het feit dat Masja geniet van haar werk helpt daarbij, vertelt ze enthousiast.

“Mijn werk is heel divers; de bedrijven waar ik mee in contact kom zijn erg verschillend. Maar dat maakt het ook zo ontzettend leuk.”

XX 38

Masja heeft de afgelopen maanden ervaren dat er in de branche op verschillende manieren wordt omgegaan met veiligheid en gezondheid. “Bedrijven hebben een eigen visie, die niet per se goed of slecht is. Mijn taak is hen erbij te helpen om op hun eigen manier veiliger en gezonder te kunnen werken, zodat iedereen elke dag gewoon weer naar huis gaat.” Het gesprek aangaan is daarbij een eerste stap. “Het zijn heel verschillende gesprekken. We komen ontzettend veel kleinere bedrijven tegen met veel goede bedoelingen en ideeën, die het in de praktijk echter nog wat minder goed op orde hebben.

Maar ze willen wel.”

expertise het bedrijf beter helpen. In zulke gevallen dragen we het onderling graag aan elkaar over. Na de telefonische afspraak gaan we langs voor een gesprek, waarbij allerlei thema’s rond veilig en gezond werken aan de orde kunnen komen. We kunnen samen sparren, gezamenlijk de RI&E opstellen of helpen met de verschillende tools van de website van ArboTechniek.” Wat is de stap daarna? Masja legt uit: “Op basis hiervan geven we dan suggesties met tips en praktische handvatten, waarmee bedrijven direct aan de slag kunnen. Want hoewel wij als adviseurs natuurlijk beschikbaar blijven voor aanvullende vragen, moeten bedrijven het uiteindelijk zelf oppakken.”

Adviesproces

Voldoening

Dus die bedrijven melden zich aan voor een gesprek met de adviseurs van ArboTechniek. Hoe gaat een adviestraject precies in zijn werk? “Als we een lead binnenkrijgen via het aanmeldformulier beginnen we met een eerste telefoongesprek. Soms ben ik niet de aangewezen persoon, maar kan bijvoorbeeld iemand met meer arbeidshygiënische

Waar loopt Masja het meest tegenaan?

“Uiteindelijk is de belangrijkste uitdaging het sturen van gedrag en veranderen hoe mensen tegen problemen aankijken. Er moet een cultuuromslag komen; veilig en gezond werken moet de normaalste zaak van de wereld worden.” Masja ziet vooral de kansen die je als bedrijf kunt pakken door veiliger

maart 2020

IZ0320_38_39_ZA_veiligengezond.indd 38

6-3-2020 17:57:53

PRAKTIJKDAGEN Een gezonde werkomgeving begint met veilig werken.

Daarom organiseert ArboTechniek ook in 2020 Praktijkdagen Veilig en Gezond Werken. ArboTechniek organiseert

en gezonder te werken. “Het streven is een werkbare situatie. En dat hoeft echt niet veel tijd of geld te kosten. Sterker nog, op de lange termijn levert het verminderen van de kans op ongelukken en het vergroten van werkplezier alleen maar meer op.” Wat Masja betreft is dit vooral in de techniek van groot belang.

“Sta je vaak op hoogte te werken? Werk je met elektriciteit? Of voer je klussen uit waar gevaarlijke stoffen bij vrij kunnen komen? Dat zijn nogal wat uitdagingen.

Als ik dan als adviseur handvatten kan bieden, dan geeft me dat ontzettend veel voldoening. Want als iedereen met de neus dezelfde kant op werkt, geeft dat een beter en stabieler bedrijf. Daar ga ik voor!”

Goede bedoelingen Masja heeft een mooi voorbeeld van een bedrijf dat een adviestraject achter de rug heeft. “Een wat kleiner bedrijf nam contact met ons op. Ze dachten alles goed geregeld te hebben, maar wilden toch eens kijken wat wij ervan vonden. Na het telefoongesprek en het eerste gesprek op locatie bleek echter dat, hoewel ze ontzettend hun best hadden gedaan, er behoorlijk wat zaken te wensen over lieten. Mijn taak is dan om dat bespreekbaar te maken door te werken met toolboxen, filmpjes en andere items op de site van ArboTechniek.”

Met sprongen vooruit Wat kan er dan beter? Masja legt uit: “Bij het bedrijf werd vooral gedacht aan persoonlijke beschermingsmiddelen, maar toen we dat bespraken kwam al snel aan het licht dat ze de verkeerde mondkapjes en schoenen hadden. De spullen die ze hadden gekocht waren weliswaar goedkoop, maar voor hun werkzaamheden niet toereikend om veilig en gezond te kunnen werken.”

Na doorvragen kwamen Masja en het bedrijf samen tot de conclusie dat, ondanks de goede bedoelingen, de kennis ontbrak. “Dit bedrijf stond er zeer voor open om samen nieuwe stappen te zet-

de Praktijkdagen voor zowel monteurs en uitvoerend leidinggevenden als voor middenkader en management.

Meer info vind je op arbotechniek.nl/activiteiten.

ten, en dat hebben we gedaan. Ik heb daar vier afspraken van een halve dag gehad. Je zag ze echt met sprongen vooruitgaan. Een fantastische casus dus!”

RI&E Bedrijven zijn verplicht een risico inventarisatie en -evaluatie (RI&E) te hebben waarmee zij alle risico’s die bij hun werkzaamheden horen in kaart brengen, met daarbij de passende maatregelen om die risico’s zoveel mogelijk te beperken. Over de RI&E komen veel vragen binnen bij ArboTechniek, aldus Masja.

Volgens haar gaat het ook daarbij om een cultuuromslag: “Hoe krijg je alle neuzen binnen een bedrijf dezelfde kant op? Het draait uiteindelijk om uiteenlopende zaken zoals weten waar je bepaalde problemen kunt melden of de zaken puur organisatorisch op orde hebben.” Masja vindt het belangrijk dat niet slechts één of een paar medewerkers zich bezighouden met de RI&E en veilig en gezond werken, maar dat dit breed gedragen wordt. “De omschakeling om te gaan kijken wat het beste is voor het bedrijf begint niet bij één persoon. Doe het samen!”

mee wil geven aan vakmensen in de branche? “Veilig werken is van belang.

Wees realistisch, een ongeluk kan ons allemaal overkomen. In de toekomst moeten we bovendien langer doorwerken, en door veilig en gezond te werken zorg je ervoor dat je fit genoeg blijft om van je pensioen te kunnen genieten. Door veilig en gezond te werken investeer je dus niet alleen in het nu, maar ook in later!” 

ARBOTECHNIEK-ADVISEURS Heb je vragen over veilig en gezond werken? Kun je hulp gebruiken bij jou in je bedrijf? Wil je praktische ondersteuning? Dan komen de adviseurs van ArboTechniek graag bij je langs. Zij kunnen je helpen met allerlei praktische vragen over bijvoorbeeld werksituaties, toepassen van de Arbocatalogus en stimuleren van veilig en gezond gedrag. Wil je meer weten? Neem dan contact op met een adviseur bij jou in de buurt: arbotechniek.nl/ adviseurs. Het aanbod is verbonden aan een aantal voorwaarden, maar verder geheel kosteloos.

Het moet praktisch zijn ArboTechniek heeft een behulpzaam platform om aan de slag te gaan met de RI&E. “Je kunt daar zelf alles doorlopen, maar we kunnen het ook samen doen,” aldus Masja. “Als bedrijven het ingewikkeld vinden kunnen ze ons gerust bellen, dan doen we het samen.

Een belangrijk onderdeel daarbij is het geven van instructies: hoe leg je je medewerkers bijvoorbeeld uit hoe zij een gereedschapsstuk veilig gebruiken?

Als je mensen het zelf laat uitzoeken is de kans op ongelukken veel groter. Interactie is dus van belang, zeker in onze branche. Maar het moet wel praktisch zijn.”

Wees realistisch

Masja Van Loy: “Veilig en gezond werken doe

Heeft Masja een boodschap die ze

je samen”

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ0320_38_39_ZA_veiligengezond.indd 39

6-3-2020 17:57:55

ZAKELIJK

Installatiethriller ‘IK WEET WAAR JE ZIT’ vaegher heeft al jaren een eigen

doe. In complete stilte. Niet storen is de boodschap en mensen die mij kennen, weten dat.” Voor het verhaal koos Stephan een setting die hem vertrouwd was: de installatiewereld.

installatiebedrijf. Sinds kort is hij

Aandikken

De Belgische Stephan Swert-

daarnaast ook schrijver. Recentelijk verscheen zijn debuut ‘Ik weet waar je zit’. Met in de hoofdrol: een installateur.

De Belgische installateur – “noem me maar Stephan”- hield van jongs af aan al van schrijven. “Op school was ik de primus in het verzinnen van fictieve verhaaltjes. Ik kon het allemaal ook goed verwoorden en een opstel werd steevast door de leraar voorgelezen in de klas.”

Installateur Stephan Swertvaegher met zijn eerste pennenvrucht.

Duister geheim een loopje nemen met de huidige normering kunnen mij ook mateloos irriteren.”

Schrijver pur sang Eigen baas Stephan koos echter voor een technische carrière. Hij werkte eerst bij GTI. Later zette hij met een vennoot ESSEF bvba op, dat een breed pakket aan diensten aanbiedt op het gebied van “elektriciteit, sanitair, centrale verwarming, ventilatie en hernieuwbare energie, maar ook bijvoorbeeld de betegeling van badkamers voor zijn rekening kan nemen”.

Ondanks zijn drukke agenda en het plezier dat hij in werk had, liet het schrijven hem niet helemaal los. Tijdens zijn reizen schreef Stephan graag over zijn emoties en indrukken. Vervolgens stuurde hij deze reisverhalen rond per mail, wat hem al een trouwe lezersschare opleverde. Uiteindelijk wist de vrouw van zijn zus hem ertoe te bewegen om een boek te gaan schrijven.

13 keer nalezen Geweldig vak De 60-jarige heeft nog altijd schik in zijn werk. “Je begint bij 0 en levert dan een eindproduct af. Ik vind dat geweldig.”

Natuurlijk zijn er ook minder plezierige kanten aan het vak. “Bij ons in België krijg je geen vergoeding voor de kosten die je maakt tijdens het voorontwerp.

Dat is extra vervelend als het voorstel dan afketst en een concurrent er met de opdracht vandoor gaat. Daarnaast draag ik betweterige architecten geen warm hart toe. Interieurdesigners die

40

maart 2020

IZ0320_40_ZA_installatiethriller_LINKS.indd 40

“Ik had het gevoel dat de technische wereld, meer specifiek ‘de bouw’, met metselaars, loodgieters en elektriciens, een nog niet aangeboord genre was.

Door mijn jarenlange ervaring in de branche was het niet zo moeilijk om enkele voorvallen gewoon als basis te gebruiken, die vervolgens tien keer erger te maken en dan mijn wilde fantasie erop los te laten”, vertelt de Belgische installateur enthousiast.

“Ik heb er anderhalf jaar over gedaan en de proefteksten maar liefst 13 keer nagelezen.” Waar hij de tijd vandaan haalde? “Ik slaap heel weinig, wat een familietrek is. Ik ben dan meestal op vanaf 5 uur. Ook in een regenachtig weekend kon ik soms een volledig hoofdstuk schrijven.”

Vertrouwde setting Schrijven is voor Stephan een vorm van ontspanning. “Ik schrijf het liefst aan het bureau, waar ik altijd mijn administratie

Het eindresultaat heet: ‘Ik weet waar je zit’. De thriller telt 375 pagina’s en schetst het duistere verhaal rond de personages en intriges in een installatiebedrijf. Wanneer hoofdtechnicus Daniël de firma Baetens verlaat om zijn eigen installatiebedrijf op te starten, wordt hij vervangen door de narcist Tommy die een schrikbewind voert over het personeel. Magazijnier Freddy blijkt zijn grootste slachtoffer maar die draagt een duister geheim met zich mee…

Verkoop De belangstelling is groot. Stephan heeft ondertussen al aardig wat exemplaren verkocht. En er komt een nieuw boek aan, maar dit keer zal het verhaal zich niet afspelen in de installatiewereld.

Tips Zelf de schrijfkriebels te pakken gekregen? Stephan heeft nog wel enkele tips in petto voor beginnende schrijvers.

“Zoek veel op, kijk naar uzelf, uw personeel en de klanten. Verwerk een voorval in het verhaal, maar dik het enorm aan.

Neem de tijd. Een verhaal schrijft zichzelf niet. Het is echt werken, dus ‘bezint eer gij begint’  REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

6-3-2020 17:59:03

Excelleren in ventileren

A+ A+ B A C B D C E D F E G Jimmy’s resultaat: F G

HRU 400

19_0091 | ID 2020-02-18

‘HRU 400,WTW-unit met 400 m³/h bij 200 Pa’

www.ithodaalderop.nl/hru400

19_0091 Luchtmacht41campagne_HRU400_207x294.indd 1 IZ0320_41_xxx.indd

05-03-2020 9:18 AM 6-3-2020 18:00:52

TECHNIEK

NEN 1087 VOOR IEDERE SITUATIE EEN OPLOSSING Nu de NEN 1087 wordt herzien, gaan er ook stemmen op om het begrip leefzone anders te definiëren. Dat zou verregaande consequenties hebben voor bepaalde ventilatiesystemen. “Vooral systeem C zou worden benadeeld”, meent Jan Verdonck van Jaga. Het interview met hem in de vorige editie bracht een storm Waar begint de leefzone? Deze vraag zorgt voor heftige discussies bij het vernieuwen van de NEN

aan reacties teweeg.

1087.

De leefzone is het gedeelte van een verblijfsgebied waarbij de ruimte gelegen binnen 1 m van een uitwendige scheidingsconstructie, binnen 0,2 m van een inwendige scheidingsconstructie en hoger gelegen dan 1,8 m boven de vloer buiten beschouwing blijft. Binnen Europa geldt er een eis voor de vergelijking van onderlinge producten die meet op 0,5 meter vanaf de gevel. Een aantal deskundigen zou dit als systeemeis willen laten opnemen in de nieuwe NEN 1087. Een zinvolle wijziging? Volgens Jan Verdonck, Specialist New Business bij Jaga niet. In het februari-nummer van IZ legde hij uit waarom.

ervaring en onderzoek weten we dat er meestal andere problemen spelen. Zo kunnen de bouwkundige randvoorwaarden onvoldoende in acht zijn genomen.

Denk aan de impact van grote raampartijen, slechte regelingen en het niet goed luchtdicht zijn van de gebouwen, waardoor het lijkt te tochten via de roosters. En een nog groter probleem; met al die goed geïsoleerde woningen van tegenwoordig schiet de centrale kamer thermostaat bijna niet meer aan.

Het ligt dus kortom niet altijd aan de roosters.”

Koude lucht Een veelgehoorde klacht over systeem C heeft betrekking op de koude maanden. Dikwijls wordt er geklaagd over tochtverschijnselen, omdat in de wintermaanden rechtstreeks koude lucht naar binnen wordt gevoerd.

Verdonck: “Zo simpel ligt het niet. Uit

42

Energiegebruik Dat klinkt uiteraard heel aannemelijk, maar de vraag is of je dan geen extra energie gebruikt, bijvoorbeeld om de lucht te sturen, om zo een inherent mankement aan het systeem te maskeren? En, hoe valt dat te rijmen met energiebesparing? Verdonck “In de wintermaanden zal je misschien extra energie kwijt zijn, maar in de zomermaanden juist minder. In die maanden

kunnen varianten van systeem D met wtw juist onvoordelig uitpakken, omdat de toegevoerde lucht ervoor kan zorgen dat er extra gekoeld moet worden.”

“Markt uitduwen” Als dit allemaal bekend is, waarom wil men dan toch die voorschriften uit een Europese norm opnemen in de nieuwe NEN 1087, kan je je dan afvragen.

Verdonck: “Ik vermoed dat er andere belangen in het spel zijn. Volgens mij wil een bepaalde lobby systeem C de markt uitduwen en dat is vervelend.

Een norm dient systeemneutraal aan te geven welk doel er moet worden gerealiseerd. En daarna moet worden getest of het werkt, met een goede onderbouwing.”

Reacties Zowel op LinkedIn als Facebook zorgde het artikel voor een storm aan reacties. IZ vroeg naar aanleiding van de losgebarsten discussie aan Carl-Peter Goossen, directeur van BouwNext om

maart 2020

IZ0320_42_43_TA_nen1087.indd 42

6-3-2020 18:01:56

Woonkamer 75 m3/h

Keuken, WC en Badkamer 160 m3/h

Hal, overloop Slaapkamers 1 x 35m3/h 2 x 25m3/h Normale ventilatie opbouw

Slaapkamers 1 x 60 m3/h 2 x 35m3/h

Woonkamer 130 m3/h

Gemengd ventilatie

Keuken, Badkamer/ WC 130 m3/h

Cascade ventilatie opbouw

een uitgebreide reactie. Goossen heeft veel ervaring met beide systemen en zat daarnaast in de werkgroep die de NTA 8800 opstelde, een rekenmethode om de energieprestatie van gebouwen vast te stellen.

Zoveel meningen…

“Vraag techneuten om een oplossing, zoals in Groningen, en het wordt een debacle”, vindt Goossen. “Ze houden er allemaal een andere mening op na en komen aanzetten met de meest uiteenlopende oplossingen. In de discussie over de NEN 1087 in de februariuitgave van IZ wordt gesproken over de lobby die systeem C ‘uit de markt zou willen halen’ versus een groep die deze vorm van natuurlijke ventilatie juist promoot. Dit gaat volgens mij veel te ver en doet geen recht aan de opgave die we hebben. We moeten enorm veel nieuwbouwwoningen neerzetten en nog meer bestaande woningen renoveren.

Met dit gegeven in het achterhoofd, moet je niet de opgave herleiden tot een puur technisch vraagstuk.”

C versus D “Pasgeleden kwamen wij als BouwNext terecht in zo’n situatie, waarin sprake was van een patstelling. De ene projectleider van de woningbouwvereniging wilde een natuurlijke ventilatieoplossing, omdat er dan geen filters vervangen hoefden te worden en de investeringskosten laag zouden uitpakken, terwijl de ander vanuit duurzaamheidsoverwegingen juist opteerde voor een balansventilatiesysteem. Ook de bouwer hield er zo zijn eigen mening op na. Wij kregen als BouwNext de opdracht om het eens goed uit te zoeken.”

Breed spectrum “Door de nZEB-tool toe te passen, kwamen we er al snel achter dat de netto warmtevraag voor deze categorie kleine seniorenwoningen 18 kWh/m2y zou bedragen met balansventilatie en bij mechanische ventilatie met CO2 (C4b) 28 kWh/m2y. ‘Zie je nou wel! Balansventilatie is véél beter’, kregen we direct te horen, toen we onze conclusies presenteerden. Kijk je neutraal naar dit verhaal dan gaat het maandelijks om een bedrag van respectievelijk 8 of 14 euro voor de verwarmingskosten.

Neem je dan de bijkomende kosten mee voor het vervangen van filters, dan is de keuze om het even. Toen wij dit erbij vertelden kwam de rust terug en hebben we de echte voors en tegens op een rijtje gezet met het hele gezelschap. Pas toen overzagen we allemaal het gehele spectrum, dat wordt bestreken met dit vraagstuk. Want het gaat niet alleen over techniek, maar ook over comfort, debieten, fijnstof, temperaturen, schoonmaken en geluidsbeleving.

Het werd een boeiend gesprek, geheel losgetrokken van de discussie over systeem C en D.”

Huidige NEN 1087 “Het verbaast mij dat de NEN 1087 die nu van kracht is, eigenlijk alleen maar uitgaat van oplossingen. De 1% verdunningsfactor wordt niet als eis gesteld, maar als een oplossing voor de afstand en plaats van de in- en uitvoer van de kanalen. Terwijl in het buitenland allang gebruik gemaakt wordt van roosters (zowel voor de aan- en afvoer) die zorgen dat de verdunningsfactor onder de 0,5% blijft. Het verslepen van kanalen, dat de huidige NEN 1087 met zich meebrengt, zorgt er namelijk voor dat

Ventileren in cascade

het rendement van balansventilatiesystemen met zeker 10% afneemt, omdat de koude kanalen te weinig zijn geisoleerd.”

Overstromen Ook een ventilatiesysteem met een hoger debiet, dan het Bouwbesluit voorschrijft, de lucht laten binnenbrengen in de hoofdslaapkamer en om die dan vervolgens te laten doorstromen naar de woonkamer, is nu niet mogelijk. In appartementencomplexen zorgt deze methode, waarbij de ventilatie in cascade wordt uitgevoerd, ervoor dat we met een totaaldebiet van 65 m3/h (normaal stand) kunnen ventileren en de lucht niet te droog wordt. Artikel 3.34 lid 2 van de NEN 1087 gaat namelijk uit van een bestaand ventilatie regime. En dat terwijl er mooie, nieuwe, actieve overstroomventielen bestaan die als het ware de luchtkwaliteit kunnen ‘ruiken’.”

Oplossing “Ik zou de volgende oplossing willen aandragen voor de NEN 1087 problematiek. Houd de 0,5 m aan als begrenzing van de leefzone, maar pas wel de meetvoorschriften aan. Laat daarnaast de 50% eis voor luchtkwaliteit vervallen en neem de 1% verdunningsfactor op in de nieuwe NEN 1087, zonder al dat ‘kanalengedoe’. Tot slot zou ik willen voorstellen om bij de prestatie-eisen een CO2-gehalte van 1200 ppm voor 90% van de tijd als uiterste bovengrens te hanteren.” 

“In feite zijn alle systemen goed, zelfs systeem A, als je ze maar toepast in de juiste context”, aldus Goossen.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ0320_42_43_TA_nen1087.indd 43

6-3-2020 18:01:57

RUBRIEK

AF FABRIEK

AF FABRIEK

PERFECT WARMWATERSYSTEEM

ALLES OVER BENG De nieuwe bepalingsmethodiek NTA8800 vervangt vanaf 1 januari 2021 de EPC- en Energie-indexen en heeft nogal wat gevolgen voor de ventilatiebranche. Om de markt hierop voor te bereiden organiseert ventilatiefabrikant Duco op woensdag 10 juni een gratis themadag in Theater Orpheus in Apeldoorn. De dag is bedoeld voor iedereen die een beeld wil krijgen hoe de BENG-eisen hun projecten zullen beïnvloeden. Dus niet alleen voor degenen die de berekening opstellen, maar ook voor architecten, projectmanagers, aannemers en anderen die betrokken zijn bij de ontwikkeling van gebouwen.

In de plenaire sessie zal trendwatcher en TEDx spreker Ruud Veltenaar spreken. Hoe maak ik het verschil en wat ga ik morgen doen? zijn vragen die hij zal beantwoorden.

Aansluitend neemt Jérome Eijsackers, directeur bij adviesbureau Peutz, het woord over zijn ervaring met duurzaam bouwen. Als ervaringsdeskundige legt hij uit wat de BENG-eisen precies zijn en hoe ze zich verhouden tot de bestaande EPC-eis. Ook de eis voor oververhitting, de TOjuli, komt aan bod.

Inschrijven kan via www.duco.eu/seminar.

44

IZ0320_44_AF.indd 44

maart 2020

Sinds januari 2020 heeft A.O.Smith een range warmtepompen toegevoegd aan het assortiment, waardoor steeds klimaatvriendelijkere systemen kunnen worden gerealiseerd voor het middelgrote en grote segment.

De radiator hoeft alleen op de aanvoer- en retourleiding te worden aangesloten. Voor de ventilator is een elektrische aansluiting nodig.

Ventilator ondersteunde radiator voor wandmontage Alklima/Mitsubishi Electric brengt met de i-LIFE2 Slim een nieuwe ventilatorondersteunde radiator voor wandmontage op de markt.

De nieuwe verwarmingsunit combineert design met een geringe diepte en een hoge energie-efficiëntie.

De i-LIFE2 Slim kan worden gecombineerd met verschillende verwarmingssystemen, waaronder lucht-/waterwarmtepompen. De radiator zet de warmte van waterlei-

De engineers van A.O. Smith geven betrouwbaar advies over middelgrote tot grote, duurzame warmwaterinstallaties. Ook bij de installatie en inbedrijfsneming denken ze graag mee. Door verschillende technieken slim te combineren kan een installatie worden samengesteld die duurzaam, betrouwbaar én financieel verantwoord is.

Bijvoorbeeld een warmtepomp in combinatie met een gasgestookte of elektrische boiler, die de piekbelasting opvangt.

De perfecte installatie vergt veel rekenwerk en kennis over de huidige technieken. Een installatie die te krap berekend is, voorziet niet in het gewenste comfort. Maar een installatie die te ruim berekend is, is vaak te duur en kan minder duurzaam zijn.

Juist de wens om duurzamer te voorzien in warmwater zorgt voor veel verandering in de installatiebranche.

Bovendien is iedere situatie anders. De hoeveelheid warm water, de hoogte van de benodigde temperatuur en piekbelastingen moeten worden meegenomen in het advies over het beste warmwatersysteem.

KIWA Keur vrijstroomafsluiters en kogelkranen dingen om in warme lucht en verspreidt deze door de kamer met behulp van een ventilator. Zo wordt de warmte gelijkmatiger verdeeld en het energiegebruik beperkt gehouden. In veel gevallen kunnen bestaande radiatoren één-op-één worden vervangen door een i-LIFE2 Slim.

Viega heeft het KIWA Keur ontvangen voor de Easytop bronzen en roestvast stalen vrijstroomafsluiters en bronzen kogelkranen (met en zonder aftap). Naast productkwaliteitscertificaat geldt het keurmerk ook als Watermark waarmee de producten dus ook veilig voor drinkwater zijn. In totaal gaat

het om meer dan 70 verschillende artikelen die zijn gekeurd. Het betreft daarbij uitvoeringen met persaansluiting alsook binnen- en buitendraad-uitvoeringen.

De vrijstroom-afsluiters en kogelkranen variëren in diameter van 15 mm tot en met 54 mm (DN15 - DN50).

Het keurmerk is verleend op basis van de beoordelingsrichtlijn BRL K 604, die van toepassing is op stopkranen met klep (nominale middellijn tot en met DN 100), anders uitgevoerde stopkranen met nominale middellijnen tot en met DN 50.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

9-3-2020 9:56:17

Hoe is jouw kennis van warmtepompen?

Volg één van onze warmtepomptrainingen en word expert!

SCHRIJF JE NU IN!

Voor meer info of direct inschrijven ga naar www.training-warmtepomp.nl

Trainingen Warmtepompen:

• F-gassen categorie 1 incl. >3kg Basis monteur warmtepompen • F-gassen categorie 2 warmtepompen • Warmtepompen voor niet technici • Warmtepompen - Basistraining voor monteurs • Waterzijdig inregelen van warmtepompen • Servicemonteur warmtepompen en warmteboilers

Meer informatie?

Neem contact op met Roelof Robbertsen, T. 06 - 53 71 61 75

Opleidingscentrum GOO in samenwerking met Aeres Tech, Zandlaan 29, 6717 LN Ede

mrt2020_adv_A4_warmtepompen.indd 1 IZ0320_45_aeres.indd 45

09-03-2020 15:53 10-3-2020 9:39:22

OPLEIDING Veel fabrikanten en leveranciers organiseren (veelal gratis) cursussen en/of workshop voor installateurs. Op deze pagina een overzicht voor de aankomende maanden, zonder daarbij compleet te willen zijn.

Zie voor het meest actuele overzicht, informatie over evt. kosten en aanmelding: Installatienet.nl/opleidingen

APRIL 1 Warmtepompen Basis training - Installatie en in bedrijf stellen, Daikin, Capelle aan den IJssel 6 Workshop rookgasanalyse Euro Index i.s.m. Intergas, Coevorden 8 Praktijkgerichte training WTW ventilatie voor de woningbouw, Zehnder, Zwolle 9 Training Onderhoud en service ventilatiesystemen in de woningbouw, Zehnder, Zwolle 13 Technische training, Grohe, The Water Studio, Amsterdam 14 Danfoss Icon, Rotterdam 15 Trainingen inregelen van een gezoneerd ventilatiesysteem Zehnder, Zwolle 17 Trainingen inregelen van een gezoneerd ventilatiesysteem Zehnder, Zwolle

JUNI 2

Inregelen van cv-installaties, Wasco, Twello

4 Workshop rookgasanalyse Euro Index i.s.m. Remeha, Apeldoorn 9 Training inregelen ventilatiesystemen voor de woningbouw, Zehnder, Zwolle 10 Warmtepompen Basis training - Installatie en in bedrijf stellen, Daikin, Capelle aan den IJssel 10 T raining ontwerp ventilatie voor de woningbouw, Zehnder, Zwolle 11 Praktijkgerichte training mechanische ventilatie voor de woningbouw, Zehnder, Zwolle 15 Technische training, Grohe, The Water Studio, Amsterdam 23 Training Onderhoud en service ventilatiesystemen in de woningbouw, Zehnder, Zwolle

21 Waterzijdig inregelen, Danfoss, Rotterdam

24 ISSO-Publicatie 98, Alklima, Alblasserdam

21 T raining ontwerp ventilatie voor de woningbouw, Zehnder,

25 Praktijkgerichte training WTW ventilatie voor de woningbouw,

Zwolle 22 Praktijkgerichte training mechanische ventilatie voor de woningbouw, Zehnder, Zwolle 23 Workshop rookgasanalyse Euro Index i.s.m. Remeha, Apeldoorn 23 Training inregelen ventilatiesystemen voor de woningbouw, Zehnder, Zwolle

MEI 6 Trainingen inregelen van een gezoneerd ventilatiesysteem Zehnder, Zwolle 7 Trainingen inregelen van een gezoneerd ventilatiesysteem Zehnder, Zwolle 11 Technische training, Grohe, The Water Studio, Amsterdam 11 Airco-installatie in de Praktijk, Wasco, Twello 12 Danfoss Icon, Purmerend 12 Praktijkgerichte training WTW ventilatie voor de woningbouw, Zehnder, Zwolle 13 Warmtepompen Basis training - Installatie en in bedrijf stellen, Daikin, Capelle aan den IJssel 13 Training Onderhoud en service ventilatiesystemen in de woningbouw, Zehnder, Zwolle 26 Danfoss Icon, Rotterdam 28 Meten aan een cv-installatie in de praktijk, Wasco,

Twello

Zehnder, Zwolle

JULI 6 Workshop rookgasanalyse Euro Index i.s.m. Intergas, Coevorden 15 ISSO-Publicatie 98, Alklima, Alblasserdam

SEPTEMBER 7 Workshop rookgasanalyse Euro Index i.s.m. Intergas, Coevorden 8 Training inregelen ventilatiesystemen voor de woningbouw, Zehnder, Zwolle 9 Praktijkgerichte training mechanische ventilatie voor de woningbouw, Zehnder, Zwolle 10 T raining ontwerp ventilatie voor de woningbouw, Zehnder, Zwolle 23 Training Onderhoud en service ventilatiesystemen in de woningbouw, Zehnder, Zwolle 24 Praktijkgerichte training WTW ventilatie voor de woningbouw, Zehnder, Zwolle

OKTOBER 6 T raining ontwerp ventilatie voor de woningbouw, Zehnder, Zwolle 7 Praktijkgerichte training mechanische ventilatie voor de woningbouw, Zehnder, Zwolle

46 XX

maart 2020

IZ0320_46_opleiding_links.indd 46

6-3-2020 18:04:47

Verleng uw terrasseizoen met Frico Type CIR Voor toepassingen waar een discreet design en een discrete werking nodig zijn.

De CIR zorgt het hele jaar door voor comfort op terrassen, balkons en buitenterrassen. De CIR is ook te gebruiken voor spotverwarming in werkplaatsen en magazijnen. De CIR creëert geen gloed en is de perfecte keuze als u op zoek bent naar een discrete oplossing. De lamp zelf zal wel oplichten, zoals hiernaast is te zien.

Type IHW / IHF Geschikt voor zwaardere buitentoepassingen waar het design meetelt.

De halogeen infraroodverwamer IH is krachtig met een oppervlaktetemperatuur van 2200 °C. IH is de perfecte keuze voor die buitenomgevingen waar design belangrijk is. IH kan ook worden ingezet voor lokale verwarming in grote panden. IH is verkrijgbaar in twee verschillende designs. De IHW zorgt van dichtbij voor een comfortabele warmte in het verblijfsgebied en zorgt ook voor een verdere warmteverdeling. De IHF heeft een directe warmteverdeling en is ontworpen voor hogere montage. De IHW is geschikt voor een montagehoogte van 1,8-2,5m en de IHF voor 2,3-3,5m. Beide types geven een oranje/rode gloed af.

Type IHS Geschikt voor zwaardere buitentoepassingen waar het design meetelt, met IR / bluetooth bediening.

De Infrasmart is een compacte, halogeen infroroodverwarmer en kan worden bediend via de meegeleverde IR afstandsbediening, een app of een ingebouwde schakelaar. De Frico Infra app is beschikbaar voor iOS en Android en werkt tot op 50m afstand, voor maximaal 8 heaters tegelijk. De Infrasmart is verkrijgebaar in verschillende kleuren (wit/grijs/zwart) en IP-klasses (IP24/IP67) en is daarmee geschikt voor elke situatie, of het nu om een balkon, terras of andere buitenruimte gaat.

Type ELIR Voor alle buitentoepassingen waar een grote mate van flexibiliteit nodig is.

ELIR zorgt voor intensieve verwarming, geschikt voor alle buitentoepassingen en lastige industriële panden. Doordat de ELIR licht, stabiel en draagbaar is, is hij ook zeer geschikt voor tijdelijke verwarming op bouwplaatsen e.d. Door de hoge beschermklasse (IP65) kan de straler in elke omgeving geïnstalleerd worden.

Frico BV | Van Leeuwenhoekstraat 2, 3846 CB Harderwijk T +31 (0)341 439100 - E info@fricobv.nl - I www.frico.se/nl

IZ0320_47_xxx.indd 47

9-3-2020 10:05:23

RUBRIEK XXXXXXXXX RAAR? ALGEMEEN

Multitools GEREEDSCHAP VOOR PROFESSIONALS? Multitools winnen aan popula-

Multitools zijn compact en makkelijk

riteit. Gerenommeerde merken

mee te nemen, maar je raakt

zoals Black & Decker, Leather-

ze ook zo kwijt volgens Van der

man en Gedore Technag hebben

Vlugt van Gedore Technag

ze in hun assortiment zitten.

Maar hoort dit gereedschapsartikel ook thuis in de koffer van de vakman? Hans van der Vlugt, General Manager Benelux voor Gedore Technag vindt van niet.

Multitools zijn er in verschillende vormen en formaten en met diverse accessoires. Van tangen, kruiskopschroevendraaiers en messen, tot scharen en sleutels. Gedore Technag heeft al enige tijd een multitool zitten in haar assortiment. Het gaat om de Gedore RED R99800000 multitool met 11 functies.

Hoe kijken zij aan tegen deze ‘handige probleemoplosser’?

Wat zijn de positieve kanten van een multitool?

“Dat je er alle kanten mee op kan. Ze zijn te gebruiken voor de meest uiteenlopende klussen. Bovendien is het een makkelijk gereedschapsartikel om mee te nemen.”

48

maart 2020

IZ0320_48_raar_LINKS.indd 48

De Gedore RED Multitool

Gerenommeerde merken hebben tegenwoordig vaak een multitool/multitools in hun assortiment zitten. Is dat een teken van groeiende acceptatie bij de professionele vakman?

“Nee, het blijft uiteindelijk een handelsartikel. Eerder een gadget dan een veelgebruikt stuk gereedschap. Wij gaven ze zelf bijvoorbeeld een jaar of 5 jaar geleden gratis weg. Die multitools vonden gretig aftrek, maar ik heb geen enkele installateur zien terugkomen om nog meer exemplaren te bestellen.”

Jullie bieden slechts 1 multitool aan en dan ook nog in jullie Gedore Red assortiment voor de semiprofessional. Waarom eigenlijk?

“Het is geen gereedschap voor de vakman.

Daarom hoort het niet thuis in de Gedore Blue lijn voor professionals.

Een installateur wil een tang hebben met een goede, ergonomisch verantwoorde greep, sleutels die warm zijn gesmeed of schroevendraaiers met 3-componentgrepen. Kort door de bocht; de vakman wil gereedschap dat blessures voorkomt en robuust is.”

Maar er zijn toch ook fabrikanten die multitools leveren van een hoge kwaliteit?

“Ja, maar dan zit je ook direct in hoger prijssegment.

Voor die tarieven schaf je als installateur denk ik liever een complete gereedschapsset aan, waarmee je letterlijk alle klussen aankan.

Daarnaast kleven er in zijn algemeenheid nog andere

nadelen aan een multitool.”

Zoals?

“Ze bieden maar een beperkt aantal mogelijkheden binnen een bepaalde categorie gereedschap. Wat kan een installateur ermee aanvangen als hij bijvoorbeeld een uitgebreide set sleutels nodig heeft om een ketel te installeren? Daarnaast raakt een Multitool sneller zoek, juist door zijn compacte omvang.

Tot slot vraag ik me af of een klant wel echt vertrouwen zal hebben in een installateur die alleen een multitool aan zijn broek heeft hangen.”

Hoe kijk je tegen de toekomst aan. Zal de markt voor multitools verder doorgroeien?

“Niet voor de professional, denk ik. Ik zie ze om eerlijk te zijn nog eerder uit ons assortiment verdwijnen wegens gebrek aan belangstelling.

We verkopen slechts enkele exemplaren per jaar. Voor concullega’s zal dat niet veel anders zijn, vermoed ik. Ik zie ze zelden liggen bij klanten, er is dus nauwelijks vraag naar.”

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

6-3-2020 18:06:00

2600 - 3100

CoxHYBRID® Rookgasafvoer, voor renovatie van schachten en CLV systemen in de gestapelde woningbouw

249

2600 - 3100

2600 - 3100

50

2300

14750

3150

Snel dig u o v n Ee Veilig

900

1250

3050

900

CLV PP COLLECTIEF ROOKGASAFVOERSYSTEEM • Renovatieoplossing bij vervanging VR door HR cv-ketels.

4270

900

1250

900

3050

• Zonder hak- en breekwerk.

• Minimaal overlast voor de bewoners.

www.coxgeelen.com

IZ0320_49_xxx.indd 49

9-3-2020 9:03:01

RUBRIEK

IN DE PIJPLIJN

AF FABRIEK

Nederlands kampioen ‘sanitaire en verwarmingstechniek’ de wereldtop een bovengemiddelde puntenscore weten te behalen.

Alle facetten van de sanitaire- en verwarmingstechniek zijn afgelopen week tijdens de kampioenschappen aan bod gekomen. De finalisten hebben in twee dagen en één ochtend, onder grote tijdsdruk, een cv-installatie, een gasinstallatie en een rioleringssysteem geïnstalleerd.

Ook hebben ze koud- en warmwaterleidingen aangelegd. De jury heeft, behalve op de netheid en de kwaliteit van het opgeleverde werk, ook gelet op zaken als efficiënt en veilig werken.

De Nederlandse kampioen volgt momenteel een leerwerktraject bij opleidingsbedrijf IW Noord, Oost en Flevoland in Genemuiden. Daar

Sander Damsma (22) uit Meppel heeft onlangs in Leeuwarden voor de tweede keer op rij het Nederlands kampioenschap ‘sanitaire- en verwarmingstechniek’ op zijn naam gezet. De tweede en de derde plaats in de competitie voor MBOstudenten zijn gegaan naar respectievelijk Tom van den Heuvel uit Heusden (NB) en Joep Stamer uit Ottersum (L). Damsma nam het tijdens de Skills Heroes kampioenschappen 2020 op tegen zeven andere finalisten.

Vorig jaar wist Damsma zich te plaatsen voor de wereldkampioenschappen. Hij eindigde tijdens de World Skills 2019 in Kazan op de 15e plaats. Die prestatie leverde hem een Medal of Excellence op voor finalisten die in

ALGEMEEN

[ISSN:1872_6607) OPLAGE: 8.000 EXEMPLAREN

Redactie: Frank Stouthart (hoofdredacteur) Wietse Buma E: redactie@merlijnplus.nl Vormgeving en DTP: Yolanda van der Neut

50

Elk jaar worden er wedstrijden georganiseerd in ongeveer 50 vakrichtingen.

Via voorrondes op school en kwalificatiewedstrijden kunnen (v)mbo-studenten in de nationale finales komen.

Daar strijden ze om de titel beste vakman of -vrouw van Nederland. Finalisten maken kans op selectie voor de Europese competitie EuroSkills 2020. De EK-competitie vindt plaats in september in het Oostenrijkse Graz en opent de weg naar de WKfinale.

COLOFON

INSTALLATEURSZAKEN

Uitgave: Merlijn Plus BV Zuidkade 173 2741 JJ, Waddinxveen T: 0182 631717 E: info@merlijnplus.nl

leert hij het vak van installatiemonteur terwijl hij enkele dagen in de week praktijkervaring opdoet bij leerbedrijf Van der Sluis Installatietechniek. Daarnaast zit Damsma ook nog geregeld in de schoolbanken. Elke maand gaat hij enkele dagen naar het Zwolse Deltion College.

Daar krijgt hij algemeen vormend onderwijs in vakken als Nederlandse taal, rekenen en de theoretische vakleer.

De Europese Skills Heroes competities zijn vakwedstrijden voor (v)mbo-studenten.

Maandelijks verschijnend praktijkblad voor de W-installateur met oog voor techniek én bedrijfsvoering op het gebied van o.a. verwarmen, koelen, ventilatie, airconditioning, sanitair, energie, gereedschap, materialen, regeltechniek en domotica

Vaste medewerkers: Ton Meijer (cartoon), OTIB, ISSO, Maarten van der Boon, Rogafa, DHPA, Dick en Tim Visser Advertenties: Ruud Struijk T: 0182 631717 E: r.struijk@merlijnplus.nl Druk: Veldhuis Media BV, Raalte

Abonnementen: Benelux €19,50, buitenland €24,50 per jaar, incl. BTW. Abonnementen lopen door tenzij 1 maand voor het einde van de abonnementsperiode via e-mail (info@merlijnplus.nl) is opgezegd. Wijzigingen kunnen worden doorgegeven via: installateurszaken.nl/wijzigingen-toezending-iz © Merlijn Plus BV, 2020 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt op welke wijze ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Publicaties geschieden uitsluitend onder verantwoording van de auteurs. Alle daarin vervatte informatie is zorgvuldig gecontroleerd. De auteurs en uitgever aanvaarden echter geen verantwoordelijkheid voor de gevolgen van eventuele onjuistheden.

maart 2020

IZ0320_50_colofon.indd 50

10-3-2020 9:32:39

Mijn huis, mijn comfort

24022020_serviceASSIST_Gawalo_210x297.indd 1 IZ0320_omslag_51.indd 51

24-2-2020 6-3-2020 17:11:25 9:46:01

DE KNOP MOET OM.

WWW.ZETDEKNOPOM.NU

ALK Adv A4 Zet knop om.indd 1 IZ0320_omslag_52_alklima.indd 6

07-01-2020 15:46 6-3-2020 9:47:20