Alle Hens - 1958 - Editie 2

I

m e etin st r umenten

o.a. •

barometers

•

barografen

•

thermometer,

•

pyrometer.

•

nivCilIumctcrs

•

hygrometers

•

etc,

NEGRETTI & ZAMBRA BENELUX

ZEIST _

TELEFOON 6644 ( 03404 )

Bouw-

lashallen Havenloodsen Fabrikanten van staalconstructies

,

OE VRIES ROBBE &cg GORINCHEM

BetonHei- en Waterwerken Kantoor Dordrecht, Kromhout 65-67, tel. 6941 ' 13 lijne n )

Den Haag, françois Maelsonstc 45, tel. 553844

Automatische Radar- en Vuurleidingsystemen SATCO - Automatisch Luchtverkeersleidingsysteem Fijn-m echanische proe/ukten - Elektro-mechanische en. e lektronische regel- en rekcllapparatuur

NoV. HOLLANDSE SIGNAALA PPA R ATEN HENGELO (0.)

-

GROOT EN KLEIN MATERIEEL KAN J AREN LANG BIJ IEDERE WEERSGESTELDREJD IN DE OPENLUCHT

WORDEN

OPGESLAGEN

VRAAGT INLICHTINGEN EN ADVIES

N.V. IS0 l A" 11

WANDELPAD "Al3Z TEL. 02'50 - 2341 - !su

HIlV ERS UUlVI

shag

. l n I'tn wo'lfd. \'(\f:o,u:hjkr Ot'

g.lS(\'IOUW ghml..chl ZlJ ....1'('I pl"«1e1i WJ I hour [.:Ird .. m;Mkt" Hel k.l.lrsllchr, de rooren. Il'W r txr.'('n.l1 her Gt-ro ZII' -rum!

GERO ZILVIUM @i2)

>fGYROKOMPASSEN AUTOMATISCHE BESTURING MARK 3 RADAR LORAN ZOEKLICHTEN MICROLINE INSTRUMENTS KLYSTRONS SYNCHRO'S Alleenvertegenwoordiging voor Nederland:

3.\ pk

1-1 pk 16-20 pk 20·24 pk Qok

•• t.,.•

• ekoeld n ..

6 _24 pit

Vil" oud. d. btlr.,."wb.. nl ••"I";hbt ••" dUlo.,. ..,.••1 •• bNrkl. ,"olor." . _ ,eddlllOlllo.I"" .,. __ ..... drij.,ln, .... betonmoIe .... . CO'"P'."Oft... poII'Ip.... dril tIIO"

NAUT ISCH TECHNISCHE HANDEL MIJ

P. J. FETERIS N.V. DEN HAA G -

Sc:hevenlng.eweg 15 -

Telefoon 11.08.38

II

te.

ALL H NIM POR Hu~

T. FRANSE •. ~;'~;'~;:;" AMSTERDAM l QA' .,POilU8El i'

0 t<q BR.l\JD 8 lUS PO '-1 P

'us

DIESEL - DYNAMO _ COM'RESSOR _ EN 'OMP$ETS

~

SIEMENS

TELECO MMUN ICATI E TECHNIEK Wv 41

t,

Eindstation ytln een microgoU-Slr""lzendverbinding met Ireqlfenlie-

. • ...'..~~.r-

.

'~::l_,

;.

..:.

.

.'

.

. ...- .

L'"'I"i

•

modul/lila voor 60 spreekcircuils.

P"r"bool"nlenne voor een ger ichte verbind ing in het freque nliebereik 1100 to t 2300 MH z.

Wij leveren complete straa lzender-installa ti es voor meter- e n centi mete rgolven; voor telefoon-, verreschrijf-, televi sie- en muziektransmissie; voor kleine en grote aantallen kanalen; voor vaste en mobiele opstellin g.

N EDE R lA N D 5 C HE

S I E MEN 5

M A A T 5 C HAP PIJ

POSTBUS 1 068 · ·,- GRAV fNH AGE . T ElE f OO N 18 38 50 .ll([ttVE~ f !Gr"WOO~DIGING

.... N

5 I E M E N 5 & H ALS K E A K T I E N GES E l l 'S C HAF T I f R lI N · " U N e H ! N

N . V.

•

ZEE- EN KUSTREDERU

RUN- EN BINNENVAART

-

•

TANKVAART

BEVRACHTERS

CARGADOORS INTERNATIONALE EXPEDITIE - OPSLAC Tele!JUomBctre.: Vanuden Telefoon 113300

000 N.V. GEBR. VAN UDEN'S

EUROPESE DIENSTEN DUITSLAND, POlEN, FINLAND, DENEMARKEN. GOTHENBURG. FRANKRUK. PORTUGAl. SPANJE,

SCHEEPVAART- EH AGENTUUR MIJ .

ROTIERDAH LUNDIENSTEN

NooRD·AFRIKA. ITAUt

BENELUX-FRUITLIJN

ADRIATISCHE ZEE, GRIEKENLAND. LEVANT, ZWARTE Zef.

RoUerdam/Anlwerpen

-

Frans Marokko v.v.

TRANSATLANTISCHE DIENSTEN

FRABEL UX-LIJN

SURINAME, CURAÇAO, ARUBA, GROTE. EN KLEINE ANTILLEN,

Noo rd-Frankrijk - Frant Marokko v.v.

ROTTERDAM-SONT LIJN

BRITS GUYANA, VENEZUELA, COLOMBIA, MIDDEN· AMERIKA,

Rotlerdem-Den emarken, Zweden v .v . 2 x p. w.

WESTKUST VAN ZUID·AMERIKA.

ANTWERPEN-SONT LIJN RoHerdam-Denemarken, Zwe den " .v. I

Je:

p . w.

N.V. HAVEN LINE

Bremen - Haznburr - Antwerpen - RoUerdam , wekelijk.. dnarien Oostkust - Zuid-Amerib

Koninklijke Java-China-Paketvaart Lijnen N.V. (Rayal Intleroc.ean Lines)

Gtr~9e1de

passa9ir:rs~

en

vrachtditnsten

Verre Oosten ~ Afrika - Zuid.Amerika v.v .

Verre Oosten - Oost-Afrika v.v.

Zuid.Amerika - Zuid_Afrika _ Australië Indonesië - Malakka - China - Japan v .v .

India _ Malakka _ Indonesië _ Australië V.v.

Australië _ N ,N . Guinea _ Nd . Borneo - Bangkok Hoofdkantoren: Amstudam. " Het Schetpvaarthuis" - Telefoon 6itll

1.........

H .......

l,1Ul. l01

r.n..........J.j

Rnad W..,.

wij zullen moeten samenwerken

* NEDERLANDSCHE SCHROEFBOUTEN FABRIEK ~:

HELMOND SHELL TIINKERS N.V. II. U . . ......

G • • Olh ..... . I. . . lto .. w

*

De uitstekende accornodatie aan boord \'ao onze moderne vrachtschepen biedt U u n unieke passagegelegenheid naar

o

Eelsalon m.s. " PRINS \XfILLEM VAN ORANJE"

R

L IJ

N Passage~ Hoofda8entcn: Anthony Veder & Co. Rotterdam· Westblaak 4 . Telefoon 11 4420

N.V. Ver. Textiel· en Oliefabrieken

I>.

u.

Kaar s S ijl.c s t ey n KROMMENI E

Weverij VO.D zeildoek, wOlerdichl d oek, bra ndslonge n

~öntgen

§'

lechnische dienst NV .

e r beschikkin g

vltn

alle Marine Aldelingen

' ] ) oor een speciale ove reenkomst

(voor hrand. langen verkOOI)ka ntoor

N.V. De Boer'. Fahrieken, Amsterd am;

OIIJ " "trÎngJprogram O»lllal O.A.

KOELGASSEN

(O;wlo,d;fluo'm" h,.,) (Chlormethyl) .

KOELGASSENDROGERS~:~~;,n:~,). r

KOELCOMPRESSOROLIE Gunstige prijzen

LINDRA

-

!~;' ::~ ~,~~m,;.).

Vl ugge

i €~'ering

Den Haag . Waldeck Pyrmontkade 116 Telefoon 39.9O.}4.

Eerste Nederlandsche NAT zandstraalbedrijf

H. VAN DER KRANS SCHIEDAM. TEL K taoo.nSM

o. K.-electroden

In- an vllwandlv sond.tNlolan an .,arvan

G rootste gelijkmatigheid Hoogste kwaliteit

.on

N.V.

• Schepen • Tonkl

NEKEF

Karpe rweg 45

• Brugge n eGeHuwen

.....

Amsterda m (Z)

Rollend en drijvend moterle.t

N. V. STAALDRAADKABEl· EN HERCULES·TOUWFABRIEK v/h

Vliegtuiglakken Lakken voor de industrie Scheepslakken

-....,.......~J~.C~.:,' 0E~ N,.~:;:~J

STAAlDRAA SIUENS lUFABRIEKEN N, V. SASSENHEIM

VOOIl SCHEEPSG EBIi/UI K IN ELKE G EWE N STE SAM EN. STELLING, l ENG TE EN DIK TE

H OUDIÖ~S

VAN EN N A AM·

GEVEIlS AAN HETALOM BEKfNDE

HERCULESTOUW

MAANDBLAD TER

DE.

INTERNE

VOORLICHTING

KONINKLIJKE

MARINE

DIRECTIE EN HOOFDREOACTlE,

Lb. {SDI Ie kl. J. PTASNIK -

F. J. TH. M. SCHAEPMAN

Minlsterle van Martne. Konln,lnnenaeht 12.

Tel. 11!31~ â&#x20AC;¢ Toutel 97. Oen Hu,

Inhoud:

FEBRUARI 1958, no. 7

BIJ DE VOORPLAAT: Hr. Ms. Bolder in. kieUinie met Hr. MI. Bulgio

Pllgina 1 6 7 8 9 JO 11 12 17 18 19

Oe maritieme inspanning van Nederland De wereld waarin wij leven Hr. Ms. WalinrichUngen en hun emblemen Buitenlands MarIne-nieuws Nleuwediepsc notities NIeuwsdruppels Opening militaire tehuizen Geleide wapens Medische problemen van de Poolzee Burger, manr hoc?

Het heelal 2I Alarm op een koopvaarder 23 Waar de Koninklijke Marine vaart. en vliegt 24 Mutaties

ne ltoD..lnkllJ ka Mume geit er prij. op vag te ateUeza 41t het adverteuza 111 4It orla&ll. wleru.4 het verkrUien van voorkeur voo r le"eranU.. ... 4e Kol\lnklijke MariDa wet Iu.n lllboadeza

Idee Ingezonden door :

K. Jellema Molukken8tl'llet 12

(Jen Helder Help 0 M dele •• rle

Voor elk brulkb&t.f' lel

Sc"

aan de can .. 11 bouden '

.e ..,ven

,

.

.. rU I aan de .. rd . Publiciteit . w een •• rdl '11 belollllli" • Amalel Bra I.Iwerti. Aln.ludam .

NEDERLAND Is, om zo te zeggen, het produkt van één voortdurende maritieme Inspanning!

Dijken bouwend en water uitpompend heeft Nederland zich

zo met het water ver enigd dat zijn bevOlking vanuit haar op zeebodem gebouwde woonsteden vroegtijdig is uitgezwermd vla het water en een plaats voor dit kleine land heeft verzekerd In de "goud-gordel" overzee, In het Westen, Oosten en Zuiden en In de houlgebieden In het Noorden ; vanwaar dank zij het nog niet geëvenaarde draagvermogen van dit medium water, een overvloed van waren naar de mondingen van Europa's grootste rivieren werd gebrach t.

Dit veroorzaakte doorvoer en handel, welke vertakten in een moeilijk te volgen wereldnet van belangen-draden met aan de oorsprong van al deze draden, de landen in de delta's van de Sc:helde, Rijn, Maas, IJssel en Eemsmondlngen.

Ook heden ten dage is dit wellicht het meest dynamische gedeelte van de erfenis van onw voorvaderen, hetgeen moge blijken uit de groei van Rotterdam, de deltaplannen en het concept Randstad Holland, die in wezen toch niets anders zijn dan de moderne uitgave In beton, techniek en mensen· concentratie, van het midden van het web dat gespon nen werd vanuit de lage landen bij de zee.

Deze consteJlatie, dlt maritiem geinspireerde belangenweb, is reeds zolang bij ons, dat het, evenals de dijken en duinen, als vanzelfsprekend wordt aanvaard In Nederland.

Maar toen In 1953 na honderden jaren stilzwijgend dlenst doen, de dijken bra ken, toen werd hun nut wel duidelijk.

Wannee r zoals tijdens Napoleon en tijdens de nazi·bezetting Nederland werd a fgesloten van haar wereld·web, r esteerde In korte tijd een economische gesproken lege delta, terwijl het belangen·web daarbui ten werd versche urd door gebrek aan maritieme bescherming.

In tig. 1 ziet u schematisch afgebeeld een kaart van Nederland waarop met pij len de voornaamste in· en uitvoer· bedragen voor het jaar 1956 zijn aangegeven. Dez.e bedragen zijn uitgedrukt in miljarden gulde ns. Het valt meteen op dat de bedragen behorende bij de in· en uitvoer van en naar overzee, ongeveer tweemaal zo groot zijn als hel anderszins In· en uitgevoerde, waarbij nog weggelaten werd het ge· deelte dat naar Duitsland en Belg ië van overzee via Neder· land werd doorgevoerd; hier s taat tegenover dat de in· en uitvoer naar F rankr ijk en Italië a ls geheel over zee zijn beschouwd, zodat de cijfers In haar geheel wel als correct zijn aan te ne men.

Over zee wordt dus minstens tweemaal zoveel aan· en afgevoerd als over land. Op de kaart ziet u tevens de voor· naamste omzetbedragen In de industrieên Jn Nederland en verder de bruto landbouwproductie en de omzet In andere

voedlngsmlddelen. Meteen daaronder vindt u de invoerbe· dragen aan middelen die voor de instandhouding van die Industrieën, die landbouwproductie en die voedlngsmldde. lenvoorziening nodig zijn. Wanneer u zo terloops die cijfers bekijkt, dan zult u meteen zien dat In de industrleën meer dan de helft aan waarde va n de omzet moet worden inge. voerd, bij de landbouw en voeding ongeveer een derde.

Bovendien Is de voeding natuurlijk :r..eer afhan kelijk van de landbouw, zodat als VOOr de landbouw niet ka n worden in· gevoerd, de voedingsomzet dubbel wordt beïnvloed.

Hoewel voorochtIg omspringen met statistische gegevens gewenst is, moet toch even de aandacht worden gevestigd op het feit, dat, volgens de door het centrale bureau voor de statistiek verstrekte cijfers, het jaarlij kse bedrag dat aan de Koninklijke marine wordt uitgegeven, nl. 325 miljoen, één procent, hetzij van de om:r.ct hier te lande, hetz.lj van de in· en uitvoer bedraagt, en slechts een half procent van het bedrag, verkregen indien men in· en uitvoer en omzet, welke Immers zeer nauw samenhangen, bijeenvoegt.

Niet zo'n hoge vel-Lekeringspremie dus.

Om nog even door te gaan met wat van dezc cijfers .

Wie verricht deze In· en ui tvoer over zee. Naast waterstaat komen we nu aan onze tweede veroveraar van de zee, welke onder hetzelfde ministerie Is Ondergebracht, nl. de scheepvaart.

Op 1 januari 1957 voer onder Nederlandse vlag cen vloot van totaal 1336 zeeschepen ter koopvaardij met een totale Inhoud van 4 mlljoen ton. Misschien zegt u dit niets, maar Indien u nagaat dat op 1 janual'l 1957 bij de Nederlandse Spoorwegen aanwe-.cig waren 24.000 goeder enwagons met een totaal laadve rmogen van 479.000 ton, dan betekent dit dus, dat alJe aan wezige Nederlandse goederenwagons 8 maal. telkens tegelijk. heen en wccr moeten rijden om a lle Nederlandse koopvaardijschepen te lossen; alge-tJen nog van de grote stukgoederen, die de wagons niet kunnen ver· voeren. Zien we dan verder dal gedure nde 1956 in Neder· la nd precies 90 miljoen ton wel'd In·, uit· en doorgevoerd per zeeschip, dan zo u dit betekenen dat elk Nederlands zeeschip zo ongeveer 22 maal per jaar, dat Is 2 maal per maand een Nederlandse haven zou hebben aangedaan, als het ver· voer alléén met Nederlandse schepen zou gebeuren. Dit Is natuurlijk lang niet het geva l. (Een retourreis naar Amerika duurt al bijna 1 maand). Een 'groot deel van het zeeve.rvoe r In en uit Nederland gebeurt dan ook met buitenlandse schepen en dit zal ook in een wereldoorlog het geval zijn, zoQat van een ,.natlonale" verdediging van "nationale" zee· schepen, dan OOk geen sprake kan zijn wil de toe· en afvoer blijven doorgaan.

1

Figuur 2 geelt u een were1dkaart waarop de voornaamste scheepvaart verdeling over de wereldzeeën Is aangegeven.

Bovendien geeft de dikte van de stroken de scheepvaart·

dichtheid aan. U ziet het. het grootste verkeer In vredestijd, Is op de Atlantische Oceaan, In het Kanaal en op de Noordzee. Wanneer men zich nu realiseert dat In dit Atlantisch gebied en In de Midde1land$e zee. op elk moment van de dag, dus nu op dlt moment ook, ongeveer 4000

zee.

schepen varen en ongeveer 1800 in havens liggen. tezamen ongeveer 100.000 van die spoorwegwBgons van zoëven dus.

dan begrijpt u wal de scheepvaart op de Atlantische Oceaan betekent voor de Atlantische gemeenschap.

Waar er In oorlogstijd, tengevolge van convoolvorming. troepenvervoer en de verhoogde vrBag naar producten van de zware Industrieën, altijd gebrek aan scheepsruimte Is geweest, kunt u zich voorstellen dat de Atlantische Oceaan dan nog belangrijker wordt.

• Hierbij mag ten overvloede worden opgemerkt, dat er In een moderne oorlog voor het grootste gedeelte der goederen, bijna geen verschl.1 bestaat tussen civiele en militaire status.

Immers het prikkeldraad dat de militair gebruikt, Is ook nodIg om de koe In het weiland te houden, die de me1k levert voor de arbeidei', die het geweer maakt voor de soldaat. De zuiver mllltalre eindproducten maken dan ook maar een zeer klein deel uit van het zeevervoel' In oorlogstijd.

Waar het op neel'komt Is, dat vanaf onze schoenzolen tot het eventuele haarcrème. van onze boterham tot het bord waarvan die gegeten wordt, wij afhankelijk zijn van de scheepvaart. Dit geldt ook voor de krijgsmacht In oorlogstUd.

Welnu, de scheepvaart op de Atlantische Oceaan Is dus belangrijk, maar de Verenigde Staten van Amerika en het Verenigd Koninkrijk hebben daar de macht ter zee, dus waarom zouden wij e r lets aan doen? Om ...:ier heel goede redenen: a. In oorlogstijd zijn wker 5 % maar waarschijnlijk bijna 10 % van die schepen In de Atlantische Oceaan onder onw vlag. b. De toevoer Is van het grootste belang zowel voor de directe boterham als voor de oorlogsinspanning, zoals zoéven werd aangetoond. c. Zonder een bijdrage te leveren in de verdediging van de scheepvaart, hebben wij ook weinig te zeggen over het gebruik van onze koopvaardij In oorlogstijd. Wat dit tot gevolg heeft gehad In 1945 in IndU!, behoeft niet meer te worden opgehaald. d. Er Is een gebrek aan maritieme strijdkrachten, ook bij onze grootste NATO·partners.

Hoe zit het dan met die grote klap, waarmee een oorlog In dit nucleaire tijdperk kan of zal beginnen? Laten wij aller· eerst vaststellen dat die aan belde kanten zal vallen voor zover de afweer de aanvallen niet tegenhoudt en dat het er dan op aankomt. wie hel eersl weer Is o pgebouwd. Daar· voo r Is de scheepvaart helemaal onmisbaar. Door de eeuwen heen hOOt men telkens bij het optreden van technologische ontwikkelingen gedacht, dat hlel-mede het verschijnsel "oorlog" met één klap zou zijn te beginnen en te beëln· dlgen. Behalve Indien een der partijen een volledig alleen· bezit van die ontwlkkeIlngen of een overmacht ervan bezat Is dit nog nooit waar -:emaakt, doordat er rutijd twee kan-

ten zijn in cen geschil die practisch de-L.eUde middelen gebl·ulken en doordat altijd weer afweC-l'maatregelen werden gevonden. Om hier nog wat verder op In te gaan, het vol· gende. Tenslotte geven wij net zoveel uit aan luehtbesehel·ming lJ.c. KoninklIJke luchtmacht) als aan de Koninklijke marine en tweemaal zoveel aan de Koninklijke landmacht.

I ndien deze Instellingen verondersteld worden niet bij machte te zijn het achterland, dus de bases der K.M. naast vele andC':re zaken. tenminste grotendeels veilig te s teJlen, dan hebben deze uitgaven geen zin. De Koninklijke marine rekent er dus op dat de rest van de krijgsmacht wel in staat is haar taak te vervullen. Welnu. zoals reeds werd aangetOOnd zijn er altijd 4.0CI0 schepen op zee In dit gebied. Ook a l zouden dus a lle grote havens met de schepen daarin. worden vernield, dan resteert ons nog 65 % van onze scheepvaart om te besc.hermen e n om via secondaire havens en vla stranden de opbouw aan te vangen. Het Is de laa tste klap die geldt In een oorlog.

Bovendien, de oorlog hoeft niet zo te beginnen. Zij kan ook \lerool7.aakt wOI'den door het zich uitbreiden van een "Iocaal" conUIet, zoals Korea, I ndo·China of he t Midden· Oosten. En hoc konden In de afgelopen jaren e n kunnen In de toekomst zulke conflicten worden beper kt? In de eerste plaats doo l·dat het Wcs ten de heerschappij ter we had en hopelijk behoudt. Zonder die heerschappij waren zij er nooit zeUg maar In de buurt gekomen en warcn vele van de grootste :l8nvaJsactles In Ko rea b.V. onmogclijk ge-

W""'"

Maar wij zijn nog niet klaar met onze kaart. Zoals u ziet gaan de vervoerslIjnen van en naar N.·Amerika voor cen groot gedeelte door de Caralbische Zee. Van alle Import In N.·Amerlka passeert 50 % dC'"l,.C wateren; en van deze 50 % bestaat een groot gedeelte uit olie van de raIfinaderijen o p Aruba en Curaçao en uit bauxiet uit Suriname.

Het Is verder dan wel duldelijk hoe belangrijk de positie van deze gebieden dus Is in vredestijd en in oorlogstijd.

Maar ook In het Oosten. worden hele gebieden soms uitsluitend en soms grotendeels door schepen ondel· Neder· landse vlag bevaren. zoals er uit recente ontwikkelingen In die gebieden mag zijn gebleken, terwijl op het hele web over de wereld overal door onw schepen wordt gevaren ten behoeve van onze Im_ en export en onze omzet binnenslands.

Maar, dat weroldbclangen.web, \s dm niet te groot om door ons aJll!èn te worden beschermd? Zeker, wanneer ovel""a1 tegelijk op zee deze lIJnen zouden worden aangevallen, kunnen wij het alleen In samenwerking met onze geallieerden.

Wanneer echter plaalselijk in l!èn gebied deze lijnen wor· den bedreigd, dan kunnen wij het wel al. mits de wil be· staat om onw machts middelen te gebruiken e n de mObiliteit van het maritieme wapen ten volle te benutten. Deze wil om de bestaande machtsmiddelen te gebruiken kan niet genoeg worden benad'·ukt. I mmers voortdurend worden de middelen als waardeloos geelasslllccerd terwijl In leite het niet geb rui ken ot het nie t tijdig gebruiken. de oorzaak van uiteindelijk talen Is. De mobiliteit word t derhalve door beschikbare bases, tegenwOOI·dlg zeer vergroot door de z.g. mobiele logistieke eenheden en de voortstuwing met kern· energie. I n het NATO.gebled en In samenwerking met de tot de NATO behorende geallieel·den ook bulten he t Atlan. tlsch gebied, zijn bases In overvloed aanwczJg. Nationaal baseren wij op drie geografisch goed over de wereld ver· deelde punten n.l.: Nederland. de Antillen en Nleuw·Gulnea.

figuuT J

GETALLEN IN MILJARDEN GULDENS LEOEru

METAAL I 1CONFECT IE

TEXTIEL II CHEMISCHE

I

. 845 1 7. 970 I1 1.029 11 2 .589 11 2 . 227 GRONDST. 2.3 - BRANDST. 2 FA8RIKATEN 3.3- MACHINES 2 .7

lol UT IIC ERAMIEK PA 1

.775

CHEMISCH 0 .6

Zie hiernaast • A: 1 Vliegkampschip met 1 squadron en 1 re.. ervesquadTon onderzeebool bestT ijdingsvliegtuigen en I squadTon en J Teservesquadron ;achtvliegtuigen B: 2 kruisers C: 12 jageTs D: 12 grote fregatten E: 7 kusl -escortevaartuiF:

LANOI!lOUW 4 . 678

VOED ING 8.0 33

1.675

1.891

G: 65 mijnenvegers H:

BELUX

2

I:

[j]J

êJ OMZET 30 INVOER 14

.on 6 ondeTzeeboten

INVOER UITVOER

14 ) I 1 25

6 patTouilleboten

1 nettenlegger

J : div. hulpschepen K: 1 sq. neptunes

1

OVERZEE N IET OVERZEE

16.5

as

L: 2 sq. mOTineTs M: J sq. aven"e" N; 2 sq. sea hawks 0: 2 bot. moTiniers

Uit het voorgaande komen de volgende stel1lngen naar voren: 1. Het onafh ankelijke voortbestaan van Nederland vC!relst

een voortdurende maritieme inspanning; binnenslands met waterwerken, buitenslands ter koopvaardij; op de nationale kusten en op alle wereldz.ee~n doo r de Konlnk· lijke marine.

2. De Koninklijke marine heeft een vredestaak zowel als een oorlogstaak.

3. Locale bescherming van onze wereldvervoerslilnen waar dan ook, kan dOOI" de Koninklijke marine voldoende worden verzekerd, mits haar mobiliteit voldoende wordt benut en de wil tOl gebruik van dit machtsmiddel aanwe7Jg Is. Deze mobiliteit Is alleen verzekerd indien de bestaande bases worden behouden.

4. In een globale oorlog moet de Inspanning van de Koninklijke marine gekoppe.ld zijn aan die van de NATO en van zovC!e1 mogelijk andere partners buiten het Atlantisch gebied; het Nederlandse aandeel in de gezamenlijke mal"ine-inspanning moel groot ~e n oeg zijn om een stem bij hel dirlgel·en der koopvaardij in oorlogstijd te vel·· 7.ekeren.

Tegen de achtergrond van dC"lC vier stellingen zullen wij thans de Koninklijke marine beschouwen.

De eerste stelling Is in de practij k reeds uitgewerkt. Het zal u bekend zijn dat direct na de laats te oorlog een aanvang werd gemaakt met de wederopbouw v.a.n de vloot. Er was tocn nog geen sprake van een bepaald geallieerd verband.

Wel werd reeds toen hiermede rekening gehoude n maar definitieve vorm nam de vloot eerst aan In 1949 locn de NATO tot stand kwam. In volledige vorm Is het vlootplan laatstelijk in 1954 bij het verschijnen van de z.g. 3e defen· sienota. gepubliceerd. De hierIn opgegeven vlootsterkte om· vat:

1 Vliegkampschip met daarbIjbehorend 1 squadron en 1 reservesquadron ondert.eebootbcstrljdl ngsvllegtulgen en 1 squadron en 1 reservesquadron jachtvliegtuigen 2 kruisers 12 jagers 12 grote fregatten 5 kleine fl·egatten 7 kust-escoMevanrtuigen 6 onderleeboten 65 mijnenvegers 6 patroui1Ieboten 1 nettenlegger, als mede de nodige hulpvaartuigen. zoals netpoortschepen, commu nicatievaartuigen, sleepboten en wat dies meer zij.

Hierin Is niet opgenomen datgene wat nodig Is voor de diens t va n het loodswezen en de dienst der hydrografie, niet omdat dit niet belangrijk Is, doch omdat dC"J:e in feite geen deel uitmaken va n he t vechlapparaat. BIJ elkaar vormen deze diensten echte r toch een niet onaanzienlijke vloot van schepen. die natuurlijk In oorlogstijd wel worden inge. schakeld voor hulpdiensten.

Verder de volgende vlIegtuigsquadrons, behalve die welke reeds werden vermeld bij het Vliegkampschip: 2 SQuadro ns aan de wal gebaseerde maritieme vliegtuigen 1 squad ron amphi bievliegtuigen voor Nleuw·Gulnea 1 squadron tweemotorige vliegtuigen voor opleidings-

doeleinden 1 squadron hellcopters en amp hlbievliegluigen en voor

opsporlngs· en reddingsdoeleinden.

Alsmede 1 afdeling mariniers voor de Ned. Antillen.

1 afdeling mariniers voor Ned. Nleuw·Gulnea, enige mobilisabele infanteriebataljons mariniers en de nodige de tachementen !lan boord van schepen en bewaklngs· detachementen aan de wal. ten dele mobilisabel.

A

~

C

"dl

,

F

E

_1Ii1j~ l~

1 1 .~1iI

G

H

~

2

-=.--

J

~ M

+

K

0

N

L

3

Voorts bewapening en uitrusting voor de koopvaardij In oorlogstijd, alsmede oefengc.lcgenheld voor het opleiden van het koopvaardljpcrsonccl in de bediening van dit materiaal.

En tcn slotle de no(tlJ!"c basisfaciliteIten w.o. het duikbedMJf

en de mljnendernontccrploeg, steunpunten en walinrIchtIn-

gen, commandoposten met de bijbehorende verbindingen en de voorraden.

Om deze vloot te bemannen zal de personeelssterkte in oor-

logstijd omstreeks 40.000 man zijn. terwijl In vredestijd het personeel In werkelijke dienst omstreeks 22.000 man Is. waarvan 80 % berocpspersoneel behoort te zijn. Zoals u uit deze personcclsaanlaUen ziet zal In vredestijd de helft van deze schepen In dienst zijn, de andere heil! zal In reserve

liggen en op zeer korte termijn In dienst moeten worden gesteld In geval van noodzaak.

Wat het materieel betreft Is de vloot medio 1958 op sterkte. met ult7.onderlng van de ondiepwatermijnenvegers. waar· van nog een serie bestond, welke echter eerder dan ver· wacht onbruikbaar raakte en waarvan de vervangende nieuwbouw niet op tijd gereed kon komen. In 1960 zullen 16 schepen van dit type aanwezig zijn, de bouw ervan begint op 1 Januari 1958. De vloot bestaat dan medio volgend j aar uit gloednieuwe schepen, behalvc dc lregatten, waarvan bovendien een aantal zeel' oude. kleine fregatten, zoals Hr. Ms. "Jan van Brakel" en de "Batj an"· klasse moesten wor · den a fgeschreven. Daartegenover staat da t drie jagers van de "Plet Heln"·klasse geheel worden gerehabiliteerd en naar het (regattentype werden overgebracht. Eén daarvan Is gereed, een volgende komt eveneens medio 1958 gereed, de derde lets later.

Gloednieuwe schepen houdt niet In dat het laatst bekende technische snulje op elk schip aanwezig Is. Elk oorlogSSChip dat te water loopt, Is op deze gronden enigszins verouderd te noemen, aangezJen de technologische vooruitgang grotere sprongen neemt dan dl! bouwcapacitl!1t kan bijhouden.

Evenwel, dit geldt voor ledel'(!Cn, ook voor onze vijanden, zodat de 7,ckerheld bestaat dat onze nieuwe vloot een der modernste Is. Dit ne<!mt niet weg dat een voortdurend vooruitzien op technologisch gebied en de consequenties tlaarvan op de krijgSkundige filosofici!n, geboden Is. De Koninklijke marine heeft dan ook reeds meteen na de oorlog de Instelling van Instituten voor geMcht ondert.oek voorgestaan en het Laboratorium voor Electronisch Onder· zoek en het Technisch Documentatie Centrum zijn virtueel oorspronkelijke marlnc-Instellingen, terwijl 'voortdurend een intensief programma door het RVO-TNO en vele andere Instellingen, voor de marine wordt uitgevoerd. Bovendien werd samenwerking gezocht e n gevonden met Britse, F'ran· se, Noorse en Amerlkaanse Instellingen, waarmee. hetzij In NATO- hetzij In ander verband, een voortdurend contact wordt gehouden. Ook op organisatorisch en krijgskundig gebied heeft de m.u·lne In de afgelopen jaren een vaste plaats In de hoogs te colleges e n staven van het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten weten te ver/.ckeren.

Hiervan wa ren vooral tc noemen de Naval War College In Amerika en de Greenwlch·colJ~e In Engeland, waar con· tlnue Nederlandse marlne-oWcleren de cursusselI volgen.

Verder In de staven van SACLANT en CINCHAN, waar permanent Nederlandse marlne-oUicleren zijn Ingedeeld.

Laten wij nog even blijven doorgaan op dit uiterst belang' rijke onderwerp. De marine heeft dus kans gezien om bij haar o pbouw, nationaal de fundamentele kennis en know· how mede op te bouwen, waarmede een wetenschappelijk vacuum, dat onvermijdelijk ontstaat bij enkel IIcentie-bouw en eenzijdig aankopen In het bultenJand, werd voorkomen, Ook voor de toekomst stelt zij zich voor dit principe te blijven voorstaan. Hel gevolg Is o.a. geweest, dat voor de K.M. hier te lande radarapparatuur werd ontwikkeld dat die van dl! grootste marines voorbijstree1t; doordat de maMneschepen tevens In staat zijn zulke feilen naar buiten uit te dragen wordt een vraag naar ons nationale product gestimuleerd. Aanvragen naar reparatIefacilIteiten In Nederland voor b.V. Zuidamerikaanse grote marlne-een· heden Is een sprekend voorbeeld.

Het opschorten van het aanbouwprogramma der onderzeeboten en herbewapeningsplannen der bovenwaterschepen Is een rechtstreeks gevolg van dit vertrouwen op het nationaal kunnen In de toekomst.

Tenslotte heeft dit zeil produce ren ook nog het voordeel dat de K.M. minder afhankelijk is van de limiterende bepalln· gen die altijd aan door het buitenland geschonken middelen vast7jtten, welke haar mObiliteit in vredestijd beperken.

De Koninklijke marine Is dus een heel eind gevorderd met de realisering van het vJootplan. De basisfacIliteiten, vooral accomodatle, zIJn nog niet gereed.

Bij een Rijksfinnncleringsbcleid dat grote investeringen Ineens niet toelaat, Is dit ook zeer moeUijk; terwijl boven· dien het accomodatleprobleem over het gehele land moei· lijkheden biedt. Bovendien dwingt de velWachting van een oorlog aanvangend met een uitwisseling van nuc.lealre wapens, naast een meer economische concentratie op Mn vredcsbasls In Nieuwedlep, tot spreiding der mobiele een· heden In reserve en der eerste oorlogsvoorraden. Voor wel· ke spreiding In ons kleine landje veel samenwerking, over· leg en dus lijd nodig is. Evenwel, ook deze spreiding, teza· men met een g~tadlge opbouw der overzeese steunpunten, Is In uitvoering, terwijl vooral wat betreft de "non-common· user·ltems", dit zijn uitsluitend nationaal te verkrijgen onderdelen, mobiele bevoorrading verzekerd za] zijn vanaf speciaal omgebouwde voorraadschcpen en vanaf te vorderen koopvaardijschepen.

Wij komen thans tot de tweede ste11lng, n.l. dat de Konink· lijke marine een vredestaak en een oorlogstaak heelt.

Voor wat betreft de vredestaak wordt er In de eerste plaats aan herinnerd. dat elk land dat zeevaart bedrijft, volgens het Internationale recht verplicht Is mede te werken aan de veiligheid en de vcr/,ckerlng van de vrije vaart op alle 7..ecên.

Als voorbeeld van een tweede vredestaak mag op het nogal negatieve feit worden gewezen, dat de voormalige, ter plaatse gevestigde InvlOC!d van Continentaal EUI"Opa In de rest van de wel"e.ld, bijna geheel verdwenen Is en vervangen Is door een I)ractisch uitsluitend tot onze Engels·sprekende bondgenoten behorende malitleme- en indirecte Invloed.

Met andere woorden, de koopvaardij en dus grote economische belangen van Continentaal Europa, blijven alleen rondvaren en beslaan bij de gratie van deze bondgenoten

figuur 2

Ot. voornaam.tt. scheepvaartverdelillg over de wereldzeeën.

De dikte van de stroken geeft de scheepvaartdichtheid aan.

4

Een onge-l.Onde toestand, zelfs In het beste bondgenootschap en zelfs wanneer straks een vCl'cnlgd Europa Is gesticht. Met dit vool'bc<!ld wordt gehoopt te zijn aange.

medlum waar de onderzeeboot zich In beweegt. hel water, werkt hierbij beslist niet mee. In tegenstelling tot de lucht die elcctro·magnetlsehe golven b.v. gemakkelijk draagt. toond, hoe belangrijk de tweede vredestaak van de marine Wij zien dus. dat behalve de reeds ontzaglijke taak van de Is, n.l. de bescherming van onze belangen op en OVCI~l(!C!. verdOOlging der verbindingslijnen tegen een verhoogde drel· waar en wanneer de regering dit nodig acht. ging, thans ook de kusten veel meer verdediging gaan Hoe vinden wij deze twee taken nu terug In de opbouw van vragen. de Koninklijke marine? Deze vinden wij terug in haar har- Maar dit Is niet allcs. Doordat het Intercontinentale projcc· monische opbouw. Afhankelijk van wat de locale bedreiging del haar Intrede heeft gedaan, wordt het nut van de vaste ergens ter wereJd mag zijn, vinden wij cen tegencomponcnt walopstellIng van meer problematische aard, en gaat de In de zeemacht. LUChtverdediging op het vliegdekschip en mobiele basis. het schip, ook In hel strategisch bombard€!de kruisers, onderzcebootafweer op het vliegdekschip en ment, steeds belangrijker worden. Waardoor zij weer mccr belangstelling van het luchtwapen en het onderzeeboot· de torpedojagers, mIjnenafweer op zee en langs de kusten met onze oceaan· en kustmIjnenvegers, lange alstandver· wapen zal ondelvinden, zich dus betel' zal moeten bescher· men enz. enl'_ kennlng en ondcI'7i!Cbootbcstrljdlng met onze onderzeeboten Het wordt nu tijd te gaan blaffen en te beweren dat de en patrouillevliegtuigen, lange afstandradarwaarschuwing op jagers en kruisers, nabijbescherming van konvooien mct SpocUik alles ziet en dal We vla zijn ogen toch worden wcg· onl'.e fregatten . gevaagd van het water. Dan gaan wij met zijn allen op veertig meter dlepte zitten en werken vanuit die onzleht· AJhankelijk dus van de soort van plaatselijke bedreiging bal'e regionen. kan de Koninklijke marine bijna elke gewenste combinatie Een verdriedubbelde taak dus, waar de Koninklijke marine leveren, zonodlg ge~rd op de steunpunten welke door door haar harmonische opzet, die zo(!ven reeds op haar het korps marinicrs worden beschermd en verder voor/Jen mogelijkheden werd herkend. uitstekend In past, gezien het door voolTaadschepen. Bovendien maken de technologische oneindig aantal en soorten taken dat vel'richt moet worden. ontwikkelingen dlYLC eenheden in de toekomst nog vcrdci' Want, de onderzcebootl:MXtrelging vereist vooral In de z.g. los van hct tle bruik van steunpunten en zijn zij door hun " foca1areas". dit zijn de concenU'atlepunten waar de bcwegelijkheld voor op de wal gebaseerde, ballistische pro. scheepvaart moet komen om haar bestemmingshavens te jecUelen, practisch onvindbaar. bereiken en waar hel water diep genoeg Is voor onderzcc..

Vredestaken van de marine zijn de be.loodslng en betonning boten om te ageren, zowel vergezellende escones bij de con· van de nationale kusten en zeegaten. het verzorgen van de voolen rus VOOl1durende patrouille om de onder.t.eeboot diep hydrografische opname van de kustwateren in Nedel'land te houden en zijn verkenning en aanvallen te bemoeilijken. e n de fujksde1en, de v!sscrij·lnspktle op de Noordzee en Dit kan hel me<!St economisch gebeuren met op vliegdek. vlagvertoon. schepen gebaseerde OB.vllegtulgen geëscorteerd door Voor wat betreft de hydrografJsche dienst Is waarschijnlijk jagers, die ecn veel groter areaal tegelijk kunnen bestrijken minder bekend dat de voortdurende wisseling der diepten dan b.v. onderJ.eebootjagers alleen. Dltzcl1de geldt voor de op onze kusten en In onze zeegaten, continue heropname kuststroken waar het maritieme patt-oulllevliegtuig. geba· nodig maakt wil de zeescheepvaart hier veilig blijven varen, seerd op de wal, In s.::tmenwerklng met escorteurs, het waarbij dan nog steeds komt dat de mijnendienst periodiek meest economisch optreedt. geulen langs de kust moet vegen om deze open te houden. Maar, de onderJ.eeboot Is niet de enige vijand Het gehele In Nleuw·Guinea Is een longterm hydrografische opname aanloopgebied van West· Europa valt binnen de werklngs· project in werking, waarbij gebruik wordt gemaakt van sfeer van vijandelijke vliC{>'tulgen, die zowel mijnen kunnen I speciaal opgerichte Dccca·chain. Zonder deze opname Is ver· leggen in de ondiepe gedeelten als schepen aanvallen, als zij t dere ontwikkeling van dit gebied welhaast uitgesloten. die kunnen vinden. Luchlvel'dcdlging is dus eveneens ge· Tenslotte Is een vredestaak het opbouwen, Instandhouden wenSt, welke geleverd wordt door de combinatie van jacht· en oefenen van de vloot op zodanige wijze dat zij haal' oor· vlieg[ulgen vanaf vlicgdekschepen en antl.luchtgcschut en logstaken kan verrichten.

In de toekomst geleidc projectielen, van kruisers en jagers.

Waarmede wij zijn gekomen aan onze vierde stelling n.l. dal Bovendien Is een snel uitbreken van een vijandelijk kruiser· bij een wereldoorlog de Koninklijke marine moet samen· eskader onder dekking van aan de wal gebaseerde vlieggaan in NATO·verband met bovendien zoveel mogelijk tuigen en begeleid door jagers In de Noordzee ..een denkpartners bulten het Atlantisch gebied. Dat dit samengaan beeldige mogelijkheid. welke zoals In elke oefening opnieuw verder van zodanige aard moot zijn dat wij voldoende zeg· gebleken Is, alle soorten geallieerde schepen nodig maakt genschap behOuden over het dlrlgeren der koopvaardij. ze te ondel·scheppen. AI deze tehocften worden nog eens Oorspronkelijk wIJde mcn bij de taakverdeling, Nederland benadrukt doordat, zoals eerder gezegd. de taak van het daarvan uitsluiten. O1t mag een eerlijk streven zijn gcwe<!St, strategiSCh bombardement In steeds groler mate door de om een schljnbaol' logisch patroon te vormen door Conti- zeemacht moet kunnen worden uitgevoerd, hetgeen de oor· nentaal Europa uitsluitend de landverdediging op te dragen logsschepen nog belangrijker doclen maakt dan U! al zijn, en de rcst aan de Engels,sllrekende landen Over te laten. In wat op zijn beurt weer meer bescherming vereist. het licht van wat reeds eerder gcsteld werd n.l. dat zeUs Hoc nu kunnen wij In een dergelijke oorlog ook nog de g€!cen Vererugd Europa als een economische " hav€!-no t" uit blC!den overzee bcsChel'men, waar toeh alle eenheden In de mIk een opzet tevoorschijn zou treden. doordat haar wereld· Atlantische Oceaan en Noordzee benodigd zijn? belangenweb dan grotendeels af zou hangen van haar bond· genoten. Is dit onaanvaardbaar. Nederland verkreeg vaste De strijd op 1,cc In een wereldoorlog vindt niet alleen In het Atlantisch gebied plaats doch ook In de Caribische zee en en op militair niveau steeds meer gewaardeerde, 7.cggenin de Stille en Indische Oceaan. Doordat wij een belangrijk schap in de hoogste maritieme staven, welke de Atlantische maritiem aandeel In NATO·verband Inbrengen In het Oceaan, het Kanaal en de Noordzee verdedigen. Reeds dadeAtlantisch gebied In de eerste plaats. kunnen wij hulp eisen lijk kon z.ij hierdoor invloed uitoefenen op de plannen van van onze geallieerden in andere gebieden, met als onder· de directie der koopvaardij in oorlogstijd en een Inzicht verhandeUngsfactor het feit dat wij Indien dit al nodig mocht krijgen in de sterkte van dC'LC verdediging. Dit inzicht deed spoedig uitkomen dat de oorspronkelijke opzet van de K.M. zijn, anders oorlogsschepen moeten afsplitsen naar die ge· bieden. W.cderom moet hier gC\vC'.ren worden op de wil om niet alleen nodig, maar broodnodig was In de Atlantlsche machtsmiddelen Ie gebruiken wanneer U! beschikbaar zijn. verdediging. Wat meer Is, de bondgenoten, althans het Zonder die vaste wil zal een en ander altijd fale n. militaire gedeelte, raakte door het nauwe contact, hiervan Overigens dwingt een oorlog op twee fronten altijd tot eveneens overtuigd. Zodat de gewenste toestand werd beprioriteitbeslIssingen en zullen wij nooit drie marines voor reikt dat In Nedel'land niet alleen cen bondgenoot, maal' drie verschillende gebieden kunnen bouwen. cen maritiem zeer gewenste bondgenoot werd gezien.

Hiel'mede kan de-.re beschouwing wel elndlgen. Echter moeWat is nl. hel geval. De grote hoeveelhcld scheepvaart ten nog enige feiten worden neergelegd om In gedachten te welke moet varen, wil een voldoende oorlogspotentlcel worhouden. Deze zijn: den opgebouwd, In stand gehouden en een voorwaartse beweging gegeven, wordt bedreigd door steeds groter aantal· 1. Zoals altijd weer blijkt Is alleen een harmonisch opge· len, qua capaCiteiten steeds gevaarlijker wordende, onder· bouwde vloot van nut. zeeboten. Niet alleen ontwikkelt dlt wapen zich naar de 2. De mobiliteit die elke harmonische vloot kan ontwlkk€!mogelijkheid om practisch onge1lmltcerd onder water rond len en in de toekomst nog meer zal be-Litten, maakt haar te varen. maar haar bewapening stelt haar tegenwoordig een ZC<!r economisch wapen voor elke soort van oorlog.

3. De meest dynamische erfenis van onze voorvaderen, In staat het binnenlandse logistieke potentieel aan te tasten en hele havens te vernielen. tenvijl afweer slechts door waar Nederland niet alleen op teert maar nog steeds aan grote hoeveelheden gecombineerd optredende marlnc-een· vool1.bouwt. Is haar wereld·belangen-web dat voor het heden kan worden verkregen. We1 wordt langzaam het grootste deel onderhouden wordt door haar koopvaardij ontdekken op grotere afstand beter moge1ijk, maar het onder bescherming van de Koninklijke marine. j

,

,

DE WERELD WAARIN WI.J LEVEN .d Int e rim

wv

Wanneer .lonu het nieuwe jaar zön inge"aan met de ijdele aedoehle, dat J958 wel eens' een jaa r kon zijn dat gekenmerkt zou worden door een vredi"e TUU op aUe polilieke Ironlen, don kunnen wij dal wel weeT gelijk uit hel hoofd

zetten. De acties zijn al meteen ingezet en hebben daarbij za veel op gang gebracht, dat hel jaar J958 al direct in het begin alte moueLijkheden lot allerhande activiteiten in Ziell bergt, dat we de gedoen!e aan aezapige rust wel melee11 kunnen vergel en.

De heer Boelgonln heeft schijnbaar bil de jaarwiueHn" vele voornemen. gemaakt en een daarvan wal klaarblijkelijk net QJdoen van een hele corrupondenlie.

Want terwijl men in vele "lilden nog doende wa. om elkaar lIeel geluk en voorspoed toe Ie wenll!1l zat de premier van. de Sovjet Unie al achter ZVn .chrijJtalel om maar Lie/st 61 brieven. te schrijven. AI deze bneven waren geriCht aan. de premier. van de NATO-londen, de landen van het War,cltaupact en. aan die van nog vele neutrale sloten.

Oe brieven ZV", op eni"e punten vall onder"uc/likt belallg 110, helzel1de. ~r sprak nl. eell groot verlangen Uit om elkaar zo spoedig mogelVI( te ontmoete" tvdens een bijeenkom.!It op liet aller/laagste niveau. Uit"enodlgd zOudell moeten worden de leider.! van die lallden dU! aan"esloten zijn bij de NA'l'O. ue landen ale aangesloten zijn bU het WarSChau-pact, dat zun duJl H.usland en zijn .alelieten, de neutrale staten A/gllalliltan, !:.g"pte, IndUI" ZuldJllavië, Oostenrijk en :tweden. dovendien, zo 'Ieelt de RuulJlche premier te kennen gegcven, zou het wel aardig, zo niet noodzakeliJk zun, wanneer Rood <':hina bu enkele agendapufllen ook aanwezig zou zijn.

Oe onderwerpen die Rusland zich voorstelt te bellandelen Zijll vele. Ontwapenill", terugtrekking van vreemde troepen uit Duitsland, garanties tegen onverwachte aanvallen, LuchtIn1lpectie boven bepaalde ~uropue gebieden, een einde maken aan de oorlogspropaganda, handelsbetrekkingen verbe teren tuuel~ Oost en West en verm(jding van militair geweLd in het Nabije Oosten.

Het Is een indrukwekkende lijst, die diepe indruk zou kunnen maken, wanneer men maar enige zekerheid had, dat het alle. ook werkelijk zo gemeend b. Die zekerheid echter ontbreekt ten enenmale, niet omdat het We.ten die, geleid door een bepaald wantrouwen, niet zhm wil, maar om de eenvoudige reden, dat men, door de ervaring "eleerd, weet dat het nooit de bedoelin" van de Rullen i. om al hun voorstel· len Ie verwezenLijken.

Althan. zeer zeker niet op een wijze dat het We.ten door vrede mee zou kunnen hebben.

Dit blijkt ol lIit de hele opzet. De Russen zouden 01 binnen 2 d: J maanden 01 de re"erlngslelden om de groene talel willen zien, wetend dat dit op een "rote mislukking zou eindigen. Dot zou het resultaat zijn waarop zij hopen en woonnee zij dan een "rOOI se propa"anda kunnen voeren.

Ru.land meent, nu zij haar kun.tmanen heelt gelanceerd,

6

welke gebeurteni1l onte"enzeggeliik "rote indruk heeft uemaakt in het Weslen , dat zij nu aan de 10P llaat, dat zij alles en iedere en in de wereld op militair en technl4ch terrein ver achter zich heeft gelalen. Een zekere paniekaChtige bericlltgeving in buitenlandse bladen heeft er helaal toe bij gedragen deze indruk in de Sovjet Unie te veTiterken.

Daarom acht zij nu de tijd gekomen om, gebruik makend van. deze slemminu in /iet Wuten, de houding aan te nemel. dot zij de taak in handen hebben eJi dat nu voor /iell de lijd i. gekOmen om de louwt jes in handen te nemen.

Uit de reactie, van de verschilLende staatslieden op de lawine lIan Ruui.che brieven blijkt overduidelijk dat men het hele .pel doorziet en dat men be.list niet zo geïmpolleerd i. door Spoetnik 1 en ll, dat men er ook mo.ar een ogenblik aan zou denken overhaaste be.lillingen te nemen.

Het Amerikaan.e antwoord laat dit duidelijk blijkelI. Een topconferentie heeft alleen zin als er voldoende voorbereiding i1l en een redelijke garantie dat zij enig re.ultaat zal afwerpen. De belte voorbereiding zou een daad van goede 1.1111 zijn van. de kant van de RlIuen zoa!s het lIiwoeren van. de overeenkomst van de topconferentie te Genève in J955 om Duitsland te herenigen op basis van vr(je verk.iezingen.

De Duitse bond..skan1lelier Dr. Adenauer /leeJt premier Boelganin aan"eraden die brievemChrijverij moor achterweue Ie laten omdat die methode toch ner"elUl toe leidt. H ij pielt voor de vroegere beproefde manier van. geheime diplomClUe. Op deze belprekingen moeten de wereidvraClg1ltukken :scherp omlij.t worden. Deze "eheime be.prekingen moeten gClIolgd worden door een. bijeenkomJt van ministers van buitenlandse zaken waarbij de onderwerpen in voste vorm "ebracht kunworden, zodat daarna de regerlng.leider. die de uiteindelijke besliningen moeten nemen precies weten WClar zij aan. toe zijn.

Overi"ens wees de bejaarde kanlelier ook no" eens op de Runische belofte te Genève gedaan om de beslissing over de toekOmst van. Duitsland, door vrije verkiezin"en, aan liet Duitse volk over te laten.

En no" steeds klapperI de brievenbuJ bij Boelganin. waarin. de Clntwoorden op zijn "Nieuw;aar.brieven" binnenstromen.

Hij zou zich de moeite van het openen. kunnen be.poren omdat hij bij voorbaat Cli weet wie zich juichend achter zijn voor.tellen .charen en welke re"eringsleider. op bel eelde doch be,liste wijze zijn plannen van de hond wijzen. TevelUl maken zij van. die gelegenheid "ebruik om de RUl1li1lche premier de we" aan te dulden die het Westen bewandeld wil zien.

Uit dit korte overzicht mo"e het ti duidel ijk zijn "eworden dal J958 is beoonn.en. met een politieke papierlClwine waaruit genoeg 3101 opwaait om de rubriek "de wereld waarin wij leven" voor dit iaar alva.t van voldoende onderwerpen. te voorzien.

Hr. Ms. WALIN RICHTINGEN EN HUN EMB~EMEN (3) MIJNENDIENST

"Go},-,,,d dOOr/net/en:

I. /" zilt" u" Un haf" op J, 64r,,, d,iju"Jr, "'-"8'/# mÎj"bo/, "OO,zi'lI "dR d,ie ,'(Jo/hoURJ, ,,/In sabtl, OI'lr/Opl door ,t" ri"ill"hrlm ,'a" j,,/, "fffirhl ,'0" zil."" hr' "h,,1 omgeuH door Uil iulfrir/t,llo.mige I'"&k,,b,f. ""n u'u,nijdrll ~'oor:ü" "dil ,,,, Itabtl/llijür, al/n ran ,,,hl.

11. Goh-,,,d gtJII.''''lb.ûlt, ,,"" tUit", ,,, zil.," '"'' ,ijf l/liJdtn."

Emblul/IJpul'l!: "Sil mIJ" JUII'Mm" ("OpJat d, Zit ,.tilig :;;1') ;" Latijlll' I,/u,s ,',lR zift,r op U" lin, "/l" aUII". • Di, embfttl/1 gltft d, /tI;;Ilt I'a" d, mij",,,.

Ji,,1JI 11..''''. 111 d, IJ/b,tlJi", mort wo,d,,, IIt:it" J, ge"u,J, J,ij,'tNJr mijn, Ji6 word, OI"Tb",I! In b,Ju'ongrn J()or ." 11/" h" 01',,,imt,, dff mij",,, bdast, ;,uld"fin, Ir uw,,, de d"ikrrs·Jrmoll(tIl', u'"rgtget" N dqq~ d, dlli!u,shelm, ,,, d, mij"''''tC'~s, t/'t"x.t· !,tI ,,, doq, d, ,ugkabû mtl kJb,lJllijdtrs.

Doo~ dt tmb/umsp""", u'q,d, d, do,/sul/mg 1'://1 d, mijHmdiellJI kq~t ell d"ide/ijk !I'ur· g'geve".

De ontwikkeling van de mijn en hel gebruik ervan in tijd "an oorlog hebben geleid tot maatregelen en middelen voor de best rijding, De eerste afweermiddelen waren gericht op de beecherming door schepen zelt.

Naarmate de mijn echte r door betere technise he uitvoering, gepaard met het geb ruik ervan op steeds grote re schaal, een voortd urend gro tere dreiging ging vorme n, bleek ook het ruimen va n mijnen door speciaal u.aarvoor best~mde schepen een noodzakelijke voorwaarde voor het Opc'nhouden van de zeewegen, Alhoewel de mijn ~ n zee r oud wnpen 11; (de geschiedenis van de mijn gaat terua tot 1585), h~!t het tot 1943 geduurd voo~­ dat de mijnendienst. ~n apart onderdeel van de Koninklijke Marine, te MIlCo rd Haven (E ngeland) in het leven werd geroepen.

Vele Nederlandse ma r inemannen hehb~n zich a ldus in geallieerde dienst onderscheiden.

Na de oo rlog begon de moeiznme taa1< van het ru imen van de mijnen langs de Nederlandse kust, ~n laak welke In 1950 nagenoeg als volbra cht kon worden beschouwd.

Behalve het vegen van mijnen doo, schepen (mijnenvegers) en hellcopters, worden mijnen ook opgeruimd door demonteurs, zowel onder aJs boven water.

Het Duikbedrijf van de Koninklijke Mari ne ve r vult in de7.e ee n onontbeerlijke taak.

Een zeer nauw en vruchtbaar CO,ltact wordt o nderhou den met de Rou teringsdienst, de Demag nettse rlngsdlenst en de Mijne nu itkij kd ienst. De mijnendienst is In Den Helder gevestigd.

I',,"

Mijnendienst, Den Heide r

ONDERZEEDIENST "

" In sinqpû lilt! tlll gqhtnd srbildooqfd I'all zilt er, un zUlI/terlllin n/tl o/llbloo/ bO"enlijl IJII lIet/llllrlijltt Heur, htS gtuhtlbd, ollderfijj IIIt1 JIIl;1Tf "." zi/"" PIn haren en uoenltbratlWtll I'all go"a, at hartll a(hte~ dl ortu weg. ~efrokltell In samlnl.lholld'lI mtl ttn JPla/ /i,,1 ,'all stlbel, h'l lidtrqqg ;";Sl !X;t In d, l0ltelld, doo~J/lijdingJ/ijn "itltolt"nd, hOlldrna ÎII dl l·qq~/WaJrfJ gntrlk" li""'"",1II ttn bqqg lO /ld Pltl door d, grbog,It ,trhltrtl~m til dl, ,,(hu~ bef hoofd glbo.gen, rtthurb.IHJ g"I'.II1"tll 1"" ,·tllI h,l:r.1fdt tn etn JOl ..juhil' Uil gtrtde pijl ..tllI ziJ ..t. PltI g/Wa,n P"III h, h()rÎ:;on'al, sland ;"ÎJI qlld" de doonnijding/. lij ... f1allglnJ ""11 h" o,dtli"" g"ltlg,1I qm i, pl"lI' hoop d" /roJt'o,PlÎg, omlijs/ing tall het uhild, htt riddtdtr/lil dt r 4d, ic/aSJt ,'all a, Milit"i" lPi/,lI/sq.dt."

''a''

!imblU lIIsp",,!t: "Q"ilPl,-iJ PtI/iens A r~is" ( .. Fel o/srhoon KtdJlldil lijdtnJ") in J.mijnse ItII", "IJII gq"d qp un /inl "IJII Jinqp,J. De zeemee rmin symboliseer t de Nederlan dse o nd erzeedie ngt. Zij kiest, doo r boven de zeespiegel n<lar haar prooi te speuren (periscoop) en ople tt end naar haar te luisteren (g('rulspcllersj, beleidvol ~n gunst ige aanvalslJQsitle, waartoe zij zich behe ndig door het water voortbeweegt, steeds gereed (gespannen boog) haar wapen onder de golven (torpedo, voorge st~ld doo r een pijl, eonfonn die van het Nederlandse Rijkswapen) trefzeker op haar at te schieten, Hel ridderkruis der 4de klasse van de Mmtaire Will emsorde werd bij Koninklijk Besluit van 6 juni 19<11 aan de ondeneedienst toegekend. H H versil!ren van het embleem met dit ordeteken beoogt de ee rvolle staat van dienst van de ondeneedien st, verworve n gedurende de tweede wereldoorlog, levendig te houden.

De embleems preUk :teert op kernachtige w ijze het wezen van de on den~dienst weer : fel in de aanval, geduidlIl en volhardend In de jacht, gehard en wel beo stand tegen gevaren en tegenslagen, Met de indienststel1i nf( van de eerste onderzeeboot, de ,,0 \" (Luctor et Eme rgo) op 21 december 1906 was de oprichting van de onderzeedienst een feIt r,eworde n. Hij Is th ans geconcentreerd in dl' Waalhaven te Rotterdam, Voor de laatste wereldoorlog had de onderzeedienst zowel In Den Helder a ls In SoerabaJa zijn bases, terwijl tijdens de oo rlogsjaren de walfacillteiten hoofdzakelijk verplaatst werden naar Dundel' In Schotland en ~'remantlc in West-Australlt', al opereerden de onde rz eeboten ook vanuit plaatsen ab Colombo, terwijl op vele andere plaatsen onde rzeeboten gestationeerd of gereparee rd we rden.

Vooral ln het voormalige NederlandsOost-Indié en de Middellandse Zee werden door Nederlandse onderzeeboten gedurende de tweede wereldoorlog belangrijke successe n geboekt.

Het doel van de onderzeedienst in dc huidige tijd begint zich meer af te tekenen In he t best rijden vsn vijandelijke onderz~boten, naa st hel bestrijden van d~ vijandelijke bovenwaterschepen, In de nabije toe komst zal de ondel'2.eedienst zijn tijdelijke basis in de Waalhaven te Rotte rdam verlaten; er wordt naar gest reefd omstreeks 1960 de ondel'2.cedlenst naar Den Helder over te brengen.

N,S. De kleuren "sabel", "keel", "azuur" en "sinopel" zijn de heraldische benamingen voor ,,"Zwa rt", "rood", "blauw" en "groen".

Onderzeediensl-kazeTlle, Rouerdam

7

ZWEDEN

In Januari 1958 wordt aan de Zweedse ma rine een viertal Piasecki Vertol 44 he licopters afgeleve rd.

Daarmee wordt het totale aantal der Zweedse marine helico pters op 13 gebracht.

Men gaat proeven neme n om de jo.gerstype "Halland" (2600 ton) met een helicopter uit te rusten.

G ROOT- SIUTI'ANNlE De eerste geleide projectielenjager der Britse vloot zal bij Cammell Land worden gebouwd. In totaal is voor 4 van deze schepen opdracht gegeven.

Zij worden bewapend met de ,,$ca Slug".

Het vliegkamschip "Victorious" dat thans gemoderniseerd wordt, zal het eerste zijn met een volledig hoekdek.

Het schip wordt volgend jaar weer in dienst gesteld en als eerste uitgerust met de ,.Scimitar", de vervanger van de .,Sea Hawk".

H.M.S. "Thorough", ccn onderzeeboot die in oktober 1949 uil Engeland naar Aus tralië vertrok en daar sindsdien was geslalioneerd als "pingboot", keert nu via het Panamakanaal terug. De Britse admiraliteit annonceerde dat de "Thorough" daarmee als eerste onderzeeboot de wereld rond geweest is.

Dit is dan buiten de ,.0 21" en ,,0 24" gerekend die in 1940 uit l1ederland vertrokken. Na vele oorlogspatrouilles aan de Noorse kust, in de Middellandse Zee, Indische- en Stille Oceaan keerden deze boten via hun reparatiebasis te Philadelphia (U.S.A.) en het Panamakanaal in het voorjaar van 1946 in Nederland terug.

Op 11 december 11157 werd .an de Clydl:!

In Schotland te water lelaten het an l londe neeboot-fresat .. Rothesay" va n d~ z.g. ,.Whitley"-klasse. In december werden voo rt. 3 anli_onderzeeboot_frelatten van de z.g... Blackwood "-klasse In dienst se. teld. Het zijn HMS "Malcolm", "PalHser" en "Exmouth". Eveneen. we rd I fregat vlln de ,.Whltby·'-klnsse In d ienst gesteld. nl. IIMS "Tenby". De "Whltby"-klassc fregat 111 groter (370 voet), dan de Blackwood"-k!asse fregat (310 voet). De bemannlnl va n eer!ltlenOl:!mde klasse heeft 9 offi cieren en 180 man, de laatstgenoemde 7 officieren en IG4 man. Sind. de KoreaoorlOl heeh Groot-BrlttannU! totaal ~ frel atten gebouwd ot gemoderniseerd, te rw ijl nog 21 in aan_ ot a fbouw zijn.

Op dezelfde helllnl vanwaar de "RotheJ.IIy" Is te water selaten, werd onmiddellijk de kiel gelegd voor een nieuwe klaue fregat van het type voor a lgemene dienst (general purpose), de "Ashantl", welke lot de 7..g...Trlbal"~klallie gaat behoren. Tot de oude "Trlbal"-klaue behoorden een aanlal jager!l. die tijden. de laatste wereldoorlog bijna alle geschiedeni. heb~ ben gemaakt.

Tijdenl de tewaterlatina: van de "Rotheaay" wenl door de fint Lord of Ihl: Admlralty een lIluier gelicht over de toekom. t van de Roya! Navy. Aan de leruchlen, als 7.0U de Brit.e mlrlne In dc komende 5 Jaar sterk wo rden Ingekrompen en de totale sterkte worden teruggebracht van 122.000 man naar 65.000 man, maakte hij een einde. Het aanbo...Lwprogramma zou wel worden gewijzigd en meer In overeenstemming wo rden gebracht met het atoom tijdperk. Vermlnderlnl van personeel zal er kome n, doch niet ten koste van de gevechtakrachl. Perso-

8

BUITENLANDS MARINE - NIEUWS neelsbezulnlllingen zullcn voo rnamelijk In de administratieve lector worden gezocht. waarvoo r over ~ Jaar de uiteindelijke sterkte van de Britse marine tot 100.000 man zal zijn teruglebrarht.

Te Gree nock In Schotland iI op 10 december 1957 te water lelaten de "Cachalot" een ondeneeboot van de "Porpol.e'·· klaut en een zusterachip van de "Narkhal", warvan de tewaterlating In hel vorile nummer van "Alle Hens" Is ve rmeld.

Mevrouw Wankly n, weduwe va n de BritlOC luitenant ter ue de r Ie klaue Wanklyn, verric htte de tewaterlatInl. De Britse luitenant ter zee Wanklyn was de eerste ondeneeboot-commandant d ie het Victo ria Cron kreeg. Hij torpedeerde in de Middellandse Zee mei zijn ondeneeboot van dezelfde klane al. Hr. MI. "Dolfijn", die ook In de MIddellandIIe Zee zo succesvol Wal, meer dan honderdduizend ton vijandelijke .eheep,ruimte.

De Britse admiraliteit maakte op 10 december 1 ~7 bekend, dat voortaan de Z.g. Ingebouwde "Breathing Systeem" de standaardme thode voor ont.nappen uil ge7.onken ondeneeboten I. leworden. In a l haar onderzeeboten I. dit systeem nu Inge bouwd. Zij heeft In hoge mate haar succes reed. bewezen bij oefeningen, waardoor de z.g. "klok"_reddlngsmethode bulten gebruik kon wonle n gesteld.

Dat de motor-to rpedoboot nog steeds een wapen I1 dat niet heeft afgedaa n, moge blijken uit het feit, dat op 7 januari JI. de eerste van een klaue "Fas t Patro] Boats" I. te wate r gelaten, KMS .. Brave Bonlerer". Deze boot behoort tot de Z·I · "Brave"-klasse en be~taat uit In 2 uitvoeringen.

I· . Als motor gun boat met een gestabiliseerd kanon van 3,3 Inch, l boton 40 mmo mitrailleur en 2. torpedolanceerbu izen van 2 ] Inch; en 2°. Als motor torpedo boat met 4 torpedo laneeerbul7.e n van 21 Inch en lbotors 40 mmo milraUleu r.

De voortstuwing geschiedt door gasturbines, lenste 100 voet, vermogen 3500 pk, bemanning 3 oUlcieren en 17 man.

VEREJ'Io'1GDE STATEN Om de Amerikaanse defensie-uitgaven voor dit jaar beneden een bedrag van 38 miljard dollar te houden, zijn verschillende bezuinigingsmaatregelen afgekondigd. Eén ervan Is een vermindering van burgerpersoneel. Nieuw personeel mag niet meer worden aangenomen, en de marine, d ie ongeveer 390.000 man burgerpersoneel In d ienst heeft., heeft aangekondigd dat 18.000 hiervan :lullen worden ontslagen.

In oktober we rd het slagschip "Wisconsin" opgelegd, en later In het jaar de "Iowa". De Ve renigde Staten zullen dan, voor het eerst in de moderne geschiede nls., niet meer over parate slag· schepen beschikken.

Op 14 septe mber j .l. werd te Brook lyn de kiel gelegd van het Se s upervliegkampschip, de "Constellation".

Het schip dat in 1960 klaar moet zijn, kost ruim 150 milj oen dollar, wordt 1050 voet lang en zal 3000 man aan bemanning hebben.

In oktober zijn de laatste nog in dienst zijnde Amerikaanse slagschepen, USS " Iowa" en "Wisconsin" uit dienst ges teld.

USS "Nautilus" is bij de laatste NATO- oefeningen 14 dagen e n 4 uur aan een s tuk onder water geweest.

Bethlehem Steel heert een ontwerp gereed voo r een fregat met atoomvoortstuwing. Het ontwerp voorziet in een schip van ongeveer 5000 ton dat vrijwel ongelimiteerd een vaart van 50 mijl/uur zou kunnen handhaven.

Het moet dan natuurlijk wel mooi weer zijn.

Het fregat is ontworpen zonder diesels die in geval van nood. voor de voortstu wing kunnen worden gebruikt, dit in tegenstelling tot de huidige atoomo nderzeeboten.

POLEN

Polen ontv ing van Rusland onlangs 18 nieuwe mijnenvegers (1000 - 1500 ton), drie middelklasse onderzeeboten en twee torpedoboten. De laatste zijn buitgemaakte Duitse schepen, :;t: 17 jaar oud en 840 ton grool OOST-DUITSLAND De Oost-Duitse marine werd eveneens

door de Russen versterkt en wel met vier nieuwe jagers (1 400 ton). vier kleine onderzeeboten (200 tonJ, twee ex-Duitse onderzeeboten, twee korvetten (900 ton ) en negen mijnenvege rs. De laatsten zijn 600 ton groot en worden te Wol gas. gebouwd. Ook zijn er nieuwe torpedomotorboten in aanbouw.

CANAUA

De R.C.A.F. zal in 1958 een nieuw antionderzeebootvliegtuig in gebruik nemen, de "Argus" (een figuur uit de Griekse mythologie, die honderd ogen had). Het toestel heeft een actieradius van 4000 mijl, haalt maximaal 300 mijl/uur en voert de nieuwste electro nische opsporingsmiddelen, doelzoeke nde torpedo's en dieptebommen meer.

WEST- DVITSLANU Op 1 oktober vertrok U.S.S. "Anthony" vanuit de U.S.A. met een Duitse bemanning naa r Bremerhaven. Daar wordt het schip, in leen van de U.S.A. vijf jaar lang gestationeerd. De "Anthony" is een Fletcherklassejager van ruim 2000 ton en met een 35 mijls maximum vaart.

ALBA.NIE

Albanië, de Sow jetsatelliet aan de Adria is een regelmatig aanlooppunt va n Russische vrach tschepen die uiteindelijk bestemd zijn voor a ndere have ns aan de MiddelJandse zee. De lading voor Albanië bestaat dan vaak uit vliegtuigonderdelen. brandstof, wapens, trucks enz. Door de Russen wordt zeer veel aandacht besteed aan de baai van Valona en het eilandje Saseno.

Vooral dit laatste is tot een geducht fort gemaakt. Het ligt slechts 35 mijl va n de Italiaanse kust en de daar gestationeerde vliegtuigen bereiken de llaliaanse basis Toranto gemakkelijk.

Saseno is voorzien van, in de rOUen uitgehouwen, onderzeebootbasel. De kus t is voorzien van vas t opgestelde torpedobuizen en een aantal opstellingen van geleide projectielen.

Het eIlandje heeft drie vliegvelden.

NIEUWEDIEPSE

OPbewoners hel nippertje wist een aantal van de Bassingracht twee prachtige twanen van .cen zekere dood te redden, toen bleek dat de dieren met hun poten In het grachtijs waren vastgevroren. In het donker was dat niet zo direct opgevallen, maar omdat de

dieren ;1;0 schreeuwden ging men eens kijken. Buurtbewoners en voorbijgan-

gers slaagden cr In hel Us met haken te breken, zodat de kostbare siervogels konden worden bevrijd. Het 15 een verheugend feit, dat steeds meer zwanen de binnenwateren van de juUerij s ieren, maar als het gaat v riezen, moet cr toch voor gezorgd worden, dat de dieren binnen zijn. De dIerenbescherming zal zich er mee bemoeIen, dus het zit ruslig.

In de brandweerkazerne ging een rood lampje branden en met volle kracht gierdIm d e spuiten langs Nlcuwedlcps dreven om de brand In de marinecantIne ,,'t Huys Tljdtvcrdryf" te blussen. Tenminste, dat dachten :l:e, want daar aangekomen bleek cr geen spoor van brand te bekennen. Waarschijnlijk heeft Iemand per ongeluk tegen het brandalannslgnaal geleund en gelukkig was het dus loos alarm. Het was in ieder geval een uitstekende oefening voor onU! nieuwe marlne-brandweer.

Het Hoofd van de B.B. heeft gezegd, dal Den Helder als derde stad van de meest kwetsbare steden In Nederland staat aangeschreven en ze zijn vast besloten daar lets aat'! te gaan doen. Er komen schuilkelders, waarvan er al een In aanbouw Is. Deze zal n.l. in de voelgangers-tunnel, nabij de SluisdIjkstraat komen. Er komt een speciaal ventilatiesysteem. Ook zullen er In de stad kelders worden Ingericht, die zijn bestemd tot vluchtgelegenheid voor weggebruikers. Waarschijnlijk zal Nieuwediep de eerste s tad zijn, waar, na de tweede wereldoorlog, schuilkelders worden Ingerlchl Neerkletterende bommen op de gasfabriek gaven cen k.Jeln beeld hoe het zou kunnen zijn, toen de BB een realistische oefening hield, Luchtalarmsirenes builden luguber en terwijl straaJbom-

men werpers hun dood en verderf zaaiende last afwierpen lagen overal gewonden te kermen en om hulp te T0epen. Het gonsde In de stad van reddingsbrigades en brandweerwagens. Het was maar een rauwe belevenis, maar we beseUen helaas maar al te goed, dat zulks in deze tijd nodig Is om paraat te blijven. 1500 mensen zijn beschikbaar om "het Gibraltar van het Noorden" te verdedigen, maar er moeten nog 300 vrijwilligers komen om het gewenste aantal van 1800 te bereiken.

Noodseinen werden opgevangen van het nabij Den Helde r gestrande Franse schip "lsabeUe", maar toen de sleepboten "Holland" en "Titan" In het holst van de nacht waren uitgevaren, meldde de kapitein, dat het schip op eigen kracht weer was vlot gekomen.

Reddingsstations van de Koninklijke Noord- en Zuid-Hollandse Reddingsmaatschappij brachten In 1957 137 mensen veilig aan de wal. Hiervoor moesten de reddingboten 74 maal In actie komen, om de opvarenden van koopvaardijschepen, kustvaarders, vissersvaartuigen en jachten uit de moeiliJkheden te halen. De vereniging telt thans 39000 leden. Dat betekent, dat er nog 11000 redders aan de wal bij lullen moeten komen, wil de KNZHRM aan haar trekje komen.

Na eenenvijftig dienstjaren nam hoofdopzichter L. den Hartog afscheid van de rijkswerf. In de kantine . van de scheepsmakers hebben vele collega's en vrienden afscheid van hem genomen en hem best van bloemen en geschenken voorzien. Namens de commissie van militaire opleidingen sprak de heer C. Rens vol waardering over de heer Den Hartog. Honderden militairen van de zeemacht, Nederlanders zowel als Belgen, zijn door de hoofdopzichter gcl!xamineerd. De kandidalen gingen bij hem wijzer weg dan ze kwamen, a ldus de heer Rens. Maar misschien wel met minder lIchaamsvocht.

Wie ook van ons weg gaat Is de heer H. Maarse, de ontvanger van de RiJksbelastingen. Wat Je noemt met gemengde gevoelens zien we hem naar Zaandam vertrekken, waar hij Hoofd-

ontvanger zal worden. De sportvrien_ den zullen het vertrek minder op prijs stellen, want als lid van de sportraad, en als spreektrompet van alle sportbeoefenaars in de gemeenteraad, missen zij een harde werker. Het was altijd grappig om te zien als alle raadsleden het hoofd naar de heer Maarse wendden. wanneer de sportbelangen in het geding kwamen en hij stelde hen nimmer teleur.

Een prachtig kerstgeschenk kregen de In Den Helder geplaatste Rooms-katholieke militairen in de vorm van een gloednieuw R.K. Militair Tehuis in de Kon ingsstraal: "Stella Maris". Mgr. Dr. B. J. AIlrink. Aartsbisschop van Utrecht verrichte als "vlcarlus castrensis" der Nederlandse strijdkrachten de Inzegening, waarna vlootaalmoezenler B. J. W!lmlnk het gebouw opende. Vele autoriteiten woonden deze plechtige opening bij. In de avonduren verzorgde de K.R.O. het openingsprogramma met een selecte groep artlsten en het radIodansorkest o.l .v. Klaas van Beek. De secretaris, de heer J . D. Mahleu. kreeg door Mgr. AUrink een pauselijke onderscheiding opgespeld, het "Pro Eeclesla el Pont!tice". omdat hij meer dan 25 jaren zijn beste krachten aan het tehuis heeft gegeven.

De Kerstdagen vonden hun hoogtepunt In kerkelijke viering. Voor militairen werden speciale nachtmissen gecelebreerd, terwijl In de M.O.O.C. een speciale kerstbijeenkomst werd gehouden.

Zeventig kinderen waren In de feestelijk versierde Marine Cantine .,'1 Huys Tijdtverdryf" bijeen om te luIsteren naar het kerstevangelie, dat werd voor_ gelezen door de vlooipredikant Van der Wal. Zoals gebruikelijk werd dit kerstfeest georganiseerd door het burgercomitĂŠ van O. en 0., waarvan de voorzitter. de heer J. Landman, een kerst_ verhaal vertelde. De kinderen, wier vader tijdens de Kerstdagen in het buitenland vertoefde, werden verder op aangename wijze beziggehouden. De patil!nten In de Centrale Ziekenboeg. militairen van het Deibelkamp en verschillende wachtpos ten werden door hel comitĂŠ mei een kerstpakket verblijd.

Vele kippen moesten het leven laten om in de fraai versierde verblijven aan de In kerststemming gebrachte tafels van schepen en Inrichtingen te worden opgepeuzeld. Zo kreeg hel wachtvolk in deze dagen iets vergoed voor hel gemis van dil bij uitstek huiselijke feest, toen zij door de dienst genoodzaakt waren eigen kerstboom te verlaten.

iel. verpoed voor het pemis . . . .

9

NIEUWS

DRUPPELS

1I0ndeNi Jaa r

H ET was op

I januari t aMl, dat professor F. Kalser, hoogleraar In de Sl:errekunde, van rijkswege belast werd met de aankoop, het herstel, het onderzoek en de verbelerlng van de nautische Instrumenten van de Kon inklijke marine. Voordien had niemand zich speelaal met de rgelijke werkuamheden belast met als gevolg, dat de toestand van 's rijks- zeeinstrumenten niet e rg bevredigend was.

De keuze, die men toen deed, om professor Kalser als zodanig te benoemen, was een zeer gelukkige. In verband met diens we rkzaamheden aan de sterrewacht van de Leidse universiteit, was hij deskundig op het gebied van tijdmeters, hoekmeters en apparate n te r bepaling van het magnetische noorden.

Nu kon hij deze kennis tevens aanwenden met betrekking tol de specifiek nautische instrumenten, waarbij hij zich dan ook spoed ig een "ware meester" lOOnde.

Het begin was zeer primitief. De eerste drie maanden werkte hij alleen In een klein kamertje van de.Leldse universiteit. En OOk deze professor 7.al tocn niet vermoed hebben, dat uit een de rgelijk een-mans bedrijfje eens een modern groot bedrijf zou groeien, waar thans - precies honderd jaar later ongeveer 250 man personeel intensief werk1.aam zijn.

Ook op het einde van de 19de eeuw was er van een behoorlijke verIficatiedienst nog geen sprake. Het personeel bestond toen uit zes personen. De nautische apparatuur was in die Jaren nog niet 7.0 uitgebreid als thans. Men had toen namelijk nog geen elektrische instrumenten met als gevolg. dal deze zes mensen het werk gemakkelijk aankonden. ' De werkelijke uitbreiding van het bedrijf vond eigenlijk pas plaats In het begin van de eerste wereldoorlog, toen het nie t mogelijk was de nautische instrumenten van onze marineschepen in het buitenland te laten repareren, hetgeen voordien In ruime en minder ru ime mate geschieden. In relte had de eigen verUicatiedlenst een min of meer adviserende taak gehad; nu diende men de verlfieatie .....erkzaamheden geheel in eigen hand te nemen.

Daarnaast kwam gedurende die oorlogsjaren ook de elektrische apparatuur meer in gebruik. Zo werden In 1915 de eerste besprekingen gevoerd over de aankoop van chlroscoplsche kompassen.

Het goed functioneren van een dergelijke ap paratuur vergde een goede ver:-.orging en bij mankementen een snel herstel .. .. met als gevolg, dat de Verlficatledlenst van de Koninklijke marine inderdaad een die nst ging worden.

Zo breidde het bedrijf :dch langzaam maar zeker uit. In 1934 kwam er een speciale afdeling voor luchtvaartlns!.rumen ten. Steeds omvangrijker werden de werkzaamheden totdat In 1940 de tweede wereldoorlog uitbrak en na de capitulatie het werk aan de Varkensmarkt te Leiden - waa r de Veri!icatiedlens t gevestigd was - noodgedwongen tot stilstand kwam. Wat nu met deze dienst te doen en .... met het personeel? Inderdaad, de leiding van dit

bedrijf stond In dat eerste bezettingsjaar voor een moeilijke beslissing. Men kon de dienst voorlopig opheffen en betere dagen af gaan wachten, maar hoe In de toekomst ..... eer te starten, Indien men het deskundig personeel zou missen? Van;laar, dat ook gedurende de "stille" oorlogsjaren de verificaticdlenst rustig doordraaide. Er kwam zelfs nog behoorlijk wat werk aan de winkel. Men herstelde de Instrumen ten voor he t kadaster, de staatsmijnen en de technische hogeschool in Delft. Met als ui teindelijk resultaat, dat toen in 1945 de oorlog voorbij was en de Koninklijke marine naar Nederland terugkeerde, 22 man gereed stonden voor de nieuwe taak. En deze laak bleek spoedig veel omvattend te zijn. Een nieuwe marInevloot werd gebouwd en dit betekende, ook wat de maritieme vliegtuigen betreft, de mOdernste en meest Ingewikkelde inst ru menten. Daarnaast we rd na de 9Ouverelnlteltsoverdracht het verlficatie-,.fillaal" In SOCrabaja opgeheven, waardoor a lle werkzaamheden bij het verificatie-"hoofdkantoor" te Lelden kwamen te liggen.

Vanzelfsprekend werd het gebouw aan de Varkensmarkt veel en veel te klein; men kon een voordelige "woningruil" met de Koninklijke landmacht tot stand brengen, waardoor de VerIficatIedlenst In 1952 aan de Maaldrifl te Wassenaar In een aanh\! grote loodsen - zij het nog niet helemaal naar wens - stukken beter onder de pannen kwam.

En hier is dit bedrijf dan nog steeds gevestigd.

Honderd jaar na de benoeming van professor Kalser, tot de eerste verUicateur, Is nu In het begin van januari jJ. het eeuwfeest gevierd.

Met trots kan men terugzien, maar ook met trots kan men het bedrijf aanschouwen, waardoor onze schepen en vliegtuigen in staat zijn veilig te koersen. Onze Verllicatiedlenst, welke de nodige deskundigheid aan het nodige tempo gekoppeld heeft en als honderdjarige aan vitaliteit en werkkracht nim_ mer lets heeft Ingeboet.

Alar m

Het ligt in de bedoeling dat na I Januari 1959 de gehele Nederlandse vloot aan koopvaardijschepen, coasters en vissersschepen zullen zijn uitgerust met het zogenaamde auto-alarm-signal, de noodsein-Installatie, welke thans alleen nog maar In gebruik Is bij grote schepen, zoals tanke rs en passaglerschcpen.

Door hel Indrukken van een rode knop op een klein schakelkastje, welke op de zender-ontvanger wordt aangesloten, zendt het aulo-alann-slgnal een tweetonig signaal uit op de noodgolf voor

radio-telefonie. De kustradiostations krijgen dan gedurende zestig seconden de tijd het schip te pellen en kunnen daarna alannberlchten doen uitgaan.

Met de Invoering van dit systeem Is Nederland de eerste zeevarende natie, die zijn vloot hiermee heeft uitgerust.

De installatie draagt de naam "Talarma" en sluit vergissingen bij hel hulpof reddingswerk uit. Immers, bij de thans gebruikelijke procedure roept de marconist van een In nood verkerend schip het dichtstbij zijnde kuststation radlo-telefonlsch op. Hij vertelt wat er aan de hand is en vermeldt zijn positie.

Dit neemt echter zeer veel tijd In beslag, terwijl door noodweer of anderszins een verkeerde positie kan worden opgegeven. Hierdoor kunnen te hulp snellende reddingsboten de verkeerde kant opvaren, hetgeen bijvoorbeeld een jaar geleden met het Zweedse schip "Lones" gebeurd Is, dat radio- telefonisch meldde bij Texel aan de grond te zIlten, terwijl het schip in de buurt van Goeree op he t zand was gelopen.

De ,.Talanna" maakt dergelijke ,.gevaarlijke" vergissingen onmogelijk. De twee tonen, welke het In nood verkerende schip semi-automatisch uitzendt, worden door de radio-stations gepeild en reeds na usUg seconden - de tijdsduur van de automaat weet men nauwkeurig waar het schip l.ich bevindt. Na die minuut kan de marconist "normaal" zijn scheepsnaam noemen en verdere bijzonderheden doorgeven. Hij kan 't rustig doen: de reddingsstations zijn al gewaarschuwd. ..In de olie" Het gebeurde ergens bij ons In Nederland. Ergens aan de wal op oudejaars_ avond. Er moest wacht gelopen worden. zoals altijd, op Iedere dag en op Iedere avond.

In de "wachthut" zaten zes matrozen bijeen tesamen met hun bootsman.

Eerst had men veel gezwegen - de avond was er naar - maar toen het tegen tienen liep kwamen de gedachten los... Nu zet mijn moeder een grote schaal met oliebollen op tafel", zei er een. gevolgd. door een .,schaal met appeInappen" volgens de ander. ,.Je moet daar nlel aan denken", zei de bootsman, "vanavond doen we het zonder . . . " Maar hij had ongelijk . Hun walinrichting had een goede kok, ook goed van hart. Die kwam op dat moment binnen met een gamelIe. ,.Ik heb 't weten te versieren", zei hij . ..Oliebollen, eet er maar veel van".

En nauwelijks was hij weg of daar stond de commandant In hoogst eigen persoon .. .Ik dacht W , sprak deze, "dat jullie op deze 'ilvond wel eens lets extra's mochten hebben. Mijn vrouw heeft ze gebakken. Oliebollen, eet cr maar veel van" , Toen kwam de derde. Het meisje van de ..leerling", dat In de buurt woonde. " Ik heb lets heel bijzonders voor .jullle meegenomen", zei ze verlegen, "oliebollen, eet er maar veel van".

En ze hebben gegeten totdat de schaal leeg was en om klokke twaaU een nieuwe figuur om de hoek kw-am kijken.

Maar dat was gelukkig 19M1 maar .. ..

De JfhOllf-bij-lIadJl L. 8rolll4ler, opfredend all /lertegenwoordiger 1'/1/1 Z_E. de SldlllJJefrelariJ

V/l1I

Marille,

opende op 18 duember hel IIiellll'e profestalIl mililair te/1IIis bij hel t'liegkamp Vil/kenbmg Ie Kal I/ijk aall de RijII. Na II/loop

1'(/11

deze plubtigheid, lI'ddr floor grOl!!

btllmgJle//lIJg beJ/o"d, JprlK Jfholll.bij.narhl G. 8 .

Forlll)''' em kort dankwoord,

---. ----------"

OPENING MILITAIRE TEHUIZEN

Eell prachlig kerJlgeuhenk kregell de iN Dm H e/der gep/lUlwe Rool1lJ-ktllholielu lIIililaiu" I" de I'OWI

I 'all

een g/oedl/iel/IIJ

R.K. Milifair T e/1IIIJ il/ de KOlliNgJllrlu/l: "Stel/a IU(/r;!'·. " , 'gr, Dr. 8, / , A I/rill+, AarnbiJJfhop I'all Ulrerhl I'"r;ehlle de il/ugel/fllg,

1/'(II/WIl

"lootN//moezel/ h r

B. / , IPi/mil/k hel gebollw opende. V ele IUItomtllm 1I'00llden deu plechlige 0pcIIiIlK bI).

u

eleide Wa ens Een "Sea~luR" - lee-lucht aeleid wapen voor de Brl!se Marine, vonoj HMS "Girdleneu" Re!anceerd - aedurende de start/ase.

G AARNE voldoe ik aan het verzoek van de redactie van "Alle Hens", u lets over gelelde projectielen te vertellen.

Getuige de hoeveelheid artikelen, die de laatste tijd In couranten en tijdschriften zijn verschenen, heelt dit onderwerp momenteel wel bijzonder de aandacht Het blijkt, dat geleide projectielen - beter uitgedrukt gelelde wapens - voor de moderne oorlogvoering van groot belang mogen worden geacht. Dit wordt veroorzaakt, doordat met deze wapens meer bereikt kan worden, dan met meer conventionele wapens het geval Is. I ntercontinentale gelelde wapens kunnen b.v. een bommenlast vlugger naar het doel brengen dan een bommenwerper dit kan. Voorbeeld hiervan Is onder m~r het Amerikaanse wapen ,,snark", Dit z.Jjn vliegtuigachUge gelelde wapens, welke worden voortgestuwd door middel van stuwstraalmotoren or straalturbines. Ze hebben vlleasnelheden, welke aanmerkelijk hoger liggen dan die van bemande vliegtuigen. Ook kruisen z.Jj veelal op grotere hoogten dan voor bemande vliegtuigen wenselijk en mogelijk l.s.

Zij worden bestuurd op een wijze, welke min of meer overeenkomt met vliegtuigbesturing. Om dergelijke wapens op hun plaats van bestemming te brenaen, Is een geleldlngsystC(!m nodig.

Het Is hier wellicht dienstig u te wijzen op het verschil tussen de begrippen "geleiding" en "besturJna". Onder geleiding wordt over het algemeen verstaan dAt gedeelte van het wapensysleem, dat door metingen, berekeningen en commando's - allen meestal automatisch uitgevoerd - 1.0rgt, dat het wapen op z.Jjn bestemming arriveert. De besturing draagt er 1.0rg voor, dat hel wapen de gecommandeerde of berekende 'baan volgt.

)2

WIJ spraken dus over vllegtuigachtlge projectielen. De;te kunnen op verschillende wij;te geleld worden. Voor de;te wapens kan dit b.v. geleiding door middel van radiografische commando's zijn.

Ook kan hct wapen uitgerust worden met instrumenten, welke de positie, koers en snelheid meten. Deze gegevens worden dan naar een rekentoestel In het wapen gevoerd. In hel rekentoestcl kunnen ;tij b.v. vergeleken worden met een vooraf Ingestelde, baan. Dergelijke systemen, welke dus geheel 1.eICstandig zijn, bieden het grote voordeel. dat zij In vele gevallen zeer moeilijk gestoord kunnen worden. Een nadeel Is echter, dat de baan volkomen vast ligt en dus uitwijkmanoeuvres bij aanvallen door jachtvliegtuigen of andere geleide wapens veelal niet mogelijk zullen zijn.

De beschreven wapens worden voortgestuwd door een soort motor, die lucht gebruikt. Er zijn ook motoren, die geen lucht gebruiken. Dit zijn de raketmotoren. Raketmotorinstalla tĂŽes gebruiken zuurstof of een oxydatIemiddel. dat in het projectiel wordt mcdegevocrd. Het zal u duidelijk zijn, dat bij gebruik van raketmotoren een groter gewicht aan drijfs tof moet worden medegevocrd dan voor lucht ademende motoren ondcr de;telfde omstandigheden het geval zal zijn, Lucht ademende motoren betrekken namelijk hun zuurstof uh de lucht en dus behoeft alleen brandstof mcdegevoerd te worden. Men wint dus aan gewicht en het wordt mogelijk een grotere z.g. nuttige last mede te voeren.

Men traeht zo hoog mogelijke banen te gebruiken voor kruisende vliegtuigachUge wapens, enerzijds om ontdekking en afwecrmaalregelen te bemoeilijken, ander;tijds om het bereik groter te maken, daar immers de luehtweerstand OP arotere

hoogten minder Is. Men kan echter niet. onbeperkt hoog vliealgemeen kan men zeggen, hoe eUectiever de drijfstoHen gen. De maximale hoogte, welke met toestellen, uitgerust met zijn, des te moeilijker men ze kan behandelen.

De meer geëxalteerde brandstoffen en oxydatIemiddelen, deze "lucht ademende" motoren, bereikt Is, ligt in de buurt van 70.000 lL (ongeveer 21 kilometer). In de toekomst zal waarover In de laatste tijd ook nog wel eens wordt geschre· men met dit type motoren wel hoger kunnen komen. doch ven, zullen vermoedelijk toepassingen van borium- waterstofverbindingen zijn en ook reacties van vloeibare fluor met zal dit altijd beperkt blijven tot dat gedeelte van de atmo· sfeer, waarin zich nog voldoende zuurstof bevindL Dit soort vloeibare waterstof. Dit zijn alle felle reacties, welke een wapens zal derhalve kwetsbaar blijken te tijn voor a:eleide zeer gunstige stuwkracht leveren. Deze stoffen zijn echter uiterst onhandelbaar. De toepassing hangt dan ook hoofdprojectielen, welke voor luchtverdedlglngsdoeleinden worden gebruikt. zakelijk af van het vinden van geschikte materialen voor raketmotoren, welke del':e stoffen gebruiken.

Teneinde deze onderscheppingsmogelijkheid tegen te gaan, Omtrent nauwkeurigheden van de toegepaste geleidings- en heelt men de ballistische gelelde projectielen ontwikkeld. Dit besturingssystemen blijkt uit recente publikaties, welke hiertijn wapens, wcJke - zoals de naam reeds uitdrukt - een over tijn vrijgegeven, dat deze ± 0,5"1. van de overbrugde soort kogelbaan volgen. Voor het grootste gedeelte van de baan afstand zijn. Hierbij dient. te worden opgemerkt, dat bij bewegen zij l':lch bulten de troposfeer, d.w.z- boven 20 kilogroter wordende doelafstanden de doelen - zeker voor deze meter. Zij worden voortgestuwd door raketmotoren. Deze strategische gevallen - de neiging hebben een groter opperraketmotoren leveren slechts stuwkracht over de aanvangsvlak te bestrijken. Men dient dit laatste niet uit het oog te baan. Gedurende dit gedeelte, dus de tijd dat de raketmotor verliezen bij het lezen van al datgene, dat hierover In de brandt, wordt het projectiel In de vereiste baan gedwongen. laatste tijd Is gepubliceerd.

Dit geschied t In vele gevallen door midde l van beweegbare Tot nu toe zijn slechts beschouwd geleide wapens, welke staartvlakken, welke verlengstukken hebben, die zich in de voor - men kan wel zeggen - strateglsehe doeleinden woruitlaatgassenstraal van de raketmotor bevinden. Het projecden gebruikt, dus bombardementen van belangrijke centra, tiel moet dus In de tijd dat de raketmotor nog brandt, zo bases etc. Dit In verband met de Intense belangstelling, welke goed mogelijk in de juiste baan worden gedwongen. Na het dit deel van het gehele gelelde wapengebied geniet.. Het overstoppen van de raketmotoren zijn met behulp van de staartgrote gedeelte echter van de huidige, bestaande gelelde vinnen nog sle<:hts kleine baancorrecties mogelijk door de wapensys temen heeft een meer tacUsch karakter. Men onder_ geringe luchtdichtheid op grote hoogte. scheidt daarbij de gelelde wapens naa r de taken waarvoor De snelheden welke dit soort projectiel bereikt, zijn veel ze zijn ontworpen. Men heeft zodoende: ' groter dan die van de wapens, welke lucht ademende motoI) lucht-lucht gelelde wapens ren gebruiken. Om enkele getallen te noemen, de laatste, dus 2) lucht-oppervlakte geleide wapens de "kruisende" typen, kunnen vliegen met een snelheid van 3) lucht-onderwater gêleide wapens b.v. 1 km/sec en deze snelheid blijft gedurende de gehele 4) oppervlakte-lucht gelelde wapens baan constnnt, terwijl de snelheid van ballistische projec:i) oppervlakte-oppervlakte geleide wapens tielen veel hoger kan zijn en over de baan varieert, waarbij 6) oppervlakte-onderwater geleide wapens de hoogste snelheid aan het einde van de voortstuwingsfase 7) onderwater-lucht gelelde wapens bereikt wordt. De maximum snelheid, wellw;! intercontinen8) onderwater-oppervlakte geleide wapens tale ballistische projeclicJen kunnen behalen, kan 4 km/sec 9) onderwater-onderwater geleide wapens. of meer zijn. Deze snelheden beginnen al aardig die van de De eerste drie soorten gelelde wapens worden dus vanuit huidige aardsatellieten te benaderen, welke een snelheid van vliegtuigen gelanceerd. Het karakter van het geleidings- en ongeveer 7 km sec bereiken. besturlngSlysleem komt bij deze verdeling niet ter sprake.

Om een oorlogsiading van ± 1000 kg 350 kilometer verder Voor het geteldlngssysteem van lucht-lucht geleide wapens te brengen, is een aanvangsgewicht van meer dan 14 ton kan het volgende worden opgemerl!;t: Vliegtuigen worden nodig. Hiervan wordt opgenomen door brandstof ± 4 ton, voor offensieve en defensieve doeleinden gebruik t. Defensief oxydatIemiddelen ± ~ ton, raketmotorinstallatie I ton. Men wordt hel vliegtuig hoofdzakelijk gebruikt om een luchtziet dus, dat het voortstuwingsgedeelte een aanzienlijk deel aanval Ie onderscheppen. De aanval dient 7.0 spoedig mogevan het lege en volle projectlelgewleht vormt.. Deze verhoulijk na ontdekking onderschept te worden, l':odat de kans, ding wordt steeds ongunstiger bij grotere afstanden. Men dat het gestelde doel wordt bereikt. zo gering mogelijk is. kan zich derhalve wel voorstellen, dat het voordelen biedt, Om een interceptie mogelijk te maken, is het eerst nodig indien na afloop der voort..stuwlngsfase het gehele voortte weten, dat er een aanval op komst Is. Ook is het wenstuwinisgedeclte van het proJecliel gescheiden kan worden. selijk details van de aanvallende vliegtuigen te weten, zodat Het resterende projectiellIchaam Is kleiner en lichter, biedt de onderscheppende vliegtuigen naar een gebied op veilige dus minder weerstand en valt langzamer terug naar het afstand van het te verdedigen doel gedirigeerd kunnen woraardoppervlak . Het projecllel zal dus een grotere afstand kunnen overbruggen.

Dit In feite wordt met enkele moderne, middelbare afstand (I500 mijl) en lr'lterconUnentale balllslische projecllelen uitgevoerd. Hier komt ook het begrip "meertraps-raketten" naar voren. Deze bestaan uit een combinatie van 2, 3 or soms wel meer raketten. Daarbij wordt, nadat elke trap is uitgebrand, het voortstuwlngsgedceJte daarvan afgeworpen en de motor van de volgende trap onl!ltoken. Doordat het projectiel nu ontdaan Is van een aanzienlijke hoeveelheid "dood" gewicht, wordt het nuttig effe<:t van de raketmotor der volgende trap gunstiger. In het genoemde voorbeeld levert de raketmotor een stuwkracht van ± 27 ton. Hel zal u duidelijk zijn, dat voor intercontinentale en ballistische projectielen vaak een veel grotere stuwkracht nodig Is. Er bestaan momenteel raketmotoren, welke een groter vennogen (weliswaar voor korte duur) leveren dan welk bestaand krachtstation ook.

Dergelijke wapens kunnen verticaal van schepen worden gelanceerd. De Duitsers hadden ulls gedurende de laatste wereldoorlog een systeem ontwikkeld, waarbij een ballistisch proJectiel onder water kon worden gelanceerd. De bedoeling was, dal deze wapens In drukvaste tanks werden gestuwd en door onden:eeboten naar een gunstige lanceerpositie werden gesleept. Uil diverse publIkatIes Is gebleken, dal dit Idee geenulns aan de aandacht is ontsnapt en een verdere ontwikkeling heelt plaatsgevonden.

Enkele brandstoffen, welke bij meer conventionele raketmotoren gebruikt worde n, zijn: aniline, lurfural, alcohol, hydrazine en methylalCOhol. De meest bekende oxydatIemiddelen zijn: wate rs tofpe roxyde, rood en wit rokend salpeterzuur, vloeibare zuurstor. AI deze stoUen reageren zeer fel. Sommige hebben een sterk corroderend karakter. BchanEen Amerikaans Marine jachtvliell'tuig, uitgerust me! "SideWinder", luchf-Iucht geleide wapens. deling vel'Clst uitgebreide voorzorgsmaatregelen. Over het

IJ

den. De onderscheppende vliegtuigen moeten met voldoende nauwkeurigheid naar de aanvallende vliegtuigen gedirigeerd worden, 1.:odat 1.:ij zich bij onderschepping in de meest voor~ dellge aanvolspositie bevinden. Het verschil in vliegsnelheid tussen aanvallende vliegtuigen van het bommenwerper~ type en de verdedigende jachtvliegtuigen wordt steeds gerin_ ger. Naarmate deze snelheden toenemen, wordt de tijd, welke beschikbaar is voor de vllegtulgen om elkaar te ontdekken en aan te vallen, steeds korter. Het wordt steeds moeilijker voor de vliegtuigen elkaar te ontdekken. Het gelelde wapen kan worden toegepast In luchtgevechten, zowel voor verdediging van de bommenwerper dan wel als aanvalswapen voor het jachtvliegtuig. I n het laatste geval moet de projectielbewapcning het jachtvliegtuig zo mln mogelijk In zijn bewegingsvrijheid storen ged urende de tijd, dat het projectiel naar het doel wordt geleid. Evenzo moet de bommenwerper bij gebruikmakIng van een verdedigend geleld wapen niet in zijn aanvallende taak worden gehinderd. De bommenwerper moet volkome n vrij zijn om de benodigde aanvalstacliek uit te voeren, laag of hoog te vliegen, alleen of in formatie, naar gelang de omstandigheden dit vereisen.

Wederkerig moet het verdedigende jachtvliegtuig In staat zijn, de bommenwerper te ontdekken en te vernieligen ondanks de tactiek welke de laatste toepast.

Uit het voorgaande vloeien enige algemene eisen voor luchtlucht-gcleidingssystemen voort, namelijk : Vóór interceptie op maximum afstand van het bedreigde doel is vroege waarschuwing van de aanval noodzakelijk; 2) de jachtvliegtuigen hebben nauwkeurige directie nodig alsmede juiste doelsinJormatle, teneinde In staat te zijn dit te ontdekken en zich in een gunstige aanvalsposlUe te manoeuvreren; 3) een geleidingssysteem moet aanwezig zijn om het doel te kunnen volgen en de positie van het projectiel ten opzichte van het. doel te kunnen meten; 4) daar beide, het projectiel-dragende vliegtuig en zijn doel (de bommenwerper) relatie! een zeer hoge snelheid ten 1)

opzichte van elkaar kunnen ontwikkelen, is het nodig, dat het projectiel binnen een zeer korte spanne tijds gelanceerd kan worden; 5) het gelelde wapen moet onder dezeUde operaUonele omstandigheden kunnen ageren als de verwachte aanvallende vliegtuigen; 6) bij massa-aanvallen moet het geleidingssysteem in staat zijn één enkel doel uit te kiezen; 7) het geleidingssysteem mag op generlei wijze de uitwijk_ mogelijkheden voor eigen bescherming van het vliegtuig verhinderen.

Voor geleidingssystemen van lucht- oppervlakte en luchtonderwater- projectielen kunnen over het algemeen dezelfde opmerkingen gemaakt worden. Voor lucht-oppervlaktewapens zullen de eisen voor manoeuvreerbaarheid wat minder streng zijn, terwijl het geleidingssysteem voor luchtonderwater wapens wel de zeer specifieke problemen inherent aan onderwater-detectlc-apparatuur met zich meebrengt.

Als voorbeelden van lucht-lucht geleide wapens, welke bij verschillende marines in gebruik zijn, kunnen genoemd worden: SIDEWINDER (U.S.N.) Dit is een doelzoekend wapen met een bereik van 6 mijl, dat gebruik maakt van een Intra-rood detectiesysteem en momenteel in operationeel gebruik Is o.m. bij de Amerikaanse Middellandse Zee- vloot. Dit laatste kan ook worden gezegd van: SPARROW I (U.S.N.) een bundelvolgend wapen met een bereik van 5 mijl, een vliegsnelheid Mach 3 (dj. 3-maal de geluidssnelheid), lengte is ongeveer 2,5 meter, het gewicht ± 125 kg.

FI.RESTREAK, een Infra-rood doelzoekend wapen. dat bij de Britse marine in gebru ik zal worden genomen.

Al dC2:e wapens worden voortgestuwd door de ingebouwde vaste brandstof raket-motor (een voortstuwingswijze, welke overeenkomt met die van de huidige ongelelde vliegtuigraketten), dit in tegenstelling met: FlREFLASH, een bundelvoJgend Brits lucht-lucht geleid

USS-GYATT (DDG-7/2), de eerue Amerikaanse lorpedobool;ager welke met een "Terrier"-zee-Iucht aeleid wapen slolsteem is uirgerust.

(OfficiaL U.S. Navy PhotoQraph)

14

wapen, dat d.m.v. twee afwerpbare opjaag- ("booster'') raket_ motoren toi de vereiste operationele snelheid wordt opgevoerd. Na uitbranden worden deze raket-motoren van hel projectiel gescheiden. Het projectiel vervolgt "zwevend" zijn weg.

Opgemerkt dient te worden, dal ook de Ingebouwde raketmotoren bij lucht- lucht geleide wa pens slechts gedurende een gedeelte der vlucht stuwkracht leveren.

De wapens met een Infra-rood geleldlngssysleem detecteren de door het doel uitgezonden warmtestraling.

Een voorbeeld van een lucht-oppervlakte geleid wapen is de BULLPUP en BULLDOG van de Amerikaanse marine.

Voor dit laatste wapen wordt een afstandbereik van ± 9 km opgegeven, snelheid Mach 2, lengte ± 4 m.

Een dergelijk wapen is de RASCAL waarvoor een bereik van 100 mij l worpt gemeld.

Een volgende categorie van geleide wapens is die, welke van de oppervlakte worden gelanceerd. Jn de aanvang van dit artikel werd reeds melding gemaakt van enkele van deze types. Een voorbeeld hiervan, dat door de Amerikaanse marine wordt ontwikkeld, is de POLARIS, een middelbare afstands geleid projectiel. Uit recente publikatics blijkt, dat POLARIS voortgestuwd zal worden d oor een vaste drijfstof raket- motor, dit in tegenstelling met de vloeibare drijfsto t raket-motoren, welke veelal voor dit soort projectiel worden gebruikt. Ook werd melding gemaakt, dat dit projectiel van onder het zee-oppervlak kan worden gelanceerd.

Het zal daarom een kort, gedrongen, projectiel worden met een lengte van 12-15 m en een diameter van 2,5 m. Men veronderstelt, dat het bereik tussen 800 en 1500 mij l zal zijn.

Een voorbeeld van een oppervlakte-onderwater geleid wapen zijn de acoustische doelzoekende torpedo's. In feite zijn dit de eerste gelelde wapens geweest!

Een zeer grote familie zijn de oppervlakte'-lucht geleide wapens. Er z:ijn zeer vele types in ontwikkeling, een ruim aantal is reeds gereed en in operationeel gebruik. Dil type wapen heen veelal een verdedigend karakter. Gez:[en hun belangrijkheid, Is het wenselijk deze wat nader te beschouwen.

Allereerst komt daarbij de vraag naar voren. welke doelen zij dienen te onderscheppen. Dit zullen over het algemeen aanvallende of overvliegende vliegtuigen zijn, of luchtoppervlakte e.a. geleide wapens. Ze zijn klein, snel en kunnen manoeuvreren. De geleiding van de oppervlakte-lucht wapens dient voldoende nauwkeurig te zijn om deze doelen te kunnen onderscheppen, ook bij de vereiste grotere manoeuvreerbaarheid van het wapen ten opzichte van dergelijke doelen.

Bovendien moet er rekening mee worden gehouden, dat het nodig kan zijn, dat het geleidingssysteem één bepaald doel uit een formatie vliegtuigen kan onderscheiden.

Het onderscheppen van vliegtuigen moet - Indien mogelijk - plaalsvinden, voordat een lucht-oppervlakte wapen kan worden gelanceerd en moet in ieder geval het vliegtuig worden onderschept voordat het bommen werpt. Deze afstanden worden steeds groter door verbetering van de lucht-oppervlakte gelelde wapens.

In verband met het voorgaande Is het duidelijk, dat steeds hogere eisen "aan de geleiding en besturing van dit type wapen moeten worden gesteld. In het algemeen kan men zeggen, dat hoe Ingewikkelder een wapensysteem Is en hoe sneller de doelen bewegen, des te meer tijd zal er nodig zijA', eer een wapen kan worden gelanceerd. Mede in verband met de steeds langer wordende vlIegtijden der wapens, lal een vroege waarschuwing noodzakelijk zijn. Ook is een uitgebreide g rond- c.q. scheepsinstallatIe nodig. Veelal tracht men het grootst mogelijke gedeelte van een geleid wapen- systeem in de scheepsinstallatie onder te brengen, om het projectiel zelve zo eenvoudig mogelijk te maken en daardoor zijn betrouwbaarheid te vergroten.

Voor de installatie 'van systemen aan boord van schepen komen hierbij de eisen voor minimum ruimte en gewicht.

Tevens brengt het bewegende opstellingsvlak nog zijn speclliek maritiem-technische problemen met zich mede. Een ander, in het oog lopend verschil tussen walsysteem en scheepssysteem Is, dat in het eerste geval er meestal voldoende ruimte aanwezig zal zijn om een groter aantal werpers op te stellen. Zodoende kunnen er dus vele wapens op de werpers gereed gehouden worden. Aan boord kan altljd slechts een beperkt aantal werpers worden opgesteld. In verband hiermede Is zo snel mogelijk herladen en een hoge vuursnelheid een eerste vereiste. Dit stelt zeer hoge eisen aan opslag-, behandellngs- en aanvoersysteem, welke In hoge mate geautomatiseerd dienen te zijn. De meest bekende geleldlngssysternen voor dit type wapen zijn:

Lancering van heL vliegtuigvormige "Regl/lus" oppervlakteoppervlakte geleide wapen vanaf een onderzeeboot. He t wapen wordt In de drukvaste tank achter de commandotoren meegevoerd. Enige gegevens zijn: afstand bereik: 600 zeemijl; snelheid: 600 mijl/uur; gewicllt: ± 6.500 kg; lengte: 2,85 m; vleugelspallwijdte: 6,30 m. a rstandbesturing.

Hierbij worden op de een ol andere wijze (radar visueel) doelsposille en projectielpositie bepaald en met behulp van rekeninstallaties de juiste besturingsorders voor het projectiel berekend en veelal langs radiografische weg naar het projectiel gezonden.

2) bundelvolgen.

Hierbij volgt het wapen, een op het doel gerichte stra1)

15

IVJJl(."lU~

u."'. mun,,\:: .... urJ.!lI'

.....u.uJ

Verscheidene eenheden van het Amerikaanse Korps Mariniers zijn uitgerust met mobiele, voor walgebruik aangepaste Terrier-Sllstemen. een brandtijd van enkele seconden hebben. Na uitbranden worden deze starirakelten in de meeste gevallen afgeworpen.

De startrakelten zijn óf rondom de romp aangebracht, een methode welke de meeste Engelse wapens volgen; ót de startraket-motor bevindt zich achter hel projectiel, welke methode in Amerika veel wordt toegepast. (Dit noemt men wel een tandem-start- configuratie). Voorbeelden van zeelucht gelelde wapen-systemen zijn: TERRIER een bundelvolgend oppervlakte-lucht geleid wapen, In gebruik bij de Amerikaanse mar ine. Gepubliceerde gegevens zijn: 20 mij! bereik max.hoogte 60.000 ft. snelheid Mach 2,5 lengte 4.5 m (projectiel alleen) (projectiel tandem start- raket) gewicht 5000 kg.

Een tandem-slart-conflguratie wordt toegepast. StarIraketen voortstuwermotor zijn beide vaste drijfstof raketmotoren.

Het wapen wordt hangend vanaf een dubbele werper gelanceerd. De werper is afstand-bestuurd. Herladen gesehiedt volautomatisch.

SEASLUG een soortgelijk systeem, dat door de Britse marine zal worden gebruikt. Ook dit is een bundelvolger. Een snelheid van Mach 2,2 wordt opgegeven. Het projectiel heen een lengte van ongeveer 5 m. Ook hier worden vaste drijfstofraketmotoren toegepast. De startrakeUen zijn voorlijk rondom de projectielromp aangebracht. Het wapen wordt vanuit een drieling-werper gelanceerd. De projedlelen worden bij het lanceren door rails geleid. Deze rails zijn bevestigd In een profiel-stalen raamwerk. De werper Is afstand-bestuurd; he r laden geschiedt weer automatisch.

Een nieuw wapen, de TALOS zal begin 1958 geïnstalleerd zijn In de Amerikaanse lichte kruiser U.S.S. Galveston en vormt de hoofd bewapening van dit schip. TALOS is sneller en heeft een groter bereik dan TERR IER. Een combinatie van bundelvolgen en doelzoeken (voor eind-baan geleiding) wordt toegepast.

De voortstuwer is een stuwstraalmotor, de tandem startraketmotor een vastedrijfstof type. De snelheid is Mach 3,5-4.

De recente publIkaties geven afmetingen en gewichten welke in dezelCde orde van grootte liggen als voor het TERRIER systeem.

Als laatste categorie kunnen de vanuit een onderwaterpositie gelanceerde geleide wapens worden genoemd. Een voorbeeld van een onderwater-oppervlakte geleid wapen werd reeds genoemd. Voorbeelden van onderwater-onderwater geleide wapens zijn ook weer acoustlsche doeIzoekende torpedo's. Alhoewel nog zeer weinig gepubliceerd is over onderwater-lucht gelelde, zullen deze zeer waarschijnlijk in de toekomst hun intrede doen bij de verdere ontwikkeling van het onderzeeboot wapen en zijn bestrijding.

+

3)

lingsbundel. Gebruik kan worden gemaakt van rad ar, infra-rood of lichtgolven. doe lzoeken.

Hierbij dete<:teert het geleidingssysteem in het projectiel het doel en worden in hel projectiel de nodige besturingscommando's berekend en uitgevoe rd. Men ondersch eidt hierbij nog drie types, n.i.: a. actief.

Het doel wordt dan vanuit hel pro;ecllel "verlicht".

Een ontvangsysteem in het projectiel detecteert de door het doel teruggekaatste straling. b. ~ l'Jl1 i - acli e r.

Het doel wordt nu vanaf het schip ol de grond verlicht. De verdere gang van zaken is dezeHde als boven omschreven.

Blj deze twee genoemde gevallen worden veelal radartechnieken toegepast. c. passie!.

Het doel wordt nu niet op de een of an dere wijze verlicht en het projectiel detect eert de d oor he t doe! uitgezonden straling. Voor het gelelden worden In dit geval veelal Infra-roodsystemen toegepasl

Aangezien deze oppervlakte-lucht geleide wapens nog in de troposfeer zullen manoeuvreren, worden rij door middel van vleugels en staartvinnen bestuurd. De besturingsorganen worden daarbij hydraulisch of pneumatisch bekrachtigd. De wapens worden veelal voortgestuwd door vaste brandstoC raket-motoren. Voor grotere a!slandbereiken worden nog vaak stuwstraalmotoren (ramjels) toegepast. De wapens worden gelanceerd met behulp van start raket -motoren, welke

"Fire/taJlh" bllndelvolgend luchtIlicht geleid wapen, duidelijk zijn de twee grote r ta TI raketmotoren te .!ien, welke na uitbranden a/geworpen worden.

Medische problemen van de Poolzee E EN allerminst opbeurende gedachte voor hen, die naar de Poolgebieden varen, Is de alom verspreide men!na. dat een drenkeling na enkele minuten In het zeewater reeds gestorven Is door de kou . .,Dat ligt wel voor de hand," zo redeneert men meestal, "water iJl een 20 maal betere warmtegeleider dan lucht en een drenkeling zal dus In enkele minuten afkoelen 101 een temperatuur waarbij he t leven niet meer mogelij k Is." Maar laten we eens kijken naar de lelten.

In februari 1944 werd ter hoogle van Spitsbergen een Engelse koopvaarder tot zinken gebrach t. Het sneeuwde en

het stormde. Veertig minutcm nadat de bemanning In zee was terechl gekomen werden :dj gered door een jager. Slechts één van hen had uitgebreide bevrIezingen van benen en voelen, maar deze mBn had dan ook voor het verlaten van het schip zijn kousen en schoenen uit-

getrokken.

Een dergelijk voorval staat niet alleen In de geschiedenis van de tweede wereldoorlog. Zo werden bij een '1.eewatertemperatuur van _ 1,1 Celclus veertig drenkelingen opgepikt, die zestig minuten te water hadden gelegen. Ne-gen van hen overleden. Deze ervaringen weerleggen wel de mening dal perse iedere drenkeling in de Poolzee gedoemd 11 van koude om te komen.

Hoe valt dit te verklaren?

De veronderstelling, dat water beter warmte geleidt dan lucht en dat cen drenkeling dus sneller zijn lichaamswarmte zal kwijtraken In zee, is ongetwlJCeld juist, maar ve rgeet niet, dat In de Poolstreken de bemanning veel dikker gekleed Is dan onder nonnale omstandigheden en deze Isolatie zal er veel toe bijdragen, dat het warmteverlies wordt beperkt. Verder zal een drenkellng nog enigermate de warmteproduktie van Ujn lichaam op peil houden door te zwemmen of andere bcwe-glnlen te maken.

Het belangrijkste verdedJglngsmechanlsme legen de koude in het lichaam zel! Is gelegen in huid en bloedvaten.

Men kan de proef nemen door een hand le dompelen In ijskoud water. Na verloop van enige minuten ziet de hand er bleek uit; dikwijls merkt men, dat het Bevoel ook uit d e hand verdwenen Is. D

Deze bleekheid ontstaat, doordat de kleinste bloedvaatjes In de huid zich rerJexmatig samentrekken. Er wordt dan minder bloed in de huid, of buitenste schil van het lichaam aangevoerd.

De warmteuitstralIng wordt bijgevolg minder en voor de kern b l.ijft deze warmte behouden. He t warme, inwendige 'van de mens blijft nu geisoleerd door een schil. die bestaat uit huid, onderhuids vetweelscl en spieren. Maar het ligt voor de hand, dat hel er dan ook weinig toe doet, of deze schil In contact staat me t water van ~ o of lucht van 5° Celcius. Het isolatiemateriaal - huid, vet en spier - blijft gelijk. Na verloop van tijd zal de temperatuur van de lichaamskern natuurlijk gaan dalen en tenslotie kan de dood intreden.

De levenskansen zijn voor een drenkeling het grootst wanneer zijn verblijf Jn het water enkele minuten duurt. Met het voortschrijden van de tijd nemen '1.ijn kansen onevenre<!la snel af en het overleven van een vel' blijf van vele uren wordt een zeldzaamheid. Bij die gevallen die nog worden iere<! uit het ijskoude water zien we nOi dikwijls ernstige bevrlezlnisverschijnselen. Laten we eens zien wat er gebeurt in zo'n ledemaat die bevriest. Het eerste sta· dlum leerden wij reeds kennen: de bleekheid, gevoeUoosheid en stijfheid.

De koude blijft zich echter doen gelden en wel in het bijzonder op de cellen van de huid. Het cel-protoplasma, de levende stof, wordt aangetast en iaat te gronde. Zou daarna de drenkeling geI'ed worden dan Is reeds een blijvende schade toegebracht aan de huidcellen en hel gevolg Is dal e r grijzige vorkleuringen optreden en dat de huid in hele lappen van het lichaam te trekken is.

Het uiterlijk lijkt wel iets op een brandwond.

Niet a lleen de directe werking op de huid geeft de grootste problemen, ook de samentrekking van de bloedvaten heelt gevaarlijke gevolaen. Zoals ieder weet uit zijn E.H.B.O. les mag een tourniquet ol knevel nooit langer dan twintig minuten onafgebroken om een lichaamsdeel zitten. Zo'n samentrekking van de bloedvaten is nu In wezen precics gelijk aan een iou rn lquet: het belemmert de bloedstroom evenzeer. Het heelt evenwel ook dezelfde gevolgen, namelijk weelselversterf, verkleuring en rotting van een been, arm ot hand.

Dit weefselversterf kan zulke vormen aannemen dat een amputatie soms nog het enige redmiddel is.

Na deze sombere. en nu met recht huiveringwekkende, opsomming van de ellende die door bevriezen kan ontstaan en die een drenkeling in de Poolzee kan verwachten. blijet vanzelf de vraag open "wat valt er te doen legen bevrleûngen. hoe moet een geval van bevriezing behandeld worden?".

H ier steekt men :tich direct In een wespennest vol tegenstrijdigheden hele langzaam ontdooien .... snel ontdooien .... hard wrijven met sneeuw . ... een flinke borrel geven .... nooit en te nimmer alcohol gebruiken.

De behandeling die wij hier zullen volgen wijkt wellicht af van de voorschriften uit E.H.B.O. boekjes en lessen maar zij is de meest moderne en wel die volgens het Fourth Cold Injury Conference (h et vierde Internationale congres over letsels door koude) van 1957. Deze bevalen de volgende methode aan: Het bevroren lichaamsdeel wordt zo spoedig mogelijk ondergedompeld In water van ongeveer 50° celcius. Na ongeveer tien minuten heelt het bevroren deel de lichaamstemperatuur bereik1 en mag de onderdompeling niet meer worden voortgezet. Het lichaamsdeel wordt nu voorzichtig gedroogd en In warme doeken gewikkeld.

Deze handelwijze kan ook worden toegepast op personen die geheel bevroren zijn en schijndood. Zij worden eveneens ondergedompeld in een warm bad maar zodra het bewustzijn teru gkeert en hart en ademhaling weer op gang komen moet de temperatuur van het water wat word en verminderd. Ook hier weer voorzichtig afdrogen en in dekens wikkelen.

Géén alcohol geven, maar voldoende hete koWe en zoete hete thee. Nooit proberen een bevroren lichaamsdeel warm te wrijven.

Door wrijven worden de cellen van de huid die reeds beschadigd waren nog meer ~ekwetst, met alle gevolgen van dien.

Elk geval van bevrie-.tÎng hoort voor behandeling bij de arts.

Niet alleen de koude van het water van de Poolzee, ook de ijskoude Poolwind kan onder omstandigheden gevaarlijk

I"

1.:ijn . Dut wind van tien, twintig, ja 1.:eJCs dertig graden onder het vriespunt be~ vrle1.:lngen van gelaa t en vingers te n gevolge kan hebben zal wel niemand verwonderen. Shackleton, de vermaarde Poolrel1.:iger beschrij ft hoe hij in 1909 bij een temperatuu r van '16 0 Celclus last kreeg van een Irritatie van de keel die gepaard ging met bloed ophoesten.

De koude had dus kennelijk Invloed ge~ had op de longen. Denken wij hier even over na dan lijkt dat niet 1.:6 vreemd.

Er Is Immers een open verbinding tussen longen en ijskoude buitenlucht. Het grote aanpassingsmechanisme van ons lichaam zorgt er echter vrijwel steeds voor dat de ingeademde koude lucht woro, voorverwarmd voordat zij in de longe n terecht komt. Alleen Indien men vele malen met open mond diep adem~ haalt bij temperaturen van tientallen graden onder nul ontstaat e r letterlijk een bevrle1.:ing va n de longen.

Er Is nog een ander verschijnsel dal weinig bekend Is maar waarvoor vele commandanten loch wel belangstell!ng 1.:ullen (moeten) hebben. Dat zijn namelijk de afwijkingen die kunnen ontstaan in de menselijke geest ten gevolge van grote koude. Dele veranderin gen uilen zich vooral door een 1.:ekere loomheid en lusteloosheid e n een volkomen onverschillige houding tegenover de om-

geen vastomlijnde beroepskeuze. Ofwel " En eenmaal komt de tijd, dat ... ". Dit is de beginregel van een tamelijk populair, maar niet al te hoogstaand so l~ date nliedje. Dit schone vers geeft in feite de waarheid weer. Eens zal elke die nstplichtige zijn uniform uiltrek~ ken e n een zorgzame moeder zal het dan in de kamferkis t bergen, waar het voorlopig niet meer uitkomt, omdat de eigenaar "met kle in verlof is gezonden" e n dus weer terugkeert in de burgermaatschappij. En dat betekent ook, dat hij weer een baan moet hebben.

Voor sommigen is dat niet moeilijk.

Zij hadden ook voo r dat zij in diens t kwamen al een goed beroep wat hen beviel e n zij gaan e r weer in terug.

Anderen gaan nog verder met hun studie.

Maar velen staan er anders voor. Zij kwamen zo van school en hadden nog ze hadden een baan, maar die is hen

18

geving. Tijdens de tweede wereldoorlog hadden Duitse eenheden aan hel Ru ssi ~ sche front er onder te lelden : zij lagen dromerig te s taren naar de optrekkende Russen. . . . .. Poolrel1.:lgers deden dergelijke ervaringen op en hun conclusie luidt: Verlrouw nooh de reacties en waarnemingen van iemand die het werkelijk koud heeft!

En tot slot, hoe kan me n zich wapenen tegen de Inwerking van de Poolkoude?

Allereerst kleding, allicht, kleding ver~ schillende lagen dik en dan liefst een buitenste laag van een voor wind ondoordringbare stof. Verder zorgen voor een goede rust; een oververmoeid mens krijgt vlugger en meer last van de kou.

Geen alcohol; alcohol verwijdt de bloedvaten van de huid en hindert zodoende het afweermechanisme van de vaten legen de inwerking van de kou.

Maar bovenal is een goede voeding belangrijk. "Veel vet" zult U geneigd zijn te denken, maar dat komt omdat U te veel kijkt naar het dieet van de eskimo's dat bestaat uit puur vet en traan.

Zij hebbçn alleen niets anders. Aan boord van een varend schip zijn veel meer mogelijkheden. Trouwens, welke westerling kan grote hoeveelheden vet verstouwen zonder dat zijn maag en ingewanden gaan opspelen. De meeste mensen kunnen waarschijnlijk een be-

nooi t erg bevallen. En nu zitten ze er mee. Tijdens de dienst wel eens vageM lijk over nagedacht, wel eens met kameraden over geboomd, maar tot een beslissing is het nooit gekomen.

"Had ik maar eens een goed advies kunnen krijgen." Wel kerel, dat advies kun je krijgen en nog wel geheel kos~ teloos. Daarvoor bestaat immers het Beroepskeu1.:e Advies Centrum, een instituut, dat door de Minister van Oorlog werd ingesteld, om aan alle dienstplichtigen - ook 1.:ij, die bij de Kon. Marine zijn ingedeeld - , wannee r zij dat we nsen, goede raad te geven om~ trent het beroep waarvoor zij eventueel geschikt zijn en over de studie die zij misschien nog kunnen volgen.

Vanzelfsprekend kan men aan de vorm van je gezicht of de dikte van je haardos niet zien waarvoor je geschikt bent. Daarvoor is meer nodig. En de moderne psychologie beschikt daartoe

paalde hoeveelheid vet verdragen waar zij nie t boven uit kunnen, ook niet wan_ neer 1.:ij op de Noord pool zilten.

Neen. aan vet Is bij grote koude niet zo'n grote behoefte, maar wel is er een drang naar suiker, een andere grote ca· lorli!nleverancler. Suiker en vet zijn beide stoffen die het lichaam kracht geven, maar het lichaam moet ook bebeschermd worden en daarvoor dienen vooral de vitamines: vitamine C in ciM troenen, sinaasappels en aardappelen, vitamine A en D in boter en levertraan en de vitamines uit de B-groep die in brood, gist en vlees voorkomen. Om al deze beschermende vitamines binnen te krijgen moeten de maaltijden dus gevarieerd zijn.

In vroeger dagen bestond er een zlekte~ beeld dat,. met "poolbleekzueht" en .. poolhartziekte" werd betiteld. Deze ziekte Is nu verdreven door een extra vitaminetoevoer.

Gezonde mannen, goed gekleed en gevoed en levend op moderne schepen kunnen zonder bezwaar de Poolzeeën bevaren. Zij kunnen zelfs over boord vallen en dan nog Is er een goede kans dat zij het er levend afbrengen. De pool_ gebieden hebben veel van hun verschrikkingen verloren, dank zij de moderne medische Inzichten. over middelen zoals de test, het persoonlijkheidsonderzoek e.d.

Wanneer je dus graag een advies van het B.AC. wilt hebben, zul je je aan dit o nderzoek moeten onderwerpen.

Daartoe moet eerst een annvraagformulier worden ingevuld. Dat formu~ lier kun je krijgen bij je O.S. en O.-officier.

Wanneer je dal aanvraagformulier hebt ingevuld, lever je het in bij je Commandant, waarna het wordt opgeM zonden naar het B.AC. te Wassenaar.

Wanneer het onderzoek wordt toege~ staan, ontvang je via de commandant een oproep om voor twee dagen in Wassenaar te komen. De eerste dag zul je dan allerlei schriftelijke tests moeten maken, die een beeld kunnen geven van je aanleg en capaciteiten.

Op de tweede dag krijg je dan een persoonlijk onderhoud met eên der beroepskeuze advi s~urs en/of een psy ~ choloog. In dit gesprek van man tot man kun je dan alle problemen en ver· langens ronduit bespreken. Soms is het wel eens nodig, dat vreemde misvattingen worden rechtgezet, maar altijd 1.:al men je aan het eind van het onderzoek ronduit vertellen, voor welke beroepen men je geschikt acht e n welke studie's er nog nodig en mogelijk zijn.

In principe wordt er van uitgegaan, dat iedere dienstplichtige, ongeacht zijn rang of stand, voor een onderzoek in aanmerking komt, 1.:odra zijn eerste militaire opleiding is voltooid.

In principe wordt er van uitgegaan, dat Iedere dienstplichtige, ongC8cht zijn rang of stand, voor een onderzoek In aanmerking komt, zodra zijn eerste mi~ litaire opleiding is voltooid.

Nog één ding: Het B.A.C. is geen vakantiecentrum. Wanneer je mocht denken, dat je In Wassenaa r eens heerlijk twee dagen kunt luieren, heb je hel mis. Wanneer je bet1!Jd bent, je te geM ven voor wat je waard bent, dan kun je er van verzekerd zijn. dat het resul~ taat waardevol kan zijn voor je verdere leven.

liet toekomllUI' lol der

lI~rren .

Een Sler die een massa heeft die groter Is dan tien maal de massa van de zon noemen we een reuzenlller. ZWke sterren zijn betrekkelijk zeldzaam. Zij zijn ten minste 1000 maal helderder dan de zon en gebruiken zeer veel waterstof, zodat zij ..slechts" ~OO miljoen jaren met hun voorraad toekunnen, dat wil zeggen een kleiner tijdsverloop dan de ouderdom van onze aarde. Het moet derhalve gereaeld voorkomen dat zo'n reuzensier opgebrand raakt. Wat aebeurl er nu met zulk een Iter?

De ster blijft voorlopig energie uitstralen, maar die wordt niet meer door het bekende aloomproces opgeleverd. De ster raat dientengevolge inkrimpen. Door de samentrekkini en de daaruit voortvloeiende drukverhoiing wordt de ster steeds warmer. Hoe ver gaat dit proces nu door? Hler krijgen we te maken met de rotatie, want elk hemellichaam. draait rond, Als men een steen aan een louw ronddraait en men kort het louw in, dan gaat de steen sneller draaien. Dit is hetzeUde prineipe als dat van de slinger. De Inkrimpende ster iaat derhalve ook sneller roteren; steeds kleiner wordt deze ster en steeds sneller draalt hij rond, Tenslotte schiet de zwaartekracht te kort. Zij houdt de zuak niet meer bij elkaar. Het touwtje breekt! Er vliegen litukken van onze ster,al.

Vliegt er een enorme brok van de ster at, dan komt de hete kern tijdelijk aan de oppervlakte, waardoor de ster tijdelijk veel helderder wordt. Dat gebeurt vrij dikwijls. De astronoom noemt zulk een verschijnsel een nova.

Het kan ook zijn, dat de ster betrekkelijk lang intaet blijft.

Zo kan het voorkomen dat de temperatuur in de ster zo hoog wordt dal zich zeer zware atomen, zoals van ijzer en andere metalen, gaan vormen. Dit maakt geen energie vrij maar kost energie. Is eenmaal een bepaalde grens overschreden, dan verloopt het proces ineens enorm snel. De inkrimping gaat met een enorm tempo en de omwentelingssnelheid neemt pijlsnel toe. Dit eindigt met een eatastrofaal uiteenspringen van het gehele hemellichaam. Dat is het grootste natuuraebeuren dat wij - en dat gelukkig alleen van zeer ver kennen. Het verschijnsel Is een buitengewoon heldere opvlamming van de ster. Het proces duurt maar een minuut en heen de e ne rgie van een miljard maal een miljard waterItofbommen , die tegelijk ontploUen! Berekeningen leren ons vreemde dingen, Vóór de s upernova optreedt Is de ster samengebald tot een volume, dat veel kleiner is dan de aarde. De materie is zo zwaar samengeperst, dat een lucifersdoosje van de materie In de kern ongeveer I miljard ton weegt. Aan de oppervlakte heeft de ster een omwentelingssnelheid van 160 miljoen kilometer per uur.

Bij zulk een catastrofaal gebeuren worden planeten geboren, zoals we later zullen beredeneren. Een deel der materie wordt niet weggeslingerd, misschien een tiende deel. Dit deel koelt nt en word t een blauwe, daarna een witte dwergster. Vervolgens koelt deze dwergster verder af en wordt donker.

Een ander deel van de materie reist ve rpul verd het heelal In. Dat zijn de Ijle stofwolken die In het oergas voorkomen.

Dat zijn dan de betrekkelijk weinige andere, zwaardere atomen die tussen de waterstofatomen voorkomen.

Tot nu toe hebben we alleen het toekomstig lot der reuzensterren beschreven. Wat gebeurt er nu met een normale I ter? Daarbij Interesseert ons vooral de zon. Als we aannemen dat de zon geen grote hoeveelheden oergas zal opvegen en dus de huidige massa ongeveer behouden, dan heeft de zon nog brandstof voor ~ miljard jaren. In die tijd zal de zon steeds meer gaan stralen, zodat de aarde zal verschroeien. Dan gaat de zon :twellen tol een deel der planeten Is verzwolgen. Kort daarop is de waterstof op en dan gaat de zon weer Inkrimpen en In hitte toenemen. De zon Is echIer niet van zulke afmellngen, dat zij uit elkaar zal vliegen.

Zij kJ;\mpt In en koelt weer af, van blauw wordt zij weer wit, rood en tenslotte donker. Zij eindigt als een kleine zwarte dwerg, met het restant der planeten bij zich.

Geboor te de r pla nete n .

Veel mensen veronderstellen, dat de planeten, waarbij de aarde Inbegrepen, stukken van de zon zijn, die uit dat hemelllchaam zijn geslingerd of getrokken door andere toevaUlg dicht in de buurt passerende sterren. Deze populaire voorstelling van zaken houdt onder een .critlsch onderzoek echter geen stand. I n de eerste plaats roepen we ons model van het zonnestelsel In herinnering. De zon was daarin een grote goud reinet. De zware planeten en daarmee dus het overgrote deel van de lolale hoeveelheid materie, die In de planeten Is verwerkt, bevinden zich op een afstand van 100 en meer meters van deze appel. Dal is een heel eind om uit dat appeltje te worden weggeslingerd en dat maakt deze lheorle al weinig waarschijnlijk. Het zou aannemelijk zijn als de planeten bijvoorbeeld op enkele decimeters of op zijn hoogst een meter afstand cirkelden.

Kan het dan wellicht zijn, dat de planeten ontstonden In een tijd, dat de zon veel groter was dan thans? Met andere woorden toen de zon bezig was te ontstaan uit een steeds dichter wordende wolk roterend oergas? Dan Is het evenwel moeilijk te verklaren hoe een zware kern wolk met kleine wolkjes daarom heen zouden moeten ontstaan. Dat kan ook al niet.

Er Is echter nog een derde reden, waarom wij met onze collega-planeten niet van de zon kunnen afstammen. Wij zijn namelijk niet uit heuelfde hout gesneden. De zon bestaat uil waterstof e n helium en voor de rest - ongeveer 1'/, uil zwaardere elementen. Maar de aarde en haar collega's bestaan zeker voor de helft uit de zwaardere elementen, zoals ijzr, magnesium, aluminium, zuurstof, stikstof en dergelijke. Dat klopt dus niet. Het oergas en de sterren zijn samengesteld zoals de zon. Daar kunt ge geen aarde van maken.

Om nu te verklaren wat de modernste theorie ons omtrent het ontstaan der aarde leerl, moeten we weer twee zaken in herinnering roepen, die we In deze arUkelenreeks hebben behandeld. De eerste is het verschijnsel van de dubbels terren. Als men een willekeurige s ter uitpikt is er net zoveel kans dat zij deel uitmaakt van een dubbel of meervoudig stelsel, dan dal zij een eenling Is zoals de zon thans.

We veronderstellen dus dat de zon er vroeger een zus ter bij had, waarmee zij een systeem vormde. De telescoop leert ons dat de afstand tussen twee tweelingsterren kan variëren van een tiende Hchtjaar tot een aantal licht.seconden.

Wij veronderstellen een dubbelzon op een afstand van een lIchtuur. Jn ons model een kleine honderd mete r van onze appel. Die tweelingzuster moet echter veel groter dan de zon zijn geweest. Nu komt het tweede verschijnsel op de proppen: de supernova, een ster die met grote heftigheid uit elkaar vliegt. Die tweede zon moet een supernova geweest zijn. Zij ontplofte e n slingerde een enorme hoeveelheid materie weg jn een grote gaswolk. Van de weeromstuiL vloog de blijvende betrekkelijk kleine kern weg en verbrak tenslotte zwaartekracht binding met de zon. Die bleef echter wel verbonden met een enorme gaswolk, die zich voor het grootsic deel bevond op circa 100 meter van de appel. De wolk bleef om de zon roteren en spreidde zich allengs uit tot een platte ring. We hebben al gezien dat de enorme temperatuur In een superzon aanleiding was tot het ontstaan van zware elementen. De gaswolk Is dus Juist de materie, waaruit de planeten zijn opgebouwd.

Het restant van de supernova had zich na enkele honderden jaren ver genoeg verwijderd om geen Invloed op de zon en de gaswolk meer uit te oefenen. De schijf gas breidde zich uit en koelde sterk aL In die draaiende gasschijf ging zich nu weer herhalen wat we bij het ontslaan van het Melkwegstelsel hebben verondersteld. Er ontstaan ophopingen van atomen. Die klompjes botsen soms en vallen dan weer uit elkaar. or zij klitten aan elkaar en als een zekere grootte Is bereikt vallen de klompen niet meer uit elkaar maar gaan

19

door de aantrekkingskracht steeds meer ander materiaal aantrekken en verzamelen. Naarmate de klomp groter wordt gaat het steeds harder met dit verzamelen. Zo zijn er enkele moederplaneten ontstaan. Niet onze tegenwoordige planeten, want daar voor verschillen die Ie veel in grootte en daarmee zou het verschijnsel niet kunnen worden verklaard. Bovendien kan het niet omdat die moederplaneten zulk een grote omwentelingssnelheid zouden krijgen, dat die met de betrekkelijk lage draalsnelheid der planelen niet klopt.

Wat wel klopt Is dat die draaisnelheid zo groot werd, dat die moederplaneten uit elkaar vlogen. De moederplaneten werden dus kleiner en de stukken die er afvlogen bleven ten dele om de kern van de moederplaneten draaien. Zij werden manen. Een der binnenste moederplaneten, die het dichtst bij de zon cirkelde, moet een aantal stukken hebben afgescheiden, die zo dicht in de buurt van de zon terecht kwamen, dat zij zeUstandig om de zon gingen cirkelen. Daar hebben we Venus, Mercurius, Mars en de aarde, die er nog een klein plukje bij kreeg, onze maan. Pluto is ook zo'n kleintje dat echter aan de buitenkant een zelfstandig bestaan begon.

Wij hebben nu tensloUe al redenerend een zeer waarschijnlijke theorie ontwikkeld, namelijk dat 2,5 miljard jaren geleden een aantal moederplaneten uil elkaar is gevlogen; deze moederplaneten gaven het levenslicht aan ons tegenwoordig planetenstelsel. De moederplaneten zeU zijn ontstaan uit een ringvormige gaswolk, die om de zon roteerde en, die zeil weer was ontstaan uil een supernova, waartoe zich de oorspronkelijke dubbelster van de zon had ontwikkeld.

Deze veronderstellingen kloppen met de nieuwe opvattingen, dat de aardkern niet zo erg warm is. Er zijn nog meer feiten, die met de theorie kloppen, zoals het ontstaan van de aardkorst en de atmosferen der planeten. Daar zullen we echter niet verder op ingaan.

:.-..

. .. -

Leven op andere planeten?

Oude Chinese kronieken spreken van een verschijnsel aan de hemel, dat alleen een supernova kan tijn geweest. 0:11 was in het jaar 1054. Latere geschiedschrijvers geven een beschrijving van dergelijke verschijnselen in 1572 en in 1604.

Ruwweg dus eens in de drie eeuwen. Sedert het Melkwegstelsel ontstond zijn er derhalve volgens deze schatting m~er dan 10 miljoen supernova, als we aannemen dat dat ontstaan ongeveer 4 miljard jaar geleden plaats vond. Naar schatting maakte de heUt van die supernova deel uit van een dubbelster. Die kunnen dus het aanzien hebben gegeven aan een planetenstelsel zoals in het vorige hoofdstuk voor ons zonnestelsel is beschreven. Hoeveel kans is er nu dat er bij al deze verschijnselen planeten zijn ontstaan, waar ongeveer gelijke omstandigheden bestaan als op deze aarde? Dat is niet te zeggen. Elke supernova gaf aanleiding tot de geboorte van verscheidene planeten. Maar het Is niet logisch te veronderstellen dat er bij die tientallen miljoenen planeten niet een percentage zou zijn dat met de aarde is te vergelijken, al is dat dan waarschijnlijk niet het geval met deze zusterplaneten van het zonnestelsel. Dat geelt dan al gauw een paar honderdduizend collega-aarden. or er dan ook werkelijk leven ontstaat, dat zich volgens het proces van de natuurlijke selectie ontwikkelt langs de lijnen waarop dit op deze aarde is gebeurd weten wij niet. Wij komen hier op een terrein waarop een louter materialistische theorie tekort schiet. Wij komen hier nog nader op terug. Het zou al weer niet logisch zijn te veronderstellen dat alles zich op zo'n andere planeet waarop leven ook mogelijk is, volgens aards recept ontwikkelt. Er zullen wel andere levensvormen mogelijk zijn. Dat weten wij voorlopig nog niet. Misschien wel nooit. En het mysterie van het leven kunnen wij al redenerend, zoals we dat in de voorgaande artikelen hebben gedaan niet doorgronden. Hier schijnt ons een hogere macht toe te roepen: Tot hier en niet verder.

Bulten het i\lelkwegstelsel.

In ander opzicht kunnen we wel verder. We zijn tot nu toe in

onze beschouwing niel buiten het Melkwegstelsel geweest, maar nu gaan we die laatste koene sprong wagen. Hij brengt ons tot ongedachte conclusies en veronderstellingen. Wat tonen onze grote telescopen als we voorbij de grenzen van het Melkwegstelsel kijken? Geen afzonderlijke verstrooide sterren, maar overal gigantische sterrenwoiken zoals ons eigen stelsel er één is. Sommige lijken op het onze, andere zijn niet discusvormig maar bolvormig. Maar het tijn alle-

20

maal wolken van sierren én gas met ieder een aantal sterren variërend van 100 miljoen tot 10 miljard. De dichtstbijzijnde wolk is slechts 700.000 lichtjaren van ons verwijderd. Hij lijkt zeer veel op het Melkwegstelsel of liever, dat was 700.000 jaar ieJeden zo, want als er Inmiddels iets is gebeurd dat wij zouden kunnen opmerken, dan is de boodschap daarvan nog onderweg. Dit stelsel is met het blote oog te zien in het sterrenbeeld Andromeda.

Die andere sterrenstelsels draaien ook rond. De helderste s terren zijn reuzensterren zoals bij ons. Er zijn spiraalnevels onder te zien. Zij kennen ook hun supernova-explosies.

Voor zover onze waarnemingen reiken treden die ook bij de buren één keer in de paar honderd jaar op. Het lijkt er dus op of alles daar net zo toe gaat als bij ons. De gemiddelde onderlinge aistand is ongeveer een miljoen lichtjaren.

ZeUs de grootste telescopen stellen ons niet in staat om verder te zien dan een miljard lichtjaren, maar zover de telescopen reiken krijgen we van het heelal overal hetzelfde beeld. Binnen dat beeld vinden we al honderd miljoen sterrenstelsels! Als er dus per stelsel net als in hel Melkwegstelsel één miljoen planetepstelsels zouden voorkomen dan geeft d.it ons honderd miljard planetenstelsels! De kans op een collega-aarde is dus wel zeer groot.

Waar komen nu al die sterrenstelsels vandaan? De veronderstelling is dat zij zich op dezel!de wijze hebben ontwikkeld als de sterren binnen het Melkwegstelsel, namelijk door geleidelijke verdichting rond een storingskern in het oergas van het heelal. Dit gas is dan ook werkelijk aanwezig.

Hel Is nog veel ijler dan het oergas van het Melkwegstelsel.

De dichtheid wordt geschat op een atoom of lien per liter.

Dat neemt niet weg, dat door de enorme leegte van de totale ruimte de totale massa van hel ijle gas toch nog duizend keer zo groot is als de totale massa van alle sterrenselsels bij elkaar. Een dergelijke verhouding hadden we ook bij het Melkwegstelsel aangetroUen. Als we het Melkwegs telsel vergelijken met een gulden, dan zit daar een kubus oerias van 30 cm3 in verwerkt. Zo is het met het heelal ook. Laat nu elk sterrenstelsel worden voorgesteld door een honingbij, dan zijn er om U heen tot op een afstand van twee kilometer overal bijen, op onderlinge afstanden van drie meter. }

'-' Het ultd Üend' heelal.

Nu komt er weer een vreemd verschijnsel Die bijenzwermstaat niet stil; alle bijcn zwermen weg. De zwerm dijdt uit.

Dat is een eigenaardig idee en we zullen zien waar het toe leidt.

Als het heelal stilstond, dus wel statisch was, dan zou op den duur al het oergas in de s terrenstelsels worden opgenomen en worden omgezet in helium en andere elementen.

Na enige miljarden jaren zou de waterstol op zijn. Er zouden geen nieuwe stelsels ontstaan en het heelal zou d00d gaan. De energiebronnen, namelijk de aantrekkingskracht cn de waterstof van het oergas zouden uitgeput zijn.

Zoals we reeds zeiden is er expansie in de bijenzwerm geconstateerd. Hoe constateren we die? Dat gaat eenvoudig door het DopplereUect. Het personeel van de onderzeebootbestrijdingsdienst weet direct waar we hier op doelen. Een stoomtrein, die fluitend aankomt lijkt een hoger geluld te geven.

Is hij voorbij dan daalt de toon van het geluid. Door de snelheid van de trein bereiken ons oor per tijdseenheid eerst méér, dan minder trillingen dan die horen bij de werkelijke fluittoon. Zo is het ook met het licht, dat immers evenzeer een trillingsverschijnsel is. Hel licht van de andere sterrenstelsels Is roder dan het zou behoren te zijn, dat wil zeggen van een lager tTilllngsgetaJ. De lichtbron verwijdert zich dus van ons. Dal doen ze allemaal, waaruit kan worden afgeleid dat al die sterrenstelsels met een enorme snelheid van ons - en van elkaar - wegvliegen. Hoe verder de sterrenstelsels van ons verwijderd tijn, hoe groter die snelheid. Voor de verstverwijderde stelsels, die wij nog kunnen zien nadert die snelheid zelfs de lichtsnelheid (300.000 km per ;econde).

Het is berekend, dat de sterrenstelsels, die zich bevinden op twee keer de grootste afstand, waarop we met de grootste telescopen nog kunnen zien, de lichtsnelheid gaan overschrijden. Dat betekent dat wij voorbij die grens nooit iets zullen zien, net zo mln als wij een vliegtuig kunnen horen, dat ,,-ich van ons verwijdert met een s nelheid die de snelheid van het geluld overtreft. Het licht van die sterrenstelsels kan ons niet bereiken. De grensarstand Is 2 miljard lichtjaar. Nu kunnen we met onze telescopen momenteel nog niet verder zien dan I miljard lichtjaar, maar hoe die instrumenten in de toekomst ook geperfectioneerd zullen worden op twee maal die afstand is de uiterste grens bereikt. '

Dit werpt allerlei v ra gen op en onze antwoorden worden vager en schaarser. Want wat is daarbuiten? Hoe ontstond het heelal? Een theorie is, dal er een oorspronkelijke centrale explosie is geweest, waaruit die uitdijing verklaard moet worden. Om allerlei redenen lijkt dit thans onaannemelijk.

Er Is ook een theorie dat de zwaartekracht op zeer grote afstanden andersom gaat werken, dus gaat afstoten. Ook dat berust nergens op. Aan de andere kant moet er toch iets op gevonden worden, want tenslotte zou die expansie er toe lelden, dat alle andere sterrenstelsels uit het gezicht zouden verdwijnen. Dat zou dan al lang gebeurd moeten zijn, en dat Is niet het geval. Voortdurende vorming van nieuwe stelsels zou leiden tot het opraken van het oergas. Ook dat is niet het geval. Dit leidt tot de conclusie, dat het oergas steeds wordt aangevuld, waardoor weer nieuwe stelsels kunnen ontstaan. En misschien is dit dan het geheim van de schepping, dat er steeds nieuwe waterslof wordt gevormd, of liever geschapen. Want ergens vandaan komen doet het niet.

Het ontstaat. Dat Is een vreemd idee, maar niet vreemder dan de veronderstelllng van een oorspronkelijke explosie.

Zonder deze veronderstelling van voortdurende schepping van nieuwe materie komen wij er niet uit! Het moet eenvoudig wel, want anders was de "oorspronkelijk" aanwezige waterstof al opgebruikt. Er zijn geen verschijnselen, dat de ontstane elementen weer in waterstof worden omgetoverd.

Er moet dus een bron zijn. Zou dil dan het geheim van de Schepping zijn? Want nog s teeds bestaat het heelal bijna alleen uit waterstof. De dichtheid blijft gemidde ld in het gehele heelal constant. De schepping van nieuw materiaal zou in het zichtbaar bestel van een jaar niet meer behoeven te zijn dan één atoom op een heel huizenblok. Dat is niet veel maar In totaal Is dat in het te observeren deel van hel heelal toch wel honderd miljoen miljard miljard ton per seconde. Deze schepping Is de levensbron va n het heelal.

Vandaar die expansie en die eeuwigdurende bron van energie. Steeds ontstaan nieuwe sterrenstelsels, gevoed met water_

stot.

Dit is moeilijk te begrijpen. Wij komen nu op een terrein waarop ons menselijk voorstelJlngsvermogen ons In de steek begint te laten. We komen hier op de grensgebieden van tijd en ruimte en worden duizelig als we er verder in proberen door te dringen. Daarom zullen we het hierbij laten.

EIndbeschouwing.

Wij hebben een overzicht gegeven van een nieuwe theorie over het wezen van het heelal, zoals die door Europese en Amerikaanse geleerden is uitgewerkt.

Wij maken gecn aanspraak op volledigheid, noch op volledigt! juistheid en hebben getracht de gehele gedachtengang in zo eenvoudig mogelijke taal weer te geven. Zoals in het begin van deze serie reeds werd gezegd: misschien komen er wel weer nieuwe theorieën, die een deel van deze laatste visie omverwerpen. Zo is het tot nu met veel nieuwe wetenschappelijke Ideeën gegaan. Maar wij hebben al gezien dat ook de allerbeste telescopen ons niet veel verder zullen helpen. Wellicht komt de mens binne n afzienbare tijd aan de ruimtevaart toe. Dat zal ongetwijfeld nieuwe vergezichten openen en tot conclusies aanleiding kunnen geven, die tot nu toe onbevroed zijn. Toch ontbreekt er nog veel aan ons betoog en ook de scherpste wetenschappelijke redenering, geschraagd door de vernuftigste onderzoekingstechniek zal ons In die richting niet verder helpen. Wat is de zin van al deze wonderen, die .wij aanschouwen en vermoeden? Wat is de oorzaak van het heelalgebeuren? Hoe komt het leven tot stand en wat Is de zin daarvan?

Wat het leven betreft, ontstaat dit Inderdaad zo automatisch als wij In onze redenering al half hebben aangenomen? Gesteld dat wij de materialist volgen en nu maar over dit wonder van het leven heen stappen dan zouden wij met de min of meer mechanische wet van het overblijven van hel sterkste (the survival of the fittest) het ontstaan van steeds beier geschikte "levende machines" kunnen aanvaarden.

Daaronder zou men de planten en de lagere dieren kunnen rangschikken. Maar verklaart dat de trouw van de hond aa n de meester, de speelsheid van de kat - grootste raadsel van alles - het denkvermogen en de zin voor goed en kwaad van de mens? Neen, hier schiet de materialistische levensbeschouwing wel zeer ver tekort.

Al redene rend komen wij in de wereld der materie dus vanuit op een hiaat, een allesbeheersende wil, de geest achter de stof. Wij komen hier op religieus terrein waar wij moeten geloven zonder te weten. Na onze geweldige gedachtenvlucht zijn wij dus daar gekomen waar de Bijbel begint e n daarom zullen wij eind igen mei I Genesis 1: In den beginne schiep God den hemel en de aarde.

Alarm op een koopvaarder in de gouden eeuw Varen betekende in de gouden eeuw ook bijna altijd vechten, want met de veiligheid op zee was het ook in vredestijd door de vele zeerovers vaak maar treurig gesteld. Onder het motto "eendracht maakt macht". werd daarom op lange reizen zoals naar OostIndië meestal in "admiraalsschap" gevaren. Soms echter was men wel gedwongen om alleen te varen, of men waagde het er maar op. Dan kwam het vaak voor dat een zeerover werd ontmoet, die zijn kans schoon zag om rijke buit te behalen. Het koopvaardijschip stelde zich dan te weer, want met het oog op zulke kwade kansen waren alle koopvaarders bewapend en de bemanning was min of meer gewend aangevallen te worden. Wanneer dus zulk een verdachte gast naderen, dan werd overal gemaakt en er werden toebereidselen · gemaakt voor het gevecht. De wapens werden tevoorschijn gehaald en klaargemaakt.

Scherpschutters enterden op en namen plaats in de marsen en mastkorven om van die plaatsen, waar zij een goed overzicht hadden, te trachten de vijandelijke kapitein en zijn officieren neer te leggen. Behalve het geschut en de handvuurwapenen werden ook brandbommen klaargemaakt. die, voorzien van brandend pek, bij de tegenstander aan dek moesten worden geworpen.

Het zware geschut stond tussendeks en was opgesteld op rolpaarden die

bij het schol, een eind reculeerden, afgeremd met takelgestellen, en die na het herladen weer met behulp daarvan te boord werden getrokken. Het laden geschiedde door de monding, kruitzak en kogel werden stevig aangestampt en vervolgens kwam er een sluil prop op. Door het zundgat werd een gat in de kruitzak geprikt, waarna dit gat zorgvuldig werd afgedekt ...

Op het commando vuur we rd een gloeiende lont bij het zundgat gebracht en het stuk brandde los. Het gereculeerde kanon werd gewist en weer klaar gemaakt voor het volgende schot.

Daar ging altijd wel een minuut of vijf inzitten, dus van snelvuur kon men nog niet spreken. Na een paar schoten was het stuk zo heet, dat het ter afkoeling moest worden natgezwabberd. De koopvaarders trachtten laag te schieten. omdat deze zogenaamde grondschoten lekken in de romp veroorzaakten. De zeerovers daarentegen mikten meestal op het tuig, waardoor de koopvaarder van z'n voortstuwingsvermogen zou worden beroofd en dus een gemakkelijke prooi zou worden zonder evenwel met de kostbare lading te zinken. Met het oog op de mogelijkheid van lekkages werden de zeuntjes in het benedenschip gepostE,erd waar zij met het oor op dek naar eventuele lekken moesten luisteren, die de timmerman dan zo snel mogelijk moest trachten te dichten. De uit-

drukking .. naar het lek luisteren" wordt nu nog wel gebruikt voor iemand die om andere redenen horizontaal ligt.

Het schieten had alleen zin bij passeren en dat vereiste veel manoeuvreren zodat het meestal na één of enkele salvo's tot enteren kwam.

De schepen kwamen dan langszij en de en terhaken werden in het want gepikt Lukte het niet om deze met enterbijlen weer los te hakken, dan ontstond een gevecht van man tegen man met behulp van messen, dolken, handspaken en pistolen. Door het strooien van zout werd bereikt. dat het dek door water en bloed niet te glibberig zou worden. Kon men het bovendeks niet houden, dan ging de bemanning in het dekhuis onder de campagne of benedendeks, waarboven zich een houten rooster bevond, het zogenaamde boevennet. Daar doorheen werd de vij And van onder aangevallen en bovendien werd de rest van het opperdek van het dekhuis uit bestreken met kleine stukken geschut, de draaibassen, die met schroot ~elade n, de kansen nog wel eens konden doen keren.

Bottelarij en kombuis deden dienst als ziekenboeg. In de kombuis schroeide de chirurgijn de wonden met heetgemaakte ijzers dicht en de bottelier schonk jenever tegen de pijn. Er werd vaak zwaar gevochten, want als de zeerover won betekende dit voor de opvarenden van de koopvaarder de dood of slavernij. Vele zeerovers zijn dan ook met bebloede koppen voor de prinsenvlag teruggedeinsd,

21

IN KAMPONG LAGORA

HET was rumoerig aan de grote, langE'

ons zij!t gedachten voorslelle n. Vers vlee! tafel waaraan zij waren gezeten. Is duur \ '00 1' de Europeanen op NleuwMet onder andere een twintigtal Papoea's Gulnea. Soms zelfs té duur om éénmaal waren wij verenigd aan een geanlmeel'd In de week op tafel te kunnen brengen. middagmaal. De conversatie st rek te zich En daarom, nu het hier zo In over vloed niet uitsluitend uit tot de Lnfelburen; er wem opgediend, zou hij zich eens buitenwel'd kris-kras over de tafel heen en door sporig tegoed doen: zo ontlet.'<Iden wil elkaar op lulde toon gesproken. We zijn blikken. hadden het ons e<:hter erger voorgestelrl.

Wij hielden zelf ook van salé, maar De dagen die waren voorafgegaan aan konden zo'n gedachtengang niet uitstaan. dil diner _ waan'oor wij door een l ets diep In on! deed hel ve rlangen ontPapoea-relatie ware n uitgenodigd ..... aken deze \'raatzuchllge In zijn stre\'Cn waren ons een voortdurende kwelHng te dwarsbomen. En gedurendE' het diner geweest. alleen al door de gedachte er gelukte dat wonder boven wonder ullaan. En dan de nachten... OQze over- stekend. Steed! ..... lInneer wij meenden. spannen gemoedstoestand voe rde ons dat de Rotterdamme r een beweging sleed.. weer naar een verschrikkelijk maakte In de richti ng van de saté. bacchanaal. Wel tientallen ke ren WRren maakten we ons vlug marlr onopvallend we te gast bij bruine vrie nden. En al die va n de !IChaai meeste r en namen zelf, keren IIlen we gebakken slangen, grote of gaven de schaRI alln een liefhebber hompen krokodillen vlees, gUmme nde tor- ,'erd erop aan tafel. De nlan hield zich. re n en veile slakken, Totdat wij kokhal- goed. buitengewoon zelfs. Niet een keer Mnd, maar ook opgelucht, omdat het week de glimlach van zijn gezicht. zelfs slechts een droom bleek te zijn geweest, niet toen het diner te n einde was en hij ontwaakten. Dat was zo de gehele weelt niet ~n stokje uté had kunnen bevoorafgaande Ran het diner gewees!. mllchtlgen.

Overdag was Onl'!:e eeUust beneden alle Toen even later (!oen rondga ng werd gepeil e n In die korte tijd vielen we vlot maakt door de kampong, "oerdc de enkele ponden af. plaagzucht ons In zijn richting.

Als een "erlossing brak toen eindelijk de "Een buitengewoon goed bereidde maaidag nan waarop het moest plaat. vlnden_ tijd, vindt U niet! En die saté... fantas\Ve stelden ons het ergste \'oor. En tisch!" omdAt we ons voorstelde n dat het ergens Nu hadden we hem, zllgen we vol leedOll de vloer van een nimmer schoongevermaak. Zijn glimlach verstarde tot maakte hut zou plaats vinde n, hadden een grijns. Zijn ogen dropen van medewe ons gestoken In een oude Ilantalon. lijden _ met zichzelf, constateerden we Maar het viel allemaal geweldig mee. met genoegen.

Bij de Ingang van de kamllOng werden "Ja," zei hij tre urig, "die maaltijd was wij hartelijk \'erv..elkomd door de ke pab. uitstekend. Maar die saté ... " kampong. die ons daarna het eethuis "Tja, dat was echt sneu voor U:' zelden binnenleidde. Het eethuis, het grootste ..... ij huichelachtig. ,. We zagen dat U er gebouwtje In de kampong. zag er van niet van heert kunnen genieten... " binnen niet gezellig, maar wel schoon ..Genieten ... !" brleSlte hij plotseling. uit. Er waren tafels. sloelen. borden. "MIJnheer, Ik lun geen saté" schalen e n bestek, constateerden we al "U lust geen ... " begonnen wij stomverdirect. En onze opluchting was groot. baasd. "Maar wij meenden juist dat U Na langdurig geschud vlln handen, nalll('n zich daarop speciaal had ve rheugd." we plaat5 op de ons toegewezen stoelen "Geen sprake van," sprak hij beslist. " Ik en keken eenll rond. Papoea's nlel h un heb a lleen met lIj)a nnlng toegekeken. om egn, keurig gekleed, en enkele EurOIJeeS te zien wie er a l zo van di e saté alen. getinte gasten. Aan het hoofd van de En dat waren vrijwel 'lle Papoea's ... larel de kepala kampong met echtgenote. !'oraar van de Europeanen alleen U, mijnHoe hndden we ons zo kunnen verglue n! heer, en dat \'erbaasde me."

Osl hel handgeklap vlln de gaslheer Een henau .....d gevoel sloop In onze keel verschenen er enkele jonge meisje. In en met benepen stem brachten we uit: nationale klederdracht, die handig de "Wat Is er dan aan de hand met die spijzen Ol) tafel plaatsten. En toen ve r- saté.. . !" dween als bij toverslag onze obteule.

"Maar weet U dat dnn niet?" vroeg hij 011 tafel ontplooide zich een uitgebreid stomverbaasd. "Dat weet toch vrijwel rijSlmaaI, zoals alleen kinderen va n het Iedereen die met de bereiding bekend 15. ..' land die kunne n bereiden.

Een verslikkend gevoel kroop omhoog In Tegeno\'er ons zat een Rotterdnmme r. onze borst en de vr eselijke dromen van Een hongcrlg man, zo te zie n. Zijn be- de afgelopen tijd kwamen ons weer gerige blikken omvallen, betastten en levendig voor de geest. proefden de ~pijzen reeds va n ve rl'(>. ,Vertel U eens... " konden wij nog ui tVooral de grote schalen met saté schenen brengen. hem uitermate te boelen. En we konden "Wel," beion de Rotte rdammer, "het

* zit zo. 0l) de salé, het vlees zelf wel te verslaan, Is niets aan te merken. liet Is vers en wordt heus wel goed sChoon. gemaakt. Maar dan komt het braden. Dat wordt gedaan door de oude mannf'n In de kampong. Met de schalen rIluwe sat~ schareu ze zich genoeglijk om een hOUlvuurtje. Ze hebben dan allemaal een stevige Illn, wllnraan ze steeds een stukje vleees prikken om het bo\'en het vuur te houden toldat het Is bruingebrand. Het Is voor de oude mannetjes een geliefde bezigheid. Inspanning wordt immer. niet "erelst e n zo, met een dikke tahllkspruim achter de kiezen gezellig rOlldom het vuu r, keu\'elen ze honderd ult. Om dat er bij hel braden echter geen vct of lets dergelijks wordt gebruikt, lukt hel hun niet altijd d.e stukjes vl ee~ 7.6 knap·

met onfeilbo:re nauwkeurigheid . . . ,

pend bruin Ie krijgen a ls ze toel! wel zo u· den willen. Maar daarop hebben zij lets gevonden. Van lijd tot tijd ... gMl IJ e\"en zitten. mijnheer .. . van tijd tot lijd spuwen ze met onfellbnre nauwkeurigheid een tabakS!ltraaltje op hel l tuk je \·Iees. Het sist dan e\'en gezellig: en wordt op die manier Inderdaad goed bruin. Het pikante smaakje aan de satt, vindt In deze methode dan ook zijn oor' sprong, zoals U waarschijnlijk al wel zult hebben begrepen .. ."

We begrepen het maar al Ie goed. Erg witjes om de neus verllelen we de kamllOng. En eenmaal thuis hebben wij met de hand op onze OllStandlge maag gezworeJl : dal was ons eerste en laatste diner In de kampong.

B.

------

-~

~

.

.- - '

~-

""""- -=-=- -......

---=-~_

= (t"

-~

Waar de Koninklijke Marine vaart en vliegt Hr. Ms. kruiser de Zeven P rovirteië ll. commandant kapitein tcr zee M. J . Vos Is te Den Helder t.b.v. vare nde opleidingen.

Hr. Ms. Over ijssel, commandant kapitein-luitenant ter zee W. A. de Looze, wordt 5 februari in Den Helder verwacht.

Hr. Ms. Utrecht, commandant luitenant ter zee der Ie klasse L. C. Ie Poolt Is I februari uit Den Helder vertrokken en zal 5 februari in Gibraltar aankomen. Van 7 tot 10 februari te Barcelona, in Napels van 14 tot 17 februari, daarna weer van 22 tot 24 februari in Gibraltar waarna terugkomst in Den Helder op 28 februarI. Hr. Ms. Johan Maurits van Nassau,

commandant luitenant ter zee der Ie klasse H. J. Haakman wordt van 14 tot 18 februari te Singapore verwacht en van 3 tot 7 Maart te Diego Suarez (Ma~ dagascar).

Hr. Ms. van Speyk, commandant kapi~ tein ~lu itenant ter zee A. J. de Graaft, bevindt zich in de Caribische wateren en is ter beschikking van de Comman~ dant Zeemacht Antillen.

Hr. Ms. va n ZijII, commandant kapiteln~ luitenant ter zee A. van Sorge, vaart in de Noordzee ten behoeve van d e varen~ de opleid ingen.

Hr. Ms. Jagua r, commandant luitenant ter zee der Ie klasse V. R. IJ. WInkelman, doet vanallO lebruarl dienst ah visserij politie kruiser.

Hr. Ms. Wa l.rus, commandant luitenant ter zee der Ie klasse F. HamUton, vertrekt 5 februari uit Curaçao en Is van 8 tot 12 februari in Paramaribo.

Hr. Ms. Zeeleeuw, commandant luitenant ter zee der Ie klasse M. Deege, vertrekt:; februari uil Curaçao en Is van 8 lol 12 februari in Paramaribo.

Hr. Ms. Tijgerbaal, commandant luitenant ter zee der 2de klasse (oudste categorie) J. Roele bevindt zich te ROIterdam.

Hr. Ms. Zwaardvis, commandant lultenanl tel' zee der 2de klasse (oudste

categorie) D. Schrijverhof bevindt zich te Rotterdam.

Squadron mijnenvegers 123, commandant luitenant ter zee der Ie klasse Th. H. de Meester, bestaat uit Hr. Ms. Born e, Brouwershaven, Breuke len, Bla. ricum en Bruinisse. Het squadron oefen t op de Noordzee.

Squad ron mijnenvegers 127, commandant luitenant t er zee der 2de klasse (oudste categorie) H. Holman bestaat uit Hr. Ms. Leers um, Lisse, Steenwijk, Gie ten en Goes. Het squadron oefen t op de Noordzee.

Squa dron mijne n veger s 128, commandant luitenant ter zee der Ie klasse J. H. de Gruyter bestaat uit Hr. Ms. Woerden, Sittard, Veere, Geme rt en Rh enen. Het squadron oefent op de Noordzee.

Hr. Ms. Bull'ia, commandant luitenant ter zee del' 2de klasse (oudste categorie) J. M. Bos is ter beschikking voor de varende opleiding en gestationeerd te Den Helder.

Hr. Ms. F reyr, commandant luitenan t ter zee der 2de klasse (oudste categorie) G. G. J. W. Frohn, Is belast met toezicht visserij in Nederlandse territoriale wateren ten zu.iden van Hoek van Holland.

Hr. Ms. H endrik Karsse n, en Hr. Ms. patrouillevaartuig Hobeln. varen voor opleiding van personeel.

Hr. Ms. duikwerkschip H erc ules, commandant luitenant ter zee van vakdiensten der 2de klasse (oudste categorie) K . Rog, bevindt zich te Den Helder, Hr. Ms. zeesleepboot Orkaan, Is ter beschikking voor sleepd iensten, evenals Hr. Ms. A 847.

ger" onden:eebootbestrijdlngsvllegtuigen. Het squadron is gestationeerd op de Dr. Plesman-vlleghaven op Curaçao en staat ter beschikking van de Commandant der Zeemacht In de Nederlandse Antillen. Voorts Is het belast met de voortgezette opleiding tot onderzeebootbestrijdingsvlieger.

Squadron 2, commandant. luitenant ter zee vUeger der Ie klasse A. Seret, beslaat uit Grumman "Avenger" onderzeebootbestrijdlngsvliegluigen.

Het squadron is gestationeerd op het marlnevliegkamp Valkenburg.

Squa dron 3, commandant luitenant ter zee vlieger der 2de klasse (oudste categorie) W. P. v. d. Heuvel bestaat uil Seahawk straaljagers. Het squadron is gestationeerd te Valkenburg.

Squadron ol , commandant luitenant Ier zee vlieger der 2de klasse (oudste categorie) F. L. P. C. M. van Meerwijk, beslaat eveneens uit Grumman "Avenger" onderzeebootbestrijd Ingsvl iegtuigen. Het squadron is gestationeerd op het marinevliegkamp Valkenburg.

Squadro n 5, commandant luitenant tel' zee vlieger der Ie klasse P. M. v. d. Wel bestaat uit Beechcraft opleIdIngsvliegtuigen. Het is belast met de opleiding van vliegers waarnemers en telegrafisten en Is gestationeerd op het marInevliegkamp Valkenburg.

Squa dron 8, commandant luitenant ter zee vlieger der t e klasse L. L. Kuiken, bestaat uit Consolldated Vultee "CaIalina" en Martin "Mariner" amfibie _ vliegtuigen en Sikorsky helicopters. Het Is gestationeerd op het marinevliegkamp Valkenburg.

Hr. Ms. Medusa, commandant luitènant ter zee van speciale diensten der Ie klasse A. Lok, ligt in Vlissingen.

Squadron 320, commandant luitenant ter zee vlieger H. H. Vader, bestaat uit Lockheed "Neptune" lange afslands patrouille vliegtuigen voor onderzeebootbeslrijding. Het Is gestationeerd op het marinevliegkamp Valkenburg en is thans aan het opwerken.

MARIN E-LVCHTV AARTDIENST Squadron 1, commandant luitenant ter zee vlieger der Ie klasse, Mr. J. L. van d e Graaf, bestaat uit Grumman "Aven-

Squadron 860, commandant luitenant ter zee vlieger der Ie klasse R. J. Idzer_ da, bestaat uit Seahawk straaljagers en is thans aan h et opwerken.

23

Es, S. J . Koens, A. Meertens, L. Verel, C. Rindermann, J. Steenaard, E. van der We r f, R. Haa gs ma, J. G. Voerman

m.i.v. I jan.

1958 tot luite na nt te r zee van vakdlens len der 2e klasse oudste categorie (bove n de s terk te): J. Wassenaar, J. Dijkers, J . C. Nieuwland m.I.v. 1 jan.

1958 tot luite na nt te r zee va n specia le die nste n de r 2e kla.ue oudste categorie K1\lR: A. de Jonge, F. H. Schoone m.I.v. I jan.

1958

B ENOEMD :

to t luite na nt ter :tee van admlnlstra tle de r Ie klassc K!\1.R : B. J. Asbeek Brusse m .i.v. 1 nov.

1957 tot luite na nt te r zee van dc loodsdienst der 2e klasse Jongste categorie Kl\lR : J. H. Nas, P . Joore m.I.v. I nov.

1957 tot luitenant te r zee van de loodsdienst der 2e klasse jongste categorie K J\.l.R: J . A. C. Berting, R de J ong, M. C. van der Linde, A. J. Sint m.i.v. 1 dec.

1957 lot luite nan t ter zee vlieger der Ie kl use 101R: J. R. Schulllng m.I.v. 16 dec.

1957 lol luitena nt te r :tee van specia le diensten der 3e klasse K IUR: Ir. K. Heller, Ir. G. A. Scheltema de Heere, P. D. Bronder m.i.v. 16 dec.

1957 t Ol luitenan t ter zee de r 2e klasse ouds te categorie IOIR: J . H. van Rongen m.i.v. I jan..:, 1958 tot luitenant te r zee waa rne me r der I e klasse Kl'Il.R: C. Jager m.I.v. 1 jan.

19" lot luitenan t ter zee va n de technIsche dIewt der 26 kla!lge oudste categorie IOIR : M. Martens m .i.v. 1 jan.

1958 tot luitenant te r zee van administ ratie der 2e klasse oudste categorie KMR : L. W. Beekkerk van Ruth m .i.v. 1 jan.

1958 tol luitenan t ter :tee van vakdienste n °der 2e kl.... jonlste categorie: F. J . Leenders, H. A. van Bebber, H. A. van der Hurk, A. Free n, A. J. "an Kuijk, J. van den Berg, J . de Vr ies, M. J. Groeneweg, N. H . Str let, A. J. Goveia, F. A. F. F. van Lokven m.i.v. 1 jan.

1958 tot luitenant Ier !tee van speciale diensten der Ie klasse: F. Braggaar mi.v. I jan.

1958 tol luite nant ter zee va n specia le diensten der 2e klasse oudste cate,orle : P. J. V. B lom m.i.v. I jan.

1958 BEV ORDERD :

tot luite na nt ter ue der I e klasse: C. van der Zweep, F. Polder mans, H. L. J. Vogelzang, J. G. van de Linde, J. H . van der Zeep, C. F. J. Heitz, M. Deege, J. M. Schalkwij k, J. H oogenboezem, N. Delfos, D. Teer, J . J. P. de Boer, H . J. Bakker, J. W. Herrijgers, J. J . de Baan, W. G. Landzaat

m .I.v.

jan.

1958

tot luitenant te r !tee vlieger der I e klasse: P. E. van Woezik, W. Duinker m.I.v.

jan.

1958

I jan.

1958

tot majoor der mari niers: D. Ruimschotel, A. J . Knegtmans, A. J. M. MIddelhoU, A. Heinen, J. M. J. van de Rijdt, A. C. Dijxhoorn, A. Bons

m.i.v.

tot luitenant te r !tee va n de technische diens ' der Ie klasse: K. W. A1fourtlt, N. Kooijman, H. A. Spermon, V. L. G. Meier, R. A. Jager m.i.v. I jan.

1958 tot luitenant ter zee va n a dmi nist ratie der Ie klasse : A. Blokland, H. van Veen.

F. G. Kordes, F . de Vos, J. C. Repko m. i. v. I jan.

1958 tot luitenan t te r zee a rts de r 2e klasse oudste eater:orie: J. Snoep m.i.v. I jan.

1958 tot luitenant ter zee va n va kdie ns te n der 2e klasse oudste categorie: M. Vermeule, C. M. Valkhof[, H . van

24

lot luite nant ter :tee va n de codedienst oudste categorie K1\lR: C. A. van Walsum, A. van Pelt tot luitenant ter zee va n de codedienst jongs te categorie Kl'IIR : J . L. van Eyndhoven, J. W. de Leur

der 2e klasse m.i.v.

I jan. der 2e kl8llse

1958

m.i.v.

1958

I jan.

tot luite nant tc r 'l:ee va n de loodsd ienst de r 2e klasse oudste categorie K~lR : A. Mennlnga, A. Kujjpe r, E. Bos, J. Alta. H . Tjaden, J. Lieuwen, J. de n Hartog m.i.v. 1 jan.

1958

tot officier- ma rva de r 2e klasse Jongste cater:orle K>lIR : T. A. Bolman, P . A. M. KrijgsmanHasselbach, G. Sibering mi.v. 16 jan.

1958 EERVO L ONTS LAG:

luitenant te r zee van speciale d iens ten der 2e klasse oudst.e categorie KftIR : Op verzoek benoemd tot reserve-oWder der Koninklijke luch tmacht) M. E. Caspers m.i.v. 30 nov.

1957 luitenant ter zee vlieger der Ie klasse: Op verzoek (benoemd tot reserve-oificlerl 1957 J . R. Schu iling m.i.v. 16 dec. ka pitein de r ma rinien KJ\.IR : Wegens med ische ongeschiktheid m.I.v. 16 dec.

1957 A. Woerlee eer1lte luitenant der mariniers KJ\.IR: Wegens medische ongeschiktheid 1957 Mr. J. A. Boumeester m.i.v. 16 dec. luitenan t te r zee van speciale dienste n der Ie klasse: Op verzoek K. P. Marlet m.i.v. 16 dec.

1957 kapite ln- Iultenant te r zee: Wegens het overschrijden van de 50-jarlge leeftijd m.i.v. I jan.

1958 F. van D ijk luitenant ter zee der 2e kla!lge oudste categorie: Op verzoek (benoemd tot reserve-oUicier) m.I.v. I jan.

1958 J . H. van Ronge n luitenant te r zee der 2e klasse oudste categorie KI\oIR: Op verzoek (benoemd tot beroepsoWcier van speciale diensten) P . J . V. Blom mi.v. 1 jan.

1958 luitenant te r zee waa rn emer de r Ie klasse: Op verzoek (ben oemd tot reserve-officier) C. Jager m.i.v. I jan.

1958 ka pitein der mariniers: Op verzoek (benoemd tot beroepsoUlcier van speciale diensten) F. Braggaar m.i.v. I jan.

1958 luitenant te r zee van de technJsche die nst der 2e klasse oudste categorie: Op verzoek (benoemd tot reserve-officier) M. Marte ns m.i.v. 1 jan.

1958 luite na nt te r zee van administratie der 2e klasse oudste categorie : Op verzoek (benoemd tot reserve-officier) L. W. B eekkerk van Ruth m.i.v. 1 jan.

1958 kapitein- luite na nt ter zee va n sp~ia le die nsten : Op verzoek Dr. R. W. van der Giessen m.i.v. I jan.

1958 luite nlUlt ter zee va n specia le d iensten de r 2e klasse oudste categorie Kl\oIRTV : Wegens medische ongeschiktheid E. J . Larroque m.i.v. I jan.

1958

M

5

Opgave van schepelingen d ie in het tijd vak 16 november tol en met 15 december 1957 behoudens bedenkingen In aanmerking kOrQen voor bevorder ing tot de r ang van korporaal en boger. van schipper tol oppersc hipper:

M. Glimmervecn en W. A. J . Braakman

m.i,v.

1 dec.

1957

van bootsman tot schipper: J. P. Ma chle!sen, K. Bakker, J .

Struijkenkamp en B. van der Weijden m.i.v. I dec.

1957 vaD kwartiennees ter tot bootsman: C. de Ridder en J . de Nooljer m.I.v. 1 dec.

1957 van ma,Joor-gesehutkonslabe:1 tot oppernscbutkonstabel: A. Pronk m.I.v. 1 dec.

1957 van sergea.nt- I"esehutkonslabel tot maJoor-l"e5chutkonstabel: C. J . van Etten m.i.v. 1 dec.

1957 van korporaal-geschul.konat.abel tG! se~eant­ ,eschutkonstabel: G. Zijlslra m .i.v. I dec.

1957 van korporaaJ.-vuurleldincmonteur tot ~l'feant­ vuurleldlngmonteur: A. A. van Alst m.I.v . I dec.

1957 van vuurleldlngmonleur der Ie klasse tot korporaalvuurleldl~onteur :

H. Dondel'W'inkel m.I.v. I nov.

1957 van maJoor-elektromonkur tot opperelektromonteur: R. Edelenbosch m.I.v. 1 dec.

1957 van sergeant.-elektromonieur tot majoor-elektromonteur: H . M. Nafzger m.I.v. 1 d ec.

1957 van korporaal-elektromonteur tot aergeant.-elektromonteur: J. Mark m.i.v. 1 dec.

1957 van elektromonteur der I e klasse tot korporaalelektromonteur: W. J . P. M. Leijgraaf m.i.v. 1 nov.

1957 van 5ergeant-telerraJld tot maJoor-telelm'nst.: A. Breedveld m.I.v. 1 dec.

1957 van korporaal-telegrafist tot sergeant-telegrafist: W. C. de Jong m.i. v. 1 dec.

1957 van sugeant.-selner tot majoor-seiner: F. L. FlIkkenschild m.i.v. dec.

1957 van seine r d er Ie kl a.sse tot korporaal-seiner: H . J . van der Velden m.I.v. 1 juni 1957 van ma,Joor-lorpedomaker tot oppertorpedomaker: F. A. D. Wendel m.I.v. 1 dec.

1957 van 5er~t-torpedomaker tot ma,Joor-torpedomaker: J . F. J . Visser m.I.v. 1 dec.

1957 van ser.-eant-torpedomaker boven de lterkte (OB-monteur) tot maJoor-torpedomaker boven de sterkte (OB-monteur): G. Broeder m.I.v. 1 dec.

1957 van torpedomaker der Ie klasse &.ot korporaal-torpedomaker: J . A. T. van der L inden m.I.v. I dec.

1957 nu majoor-machinist tot oppermac::blnl8t: C. A. Peters m.I.v. dec.

1957 van ser.-eant-macblnist tot maJoor-machlnllt: D. Snijders, H. C. Klaus en J . Tomasawa m.I.v. dec.

1957 van korporaal-machinist tot serceant-machlnJst: C. Biesterveld, C. B. Reslda m.i.v. 1 nov.

1957 P. F. Notenboom en F. G. Bouwmeester m.I.v. 1 dec.

1957 van machInIst der Ie kllUlse tot korporaal-machinist.: W. Pothoven m.i.v. I aug.

1957 C. van Zwol en P . A. Zee m.I.v. 1 sept.

1957 P. van Eden m.I.v. I nov.

1957 m.i.v. 1 dec.

1957 H. W. B. Rörlng van korporaal-xiekenverpleger tot sel'leant.-zlekenverpleger: S. Ypma m.I.v. 1 nov.

1957 L. H. van der Star m.I.v. 1 dec.

1957

van I.lekeDverpl~r der Ie klasse tot korporaalzlell:enverple«er: J . Hoogvorst en A. J. H. Popma m.I.v. 1 dec.

1957 van majoor-bottelier tot opperbotteUer: C. Heijblok m.i.v. 1 dec.

1957 van serweant.-botteUer tot ma,Joor-botteUer: F. Snijkers m.I.v. I dec.

1957 van sergeant-vlle«er tot serceant-maJoor-vllecer: M. J . Hali m.I.v. 1 dec.

1957 van leerling-ooderoCticler_vllecer der Ie klasse tot korporaal- vlieger: P . H . Semmellng, O. W . L. Witjes, H . H . VeHmant en G. Ekhart m.i.v. 1 dec.

1957 van vllegtulgmakcr-motormonteur der Ie klasse tot korporaal-vlle&1uigmake r-motormonieur: J . de Vos en P. W. J . van der Splinter m.I.v. 1 dec.

1957 van korporaal-vlle«t1liA"makcr-elektromonteur tot scrtreant-vliel1uigmaker-elektromonteur: C. C. A. van der Wilde m.I.v. i dec.

1957 van 5el'feant der mariniers tot serreant-m,aJoor der mariniers: W. G. E. va n Veldhu lzen m.I.v. I nov.

1957 van korporaal d er mariniel'lll tot serl'eant der ma riniers: B. Boer, J . H. Emons en P . C. Jacobs m.i.v. I dec.

1957 Opgave van schepelingen met de rang van korporaal en hoger a an wie eervol ontslag uit de %eedienst Is verleend met Ingang van d e d atu m als achter ieders naam vermeld oppcrsehlpper: A. Mjnderhoud m.i.v. ma'" 1958 kwartlermeeflter: T. Schoeman m.i.v. ma'" 1958 korporaal-«esehutkonsl.abel: J. M. van de r Ploeg m.I.v. 16 febr.

1958 C. Kopplus m.I.v. 1 m.", 1958 korporaal-gescbubnake r: A. L. G. van Dongen m. I.v. 16 nov.

1957 oppere:lektromonteur: A. J . van Papendrecht m.I.v. 1 febr.

1958 korporaal-elektromonteur: P. F. M . Fok m.i.v. 1 dec.

1957 korporaal-radlo-radannonteur : H . Stomphorst mUv. 16 febr.

1958 korporaal-telegrafist: J . J anssen m.i.v. 1 febr.

1958 korporaal-Ieiner: J .Tak mlJv. 16 febr.

1958 majoor-torpedomaker: P. de Winter m.I.v. ma'" 1958 oppermachinist: H. Hiemstra m.i.V. 1 ""art 1958 majoor-ma.clilnld: F. H. Kern mij v. 16 febr.

1958 J . C. Pover m.I.v. 1 maart 1958 korporaal-machinist: J . W . P a ull.ssen en L. Mayer m.i.v. I j a n.

1958 J. F . Janscn m.i. v. I febr.

1958 serccanl.-sebrijver: B. C. van der Vliet m.I.v. 1 dec.

1957 korporaal-schrijver: A. G. Noordanus m.I.v.' 2 dec.

1957 oppeniekenve.f11l e«er: L . F olkers m.I.v. 16 febr.

1958 serceant-hofmeester: W. J. Grnanstra m.i.v . 1 jan.

1958 korporaal-jJotmeester: J . T. van K leef m.i. v. 1 maart 195' oppervllel1ulgmaker-alge.meen: M . Cannejoole m.i.v. m.art 1958 selTeant.-vllel1uJ~ke.r-a",emee.n:

E. Satumalay md.v.

E. Vleane m.I.v. korporaal-vlie«tuigmaker-motormonteur: E. Kooiker m.I.V. korporaal-vllegiuigmaker-konsiahel: J . Boorsma mI..v. adjudant-onderofficier der mariniers: J . P. Baven m.i.v.

A. Eenkhoom m.i.v. korporaal der mariniers: J . Claus m.I.v. oppermWllkant: M. J . van Sehle m.i.v. sergeant-muzIkant: H. Koster m.I.v.

1 febr.

1 maart

1958 1958

16 nov.

1957

1 april

1958

1 febr.

1 maart

1'58 1958

1 dec.

1957

febr.

1958

!ebr.

1958

25

Wanneer begint mijn opleiding?

De. ople.idlng tot: _

1958

Korporaal-gescbutkon&tabel . .. , .. , . ... , ....

Korporaal¡navigatie-gev~htsinform.dienst ..

VHegtuigwerktuigkundige .. . ......... .

Korporaal-ho!meester ...... .. ..... . ..... .

Korporaal-kok ..... ..... .. .. . ... .

Korporaal machinist ... .. ........ . ..... . . .

Zeemilicien-korporaal schrijver ... .. .. .. .

Radio-afstandpeiler plot der 2e klasse ..... .

Radio-arstsndpeiler plot der 2e klasse Kanonnier der Ie klasse. _.. _............ .

Geruispeiler der 2e klasse ........... .

Onderzeebootverkenner der 2e klasse ..

De herhalingscursus voor: Kanonnier

10 10 10 11 11 17 17 17 17 24 24 24

febr. febr. lebr. febr. febr. febr. febr. febr. febr. febr. febr. febr.

Radio-alstandpeller piot der Ie klasse 3 mrt Sergeant-vUegtuigkonstabel . . . . .. ......... . 10 mrt Radlo-atstandpeiler plot der 2e kJasse ... . 10 mrt Duiker der Ie klasse .. . ..... . . ... .. . .. . .

10 mrt "Kwartiermeester ........ . ................ . 17 mrt Korporaal-geschulkonslabel ........ . ...... . 17 mrt V1iegtulgtelegrafist .... ....... . .... . . . ..... . 17 mrt Kanonnier der 2e klasse ........... . ..... . 24 mrt Koeltechniek . . . . . . .. . . .. .... . ....... . .... . 24 mrt Sergeant-seiner ............. .. .. . .. . ... .

31 mrt Radio-atstandpeller plot der 2e klasse 31 mrt Onderzeebooiverkenner der 2e klasse ..... . 31 mrt

24 febr.

De herhalingscursus voor: Loodsbootkanonnier .. .. ....... . ..... . . . . . . . 17 mrt Radlo-afstandpeiler plot der 2e kJasse ... . 24 mrt

echni.~~~

r"bber -artikelen en plasticslang

Polarad Electronica Corporation Varian Associates, Klystron Tube Div. Beckman Instruments lnc. Helipot Div. Electronic Tube Corporation Airborne Instruments Laboratory A.I.L .

Laboratoires R. Derveaux.

Ateliers de Montages Electriques Compagnie Française Thomson-Houston C.F.T.H. Semiconducteurs

ISOLATIE

ketelbemetseling

Souriau.

Alleen vertegenwoordiging voor Nederland Int. Radar en Communicatie apparaten import

I.R.C.ll.

P. Graanstra. Ing. Voorburg Z-H. Paradijsstraat 92 Telefoon 987351

I

i

;

)\ •••

--

Foto: \\

I'r. I-I J(: Ruylel

MOlorslcepboot " RUSTOM "

Afmetingen: lengte 33.44 m, breedte 8,38

nl, diepte 3, 15 m. BRT 28 1,63. UiIgerust met een CROSSLEY-dicsclmotoc \an 1100 PK., gebouwd op de werf van \'{fors( & DUImer IC Meppel ,-oor de Pakistaanse Marine. In 30 zeedagen van Amsterdam naar Karachi.

Rederij Gebr. Wijsmuller

D.V.

de uitbrengers van scbepen onder eigen kracbt van en naar alle bavens der wereld.

AMSTERDAMSESTRAATWEG 40, BAARN, TELEFOON K 2954-3741, TELEGRAMADRES , REDWlJS.BAARN

Druk: IlLOMMENDAAL

_

n"a Daae

handen Vra cht-, .

DE HAAN & OERLEMANS' scheepswerf N.V. HEUSDEN

passag lers- en tallkschepen lot 10.000 tön O.W.

Fleltibele scheepsleidingel\

MUlTUFlEX ~ AMSTERDAM LENSWATER

AANZETLUCHT

SANITAIR

BRANOSTOFOUE

UITLAATGASSEN

ZOUTWA.TER

SMEEROLIE

DR INKWATER

KOELWATER

BRANDBLUS

HYDRAULISCH

ZOETWATER

VERSCHURE ' S

S NELL O PENDE

VOOR

SC HEEPS·

EN

S T O OMMA C HINES

STATI O N NA IRE

DOELE I NDEN

VERSCHURE & Co's SC HEE PS WERF EN MAC HINE F ABR I EK N ,V .

MEEUWE N LA AN 70 . AM STERD A M · TELEFOON 60101

•• De bouw van onze mijnenvege "MUILWIJK" . DORDRECHT METAA LWA RENFABR IEK - KOPERG IETERIJ

Voor de 32 Kustmijnenvegers leveren wij de

MESSING EN BRONZEN T-STU KK EN DEKDOOR VOE RINGE N BOC HTSTU KK EN KOPPE LI NG EN PEILSTO KK EN FLENZ EN · MO EREN

NEMAG ERTS STRAAT

ROTTERDAM

LEVERDEN 3' ANKERLIEREN VOOR ONZE

~ I1I NENVEGERS

FAB RIEK

, VAN

ALU!II NIU!l PR ODUCTEN

KOCO VOO RSCJl OTEN PAUWENSTRAAT la TELEFOON K l 717-2644

J. , <Ir ...../

LIClmlt:fAl[N !lASTEN EN LAADBO![EN

..... ....nI.

j.

H" H I .... ~rll .. ~ Jl!!: ......

r... 10" lt... 'rrr-fllr"

0(1-

"_11...

.............. _" .U.. ."..,,. ..... #I.IJ.II~ "'"ft NI. IJHQMiWLHI(.

+ ;:=:::, j

•

I

handen

In

ROTTERDAMSCHE PLAATWERKINDUSTRIE PIEKsTRAAT 20, ROTTERDAM, TEL. 79550

DE

ALUMINIUM MEUBELINDUSTRIE VOOR DE MARINE •

Scheepsramen en patrijspoorten

alle mogelijke uitvoeringen levert

Firma H. K. van Wingerden & Zonen Metaalgieterijen

Gorinchem

• ELECTR ISCHE SCHEEPSFORNUIZEN • ELECTRISCHE SCHEEPSOVENS • ELECTRISCHE SCHEEPSWARMKASTEN • ELECTRISCHE SCHEEPSBIlAADPAi'.'NEN MET GEPANTSERDE VERJV A RMINGSELEMENTEN VOLGENS MARINE. UOYDS' EN KEMA SPECIFICATIE

APPARATENBOUW NEDALO N.V. POSTBUS 34 ~ HENGELO (0 )

TEL. 2944/5

C. PLATH ALLE

ElAi\lIlURG

AUTISC UE I.NSTR MENTEN

van HaUum en ·8lankevoort n.v.

BEVERWIJK . TEl. 3341

bagge,:,werk betonwerk grondwerk

A ll een"tr Lel!:enwoordi gere

I NGE l EUJlS·BU REA U

J. & C. VRINS

N. V.

IN BINNEN. EN BUITENLAND

SWlU linçk"".1 58 . DEN IJ AAG . Telefoon 335073

•

.In tén WOo.:lId.

'~I.'hlkr De Ohnl .... h.- Zil wW{ pr«If'li WJIIu.U (.lrd .. "'-"'kl tiel ka,1J9lChl. de ro:cn. m.1.,l1

g.;t5I'woow

bo\,'t.'n.ll

hel

CerCI Z.1~ I "ml

GERO ZILVIUM

N.V. INTERNATIONALE

Bouw

COMPAGNIE

v/h Fa. H. v. Heesewijk BEST (N,Br.). Hoofdstl'ut 63 (SUlitnum Dor pst raa t 130 '''' .... ij IlC d) Te l. 341 (5 lij nen) T. I.Ad rH; HA8 PARAMARIBO . Hee renn rut 37 Te l. 2561 - P.S. 574 Tel.Adres : HAB

U/tv~,/ng

van :

*

Bouw. en Gewapend Betonwerken IkIrc.rlijke_ en U t iliteitsbouw Watu_. Spoor_ en Welenbouw Grondwerken Machlna'e TImmerwerk en

Londelijk erkend

Gas" Waterfitters- en loodglerersbedrlJf

EIGEN CONSTRUCTIEBUREAU

Eerste Nederlandsche NAT zandstraalbedrijf

H. VAN DER KRANS SCHIEDAM _ TEL. K 1800-67564 ST A A LOR A AOK A BEL S

In' en

HERCULE STOUW EN P Y THONTQUW

uitwe ndig

SISAL. EN MANILLATOUWWERK

~Qndslrol e n

.

en verve n

" • Sche pen • Tanlu:

eBl"uggen eGe bouwen . nL

Grote copaelfelt

Rollend en drijvend mate ri eel

N.V. Houthandel

'lh Nico Vinken & Co.

ZAGERIJ SCHAVERIJ DEN HELDER

LEVERT ALLE HOUTSOORTEt-l Be ton tripi•• , Watarvalle Hardboard.

Tropen verlijmd Tr iple. en Muitipi • •

Kantoor e n opslag :

Janzenstraat 77, Den Helder, Tel. K 2230.2437

•

N~d~r/Cll1dEche SfCll1dClrd INTERNATI O NAL T e:LII!: PMO NE .... ND

Elecfric Mij.N.V.

T E L. II!:O RA P H

S Y9T EM

TELECOMMUNICATIE Tf(H NIEK KANTOREN , SCHELDESlRA'" ", _GII ... ViNHAGE

FA81UEKEN EN MACAZIJNEN , h VAN DER KUNSTRAAT 288.292

11100·'1102

',.CRAVENH"'CE

Tel,looncentr,I., \loor .... tom."": .. bedrijf en "oor ."lomaUsch dillrlc:toverk•• r

Hul.,.I.looniou l.II.Ue •• T,1,loonlo-lI.. lI.n Telegraafcentrai •• en Va .touch.lj"."

DraaggoU lel_tonl.epparatuur SI\ln .. llnll,II.,1 8 ... oor elk doal "htand.bedlen'" !! e n m•• Unlt, II,Ue. Selenium gelijkrichte.. "cor ,Ik "e .mogen P"eumaUIc;h. bullpo.llnstIlUatie. eond.nutoren. In lndorm.loren

Radlo l ,nde .. en onl"angllrs \laar 1.lec:ommunlc:.tle sys temen

SI r •• lze nde.app., atuur Radiocommunlcelie en n .... lg.li.epperatuu. vQOr luc:ht· en Ic:heepuut Radu Iyllemen Zenderl voor omroep en tel evilie $tudioapparaluur Zend· en ont~.ngbuiJ[en Prec:ble meet.ppu.tuur

VERTEÇENWOOROIC'NC VAN , INTERNATIONAL STANOARO ELECTRIC CORPORATION 8ELL TELEPHONE MANUfACTURI,..C COMPANY STANOARO lElEPHONE5 ANO CA8LES UO. CREEO .. COMPANY l TO. EN Vi.R8ONDEN MAATSCHAPPIJEN

Scheepswerf " DE WAAL" N.V., ZALTBOMMEL Gemeenschappelijk samenwerkende scheepswerven Gebr. Nlestern & Co. . Delfzijl Noord·Nederlandsche Scheepswerven - Groningen Scheepsbouw Unie N.V.. Groningen Nlestern Scheepsbouw Unie N.V.. Hellevoetsluis

Nie uwe kanalen bevorderen handel e n verkeer, bre nge n welvaart.

BOS & KALIS is in staat, ook de allerg rootste projecten in snel tempo uit te voeren.

M .1. "GlIJ ".nl" _ 11511 Ion _

Zoutublp \'00. Kapala I'uuuhaan Ga.am dan Sodi ""ui - Dlakatu.

• Alle soorten vrachtschepen

• • • •

Zeesleepboten Lichters BaggerInstallatIes Hellingen en droogdokken beschikbaar voor reparatie van schepen tot 3000 ton.

de plastische huidverf

KONINKLIJKE LAK., VERNIS- EN VERFFABRIEK

MOLYN &

CQ~ r-- ..... _- - ___ ..... ____.._

16 Mijnen

voor de Koninklijke Marine

Scheepswerr de Noo rd Alblauerdlllll Am.tcrdam sehe Scheepswerf G. de Vries Lentscb Jr Arnhemsche Scheeps bo uw l\lij .V. Arnhem

echni

e

rubber -artikeIE,"*"-::'~_.......,. en plastics lang

GIETWERK R0 K 0 M E G

ROTTERO. KOPER. EN M ETAALGI ETERIJ

IN ALLE NON.FERRO METALEN TOT l 'h TON. EIGEN MODELMAKERIJ

·PAKKING VOOR OVERVERHITTE MACHINES

.

H. F. A. WEIJER GUSTOWEG .3 hl. 66038·66490 (n. 6

~~,

7.c8b))