ISSN 2084–6541 BEZWARUNKOWY GRANT EDUKACYJNY
Leczenie Bólu NR 1/2018 LEC ZENIE BÓLU 1
dwumiesięcznik
numer 1/2018 (18)
Przegląd badań
Stosowanie silnie działających opioidów u osób z bólem przewlekłym pochodzenia nienowotworowego – praktyczne wskazówki z wytycznych polskich i europejskich dr n. med. Magdalena Kocot‑Kępska1, prof. dr hab. n. med. Jan Dobrogowski1, prof. dr hab. n. med. Jerzy Wordliczek2,3, dr hab. n. med. Małgorzata Krajnik4 , dr n. med. Jarosław Woroń5,6, dr n. med. Renata Zajączkowska2 , dr n. med. Anna Przeklasa‑Muszyńska1, dr n. med. Marta Kołłątaj1, dr n. med. Marcin Janecki7, dr n. med. Małgorzata Malec‑Milewska8 1
Zakład Badania i Leczenia Bólu, Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie; 2 Kliniczny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii nr 1, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie; 3 Klinika Intensywnej Terapii Interdyscyplinarnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie; 4 Katedra i Zakład Opieki Paliatywnej, Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Bydgoszczy; 5 Zakład Farmakologii Klinicznej, Katedra Farmakologii, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie; 6 Klinika Leczenia Bólu i Opieki Paliatywnej, Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie; 7 Zakład Medycyny i Opieki Paliatywnej Katedry Pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach; 8 Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie
Wprowadzenie Niedostatecznie leczony ból przewlekły to jeden z głównych problemów współczesnej medycyny. Ból przewlekły jest źródłem niepotrzebnego cierpienia chorych i ich rodzin, wywiera nieko rzystny wpływ na ich funkcjonowanie fizyczne i społeczne. Stanowi jednocześnie ogromne obcią żenie dla systemów opieki zdrowotnej, podobne do kosztów spowodowanych chorobami sercowo ‑naczyniowymi i nowotworami złośliwymi.1 Leczenie chorych z bólem przewlekłym, nie zależnie od jego etiologii, powinno być wielokie runkowe. Oznacza to, że powinno obejmować metody farmakologiczne, zabiegowe, rehabi litacyjne, neuromodulacyjne i psychologiczne. Wielokierunkowe leczenie zapewniają interdy scyplinarne poradnie leczenia bólu, ich liczba jest jednak zbyt mała w stosunku do liczby chorych z bólem przewlekłym wymagających leczenia. Najłatwiej dostępna jest farmakote rapia, zarówno dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), jak i dla innych specjalistów. Ze względu na złożony patomechanizm po wstawania bólu przewlekłego zwykle zaleca się jednoczesne stosowanie analgetyków o różnym mechanizmie działania (np. niesteroidowych le ków przeciwzapalnych [NSLPZ] w połączeniu z opioidami), a także leków adiuwantowych, sku tecznych na przykład w bólu neuropatycznym.
Nieodłączny element arsenału leków przeciw i neuropatycznego, co dotyczy również chorych bólowych stanowią silnie działające analgetyki w wieku podeszłym.4 W badaniach z rando opioidowe (AO), gdyż skutecznie zmniejszają, mizacją wykazano korzyści ze stosowania AO zależnie od dawki, natężenie bólu ostrego i prze u chorych z bólem w przebiegu choroby zwyrod wlekłego o umiarkowanym i dużym natężeniu nieniowej stawów i reumatoidalnego zapalenia nie tylko u chorych na nowotwór, ale także u cho stawów, z bólem neuropatycznym (neuralgią rych z bólem pochodzenia nienowotworowego.2 popółpaścową, bolesną neuropatią cukrzycową, AO cechuje także wysoki stopień bezpieczeństwa, bólem fantomowym, bólem po urazie rdzenia pod warunkiem znajomości ich charakterystyki kręgowego), z bólem krzyża i z radikulopatią. W ostatnich latach obserwuje się wyraźne farmakokinetycznej i farmakodynamicznej.3‑5 O ile stosowanie AO, zwłaszcza silnych, zwiększenie zużycia silnych AO na świecie, w przypadku bólu towarzyszącego chorobie no zwłaszcza w USA, w tym także w celach pozame wotworowej nie budzi zastrzeżeń, to długotrwa dycznych, czemu towarzyszy zwiększenie liczby łe stosowanie AO u chorych z bólem przewle zgonów z powodu przedawkowania i samobójstw kłym pochodzenia nienowotworowego (BPPN) podczas stosowania AO, zwłaszcza w połączeniu nadal pozostaje przedmiotem kontrowersji. z benzodiazepinami lub innymi substancjami Zdaniem ekspertów istnieje jednak grupa cho działającymi depresyjnie na ośrodkowy układ rych z BPPN o znacznym natężeniu, u których – nerwowy (OUN).6 jeżeli zawiodły wszystkie możliwości leczenia Stosowanie AO może być związane z wystę przyczynowego i objawowego – długotrwałe sto powaniem licznych działań niepożądanych (m.in. sowanie silnych AO może nie tylko zmniejszyć zaparcie, nudności, wymioty, senność, dezorien natężenie bólu, ale także poprawić jakość życia tacja, zaburzenia hormonalne, hiperalgezja, de i codzienne funkcjonowanie, przy akceptowal presja oddychania), a także prowadzić do rozwo nych skutkach niepożądanych. ju tolerancji i uzależnienia fizycznego, znacznie Silne AO w badaniach klinicznych były sku rzadziej psychicznego.4,5 Pomimo ryzyka związanego z nieprawidło teczniejsze od placebo, zarówno w uśmierzaniu bólu, jak i w poprawie funkcjonowania, nie tylko wym i pozamedycznym stosowaniem oraz obja u chorych na nowotwór, ale również u osób z bó wami niepożądanymi AO uważa się za skuteczne lem nienowotworowym pochodzenia receptorowe i bezpieczne. Niezbędne są tu jednak odpowied go (najczęściej o etiologii mięśniowo‑szkieletowej) nie wiedza i kompetencje lekarzy w zakresie
© Medycyna Praktyczna, Kraków 2018 | Redaktor naczelny: dr n. med. Anna Przeklasa‑Muszyńska I Zespół redakcyjny: Małgorzata Ciupis, Krystyna Fedko, Piotr Lorens, Maciej Müller DTP: Joanna Myśliwiec Redakcja: Cholerzyn 445, 32-060 Liszki, tel. 12 29 34 000