Alle Hens - 1958 - Editie 9

I

RIDDERORDEN ERETEKENEN MEDAI LLES INSIGNES SNEU

SPORTPRIJZEN

lEIOT

Of

SMEfArECHNlfK I

~ ovu.u ru

WUHD

(ATS - NEPAROFA

AMSTERDAM

ROTTERDAM

Am,'el 107·111

Willingestraal 1

Tel. 53845

Tel. 79700 110 liinen)

, papier

Moderne verpakkingen

alumin ium polyethylene zakk en Aku . Breda cellofaan

kinderverlamming gaat ook U aan, zeker als U kleine kinderen hebt. U kunt er iels aan doen door het fonds te steunen, dal de bestrijd ing van de kinderverlammins tot taak heeft: hel Prinses Beal rix+PoJioConds. Dure toestellen, voo rtdurende massage en grote toewijding kunne.n In vele gevallen uitkomst bieden.

Als er voldoende geld is. Veel geld. Help daarom de kinderverlamming te bestrijden door een bijdrage te schenken aan het Prinses Beatrixp olioronds te '8+Gravenhage, ,iro sti9.

SHUt

tUDf

Dl

969

SMlfJ/TfCHNIfK'

Cen ' , .. 1 au.e eu: aezu/a'e nhou' se weg 253, ·,-G.e ...e nhege

cv._,u ru

wfHI D

VERSCHURE'S S NELLOPEN D E

-I--

S TOOMMACH INE S

N,V. SchcCIIsbouw Mij. "DE HOOP" Schiekade 36. Schiedam Telefoon K 1800 . 46180 VOO R

SC HEEPS- EN

STATIONNAIRE

DOELEINDEN

VERSCHURE & CO'S SCHEEPSWERF EN MACHINEFABRIEK N ,V .

MEEUWEN LAAN 70 - AM STERDAM - TELEFOON 60701

NIEUWBOUW

REPARATIE

--

-

--

-

.~

---_.~

De carrière van de Sca Hawk is eigenlijk ccn paradox.

Oorspronkelijk werd zij, als lanJ\'liegtuig, aangepast aan de eisen van het vlicbotuigmoederschip. Thans echter trekt zij steeds meer de belangstelling \'an strijdkrachten, die hun basis 1an de wal hebben.

w;urde Khlcr al bewezen door grondsteun te ge,'en aan het Britse leger. 22 Sea Hawks zijn De $ca Hawk heeft

hUf

al afgdC'\'crd aan de Koninklijke Marine en ook

Weslduitse Marine 68 bestdd.

die geen carriers heeft -

dOOf

de

zijn er al

SEA H AI17K, lol Je tanden gewapend.

En Ij 'iJl I 'oor IllIIden.' Ra/uilen, bommen, 20 mm boorJk""on.

SIR W. 6. IRMSTRON6 WHITWORTH IIRCRIFT lTD Bagl.lon, Co,,"I~ . EIIg~lIId LID VAN HAWKER SI D DELEY EEN VAN 'S WERELDS INDUSTR IELE LEIDERS

De reden ligt voor de hand. \'<'ant de speciale eigenschappen die de Marinelucht,'aartdicnst "erlangt, kunnen zowel tc land als ter zee hun nut hebben. Speciaal in die bnden waar maar weinig grote vlieg\'c1den zijn. De Sea Hawk kan bijna o\eral worden ondergebracht of verborgen, en is heel gemakkelijk bcstuurbau, zowd bij grote hoogten als laag bij de grood. Zij kan worden gebruikt ,'oor onder· schepping bij hoge snelheden, aanvallen tegen gronddoe· len, ondcn;lcuning van landstrijdkrachten, bewapenings. training. verkenning - kortom, cm waarlijk universeel gevechtsvliegtuig.

SEA HAWK

De lange.afst-andsartillerie van de moderne zeemacht

In de toekomst zal de marine geen zwaar geschut meer vocren. Mettertijd wordt bombarderen het werk \'an geleide projectielen, maar in de eerst komende jaren lullen dergelijke mken aan vliegtuigen worden toc\'enrouwd.

Verschill ende NATO·\'loten worden volgens deze moderne op\atting uitgerust -

met SEA HAWKS.

De SEA HA WK is het ideale vliegtuig om zware slagen mee tO<.' te brengen -

met raketten, bommen,

boordkanonnen. En ook op verre afst<ln<1 heeft de SEA HA W.K een grotere actieradius dan welk ander marine-geycchts\ liegtuig. H ij kan ook snel toeslaan, van een carrier of landbasis. En trouwens, de SEA HA WK i~

niet alleen geschikt om mee aan te vallen. Z ijn snelheid

en manoc\'feerbaarheid maken hem tot een uitstekende interceptor. Inderdaad, de SEA HA WK is een "eelzijdig vliegtuig _ en daarbij op\'allend gemakkelijk te besturen.

SIR W, G, ARMST RONG WHITWORTH AIRCRAFT LTO" Bagl,lon, C",'1Ty SI:!

H all'!j

OP&IlItld QP hll 'r/iI8Jd 11111' 1';l1l J~ ROJ.ll N a.".

ftll

GluÎ"

LID VA N DE HAWK ER SIDDELEY EEN VAN DE t ElDERS IN DE IND USTRIElE \'(/ERELD

Koninklijkc Java -China -Pakctvaart Lijncn N,V. Eetaalon m. I... Prln~ WlII em van OranJe"

PAS SAG IE R S DIE NST EUROPA - CANADA v.v.

Passage·Hoofdagenlen : ANTHONY VEDER Ir: co.

Rollerdam • W estblaalt f Teletoon 114.f20 O R'" N I

r

( Royal Interocean Lines ) Geregelde passagiers. en vrachtdiensten:

V erre Oosten - A frika _ Z uid.Amerika v.v.

Ve rre Oos ten Oost-Afrika v.v.

Z uid- en Oost-A fri ka Australië V.v.

Indonesië - M alakka - C hina • Japan V.v.

India· M alakka _ Indonesië - A ustralië v.v.

Au st ralië . N.N. Gu inea • NO. Borneo _ Bangkok Malakka - Indonesië - Nieuw ZeeJand V.v.

L 11 N

Hoofdkantore n: Ams terdam, " Het Hongk ong -

ZEE· EN KUSTREDERIJ • TANKVAART RIJN· EN BINNENV AART . BEVRACHTERS CARGADOORS INTERNATIONALE EXPEDITIE· OPSLAG Telegramadres, Vanuden Teletoon 113300

Scheepvaar1hull"~

Telefo on 64411

Intaroee .. n Ho use, 191 Java Roa d

KM

000 N.V. GEBR. VAN UDEN'S SCHEEPVAART· EN AGENTUUR MIJ. ROTTERDAM • LUNDIENSTEN

BENEL UX -FRUITLIJN Rollerdaml Antwerpen

Marokko v .v.

FRABEL UX-LIJN Noord.Frankrijk

Marokko v .v.

ROTTERDAM-SONT LIJN RoUerdam.Denemarken, Zweden v .v . 2 x p . w .

ANTWERPEN-SONT LIJN RoUerdam·Denemarken, Zweden v .v . 2 x p . w.

N.V. HAVENLIJN Bremen • Hamburg • Antwerpen • RoUerdam UI.daagse atvaarten Oostkusi· Zuid·Amerika

PASSAGIERS· EN YRACHTDIENSTEN

'~-'''e~

A~ ~~e

,

.-

wij zullen moeten samenwerken

b,

~ - ~"z-' -i -.--=-=.. -~ -"

HERTEL & CO. N.V.

Amsterdam

ROllerdam

POllbus 30%6 Gruweg 4lI

Coolhllven 100_11K

Postbus 471

VAN REES &GREVEN.V.,

Tel. 545(j(J (3 \.1

Tel. &cml (4 I.)

VERT EGENWOORDIGERS

vertegen woordlgers va n :

Newalls Insulation CO. Ud.

A. B. BOFORS . ZW EDEN

A lle voo r ko m ende isolatie m ate ri a le n

•

J. W. Roberts Ltd. " Lim pet" Sprayed Asbestos

PARKSTRAAT 69b

•

DEN HAAG

Owens-Corninc Fiberglas Corp.

Fiber glas pr oducten

•

Xzit Chemical Company Ser viron. 'Briekseal, Vaseo le S.

•

BcldamPackinc & Rubber Co. Ltd.

GESCHUT MUNITIE·SPRINGSTOFFEN

Pakkhlge n voo r a lle d oele inden

Stalen Ramen Stalen Ra men en De uren Sta len Binn en wa nden Plaa tsta len kozijnen Rub ber Tochtdeu re n

STARAKO OOSTERHOUT Staalconstrnctie S pan ten Li ggers

Loodse n

Rad a rm asten, en z.

Plaatwerken Rad arsc he rm en Kl eerk aste n uitgevoerd in s taalplaat or alumln lum plaat

*

GYROKOMPASSEN AUTOMATISCHE BESTUR ING MARK 3 RADAR LORAN ZOEKLI CHTEN MICROLlNE INSTRUMENTS KLYSTRONS SYNCHRO'S Alleenve rtegenwoordiging voor Nede rland:

NAUTI SCH TECHN ISCHE HANDEL MIJ

P. J. FETERISN.V. DE N HAA G

-

Sch evenl n g5eweg 15

-

Telefoon 11 .08.38

HmmmmmmmmmmmmlmmmlH:l:::Hmmmml:::H:::!! :::: .................................................... •••• .... •••• ...... •.. 1111

iW HH :::: ....

construcliewerk ijzergietwerk iiH smeed- en draaiwerk ...mi.

N.V. KONINKLIJKE NEOERLANOSCHE

....

IIII ........ ""

G R0 FSMEDE RIJ Zu ld.I 'II;jel 66. Le lden. Te le f. 2 6341

Il.i. ! ... .

lil!

.... .... "" i.i.i.i ....••••,

O".",hI

~

1836

....

::::::::l:::::l:::::ll:Jllmllmlmmlllllmmmlmmmmmmi •iHm ................................................................................

TECHNISCH TEKENBUREAU

v/h KEYNES Apparaten bou\VI' • Pijpleidingen A lgemen e Machinebouw

AMSTERDAM·C.

O.l. Voorbu rgw.l 183 . T elefoon 63203

N.V. HANDELMAATSCHAPP IJ N.V.

voo,h","

Over beek & CO.

'-0

Vcr. Textiel- en

U. Kaar s S ijpe s t ey u KROMMEN1E

AMSTERD A11 Telefoon: 34160'34470-}4988

Weverij van zeildoek , wat erdicht d oek. brand l!llangen

ROlTERDAM Telefoon : }5880

BN;un, !illingl, f'tn,

Jrhro~/bOlll t1l

Oliefnbrickcn

en

mo~re",

hOlll!rh,oe-

(voor hrumlsJallgcn ve rkoopkantoor

N.V. De Boer'& Fabri eke n, Am&te rdam)

meelwerl!llligm, plaJlir buizen.

"Hygiëna" neemt de vieze luchtjes weg!

SUCSOL- LUC HTREINIGE RS In blikken doos.

SUCSOL-TAULETrEN met fraaie houders.

S UCSOL-URI NOIRSTEENTJ ES. REEDS J\lEE R DAN 20 J AAR SUCSOL. AFDOEND EN GOE DKOOP.

CHEM ISCHE FABRI EK " H Y G I ~ NA " Kromme Nieuwe Gracht 13 _ UTRECHT _ Tel. K 30-20100

Stomen

Verven

SCH EEPSWASSE RIJ

~~ AMSTERDAM - NOORD Leverancier Kon inklijke Marine

Robude ton$lruct'e Grote hOthtHeserve loge werktemperatuur longe levensduur

~ MACHll\'ES VOOR KOMBUIS~ ENPANTRY

Een groot deel van onze vloot ';ordt gelast met

VAA T WERKAliW ASMACHINES Gcplaarsc aan boord van vrijwel aUc , zeeschepen

HOBART Tel.

Y. -ROTTERDAM

Electroden-Iastransformatoren VARIOS-FABRIEKEN N.V. -

O.l800-33 78 ~

GRONINGEN

S_JONGSMA & ZOON n_v_ ROTTERDAM

AMSTERDAM

Gro

te houdkrncht .

per kg eigen ge,n e

Scheepsonderhoudswerken

'.1

~;:

*

Kl aproxenwc« 9--13 . Ams terdam-N. • Telefoon 60529 Kantoorschip ZaJmhaven . Rotterdam - Telefoon 112074

N. V. STAALDRAADKABEl- EN HERCULES-TOUWFABRIEK v/h

.............~J~.C~.:,. DEN HAAN

Vliegtuig lakken Lakken voor de industrie Scheepslakken HOUDERS VAN EN NAAM.

SCHEEPSGEBRUIK I ELI:E GEWENSTE SAME N. STE LLING, LENG TE EN DIKTE

GEVERS AAN HETALOM BEKENDE

HERCULESTOUW

SJKKEHS lAICFABRIEKEN N.V. SASSEN HEIM

Electrische Installaties

Kantoormach ines Sm lcn en Houten meubelen Adm in istr:IrÎesysrcmcn Planborden

voor Binnen- en Zeevaart )(-

Archicrsysrcmen

VOGELENZANG DE JONG )(-

Postbus 16

Telef. 446

Krimpen aan den Ijssel

KonOlll aUes voor k.uuoor!

~

WESTZIJDE 53-110

~

ZAANDAM Tel

2246 '"

,

Te d din 9 ton -app aratu ur HOUDT OE WA C HT BIJ ALLE O lE SE L · MOTOREN

OP

ONZE

MIJ N E NV E G ER S

A B NO RM A L E

o

•

T EMPERAT U R EN

•

DRUKKEN

•

S N E L H E DE N

WO R D E N G ES I GN ALE E R D

• B I J C Rt T1 E KE OMSTAND I G HEDE N W ORDT DE

1'1<>;1 n ~, ... bUk' b ...n _lIa god.:h, I I. <Ik de, ...1 Wf. de po.locl< _Y_W f""k.l<nd

,>ad,

BE TREFFEND E

...".1000. cia....... b ... al <n

MO T O R AU TOM A T I SC H

G..o ..............,

00..:1 bck<oond op de T... nnal<·

G ERO Z ILV IUM

GE ST O PT

TE CHNI SCHE H AN D ELSONDER N EM I NG

V ANANDEL NV. ROT T ERDAM

TE L EFO ON 64700

7 lijnen

POSTBUS 6G4 9

Scheepswerf " DE WAAL" N.V., ZALTBOMMEL Ge meenscha ppelijk samenwer ke nde scheepswe rve n Gebr. Niestcrn & Co. - Deltdjl Noord- Nederlandsche Scheepswerven _ Groningen Scheepsbouw Unie N. V. - Groni ngen Nieste rn Scheepsbouw Unie N. V. - Hellevoetsluis

OoI< luohtgekoeld 3_24 pit.

.,.ft 1\1.5. " lJogowonIO "

n . 'l .T . !SN Vraehl. l'aual lersçhlp \'oo r In do n e~li!

Ven oud. de betrouwbu'lIe en lIehtd e en du, om meest gebruikte motoren woo, ..dd lngn loe pen en "00, •• n· ~rljwl ng un betonmolen., eom p, . nor. n, pOmp..... , dyn.mo'l , 11••• 1'1 .Ie.'

LlEEN IMPORTEUR

e • e e e

Alle soorten vrachtschepen Zeesleepboten Lichters BaggerinstalJatles Hellingen en d roogdokken beschikbaar voor reparatie van schepen tot 3000 ton.

T. FRANSE

'~;'~;"

AMSTERDAM

rRANSPORTABElE DIESEL BRANDBLUS POMP SETS DIESEL· DYNAMO· COMPRESSOR POMP SETS

-

-

-

-::::::--c---

De carriêre van de $ea Hawk is eigenlijk et:n pat:ldox.

Oor1pronkelijk wcrd zij, als Jandvliegtuig, aangepast aan de eiRn van het vliegtuigmoederschip. T hans echter trekt zij ste«ls met:t de belangstelling van strijdkruchten, die hun basis aan de wal hebben. ~ Se2 Haw!.: heeft haar waarde echter a1 bewezen door grondstcun te geven aan het Britse leger. 22 Sea Hawks zijn al afgeleverd iliUl de Koninklijke Marine en ook door de Westduitse Marine - die gttn arriers heeft - zijn er al

68 besteld.

\

SEA H IfWK, tot J6 landen gewapend.

E" u 'aI " OOT landen. RAke/un, bommen, '

20

lIJm

boordkal/otl.

~R W . 6. ARMSTR0N6 WHiTWORTH AIRCRAFT LTO., S'QI'ro., C"OlITy - EnQeland LID VAN H AW K ER S I D D ELE Y EEN VAN 'S WEREIDS INDUSTRJELE LEIDERS

De reden ligt voor de hand. \'Uant de speciale eigenschappen die de Marineluchtvaartdienst verlangt. kunnen zowel te land :Us ter zet: hun nut hebbw. Sp«iaal in di~ landen waar maar weinig g rot~ vliegvelden zijn. De Sea Hawk kan bijna o\'el":ll worden ondergebl":lcht of v~rborgen, en is hed gemakkelijk bestuurbaar, zo",'C.1 bij grote hoogten als laag bij de grond. Zij kan worden gebruikt voor onderschepping bij hoge snelheden, aanvallen tegen gronddoe. len, ondersteuning van landstrijdkrachten, bewapenings· tr.;lining, verkenning - kortom, een waarlijk unive~1 gevechtsvliegtuig.

MAANDBLAD TER DE.

INTERNE

VOORLICHTING

KON I NKLIJKE

MARINE

DlaICTI' IN HOOPD.IDACTII .

Ltz.. (SD) te kl. J. Pl'ASNIX _ r. J. TH.. M. lIC1lAZPMAH ADalS aiDAC""" ADMINISTJlAnl .

Ministerie van Marine, Konlnclnnecr.cht 60 Tel. 182210 • Toenel 5403. Den Haa.

Inhoud:

SEPTEMBER 1958, no. 2

BIJ DE VOORPLAAT:

Thuukom.s( va" HT. M•. DTenlhe

Pagina 1. OnderzeebootbestrIjding f . Buitenlands marine-nieuws

5. HT. Ms. vliegtuigen en hun emblemen

6. Wanneer een schip van stapel loopt 10. De ontsluiting van Japan

12. Vierdaagse 1958 13. Buitenlands vlootbezoek

".

Vier dagen marinier

17. Nieuwedlepse notities lB. Uit de geschiedenis van de ziekenboeg

19. Stoker Poetslap 20. De A3J Vigilante vliegt

22. Waar de Koninklijke Marine vaart en vliegt 23. Mutaties

a.

Da KOGlIlklijIle MariM .c.Il or

op ...

te

_u... ....

lA 4lt 0 ... __ ~

.n.,.....

...u.

Iat'l . .. .lU. . .

Iat'l ...

e",,.,.-

V90rk. v . . . ....,nuau.. __ ..

KoalûlUk. JI..,... lli... Ua

~

Idee

In~e.r.onden

door : J. CII . 1'001.

M _ ,UIS.TEltOAM_W .

Lum~)"st,. .t

H"p Ollt dn. H,I. aan d. I'.nl' t. houden !

Voor .Ik bnllkb.... Id •• I'....n .ij un aard 11" belollml'!

Schrijf .... 4a .fd. Publlclt.lt: Amat.1 Brou.erIJ. Amst.rdam

D IT artikel richt 7:lch In hoofdzaak op de dlrekte onderz(!ebootbestrijding, dat is de besrtijding die tot doel h(!ett, de vernietiging van de onderzeeboot. Onder Indirekte onder;c(!ebootbcstrijdlng moet dan gerekend worden, alle middelen die er op ger icht lijn de ondenceboot te ve r hinderen tot de aanval te komen, en hem :roveel mogelijk te hinderen in de uitoefening van lijn vernietigend bedrijf.

De indirekte bestrijding bestaat voornamelijk uit het leggen van anti-onderzeebootmijnen of mijnenvelden, de nabij bescherming van konvooien en het afpntrouille ren, door vliegtuigen, van uitgebreide oceaan gebieden. Voor :rover de laatste maatregel niet leidt tot opsporing, zal hij toch tot gevolg hebben dat de snuiverboten nJet op de diesel kunnen varen en dus belangrijk in hun bewegingsvrijheid en ulthoudJngsvennogen worden belemmerd.

Hoewel beide vormen van bestrijding hand In hand gaan en ook gelijktijdig lI!ullen worden uitgeoefend, is de direkte bestrijding het belangrijkste omdat elke niet vernietigde onderzeeboot na kortere ol langere tijd zal terugkeren, en wel 'ZO lang tot zij vernietigd wordt. Hoe minde r de direkte bestrijding aan de verwachtingen voldoet, hoe hoger eisen lullen er gesteld worden aan de indlrekte bestrijding. Eigenlijk tcm onrechte, want ook het resultaat van de a fwee r hangt ten nauwste samen met de male van vemletigingskans die de onderzeeboot loopt.

Dlre kle ond el"leebootbes tr ijdin c.

De dlrekte onderzeebootbestrijding wordt opgebouwd uit twee elementen, de "opsporing" en de "vernietiging". Hoewel de:te elementen steeds samengaan Is het voor het verkrijgen van een goed Inll!icht toch aan te bevelen om de ontwikkeling van beide elementen afzonderlijk te beschouwen In samenhang met de ontwikkeling van de aanvalstechniek en de aanvalsmogelijkheden van de onderzeeboot.

Ie We reldoorl o,.

Bij het uitbreken van de eerste wereldoorlog was de onderzeeboot wel over het proefondervindelijk stadium heen, maar stond 7:ij nog "ZOdanig In de kinderschoenen dat er voor de grote 7:eevarende naties geen gevaar In werd gezien.

Totdat de wereld werd wakker geschud toen op de morgen van de 2Qe september 1914 de U 9 In staat bleek In de tijd van een uur drie kruisers (Cressy, Hogue en AboukJr) tot zinken te brengen.')

In de eerste periode van de wereldoorlog beschikte de opsporlngsorganen slechts over het al of niet gewapende 00," terwijl de onderzeeboot zich aan elke nasporing kon onttrekken door geen gebruik te maken van de periscoop. Aldra ontdekten de onderzeeboot-commandanten dat een kort op. steken van de periscoop, rells vrij veelvuldig herhaald, weinig kans op ontdekking gaL Dan komt het stadium dat een afgeoefende onderzeeboot 7:ijn aanwe7:igheid pas verraadt, :todra hij een torpedo gelanceerd heeft en wel door de bellenbaan van de torpedo en de afvuurbel van de lanceerinrichting. De torpedo werd met luchtdruk de lanceerinrichting uitgedreven. Zodra de torpedo vrij kwam van de lanceerinrichting kwam een belangrijke hoeveelheid lucht als een grote luchtbel naar het :teeoppervlak.

Hierdoor werden kleur en beweging van het wateropoervlak zodanig gewlj7:lg<l dat de plaats van lancering nog minuten lang op vrij grote afstand 7:ichtbaar bleet Werd de onderzeeboot ontdekt dan was rammen het enige middel om de onderzeeboot te vernietigen of althans te beschadJgen. Het middel moge primitief :tijn, het is altijd nog een van de meest doelmatige middelen om een ooderzeeboot te vernietigen of althans tot overgave te dwingen. Door de grotere mogelijkheden van de onder water varende boot is de kans op rammen belangrijk minder geworden, maar er UIl toch altijd een aantal boten blijven. dat door opgelopen beschadigingen en het herstellen daarvan, voor een bepaalde tijd niet In staat Js onder water te gaan.

In 1914 was de toestand :to, dat de onderzeeboot zich veilig kon stellen door weg te duiken. Maar de tegenpartij zat ook niet stil. Het middel lag voor de hand, een bom laten zakken, die op een vooruit vast te stellen diepte tot ontplotling kwam. Hiermede was de dieptebom geboren. Oe onderzeeboot lI!eU te raken was 7:eer moeiJijk. Vandaar dat de dieptebom van zoveel springstof werd voorzien dat hij een boot ernstig beschadigde, indien hij op minder dan 50 meter afstand van de boot tot ontploffing kwam. Dit b racht mede dat hij dus ook niet tot ont plo!flng mocht komen voordat ') De kruiers waren aan het patrouilleren tua.sen Doggersbank en de Hoek, liepen ongeveer 10 mijl en werden In verba nd met het slechte weer niet belchennd door Ja,ers.

ONDERZEEBOOTBESTRIJDING

het werpende schip op meer dan 50 meter alstand was gekomen. Werden de bommen van een lanceerinrichting op het achterschip geworpen, dan moest de werper hoge vaart lopen, om op een vellige afstand te komen, voordat de bom 7:ijn diepte bereikt had. Naast de lanceerinrichting achteruit kwam dan ook al spoedig de bommenwerper in gebruik. Deze wierp de bom op :todanlge afstand naast het aanvallende schip, dat diens romp gevrijwaard was voor beschadiging.

De werper kon dus ook bij stilliggend schip gebruikt worden, maar was niet geschJkt voor gebruik bij recht op het doel alstomen.

Oe: meeste na de eerste wereldoorlog gebouwde jagers waren dan ook van belde systemen voorzien.

Er lag een vrij groot tijdvak tussen de lancering door de onderzeeboot (ook de afvuurbel heen tijd nodJg om aan de oppervlakte te komen) en de ontploffing van de eerste diep. tebom}. Dit tijdvak kon de onderzeeboot benutten om uit te wijken, naar welke richting hij maar wilde. De kans dat men met één dieptebom 7:ijn doel :too bereiken was dan ook niet zo heel groot. Al spoedig werd niet meer volstaan met één dieptebom, maar een serie, kort na elkaar geworpen, In onderling verband, door één of meer Jagers. Dit is een patroon werpen. Hoe groter de onderwatersnelheid van de onderzeeboot, hoe verder UIl hij In de uItwijktijd van 7.ijn oorspronkelijke plaats zijn gekomen en hoe moeilijker het wordt hem nog In een patroon te vangen. Dit is één van de redenen die voor de onderzeeboot een hoge onderwatersnelheld vraagt. Grote snelheid van de jagers deed de ontwijktijd wel verkorten, maar hier was de snelheid minder belangrijk dan het aantal, wlang de onderwatersnelheld van de onderzeeboot gering bleef en het werpen van een patroon desnoods lets later betere kansen bood. Voorlopig werd daarom een groter aantal onderzeebootbestrijdingsschepen hoger aangeslagen dan de snelheid van die schepen. Engeland nam dan ook djn toevlucht tot het inrichten van verscheidene trawlers tot escortevaartuigen. Een convooi- eskorte bestond uit een aantal van deze trawlers, aangevuld met een of meer jagers.

Na de ontwikkeling van de dieptebom, werd de dagaanval voor de onderU!eboten w gevaarlijk, dat de Duitsen: overgingen tot de nachtaanval boven water. Een nachtaanvnl onder water was onmogelijk omdat de periscoop een slecht nachtinstrument was. Oe onderzeeboot onttrok zich aan achtervolging door onderduiken of weglopen In de duisternis, afhankelijk van het feit of aan de bescher ming al o f niet werd d eelgenomen door snelvarende schepen. De onderzeeboot werd hier gebruikt als bovenwatertorpedoboot en gebruikte 7:!jn dulkvennogen slechts om ongezien het terrein van actie te kunnen bereiken.

Op deze hoogte stond de onderzeebootaanval en de onderzeebootbestrIjdIng aan het eind van de eerste wereldoorlOJ .

2e Were ldoo rl o, Bij het uitbreken van de tweede wereldoorlog had de onderleeboot een voorsprong ver kregen op de bestrijding. Voor de afvuurbel was algemeen een oplossing gevonden, zij was geheel verdwenen. De bellenbaan van de torpedo was 7:odanig gereduceerd dat 'Zij 's nachts niet meer en overdag slechts bij een kalm U!COppervlak :dchtbaar was. Door sterkere bouw

,

Een Amerikaanse helicopter bezig te luisteren met ondergedompeld lonor instrument. van het drukllchaam waren v r ijwel alle onder;r.eeboten in staat tot een diepte van 80-100 meter weg te duiken, zodat zij ook in diepte de aanval konden ontwijken. De boten waren groter geworden, konden meer torpedo's medenemen en konden langer onder waler blijven. De maximum snelheid onder water was wel wat groter geworden, maar de gemIddelde snelheid onder water over langere tijd bleef ge r ing.

De periscoop was geperfectioneerd en daardoor minder zichtbaar. H et ucht door de per iscoop '8 nachts was nog steeds onvoldoende. De ondeneebootbestr ijdlng kon hier niet veel tegenover stellen. Asdic was nog lang niet op alle schepen aangebracht. De torpedobootjager was lets groter geworden, maar had vrijwel dezelfde bewapening. Voor convooibescherming zouden de bewapende e n omgebouwde trawlers vervangen worden door korvetten. Schepen van 800--1000 ton, met een snelheid van 13-15 mijl, bewapend met de nodige dieptebommen en wal licht geschut. Het totaal aantal escortevaartuigen was echter veel te klein, terwijl de korvetten het bij slecht weer op de Atlantische Oceaan wel zwaar te verduren hadden. De dieptebom was zwaarder geworden en had een groter werkingssfeer gekregen. De opsporing boven waler had een grote stap vooruit gedaan door de opkomst van de radar en de ontwikkeling van het vliegtuig. Zelfs landvliegtuigen waren in staat langdurig boven zee te vliegen. De vliegtuigen beschikten echter niet over middele n om een ondergedoken boot aan te vallen. Was een boot bij nadering van het vliegtuig onder water gegaan, dan kon het vliegtuig slechts de plaats van onderduiken met een boel merken. In nauwe samenwerking met bovenwaterstrijdkrachten leverde dit voor de onderzeeboten een ernstig gevaar op. Door gebrek aan vliegtuigen bij Coastal Command was deze samenwerking in het begin van de tweede wereldoorlog niet zo groot o f de bovenwateraanval van de Duitse onderreeboten op alleen varende schepen had een behoorlijke kans op succes.

De voorsprong van de onderzeeboot duurde toidat de asdic ol sonar meer tot ontwikkeling kwam. De asdic is een instrument dat door middel van een zender onder water golven uitzendt en de terugkaatsing van die golven op een zich onder water bevindend voorwerp opvangt en hoorbaar o f zichtbaar weergeeft. Met de asdic kon een onderzeeboot op enige duizenden meters afstand van het zendend e schip worden ontdekt. Daar de asdic-trillingen een naar voren gerichte bundel vormden raakte het bovenwaterschip bij het op het doel afstorme~ op een gegeven ogenblik het asdiccontact kwijt.

De aanvalle r moest dan nog over de onder:teeboot h een stomen vó6rdat hij dieptebommen kon gooien. De onderzeeboot had dus ~n zekere lijd om uit te wijken naar SB. of BB., of naar de diepte, of waarschijnlijk In beide dimensies tegelijk. De ontwikkeling van de asdic maakte het resultaat van deze uitwijking toch zo twijfelachtig, dat de Duitsers, evenals in de eerste wereldoorlog, hun heil zochten In de nachtaanval boven water. Met dit verschil echter, dat nu steeds met grote vaart boven water werd weggelopen, omdat onderduiken veel minder kans gaf op een vellige vlucht.

Aangezien de korvetten die nog in grote aantallen de be· schennlng van de konvooien uitvoerden, niet genoeg snelheid hadden om hier iets aan te doen, gingen de Engelsen over tot de aanbouw van een nieuw type onderzeebootbestrijder, het fregat. Het [regat, zoals wij het nu nog ken nen, Is echt het kind van de laatste oorlog. H et !regat werd groter e n daardoo r zeewaardiger dan een korvet. Ten opzichte van

2

de torpedobootjager werd, teneinde de actieradius te vergroten, bij het (regst de geschutbewapening en de snelheid verminde rd. De snelheid moest, zoals uit het voorgaande blijkt, hoger liggen dan van de boven water varende onderzeeboot.

Met de toeneming van hel aantal lregatten en verbetering van de radarwaameming werd de aanval boven waler 's nachts zeer gewaagd, omdat de aanvallende boot, zodra hij even boven de kim was, onder dodelijk geschutvuur kwam te liggen. Slechts aanvailen tegelijkertijd, door een groot aantal boten uit verschillende richtingen, gal in dit stadium nog kans op succes, omdat de afweerschepen niet zodanig talrijk waren dat zij alle aanvallers tegelijk konden ilfslaan. Enige onden:ooboten konden dan hun aanval doorzeUen, terwijl de andere zich tijdig terugtrokken. lotussen was ook de ontwikkeling van de aanval op de ondergedoken onderzeeboot doorgegaan. Men had gezocht naar middelen om de onderzeeboot eerder aan te vallen met dieptebommen en had dit gevonden in de hedgehog, een soort mortier, die, oorspronkelijk op het achterschip in een vaste stand opgesteld, kleine dieptebommen wierp over het schip heen naar voren, waar deze bommen enige honderden meters voor het schip onder water ontploften. Later werd d&e mor': tier, een baksbare meerloopsmortier, soms op het voorschip opgesteld. Dit is dan de squid, nog later Limbo. Door de lopen iets te laten divergeren vormt elk salvo een patroon van diep tebommen. De baksbare mortier bracht het voordeel dat koppeling aan een vuurleiding mogelijk werd en het schip niet meer gebonden was aan een koers recht op het doel af, indien zij met de mortier wilde vuren. Alle lregatten waren van hedgeho.;t or squid voorzien.

In 1943 was het aantal onderzeebootbestrijdingsschepen en het aantal daarvoor beschikbare vliegtuigen zodanig toegenomen, dat de geallieerden In staat waren speciaal jacht te maken op onderzeeboten. Dit gebeurde door zogenaamde hunter- küler-groepen. Zo'n groep bestond uit enige jagers ot lregatten, die in samenwerking met een vliegkampschip een eenmaal ontdekte onderzeeboot rusteloos bleven volgen, tot de onderzeeboot vernietigd was of het contact beslist verloren was geraakt. Vanaf dat ogenblik kon de onderzeebootbestrijding een logische opzet volgen, waarbij drie fasen zijn te onderscheiden : Ie. Opsporing cn vernietiging van onderreeboten, terwijl ... ij op weg zijn van hun basis naar de oceaan, door vliegtuigen, hunter-killer- groepen en eventueel onderzeeboten.

2e. Opsporing en vernietiging van onderzeeboten, die op het terrein van acLie vertoeven (dus nabij het doel), door de nabij bescherming, eventueel met assistentie van één of meer hunter- killer-groepen.

3e. Vernietiging van onderzeeboten, die hun aanval reeds hebben gedaan, door hunier-killer-groepen."

Doordat In 1943 de gehele Atlantische Oceaan onder vliegverkenning lag, konden de onderzeeboten slechts 's nachts boven water hun batterij opladen, waarbij toch altijd nog het gevaar bestond dat zij door vliegtuigen ol scheepsradar werden verkend en daal;na overvallen. In dit opzicht bracht aan het einde van de oorlog de Snuiver enige opluchting.

De Snuiver is, populair gezegd, een combinatie van een verlengde alvoergassenbuis en een luchtinlaat, waardoor een op perl.scoopdiepte varende boot. met de buitenlucht in contact blijft en zodoende op zijn dieselmotoren kan blijven varen.

Hij kan dan ook onder waler op periscoopdiepte zijn batterij opladen. Een onderzeeboot met snuiver bdloeft dus niet meer boven waler te komen. Vele schrijvers beweren dat de snuiver In de tweede wereldoorlog net te laat kwam om de Z) Hoewel hierbij a ls eerste fase dikwijls wordt vermeld: "Vernietiging van de onderzeeboot vóór hij uitvaart'·, il dit hier opzettelijk weggelaten omdat hoe belangrijk een dergelijke oorlogShandeling ook is voor de onderzeeboolbestrijding, zij daar niet toe behoort, doch Ingedeeld dient te worden bij de strategische luchtbombardementen.

Er ~al toch geen instantie op onderzeebootbestrijdingsgebied zijn (~eUs niet hij de NATO) die voor dit doel vliegtuigen beschikbaar heeft, ot daartoe opdracht zou kunnen geven. Wel zal de onderzeebootbestrijding hen die de strateg16che bombardementen regelen, kunnen wijzen op de belangrijkheid van aanvallen op ondeneeboolbases. De afdeling van het hoogste Btatorgaan die strategische bombardementen behandelt zal daarna moelen nagaan: Ie. Ot de te bereiken resultaten zullen opwegen tegen de Ie verwachten verliezen.

2e. In hoeverre bombardementen op ondeneebootetablissemenl voorrang dienen te hebben op andere strategische bombardementen, ot daar wellicht mede ge~'(Imblneerd dienen Ic worden.

3e. Wanneer, op welke 8chaal en met welke frequentle dergelijke bombardementen wllen worden uitgevoerd.

balans in het voordeel van de onderzeeboot te doen doors laan. Dit valt te betwijfelen. De snuiver is geen aanvalswapen en het zwakke punt van de onden:eeboot tegen het einde van de 2e wereldoorlog was, dat hij, zodra hij ontdekt was, nog maar een kleine mogelijkheid overhield de dans te ontspringen. In dat geval bracht de snuiver geen uitkomst.

In de aanvang Is de belangrijkheid van de snuiver sterk overdreven. Hoewel alle moderne boten er van voorzien zijn, Is de snuiver niet meer dan een hulpmiddel bij ver plaatsing builen het terrein van actie.

Op het terrein van actte zal de snuiver niet meer gebruikt worden, omdat de snuiverkop aan waarneming door moderne radar bloot staat. Gedurende de laatste twee jaren van de oorlog was het vliegtuig ook in actie gekomen als direkte onden:eebootkmer, door vervaardiging van een doelmatige dieptebom, voor gebruik vanuit vliegtuigen.

Na de 2e wereldoorlog Na de 2e wereldoo rlog ontwikkelt zich vooral de onderzeeboot In de richting van onbeperkt onder water blijven, dus vervolmaking van de snuiver en grotere onderwatersnelheid, die echter voorlopig gebaseerd blijft op accubatterijen.

Bij de onderzeebootbestrijding wordt daardoor het fregat met 19 Ă 20 mijl maximum snelheid op de achtergrond gedrongen. met dien verstande, dat er tussen de nieuwste fregatten en bestaande onderzeebootjagers geen principieel verschil meer Is. Engeland spreekt bijvoorbeeld van anti-submarine fregates bij schepen, die volkomen gelijkwaardig zijn aan onze onderzeebootjagers.

Als nieuw opsporingsmiddel kwam de sonoboel tot ontwikkeling. De sonoboel Is een boel, voorzien van een radiozender, een onderwatergeruisontvanger en een bovenwaterantenne. Hij kan door middel van een parachute door een vliegtuig worden geworpen. Het schroefgeruis van een naderende onderzeeboot wordt door de geruisontvanger opgevangen en door middel van radiozender en antenne uitgezonden. Door de boeien op verschlllende g01!lengte te laten werken o! een speciaal herkenningsteken te laten ultzendcn, kan een vliegtuig of escortevaartuig, dat het sein opvangt, nagaan In de nabijheid van welke boei zich een ondergedoken onderzeeboot bevindt. Bij de jacht op de onderzeeboten kunnen bepaalde gebieden door sonoboeien worden afgebakend of er kan worden getracht de Onderzeeboot in een sonarpatroon te vangen. Ook kan een konvooi tijdelijk aan een zijde van een waarschuwingsgordijn worde n voorzien.

De opsporing door vliegtuigen werd verbeterd door ontwlk-

Een Amerikllanse Btimp gemeerd aan een verplaatsbare mast.

keling van de magnetische detector. Dit is een Instrument, dat storingen in het aardmagnetisch veld aangeert, dus ook storingen, die een onden.eeboot in dat veld veroorzaakt. Een bezwaar van dit Instrument Is dat het slechts werkt wanneer het vliegtuig vrijwel over de onderzeeboot heenvliegt en de onderzeeboot niet op grote diepte vaart.

Een belangrijke verbetering voor de opsporing door helicopter en Blimp (klein luchtschip) bracht de dip-asdic. Een asdic-instrument, waarvan de zender In de vorm van een bal In het water wordt neergelaten. Een voordeel bij deze opsporing is, dat het vliegtuig zeil geen onderwatergeruis opwekt. Zodra het toestel zich zodanig heeft ontwikkeld, dat de helicopter in staat zal zijn de asd ic- waarnemingen op elkaar aan te laten sluiten, kan in een bepaalde tijd een

Hedgehoc salvo veel groter gebied a!gezocht worden dan met een schip. De helico pter zal dan niet slechts een belangrijke plaats kunnen innemen bij de nabijbescherming van konvooien, maar ook bij de hun ter-killer-groep nuttig werk kunnen verrichten.

De verbetering van de hedgehog en de Squid bracht ons de Limbo en de raketwerpe r, die, gekoppeld aan een vuurleidIngssysteem, in staat zijn op een onder water opgespoorde boot vrijwel onmiddellijk een aanval in te zetten mei raketdieptebommen.

Voortbouwende op de gegevens van de verschillende gevallen in de laatste oorlog, waarbij onderzeeboten tegen eigen soortgenoten prachtige resultaten boekten, zal de moderne onderzeeboot ook ingeschakeld worden als onderzeebootbestrijder.

Een onder water varende onderzeeboot vormt een prachtige opstelling voor de, In de loop der jaren belangrijk verbe terde, geruisont vanger. Thans is een ondergedoken onderzeeboot, bij geringe snelheid onder water, In staat op belangrijk gr0te re a fstand dan asdic- reikwijdte, de richting van het vijandelijke doel te bepalen met een nauwkeurigheid die voldoende is voor het lanceren van een doelzoekende torpedo.

Tegenover deze aantrekkelijke kant van de strijd van onderzeeboot tegen onderzeeboot moet de keerzijde van de medaille niet uit het oog worden verloren. Allereerst beschikt de vijand over dezelfde middelen om onze onderzeeboten te bestrijden, terwij l hij een veel groter aantal onderzeeboten ter beschikking heeft. In de tweede plaats mogen wij onze bovenwaterbestrijdingsmiddelen niet inzetten, daar waar onze eigen onderzeeboten optreden, omdat dan noodlottige vergissingen onvermijdelijk zouden voorkomen, zolang de communicatie tussen onder water varende boten en vliegtuigen niet is opgelost. De vijand zal dit nadeel niet voelen. omdat hij geen bovenwaterstrijdkrachten in de strijd zal brengen; althans niet op het terrein waar zijn onderzeeboten optreden.

Tot vandaag 15 de toestand zo dat de onderzeebootbestrijding de overhand heeft over de onderzeeboot. Ook al beschikt de vijand over een groot aantal onderzeeboten. De te;::enstander zal de handelsoorlog op dezellde wijze moeten voeren als de Duitsers aan het einde van de laatste wereldoorlog. In het begin zal dit nog vrij veel succes kunnen opleveren, omdat de NATO zeker niet beschikt over zoveel onderzeebootbestrijdingsmiddelen, dat zij in s taat is overal ter wereld haar scheepvaart veilig te stellen. De vijand daarentegen kan het tereln van actie kiezen en zal juist In de eerste fase van een conOict een zeer groot gedeelte van zijn onderzeevioot in actie hebben. Het aantal jagers, fregatten en vliegtuigen, dat tegen de onderzeeboten kan worden ingezet, zal echter groeien, zodat de onderzeebootverlIezen van de vijand met versneld tempo zullen toenemen.

De Toekomst Momenteel verkeren wij juist in een overgangsperiode, maar binnen enkelo jaren zal de toestand waarschijnlijk zo zijn dat de onderzeeboot cen voorsprong heelt gekregen op de bestrijding. Een tweetal belangrijke vindingen zijn hierva n de oorzaak, de atoomvoortstuwing e n de mogelijkheid om

3

Bij schemering vuur t een der jagers een ralvo raket-dieptebommen (hef Wapen tegen onderzeeboten) af. De raket uit de stuurboord-werper ir hel beeld nog niel Uil, van de andere u alLeen nog het rookrpoor te zien. (tOIO Cdr. E. J G,lw)

gelekIe projectielen (ook met atoomkop) vanuit een onderwaterpositie door een onden:eeboot. te doen afvuren. De onderzeeboten met atoomvoortstuwing kunnen voor onbeperkte tijd uitblijven en kunnen onder water blijven, zo lang als het uithoudingsvermogen van het personeel dit toelaat.

Slechts voor de verbinding met de buitenwereld en voor controle van de navigatie, zal een atoomonder_ zeeboot naar de oppervlakte moeten komen. HIJ is vrijwel ona(hankelijk van een basis en onafhankelijk van het weer. De nuttige tijd op zee Is zodanig gestegen, dat het aantal binnen liggende botcn slechts een fractie 1.:al zijn van het aantal dat buitengaats vertoert. De melheld onder wate:kan bij atoomvoortstuwing zodanig worden opgevoerd, dat zij vrijwel gelijk wordt aan de bovenwatersnelheid en dus gelijk aan de snelheid van bovenwaterschepen. Een ervaren commandant van een atoomooderzeeboot zal In staat zijn op de gegevens van zijn aeroisontvanger een doelzoekende torpedo ar te vuren op een konvooi, v贸贸r hij ontdekt tso Zijn grote onderwatersnelheid 1.:al hem daarna een grote kans geven om aan vervolgi.ng te ontkomen. Ook in geval van ontdekking voor of na de aanval worden, door de grote snelheid, de uitwijkingskanscn van een atoomonderzeeboat zo groot, dat de vraag rijst ot de moderne onderzeeboot nog wel veel risico loopt. Door de grote onderwatersnelheid zijn ook de aanvalskansell" van de onderzeeboot met atoomvoortstuwing veel groter geworden. Zelfs de snelste alleen varende schepen kunnen de dans niet meer ontspringen en zullen dus ook In konvooien moeten worden verenigd. Een atoomonderzeeboot Is In staat een konvooi aan de achterzijde te naderen en aan te vallen. hij Is echter ook In staat om onder water weer v贸贸r een konvooi te komen Indien hij dit wenst. De nachtaanval boven water uil tot de geschiedenis behoren, onder water heeft de boot vrijwel dezelfde snelheid als boven water en de periscoop Is niet meer nodig bij een aanval. Met de atoomvoortstuwing Is de onderzeeboot gekomen op het plan van een werkelijk onderwateroorlogsschip. Van handelsbeschermende maatregel uil de onderzeebootbestrIjding moeten groeien tot de belangrijkste taak van alle oorlogsvloten. die van de Nato in het bijzonder.

Slechts een betere opsporing onder water kan de achterstand

4

van de bestrijding opherren, maar hier 1.:ijn de mogelijkheden beperkt, omdat water een slech t medium is voor de voortplanting van trillIngsgolven. Voor zover de wetenschap thans reikt, is op dit gebied niet veel verbetering te wachten. Voorlopig 1.:al de opsporing op grotere afstand moeten geschieden met vliegtuigen, waarbij de dip-asdic vermoedelijk een grote rol :tal gaan spelen.

De grote snelheid en de mogelijkheid om vanuit een onderwa terpositle raketten te lanceren. heeft de onderzeeboot van een schip, dat in hoofdzaak handelsoorlog voerde, gemaakt tot een zeer gevaarlijke tegenstander voor alle andere oorlogsschepen. Ook is de onderzeeboot met atoomvoortsluwlng het enige schip, dat In staat :tal zijn zonder bescherming van andere schepen of vliegtuigen te opereren. zonder veel risico. Het zal het wapen worden om nabij de vijandelijke kusten atoomraketten op doelen ver landinwaarts af te vuren.

Waarschijnlijk 1.:elfs zonder ontdekt te worden. Het lijkt l'.:eet wel mogelijk dat bescherming tegen een aanval met kernwapens zoveel van de onderzeebootbe5trijdlngsmiddelen 1.:al vergen, dat de scheepvaart in mindere mate moet worden beschermd en de gewone dieselonderzeeboot daar nog een kans krijgt.

De U.S.N. heert thans 3 onderzeeboten met atoomvoortstuwing en 8 In aanbouw voor 1959. Wij kunnen rekenen dat de U.S.N. in 1960 twintig atoomonden:eeboten zal hebben, Rusland staat hierbij ten achter, maar Is met de aanbouw van dergelijke botcn begonnen. Het Is de vraag ot de aanval VBn een groot aantal onderzeeboten met atoomvoortstuwJng te stuiten Is? Wel Is in Amerika nu ook de atoomdieptebom werkelijkheid geworden. De uitwerking daarvan is zo krachtig, dat uitwijken In diepte niet meer mogelijk :tal zijn. In verband met de enorme onderwaterexplosie kan de atoomdleptebom slechts door vliegtuigen worden geworpen. Hiertoe dient echter eerst de vijandelijke onderzeeboot opgespoord te wordon en dat blijft voorlopig het zwakke punt.

Tweemaal In een wereldoorlog heen het maar een haar gescheeld of de onderzeeboot was er in geslaagd de toevoer over zee lam te leggen. Uit het voorgaande blijkt dat wij ons tot hel uiterste zullen moeten Inspannen om te Ulrgen dat het voor de derde maal niet lukt.

DE MARINE LUCHTVAARTDIENST EN ZIJN EMBLEMEN (111) VLiEGTUIGSOUADRON NO. 320 ,,/n zil", Uil IÛlgUIIJII~ ofanj,boom in na· I/I/J./ijil, 1:1'11" t,tpltU/J/ op Uil 80lv.ndt ::.tt "tiR zil,'" tOl IlZNII' t,m UI JII,ilhll; h,1 g,hul omgtHII doo, Uil zoo'" nltt om/nb,o!,,, du-arsbJll, al/IJ I'Im tUltl/':' fmblUJII I/W, II!; " AN//l1O liBERO DlR/GI· i\lUR (" IWij u'ord,,, MIIi; door et" ''fijt "ltU"), i" I"Jij"l, leltffl II/lR :i/l'" op "" lilll

Uil <1;/0/',

•

Tijdens de tweede wereldoorlog werd het Squadron No. 320 In dienst gesteld en bij de RAF Ingedeeld. Talrijke oorlogavluchten werden uitgevoerd en als blijk van waardering werd doo r Z.M. Koning George VI van Engeland aan dit Squadron een RAF squadron-cmblcem toegekend.

Teneinde de trotse traditie en de hlatorle van het Squadron In leven te houden werden de elementen van het RAF-embleem !oveel mogelijk In het huidige embleem opgenomen.

De oranje--boom stelt voor de trouw aan het Hula van Oranje en de Staat der Nederlanden, zoall deze door het personeel van het Squadron lijdens de tweede wereldoorlog werd betoond. De gOlvende zee aymbollseert het grotendeels boven %ee gelegen operatle-terrein van het Squadron. De daaromheen gelegen blauwe zoom met onderbroken dwarsbalk doet denken aan de RAF-emblemen en stelt voor de band, die tussen het Squadron en de RAF tijdens de tweede wereldoorlo" heeft bestaan.

Het 320ste Squadron werd In 19040 opgericht als een Nederlandse eenheid in de Britse Royal Air Force. Als zodanig heeft het gedurende de hele oorlog aan de strijd deelgenomen. Het Squadron Is thans gestationeerd op het Marine vliegkamp Valkenburg en ti uitgerust met de

"Loc"heed Neptune"

moderne Lockheed "Neptune" vliegtuigen voor onderzeebootbestrIjding.

De bakermat van VlIegtuigsquadron No. 320 Is hel In Engeland gelegcn vliegkamp "Pembroke Doek", waar het 00 I juli 19040 werd gevormd uit een detachement van de Marine luchtvaartdienst en een aantal stokers afkomstig van enkele Nederlandse oo rlogsbodems, later aangevuld met vliegen en mecano's van de Militaire Luchtvaart. Aanvankelijk werd gevlogen met uit Nederland overgevlogen Fokker T VIII watervllegtuilen, later vervangen door het type .. Lockheed Hudson".

Was In de eerste oorlogsjaren het Squadron Ingedeeld bij het Coastel Command van de Royal Air Force en bestond haar laak uit verkennings_ en offensieve vlUCh ten boven het zeegebied rond Engeland, met de In dienststellIng van de "Mitchellvliegtuigen" kwam aan de:r.e maritieme taak een einde. Het Squadron werd Ingedeeld bij de kort tevoren geformeerde 2e Tactische Luchtmacht. Er volgde toen een periode van hard werken en het uItvoeren van bomopdrachten ter ultIchakelinl van de achter de Franse kust gelegen V-I opstellingen. Zwaar waren de slagen, die het Squadron In die periode onderging, zwaarder dan de verliezen. die men bij het Coastel Command had moeten lijde n. In minder dan drie maande n tijds viele n acht bemanningen aan de%e opdrachten ten oUer; het moreel bleer echte r ongeschokt.

Eind 19044 verhuisde het Squadron naar hel vaste land van Europa, waar het eerst vanuit Melsbroek - een nabij Bruuel In het Inmiddels bevrijde gebied van België gelegen vliegveld _ haar oUensleve rol bij de 2e Tactische Lueht macht voortzette om vervolgens de laatste weentand van de vijand te helpen breken door het bombarderen van de nog In onbezet Duitsland gelegen verdedigingswerken.

Kort na V.E.-day VOlgde overplaatslnJ: naar Engeland, alwaar het Squadron werd on tbonden, om In 19049 te worden herboren op het Marine vliegkamp Valkenburg.

VLIEGTUIGSOUADRON NO. 8 ,,11/ /lUIUIT teil albalfOs t'an :01#/, bOl/tiel/ti in ;;ij" pOIelI /fIIn un ûlt'e~tn g~ijptintl un rOl/Je uddil/gsboei ~an hl/zelfdt, Iloorûelt IIall IIitr ba"dtll IIIJn knl. ditltend bOI',1/ un goll!el/dll zee t'an zil,,, en nl/llr IIlln ZlI J/I"tke"'.

Embleemspu!l!: "S PECTANS SALUTEJ\f FERO", ("UiJiijielld (sp'l/ftlld) b,tng ii ,tJdill('), in 1.1/ijl/le Ime'l flal/ gO/ltl op et" lin/ I!,m a;;I/JI~.

Het Squadron No. 8 heeft als hoofdtaak de opsporlngs- en reddingsdienst ten behoeve van verongelukte vliegers.

In het embleem wordt de opsporIngstaak weergegeven doo r foe n speurende albatros,

de grootste zeevogel, met een zeer s root uithoudin gsvermogen, en de reddIngstaak door een reddingSboei, welke de vliegende albatros mel zich meevoert.

De golvende zilveren en blauwe banen geven tenslotte de zee weer, waarboven het Squadron voornamelijk opereert.

Door de embleemspreuk wordt de taak van het Squadron wel op zeer duidelijke wijze weergeleven.

Het Squadron bestond reeds In 19SO ala transport-squadron In het toenmalige Nederlands-Indië, waar met Dakota's werd gevlogen, totdat het In december 1950 uit dienst werd gesteld.

Op 10 maart 1952 werd Vlleltulgsquadron No. 8 echter weer In de operatieve sterkte opgenomen en op het Marine vliegkamp Valkenburg gestallonee rd. Het werd uitgerust met vijf "Mltchells" en vler"SeaoUers" en kreeg als hoofdtaak de Opsporlngs- en Rcddlngsdlenst Ie verzorgen, welke dienst bij Ministeriële beschlkklnj{ op 24 mei 19:11 werd Inlesteld. Hel doel van dcne dienst Is hulp te verlenen bij luchtvaartrampen In het bevelsgebied van de Commandant Zeemacht Nederland In de meest ruime zin, zoals hel opsporen von en hulpverlenen aan overlevenden bij luchtvaartongevallen, schipbreuken en andere rampe n.

In Januari 1953 werd de eerste helicopter, de 8-51, aan het Squadron toegevoegd Tijdens de watersnood In februari 1953 werden vele opdrachten succesvol uitgevoerd, zoals het redden van personen. het afgeven c.q. afwerpen van voedsel, zandzakken e.d. In aUlustus en november 1953 werden de verouderde "Sea-otters" en "Mltchells" vervangen door vier " Harpoons" en drie "Heltcopters 5--55" terwijl in mei 1954 twee "Catallna's" aan de sterkte werden toegevoecd, o.a. voor de opleiding van watervllegers, bestemd voor Nederlands-Nleuw-Gulnea en ter vervanging van de "Harpoens", die In april 195.'1 werden afgevoerd. Sedert januari 1956 kreeg het Spuadron enkele "Marlnen" toegewezen, teneinde op de duur de verouderde "Catallna'l" te vervanlen, hetgeen Inmiddels Is ge~chled.

In de loop der jaren heeft Squadron No. 8 diverse spec:taculalre reddingen uitgevoerd. In de strenge Wintermaanden van 19$6 wcrden enkele vl1egtuilen Ingezet om de geteisterde vogelstand In Nederland van voedsel te vooT1:len.

N.B. De kleuren "azuur" en "keel'" zijn de heraldische benamingen voor "b\:luw" en "rood".

" Helicopter 5 -55"

5

Wanneer een schip van stapel loopt •••

*1f*1f*1f*1f*1f* E EN

van de mee.t .pecloculaire "ebeurten/nen in de wereld van de Ich.eep,-

bouw i, wel hel Ie WelteT laten van. een ,chip. Groot i, de beianguellinQ, zowel van hen die direct bij de bouw van het schip zijn betrokken ttl. van hel publiek, dat al, genodiQden of nieuw.gierigen lal' komt .Iromen.

DooT velen worden op de werf en TOlla het dok de toebereid,elen van zo'n afloop

"adeuulo"en en onder hen hoort men spreken van .Ieden. apo,lell, klink en anaer-e technische lnmen. maar tloor velen I. de Il'ehele gang von zaken niet helemaal duidelijk. Daarom heeft "Alle Hen," oan hel per,oneelsblod van de grole werf Mij. de Schelde te Vliuingen een uiteem:ettinl1 ontleend van deze a/looptechniek verduidelijkt met enlge ",enellen en JOla'., die deze firma 0.111 welwillend a/Slond.

Wanneer men, aldus de schrijver een schip begint te bouwen worden de eerst SRn te brengen delen direct geplaatst op cen helling die normaal 5 cm per meter helt. Dez.e afloopschulnte wordt g~len de ervaring die men er mee heeft, op do meeste werven toegepast.

Is het echter cen klein schip. dan wordt de schuinte iets opgevoerd en wel tot 5'h a 6 cm per meter. Voor zeer grole schepen daarentegen wordt de schuinte lets teruggebracht en wel tot 4% cm helling per met.c.r.

De bouw van het nieuwe schip wordt begonnen op een stapeling van een rij kielblokken van ± 1 ~ meier hoogte, die op de bovenkant van achter naar voren zuiver recht Is uitgelijnd.

Op deze klalblokken, die circa 1,2 m uit elkaar staan, worden de in de werkplaatsen gelaste bodemsectIes ge· legd. Deze secties hebben een gewicht van 20 tot 30 ton. Zo vormt zich al spoqdig de bodem of de dubbe1e bodem van het schip. In de breedte wordt het geheel ondersteund door schoren en in de zijden, genaamd de kim, door zg. klmstoppings (:de fig. I).

Op deze onderbouw wordt het schip geheel opgebouwd. De laatste jaren wordt onder bet schip veel gobrulk gemaakt van betonblokken. Deze staan direct op de betonhelling gestapeld.

Tussen de betonblokken en het schip vindt men nog houlen blokken en wiggen. Vr~er vond men uitsluitend hout onder een In aanbouw zljnd schip; hede n wordt als gevolg van de hoge houtprIjzen zoveel mogelijk ge· brulk gemaakt van beton en staalcon· structies.

Het zg. casco van het schip wordt nu sectie na scelle opgQbouwd, eventueel met dekhulzen er op tot het arIoopge· wicht wordt bereikt.

Als men bezig is me t het inbrengen van hulpwerktuigen, pijpleidingen, schroefas binnenboord en schroef en roer buitenboord, wordt al volop ge· werkt aan het bijbrengen van hot. at· loopwerk.

Het :lÛloopwerk Het afloopwerk bestaat uit goten en sleden. De goten zijn de a[loopbanen

1--6

die vast op de helling worden verbon· den. Tegen deze afloopgoten :r.ijn terzijde geleidlngslijsten aangebracht (zie fig. 2).

Sleden en goten bestaan elk uit 4 bal· ken aan elkaar verbonden. Werden deze vroeger in één stuk ter lengte van het schip gemaakt, heden bestaan ze uit gedeelten van elrca 10 m en wor· den ze door koppelplaten aan elkaar \'ElI'bonden.

De laatste Jaren is men er bij de Schel· de toe overgegaan de schepen mei lengten tol ± 1:10 m te water te laten op één middenslede (zie !lg. 2). De grotere, als tankers en passaglerssche· pen, worden als van ouds op 2 sleden afgelaten (:r.ie Ug. 3). Oe toepassing van één middenslede is nl. aanml!rkelijk goedkoper in uitvoering.

De slede van een éénslede arJoopwerk is ± 140 m lang en 1,2 m breed; dus een oppervlakte van 168 m 2.

Een schip, gereed voor de a[Joop, met een afloopgewicht van bv. 4200 ton. drukt dus, wanneer het gehl!el op het vet staat, met 25 ton per m 2 op de vetlaag. Voor grotere en zwaardero schepen zou de middenslede Ie breed worden, hetgeen moeilijkheden met :dch meebrengt In verband met het' vastkeggen enz., zodat dus met 2 sle·

l

;-0

den gewerkt wordt, ± 4' m uit hartlijn schip.

Bij een éénslede alloopwerk worden ± 4 m uit het hart nog 2 v0tbanen op· gesteld op de helling en tegen de romp van het schip 4 , loffen van ± 5 m lengte. Deze sloffen lopen echter 2 cm vrij van het vet (zie lig. 2), en dienen om het schip op te vangen als het ge· durende het lopen naar één kant zou overhellen. Dit komt echter nooit voor omdat vóór de afloop nauwkeurig aan boord wordt nagegaan of loon grote gewichten aan één kant staan. Is dit het geval met enige hulpmachines In de machinekamer, dan wordt dit over· wicht met behulp van betonblokken aan dek over de andere kant gecom· pensetlfd.

lid a n oo pve!

Wat belreU het a!loopvet, Is men sinds de oorlog in een lunstlger positie.

Vroeger werde n de schepen te water gelaten op een dikke vetlaag. bestaan· de uit een samenstelling van dierlijke vetten, s tearine, zeep, olie en nog an· dere mengsels. Men was toen niet zo zeker van gunstige resultaten, daar de:!;e vetlaag de vlaktedruk niet erg kon verdragl!n, vooral als op de dag van de afloop de temperatuur aanzienlijk steeg en men steeds zag dat grote hoeveelheden vet van te voren vanon· der de slede werden wec.gedrukt. Ver. der, wanneer de einden van de afloopbanen onder water kwamen te staan, kwam~ er hele schollen vet aan de oppervlakte drijven, zodat het schip gedurende het lopen op het einde van de banen op kale gedeelten liep. Door de droge wrijving ontstond dan dikwijls een hevige rookontwikkeling soms gepaard met brand. Door do toepassing van de minerale afloopvelten Is dit euvel opgelost.

De gedeelten van de alloopbanen wor· den van te voren opgegoten met een laag zg. basekote ter dikte van ± 9 mm en wel op een temperatuur van 150· C. Deze vetlaag brandt In het hout en laat onder water niet los. Deze onder· laag is echter niet vet, maar op deze laag wordt het glijvet of :r.g. slipkote aangebracht ter dikte van ongeveer 3 mmo De gedeelten goot worden onder het schip op hun plaats gebracht. De lehele vetlaag kan grote druk verdra· gen. Het schip loopt op een soort vet· fllm, zoals een as In ccn gesmeerd lager. Na alloep zijn deze vE!!f.banen nog volkomen intact.

De . Ieden Voor velen rijst de vraag, hoe men zo' n schip van de bouwblokken en schoren overbrengt op de sleden om daarna ongehinderd te kunnen weg· glijden.

Bij nader be:r.len van fig. 2 zijn tussen de goot en de onderblokken lange kt!C· gen aangebracht.

De goten en sleden zijn eerst onder de kiel aangebracht door groepsgewijs de kielblokken weg te nemen en weer aan te stoppen met honderden van de ge· noemde keggen. Deze keggen worden met mokers aangeslagen, zodat de slede op de baan begint te drukkl!n en de andére bouwschoren en blokken hierdoor gedeeltelijk worden ontlast.

Vroeger waren onder de kiel, bouw· schoren en zijstoppings, grote wig· blokken geplaatst die allen één voor één met zesmansrammen moesten worden weggeslagen. Tegenwoordig wor·

den de zg. schroefwigblokken veelvuldig toegepast. Die schroefwigblokken bestaan e lk uil 4 delen met schuine vlakken, samengehouden door schroef'bou ten. De schuine vlakken van deze blokken zijn bewerkt met grafiet; dus zeer glad. Deze wig blokken worden na het losdraaien van de schroefbouten zonder moeite verwijderd (zie afb. 4).

Vroeger waren vóór een a[loop zeer veel mensen onder het schip werkzaam met het losrammen van schoren en blokken, omdat onder de toenmalige omstandigheden het schip zo kort mogelijk op het vet mocht komen te staan. Hierbij moest soms veel hout gezaagd en gekliefd worden, hetgeen tijdrovend was en veel hout koslte.

Heden ten dage vindt men op de dag der tewaterlating enige ploegen aan SB en BB volgens programma bezig met het geleidelijk wegnemen van deze schroefwigblokken. Men hoort niet meer de dreunende slagen door het schip klinken, hel zingen, sjouwen, zagen en zwoegen, maar slechts hel warken met moersleu tels en het kalm we~brcngen van de vrijgekomen schroefblokken.

Wanneer nu het publiek zich om hel schip en langs het blok heeft verzame ld en de eregasten zich op de tribune hebben begeven, staan nog enkele stoppings ter weerszijden onder het schip. Deze worden dan weggenomen en nu komt het schip gfJheel op de vetbanen te staan, maar om weg te glijden nog belet door de zg klink.

D e klink De klink. :tie atb. 5, is een zware pal met een hefbomenstelsel. Op deze pal komt de kracht te staan waarmede het schip wil wegglijden. Deze klink vindt men bij een éénslede aflOOp werk ter weerszijden van de gool Bij een dubbel afloopwerk dus 4 klinken. De belasting op elke klink is bij een groot schip 100 a 150 ton. De kleine hefboom is met een staaldraad verbonden naar het hakblok op de tribune. De beide klInkdraden zijn op het hakblok aan elkaar verbonden door een sterk touw, dat doo r de dame, die de doopplechtigheid verricht, wordt doorgehakt. De klinkconstructie moet betrouwbaar zijn en is dus zwaar geconstrueerd. Door het he.fboomstelsel komt In de klinkdraad 0"" I.-""c"t van 200 a 300 kg.

Wordt de kllnkd raad gehakt dan vallen achter elkaar de hefbomen, me t als laatste de grote pal; eerst dan kan het schip gaan glijden.

De walersta nd Van groot belang Is de stand van het water in het dok, waarin het schip zal aflopen. Als het schip de helling verlaat, begint het SChi p water te verplaatsen, dus in te dompelen.

Als het ongeveer ter halver lengte de helling heeft verlaten, moet het achter beginnen op te drijven, met het

gevolg dat het schip met de sleden van de go ten zal gaan lichten en de afloop verder verloopt met gl ijden van een gedeelte van het vooreind van de slede op de goten. Dan begint dus de stevendruk op te treden, die weer sterk afneemt naarmate het schip het einde van de banen nadert. Deze stevendruk kan zeer groot zijn, soms wel 2000 Ion. De constructie waarmede het schip op de vooreinden van de sleden rust, is zeer zwaar uitgevoerd. De voorsteven hang t in een draagnet van zware staaldl'aden, die via de apostels zie afb. 6, op de s leden staan. Bij gro te schepen, zoals de "WiIlem Ruys" en de "Kungsholm". was d("pe rons tructie

uitgevoerd met zware stalen banden en gelaste draagstukken op de apostels, zie afb. 7. Wanneer bij een aUoop de waterstand te laag zou zijn, zou het schip als het de helft van de weg had afgelegd, niet opdrijven, maar willen dompen, hetgeen onvermijdelijk het gevolg zou hebben, dat het zou breken of zware bodemschade zou oplopen. De vereis te waterstand moet dus nauwkwrig berekend worden.

Het rijsbed Verder worden roer en schroeven ge-

durende de atloop beschermd door de roerbescherming. Deze balkconstructie, zie atb. 8, l':orgt er voor, dat, wannee r het schip in het rijsbed loopt en wordt gestopt, roer en schroeven niet worden beschadigd. De kracht van het schip op he t rijsbed wordt via deze zware balkonstructie overgebracht op de scheepsromp. De schroefas is binnenboord geborgd tegen meedraaien .

Het roer Is vastgezet In de middenstand en geborgd tegen verdraaien.

Op de meeste werven worden de schepen bij de a[loop gestopt door zg. keltingpeuren. Dit zijn zware stapels ketting In groepen te r weerszijden van het at te lalen schip opgestapeld. Deze peuren worden gedurende de anoop beurtelings meegetrokke n in het water lot het schip is gestopt.

Op die werven waar tenijde van de hellingen geen plaats Is voor dergelijke peuren. moeten de schepen allijd worden gestopt door een zg. rijsbed.

Zo'n rijsbed voor een schip van ± 150 m lengte is 22 m lang, 18 m breed en 3 m dik. Het wordt op een raster van balken op he t water opgebouwd door speciale rijsbedmakers. Voor zo'n bed zijn ongeveer 10.000 bossen rijshout nodig. Deze bossen worden kruiselings op elkaar gesjord tot het ten laatste een stevig bed vormt en de vereiste dikte heeft gekregen. Het remmend effect van zo'n rijsbed is niet direct de massa rijshout, maar hoofdzakelijk de hoeveelheid water dat in het bed is vastgehouden. Het bed lig t ongeveer voor -% onder water. De hoeveelheid water die wordt vastgehouden is ± 700 ton. De max. snelheid waarmede het schip afloopt, is ongeveer 5~ m per sec.; dus een uursnelheid van ± 11

Afb. 5

7

knopen. Het voordeel van een rijsbed is, dat het schip hierdoor nooit wordt beschadigd. Dt::6 morgens voor de afloop wordt het bed door een sh'(!pboot ter plaatse gebracht en wordt het verbonden naar de wal door manilla trossen, vastgezet op slIphaken.

Het bed wordt nauwkeurig op de op het schip opgestelde latten gericht en belegd.

Bij elke sliphaak staat een man. die de sJiphaak nlel eerder losgooit voordat de roerbescherming van het aflopend schip het rijsbed raakt.

Het rijsbed wordt meestal geheel geruĂŻnocord en moet weer bos voor bos uit elkaar gehaald worden (zie afb. 9).

Door verschillende oorzaken komt het een enkele maal voor, dat het schip niet in het midden van het rijsbed terechtkomt. waardoor het bed wegdraait en het lopende schip de noordof zuid wal raakt. Om beschadiging of deuken van het schip te voorkomen, worden de laatste jaren 20 dikke fenders van rijshout op de walkant verbonden. Hiermede worden goede resultaten bereikt.

Bij normale gang van zaken begint het schip, wanneer des morgens voor de afloop alle blokken en schoren weggenomen worden, lerts af te zakken.

Meestal 8 a 10 mm, hetgeen door wijwordt aangegeven. Men zerborden spreekt dan dat het schip los zit.

Het kan voorkomen dat dit niet gebeurt: de oon.aak Is dan dat het vet teveel plakt als gevolg van te arote warmte. of andere oorzaken.

Afb. 7 Afb. 8 H yd raulische persen

het schip na het vallen van de klink niet lopen. dan kunnen 2 grote hydraulische persen, elk van 250 ton.

In actie komen om tegen de sleden te drukken (zie afb. 6). Is er eenmaal enige beweging, dan is er geen stoppen meer mogelijk en verloopt alles normaal.

Wanneer het schip Is afgelopen, moet de slede er nog van onder gehaald worden, deze wil drijven en drukt dus tegen de bodem. Als het schip Is vastgemaakt door de sleepboten, wordt het nog even met de kop bij de helling gebracht. De voorste draden van de slede worden op de wal vastgemaakt en aan dek worden do ophouders losgegooid. De slC<!pboten trekken het schip nu achteruit weg en de slede. die op de wal dus wordt vastgehouden, komt nu van onder het schip vrij.

Bij een afloop met 2 sleden worden de sleden door opgehangen vangdraden (zie afb. 6), aan het eind van de alloopbaan onder water door haken aan de Wil

Afb. 9

8

goten gegr.epen. Als deze vangdraden strak komen worden op een elektrisch signaal aan dek alle touwsjorringen van de ophouders gelijktijdig gehakt, zodat de sleden direct vrijkomen en het schip verder doorloopt om daarna door de sleepboten vastgemaakt te worden.

Bij de afloop van schepen tot 150 m lengte wordt bij het verlaten van de helling ccn anker geslipt. Dit wordt gedaan om het voorschip gedurende hel lopen in de lijn te houden, omdat deze schepen de neiging hebben bij het lopen In het rijsbed het voorschip naar de noord- of zuidwal te zwaaien.

Dwa rsslapcllOOP Tot besluit nog het ccn en ander over de zg. dwarsstapelloop. Deze melhode die zeer veel voor kleine schepen wordt toegepast, heeft bij de Schelde slechts tweemaal plaatsgevonden, n.l. in 1946. Hiervoor werden onder omgebouwde veerbolen 7 goten opgesteld, met sleden die bij het overvallen vsn hel schip mede konden omklappen.

Dit soort stapelloop is zccr spectaculair (zie arb. 10). Bij het opbouwen van het alloopwerk van een schip dient altijd zeer nauwkeurig gewerkt te worden en niets mag aan het toeval worden overgelaten om geen teleur-

T

s lellîngen t. beleven of brokken te maken.

In de toekomst moelen nog grotere schepen te water dan tot nu toe bij de Schelde zijn gebouwd. Daar het arloopdok niet breder wordt en de

GnOOT-BR.I'ITAN N[~

Een geheel nieuw hoofdstuk in de anders zo streng orthodoxe personeellsverhoudingen van de Royal Navy is ingeluid. Een onderoWcler is thans benoemd als liaison tussen de admirali_ teit en de Middellandsczeevloot op personeclsgebied. De 41 - jarige majoor telegrafist George Andrews is benoemd als deze schakel tussen de marinelei_ dIng en de schepelingen van de vloot.

Hij heelt direct contact met Admi raal Sir Charles Lamb, commandant van de Britse Middellandsezeevloot, die op zijn beurt de Britse admiraliteit di rect op de hoogte kan stellen van informaties die hij van Andrews krijgL Andrews heeft tot taak de Inzichten van de schepelingen van de Middellandsczeevloot, beireUende dienstvoorschriUen en regelingen over accomodatie, kleding, betaling en bevorderingen te pellen, Ie verzamelen en te rappor_ teren. Anderzijds Is zijn taak ook deze voorschriften en regelingen nader uit te leggen en de inzichten van de admiraliteit die tot deze voorschriften en regelingen 7;ijn gekomen aan de schepelingen uit de doeken te doen.

De admiraliteit hoopt hierdoor een beter inzicht ook Ie krijgen In de problemen van de schepellngen. Als het experiment lukt zullen meerdere van dergelijke onder-officieren over de vloot worden benoemd.

Het werk van Andrews kan als volgt worden beschreven. Regelmatig dient hij do verschillende schepen van de vloot te bezoeken. Na bekomen toestemming van de commandant kan hij in overleg met de commandant, de schepelingen bij elkaar roepen om hen de nieuw uitgekomen voorschriCten en regelingen toe te lichten en van de eventueel opbouwende kritiek hierop geleverd, aantekeningen Ie maken en te rapporteren.

Toen Andrews om commentaar op zijn nieuwe functie werd gevraagd, antwoordde hij: Zoals de meeste schepe-

I

BUITENLANDS MARINE-NIEUWS

lingen heb ik altijd over de admiraliteit gedacht als een Clnigszins vaag begrip een ver weg en hoog verheven mysterieus orgaan. dat oneindig ver van ons af stond en dat maar weinig afweet van onze alledaagse problemen.

In de enkele weken dat ik achter de schermen heb mogen kijken, is mij reeds duidelijk geworden, dat de admiraliteit niel alleen praktisch al onze problemen reeds kent, doch dat zij In vele gevallen reeds ver vooruit is op het gebied van gedachten en Ideeën.

Ik geloof dat wij schepelingen allemaal min of meer de gedachten hebben dat de hoogmogende heren van de admiraliteit de almacht zelf in handen hebben en naar goeddunken kunnen beschikken.

De naakte waarheid is echter, dat de meeste problemen van hen en zeker die waar wij het meeste belang in stellen, direct of Indirect in verband staan met de beschikbare financiële middelen. De admiraliteit heeft geen 'geld om uit te geven totdat het Parlement haar dat heeft gegeven.

Degenen In de marineleiding verantwoordelijk voor onze belangen staan ook werkelijk aan onze zijde, aldus Andrews.

Opgemerkt zij hierbij, dat de Britse marine geen orgaan kent als bijvoorbeeld de V.B.Z. bij de Koninklijke marine.

ITALIE

Aan het nieuwe aanbouwprogramma van de Italiaanse vloot wordt thans met volle kracht gewerkt. Het eerste gedeelte van dil programma omvat vier anti-onderzeelbootjagers van 2700 ton, waarvan de jagers I'Indomito en I'lm-

Afb. 10 schepen wel, zal alles in hel werk moeten worden gesteld om deze allopen met succes Ie doen plaatsvinden en men moet dus voortgaan met het nog steeds verbeteren van de atlooptechniek.

petuoso bereids in dienst zijn gesteld.

De twee andere jagers, de San Glorglo en San Marco, zijn nog in afbouw.

Voorts omvat dit gedeelte van hel nieuwbauwprogramma nog de bouw van 4 fregatten van 1.500 Ion van de Cenlauro-klasse, 4 Korvetten van de A1cione-klasse, dl 1 onderzeeboot, 19 mijnenvegers en 20 ondiepwaler- -~ mijnenvegers, terwijl van de Verenigde Staten nog 13 verschillende vlooteenheden en 28 mijnenvegers zijn verkregen.

Het tweede gooeeIte van het vioolpro_ gramma bestaat uit 2 fasen.

Fase I omvat het vel'bouwen van de kruiser "Garibaldi" in een geleide projectielenkruiser, die met terrieraketten zal worden uitgerust. De bouw van een torpedojager, de "Impavido". De bouw van 4 snelle fregatten van 1200 ton, t.w. de "Cario Bergamini", "Luigi Rizzo", "Cario Magottini" en "Fasan".

De bouw van een anti-onderzeebootjager "De Marconi".

Fase 2 omvat: de bouw van de 2 kleine geleide projectielenkruisers "Andrea Doria" en Calo Dullio.

De bouw van een jager van het type l'Intrepido, de bouw van een tweede onderzeeboot en de bouw van 5 snelle patrouillevaartuigen.

De Andrea Doria type kruisers krijgen een waterverplaatsing van 6.000 ton.

De bewapening 7;al bestaan uit een dub_ belopstelling voor geleide projectielen vooruit en acht enkelopstellJngen 76 mm anti rook mitrallleurs, terwijl achteruit nog een platform zal worden gebouwd voor onderzeeboot bestrijding helicopters.

De l'Jntrepido-jagcrs krijgen een dub_ belopstelling voor Tarlar geleide projectielen, achteruit een dubbelopstellIng van 12,7 cm antl-luchtkanons vooruit en drie enkelopstellingen van 76 mm mitrailleurs, alsmede een drlellng mortieropstellIng voor dieptebommen.

9

DE ONTSLUITING VAN JAPAN •"

den vele Japanners t ot het Christendom bekeerd. Eerst hadden de Japanners tegen deze gang van zaken geen bezwaar, maar allengs begonnen zij zich bezorgd te maken over de toenemende buitenlandse Invloed In hu n land, Dit onbehagen bereikte een hoogtepunt, toen Japanse Christenen tegen de t roon bleken samen te zweren met de Portu-

Dit nu was de westerse handelsnaties een doorn In het oog, maar Japan was ver uit de buurt en zij konden er niet veel aan d oen.

Toen de Verenigde Staten zich na een oorlog met Mexico (1846·'48) hadden meester ,emaakt van Calirornlë. namen de commerciële belangen van dat land in de Stlile Oceaan snel toe, vooral In de handel met China. Amerika was daa rd oor zee r verlange nd om ook met Japan re laties aan te knopen, terwijl het bovendien bijzonder ontsticht was over het relt, dat Amerikaanse schepen zelfs In geval van nood geen toev lucht mochten nemen en dat schipbreukelIn· gen zelfs In de gevangenis werden ge·

gezen en de regering greep krachtig In.

~

Alle buitenlanders werden uitgewezen, de Christelijke godsdienst werd verboden en een aantal Christenen ter d ood gebracht. De enige buitenlanders aan wie contact en handel. cn dan nog maar op zeer bescheiden schaal, bleer t oege· staan, waren de Hollanders. In de praktijk kwam dat neer op een volledige Isolatie van Japan.

Daarom stuurde Amerika aan op een tweede ontsluiting van J apan. Het Is deze bloedelo7.e doch niettemin dramatische ontsluiting die een Interessant hoofdstuk In de algemene geschiedenis vormt en die wij hier zullen verhalen.

In 1837 redde het Amerikaanse koopvaardijschip "Morrison" een aantal Ja· panse schipbreukelingen. Toen het

E IGEfl:LIJK Is er sprake van twee ontsluitingen van Japan. De eerste vond plaats toen de westerlingen voor het eerst In Oost-Azlê verschenen en

begon In de zestiende eeuw, toen Portugezen en later Hollanders het land bezochten. Behalve handelslieden kwa-

men er ook missionarissen en er wer-

JO

....n.

schip deze lieden in de baal van Tokio aan de wal wilde zetten, werd het door de torten beschoten. I n 1846 zeilde com· mandeur BIddie met twee oorlogssche· pen opnieuw de baai binnen. De Japanners waren nu beleefder maar toch mocht niemand aan de wal. Op Blddle's verzoek om relaties aan te knopen, kreeg hij tcn antwoord: "Ga weg en kom niet terug." In 1848 we rd een aan· tal Amerikaanse schipbreukelingen ge· vangen gezet. ... I n 1849 gll\(C een oor· logsschip deze mensen opeisen. De commandant rappor teerde dat de stem· ming In Japon hem gunstig leek om door middel van gewapend vlagvertoon tot een kentering in de atwijzcnde hou· ding der Japanse autoriteiten te komen.

Daarop werd besloten om een expeditie uit te rusten van twaalt schepen met commandeu r Perry als bevelhebber.

Met de toerusting der schepen ging het niet al te vlo t, 7.odat Perry ruim de tijd had om zich grondig voor zijn taak voor te bereiden. Er werden voor een bedrag van 30.000 dollars kaarten aangeschaft, die uit Nederland moesten komen.

Ferry ven.amelde verder alle literatuur, waar hij de hand op kon leggen, zodat hij aardig op de hoogle raakte van de Jnpanse geschiedenis, gewoonten en gebruiken Op 24 november verliet Perry Norrolk met zijn eskader en zeilde en stoomde door Straat Magelhaes naar China, waar hij zijn voorbereidingen completeerde, Toen hij gereed was, vertrok hil naar zijn bestemming om op 8 Juli 1853 met twee stoomschepen en twee zeilschepen voor Vraga, ongeveer 27 mil! van Tokio, voor anker te komen.

Het was voor de eerste keer, dat de Japanners stoomschepen zagen en het teit dat de schepen recht tegen de wind in vorderden veroorzaakte grote verbazing. Spoedig waren tal van kleine bootjes rond de Amerikaanse schepen verzameld en de Japanners trachtten aan boord te klimmen. Dat waren zij zo gewoon e n het was altijd toegestaan, maar commandeur Perry pakte de zaak nu anders aan; de bezoekers we rden met geweld van hun voornemen om een kijkje te nemen, argebracht. Alle communicatie met de Japanners werd verboden. behalve de oUlciële contacten van het vlaggeschlp. Toen de ondergouverneur van Vraga met een klein bootje verscheen, liet Ferry hem langszij wachten totdat hij had verklaard, waarom de gouverneur niet zeI! was gekomen. Toen hij tenslotte aan boord mocht komen, werd hij niet tot de commandeur zeil toegelaten. Deze, als vertegenwoordiger van de President der Verenigde Staten, kon niet onderhandelen met een personage lager in rang dan die van minister. De ondergouverneur werd door een subaltern omeler Ingelicht omtrent de boodschap van de Amerikanen. De commandeur had brieven voor de Keizer bij zich. Direct antwoordde de Japanner, dat Nagasakl de enige plaats was. waar contact met buitenlanders was toegestaan. zodat het eskader zich daarheen diende te begeven.

Perry liet mededelen, dat hij geen kwade bedoeling(!n had, maar dat hij zich geen beledigingen liet welgevallen en dat hij niet naar Nagasaki zou gaan, maar In de buurt van de hoofdstad zou blijven. Hoewel Perry van plan was geweld 'U) enigszins mogelijk te vermijden, liet hij zijn schepen niettemin klaren voor het gevecht, terwijl hij de bemanningen liet oefenen. Aan de wal veroorzaakte deze demonstratie grote opwinding.

De volgende dag verscheen de gouverneur zeI[; hij werd te woord gestaan door twee der commandanten. Ook deze functionaris drong aan op vertrek naar Nagasaki, maar weer weigerde Perry.

Hij liet ook weten, dat hij niet van zijn opdracht 1.:0U afwijken en dat hij 1.:ijn brieven zou aneveren, zo niet g~ ­ schlks dan kwaadschiks met behulp van een landingsdivisie. Daarop verzocht de gouverneur vier dagen tijd om instrucUClI van 1.:ijn regering In Tokio te vragen. Perry bekortte die tijd tot drie dagen. Verder maakte de gouverneur bezwaar tegen de wermamheden van Amerikaanse sloepen, die bezig waren om het vaarwater op te nemen, maar hem werd medegedeeld dat de Amerikaanse voorschriften dit nu eenmaal vereisten, 1.:OOat er niets aan te docn was. perry werd aangemoedigd door 1.:ijn tot dusverre behaalde succes en weigerde om de volgende dag een aantal manda-

rijnen, dat een ofrtcieel bezoek aan boord wilde afsteken, toe te laten.

Deze gebeurtenissen hadden begrijpelijkerwijs heel wat consternatie veroorzaakt In de natie, die 1.:Ich twee eeuwen lang zo afzijdig had gehouden, maa r Perry's houding had wel respect afgèdwongen. De gouverneur kwam dan ook terug met de mededeling dat de brieven door een hoge autoriteit zouden wordcn ontvangen, waarbij het nodige ceremonieel in acht zou worden genomen. Dit geschiedde Inderdaad en wel op 14 juli, in een speciaal daarvoor opgericht gebouw, met veel plichtplegingen, saluutschoten, erewachten, vlaggen en ander vertoon. Voor het eerst verwaardigde Ferry zich nu om zich te vertonen.

Twee prinsen van den bloede namen de brieven namens de Keizer In ontvangst.

Na de overhandiging van de brieven deelde Ferry mee, dat hij over enkele dagen 1.:0U vertrekken maar dat hij het volgende voorjaar het antwoord 'lOU komen halen. Toen hem werd gevraagd of hij weer met vier schepen zou komen, kon hij naar waarheid antwoorden: "Zeker, en waarschijnlijk meer, want dit Is maar een deel van mijn eskader."

Voor het vertrek liet Perry de gouverneur nog de werking van de stoommachines zien. Het eskader zou overwinteren In Hong Kong. Kort na de terugkeer In die haven kreeg Perry bericht dat de Japanse keizer was overledc!n.

In verband daarmede werd hem verzocht om zijn tweede bezoek uit te stellen. Maar daar wilde de commandeur niet van horen. Integendeel. hij wilde juist zo spoedig mogelijk zijn deelneming betuigen. Hij had namelijk de lucht gekregen van de bewegingen van Franse en Russische oorlogsschepen, die hem deden vermoeden, dat ook zij het plan hadden om naar TokJo te ,aan.

Daarom besloot hij zUn reis te bespoedigen. Reeds op 14 Januari 1854 verscheen hij daarom opnieuw In de Japanse wateren, met drie stoom- en vier zeilschepen. Hij kwam nu ten anker op twintig mijl van Tokio.

Hem werd medegedeeld, dat het antwoord van de Keizer klaar was, maar dat hij het In Vraga In ontvangst moest nemen. Ferry, gesterkt door zijn ervaringen van enkele maanden geleden, besloot hoog spel Ie spelen en niet toe te geven. Hij deelde mede dat hij Vraga niet geschikt vond en dat het In beschaafde naties de gewoonte was om dergelijke zaken In de hoofdstad af te handelen. Dit viel niet In goede aarde, maar daar trok Perry zich niets van aan; hij reageerde zelfs door tot In zicht van Tokio te verzeilen. Nu stelden de Japanners voor Yokohama als plaats van overhandiging der documenten te kiezen, en eindelijk was hun veeleisende bezoeker tevreden.

De ceremonie vond op 8 maart plaats.

Drie weken van onderhandelingen volgden, waarbij geschenken werden uitgewisseld. Van Amerikaanse zijde onder meer een kleine spoortrein, zoals wel op kermissen te zien zijn, reddingboten, klokken, telegraafapparaten en landbouwwerktuigen. Van Japanse kant parasols, poppen. lakwerk, 200 zakken rijst en 300 kippen. Vervolgens waren er leestmalen en uitwisseling van amusement, zoals Japanse worstelwedstrIJden.

Op 31 maart 1854 kwam een verdrag tot stand, geschreven In het Engels, Nederlands en Chinees. Amerikaanse schipbreukelingen zouden voortaan hulp en bescherming krijgen. De Amèrlkaanse schepen mochten Japanse havens als uitwijkhaven gebruiken. Een tweetal havens werd voor de Amerikaanse scheepvaart en handel ,eopend.

Binnen het jaar sloten nu ook Engèland, Nederland en Rusland dergelijke verdragen. Perry had de weg geêffend en Japan was voor het westen ontsloten.

Perry's optreden had succes gehad. De Japanners waren vlijtige leerlingen.

Nog geen halve eeuw later versloegen zij de machtige Russische natie. En In 1941 en volgende jaren hebben vele mensen gewenst, dat Perry's succes maar wat minder volkomen was gèweest.

Geneeskundige verzorging van gezinsleden De Inspecteur van de geneeskundige dienst zeemacht maakt attent op een nieuwe regeling voor de verstrekking van coplerecepten, welke voortaan door de apotheken slechts afgegeven worden tegen betaling van I 0,25 per recept. Zoals algemeen bekend mag worden verondersteld en zoals Is bepaald in circulaire ZCEITlacht 2169 d (art. 9.3.d en art. IO.5.e.) geschied t de terugbetaling. van de, voor aanschaffing van medicijnen, verband, voorgeschoten gelden aan de hand van een ingediende gespecificeerde rekening. Het overleg,en van coplerecepten Is daarbij niet nodig, zodat daarvoor betaalde kosten niel zullen worden ve rgoed.

Verlangd wordt een gespecificeerde rekening met de volgende gegevens: 1. Aard van het geneetlmiddel (dus pillen, poeders, enz.) waarbij echter de naam van het specialité moet worden vermeld, Indien een dergelijk middel wordt voorgeschreven.

2. Voor wie het middel bestemd Is (dus mevrouw, kind).

3. De naam van de geneesheer, die het middel voorschreef.

Jl

(> C

1958

(> C

Geheel boven: Hoge belangatelling, de C.Z.M.N. neemt een ktikje bij liet thuisfront. Hierboven: Een onofficiĂŤle, veel geziene Vierdaa gse /lot/ding.

Onder: Acliter de Marva-groep marcheerde de mannelijke marine Nijmegen binnen.

De Marine defileert voor Minister Stal.

LAfenis tijdens rIlstpauze.

USS Kruiser Macon en

USS

Vliegokampschlp lntrepid te Rotteroom.

USS Jaaer Daw komen binnen.

BUITEN

LANDS uss

Conberra

met

projectielen op

"cleide

bezoek

te Amsterdam.

Het Griekse fregat

l erax

te An13terdam.

bezocht Rotterdam.

VLOOT

De

Het Bra.zitio.an,e opleidin",.chip C,utodio de Mello

~lIaeb:e

BEZOEK

mijnenveger

HMS MCTley

bezocht Scheveningen.

V

"In •• ... . trruti&l' onlu$ttn te IIC'I"woch!crI binnen tnlrde dllgtn .

Militaire bijSlIl1ll1 dringrnd nood:JJJt.cliiH"

I E R

In de stormJ)C1.3 doorwaad.

DAGEN MARINIER • Zell.s wanneer iedereen weet dat er al-

leen maar sprake Is van een grootscheepse oefening brengt een dergelijk bericht toch heel het militaire aPP.'lrIHlI op Blak In beroering, Alles en iedereen I.s er bij betrokken: De Mariniers. de landlngsvanrtuigen, de MLD, om over de diverse diensten maar te zwijgen. Er Is nu eenmaal geen betere methode om de par:lalheid van het bevelllgingsapparaal te ondenoeken... dan In een oefening die een eventuele werkelijkheid zo dicht mogelijk benadert. De ontvangst van het alanntelegrnm op 24 Juni om 8 uur 's morgens had een ware golf van activiteit tengevolge. Een versterkt inran terlepeloton vnn de Mariniers. met volle ultru,Ung, werd in allerijl naar Boroekoe vervoerd. waar Mariniers reeds in gereedheid werden gebracht voor over· voer naar de bedreigde plaats. De ein · deloze oefeningen In het in. en uitstap· pen in deze vliegtuigen, die Iedereen al zo lang de keel uithange n, werpen nu plotseling hun vruchten af. Iedereen weet :djn plalils In het vliegtuig. zodat

14

het embarkeren snel verloopt en binnen het uur na alarm de toesteUen Johan· gen".

Voor wie, als schrijver dezes, maar voor de duur van de oefening "Marinier" Is, schuilt er een avontuurlijk element in de hele gang van zaken, dal de opdracht, de oefening :r.oveel mogelijk fotografisch vast te leggen, tot een zeer plezierige maakt. Een beetje onzeker· heid Is er ook wel. Hoe zal dat straks a llemaal gaan? Hoe zal het wezen om, voor het eerst na vele jaren, weer eens met een zware bepakking op de rug te lopen? Hoe? ... Niet over piekeren.

Gewoon afwachten maar. De laconieke kalmte van de marlnlel'S, die In alle hoeken en gaten van het vliegtuig :r.ijn neergestreken. suggereert dal het alle· maal wel zal meevallen.

Dat doet het dan ook vooriopi,. Een gladde landing in een eenzame baai, het overstappen in de rubberboten. Hele· maal geen moeilijkheden. Iets minder eenvoudig blijkt het, zo'n boot, bij vrij sterke stroom In een bepaalde richting

te doen varen. Sommige boten draaien eerst eens een poosje elgerulnnlg om hun as, voorda t ze werkelijk In bewe· ging komen, maar uiteindelijk wordt er toch binnen redelijk korte tijd een lan· ding uJtgevoerd, waarmee de eerste fase van de oefening een feit is ge· worden. De volgende zal minder eenvoudig blijken. De bedoeling Is, van het landingsstrand uit te voet het eigen· lijke oefengebied te bereiken. Volgens de Inmiddels verschenen Inla ndse gld· sen voert een pad daarheen. Het begrip pad Is blijkbaar - a ls alle begrippen - zeer betrekkelijk! Na weinige mlnu· ten al Is het niemand meer duidelijk wat het verschil Is tussen hel pad en de rest van het glibberige, modderige kustbos waar doorheen de kolonne :r.ich een weg moel banen. Wie tot dusverre slechlS de Biakse "bush" heert leren kennen komt al heel gauw tot de slot· som dat die toch eigenlijk nog heel sterk aan het Vondelpark doet de nken, vergeleken bij wat zich, op vruchtbaarder bodem en bij nog meer regenval,

heeft ontwikkeld. Het licht is gedem pt, de vochtige hitte stoomachtig en behalve het kraken van afgevallen palmbladeren onder het zware schoeisel is cr weinig geluid te vernemen. Vogelgeluiden ontbreken vrijwel geheel. Af en toe eens het gezang van een bijzonder luidruchtige krekelsoort. Over het geheel genomen wordt toch nog vrij snel voortgang gemaakt, al leveren enkele stroompjes, die net te breed zijn voor een sprong, wel enige vertraging op en halen enkele lieden hoogst onwelriekende "soppers" in het modderige waler.

Dan begint het "pad", dat nu Inderdaad wel enigszins te onderscheiden valt. te stijgen. Moeizaam zoekt de voet bij Iedere stap een beetje houvast. Van enig regelmatig lopen is al weldra geen sprake meer. Omhoog kijkend ziet men voor tdu rend verder tegen d e groene, stelle helling aan, waarvan de top eerder schijnt te wijken dan dichterbij te komen. Verder en verder omhoog. moeizaam, terwijl de bepakking bij elke pas zwaarder schijnt te worden, het zweet tappelings langs de '!e%lchten stroomt en de adem steeds sneller wordt. Twintig minuten, een half uur. drie kwartie r, tot elke volgende pas op zichzelf een dodelijk vermoeiende inspanning wordt. Vooral de mltrall!eurmunitie-dragers, die hun handen niet vrij hebben bij de klim, krijgen het zwaar te verantwoorden. Het eerste rustsignaal wordt dan ook door iedereen met vreugde begroet. Na een kwartiertje weer verder en eindelijk 15 dan toeh Inderdaad de top van de eerste heuvel bereikt. De eilende van trekken door een heuvel- of bergland is, dat achter elke berg een dal volgt als Inleiding voor weer een nieuwe klimpartij. "En die VOlgende tjot Is nog een eindje hoger', meent een optimist te moelen opmerken.

Wie meent, dat een afdaling stukken lichter Is dan een beklimming, komt ook alweer bedrogen uit. Het afdalen langs de door de regen glibberig geworden he11lng is zo mogelijk nog moeĂŽ1ijker dan het klimmen! Val- en glij p artijen zijn niet van de lucht. Uit de voorste gelederen komt dan bovendien de roep "Brigadelijn!" De lange zware lijnen, die tot de 'Uitrusting van sommigen blijken te behoren, gaan naar voren en de afdaling langs het uiterst stelle, vrijwel onbegroeide laatste gedeelte van de helJing valt, met behulp daarvan, wel mee.

In de kampong, die beneden blijkt te liggen, is het goed rusten. Er Is redelijk koel drinkwater en er zijn talloze jonge klappers, waarvan de melk een ware godendrank Is. Iedereen komt dan ook vrij spoedig weer op zijn verhaal, maar het spijt niemand als er wordt beken<lgemaakt dat van h ieruit de tocht naar de uiteindelijke bestemming per prauw zal worden gemaakt.

Rustig varend wordt dat doel. vrij laat in de middag, ten slotte bereikt, nog tijdig genoeg voor het Inrichten van bivak en commandopost, voor het in werking stellen van de verbindingen en voor het treffen van de nodige voorbereidingen tegen eventuele acties van de "vijand" (in dil geval ook een sectie Mariniers), van wie bekend 15, dat hij omstreeks middernacht zijn infIltratiepogingen zal beginnen.

Weldra zijn de koks druk bezig een stevige hap en een tlInke mok koUie te bereiden en zijn de oUicieren met het Hoofd Plaatselijk Bestuur in diens

Bezig een stevige

hap

te bereiden.

huls van het Hoofd P laatselijk Bestuur omsingeld.

Het

15

KrijOlloevanpe1l.en gemaakt.

Een paar zachte planken all hoofdkuuen.

uiterst gastvrije woning bezig de laaiate details voor de komende aclles te bespreken. De duisternis Is Inmiddels gevallen en leder tracht nog een klein beetje rust te krijgen, In afwachting van de dingen die gaan komen.

Er komt actie genoeg! ZoveeJ,. dat het ondoenlijk zou zijn er een volledig verslag van op te stellen, binnen het kader van een artikel als dit. Bovendien zou het voor de buitenstaander maar een dorre opsomming van teilen worden.

We zullen ons daarom liever beperken tot enkele hoogtepunten In de acllvilelten van vriend en vijand, want die laatste, hoewel slechts uit een klein groepje bestaand, laat zich nlel onbetuigd. Ordonnansen van een naburige kampong, waar "moeilijkheden" zijn gereten, bereiken nooit hun bestemming, hoewel zij toch leden zijn van de plaatselijke politie en het terrein kennen als hun broekzak! Een uItgetOnden verkenningsgroep valt In hinderlaag en moet vanuit het basisbivak bevrijd worden.

Dan komen de fasen waarin de samenwerking tussen mariniers en MLD moet worden beproefd. Per radio wordt om aanvoer van levensmiddelen en munitie gevraagd en hel duurt maar kort totdat het motorgeronk van een Marlner hoorbaar wordt boven de mondlngsvlak te van een der kali's waar In haast een droppingsterrein Is gelmprovlseerd, nadat de stroom zelf In stonnpas Is

16

doorwaad en dan aan de overkant het contact met de afgesneden ploeg is hers teld. Weldra zweett de eente parachute omlaag, helaas een beetje ver afgedreven boven het oerwoud door de Inmiddels opgekomen zeewind. Met de grootst mogelijke spoed begeven mariniers en koelies tlch In de richting waar de neerdaling Is wnargenomen. Dezelfde richting wanr ook de tegenstander zich moet ophouden, zodat Iedereen zich afvraagt, wie het eerst het gedropte materiaal In handen zal krijgen. De Mariner maakt Intussen zijn tweede ronde en opnieuw daalt een parachute, ditmaal vlak bij, zodat hij in weinige minuten Is binnengehaald. Groot gejuich gaat op, als ook de eerste z.endlng gevonden blijkt te zijn. De Marlner krijgt zijn ontvangstseintje en spoed zich weer Biak-waarts.

Terug naar het stadje, dat In rep en roer blijkt te zijn omdat de in[!llranien er ondanks alles in geslaagd blijken te zijn om er binnen te dringen. Zelfs het woonhuis van het Hoofd Plaatselijk Bestuur blijkt voor hen niet veilig.

Maar wanneer het huls wordt omsingeld en doon:ocht moeten de "Insluipers" zich toch gewonnen geven. De daaropvolgende zuiveringsactie wordt een volledig succes. want In enkele uren tijds gelukt het de "vijand" tot de allerlaatste man krijgsgevangen te maken.

Veel nachtrus t heeft tot dusverre niemand genoten en de rustpauze voor de volgende fase wordt dan ook door ieder, die vrij van wacht Is, benut om een uiltje te knappen. Een betonnen vloer als bed en een paar "zachte" planken nog als hoofdkussen zijn Ideaal als je maar moe genoeg bent.

De nacht. waarin het onweert en ontzettend regent, verloopt In de commandopost betrekkelijk rustig, dank zij een zeer ardoende beveiliging, maar voor de patrouilles zowel als voor de Infiltranten (die inmiddels uiterst vreedzaam weer zijn vrijgelaten en bewapend) is de taak toch verre van licht!

Toch moet het zwaarste werk nog komen. Tot dusverre Is er eigenlijk slechts sprake van schermutselingen, maar de werkelijke strijd, die voor

De medi3che dien&! in acrie.

vriend en tegenstander een bewijs moet vormen van de geveehtswaarde en vuurkracht van het peloton, moet nog komen. Daarvoor zijn weer voorbereidingen nodig. waarin de MLD een grote rol speelt. Er wordt een fotoverkenning gevraagd, die in korte tijd wordt uitgevoerd. Dan moet worden afgewacht tot de toto's waarop hopelijk aanwijzingen over de vijandelijke stellingen gevonden kunnen worden, zijn afgeworpen.

Jn de wachttijd ontwikkelt zich een schermutseling in de omgeving van de ha ven, waarbij alle geweer- en mitralIleurgroepen voor het ccrst volledig in actie komen. Heel het plaatsje verandert in korte tijd in een grote wolk kruitdamp. Onder de Infiltranten, die geprobeerd hebben met het In de haven liggende marinevaartuig te vluchten, vallen diverse slachtoffers, waarvoor dan de medische dienst In actie moet komen (en het Is ongelooflijk hoc rea_ listisch men met mercurochroom kan zijn). Intussen nadert alweer het geronk van een marinevliegtuig en binnen drie uur nadat de verkenningsvlucht Is gemaakt, wordt de bus met loto's keurig vlak voor de commandopost neergeworpen. Opnieuw Is de samenwerking tussen Mariniers en MLD voorbeeldig gebleken.

De foto's vormen het uitgangspunt voor de operaties van de slotfase: bestorming van de door de legenstanders Inmiddels opgeworpen stellingen. Meer nog dan bij het gevecht aan de haven, blijkt hoe groot de mobiliteit van het peloton Is en Indrukwekkend de vuurkracht. Onder dekking van laag aanvallende vliegtuigen wordt eerst voon:[chtig opgerukt, dan stormt alles vooruit.

De strijd Is algelopen. Vermoeid maar voldaan over de geslaagde oefeningen trekken vriend en "vijand" terug naar hun blvaks, van waa r uit de volgende morgen de terugreis, per boot en vliegtuig zal worden begonnen.

Het was spel deze keer. Hopelijk tal hel nooit ernst worden, maar mocht dat wel het geval zijn, dan geert het toch voldoening te welen dat de verdediging snel en doeltreffend kan worden uitgevoerd.

NIEUWED IEPS E

Op s tation Ugt hier sinds kort de sleepboot "Zeeland" van de rede:'!j WljsmuJler. Het ligt In de bedoeling Nieuwediep blijvend bezet te houden, zoals dat ook voor de oorlog hel ge. val was.

Oe sleper (2500 pk) heeft voorlopig Ilg~ plaats gekozen aan de B-steiger tegenover de Bewapeningswerkplaatsen. Kapitein H. v. d. Burg kan zich echter reeds gaan verheugen op een komend nieuw uitzicht: dl! fraaie paleistuin! Do "Zeeland" zal namelijk In de toekomst ligplaats krijgen aBn de noord:djde van

de verbindingsdam naar Harssens, dus achter de Texolse boot,

e Uf: t station. d.w.z. het voormalige statlonscomplex, dat binnenkort ten offer zal vallen aan de doorbraak, werd nog eens door duizenden bezocht. De missie-tentoonstelling "Amate", die er gehouden werd, was hiervan de oorzaak.

Met behulp van collecten, verlotingen, en fancy fair (met kraampjes) kwamen duizenden guldens voor de missie beschikbaar. Het oude gebouw, gratI. door de gemeente ter beschikking gesteld, bewees kort voor zijn ondergang nog dienst.

Aa n kraam pjes trouwe n. geen gebrek.

In Kei:terstraat en Spoorstraat werden Juttersmarkten gehouden en de winkeliers In de Koningstraat hebben laten weten, ook niet achter te zullen blijven.

Door de kraampjes midden op straa l wel een levendige aanblik, doch de weg versperd. Weggebruikers minder te spreken over deze gang van zaken, doch winkeliers zijn enthousiast.

e

Vooral over de komst van I.(ll'ele buitenlanders. Het is, vooral voor onze Oosterburen, koopjes halen. Zelts buiten de uitverkoop om. Bijlessen in de Duitse taal staan hier thans hoog genoteerd. lloog genoteerd staat ook het Helderse s trand. Badmeester A. van Duin zit daar achter de Donkere Duinen niet

kwaad. Sinds kort heeft hij :telb dc beschikking over een eigen hulsje, om rustig zijn broodje met koek en el te nuttigen. Met de telefoonverbindIng Is het echter a llesbehalve koek en el.

Die bestaat alleen vla de politiepost en die is niet altijd betel Kwalijke zaak Ingeval van vereiste urgen te medische hulp.

Brand in een bunker bij het Peperhuisje bracht onze marine- brandweer In het geweer. Het bleek meer rook dan vuur te zijn. Weinig schade. Waarschijnlijk kwajongenswerk. Maar het was echter een goede praktische ooCening voor de volgende dag.

Toen kwam d e s taatssecretaris va n !\larl ne, tijdens een werkb€2oek, een demonstratie bijwonen van onze geweldig uitgeruste marlne--brandweer.

Zijne Excellentie kwam per vliegtuig en vertrok aan boord van Hr. Ms. onderzeebootjager "Utrecht". Daar tusscn door werden, behalve aan de brandweer, bezoeken gebracht aan het Koninklijk Instituut voor de Marine, de ziekenboeg, de rescrvevloot en tot slot werd de lunch gebruikt bij commandant zeemacht Nederland.

vinciën, maakten er meer dan een dagje van. Na aankomst direct een vette hap aan boord van Hr. Ms. "De Zeven Provinciën", gevolgd door een al even hartige toespraak van de LTZ I J .

Hesselink over NATO. Be:tichttglng van kruiser ot onderzccbootjager onder deskundige leiding, theedrinken, rondvaart door de havens en '5 avonds een geestige, doch leerzame lezing door de LTZ (50) 2 oe W. C. Lemalre en In "Huys TijdtverdriJ!" met marIne-filmpjes (w.o. antiquarische) gelardeerd. 's Nachts snurken bij de Artil lerIeschooI. De volgende dag vlaggeparade mei muziek van de marine-kapel Wlllemsoord, bezoek aan de Rijkswer!, middagschaften en tot s lot mei marine-busscn weer oostwaarts.

Enthousiaste verhalen over het bezoek aan de marine-basis komen thans in briefvorm aan de lopende band binnen. Het Is te verwachten. dal deze excursies, dIe bU wijze van proef werden georganiseerd. volgend jaar door vele andere gevolgd zullen worden.

Een lofwaardig Idee vond In leder gcval uitvoering.

De wethouder va n onden vij. en perso· neelszake n. de heer J. J. Landman, werd benoemd tot burgemeester van Koedijk. In Marlne-krlngen geniet nieuwbenoemde burgemeester vooral bekendheid als oprichter en voort.ltter van hel comIte ,,0. en 0.", en voorzitter van de stichting "Den Helder Marinestad".

Een zee r v r iendelijk man bleek chIc! A. Ogedenbe. Deze minister van Staat uit Nigeria bracht een bezoek aan Den Helder, onmiddellijk nadat hij op Schiphol was aangekomen.

Aan boord van Hr. Ms. "Neptunus" werd Zijne Excellentie ontvangen door de commandant maritieme middelen WHiemsoord. De kapitein ter zee A. C. M. de Neeve maakte met zijn gast een vaa r locht door de havens. Niet In de laatste plaats de beton-constructies trokken de aandacht van de Arrlkaanse bezoeker, die in zijn land tevens minister van Openbare Werken is.

Misschien heeft het bezoek aan de haven en marine nog zakelijke gevolgen ...

!\leer d a n twaalldui u nd personen hebben dit seizoen tol dusverre reeds een rondvaart dOOI" de oude en nieuwe havens, alsmede tel" rede gemaakl Onafgebroken vaart de Y 8114 (de oude Voorwaarts) om lic(hebbers havens en vloot te tonen. Het centraal bureau 0.5. & OJMARVO kan de stroom excursle-aanvragen nauwelijks verwerken. Sleepboot en personeel werken op volle toeren.

HondenevenenzesliK middelba re scholieren kregen echter een bijzondere excursie aangeboden. De:te jongelui, afkomstig van de drie noordeUjke pro-

Kapitein Ier zee A. e. M. de Neeve met zijn gast, de NigeTiaanse mlni.'er van Ilaat, chleJ A. Ogedenbe.

17

Uit

de geschiedenis van

de Ziekenboeg Gij kreupelen en blinden.

Komt laaI U verbinden Achter de groott maal bij 'l spil DClQr kijgt ieder een plabter dlese hebben wil,

En al.! de MeesIer komt om "elt Ie halen, Zo zullen wij hem met vuillen en handspaken be/alell.

Zo zongcm de matrozen Clan boord van de Nederlandse oor-

loguchepen in het midden der zeventiende eeuw. Bepaald geHeid ,eheen de chirurgün Clan boord van de schepen in die tijd nu niet Ie zijn, maar kon hel eigenlijk ande,,? ZVn

belaHn" wa. maar armzalig, achl en twinti" gulden. in de maand en dallr moeIt hti zeil zijn uitrusting van bekostigen en voor eventueel verlies uan zijn medicijnen en in,trumenten droeg hij zelf hel M,lco. Neen, de maatschappelijke po-

.itie van de acheepschirurgijn wos in die daaen niet roolkleurig. maar mogelijk nOD dec/tIer was het pesteld met de piaaIs waar hij zijn bedrijf moest uitoefenen.

Een elpen hut had hij niet, zijn plaats was in het verblijf met de constabel, de hoopbootsman, de timmerman en de bottelier. Zijn lipreekuur moeit h(j maar elders in het ,chip houden. Meestal peschiedde dit op het dek bV de prote most.

Een. indruk van de werkwijzen van zo'n scheepschlrurpijn krUpt men uit bewaard pebleven beschrVvinpen van behande!inpen van enkele ziekten. "KoorU" bijvoorbeeld Ichreef men toe aan een giltinQ in het bloed. Deze moeS! worden be.treden met aderlaten, purQeren en zweten. Wa, het I:'ch· ter "anderdaagse koort," _ teQenwoordi" zouden wij dit "malaria" noemen - dan werd tevens no" het .ap van weegbree gestikt en kree" de zieke een pleiSler op de pols!

Bv lon"ziekten werd de behandelinp veel in"ewikkelder: behalve het aderlaten, pur"eren en Insmeren van de ontstoken zijde van de borst kree" de patiënt een likpot, een .Iijmoplouende drank, en verder werd de koorts bestreden met poeder van tanden van wilde varkens of snoeken, kreefteno"en, koraal, porels of inQedrOOll'd bokkenbloed.

AHeen onder kalme om.!landlpheden kon het ziekenrapport aan dek worden gehouden. Tijden. het "evecht betrok de ,cheep,chlrurgijn zijn plaatl in de kombUÎ!. Dit was namelijk de enige piaaIs in het schip waar een ,tenen, "emettelde vloer WIlS en waar tijden, hel gevecht een vuur mocht branden. Dit vuur nu gebruiktc de chirurll'ijn om zijn brandijzers gloeiend Ie maken, want met het platte brandijzer ofwel het cauterijzer werden bloedende wonden dlchtpe,chrOeid.

AI deed het kombui, wel dienst ol, operatieplaat' onder pevecht.omstandipheden, een ,,llekenboep" kon hel toeh niet penoemd worden. Er moeSI een plaats zijn aan boord waar liggende patiënten verpleegd konden worden. Men denke maar aan de behandeling van de "Spaan,e pokken", de '11phllls, ook voor die lijd "een wel .eer aJl.chouwelijcke" ziekte. De behandeling die toen het mee.te lIucce. zou hebben wal een zweetkuur waarbij de potiënt een afkooksel

18

van verschillende ,oorten hout en uitheem.e planten Ie drinken kree" en door dampbad en woUen deken, .terk aan hel zweten werd gebracht. Deze behandeling moest echter minsten. dertip dagen worden volgehouden! Hielp het niet afdoende, dan kree" de potlënt _ die we nu wel langzamerhand ".lachtoJler" kunnen betitelen - een "kwijl kuur". Met kwikzalf en pleister werd hij zo Ion" in"e.meerd totdat een .ferke ,peekselvloed optrad.

Dergelijke bellandeUngen moesten worden uitgevoerd in de ziekenboeg, een vertrek speciaal inQericht voor de verpleging vall zieken. Ten tijde van Tromp wo, dit nog maar een zeer erbarmelijk verlrekje. Op zijn fraaie fregat, hel vlagge.chlp de "Aemilia", dat jaren lanp de trot. vall onze vloot wa., was de zlekenboep een donker, af"elchoten vertrekje In het tussendek, bakboord vooruit. Met twee, hoogllen, drie man was het al vol. Maar ver"eten wij dan niet dat de hele "Aemilia" niet Ileel "roter wa, dan een hedendaap,e ku,tvaarder, bemand wa. mei Z-fO koppen en meer dan SO kanon, voerde plu, de benodigde voorraden. Er wó, gewoonweg niet meer plaat, voor een ziekenboeg.

In de daaropvolgende eeuw werd de Ug"in" en de behandelin" aan boord van de oorloguchepen wel enigszin' verbeterd. Er heersten echter nog steeds toe,landen die met geen pen te beschrijven zijn. Om niet de indruk te wekken dal de toestanden aan boord van de Nederlandse .chepen alleen maar zo slechl waren peven wij een beschrijvinp aan boord van een En"el. oorlogsschip uit de achuiende eeuw. De paIi!!nlen lopen in Tijen han"mauen, dicht op elkaar Qedrukt, met slech" 14 inche, ruimte voor elke poll!!nl. In de ziekenboeg .cheen Qeen licht, de polilmten ademden de bedorven ongeventlleerde lucht In, die nog extra verontreiniQd werd met de geuren van uitwerp'elen en afrOllende lichaam,delen.

Wijzer geworden door de onvoor.telbaar grOle aantallen ,lachtoffers die optraden bij epldemleè'n aan boord van schepen, kwam er loch zeer langzaam een kentering In de denkwijze omtrent ziekenverzorglnQ aan boord. Zo ziet men dan hoe in de eerste helft van de negentiende eeuw uoor de ziekenboep een plaatsje werd ingeruimd op het bovendek, pelegen boven de kombuis. Het voordeel van deze li"glng was dot door de ziekenboeg nu de schoorateen van de kombuis liep en dal naast voldoende Iri ..e lucht teuen, verwarming van her ziekenverblijf gegarandeerd was. Het was met recht het eni"e centraal verwarmde ver blijf aan boord. Eventuele chirurgi.che in"repen moe.ten echter nog in het adelborstenverblijf worden uit"evoerd. Deze "jonpe heren" hadden dut het twijfelachti"e Qenoegen om op hun eettafel amputatie, te zien verrichten.

Met de jaren kwam ook de overluigin" dat een ziekenboe" veel licht moe,t hebben en zo ziet men hoe In het dak van het verblijf peen luiken meer werden aangebraCht maar dakpansgewij. "elegde glazen ruiten en rooster, waardoor lichl en lucht vrij konden binnentreden.

De plaats van de ziekenboeg was alleen nop steeds niet Ideaal. I n een Nederland. boek over .cheepsgezondheidlleer uit het midden der vorl"e eeuw daterend leest men hoe op schepen van het fllpe .. Atleh" de jaagkanOll.ll vlak boven de in de ziekenboeg IiQgende lijder, "aan. "In het gevecht moet dat eene ware marlelplaat. zUn en het i. wreed teQenover hen die hun bloed ,torten voor het vaderland". "Maar", zo verzucht dan de ,chrijver, een oUicier van "ezondheld, "wanneer aan een gewone "eneesheer werd opgedra"en om in een .chip eene voepzame Ii"plaat, voor zijne zieken aan te wVzen, zou hij zonder twijfel wanhopig worden en onver· richterzake van zijn onderzoekln"stocht terupkeren".

Than" ruim een halve eeuw later, i, dit gezegde in feite nog van kracht, Door de toenemende uitbreiding van de electroni,che apparatuur en door het inbouwen van .teeds meer en steeds nieuwe In,trumenten op elk gebied Is de ruimte die voor de bemannlnp overschoot relatief niet zo erg veel groter "eworden. De ruimte voor de ziekenboeg i, evenmin .terk toe"enomen, maar welk een ver,chll, de zlekenboep van onze moderne krul,er, en japer. met die van de vlag"eschepen uit onze "Gouden Eeuw".

De ziekenboe" zeil i, weer in zijn oude plaats benedendek, terecht gekomen, maar zij bevindt zich nu beneden de pont.erinQ, veilip lepen vijandelijk "ranaalvuur. Er il verlichtin", er zijn .lin"erkooien en er i, een voortreUelijke ventilatie.

En ten.lotte de uitru,ting. Wat zou er in zo'n oude chirurgijn wel om"aan indien hll dat alles kon verpelijken met zijn eipen in'trumenlarlum, zijn Pellicaen, zijn twee tinnen SJ)uvtjes, deine mijton", ravebeck;e, cromme cogeUan" en ,aeg met 2 bladen? H ij zou zeker bij het aanschouwen van onze moderne ziekenboeg en haar Inrichting uitroepen dat liet lieden ten doge werkelijk "een kunst meer i, "de ,iecken en geQuesten weil .oetellick te tracteren en behoorlvcken te dienen",

W IE zou stokel' Poetslap niet ken· nen!

Niemand. want het Is nnluul"lljk z'n .....are nnam niet en z'n stamboeknummer blIJ!t geheim. Het doet el' ook eigenlijk zo weinig toe, hoe .....el Poetslap het zou verdienen. eens cven voor het voetlicht gebracht en zo aan de klauwen der vergetelheid ontrukt te worden. AJtljd had hij plezier in z'n leven, zelfs als 're hem kwamen porren. Als hij moedig en onvervna l'd uit z'" kool sprong, zag hij el" niet uit al .. een verkreukelde papieren zak maar bijna als een mens. H ij zag :reUs !tans, In het diepst van de vetput de maan en de sterren In hel Engels te beZin· gen, al zat die armen-en·benen·wlnl;eI hem daarbij dwars als een stoorzen· der. Nog sterker hij praatte zowaar wel eens over andere dingen dan z'n katje week-end en de wacht, Poetslap was aan boord van een kor· vet geplaatst, .....aar hij de olIedoL met zoveel zwier hanteerde, dat de machl· nes gewoonlijk een paar klappen har· del' liepen dan de officier van de wacht had opgegeven, als hij de wacht had tenminste.

Maar die had hij natuurlijk niet altijd en zo gebeur de het op een mooie zo. merdag, toen de zon op een spiegel, glad zeetje blikkerde, dat hij een kleine zoekslag over het schip maakte, Met een bezorgde blik bekeek hij eerst peinzend z'n maten, die als een kudde herkauwers lagen uit tc blazen In de schaduw, duidelijk demonstrerend, hoe versch.rlkkelijk afgebeuld U! wel wa ren. Een paar minuten later verscheen hij op de brug, waar iedereen deze vl'eemde eend In de bijt al'gwanenti aanstaarde en be~on uit te leggen, dat de machinekamer de andere kant op was. Poetslap verklaarde minzaam, da t zulks hem bekend was, maor zakte toen toch maar af en kwam even Inter terecht biLde koekoek van de machinekamer, waarvan de matglazen luiken wijd open stonden. vol belang· stelli ng nam hij waar, hoe z'n eigen domein er In vogelvlucht uitzag. Het was cr rustig. Gestadig en regelmatig bewogen de armen-en·bcnen. EI' wali geen teken van leven te bespeuren, De hlue wa lmde hem tegemoet.

Oj./Cens schoot er een duivels Idee dOOl" l'oct slaps gladde geest. Het koslte hem welni.!:! tijd, van de gedachte tot de daad te komen. Hij beo'! zich VOOI'· over en begon in het tempo van de machines mee te fluiten , bij elke slag een korte stoot. Het errect Wft!>

ver bijsterend. E I' ontstond beneden een bedrijvigheid als In een mieren· nest , dat door een wehzemikte steen Is getrollen. Stokers renden plotseling opgewonden heen en weer, onder lei· ding van de sergeant zeH, die onver· schrokken z'n hoofd tussen allerlei bewegende delen stak. Opeens brak Poetslap z'n gefluit al en dat maakte de verwarring nog groter. Maar aan· gezien er niets te vinden was, keerde de r ust na enige tijd weer. Die duurde niet lang, "Want onmiddellijk hervatte Poetslap z'n vel'onl l'ustende staccato en opnieuw kwam beneden alles In rep en roer. Poetslap r.enoot. Het 'renuwachtige, vel'geefse zoeken was van boven af zo'n domme vertoning. dat hij van het lachen wel even op moest houden. Dat maakte de zaak steeds gehelll17Jnnlger. Er werd beneden druk geconlereerd, nog eens gekeken en gezocht, maar tenslone haalde Iedereen moedeloos de schouders op.

Het was onbegrijpelijk, Het spel was te mooi, om el' een eind aan te maken en dal werd Poetsjans ongeluk. Bij de derde fluitsoIo keek de

scrgea nt tocvalli.e: omhoog en 7.ag het hoofd van Poetslap tegen de lucht a f· steken als een portret in een lijstje.

Een loto in het politieblad had niet duidelijker kunnen zijn, Dat was het einde. De sergeant was opgelucht, maar boos ook en de volgende dag prijkte Poetslap met naam en toenaam In het vlaggeboek. Het kostIe hem een paar dagen licht arrest en dal 7.oU nog niet 7.0 erg geweest zijn, als het schip een daJr latei' niet binnengelopen WM. 's Avonds stond Poetslap een beetje treurig nmll' de wal te kijken. Hij had nogal medelijden meI 1Jchzell. Tot overmaat van ramo kwam de sergeant ook nog langs. I!;el'eed om de wal op te gaan. Vlak bij Poetslap floot hij zachtjes een soort Morse-seln tussen z'n tanden. maar daar kon de boosdoener wel tegen, " Is het nou al gerepareerd, sergeant?" vroeg hij effen.

"Jazeker". zal de serpeant, ,:t zat 'm In een stokel', maar ik heb gehoord, dat hij nu arrest heeft".

"Da's maar goed ook", zei PoetslaJ.; en toen begonnen ze allebei te lachen.

19

DE A3~. VIGILANTE VLlEQT Opzienbarende supersonische bommen werper voor super.vl iegkampschepen door Hu go Hooftman Het modernste Amerikaanse marinevliegtuig, waarvan de

eente roto's en gegevens onlangs werden vrijgegeven, ts de

North-Amerlcan A3J Vigilante, een supersonische straalbommenwerper, die uitsluitend vanaf de super-vliegkampschepen zal kunnen worden inge%et.

Wat de supersonische 8-58 Hustler is voor de Air Force, dat is de supersonische A3J Vigilante voor de Navy. Het Is een fantastisch vUegtulg, waarvan de "topspeed" nog geheim gehouden wordt. Bekend Is alleen dot deze ver boven de geluidssnelheid ligt. De beide straalmotoren tijn van het type General-Electrlc J-79, van 7000 kg stuwkracht, dezelfde, die ook tijn ingebouwd in de B -58 HusUer en In d e formidabele Lockheed F·HI4 Starliahter, die we ook op het vliegfeest op Soesterberg hebben kunnen tien. De Vigilante valt op door een driehoekige delta-vleugel, terwijl een spitse romp ver voor die vleugel uItsleekt. In de romp zitten, achter een grote plastic radarneus, de vlieger en de navigator nchter elkaar. Het doel van de Vigilante is, de Amerikaanse vloot te voorzien van een "all weather" - machlne, in staat om met supersonische snelheid te vliege n en te opereren van de grote super-vliegkampschepen. De ultrn-dunne vleugel Is hoog aangebracht, zodat we de machine een hoog- or schouderdekker mogen noemen. K::arllkterlstlek zijn de grote vierkante luchtinlaten voor de belde straalmotoren te r weerszijden van de romp. De staartvlakken bevinden zich vlak achter de vleugel, een typisch herkenningspunt van de machine In de vluchL Op de vleugel wordt gebruik gemaakt van zogenaamde "grenslaag- afzulging", waardoor de landingssnelheid binnen redelijke grenzen kon worden gehouden.

Voor dit doel Is de vleugel ook voorzien van zg. ,,spollerdef1ec:tors", die de luchtstroom verstoren, de weerstand vergroten en daardoo r de snelheid reduceren.

In de loop van de zomer werd de eerste vlucht me t de A3J gemaakt. Dat deze Vigilante een toestel van revolutionair ontwerp is, blijkt wel hieruit, dat zelfs de Air Force er belangstelling voor heert. De kans Is groot dat de USAF de machine gaat kopen. ZIJ heeft er tenminste a l een eigen naam voor verzonnen: de Re[rlgerator.

Interessant Is ook het landingsgestel van de nieuwe machine. Het neuswiel wordt v6órwaarls In de romp opgetrokken, terwijl de hoordwlelen niet In de vleugel, maar onder In de romp verdwijnen. De belde cockpits zijn elk voorzien van een eigen cockpitkap, die omhoog klapt, zoals de 8-58 Hustler drie van dergelijke cockpllkappcn heeft. Onnodig te zeggen dat de nieuwe bommenwerper In staat Is a loombommen te vervoeren.

Op 16 mei werd de Vigilante of[lcieel gedoopt tijdens een ceremonie op de North-American fabriek In Columbus, waar de machine werd gebouwd. Aanwezig bij die plechtigheid was onder meer Admiraal Arlelgh A. Burke, de Chlet ot

20

Naval Operation,.

Hoewel de AlJ voorzien Is van de meest moderne elektronische uitrusting, die er bestaat, moet de machine lichter zijn dan enkele bommenwerpers, die thans aan boord van Amerikaanse vliegkampschepen opereren. Waarschijnlijk wordt hier gedoeld op de Douglas Skywarriors, die 31 ton wegen. Bekend Is nog, dat de Vigilante Is voorzien van een automatisch bombardeer -navlgaUe-systeem. De juiste gegevens daarvan worden natuurlijk geheim gehouden.

Zeker is, dat de U.S. Navy straks met de AlJ Vigilante over een enorm wapen zal beschikken, dat eens temeer zal bewIJzen, dat marinevliegtuigen in geen enkele opzicht onderdoen voor de op het land gestationeerde machines van de luchtmachL Inlussen wordt bij de Columbus-afdeling van North-Amerlcan ook nog gewerkt aan een ander marinevliegtuig: de T2J straaltrainer, die al een maand of wat in produktie is.

In deze straal trainer zitten instructeur en leerling achter elkaar. De achter-zitplaats Is verhoogd aangebracht, zodat de instructeur over de schouders van de leerling kan heen kijken. Aan de vleugeltips kunne n extra brandstoftanks worden bevestigd. Op 31 januari van dit jaar werd de eerste vlucht gemaakt. De straalmotor Is van het type WesUnghouse J -34, van 1540 kg s luwkrachL Van de machine werd geen prototype gebouwd. Interessant Is dat de U.S. Navy haar marinevlJegers vanaf het allereerste begin af op deze T2J wil opleiden, totdat zij over kunnen gaan op operationele toestellen. De maximumsnelheid, die behaald kan wor de n, bedraagt 795 km per uur.

Zo verschijnen er ook voor de Amerikaanse marine steeds weer nieuwe machines. Kort geleden werd de eerste vlucht gemaakt door de nieuwe McDonneJl F4H- l , een tweepersoons "all-weather"-straa IJager, ook weer met twee J-79 straalmotoren met nabranders. De machine Is voorzien van zg. "blown flaps" (net als de Engelse Scimitar) en kan worden uitgerust met vier SpaITow- 3 alr-to-air raketten of een "Hound Dog" geleld projectiel. Niet minder dan 23 F4H's zijn door de marine besteld, uitsluitend om ze te beproeven.

De prijs van één enkele F4H bedraagt 7.405.000 dollar ....

Of de machine in produktie zal gaan hangt al o[ hIJ verkozen wordt boven de Chance-Vought F8U-3, een verdere ontwikkeling van de Crusader met straal- en raketmotor, die thans eveneens beproeld wordt.

Terwijl voor de luchtmacht al toestellen worden ontwikkeld, die sneller dan Mach 3 zullen vliegen (o.a. de North-American B-70 s traalbommenwerper en de North-American F-I08 straaljager), mogen we verwachten dat binnen niet al te lange tIJd OOk de marine over dergelijke supersonische machines de beschikking zal krijgen. Een snelheidslimiet Is werkelijk nog altijd niet In zicht ....

U.S.A. In Bay City, Mitchigan, Is de kiei gelegd van de eerste geleide projedielen-jager de ,.Henry B. Wilson" (DDG7).

Ze Is de eorstc van een serie van 13 schepen, welke door de Amerikaanse marine zijn besteld. De bewapening zal bestaan uit Tartnr grond-Iuc:htprojee_ tlelen. twee 12 cml54 snelvuurkanons In enkel opstelling en de modernste an ti -onderzeebootwapcns. De tonnage is 3370 ton, lengte 440 voel en g rootste breed te 47 voot. Het schip wordt door turbines voo rtgestuwd en heeft een bemanning van 24 orflciere n e n 330 manschappen.

De Amerikaanse marine heeft momenteet reeds een gelelde projectielen-Jager "do USS Gyatt"'. doch ûj is een In de tweede wereldoorlog gebouwde torpedojager, die daarna is verbouwd en als proe rmodel tha ns dienst doet.

Nu alle Amerikaanse slagschepen en kruisers uit dienst zijn gesteld en waarschijnlijk noolt meer als zodanig In de vaart zullen komen. is do Amer ikaanse marineleiding druk bezig te onderzoeken of deze schepen mogelijk geschikt zijn voor een ande re bestemming. Voor de sloop zijn de meeste van deze schepen nog te goed. Indien een thans uitgewerkt plan wordt goedgekeurë. zullen verschlllende va n dezo schepen worden verbouwd tot vlootbe_ voorrading. Momenteel is de bevoorrading van een vloot op zee nog een zeer tijdrovende bezigheid, omdat ieder te bevoorraden schip nog te nminste 4 verschillende typen hulpschepen moet aandoen om al haar benodigde voorraden aan boord te krijgen. Om enige te noemen een olietanker. een ammuni_ t1eschlp, een bevoorradingssch ip voor voedsel en kleding en een ander soort schip voor Inventarisgoederen en reserve-onderdelen. Een ander nadeel is, dat al deze bevoorradingsschepen te langzaam zijn om een operationele vloot op de voot te kunnen volgen, terwijl met de intrede van de gelelde projectielen en nucleaire wapens het probleem nog gecompliceerder Is geworden, omdat deze wapens nog weer aparte schepen en veel ruim te voor onderhoud en overladen vragen. Het (..oude") s lagschip kan vele van deze problemen opvangen. De zeegaande vloot van vandaag is zoveel mogelijk wijd verspreid over de oceaan verdeeld.

Om haar manoeuvrecrvaardigheld en flexibiliteit te behouden is he t zaak de vlooteenheden voor het bevoorraden niet naar één punt te brengen. waa r ze een makkelijk doelwit voor ecn H-bom kunnen worden, doch ze verspreid over die oceaan te houden en ze daar te bevoorraden. Een slagschip met zijn e norme waterverplaatsing kan in zichzelf alle voorraden meenemen, waar anders vie r soorten bevoorradingsschepen voo r nodig zijn, te rwijl zijn hoge vaart, die het zeUs in slecht weer kan behoudefl. het mogelijk maakt de verspreide eenheden IIjdlg te bereiken, terwijl zij tegelijkertijd voor defensieve doeleinden kan worden gebruikt. Ook de verouderde vliogkampschepen zouden voor een soortgelijke taak kunnen worden bestemd.

De USS "Galveston" is 28 mei na een verbouwing van 2 jaar tot geleide-projectielen-kruiser, weer in dienst gesteld, 2.ij Is uitgerust met Talos opper~ vlakte geleide projectielen. Een an_ dere kruiser de USS "Oklahoma" zal binnenkort eveneens verbouwd zijn ~form de "Galves lon".

BUITENLANDS MARINE-NIEUWS Op 6 april Is te Porthmouth (USA) de 3600 ton metende onderzeeboot ,.GrowIer" (SSG 577) tc water gelaten. De "Growler" Is geen atoom-onderzeeboot, doch haar lxIwapening Is niet conven_ tioneel. zij zal o.m. worden uitgerUSl voor het verschieten van 2 gelelde projectielen van het type Regulus 2.

De in aa nbouw zijnde onderzeeboten SSN 593, 594 en 597 hebben respectievelijk de namen gekregen Thrcsher, Pemmlt en Tulllbee.

Het tweule Amerikaanse atoom voortgestuwde vliegkampschip, waarva n de bouw voorlopig Is uitgesteld, zal waarschijn lijk veel kleiner worden, dan de eerste reeds in aanbouw zijnde "atoomcarrier'" EnterprIse. waarvan de tonnage 85.000 ton Is. Voor ('(!n zeilde ver_ mogen als de Ente rprise, die door 8 atoom-reactoren wordt voortgestuwd, zullen door technische ve r beteringen voor de tweede "atoom"-ea rr ler slech ts 6 atoomreactoren nodig zijn, welke leder op zich zeI! al kleiner zijn dan de reactoren van de Enterprise. Hiordoor hoopt men de tweede carrier lot 60.000 ton terug te kunnen brengen.

ARGENTINIE

Sinds Brazilië, het Britse vliegdekschip HMS "Vengennce" heeft gekocht, welk sehip In de naam Minas Geraes Is omgedoo pt en momentecl in Nederland bij Verolme's scheepswerven tot ccn modern vliegdekschip wordt omgebouwd, is bij de grote Zuidamerikaanse staten een wedloop ontstaan om ook vliegdekschepen te bezitten.

Argentinië wil nu het Britse vliegdekschip HMS "MagnUlcent" aankopen e n

Chili heeft zijn oog laten vallen op he t vliegdekschip HMS " Warrior". Dat deze schepen nog niel zijn aangekocht Is te wijten aan het feit, dat beide lan_ den er financieel te slech t voor staan om do schepen te ku nnen betalen.

WEST-DUiTSLAND De wedero pbouw van de Westduitse marine is in volle gang. In april is de eerste van 5 aan West-Duitsland overgedragen Amerikaanse torpedojagers te Bremel'haven aangekome n. Het eerste pioniers-bataljon is gevormd.

Het bataljon beslaat hoofdzakelijk uit kikvorsmannen en speciaal voor amfl. blsche oorlogvoering getrainde eenheden. Te Cuxhaven Is het zesde squadron kus tmijnenvegers gestationeerd, dat uit zes schepen van pl.min. 370 Ion va n de Lindau klasse zal belnan. Het negende schip van deze klasse is Ie Bremen reeds te water gelaten. Te Flensburg wordt he t derde motortorpedobotensquadron gestationeerd. De "Luchs" (Lynx) is juist als vierde boot voor d it squadron In dienst gesteld. Het eerste motortorpedoboolsquadron te Cuxhaven heeft reeds drie van de vlj! voor dit squadron bestemde boten ontvangen, OOk de Duitse onderzeedienst wordt weer In ere hersteld. De Westduitse marine gaat h iervoor 12 gewone en een nan tal kleine onderzeeboten aanschaffen. Volgens de Parijse ver_ dragen van 1954 mag de WestduItse marine geen onderzeeboten van meer dan 350 ton bezi tten. De West-duitsers hebben ech ter nog nlel over tonnage gesproken.

De marine luchtvaartdienst heett reeds 2 squadrons vliegtuigen, bestaande uit 1 squadron Britse Fairy Gannet J ets en I squadron Seahawks straaljagers.

CANA DA

De Canadese marine heeft aangekon _ digd. dat haar eerste atoom voortgestuwde schip een vloottanker zal zijn.

De door de Amerikaanse marine aan Griekenland afgelLane onderzeeboot U~S Jack S~ 259 I. in Gr!e~~land aangekomen. Ze i, herdoopt In "Amfritriti".

Hier boven hnk, de Amfntrlll en rechu de iets oude re Po.eidon. in de haven van Elevs!s.

21

•

. z t",l

is gestationeerd voor het torpedo-inschietbedrIjf. Ur. !\Is. neUe nwerk schip "Cerb erus", cd!. LU. 2 o.c. J. A. Jetses Is gebaseerd in Vlissingen.

Gedurende het zomerseizoen van medio maart tot medio oktober zijn voor het verrichten van hydrograllsche opnamen IIr. Ms. "ZeeJakkd", cdt. LU. SD I T. v. d. Oever en lil'. Ms. "lIydrograa r '. cdt. LIL 2 o.c. J. C. KreUer, werkzaam In de Nederlandse k ustwateren, terwijl Hr. Ms. opnemlnl svaartui, "Lu ymC'!S", cd!. Ltz. I H. K. den Daas op weg Is naar Nederlands Nieuw G ulnea, waa r zij op 14 september aankom t om a ldaar de kustwa teren In kaar t te brengen. Van 3 tot 6 september verblijft zij te Singapore.

,

-- ----

Waar de Koninklijke Marine vaart en vliegt IIr. 1\11. vliellkampschi p .,Karel Doorman" cdt. Kb.. M. M . L. F. E. va n Oostrom Soedo, het v l agge~chlp van Smaldeel 5, edt. smaldeel commandeur A. v. Karnebeek, vertrekt begin september naar het Engels Kanaal voor ,,[Jying trials". lil'. l\1.s. "Drenthe", cdt.

KUz. J. G. Cox, welke bij dit smaldeel Is Ingedeeld, bevindt zich te Amsterdam bij de werf H.D.S.M. voor garantlewerkzaamhcden.

Hr. Ms. "Wa lrus", cdt. Ltz. I. F. HamIIton, maakt oveneens deel uit van smaldeel 5. oefent tot 13 september met Hr. Ms. "Zee.le uew", cdt. Ltz 1 M. Dcege in de Noordzee. Beide onderz.eeboten verblijven dan lot U september In Rotterdam. Hierna gaan zij van 18 lol 26 september deelnemen aan internationale ootenlngen.

Ur. I\1s. krulsC'!r "Oe Ze ven Provinc iën", ed t. tevens smaldeel edt. Ktz. M. J .

Vos, het viaggeschip van smaldeel I , belast met de varende opleidingen, vertoeft van 6 lol 10 seplember ter gelegenheid van de vlootweek te Amsterdam. Daarna verbllJCt het schip van 12 tot 15 september te Rotterdam. Ur, I\Is. "GC'!lderland", cd!. KU. P. J. S. de Jong, vaart op de Noordzee ten behoeve van de vaaropleidingen en maakt deel uit van di t smaldeel, evenals Hr. I\1s. patrouillevaartuige n "Ba lde r", cdt. Ltz. 2 o.c. J. M. BOlI en IIr. !\Is. ,.Freyr" , cdt. Ltz. 2 oe. R. H. Berts.

Dit laatste vaartuig Is tevens belast met de vwerlJpolitletaak in de Zeeuwse wateren. lil'. lUs. fregat "Piel Hein", cdt. KUz. J. Suermondt, vertrekt 12 september uit Den Helder om 16 september In Gibraltar aun te komen. Van 19 tot 22 september zal men In palermo liggen om op 26 september in Portsaid aan tc komen en op 30 september In Aden.

Hr. lUs. ja,er " Ut recht", cdl. KUz. C. M. do Jager Is in Vlissingen voor ga-

rantlewerkzaamheden.

Hr. lUs, frelat " Van ZIJII", edt. Lil.. I R. v. Wely. bevindt zich voor onderhoud te Den Helder en zal begin oktober weer zee kiezen.

Hr. I\1s. onden eebool "Tij,erhaai", cdt. Ltz. 2 oe. D. SchrIjvershof houdt oefeningen voor onderzeebootbestrijding.

Hr. I\1s. jaa:er "Amsterdam", edt. Ltz. I A. van Noor twljk. Is be.z1g aan haar garanUeproo ..en e n is op 1 september in Valeneia aangekomen. Van 6 to l 10 september zal zij deelnemen aan de Vlootweek.

De visserljpollliekruÏ$e r lil'. l\h. rreral "J aguar", cdt. LIL I C. H. v. d. Bergh, houdt toezicht op de naleving van de internationale visserijbepalingen In de Noordzee en zal ter gelegenheid van de vloot week van 6 tot 10 september In Ams terdam verbl ijven.

Oe sq uadrons-mijnenvegers 123. be_ staande uit lil', Ms. "Bedum", "Borne", "Bres kens", Brouwersha ven", " Breu _ kelen", "Blarle um", edl. Llz. 1 D. T. Vis en 12'1, bestaande uit Hr. "h. "Gieten", "Ve nlo", "Goes", "Leersum" en "Lisse", cd!. Ltz. I W. F. v. Heukelom, bevinden zich te Den Helder. ZIJ zu l_ len van 6 tol 10 september oveneens deelnemen aan de vlootweek.

Squadron 128, bestaande uit IIr. I\1s.

"RoermOlld", ,,'Voerden", "Sittard", "Gemert" en "Rhe nen", cdt. LtL I C. Huysman, is gestationeerd Ie Vlissingen en oefent van daaruit op de Noordzee; het werkschip mijnenvegers IIr. l\1s. "Medusa", cdt. LU. SD I A. Lok. heeft o.a. voor dit squadron eveneens zijn ligplaats in Vlissingen.

Ten behoeve van de diverse walopleIdingen en hulpdiensten zijn In diens t Ur. I\1s. " Uendrik Karssen", IIr. I\1s.

"Hobein", IIr. Ms. A 847 te Den Helder, alwaar ook Hr. l\1s. ondenee boot ,,0 21" , cdt. LU. 2 o.c. A. F. de Bruine

MAHJ NE LUC I·ITVAAnTOJENST Op het marinevllegkamp Valken burg zijn de In Nederland gestatlonee rde squadrons ondergebracht. Het zijn: Squadron 2, cdt. LU. V J A. Seret, bestemd om In hel najaar a.b. van Hr. Ms. Karel Door man te embarkaren met Grumman " Ave nI er" vliegtuigen.

Squadron 4. cdt. LU. V 2 o.c. S. v.

Woerden, eveneens uItgerust met Grumman "Avenger" vlieg tuigen.

Deze twee squadrons hebben als taak he t opsporen en ve rn ietlgen van onderzeeboten.

Squad ron 860, edt. LU. V 2 o.c. A. H. M. Hagdorn, bestemd om In het najaar a.b. van Hr. Ms. Karel Doorman te embarkeren me t "SCahawk" straaljag(]l's.

Sq ua droll 3, cdl. Ltz. V 2 o.c. W. F. v. d. Heuvel, evenee.'1s met "Seahawk" straaljagers uitgerust.

Squadron 320. edt. Ltz. V r J. M. A. Muntenaar, beschikt over Lockheed "Neptune" lange afstands patrouillevliegtuigen voor onderzeebootbestrijding.

Squad ron 5, cdl. Ltz. V I P. M. v. d.

Wel, verzorgt de opleiding voor vliegers, waarnemers en telegrafiBten met "Beecherafl" vliegtuigen, te r wijl Iq uadron 8, cdt. Ltz. V I L. C. Kuiken, de opleiding voor "watervllegers" en helicopters geeft met "Mariner" amphibievlieg tuigen en diverse typen Slkorsky helicopters.

De commandant der zeemacht In de Nederlandse Antillen heeft de beschik king over lil'. I\1s. "Va n Speij k", cdt.

Kllz. A. J. de GraaU en squadron 1, cdl. L u. V I Mr. J. L. v. d. Graal, vliegend met G rumman "Avenger" vliegtuigen vanaf de ,.Dr PIesman" vlieghaven op Curaçao. Dit squadron Is tevens belast met de voortgezette opleiding tot "ondeneeboolbeslrijdingsVllf;oier".

Wanneer begint IOlJn opleiding?

De opleldl n&" 101: Kanonnier der 2e klasse .

Kanonnier der Ie klasse .

Radioafstandpeiler vuurleiding der 2e klasse.

Radloatstandpeller vuurleiding der Ie klasse.

Radioafstandpeller p lot der 2e klasse .

Radloafstnndpeller plot der t e klasse.

Onderzeeboolverkenner der 2e klasse.

Ondeneebootverkenner der Ie klasse .

Vuurleider .

22

1958 okt. lokt. lokt. l okt. l okt. lokt. lokt. lokt.

6 okt.

Zeemi llcien-kwarUermeesler Geruispeller der Ie klasse.

VlIegverkeersleider .

Waarnemer.

Zeemilicien-viiegtuigmaker-algemeen NavigatIepiotofficier Vlieger Sergeanl-machinist .

Zeemlilclen-vllcgluigmaker-algemeen Korporaal- machinist Sergeant-telegrafist

6 6 6 8 9 13 13 20 23 27 27

okt. okt. okt. okt. okt. okt. okt. okt. okt. okt. okt.

BENOE IUD : Tot luitenant Ier :.:ee van de loodsdienst der 2e klasse Jongs le categorie I{lUR: M. G. Felius, C. T hiele, G. de Jong, A. W. Harmsen, W. A. Oostendorp m.i.v. I april 1958 Tot lullenant ter :.:ee van de loodsdienst de r 2e k.lasse jongste categorie }olR: E. W. te r Horst, J. Bruijnzecl m.i.v. 1 mei 1958 Tot luitenant Ie r :.:ee van de loodsdiens t de r 2e k.lasse jongste categorie }OIR: C. F. Herman de Groot, N. Boer, C. Zwaan m.i.v. I juni 1958 Tot lulteoant Ier :.:ee van s pec iale diens ten der 3e klasse K1VIR:

J. Vermeer, Ir. W. H. Dekker, J. E. Jansen, W. J. van Baaien, P. Vinkhuyzen, W. K. Sprij, A. R. Buijs, J. D. IJntema, J. H. P. te Velde, B. Overmars, P. LoeriS, C. Kooij, Mr. J. IJ. Groeneveld, G. A. N. H. Schreuder, Mr. H. J . du Marchie Sarvaas, A. van der Zwan, J. F. Tjalma, J. M. Gerretsen, M. J . Lambeek, B. J. Kosse, A. van der Werf, A. J. Dijkstra, W. H. J. Werschkull, F. S. Duijve, J. Hali, R. J. van Olm, K. Francke m.I.v. 1 juli 1958 Tot luitenant te r zee van de technische. die nst der Ie klasse K1\olR: m.i.v. 2 juli 1958 J . C. Nobels Tot luilenant ter zee ar ts de r 2e klasse jongste categorie Kl\lR: M. A. Houtkooper, P. Eddes m.i.v. 16 juli 1958 Tot luitenant ter :.:ee de r Ie klasse KMR : C. van der Zweep m.i.v. I aug.

1958 Tot luitenant Ier :.:ee van de technische diens t der Ie klasse K1'IR:

m.i.v. I aug.

1958 A. de Kort Tot luite nant ter ze~ arts der 2e klasse Jongste eategorle: m.I.v. I aug.

1958 G. J. Brink Tot luitenant ter zee Vin vakdiens ten der 2e klasse jongs te categorie: C. J. van den Ende m.i.v. I aug.

1958 Tot luitenant ter zee van speciale dienslen der 2e klasse oudste categorie: B. von Eugen m.I.v. I aug.

1958 Tot lui tenant ter zee der Se klasse: L. Sombroek, P. Vis, D. Westra, G. C. F. Beerse, J. Roosendaal, Jhr. N. C. J. Versluys, J. van de Water, A. M. Ohr, P. J. Schokking, T. W. R. Doorman, R. A. Wouf, J. D. R. A. Bax, J. M. Haarman, F. J. Haver Droeze, M. Scheurkogel, D. J. van den Hoed, J. D. Doorman, N. Blok, L. Heukelom, L. I. .de Vries, R. J. SIndort, L. G. Verhoeven, F. Logeman, H. J. Grefe, E. C. Schut, W. A. van Gein, J. A. C. Rutten, H. Solkesz, A. C. M. Heijnen, G. W. Treffen;, B. Heppener, S. A. G. de Leeuw, C. P. Klave r t, H. J arman, W. G. Uythoven, R. E. de Boer, F. E. Oldenboom, H. D. Buist, J. A. Scholel, L. H. K. van Vuuren, J . T. Meijer, C. F. Cruij( m.I.v. 16 aug.

1958 Tot tweede luite nant der mariniers : ,'. H. F. van Hees, W. Kayzer, G. H. van den Brink, G. Ringenaldus, T. N(,lles m.i.v. 16 aug.

1958

Tot luite na nt Ier zee va n de teChnische dienst der 3e klasse : D. Bakker, H. S. N. van Kampen, J. M. Veltman, H. J. J orissen, R. N. Henskens, R. P. van der Vet, K. J .

J. Hamburg, J. J. M. Vastbinder, A. H. Berkhout, L. O. GosUngs, J. W. de Boer, R. E. van der Meer, A. van Duijvendijk m.i.v. 16 aug.

1958 Tol luitenan t ter zee va n de elektrotechnische diens t der 3e klasse: A. M. C. Schram de Jong, H. Goedbloed, C. E. van den Berg, A. F. van de Grampel, H. J. Israël, W. H. J. de Jong m.i.v. 16 aug.

1958 Tot luitenant Ier zee van administratie der Se klasse: P. F. Janssens, R. Schuiterna, R. Swint, J. P. M. Smidt, J. F. M. de Neeve m.i.v. 16 aug.

1958 Tot luitena nt te r zee van de technische dienst der 2e klasse oudste categorie }OIR: m.I.v. I sept.

1958 Ir. T. M. Pelser

BEVORDERD : Tot ka pitein-luitenant ter zee: H. J. Haakman, G. Gallandat Huel m.i.v. 16 juli 1958 Tot generaal-majoor de r marinie rs : m.I.v. 17 juli 1958 H. Lieftinck Tot kapitein ter 7;ee: m ,Lv. 1 aug.

1958 J. Smlth Tot luitenant Ier zee van de technische dienst der 2e klasse Jo ngste ca tegorie Kl\LR: m.I.v. 1 aug.

1958 Ir. R. Meinderts Tot luite nant ter :zee der 2e klasse oudste categorie : P. M. van Alderwerelt van Rosenburgh, H. R. C. Smies, H. A. W. Llps, P. L. Bakker, H. van den Bos, J. F. F. van Oudheusden, F. T. de Bree, H. Jaspers, J. A. F. Soels, J. P. van Dam, F. D. J. M. ChömpfC, T. C. L. Veeger, H. C. Besançan, G. A. Spenneman, J. S. H. Gieskes, F. H. J. Dijkinga, D. C. J. Bakker, H. B. Slot, M. D. A. Forbes Wels, G. van Beusekom, R. Zimmermann, P. A. A. J. van Oppen, R. A. Weermeijer, J. Ruilen, A. C. H. Heringa, D. J. Berkhout, E. Rolh, R. J. M. Spcckens, K. Zandhuizen, W. J. de Bruyn, Jhr. R. F. W. de Kock m.I.v. 16 aug.

1958 Tot luitenant te r zee.. der 2e klasse Jongs te categorie: N. Keijzer, E. Brouwer, R. van Renswoude, L. W. Snoek, A. J . Stam, P. C. Smit, B. A. Siemons, M. C. R. van Haga, W. N. A. Hoeke, W. D. de Menthon Bake, J . de WoU, L. H. van Opstal, M. C. C. de Nooijer, G. Beekhof, B. N. Akkerman, W. A. F. Kraak, Jhr. J. W. J. E. Alting van Geusau, A. Pruijs, P. w. Schel kers, W. A. Borger, H. W. M. van Dam, J. Holtrop, J. de Haas, T. Tak, J. H. E. Hutjes,. S. B. van Zadelhorr, W. Springer, R. Roufraer, A. ScheffeIaar, J. KJeijn, J . C. Hulshof, W. van der Heide, P. C. Binnendijk, W. K. VerbOcket, J. H. van Hulsen, J. S. Melsenbacher, B. Potjer, E. A. Das, F. lmmink, W. Prins m.I.v. 16 aug.

1958 Tot luitenant ter zee der 2e klasse Jongste categorie K.MR : P. C. L. Crijnen, P. G. W. Mnrgés, J. L. M. van Vlijmen, D. van der Kuijl, J. A. Valk, H. Hemmes, H. P. van Boom, J. C. Punt, J . Kramer, E. Slrikwerda, B. Batelaan, W. J. T. Donker, J. W. M. Janssen, J. Keur, F. Bolland, W. J. R. Stratman m.i.v. 16 aug.

1958 Tot luitenant te r zee vlieger de r 2e klasse ouds te categorie: H. Itzlg Helne, T. W. E. Kandou, J. Toorenaar m.I.v. 16 aug.

1958

23

Tot kapitein de r marinlen: J . G. Nicolaas, J . W. MoMe, P. L. P. Gooren, T. A. G. Ellenbroek, W. J . de Lange, R. Smagge, H. van Maren m.i.v. 16 aug.

1958 Tot eerste lullenant der mari niers: R. van den Hoven, J. H. Veldman, J . P. G. Paes, J . C. C. Dekke r, A. M. Swenker, R. W. Souwerbren m.i.v. 16 aug.

1958 Tot lullenant ter ~ van de technische die nst der 2e klaue ouule cate,orie: J . van Sanden, J. N. Slaals, S. J. J. HoUmann, C. A . Roberlus, L. Vreeken m.i.v. 16 aug.

1958 Tot luitena nt te r %ee van de technische die nst der 2e klasse jon"te cate,orle: D. Huter, H . N. van Leeuwen, J. J .

C. van Hoeve, G. N. Medendorp, A. F. loMer, A. G. Gasseling, J . C. F . de Kan ter, W. Nederlo!, A . Bollen, A. C. C. Boland, J hr. P. G. de Grad!, H. Scheltema de Heere, L. G. den Brok, B. Merkelbach m.i.v. 16 aug.

1958 Tot luitenant ter lee van de e lektrotechnische dienst der Ze klasse oudste eateeorle: V. G. M. Radema kers, A. J. Melly, R. van Wagtendonk, T. Vervaal, V. E. G. Ulrlch m.I.v. 16 aug.

1958 Tot luitenant ter lee van de elektrotechnische diens t der Ze klasse JOIll',te cateeorie: R. H. de Groot, F . R. Zieck, J . H . J. 808ma, J. J . van den Hooven, F . J .

Quanjer m.i.v. 16 au,.

1958 Tot luitenant ter :tee van administratie de r Ze klasse oudste cate,orle: A. J . P. Blndel8. W. A. J. Wevers, C. M. P . Nijmeijer, A. J . GeJderblom m.i.v. 16 aug.

1958 TOl luitenant ter lee van aclmlnlstratle der Ze klasse jonesle cateJorle : S. W. P. C. Braunius, J . Buiskool, H. A. Möller, P. H. I3oegbom, J . K. F. Tichelaar, G. J . van Doorn m.i.v. 16 aug.

1958 Tol luitenan t ter lee van s peciale diensten der Ze klasse ouds te categorie: M. Juursema m.I.v. 16 aug.

1958 Tot kapitein ter %ee : J . B. Kennem[l, A. J . Marcus, P . J. S. de Jon, m.i.v. ~pL 1958 Tot kapitein ter :tee van de tec hnische dienst: Ir. E. J . Doedens, J . A. Bokkcs m.I.v. 1 sept.

1958 Tot schout·bij-nacbt van adminIsIratie: J . M. Glei m.I.v. sept.

1958 Tot kapitein ter tee van admlnlslratie: W. F . C. VulJk m.I.v. sept..

1958 Tot officier-marva de r 2e klasse oudste categorie Kl\1RTV : L. Veenhuyzen m.i.v. I sept..

1958 Tot vice-admiraa l: m.I.v. 4 sept..

1958 W. J . Kruys, G. B. Fortuyn EEllVOL ONTSLAG: Luitena nt ter lee van de techniSChe dienst der Ie klasse: Op verzoek (bcnoemd tot rescrve·oUicler) 1958 J . C. NobeJs m.I.v. 2 juli Lullenant ter 2.ee der Ie klane: Op verzoek (benoemd tot reserve-omeler) C. van der Zw.ecp m.I.v. I aug.

1958 Eerste luitenant der mariniers Kl\-IR: Op verzoek (benoemd tot beroepsolficier van speciale diensten) m.I.v. I aug.

1958 B. von Euge n Luitenant ter 2.ee van de tecbnlsche dlen.st der Ie klasse: Op verzoek (benoemd tot reserve-oUicler) A. de Kort m.I.v. I aug.

1958 Lultenaot ter lee van de tecbnische dlen$1 der 2e klasse oudste categorie: Op verzoek (benoemd tol reserve·oftleler) Ir. T . M. Pelser m.I.v. I sept.

1958 Orflcler·ma rvl. der Ze klasse ouds te categorie Kl\1ltTV: Wegens het overschrijden van de 5O-jarige leertijd L. Veenhu yz:en m.i.v. 1 sept..

1958

24

M

5

Opgave van schepelingen die in het tijdvak 16 juni 1958 tot en met 15 juli 1958 behoudens bedenkingen In aanme rking komen voor bevordering tot de rBng van korporaal en hoger: van bootsman tol SChipper: A. Ve rsluis. J. Maller en E. van de Wate r m.I.v. juli 1958 van kwartiermeester tot boolsmal1 : J. M. van Noort m.I.v. I juli 1958 va n matroos der eersle k.lasse lol kwartiermeester : J. H. F. Pluijmen. J. Brouwer, T. P. J. Grauwen. D. J. Denekamp. M. E. de Nijs en D. Bloek m.I.v. I juli 1958 van maJoo rl"eschutkonslabel tol opperl"eschutkonslabel: A. C. Schlllhuizen m.I.v. I jUli 1958 van sergeal1l·l"eschulkonslabel lol maJoor-l"csch ulkonslabel: J. D. Wiebl!rdlnk m.I.v. I juli 1958 van I"cschulkonstabel der Ie klasse lot korporaal·eeschu t· konslabel : W. ten Wolde 1958 m.I.v. I juli van korporaa l-vuurleldlnekon.ta bel tot .erlleant·vuurleldine. kons tabel: A. Klomp m.I.v. I juli 1958 van korporaal·elektromonteur tol sergeanl-elektromonte ur: A. A. C. Ekelcn en W. J . Hooft m.I.v. 1 juli 1958 van rad io-radarrnon teur der eers te klasse lol korporaal. radio·rada rmonte u r: W. J. G. Thlssen m.I.v. mei 1958 van seiner der Ie klasse tol korporaal·selner: J. F . Re inders m.I.v.

1958 Juli van lorpedomaker der Ie klasse tot korporaal-torpedomaker: W. C. Bemds m.I.v. 1 juli 1958 va n majoo r-machinist lot opper-machinist: T. de Vries m.I.v. I j uli 1958 van ,ergeanl·machinist lot majoor- machinist: W. M. Albcrse m.I.v. I juli 1958 va n korporaal-machinist lot sergeant-machinist: A. J. de Jong m.I.v. 1 juli 1958 van maChinist der Ie klasse tot korporaal· machlni$t : E. de Jong m.I.v. I april 1958 A. J . J ansen, C. J . van de Broek e n R. N . Blok m.I.V. mei 1958 C. Comba, H. J. O. Jansen en H .

Bornebroek m.I.v. I juni 1958 B. F. Schoegje m.I.v. I juli 1958 va n timmerman de.r Ie klasse tot korporaal. !imme nnan : m.I.v. I juni 1958 J . W. Talens van majoor-schrijver lot oppe r-schrijver: H . Wasser m.i.v. juli 1958 van se.rreant·schrijver tol majoor-schrijve r : J. P . de Vries m.I.v. I juni 1958 m.I.v. I juli B. van Harten 1958 " a n korporaa l·schrijver tot ser,eant·schrijver : J. Hodde m.i.v. I juli 1958 va n schrijver der Ie klasse tol korporaal _scbrij ver: M. A. M. Arlaans en m.i.v. 1 juni J . W. van der Helm 1958 H . J. van Oo5terwijk m.I.v. 1 juli 1958 van bottelier de r Ie klaue lot korporaa l-bottelier : C. A. H. van Bommel m.I.v. I juli 1958 van maJoo r- ma,nij nbeheerder tot opper·mal"alijnbebeerder: m.I.v. 1 juli 1958 P. Zevenbergen va n ser,eant·maJoor-vlleger lol ad,Juda nl·onderorticle r· vllel"er: C. R. Blom m.I.v. I Juli 1958 van maJoor· vlieetulgmaker-aleemeen maker-al,eme.en : P. van Egeraat, P . A. de Moor en R. Waardenburg m.I.v. 1 juli 1958

va n .eri'eant- vllertu ilmaker- alremeen to t maJoo r-vUe,tul,maker-a lrem un : A. Haien, H. van Donkelaar en A. Boseh m.I.v.ljulI 1958 va n vllcr1ull'ffiake r- molormonleu r der I e k lasse lol korporaal- vlle,tu1r ma ke r- molormonle ur: J. van Wijk en J . J. G. Stada m.I.v. 1 juli 1958 van vllert ui.maker- inslrume ntmaker de r Ie k laliSe tot ko r poraaJ- v Ue,tul,make.r- lnstrumen t make.r: A. Aalten m.I.v. 1 aprll 1958 van vllegt ul rma ke.r- ra d io- rada rm onlc ur der Ie k lasse lot kor poraal_v llecluir ma ke.r_ra d io _rad a rm ontc ur : J. H. C. van der Lugt m.I.v. l arrIl 1958 van majoor-vllerlu1cmaker-konslabel maker-konstabel : m.I.v. 1 juli 1958 P. Dourleln van serrCll.lIl-vliertulr maker-konstabcl lot majoor- vUertui g_ maker_k onstabel: E. J. H. van Bavel m.I.v.ljuli 1958 van majoor-vllerluigmake.r- melaalbewerker to' op~r-vli e.c­ l uirmake.r-me.taalbe.wer ker : W. van H ulst m.I.v. I lull 1958

• daJcplaten

0. prod ud . ........

",.

Ou,l.oI.M,,,,I.,

wandplaten g.l wldo bo.orb40 .... d

plafondplaten

acuston·tege/s

Isola t ieplaten

I-.,;;;::s:;:...

I '1 I

Verk o op0 11 o c i o ti e A~hlho"'",.w.g

19 telefoon 01710.31641

1_ ' .".1 .. o . d," g ...

leiderdorp

o"".rcI

omd " . h•• lIeh. In

g."'(/"

van ser,eant _vliertui gmaker_metaalbewer ker vllecluigmaker- melaalbewerker : R. Buis m.I.v. 1 j uli 1958 van korporaa l-vlleJ1ulrmaker- metaalbewer ker lot ser.eanlvliecluirmaker- meiaaibewerker : A. C. A. F . van Velth uysen m.I. v. I juli 1958 van v liectulcmaker-melaa lbewe.rker der I e k las!Ie tot korporaal- vl ie.rtuicmaker- metaalbewerker; P . J . H. Gleien m.lv. I juli 1958 van serreant- maJoor van de \'erblndincsdienst tot adJudantonderoffIcier va n de ver bindlncsdien.t: A. H . van Zomeren m.I.v. 1 JuU 1958 van serrellnt van de ve r bindingsdiens t tot surellnt- majoor van de ve r blndl npdlensl: M. J. Boeyen m.i.v. 1 j uli 1958 van ser gea nt- tamboer tot majoor_tamboer : H . J . Breuseker m.i.v. 1 Juli 1958 Opgave van schepelingen met de rang van korporaal en hOier aan wie eervol ontslag uit de zeedienst Is verleend met Ingang van de datum als ach Ier leders naam venneld: oppe rsch i)l per : J . Roeting m.I.v. 16 sept.

1958 bootsman : J . van den Brink m.I.v. I okt.

19~ oppercesehutkonstabel : G. Bakker m.I.v. 16 nov.

1958 oppermac hinist : D. Kussendrager m.i.v. I ""pl ICr,eant-mach.lnisl : m.I.V. l okt.

J . A. BaUennan 1958 korporaal-machinis t : D. Huisman en T. Wilsehul m.I.v. 16 sept.

1958 J. Spruit m.I.v. lokt.

1958 ko rporaal -sch rij\'er: A . H. Riemens m.I.v. 16 nov.

1958 majoor-macasijnbeheerd cr: W. Benink m.I.v. 1 sept.

1958 majoor_ hofme.ester: C. H. Klup per m.I.v. 16 sept. ser reanl-hofmeeste r: P . J. LoUM m.I.v. I sept.

1958 serceant-kok : P. M. SJardl.ln m.I.v. 16 okt.

1958 ko r poraal_kok: H. Spaargaren m.lv. 16 juli 1958 majoor-automonteur b.d.s.: W. K uiper m.I.v. I sept.

1958 se.r,e.anl-vilecluigmake.r- radio- radarmonteur: J . Duijvennan m.I.v. I nov. korpora a l- h ulpvliectull'ffiake r : W. P. du Floo m.I.v. 16 aug. &er geant d e.r mariniers: m,1 C. J . W. van Zomen:!n m.I.v. aug.

D . van Herk m.I.v. korporaa l der marinle.rs: 19,.

A. de Wit m.i.v. I JuU m.I.v. I nov.

J. 1... van der Hoek korporaal van de verblndin,sdienst : W. van der Ham m.i.V. 1 juli 1958

It .

O"n p.odud'" ..."n." ,,, ,Ik. g ..... " ••• k',..r .. ord ,,, t...ehlld"d

.,. t li" d wt

",.

"" ",. ",. ",.

dfiO roll.f.

J)1I11isc/-7Ilevüet lll!

",.

echni

rubber -arlikellen"" plaslieslang

G I ET WER K

IN ALLE NON.FERRO METALEN TOT l 'h TON. EIGEN MODELMAKERIJ

-PAKKING VOOR OVERVERHITTE MACHINES

R 0 K 0 M EG

ROTTERD. KOPER- EN i M ETAALGI ETERIJ

H. F. A. WEIJER GUSTOWEG 43 Tri. 66038 . 664QO ( ... 6

uo".

746(3)

CATS - NEPAROFA

ROTTERDAM

C. PLATH

HM iBURG ALLE NAUTISCHE JNSTRUMEl....TEN

AMSTERDAM Am , tel 107·111

Willingesfraat 1

Tel. 79700 (10 lijnen)

Tel. 53845

papier

Moderne verpakkingen

A Ileen>'enegell woorJ ige n

aluminium

INGEN I EU RS·B UR EAU polyethylene zakken Aku • Breda cellofaan

J. & C. VRI NS

N. V.

Sweelincksl.ut 58 . DEN llAAG . Telefooo 335073

VERSCHURE'S SNELLOPENDE

STOOMMACHIN ES

de

VOOR

SCHEEPS· EN

STATIONNAIRE

DOELE I NDEN

VERSC HU RE & Co', SCHEEPSWERF EN MACHINEFABRIEK N .V .

MEEUWEN LAAN 70 _ AMSTERDAM - TELEFOON 60701

top

BENZINE - SUPER - DIESELOLIE EN ANDERE AA RDOLI EPRODUCTEN

N.V. I.P.C.-HOOFDSTRAAT 1 -

5 -SCHIEDAM

DEPOTS . AMSTERDAM, ALMELO, ARNHEM, SCHIEDAM, I

VERSCHURE'S SNELLOPENDE

STOOMMACHINE S

,

lashallen Havenloodsen

Fabrikanten van staalconstructies

, V OOR

SCHEEPS·

EN

STAT I ONNAIRE

DOELEINDEN

VERSCHURE & CO"

OE VRIES ROBBE &C2

SCHEEP SWERF EN MACHINEFABRIEK N .V .

MEEUWEN LAAN 70 _ AMSTERDAM - TE L EFOON 60701

echn

rubber .arti\,elen~~~ en plasticslang

GORINCHEM

GROOT EN KLEIN MATERrEE L KAN JARENLANG

BIJ

tEDERE

WEERS-

GESTELDHEID IN DE OPENLUCHT WORDEN OPGESLAGEN VRAAGT INLICHTlNGEN EN ADVIES

N.V. IS0 LA" "

"Am

WANDELPAD TEL. 02950 - !34J - 2S4.!

HILV ERS UU'VI

-een klJ kJ. achte .. de sch.rmen

'

~

..

~

• een complete klimaatkamer

Airconditioning is méér dan hel koelen of verwarmen vin lucht. De snelle ontwikkeling in de luchtbe· handeling voert lot een vergaande standaardisatie van onderdelen, waar· uit een grOle verscheidenheid van installaties kan worden opgebouwd.

In deze ontwikkeling heeft ons bedrijf een actief aandeel. Eén vin de hulpmiddelen daarbij is een complete klimaatkamer in ons laboratorium.

Een star van ervaren deskundigen en onze samenwerki ng als licentiehouder met het Amerikaanse Carrier Concern garanderen doelmatige, bedrijfszekere en economische installaties!

Door r • • • • rch: IIr." . . . . p.rf.ctle 1

!

N.V. NEDERLANDSE AIRCONDITIONING MIJ.

GEBR.VAN SWAAY •..GRAVENHAGE

•

PARKWEG lA

TelEFOON 512121

•

De bouw van onze

•• mlJnenveger~

r - - - - ____ _ __ ~

16 Mijnenvegers voor de Koninklijke Marine

Wed de Noo rd n .v. Alblasserdam N.V. Amst.erdolll8ch e Scheep s we rf G. d e Vries Lell1 8Ch J r , Am sterdam Arn be m sch e Sc heeps b ou w !\lij N.V. Arn hem

HOUTHANDEL

Oregon Pine

Grenen

pitch Pi ne Yang Azobé

Dennen

voorheen

DE WED. M. BOOGAERDT & ZOON NV

* KRIMPEN AAN

Vuren

Eiken Essen Iepen

DE LEK

TELEFOON 01895· 444

HOUfschaverij

Java Teak

Houtzagerij

M oulmain Teak

Doussié (Afze lia) Iroko Sipo Sapeli

de plastische huidverf

LAK . , VERNIS- EN VERffABRIE K

MOLYN &

CQ ~

•

handen

I

KOMBUISINSTAllATIES :

C. PLATH .

llAMB UHG ALLE NA UTISCHE JNSTH UMENTEN

Fornuizen,

Kantelbare braadpannen,

Bakovens, Calorifiers,

Warmkasten

•

Prima fabrikaat

•

Korte levertijd

•

Scherpe prijzen

APPARATENBOUW NEDALO N.V. HENGELO (0 ) •

A [leen '"er tellen wo ordi Rera

JNGENIEURS·BUREA U

J. &

c.

VRINS

N. V.

S ...",elinckOl.u t 58 . DEN HAA G · Telefoo n 33501 3

*

var nished camb r ic kabel Ned erla nd sche Kabelfabriek' Delft

NEDERlANDSCHE SCHROEFBOUTENFABRIEK ~: HElMOND

NKF'DElFT

*

Het ontwerpen, ~e H en en drukken van Uw drukwerk iJ hij ons in goede h an· den. Wij hebben ons bedrijf in de loop der jaren gespecialiseerd in hel druk· ken van periodieken en handelsdruk·

werk. Zowel week- als maandbladen worden dOOf ons punctueel verzorgd.

Ons produktie-apparaat slaal borg voor een violta aflevering van Uw orders.

Wanneer U behoefte heeft aan goed drukwerk, dan zullen wij hel l&ef op prijs siellen, anI machinepark en onl8 vakbekwaamheid voor U Ie mogen inschakelen.

E. J. SMIT &ZOO N's SCHEEPSWERVEN N.V.

moderne

coasters

t. WESTERBROEK (G •. ) lijnschepen

c. Blornrnendaal n.v.

RIJNSTRAAT 9 - DEN HAAG

TeI.I. nr. 2"1' .ulom. K 5904

zeesleepboten

, draagt bij tot de verdediging van de vrije wereld De fundam e ntele eisen, welke aan modern militair transportmaterieel worden gesteld, vormen de bosil van het omvangrijke OAF produktie prog rommo voo r militaire voertuigen.

Artlllerietrekk er, Wapertdrogen Mon$(happe "wogen.

Ambulo"(e$

lIu.,."

T.rrelntruck.

S(hulmb'uSCIuto' .

Tankauto'.

Tr.kker, Opl.ggers Tonkoplegg.r, Aanhangwag.n, ~

•

VAN OOORNf'S AurOMOB lu f AIalU N.V.

-

VAN DOORNf'S AANHANGWAGENfAILRIU N.V. -

EINDtiOVEN

-

TElEfOON

0" 900 · 62062 •

•

Ht" Ms, Kruisers " De Ruyter "

" De Zeven P1'ovincië12 "

N.V. NEDERLANDSCHE VEREENIGDE SCHEEPSBOUW BUREAUX Oe Rotterdemsche Droogdok Mij . N.V. - Rotterdam

Ned . Dok en SCheepsbouw Mij . V.O.F .. Amsterdam N.V. Koninklijke Mij. " De Schelde " . Vlissing en Werkspoor N:V.. Amsterdam

Dok· en Werf.Mij . Wilton .Fijenoord N. V. . Schieda m

Den Haag

m et échte kie ure nfo t o ' s! , en het Is Full Speed. die fijne Ylrginla. die dit mac.htig-moole dierenalbum liet samenstellen - voor U, Full Speed-roker!

De 192 fantastisch natuurlijke kleurenfoto 's werden genomen door Dr. Grzimek van de beroemde Frankfurter Dier entUin. En de boeiende tekst is van Artis' zéér deskundige dier. psycholoog, Han - televisie-troef - Rensenbrink ! Elke ve rzamelaar, elke dierenliefhebber lal genieten van prachtig uitgevoerde album!

aan de plaatjes: Op het binne ndoosje

vlO

elk

pakJe Fun Speed - de uekte,

ZÓ komt U aan het albu m : Koop ol bestel het bij Uw wink el ier 1 f. 1.95 óf zend dil bedrag aan

postzegels In een gesloten rechtstreeks nn Uni ted Tobacco Agencies, Ponbox 28S. Eindhoven.

U ontvangt lIet al bum dIn franco p.er kerende f'on thui$ ,

•

~ oo rolt beter, plakt beter, brandt beter

N ee m niet l ange r z o -m aa r-vlo e i, vra ag uitdrukk e lij k o m Masco tt e

I>.nk: BLO;\l M ES I)AAL

Den lI aa,

handen Vra cht-, .

DE HAAN & OERLEMANS' scheepswerf N.V. HEUSDEN

passag lers- en tallkschepen lot 10.000 tön O.W.

Fleltibele scheepsleidingel\

MUlTUFlEX ~ AMSTERDAM LENSWATER

AANZETLUCHT

SANITAIR

BRANOSTOFOUE

UITLAATGASSEN

ZOUTWA.TER

SMEEROLIE

DR INKWATER

KOELWATER

BRANDBLUS

HYDRAULISCH

ZOETWATER

VERSCHURE ' S

S NELL O PENDE

VOOR

SC HEEPS·

EN

S T O OMMA C HINES

STATI O N NA IRE

DOELE I NDEN

VERSCHURE & Co's SC HEE PS WERF EN MAC HINE F ABR I EK N ,V .

MEEUWE N LA AN 70 . AM STERD A M · TELEFOON 60101

•• De bouw van onze mijnenvege "MUILWIJK" . DORDRECHT METAA LWA RENFABR IEK - KOPERG IETERIJ

Voor de 32 Kustmijnenvegers leveren wij de

MESSING EN BRONZEN T-STU KK EN DEKDOOR VOE RINGE N BOC HTSTU KK EN KOPPE LI NG EN PEILSTO KK EN FLENZ EN · MO EREN

NEMAG ERTS STRAAT

ROTTERDAM

LEVERDEN 3' ANKERLIEREN VOOR ONZE

~ I1I NENVEGERS

FAB RIEK

, VAN

ALU!II NIU!l PR ODUCTEN

KOCO VOO RSCJl OTEN PAUWENSTRAAT la TELEFOON K l 717-2644

J. , <Ir ...../

LIClmlt:fAl[N !lASTEN EN LAADBO![EN

..... ....nI.

j.

H" H I .... ~rll .. ~ Jl!!: ......

r... 10" lt... 'rrr-fllr"

0(1-

"_11...

.............. _" .U.. ."..,,. ..... #I.IJ.II~ "'"ft NI. IJHQMiWLHI(.

+ ;:=:::, j

•