Alle Hens - 1957 - Editie 7

NOH AB

:JlJa

III

+-----

111

DIESELMOTOR EN zijn eenvoudig van constructie, betrouwbaar en zuinig in gebruik. Enkelwerkende tweetact motoren voor scheepsen stationair gebruik, in \'crmogens van IlO-ca. 5000 pk.

00

I

Wij~i i's'

SCHEEPS- EN STATIONAIRE BENZINE- EN DIESELMOTOREN

+

Vrijwel alle typen scheepsmo:oren stccds uit vooruad IC\'crbaar Benzine-motoren van 51jz- 84 pk Diesel-motoren van 19- 165 pI; continu

SNElt.

lEIDT

Of

SMEEl/TECHNIEK I

HOLLAND.BOLINDER SCH IEDA MSEDl)'" 12 -

RQ1TERDA/li -

lTL

29 19~

Dubbelschroer inS W Qodlork _ Een der VII' Shollow draf! motonthepen voor hydrograhsche doeleinden gebouwd

voor hel Gouvernement

V(ln

Nigeria

Varnished cambric kabel ~OO'

elecltisch. installatie van en goedge-

l • • sdepen. Beproefd

keurd door . Lloyds" en ,Veri'.'", Een 18"98 levensduur.

B.sland tegen hoge temoe..lu ••n.

Leverbair mei hloen. of mellel· drudomvlechtin';l.

DSCHE KABELFABRIEK

DELFT

O~ e r

laadlierer.. g eaproke r& • . •

ee n dergelijke In gewikkelde lier komt niet voor.

automatisch o p de last Inl t elt, doch ook de

De e ise n ech ter, die men aa n de hiJlwerktulgen

m ogelij kh eid va n kru lplnelheden in de een te

aan boord van schepen Itelt, zijn u it e rmate hoog.

stand van hijsen en strijken biedt.

De e lektrische gelIJkstroomIieren en de bljbeho· rende appa rat uu r , zoal, S MIT- SLIKKERVEER die vervaardl",t, voldoen aan de hoo gst e eise n.

De lIe r moto r en zijn robuust uitgevoerd en heb· ben een aa ngebouwde p laten r em. ZIJ worde n bestuurd door midd e l van hulp.troom. Ot; sc hak e· ling be rult op een I troom af h ankeHjk syst ee m met elektromagnetische schakelaars van zware co n ltructle. De bediening il seml·automatlsch en geschiedt met behulp van een kleine stor m · zeewaterdichte controller. Met een dergelijke lieruitrusting kan een snelheidsverhoud ing vol. last; null ast worde n ve r krege n van 1 :

Bijna 75 jaa r

4Va. die

IS pk laadlleren m et controllers aan boord m .s. "U bberge n ".

ge neratoren, motoren, apparaten, comple te uitrustinge n en installaties

•

ZEE- EN KUSTREDERU

RUN- EN BINNENVAART

-

•

TANKVAART

BEVRACHTERS

CARGADOORS INTERNATIONALE EXPEDITIE - OPSLAC Tele!JUomBctre.: Vanuden Telefoon 113300

000 N.V. GEBR. VAN UDEN'S

EUROPESE DIENSTEN DUITSLAND, POlEN, FINLAND, DENEMARKEN. GOTHENBURG. FRANKRUK. PORTUGAl. SPANJE,

SCHEEPVAART- EH AGENTUUR MIJ .

ROTIERDAH LUNDIENSTEN

NooRD·AFRIKA. ITAUt

BENELUX-FRUITLIJN

ADRIATISCHE ZEE, GRIEKENLAND. LEVANT, ZWARTE Zef.

RoUerdam/Anlwerpen

-

Frans Marokko v.v.

TRANSATLANTISCHE DIENSTEN

FRABEL UX-LIJN

SURINAME, CURAÇAO, ARUBA, GROTE. EN KLEINE ANTILLEN,

Noo rd-Frankrijk - Frant Marokko v.v.

ROTTERDAM-SONT LIJN

BRITS GUYANA, VENEZUELA, COLOMBIA, MIDDEN· AMERIKA,

Rotlerdem-Den emarken, Zweden v .v . 2 x p. w.

WESTKUST VAN ZUID·AMERIKA.

ANTWERPEN-SONT LIJN RoHerdam-Denemarken, Zwe den " .v. I

Je:

p . w.

N.V. HAVEN LINE

Bremen - Haznburr - Antwerpen - RoUerdam , wekelijk.. dnarien Oostkust - Zuid-Amerib

Koninklijke Java-China-Paketvaart Lijnen N.V. (Rayal Intleroc.ean Lines)

Gtr~9e1de

passa9ir:rs~

en

vrachtditnsten

Verre Oosten ~ Afrika - Zuid.Amerika v.v .

Verre Oosten - Oost-Afrika v.v.

Zuid.Amerika - Zuid_Afrika _ Australië Indonesië - Malakka - China - Japan v .v .

India _ Malakka _ Indonesië _ Australië V.v.

Australië _ N ,N . Guinea _ Nd . Borneo - Bangkok Hoofdkantoren: Amstudam. " Het Schetpvaarthuis" - Telefoon 6itll

1.........

H .......

l,1Ul. l01

r.n..........J.j

Rnad W..,.

wij zullen moeten samenwerken

* NEDERLANDSCHE SCHROEFBOUTEN FABRIEK ~:

HELMOND SHELL TIINKERS N.V. II. U . . ......

G • • Olh ..... . I. . . lto .. w

*

De uitstekende accornodatie aan boord \'ao onze moderne vrachtschepen biedt U u n unieke passagegelegenheid naar

o

Eelsalon m.s. " PRINS \XfILLEM VAN ORANJE"

R

L IJ

N Passage~ Hoofda8entcn: Anthony Veder & Co. Rotterdam· Westblaak 4 . Telefoon 11 4420

N.V. Ver. Textiel· en Oliefabrieken

I>.

u.

Kaar s S ijl.c s t ey n KROMMENI E

Weverij VO.D zeildoek, wOlerdichl d oek, bra ndslonge n

~öntgen

§'

lechnische dienst NV .

e r beschikkin g

vltn

alle Marine Aldelingen

' ] ) oor een speciale ove reenkomst

(voor hrand. langen verkOOI)ka ntoor

N.V. De Boer'. Fahrieken, Amsterd am;

OIIJ " "trÎngJprogram O»lllal O.A.

KOELGASSEN

(O;wlo,d;fluo'm" h,.,) (Chlormethyl) .

KOELGASSENDROGERS~:~~;,n:~,). r

KOELCOMPRESSOROLIE Gunstige prijzen

LINDRA

-

!~;' ::~ ~,~~m,;.).

Vl ugge

i €~'ering

Den Haag . Waldeck Pyrmontkade 116 Telefoon 39.9O.}4.

Eerste Nederlandsche NAT zandstraalbedrijf

H. VAN DER KRANS SCHIEDAM. TEL K taoo.nSM

o. K.-electroden

In- an vllwandlv sond.tNlolan an .,arvan

G rootste gelijkmatigheid Hoogste kwaliteit

.on

N.V.

• Schepen • Tonkl

NEKEF

Karpe rweg 45

• Brugge n eGeHuwen

.....

Amsterda m (Z)

Rollend en drijvend moterle.t

N. V. STAALDRAADKABEl· EN HERCULES·TOUWFABRIEK v/h

Vliegtuiglakken Lakken voor de industrie Scheepslakken

-....,.......~J~.C~.:,' 0E~ N,.~:;:~J

STAAlDRAA SIUENS lUFABRIEKEN N, V. SASSENHEIM

VOOIl SCHEEPSG EBIi/UI K IN ELKE G EWE N STE SAM EN. STELLING, l ENG TE EN DIK TE

H OUDIÖ~S

VAN EN N A AM·

GEVEIlS AAN HETALOM BEKfNDE

HERCULESTOUW

Ontwerpers en bouwers van:

vracht· en passagiersschepen. coasters· sleepboten lichters . snelle patrouilleboten . loodsboten· enz.

Ge specialiseerd in de constructie snelle lichtmetalen 'vaartuigen

Firma van de Beid van der Stouwe

&

TEl. 282 - ZWARTSLUIS SpeCialiteit in Reddingboeien, Zwemvesten en Reddingvlotten, Leguanen en Aa nvaarzakken

METALA~ S .A>-'

*

TRILLlNGS-EN SCHOKDEMPERS

*

Zwemvesten volgens internationale Conventie

N.V. SCHEEPSBOUWWERF v.h. D E GROOT EN VAN VLIET S LI KKERVEER

Bouwen reparatie van zee- en riviersch epen.

Tel. R idderkerk 01896·841Tel. Rotterdam 72753·72909.

Stomen

Verven

N.V. Houthandel

'lh Nico Vinken & CO.

SCHEEPSWASSERIJ

ZAGERIJ - SCHAVERIJ DEN HELDER

:~3~

LEVERT ALLE HOUTSOORTEN

AMSTERDAM - NOORD

BetontrIpl u. W. lerv.". H.rdboerd.

leverancier Koninklijke Marine

Tropen verlijmd T"pl... en Mult lpl ••

Kantoor en opslag :

Ja nze nstraat 77, De n He rder, Tel. K 2 23 0 ~2437

ST 0LK! S IIANDELSONDERNEmNG SLOPERIJ

EN

H. I. AMBAC HT

lashallen Havenloodsen ,

6415

Nu 18.00 uur

5219

Stoomlie relI , Al/kerJ, Kettill!CII S toommnclu'/I clJ, Stoom/mld,

•

D i c,elmo lorCII. Eleclrolll o l orclI

•

nieuwe ~ " O/Ille m elt/lell l "koo/' vnll lIieffll:~. ge bruikte e"

•

OE VRIES ROBBE &C~

VEERSEDIJK 223

TELEFOON K 1850

• •

Fabrikanten van staalconstructies

METAALHANDEL

Inkoop

Vflll

Sloo!l$chc!JCII

GORINCHEM

WIL T U BEELD EN GELUID ALS IN EEN GOED THEATER? I(/ES de r el uldtfllm.proJedor AMPRO Urll" ""0)0' M orle 11 W i. voor erili.ch •. • roe"" ""bil • •

10 ,,"" oeh.. dl!"m wil prOJ. Clere" .n .. eh d. b.lt. 'Po.r.luur .. " <"00.10.'" k•••• rond., ....... llng d••• AMPRO \I .. lui ddil .... proj.c lo ••

750 W of 1000 W lamp

"ersterke r nuttl, vermolen 1 S W

snelle terulspoeUn. stilstaande prolectle "rillant beeld

3·5 pk 5-1 pk 16·20 pk 20·24 pk

0." .,.t.,..

•• lto.ld

• • ft

II,.Z4 "k

helder.

Itorlnl vrll ,eluld I....er baa r ~ow. 1 optisch .. I, m . , neti.c h

.. Ir.,."

ALLEEN IMPOII1HJh>

T. FRANSE •.,~~:',~~; " AMSTERDAM

Vru, In'Icht'nlet! en d emonlt,UIf; "'I

C. BOON EN & CO. N.V.

Yan oud. d. bett_bunt••" Ilchlil •• " du'olll III •• 1t S.ImoIItI. III OtO'" _oot ,Hdl"II,,10''''" ." _oot . _ drij_I"1I _.., H toftIIIoI", • . ComPflIIOf.", ""'p. ... d~_· . te.

-.>t I'

wu...

·Q",·.,PO~1"'8EL<

~)"

S~l

BR~',JDBlU<'

P,J''''P

,,1~

DIESEL - DYNAMO _ COMPRESSOR _ EN POMPSETS

FILM LABORATORIUM FILM PRODUCTIE

EV ERS HED

HYDRAULISCHE REGEL- en SE RVOSYSTEMEN volgens het ST .. AAL·PUP PRINCIPE

Voor het

geheel

automatisch

REGELEN van

SCHEEPSKETELS

AMSTERDAM VONDELSTR. 72

NEW'YORK 17 (NY) 545 FIFTH AVENUE

Vr ••

g'

uI/voer/g e

inlichllngen'

VerVJarrugers van de Nederlandse Onderwerpen

voor FOX MOVIETONE NEWS

TELEF. AMSTERDAM 85622 -88945

BERG & BURG INGENIEURS _ AMSTERDAM DI .UTn .... Df 1.,_1.' . nUJOON : 3208:Z

Centrale verwarming

Ol i esfook j n richt i"gen Stook- sfoomkookinsfaJlaties

Luchtbehandelingsinsta Ifaties

Sanitaire inrichtingen

-----------TECHNISCH

INSTALLATIE BUREAU

F. W. NIEPOTH Amsterdam

telefoon 742464

Zandvoort

telefoon 3270

Met microfoon en band Het vastleggen en weergeven van muziek of gesproken woord op de magnetische band is een bez.igheid die is uitgegroeid tot een van de meest fascinerende hobbies aller tijden. Me t de bandrecorder kunt U Uw favoriete muz.iekprogramma', overnemen van radio_uitzendingen of van grammofoonplate n en speciale programma's samenstellen voor bijzondere gelegenhe· den. Als gesproken brief vormt de band een levend contact tussen U en verre ve rwanten en overbrugt daadwerkelijk aUe af-

ELECTRONISCHE APPARATUUR volgens specifica/ie In gro/e en kleine series

:+ UHF. TV en FM antennes

s~,nden.

Daarnaast is de moder· ne bandrecorder doo r zijn talloze mogelijkhe. ~en en eenvoudige bediening een onmlsbailr m~ium geworde n, overal waar klanken moeten worde n bewaard.

:+

T~EA

Col AMROH

f 298,-

HANDYSOUND de bandrecorder voor Iedereen

doel niet onder voor een profeu lonele recorder. Portable ultvoerlna - I< otC!f\ keurtce untrekkelijke kolfer _ m... kt hel moaelUk ove .. L wur netapannna la. opnamen te maken en deze mei de hoofdtelefoon lerua t. lul.tel"fll. Voor hel maken van reportaa"'" 11 d<Io H.ndJ' Sound de u.nae'll'ezen bendr_du.

Bij Uw ..odio-hondelaa .. kunt U de uilvoeripe Hand" S',und-folde, k,ijpen en hij zal deze pupulolr, bandreco,de.- praog voo .. U demonst'C'CII.

KWALI TE ITS PROD UCTEN VOOR mmONIC A

Technisch. Wetenschappelijke Appa ralenfabriek

:+ 2. Witt.nburll.rd.... rntru t 1 5 _T.I. 5 11 72 Amlt •• d . m C ,

M'UIDEN - TEL. K 2942··341

Bouw BetonHei- en Waterwerken Kanloor Dordrechl, Kromhoul 65 ·67, lel. 6941 ' Den Haag, François Maelsonslr. 45, lel. 553844

3·5 pk 5·7 pk 16·20 pk 20·2~ pk Ook "".te,.gekoeld

....

6_24pk

V.n oud. d. b.t rouwb .... t • • n lIchtsi •• n d.. ,om m• • 11 lIebrv Lkt. moto •• n _00' r.ddlnllulo. p.n . n .oor .. n· d. LJvl nll un be tonmol.nl, . c:ompreuor.n, pomp.n. dvn.mo'l lie r.n etc: ALLEEN LMPO~T[ \,)1<

T. FRANSE TRA·.)I>O»TII.[H.l[

::~",'~",',~;

AMSTERDAM

[)IE"!l BI(ANDBlUS F

"lP \fTS

•

MAANDBLAD TER

D ••

INTERNE

VOOR L ICHTING

KONINKLIJKE

MARINE

UiiglIve Vlln hel Mlnlslerj'; VlIn Mllr/ne

Lt~

D.ICTlI I N HOOfDIIIIDAC,,,, r. I . TB. K. SCIlAEPJlAN

(SD) Ie kL J . PTASNIK _

ADalS alDAClIllN ADIIoIINISTIIAfll ,

MlnlRerle van Marln., Ko~dlt U. Tel. 18315$ • ~I t'l'. Dm Haal

Inhoud:

JULI 1957, no. 12

BIJ DE VOORPLAAT: Indrukwekkend bezoek.

Pagina I

,• 6 S I.

11 12

lf

15 16

18 18 J9

2.

21

22

23

"

26

Van duikerklok tot stoomboot.

Bul1cnlands marlne-ni"euws.

Hr. Ma. lICbepen en bun emblemen.

Oe Verenigde Staten 350 jaar.

De Roëe Kruisverdr3gen.

De Ruyter..berdenking in Willemstad.

PAS op voor die str:laljager!

Viering ~ jaat' bestaan onderzeedienst.

De wereld waarin wij lev.m.

Nieuwsdruppe:ls.

Hr. Ms. Luymes vaart thuis.

De ontdekkin:sreis van Hendrik Hudson.

Onderzcedienst mars.

Kent u de sterrenhemel?

Hollands zilveren vIool Helicopter vliegkampschip.

Marine Fotowedstrijd 1957.

Waar dl' KoninklijkQ Marine vaart. en vliegt.

Mutaties.

Woningruil.

De KOn.ID.lr.UJk. MarLDe *It er prij. op TUt te .uUell dat hec adnrtenn lD CUt OrlaaR uIter..,4 het 'WuluiJ.ell. van voo rkeur voor leverantie. IU..Q 4e KonlD.k1Uk. Mu ...... met lU.Il lIlhOll ....

door : Malt. no

Help Olla d ne .-erf.

j. v. d. Berg 15839 I Marine H ospltaat .

Overvee n

Voor elk bnllkbeu Id alJl de e. ne la houden' BdlrUf aan d • afd. Publlc:itlllt. . . "e"el!. A wij een .....-.:I1"e • lalom Brou . !natel

I!." .

' "erU. A!naterdam

VAN DUIKERKLOK TOT ATOOMBOOT door J. 11. Baron Ma ckay,

Iwp itein -lIl. Î t en.allt,

ter zee

2

D E EER STE SCHR EDEN 1578 - + 1775 WiJlia m Bounle 1578

Het oudste bekende ontwerp is van de hand en het brein van een Engelse zeeman, William Bournc.

In een gedetailleerde verhandeling. getiteld "I nventions or Dcvises _ very ne<:essary for all Generales and Captaines, or Leaders of Men as wel by sea as by land", uitgegeven in 1578. gaf hij aan hoe hÜ zich de constructie van een dergelijk vaartuig dacht. Hij vertelt, dat hij op het idee van een onde rzees vaartuig is gekomen om een beveiliging te vinden tegen de vernielende uitwerking van het scheepsgeschut van die dagen!

Uit de beschrijving van zijn ont werp is op te make n, dat hij gebruik wilde maken van het principe van volumevermeerdering cn vermindering om zijn boot tè laten rijzen èn duiken (dit is in de negentiende eeuw door de Britse onderz~bootconstructeurs Campbell en Ash daadwerkelijk toegepast), terwijl verder in zijn ontwerp een luchtkoker was geprojecteerd, welke steeds boven water moest uitsteken, om zodoende de ondergedompelde boot van verse lucht te voorzien. Dit zou men de voorloper van de snuiver kunnen noemen.

Zijn project is echter nimmer uitgevoerd.

Corne lis (van) Dre bbe l 157Z-1634 De eerste onderzeeboot, welke is gobouwd en werkelijk onderwater gevaren heert, is van onze landgenoot Cornelius ol Cornelis (van) Drebbel of Drebel, uitvinder en heelmeester aan het hof van de Engelse koning, J acobus I .

Zijn boot was van hout en werd in het jaar 1620 of 1624 in de Theems beproefd in tegenwoordigheid van de Engelse koning en talrijke toeschouwers. De boot kon 15 personen bevatten, waaronder 12 roeiers om de 6 riemen te bedienen, waarmede het vaartuig zowel boven als onder water werd voortbewogen. Deze riemen waren door omhulsels van leer tegen de huid bevesligd.

Volgens de overlevering zou de koning zelf een tocht onderwater hebben meegemaakt, waarbij het vaartuig ;dch gedurende enige uren op een diepte van 12 à 15 voet voortbewoog. Vermeldenswaard is de wijze waarop DrelSbel het probleem van de luchtverversing had opgelost. In een beschrijving van zijn werken, opgesteld door zijn schoonzoon Dr. Kulfler2), staat vermeld: "Daar van Drebbel in de l ucht een bestanddeel had ontdekt, da t speciaal dienstig is vper de ademhaling, had hij een soort vloeistof iemaakt door hem genoemd "geest van lucht·'. Enige druppels van deze vloeistof in een gesloten vertrek waren voldoende om de bedorven lucht te zuiveren en de ademhaling van de personen, die zich daari n bevinden, gemakkelijk en aangenaam te maken".

Ook de grote geleerde Robert Boyle heeft, in het jaar 1662, van deze ontdekking van Drebbel melding gemaakt.

Het is echter niet bekend wat deze "geest van lucht" is geweest. Zou Drebbel zonder zich rekenschap te geven van hetgeen hij deed, een toestel hebben uitgevonden om zuurstof te maken, een gas dat echter toen nog niet bekend was?

De geschiedenis geeft geen antwoord op deze vraag en Drebbel nam in 1634 met ûch mee in het g ra C het geheim van de bereiding va n "geest van lucht", evenals dat va n de constructie van zijn onderzees vaartuig.

Uit de periode van 1634-1648 zijn enige ve rhandelingen over onderzeebootconstructie bekend van de hand va n t wee F ranse monnikken, Mersenne en Fournier e n van een Engelse bisschop, John Wilkens. Wel een merkwaard ige bezigheid voor dienaars van de kerk?

Bisschop Wilkens schreef een boek getiteld "Ma t hematical Magick", waarin hij een geheel hoofdstuk wijdt a an "the possibility of Training an Ark fo r Submarine Na vigation·'.

Hierin schrijft hij o.a.: "a Man may thus (met een onderzeeboot, schr.) go to any coast of the world invisibly without being discovered of prevented on his journey", en verder: "it may be of very great advantage against a Navy of Enemies who by lhis means may be undermined in thc water and blown u p and it may be of s pecial use for the reller of any place that is besieged by Water to convey to them Invisible Supplies".

Pas in de Eerste Wereldoorlog wordt een dergelijk gebr uik van de onderzeeboot inde rdaad in praktijk gebracht door de Duitsers met hun bevoorradingsonderzeeboten "Deutschland" en "Bremen".

Voornamelijk ging de belangstelling va n deze bisschop echter uit naar de voordelen van een dergel ij k vaartuig voor de wetenschap.

De S OD 1653 Vijf jaren na de publicatie va n deze rhapsodie op de onderzeebOOt, werd in Rottcrdam een onderzeeboot gebouwd door de Fransman de Son, blijkbaar bestemd om gebruikt te worden tegen de Engelse vloot. Op een oude tekening van deze boot komt de volgende omschrijving in het Engels voor: "The truc and perfect forme ol the Strange Ship built at Rotterdam A'1653, The invcntor of it doe th undertake in O:le day to destroy a hundred Ships, can goe from Rotterdam to London and back againe in one day, and in 6 weeks to goe to the East l ndiens and to run as Swift as a bird can llye; no lire, nor Storme of BuUets, can hinder her, un iesse it please God. Although t he Ship meane to bee safe in their havens. It is in vaine, for shee shall come to them in any place. 1I is impossible for her to bee taken, u niesse by treacherie, and then can not bee governed by a ny but himseUe. Tbe lenght is 72, the heigh t 12 foote, the breadth 8 100Ie".

De voo r tstuwingsme thode bestond uit een soort scheprad, dat met de hand werd bediend.

Hoewel deze beschrijving zeker nict van overdrijving vrij te pleiten is, zou hier toch sprake kunen zij n van een voor die dagen wel zeer geavanceerd type onderzeebOOt. Het is echter merkwaardig dat met geen e nkel woord werd gerept over de onderwater eigenschappen. Hieruit zou men kunnen opmaken, dat deze boot niet bestemd was om geheel onderwater te gaan en slechts "get rimd aan de oppervlakte" kon varen. Of zij ooit gevaren heeft is niet bekend.

2)

Samuel Pep)', vermeldt In zijn da/lbOek. dat hij op 14 maart 1662 een onderhoud met deu Or. KutrJu heef! rehad.

1

Na than.ie l Symolls 1129

Ruim driekwart eeuw later, in 1729, bouwde de Engelsman Nathaniel Symons, van huis uit een eenvoudige timmerman, een onderzeeboot, waarmede hij in de River Dart (Dart· mouth, Devon) e nige malen met s ue<:es onderwater is ge· gaan. Het is echter niet bekend wat er verder met deze onderzeeboot is gebeurd.

Deze boot bestond uit 2 helften welke telescopisch in elkaar pasten. Aldus kon haar waterverplaatsing vermeerderd of verminderd worden al naar gelang een der helften naar buIten of naar binnen werd gedraaid door middel van een soort schroelstand en kon de boot zodoende rij'len of duiken.

Met uitzondering van deze onderzeeboot, schijnen verder tot 1772 in het geheel geen andere ontwerpen ult&evoerd of zelts voorgesteld te 'lijn.

Le Sleur OIonis 1112

Eerst in 1772 komt weer een cons tructieve uitvinder op he t toneel.

Dionis ont wierp en bouwde een onderzeeboot, die werd voor tbewogen door 8 riemen e n waarschijnlijk ook voorûen was van een luchtverversingsinstallatie.

In ieder geval maakte hij hiermede op 28 mei 1772 met 10 personen aan boord een tocht onder water, in de mond van de rivier Gironde, van niet minder dan 4'A. uurl J oho Day ::t: 11 12 In die'leUde tijd deed een Engelse uitvinder J ohn Day van zich spreken, hoewel zij n vaartuig nauwelijks de naam van onderzeeboot verdiende. Maar daar hij hiermede proefnemingen nam om na te gaan hoelang een mens 'londer ver· versen van de lucht redelijkerwijs in een onden:ees vaartuig onderwater kon verblijven, 'lijn 'lijn proeven het Vi!rmelden waard.

Bij 'lijn eerste proef liet hij zijn vaartuig naar de bodem zakken, op 30 voet diepte, e n bleef daar gedurende 24 uur, om daarna boven te komen zonder kwade gevol,en V3n deze onderdompeling ondervonden te hebben. Bijzonder tevreden met het resultaat van dil experiment, wilde hij verder gaan met zijn proefnemingen, maar hiertoe ontbrak hem het nodige geld.

Hij wist echter een vermogend heer voor 'lijn plannen te winnen en bouwde een nieuw vaartuig, waarmede hij tot 100 voet diepte zou kunnen gaan.

Maar bij de eerste proef 'lonk hij met :tijn boot naar de diepte om nooit meer boven te komen.

DE OOR LOOS-ONDERZEEBOOT DOET HAAR INTREDE 177:>-- 1864

David Bus hne U 1142-1824

De Amerikaan David Bushnell, die we l de "vader van de onderzeeboot" wordt genoemd, kom t de eer toe in het jaar 1775 gedurende de Amerikaanse vrijheidsoorlog, de eerste oorlogsonder:teeboot ontworpen en gebouwd te hebben. Niet alleen construeerde hij een onderzeeboot, welke bruikbaar was voor oorlogsdoeleinden maar bovendien ontwierp hij een wapen voor deze bool, de eerste torpedo, zij het in de vorm van een mijn, welke aan de kiel van het tot :tinken te brengen schip moest worden vastgeschroefd.

Zijn onderzeeboot werd, naar algemeen wordt aangenomen, voortbewogen door een met de hand (of met de voeten) te bedienen schroef. Weliswaar word t de uitvindina: van de scheepsschroeI over het algemeen ongeveer 50 jaar later gesteld, daar tegenover s taat echter, dat Robert Hooke reeds in 1680 een soort waterschroef ontwierp, terwijl In 1730 in Frankrijk met een dergelijke schroef proefnemingen werden verricht. Het is dus zeer wel mogelijk dat BushneU hiervan o p de hoogte was en inderdaad een schroef heeft toegepast in zijn onderzeeboot. Dit was dan een stap vooruit op de vroeger toegepaste methode door middel van riemen.

Zijn eigen omschrijving hierva n luidt : "An car rormed upon the principle of the scre,w, was fixed being turned one way, rowed the vessel forward, and being in the (ore part of the vessel; its axis en tered. the vessel and turned the other way, rowed it buckward; It was made to be lurned. by hand or foot".

Bovendien had hij ook een horizontaal geplaatste schroef aangebracht als hulpmiddel om Ie duiken en te rij:ten. Hij noemde zij n éénmans o nderzeeboot, die van hout was ge_ bouwd, de "Turtle" (zee-schildpad). De boot had inder-

2

daad de vorm van een schildpad, zij het van een die :tich recht overeind, dus enigszins o nnatuurlijk, door het water bewoog.

In Bushnell's onderzeeboot bevonden zich O.a. tanks, een pomp, een veiligheidsgewicht, een kompas e n een dieptemeter, terwijl achterop aan de buitenkant een houten kist was aangebracht waarin zich een springladina: van 75 kg buskruit bevond met uurwerkontste king (de torpedo-mijn).

Deze boot was, zeker voor die tijd, een technisch zeer goed doordacht ontwerp. Bushnell zelf sch ijnt echter weinig idee gehad te hebben om met zijn onderzeeboot ten s trijde Ie trekken. Hiervoor trok hij liever vrijwilligers aan.

In 1776 poogde een dezer vrijwilligers, sergeant Ezra Lee, met deze boot het Engelse blokkadeschip H,M,S, "Eagle", dat zich voor New Vork bevond, in de lucht te laten springen.

Zijn poging mislukte echle r. Op de terugweg moest hij de mijn loulaten, die kort daarop tot grote consternatie van de Engelse bemanning, explodeerde, doch zonder het schip te deren.

Bushnell schijnt hierna afgezien te hebben van verdere onderzeeboot-constructies. Wèl schijnt hij zich vanaf dat tijd· s tip speciaal te hebben toegelegd op he t verbeteren van :tijll eerste "torpedo".

Robert Folten l1G~181 5

De Amerikaan, Robert Fulton, constructeur van het eerste stoomschip, ontwierp in 1797 een onderzeeboot, waarvoor hij de plannen aan de Franse Regering (het Directoire) overlegde met verzoek om geldelijke steun voor de bouw.

Ofschoon een technische commissie gunslig oordeelde over zij n plannen verleende de Franse Regering hem toch geen financiël e steun, Ook :tijn poging om in Holland medewerking te vinden liep op niets uiL In 1800 echter kreeg hij eindelijk de langverwachte s teun van Franse :tijde. Napoleon, toentertijd Eerste Consul, stond hem, op advies van een geleerd e commissie, een bedrag toe van 10.000 fran cs, waarmede Fulton, met zijn persoonlijk kapitaal erbij, in een paar jaar tijd een onderzeeboot bouwde, die hij " Nautilus" noemde.

Deze boot was van ijzer, bedekt met koperen huidplaten.

De vo r m was cylinder-conisch. De lena:te bedroeg ongev~r 6.5 m en de breedte gemiddeld 2 m. Boven water werd een zeil gevoerd; voor de onderwalervaart werd gebruik ge· maakt van een soort schroefrad, achter aan het vaartuig geplaatst en met de hand bewogen.

De "Nautilus" werd met sue<:es beproefd; op 3 juni 1801 bleef zij met een bemanning van 3 man aan boord, gedurende één uur onder water. Op 26 juni van hetzelfde jaar werd opnieuw een onderwater-demonstratie gegeven nabij Brest. waarbij me t een mijn (torpedo) een oud schip, dat als doel fungeerde , tot :tinken werd gebracht. En op 7 augustus bleef Fulton, met behulp van meegenomen samengeperste luchl, vijf uur onder water met :tijn onderzeeboot.

In de "Naval Chronicle" van 1802 komt het volgende verslag voor van Fullon's proefvaart bij Brest : Mr, Fulton not only remained a whole hour under water with three of his companions, but held his boot parallel to the horizon at any given deplh. He proved Ihe compass :!:)Oints as correctly under water as on the surface, and while under water the boat made way at the rate of hal! a league per hour (ongeveer " schr.) by means contrived for that purpose. Mr. Fulton has already added te his boat a mach ine by means of which he blew up a large boat in the port of Brest· and il by fut ure experiments the lame e[fecls could he produced on frigates or ships of the line, what wîll become of maritime wars, and where wiII sailors he found to man s hips of war, when it is a physical certainty that they may every moment be blown u p in lo the air by means o r a Diving Boat, againsl which no human foresight can guard then,"'.

Toen het hem echter niet aanstonds gelukte de Engelse vloot schade toe te brengen met zijn onderzeeboot, verloor Napoleon belangstelling voor Fulton's uitvinding.

Fult0!l' geenszi~ verslalen, probeerde toen de Engelse regermg voor zijn ontwerp te Interesseren.

Maar hoewel de Engelse staatsman Pilt, onder de indruk van een demonstratie, welke Fulton met zijn onderz.eeboot ensceneerd e, de waarde van een dergelijk wapen scheen te onderkennen, was de Britse Admiraliteit "not impressed".

Daarna bega! Fulton zich terug naar Amerika, teleurgesteld maar nog niet verslagen.

Gedure nde de oorlog van 1812-1814 t ussen Engeland en Amer.ika, trachtte hij zijn ontwerp aan de Amerikaanse regermg te verkopen. In de:te oorlog werden inderdaad enia-e

malen aanvallen met onderzeeboten ondernomen op Britse oorlogschepen, echter zonder succes.

Het is zeer wel mogelijk, dat hier één van Fuiton's experimentele boten werd gebruikt: zekerheid dienaangaande bestaat er echter niet.

In 1814 construeerde hij een voor die dagen zeer , rote boot, waarin !llaats was voor 100 man! Deze boot "the Mute" genaamd, vanweJi(e haar ,li!eruisloze voortstuwingsinstallatie (handbewogen schroef) was 24,5 m lanl, 6,4 m breed en had een holte van ruim 4 m. De boot was echter geen succes.

Fulton stierf echter in 1815 voordat de oroeven ermee geheel beëindigd warell.

Ge broeders Couëssin 1809 In diezelfde periOde werd ook in Frankrijk aan een onderzeeboot-ontwerp gewerkt. rn 1809 bouwden de gebroeders Couëssin een onderzeeboot, waarvoor Napoleon Irote belangstelling had.

Deze boot was van hout geconstrueerd en ruim 10 meter lang en geleek enigszins op een g rote ton. Voor het varen aan de oppervlakte werd gebruik gemaa kt van een zeil, terwijl de boot onder water met riemen werd voortbewogen.

De onderwatersnelheid was niet groter dan 1%'. Voor de luchttoevoer werd gebruik gemaakt VBn een stel flexibele bui%en, welke aan de oppervlakte dreven. Alweer een voorbeeld van een voorloper van de snuiver.

De%e boot, ,.Nautile" genaamd, voldeed echter niet aan de gestelde verwachtingen en verdween dan ook spoedie: van het toneel.

Johllson :t 1820 Het volgende ontwerp was van een ex-Britse marine-officier, Johnson, die zich op hel bijzonder gevaarlijke, maar %eef lucratieve bedrijr van smokkelen had toegelegd. Omstreeks 1820 begon hij een onderzeeboot te bouwen om daarmede, tegen de aanzienlijke beloning van i. 40.000, Napoleon van het ei land St. Helena te helpen om te ontsnappen.

Zijn boot was voor die dagen groot van afmetingen, met een lengte van ongeveer 30 m.

Er kwam echter een kink in de kabel. Toen hij bezig was de laatste hand aan zijn onderzeeboot te leggen, bereikte hem het bericht van Napoleon's dood (5 mei 1821). Wel schijnt hij de boot afgebouwd te hebben, maar wat ermede gebeurd is, is niet met enige j uistheid bekend.

Vilierol 1832 Een tiental jaren later construeerde een Fransman, Villerol, een kleine l!énmans-onderzeeboot, met een lengte van ongeveer 3 m en een breedte van 1 m. waarmede in 1835 zeer succesvolle proefvaarten werden gemaakt. Het is echter niet bekend, wat er met dit ontwerp verder is lebeurd.

Wel verdient het nog vermelding, dat hierbij de later zo beroemd geworden onderzeeboot-constructeur, Gustave Zédé, een kleine rol heeft gespeeld, als secretaris van een commissie, welke over hel ontwerp van Villeroi een rapport moest uitbrengen.

Villeroi bouwde dertig jaren later, in 1862, weer een onderz~boot, nu voor rekening van de Noord-Amerikaanse regerlllg. Deze boot was aanzienlijk groter dan zijn eersteling.

Zij was echter geen succes en verging uiteindelijk in een storm nabij Kaap Hatleras.

Lodner D. PbiJlps 1844, 1851 Ook in de jonge Verenigde Staten werd in die jaren verder gewerkt aan de ontwikkeling van de onderzeeboot. Een Amerikaanse schoenmaker, Lodner Philips, die niet bij zijn leest bleef, bouwde in 1844, in Michigan City, zij n eerste, ruim 3 meter lange, houten boot. van eUiptische doorsnede.

Bij de eerste proefvaart werd de boot op 6 m diepte samengedrukt; Philips wist zich echter te redden.

Niet afgeschrikt door dit eerste experiment, bouwde hij een tweede boot, van hout, ongeveer 5%: m lang en in 1851 een derde boot, eveneens van hout, van cylinderconische vorm met een lengte van ruim 12_m, voortbewogen door een met de hand te bedienen schroeI. Hij hoopte ui teindelijk een stoommachine in zijn boot te installeren. Met deze boot deed hij in l8M, volgens zijn eigen berichten, succesvolle proefvaarten in het Michigan Meer.

Bij één van %ijn vele onderwatertochten is hij vermoedelijk te diep gegaan en niet mC(!r boven gekomen.

Wilbelm Balle r 1822-1875 In 1850 verscheen voor het eers t een Duitse uitvinder en constructeur op het onderzeeboottoneeJ. Wilhelm Bauer begon zijn loopbaan in het Beierse leger; aanvankelijk diende hij bij de cavalerie, doch na enige jaren ging hij als onderofficier over naar het artiUerie-wapen, waar zijn vindingrijke geest, gepaard aan een natuurl ijke technische aanleg, een vruchtbaar arbeidsveld vond. Bauer', leven als ondeneeboot-construdeur is ech ter een aaneenschakeling van teleurstellingen en tegenslagen ieweest; niet zozeer vanwege de onvolkomenheden va n zijn constructies, als wel tengevolge van de geringe steun en medewerking, welke hij verkreeg bij de diverse landen, aan wie hij zijn on twerpen trachtte te verkopen.

Gedurende de oorlog tussen Pruisen en Denemarken, van 1848 tot 1850, rijpte bij hem de gedachte om een onder%eeboot te bouwen, waarmede de Pruisische krijgsmacht de aanzienlijk sterkere Deense vloot afbreuk %OU kunnen doen.

Na verscheidene pogingen, lukte hel hem tenslotte op de werf van Schneffel en Howalt te Kiel zijn eerste onderzeeboot te bouwen, die hij "Der Brandtaucher" noemde. De%e boot had de vorm van een rob e n een waterverplaatsing van 35 ton. Zij werd voortbewogen door een met de hand te bedienen schroef.

Tegen het einde van 1850 ging Bauer met zijn onderzeeboot naar %ee en volgens de verhalen ontstond enl,e consternatie op de Deense vloot, die toen de haven van Kiel blokkeerde, bij de verschijning van dit gevaarte.

In febru ari 1851 deed hij opnieuw een proefduik met zijn onderzeeboot, welke hem bijna het leven kostte. De boot verloor diepte, begon veel water te maken e n kwam tens lotte zwaar lekkend en krakend op de bodem te rusten, op 20 meter diepte.

Bauer hield echter het hoofd koel. Hij pompte meer water in de boot om zodoende de druk binnen- en buitenboord gelijk te maken. Vervolgens gelukte het hem het toegangsluik open te krijgen, om daarna in een "vrije opstijging"de eerste, welke in de annalen van de onderzeebootgeschiedenis te boek staat - naar de oppervlakte te ontsnappen.

Tot 1887 bleef de "Brandtaucher" bij Kiel op de bodem rusten, om dan geborgen te worden e n uiteindelijk in 1906 een ereplaats te krijgen in het maritiem museum te Berlijn.

Na deze mislukte proefvaart, begon Bauer zijn omzwervingen om de geldelijke steun te krijgen voor de bouw van een tweede bool Tevergeefs klopte hij aan bij de Beierse koning en daarna bij de keizer van Oostenrijk.

Vervolgens ging hij naar Engeland. waar hij aanvankelijk warme belangstelling on tmoette bij de Prinsgemaal. Prins Albert, en ook financiële medewerking verkreeg van de Britse regering.

Maar toen zijn onderzeeboot bij de eerste proeftocht zonk, met het verlies van een groot aantal mensenlevens, koelde de belangsteUing aanmerkelijk en werd verdere financiële steun geheel stop gezet.

Bauer reisde daarna naar Rusland, toentertijd in oorlog met Engeland, Frankrijk en Turkije, en trachtte de Russische czaar voor zijn denkbeelden te interesseren. Dit gelukte hem en in 1855 bouwde hij een onderzeeboot, welke hij "Le Diabie Marin" noemde.

Deze boot had dezelfde vorm als de "Brandtaucher", was 16 m lang, 3,5 m breed en had een holte van 3,75 m. De voortstuwing bestond uil een schroef, welke door 12 man moest worden bediend. De "Dia bie Marin" was blijkbaar geen succes. In ieder geval was het voor Bauer "gezonder" om Rusland te vérlaten.

Vervolgens zwierf hij door Europa, nog steeds trachtend %ijn ontwerpen aan de man te brengen.

In 1861 keerde hij naar Duitsland te rug en stichtte een maatschappij om zijn laatste onderzeeboot-ontwerp. de "BrCtleur des Cötes", te bouwen. Dit zou een formidabel onderwatermonster worden.

Voldoende geld ontbrak hem echter ook nu weer om zijn project te verwezenlijken.

Bitter teleurgesteld en physiek gebroken, trok hij zich daar_ na terug in München, waar hij in 1875, na een langdurig ziekbed, stierf.

Vllooq e n Descb:tmps 1855 Omstreeks 1855 construeerden twee Fransen, VUcoq en Deschamps, een éénmans-ondeneeboot.

De bestuurder droeg een soort duikerhelm, terwijl hij zijn

3

armen in lange, flexibele handschoc.nen kon steken, welke buite n he t bootslichaam staken, om zodoende buitenboord te kunne n we rke n. Het vaartuig werd voortbewog<!n door een schroeI, welke door m iddel van voetpedalen werd rondged raa id.

Hoewel de proeven een bevredigend verloop hadden, was het vaartuig te klein voor praktische doeleinden.

In 1860 ontwierp Deschamps nog een tweede onderzeeboot, maar deze bleek geen succes te zijn.

Conseil 1859 Na een eerste poging, welke niet geheel bevr(!d,igend was, bouwde de Fransman Conseil in 1859 een tweede onderzeeboot, waarin hij, zoekend naar een betere methode van voortstuwing. gebruik maakte van een water-turbine.

Gedurende het onderwater varen moest het binnenstromende water. dat de turbine op ga ng bracht, echter zo snel mogelijk weer naar buite n boord worden gepom pt en . ... hiervoor was veel meer vermogen nod ig dan om de onderzeeboot voon te bewegen.

Zijn denkbeeld was echter de eers te poging om van de met de hand of met de voe t voortbewogen schroef af te stappen.

En. hoewel onbruikbaar. verdient het daarom toch een bijzondere vermelding in de evolutie van de onderzeeboot.

Na rciso /IIonturiol 1859 Omstreeks diewllde tijd bou wde de Spanjaard Monturiol, in Barcelona, ccn onderzeeboot, welke hij " Is tineo" (visboot) doopte.

Volgens zijn eigen berichten. voldeed dit vaartuig, waarm(!d,e hij meer dan zestig maalonderwater gi ng. in alle oprichten. Maar gelijk zovele voorgangers, verdween ook dit project weer geruisloos van het toneel.

VERENIGDE STATEN. Op de marinewerf te San Franei.sco Is men begonnen met de bouw van het derde frega t met geleide proJectielenbewapening, DLG 11. De eerste twee, "Coontz" (DLG 9) e n "King" (DLG 10) zijn bij een andere we rf al verder gevorderd. Deze schepen worden nogal groot, nl . .512 voet lang, 50 voe t breed. met. een waterverplaatsing van onge:veer 3.900 ton.

De Amerikaanse marine heeft contracten gesloten om de kruisers "SprIngfield " en "Oklahoma City" om te bouwen voor gelelde projectielenbewapening. De "Spri ngfield" wordt dan. als CLG 66, bewapend met de "Terrler", en de "Ok la homa City", als CLG 91, met de "Talos".

De U.S. marine zal hiermee 8 kruisers met geleide projectielen hebben n.l. 5 met "Terrier", t.w. "Boston", "Canberra", "Topeka", ,.Provldenee" en "Sprlngfield" en 3 met "Talos", t.w.

"Galveston", "Lltlle Rock" en "Ok Iahoma City".

Het nieuwbouw programma voor 1958 (dat nog door het congres moet worden goedgekeurd) omvat o.a. de volgende schepen : C(!n groot vliegkampschip, vijf jagers met geleide projectIelenbewapening, vier onderzeeboten met atoomvoortstuwing, waarvan drie met geleide projectielen zullen worden uitgerust e n een hclicopler-landingsch'jp t.b.v. de mariniers.

De 6e vloot In de Middellandse zee wordt al en toe door Russische onder-

4

lIunley e n /IIcClintock 1864 Gedurende de Amerikannse bu rgeroorlog werd voornamelijk door de Zuidelijke staten. de Geconfedereerden, gebruik gemaakt van geheel of gedeeltelijk onderwater varen:le bol en.

De proefnemingen met deze vaartuigen waren echter een opeenVOlging van tegenslagen en onge lukken, welke aan vele dappere mannen het leven kostte.

Deze boten werden " David's" genoemd. Het is niet met zekerheid bekend ol zij deze naam hebben gekregen ter nagedachten is van de bouwer van de "Turt le", David BushneU, ol dat dc naam in verba nd moel worden gebracht met de Bijbelse figuur van David. die de machtige Goliath versloeg.

Hoewel deze boten gcen ~paal d nieuwe ontwikkeling te zien gaven, s taa t de boot van Hunley in de geschiedenis be· kend als de eerste onderzeeboot. welke În oorlogstijd een vija ndelijk bovenwaterschip tot zinken bracht.

Hunley's boot had de vorm van een cylinder, was ongeveer 12 m lang en was uit ketelplaten gemaakt. Haar bemanning bestond uit 9 koppen, waarvan één het vaartuig stuurde, terwijl de 8 anderen door middel van krukken de tweebladige sch roef draaiden. Zij had bovendien een stel voorduikroeren.

Jn de nacht van 17 lebruari 1864 voer deze onderzeeboot de haven van Charleston uit. onder commando van luitenant Dixon en met verder cen bemanning aan boord van 8 onbekend gebleven vrijwilligers.

Buiten op de rede we rd het ten anker liggende korvet " Housatonic", va n de viOOl van de Noordelijke staten, door middel van een soort spartorp(!d,o tot zinken ,ebracht.

Helaas moesten Dixon en tij n mannen deze eerste succesvolle torpedering met een onderzeeboot met de dood bekopen.

Dixon had zijn aa nval boven water uitgevoerd en het toegangsluik opengelate n. De hoge door de ex~losic veroorzaakte golven s loegen in het open luik en deden de boot zinken. waarbij zij haar dappere bemanning naar de diepte meenam.

(Wordt vervolgd)

BUITENLANDS MARINE-NIEUWS

zeebotcn geschaduwd. In a pril waren er dat op C(!n gegeven moment zeUs vijf tegelijk, waar een .,Hunler-killer" groep op af werd gestuurd. Voor opleidinasdoclelnden zijn tenminste 20 Sowjet-onderzeeboten In de Middellandse 7.ee gestationneerd, met als lases Saseno-Valona (Albanië), Alexandrië (Egypte) en Lattakia (Syrië). In de laatste haven zijn bovendien twaalf MTB's (van 90 ton elk) gestatlonneerd.

EN"GELA.ND. Van de whitby-klasse (anti-onderzeeboot) Iregatten werd op 10 mei HMS .,Scarbourough" als derde schip van de werve n overgenomen.

De East Indles en Far East Stations der Britse marine worden samengevocgd.

Het plan Is om een "carrier task force" in de Indische Oceaan Ie stattonneren. die Mombasa en Singapore als bases zal gebruiken.

Het anossingsschcma der schepen zal ongeveer hetzelfde zijn a ts dat wal thans in gebruik Is bij de Amerikaanse SC vloot in de Middellandse zee.

Van .5-12 juni bracht een Brits sma ldeel, met admiraal Edwards. de Natoopperbevelhebber in de Middellandse zee. C(!n bewek aan Turkije. Van 1317 juni bezochten de kruiser "Kenya" en de jagers ,Dainty'" en "Caryfort"

drie Turkse Zwarte Zee havens. Het orgaan van het Russische ministerie van defensie sprak van een ,.provocatie".

De vier lregatlen die de Britse admira llteit besteld heeft en die o.a. met hel geleide projectiel "Seaslug" zu Uen worden bewapend, krijgen namen van de oude ,.County"-klasse n.l. "Hampshire", "Devonshire", ,.Kent" en ..London". Het ontwerp voor d&e schepen is gebaseerd op dat der Dar!ngs. zij het dat de schepen iets groter worden.

In het einde van dit jaar zal de modernisering va n HMS .,Vldol·ious" voltooid zijn. Het schip zal dan het meest moderne vliegkam pschip der Britten zijn. In staat om de Scimltar, Sea Vlxen en ook de nieuwe Blackburn N.A. 39 (een tweemotorig vliegtuig In staat om atoombommen te vervoeren) te kunnen hanteren.

De experimentele

onderzeeboot "Explorer" heert onder water een vaart van meer dan 25 mijl/uur behaa ld, dat Is waarschijnlijk meer dan waarloc U.S.S. "Nautilus" in staat Is. FRAN KltlJK. Het Franse slagschip ,.Jean Bart" zal worden opgelegd. De gelden voor de hoog nodige - modernisatie zijn niet beschikbaar.

Van de ccrste serie van 18 [regatten van 1250 ton (27 mijl/ uur) dlc Frankrijk g(!d,ceIteHjk op Amerikaanse kosten - bouwt zijn opnieuw twee In dienst gesteld en wel de :,Champenois" en "Savoyard" op 20 mei U.

Hr. Ms. SCHEPEN EN HUN EMBLEMEN (26) Hr. Ms . Zeearend (A 892 )

g rootste lengte ~.II mèler; IIrootsle breedteopnemlngsvaartuia Van Doorn In de jaren 10,4 meter: gemiddelde diepgang 4 mete.; 1908-1911 uIlIIebreide opnemingen In lil' mllchlne ve rmogen 1.:100 apk; bemannln", K]eine Soc.nd a Archipel. Hij genoot Inter.

48 koppen. natlona]e bekendheid en vermaa rd heid Bewapening: 1 ka non van 7,6 em; 6 mltrail. door zijn publikatlel OP hydrog rufisch ]cu,.. van 20 mmo gebied. Van 10W tot 1935 was dczc olfjeler van de afdeling Hyd rolIratie \'on het Nodlll Hr. Ms. CerberuI van de Ameri- ehet Departemcnt van Marine. kaanse marine wat overgenomen, kwam het schip OP 6 januari 1953 In Neder]an(\ Na zijn IndlenSlSlelling ver rièhue Hr. Ms. Luymes enige maanden dienst a ls vlasenJ lIan. Het schip heelt tOl taak om In tijd van politiek rulM1r. Verlrlok op 15 september oorlOl havenverspe rrlnlen (Italen n!'tten) 195>1 naar Nieuw Guinea voor opnllmewe rkzamheden. Keerde op 24 mei j.l. In te lellgen.

Den Helder terug In dienst gesteld: 10 november 1~2.

In dienst ,elte]d: 14 mei 1952.

Hr. Ms. Luym e s (A 902) ,,11/

srhl/În,uhlU SfiJnd 1'1'/"",IU til 11.1.1' Ji"Ju hll,d,,, ,<'ij;:"", 'Ollrlt" ha,pon" II'Ji8<1"17 bunli,,, iJ u" tlru 11/.,.,/

Hr. Ms. Snellius (A 907)

ISZItIt. U" '"

apIU/"I"" /rOl niH h,,:u/jdt, I.dmml door u" ".u' ,frbn b,,,,J,,, "'uh,, 1.0IlJ", b/iJ,. ulfluhirhl ;.. uh,û"li"h, II;IIItI,. Ol" "11,, hn" Uit tOJul", ::ttar",J, ,rbdJ , .. ,'1'00( 11.11

lH/ull'J,. oplli",,,,,

"/1 U";;,, 1<,1/

'''tt

u/U"" ,0I",,,Jt b:l"" mn 111 ti, J.laMu", " . ""-,, ',111

:,11 Ir.

Emhl"lfuprtd,; "Vi,i/alfl !llq", r,II"x" (" Ir'uh""", ril '''llho"t/,,,F') lil 10NJ,,, op ti" Ii,u ,,," 11;:11111''' Dn, IpTl'/il I"J' op Inlll1r!J1il.I U''JU h" u'':,,, ,,," d, o"4"ztthof#btJlrijdh,, U'U" II".ul:.."m, opdl/' tin 011,11, 11',,," I,.bO'1.I11 lij",,; "i" Ik'" d, ,,,""/arhl -wl Ollll.tI/IP''' : l'tlJlholliÜ"", ol'dlll d~ '''ai! zu'"U, ,udi,-

I",,,,

uho,

"irl/"'II,II,,,,,,,,

J~ IIIIH,,,IS"U4IItHlI'rtl

,"11 Inl ~i~n uhip n 'Ü ollluijil/II1l1l0tllHIJ '.lil h" 4o~/, 'U" ,~rlq,~" ;uI t ....".

O ple ldln asu.hlp voo r de ondeneedle n.l.

Slandaard waterve rplaatsing 2.025 ton ; groou te lengte 85,8 meter: g rootste breedte 11,5 meter: gemiddelde diepgang 4,3 meter; bemanning 170 koppen.

Bewapening: nlel bewapend: W8B na r.ijn IndlenllstelUng 101 medio 19~ gestationeerd te Rotterdam: nadien te Den Helde.'.

In dienst lIesteld : 15 november 1946 (ex Batavier IV).

"Gt4uld: r ril :ir.-tr Uil ItOfJtllJt uh.ur. I1Uf ba4r miJd..n Itplu .•w op un ho,izon/M/.. pijl.

Ortrlop/ door Uil /trooN Jrit bf"J~,tll til fu'U PolII"''', , ....OtrJ IJ" jul, 1If1,s

"iJ"

";lll 1111nl. fI 1" :il.·,.. et" 01ll&dUr4 adtr I.'" 1"/111".

Dil ,mb/UNI iJ Olll/U1I4 """ htl ''''P''' ,,," d, 1"",iIi. u,)1IIn, Opnemin l"s \' urtuil(. Standaord watervcr. plaatsing 1.090 ton ; max. ane lheid 15 mijl; g rootste lengte 71.4 meter; grootste breedte 10,8 meter: lIemidde]de diepgang 3,9 meter; machine vi!:rmogen 2.000 apk: bemanning 103 koppen.

Bewapening: ! mlt rllllleur vun 40 mm: 2 mllralileurs van 20 mm o Genoemd naar de kapitein te r zee J . L. H. Luymes (1869-1943). De7.e mlltlne oflieler verrlch lte als com man(lanl van Hr. Ms.

Hr. Ms. Cerberus (A 895)

Hr. MI. CerberUI

,,111 lIul dri.. 'OUII ,.,'"

:ir.,,".

Dil .1IIb/"1II /tomi ~tbul Ollr"" mtl l,tI Illllu(bfJu'JpM I.'" Jt /It",;/i, 5.14'1 lol" RO)III

0/ 5I1,IfiIlJ. Op ft" IltJ",jpfllJI ... d, N ..ttr/lI"dJ fItr. "o,mdt Ku/t I<' Olldt,uur iJ et" "Jbuldi", IJ" 411 1/·.l!"11 /~ linJ~".

Opnemln'lvaa rtu l,. Zusterschip van Hr. Ms. Luymes. de rhalve zelfde besehrijvin:: (r.le hlernu8lI1).

Genoemd naar Willebrord Snellius (1568]63(1). een r.cer bekend hoogleraar In de wiskunde Ie Lelden.

Vertrok op 19 februll rl ]952 naar Nieuw Guinea voor opname werkzuamhcden, waarvnn het schip op 8 januari ]0" In Oen He]der terutlkeerde. Vertrok op 25 oktober ]0" wederom naar Nieuw Gulnea.

In di enst tIesleid: " februari 1952.

N.B. Oe kleuren ..azuur", keel"' en ..sabel" zijn de heraldische benamingen voor .. blauw", .. rood" en ,,xwart"' .

•

" l il ;iI,,, In q.I~II.·IIIti Mqlllltr ",11 ti,; .. bolltldqppn n Uil J/#II~uJl.:l;lrl ,,,,, 11l11I1, ~~'O"ttl ~II I.tlf.l~~/tI

'ol"

kut'.

E".bl"""fJrllI/:: "Tr""lIIl1m Proh,b~o" ( .. 11, b"(h,,m IIl.tll tlqfW~"III,") i" liJJijllu ItlurJ 'ol" I"brlllp U" lI.iI /Ru t",blttmspr,1Ik ~ul' JlliJ,h,k ti.. tlot/· 5/,11,,,, '.lil 11,. MI. Ct,berlll u·tt,. Volg'''1 ti .. GrÎdu m)lboflltÎ' 14'.:11 ti, C~rbrrllJ UN "'0"'1", tI,,1 J, 10't""1: lOf J~ II"J,s (q"J".

14'""/:/) h'U.1I1jU.

/I",.

Ndte nwerluchlp. Standaard waterver_ plaatsing 8-55 ton: max. anelheid 12.8 mijl '

5

De Verenigde Staten 350 jaar /Jr. Ah . De Zeven Provincië,. en flr . Ms. '- Friesland gi" gert op verjaardagvisite

B IGGER and belter", zo heel hel ., vaak in de Verenigde Staten van Amerika en zo heelte het ditmaal ook in de brochures en de reclame-folders, die de Internationale vlootrevue 1957 te Hampton Roods (VJrglnJa) aankondigden. "Slechts eenmaal In uw leven zuil u zulk een schouwspel kunnen zien. Nog nooit zijn zoveel oorlogsschepen in één haven bijeengekomen. Het wordt een vlootschouw, die groter Is dan die, welke gehouden werd bij de kroning van Koningin Ellsabeth. Een unieke demon_ stratie voor hen, die van zee cn schepen houden".

!..aten we ons verhaal rustig beginnen en onze oren te luisteren. leggen bij de opvarenden van Hr. Ms. kruiser de Zeven Provinciën, die op 29 mei jl. de haven van Dcn Helder verlletcn op weg naar Hampton Roads. Van hoog tot laag wist feitelijk niemand nog hoe "big" die vlootrevue wel zou gaan worden. ·t Eni ge, wat men wist, was dat In de tweede week van juni de Verenigde Staten van Amerika haar 350ste geboortedag vierde en dat de f~telijkheden zich af zouden spelen In VIrginia. In deze streek Immers waren de eerste kolonisten geland, ruim honderd Engelsen, die met drie kleine tchepen, de "Susan Constant". de ,.Godspeed" en de "Dlscovery" vanuit Londen vla de Canarische eilanden en West-Indië ruim vier maanden onderweg waren om op 26 april 1607 Cape Henry (nabij het tegenwoordige Norfolk) te bereiken. Honderd dappere kerels, die hun dankbaarheid over de geslaagde overtocht aan God bewezen en daar ter plaatse een kruis plantten als een blijvend eer betoon.

6

Naar de maagdelijkheid van hel land, noemden zij deze streek .. Vlrginla" en loen zij twee weken later aan het uiteinde van een rivier een stuk vrucht_ bare grond vonden. verlieten zij hun kleine schepen om aldaar hun eerste nederzetting te bouwen, welke zij .,Jamestown" noemden naar de toenmalige Engelse koning.

Hard Is het bestaa n gew~t van deze eerste pioniers. Moeilijkheden met de Indiaanse stammen In de omgeving, a!Jes vernielende branden en onderlinge strijd deden J amestown binnen een eeuw een dode stad worden. Maar doorzettingsvermogen en a rbeidskracht bouwden een nieuwe stad, Wllliamsburg, en vanuit dit punt vonnde zich In la te re eeuwen een vrij e n onafhankelijk land, da t nu als de "Uniled States oC Amerlca" de voornaamste plaata In de we reld heen verworven.

Dit is, eenvoudig verteld, het verhaal en dat was ook de enige story, die de opvarenden van Hr. Ms. de Zeve n Provinciën kenden. Voor de resl wisten zij nog, dat ter gelegenheid van die 350ste verjaardag een vlootrevue zou worden gehouden. waa raan heel wat naties zouden deelnemen. Ook dat zij daa rvoo r onderweg waren, tezamen met de op. varenden van Hr. Ms. Friesland, die op Hemelvaarlsdag in alle haast Nieuwe_ diep had verla te n, toen Hr. Ms. Groningen door een ongelukkige aanvaring op het laatste ogenblik was ui tgevallen.

Maar hoe die v lootrevue zou zijn, "blgger and better", dat zou verborgen blijven tot aan de aankom"t In Norfolk.

• • • Zulk een oceaanreis van negen dagen wa ter, hemel en horizon Is vr ij eentonig. zeker voor een ve rwend schip, zoals men Hr. MI. de Zeven Provinciën gerust mag noemen. Een machtige reis naar de Nederlandse Antillen en Venezuela had men in de eerste maanden van 1957 moge n maken en daa rover was men nog lang niet uitges proken .En dan de eer, welke het schip nauwelijks enige weken' geleden nog te beurt was gevallen, toen het ons Koninklijk paar naar Zweden had gebrac ht Ook daal"over sprak nog een ieder met als begrijpelijk gevolg dat de oceaan en het ongewisse van Norfolk slechts betrekkelijke zaken wa ren. Maa r loen me n

langzamerhand de nieuwe wereld naderde en het tropen-tenue wal meer zon beloofde, toen was Norfolk met zijn "Jamestown-festival" en zijn "International Nava l Review" een uitstapje geworden van de eerste orde. Men zou er van gaan genieten en weer meer stol tot vertellen krijgen ..

• Op zaterdag 8 jUni kwam Hr. Ms. de Zeven Provinciën in NorfOlk aan. Zij bracht de gebruikelijke eerbewij7.cn op de rede en kreeg een ligplaats aan pier no. 3 van de Naval Base. Het gastschip, USS cruiser Boston, kwam langszij te liggen en dat was de eerste kennismaking met een gastvrij Amerika. Daarnaast konden onze opvarenden zich onmiddellijk vergapen aan het aantal en typen schepen. die In de nabijheid lagen. Vliegkampschepen uit Engeland en Frankrijk, een kruiser uit Frankrijk jagers uit Canada, italië, Noorwegen' Turkije en Venezuela, fregatten uit Co~ lumbia, Cuba, Denemarken, de republiek Dominica, Peru, Portugal en Uruguay, oceaanmijnenvegers uit België met last bul not least een juweel van een viermast schoener, welke Spanje de oceaan had overgestuurd. En dan die Amerikaanse schepen, het gastsch.!,!

USS Boston (de kruiser met geleide projectleien), de vliegkampschepen USS Saratoga (80.000 ton) en USS F. D. Roosevelt, de slagschepen USS lowa en USS WIsconsin met daarnaast nog een groot aanta l andere vliegkampschepen, kruisers, jagers, fregatten, onderzeeboten, ntijnenvegers en transportschepen.

Want a1 zou het een Internationale vlootrevue worden, de natie zelf had geen verstek laten gaan. Negenenzestig schepen had zij naar Norfolk gebracht. die met de vierendertig oorlogsbodems van de zeventien buitenlandse lasten aan de "review" zouden deelnemcn.

Inde rdaad, het woord "blgger" mocht In de folders ve t gedrukt staan.

• • • Het pinksterweekend was niet erg aan. trekkelijk in Norfolk, maar - 't moet onmiddellijk gezegd worden - daar had de gastheer geen enkele schuld aan. 't Was namelijk bar en boos weer,

volkomen In strijd met het normale weer beeld van deze streek in deze tijd van hel jaar. Temperaturen van ongeveer 18 graden met een akelige motregen. Uiteraard begreep dan ook niemand waa rom men in Nederland zo vrijgevig met t ropen-kleding was geweest, nog minder waarom men hel hier moest dragen. Maar dergelijke kwade gedachten waren op de tweede Pinksterciag (welke In Amerika een gewone werkdag Is) volkomen verdwenen. Een sub-tropisch zonnetje kwam aan de hemel, vrijwel voor de gehele verdere week, waardoor op sommige dagen een dergelijke temperatuur geproduceerd werd, dat zelfs mannen en gezonde kerels, zoals onze Koninklijke marine ze kent, " liefst voor "striptease daneers" zouden zijn gaan spelen. Gelijk in Nortolk's Burlesque, maar dat heeft met deze warmte en dit verhaal verder niets te maken ....

• • • " Moet gezegd worden dat de Amerikanen het gedurende deze week niet gemakkelijk hadden. Tienduizenden buitenlandse gasten had men op bezoek gekregen en deze tienduizenden sailors maakt men niet blij met een "Naval Review" alleen. Daarbij wist men dat het de meesten van deze bezoekers aan tijd en zeker aan geld ontbrak om meer van de Verenigde Staten te zien dan de omgeving van Norfolk en dus hadden de Amerikanen - zoals zij " noemden - de Verenigde Staten naar Norfolk gebracht.

Boven aan de lijst stond een bezoek aan Jamestown en WIlllamsburg en dit was een trip, die er In alle opzichten zijn mocht. Arm aan historie, zoals de Amerikanen z.lch voelen, hebben zij deze eerste nederzettingen in hun oorspronkelijke vorm opgebouwd en gerestaureerd en daaraan Is geen dollar gespaard gebleven, Daarnaast waren er wild-west demonstraties, Indiaanse dansen, muzikale comedle's, jazz-band concerten, baseball games, boks- en worstelwedstrijden, Ijsrevues en zeker niet te vergelen het grootste en beroemdste Amerikaanse circus Barnum and Balley.

Een groot gedeelte van ons Nederlanders heett van dil alles gralls kunnen genieten, hoewel wacht- en a nde re diensten slechts een keuze veroorloof~ den . Ruim 280.000 dollar hadden onze gaslheren aan dit soort entertalnement Hr. Ms. onderzeebootjager Frles~ land arriveerde In de avond van de tOde juni op de rede van Norfolk en bleef in verband met de "Naval Review", twee dagen later, ter plaatse voor anker. Vandaar dat de opvarenden eerst nu afloop van deze vlootschouw van de geneugten van Norfolk konden proflteren. Het Is evenwel van de marine-Ieiding een goede gedachte geweest om dit schip, ter vervanging van Hr. Ms. onderzeebootjager Groningen. naar Norfolk te zenden, waardoor wij onze belohe om twee schepen naar het "Jamestown-festival" af te vaardigen, toch nog konden nakomen.

De opvarenden vun Hr. Ms. • 'rles~ land zijn In deze waarachtige ambassadeurs geweest.

uitgegeven en daarvoor konden wij niet genoeg dankbaar zijn.

Wel ontbrak e r zO nu en dan lets aan de organ isatie ; dan dachten wij maa r aan die 10.000 man, die men gelijktijdig te verzorgen had, ot aan het wandbord, dat wij ergens In de P.X. hadden zien hangen : .,00 It to m.orrow, you made enough mistakes today".

Het hoogtepunt van het "Jamestownfesth'a l" was de " International Naval Review", welke op woensdag 12 jun! plaats \·ond. De avond tevoren hadden de 103 deelnemende schepen de basis verlaten om ten westen van Hampton Roads op de hun aangewezen plaa(scn voor anker te gaan. Zij vormden op deze wijze een brede straat van 14 mijl lengte, waarvan de buitenlandse schepen de linkerkant, de Amerikaanse een deel van de linker en de gehele rechterkant bezeilen .

Geheel vooraan lagen de slagschepen en de vliegkampschepen, vervolgens de kruisers, de jagers. de fregalten cru. enz. Alleen reeds het zien van deze muchtige vloot was een bijzonder schouwspel e n vele Amerikanen waren op die vooravond - in hun jachten en motorboten - reeds druk op het water om het een en ander In ogenschouw te nemen.

De eigenlijke vlootrevue begon echter op woensdagmiddag, te 13.00 uur. Op dat moment vertrok USS cruiser Canberra vanaf de Naval Base met aan boord de Amerikaanse minister van defens ie Charles E. Wilson, die de revue zou afnemen. En terwijl dit "revIewship" zijn lange trip begon, weerklonk van de vliegkampschepen, de slagschepen en de kruisers gelijktijdig een saluut van 19 schoten ter begroeiing van deze hoge Amerikaansc autoriteit.

Een hal! uur later passeerde het "N!viewship", gevolgd door USS cruisers Boston en Northampton, Hr. Ms. de Zevcn Provinciën, die als achtste schip In deze onafzienbare rij een ligplaats hlld gekregen, En terwijl onze bemanning volgens meerrol stond opgesteld en de marinierskapel het Amerikaanse volkslied ten gehore bracht, ontving Zijne Excellentie Charles E. Wilson, met de hoed tegen de borst gedrukt, een groet van het Nederlandse volk, welke groet een kwartier later door de opvurenden van Hr. Ms, Friesland werd herhaald.

Zo, drie uur lang, met een vaart van ongeveer 10 mijl per uur, passeerden het " reviewship" met zijn volgers alle aan de vlootrevue deelnemende schepen. Het was drukkend en heet en een lichte damp hing heiig over het rimpelloze water. Met de beste kijker zou men het schouwspel tot aan het einde van de schepenstraat dan ook niet hebben kunnen volgen en wie had dam'voor ook het geduld kunnen opbrengen. Aan de andere kant echter zorgde de Amerikaanse marineluchtvaartdienst voor de nodige afwisseling, want halverwege de revue denderden In kleine formaties tweehonderd maritieme vliegtuigen van verschillend ty pe In korte tussenpozen over de gepavoiseerde schepen. Skywarriors, skyhawks. Ugers, lurles. neptunes, s-55 heJlcopters , .. , gevolgd door een viertal trage luchtschepen, die als onderzeebootbestrijders bij de Amerikanen een goede naam hebben.

Tot slot gaven zes Blue Angels nog een indrukwekkende demonstratie; het slotaccoord in een vlootrevue. die In Ame-

Een Juweel van een viermostlchoener uit Spanje

De eerste nederzeHinQen herbouwd in de oorspronkelijke vorm rikaanse stijl was aangekondigd e n gehouden e n die ongetwijfeld een Bchouwspel opleverde, welke de moeite waard was.

Onee In a Jlfetime .... Blgger Ihan the Queen ElIzabeth Coronation Review ..

BUI better .... ?

We danken de Amerikanen ten zeerste voor het genotene en hopen nog vaak terug te keren naar hun goed en gas.vrij land.

W, L. Grote bclollQstelUnQ

7

E RODE KRUIS VERDRAGEN KRI..JGSGEVANGENSCHAP

I In l e idin g

IN de oorlog bekend

en in d e lIelde Is alles geoorloofd, luid t een &e~egde. H el tweede onde rw erp zullen we latcn rusten, maar wat belreft hel eerste kunnen we, als we de zaak op de keper beschouwen, zonder aarze len zeggen dal dit spreekwoord betijden de waarheid Is. im mers, zo gauw de mensheid hier of daar op aarde zoda n ig "geciviliseerd" begon Ie raken, dat er lussen georganiseerde stammen, familieS, dorpen of hoe zulke g roepe n nog verder kunnen worden aangeduid, ruldes begonnen te ontstaan, die s lechts met geweld konden wonien besle.::ht, zo gal.:w ging men ten lIan~len va n die oorloge n ook bepa alde regels s tellen, die len doel hadden hel geweld bi nnen zekere grenzen Ie houden.

Er zit ogenschijnlijk leb tegenstijdlgs In het streven om d<> uitwerking van het geweld te willen bepe rken, terwijl het we len van de oorlog Immers Is dat men de tegenstander :djn wil wen~t o p te lei/gen, maar toch Is hier sprake va n een logische en natuurlijke o nt wikke ling. In de oudheid was een ove rw onnen stam natuurlijk aan de wlllkeur der overwinnsors overgeleverd, m aar er :tijn al In de :teer vroege geschiedenis aan wijzingen dal men van dit "recht von de overwinnaar" doorraan! geen gebruik maakte In die dn, dat men de verliezers eenvoudig uitroeide.

Voor dne zelfbeperking :tljn allerlei motieve n te vinden, die men :tou kunnen spUlsen' In twee groepen, namelijk de overweri ngen van practische aard en die vnn morele aard.

Wat betreft de motieven van practische ao rd , daarbij speelde bijvoorbeeld een rol, dat men kon verwachtcn een zelfde behandeling tet ondergaan, Indie n het lot va n de oorlog een volgende ma al minder gu nstig zou :tijn, :todat men dan zelt als verlle:ter uit de atr ljd zou treden. Wa t gij niet wilt, dat u geschiedt, doet dat ook aan een ande r niet! Ook was men wel eens bang voor de geesten der vermoorde n.

De morele motieven sp ruiten voort uit ridderlij kh eid en uit de zedeleer van de godsdie nsten.

Veelal vind t men verschi l In de behandeling van min of meer ve rw ant e en andere vijanden.

Zo was het onde r Ch ri Slenen al eeuwen lang ongebruikelijk om gevangenen in slavernij te voeren, toen men dit met gevangen genomen Moorse zeerovers als een bijzondere gunst beschouwde.

Ten aande n van deze :teeschuimers was men gewoon hen als bulten de wet staande v rijbuiters op te kope n of In zee te goo ien. Maa r ten aanzien va n de stamverwante .l9ulnkerker kapCrs wilden de zeelieden dit "re<:ht van voetspoelIng"' niet toepassen. Dat was hen te bar en bovendien speelde natuurlijk de vrees voor repressailies een rol.

Oorlol"s recM De regels die ten aanzien van de gebruiken van de oorlog ontstonden werden altengs vastgelegd In geSChreven orde ra, bepali ngen, verdragen, krijgsartikelen enzovoorts, waardoor het geschreven oorlogsrecht ontstond. Nu Is oorlogs rech t ee n ander soort rech t dan het normale recht, waaraan wij In hel dagelijks leven onde rworpen zijn. Het Is Intern ationaal en de toepassing en de handhaving ervan be rusten alleen op In ternationale goede wil en aJs praken. Dat daar veel lIan ontbreekt behoeft wel niet nader t e worden toegelicht . Toch is het van grote wa arde. Het bestaan va n het oorlogsre<:ht heeft er toe geleid dat menig exces en veel onnodig leed werden voo rkomen. He t la In de tweed~ wereldoorlog hier en daa r met voeten ge treden, maar toch gaat er van het fe it, dat men weet - of behoort te weten - hoe het wél hoort, een In vloed uit, die niet valt te miskennen.

In ieder geva l heeft Nederland zich altijd akkoord ve rklaard met alle regels en afspraken, die ten doel hadden om onnodige hardheid te voorkomen en on m elUlelJjk held te bestrijden. Dientengevolge behoren wij ons er, als Nederlandse milltalren der

8

zeemAcht. va n bewust te zijn, dat wij ons hebben te gedragen in overeenstemming met de geest van de algemeen erkende regelen va n het oorlogsrecht.

K rijl"sgeva nge nen Een van de belangrijkste onderwerpen van de regels van de oo rlog is dat. wat zich bezighoudt met de positie van de tegensta nders, die de wapens heeft neergelegd en zich overgeeft. Het standpun t, dat zulk een krijgsman :tich op genade of ongenade overgeeft en dat er naar wille keu r ove r hem kan worden besc hikt, 15 in het oorlogsre<:ht overwonnen. H et afmaken van een weerloze overwonnene wordt beschouwd als een m isdrijf, evenals het doen verric ht en van slave narbeid en het blootstelle n aan een onmenselijke beha ndeling of onvoldoende verwrglng.

Zo zijn er allerlei regels en gewoonten. die grotendeels historisch zijn geg roeid en die zijn neergelegd In een Internationaal verdrag, dat In t949 te Genève werd gesloten tussen vrijwel atle state n der wereld. H et 15 een vernieuwing van een twintig Jaar tevoren ges loten verdrag en de offlcWle nallm luidt: " Verd rag \' an Genêve belreffend e de behand elin g va n krij gsgevanl"e ncn " an 12 augustu s 19H". In de wandeling spreken we wel \an het "Rode kru lsverd rag" of de "Conventie van Genève".

In hetzelfde jaar kwamen nog drie verdragen tot stand, waarop we later zullen terugkomen.

Het is van belang dal ieder militair altha nli va n de hoofdregels van dit ve rdrag op de hoogte is, zodat wij de voornaa mste bepalingen de revue zullen laten passeren.

A lgemene bepallngen va n het " Kode krulu 'e rdrag" Het ve rdrag treedt In werking In geval van oorlog of van leder ander gewapend contlict ; zelfs In geval van burge roorlog behoort het althans ten dele te wo rden nageleefd.

Er staal nauwkeurig omsch re ve n wie kr ijgsgevangenen :tijn en wie dus de rechten, die In het verdrag zijn vastgelegd, toekomen.

In hel algemeen 7.ljn dit militairen, burgers die lot de strijdkrachten behoren, zeelieden van de koopvaardijvloot, luchtvaren den en ope nl ijke ven:ets lr ijders, die in handen van de vijand zijn gevallen. Zij behouden de status van krijgsgevangenen tot hun deCinilleve invrijheldsstelling, nadat de repat r iëring Is voltooid.

De re ge ringen zullen het verdrag onder alle omstandigheden eerbiedige n en doen eerbiedigen. De krijgsgevangenen zelf mogen onder geen enke le omstandigheid geheel of gedeeltelijk abtand doen van de rechten, die het verdrag hun waarborgt.

Een belangrijk uitgangspunt van de bepalingen over de behandeling van krijgsgevangenen Is de vo lgende stelUng: Krijl"sge\"8 nl"enen bev inden zich In de m aeht va n de vijand elij ke mogendh eid, maa r nl el In di e va n de perso nen of troe penafd eIIn l"e n die hen gevange n hebbe n ge nomen. Die mogenheld la dan ook veran twoordelijk voor de behandeling, die de krijgsgevangenen ondergaan. Zij moel de gevangenen besc hermen tegen Iedere daad van geweld, belediging en zelfs nieuwsgierigheid van de zijde van het publiek. Represaille (wee rw raak) maatregelen zijn ten aanzien van krijgsgevangenen verboden.

Mensonterende praktijken uit de afgelopen oorlog deden de bepaling naar voren komen, dat o p krijgsgevangenen gee n geneeskundige of wetenschappelijke proeven mogen worden gedaan. Zij hebben onder alle omstandigheden recht op eerbiediging van hun persoon en hun eer.

Vrouwen moeten met alle aan haar sekse verschuldigde voorkomendheid worden behandeld. De gevangenhoude nde mogendheid is verplicht te zorgen voor onde rhoud en geneeskundige ve r7.orglng en het Is niet geoo rloofd verschillende behandeling te baseren op onderscheid van ras, nationailleil, godsdienst en politieke overtuiging.

Kortom: klU.sre\'. " .enen m oeten te allen tUd e meOlilie\'enr! worden behandeld .

A~ Iemand krlj,sgevangen womt gemaakt heeft de gevangennemende mOiendheld het recht en de plicht zijn Identiteit vast te stellen. De betrokkene moet daaraan medewerken. Hem is een Identiteitskaart verstrekt, die hij moet behouden. Heeft hij er '('en, dan moel hi!m een nieuwe identiteitskaart worden verstrekt. Het veratrekken van andere Inlichtingen dan die omtrent de identiteit mag niet worden geêlst. Geen eukele dwan&maatreiet mag daartoe worden toeiepast. Als de krJ.jgl,evangene weliert om I[ehelme Inlichtingen te verstrekken zoab :r.iJn plleht Is -, dan mag hem dat niet worden verv.·eten of op de een ot Rndere wijze door ~n onaangename bejegening worden ver,olden. De ondervraging moet geschieden In een voor hem begrijpelijke taal. Wij vatten dit samen In een nieuwe hoofdregel : leder krU.lJt'e Vanlene Is bU ond ervra r ln!l' slechts \' erplleht med e· deUn , te doen \'a n naa m, kwa liteit, nummer en re boo rt edatum.

Persoonlijk bezit mag ee n krijgsgevangene niet women ontnomen, evenmin als de ultru.tl ng, die tot zijn persoonlijke beveiliging dient, zoals helm en iasmasker. Geldsbedragen en goederen die uit veLIIgheldlovC!rweglngen niet In het betlt van de kl'ijgsge'/angC!ne kunnen blijven, moeten teie n getekend ontva ngstbewijs word .. n IngenolOC! n en bij het einde der gevangenSc.'hap worden teruglC!lIeven.

Perloonlijk bnll van ee n krU J"s!l'e vanr f'ne blijft zijn eige ndom .

Nadat Iemand krljl'Ievanlene Is gemaakt, moet hij zo snel mogelijk uil de gevechtszone In vrUlgheld women gebracht. Hel transport moet op behoorlijke wijze geschieden.

Intern erln r KrUI:slevangenen mOlen in kampen worden leinterneerd. Zij kunnen op hun erewoord ot belotle In gehele of gedeeltelijke vrijheid worden gesteld, maar mogen niet tot het geven van erewoord of belofte worden verplicht, De kampen moeten voldoen aan bePJlalde eisen van veiligheid en geaardheid.

Zij worden aanieleven met de ook uit de lucht goed zichtbare lellera P.G. of P.W. ( prtaonnlers de guerre, prisonners of war krijgslevangenen). Alleen krijpgevangmkampen mogen op deze wijze worden aanleduld.

Voor voeding, hulsvutlng en kleding moet op behoorlijke wijze worden gezorgd, evenals voor de hygiëne en de geneeskundile verzorlini. Bij de huishoudelijke werkzaamheden, die de ver_ zo rging meebrenlt, kunnen de gevangenen wordcn Ingeschakeld .

Dit geldt ook voor de leesteiIjken en het geneeskundig per!loneel, hoewel dele vo llen. de letter va n het ve rdrag geen eigenlijke krijisgevangenen :r.ljn.

Op he t gebied van godsdienst, studie en lichaamsoefeningen moeten In de kampen de nodige faciliteiten worden verleend, terwijl ook de mogelijkheid tot correspondenlle en he t ontvangen van pakkellC! n moel worden lewaarborgd.

De krijgsgevangenen blijven militair en ,taan onder de krijgstucht. De kampcommandant moot een oftlcler van de gevange nhoudendC! mogendheid :r.lJn. Ieder behoud t zijn rang en wordt overeenkomstig die ranl behandeld. lIel l ",brulk \'a n wa pens te llen de krijl 're\·anr enen. in het bUIo nd er telle n ontvluehtend en, ma, niet dan als uiterst middel word en toelelt",t en moet altijd wo rd en vooraf,e, as n door soromaUu. Bijvoorbeeld : "halt, 0( Ik schiet·,.

Ar ln.ld v:a .. kr ijure vs n renen Ge:tonde krijgsgevangenen kunnen behalve de kampwerkzaamheden ook andere werkuamheden worden opgedragen. Onderofficieren :r.ullen daarbij worden belalt met hel toezicht, terwijl het verrkhten van arbeid door ofUcieren alleen op vrijwillilheld kan berusten.

De arbeidsvoorwaarden moelen gelijk zijn aan die welke voor de betreffende werkzaamheden bij de gevangen houdende mOIendheld geiden. liet I. ve rboden om krUI'J"eva nJ"enen te ,ebruiken voo r werlt. ..a mh eden, die een mUIlair karaktu hebbe n.

Dit Is loglsc:h, want op die wijze zou een krijgsgevangene kunnen worden ledwongen tegen zijn ellen land te werken, :r.oals bUvoorbeeld In eell ffiul'lltlefabrlek.

Voor het werk moet een billijke vergoeding worden toegekend. die voor :r.over niet uitbetaald, evenall de soldij, die boven het zal:geld tegoed komt, op de rekening van de gevangene tegoed wordt geschT1,!ven en bij InvrljheldQtelJing uitbetaald. Ook de flnancUHe regeling Is in het verdral voorgeschreve n.

Co nl acl mei de buit enwereld In het verdrlil 7.ljn bepallnlC!n opgenomen bctreCfende de ke nnisgeving van het ad res aan de bmLUeden en de verdere eorrespondcnlle van de krijgsgevangenen. Ook :r.IJn er regels vastgesteld ten aantien von de censuur en het ontvangen van persoonlijke en gezamenlijke gelchenkze,ldlngen. De grondgedaC!hte van

al deze bepallngC!n I1 dat de krijpgevangf'nen in hun belrekkineen met hun familie niet nodelOOII worden gehinderd. Het verdral gaat er wel van uit dal het noodukelljk kan zijn om de C!orres pOndenlie en de Icschenkzendingcn te beperken, zoall bijvoorbeeld wegens moeilijkheden mei ceru;uur of vervoer. maar dan tljn bepaa lde minimum-eisen vAltgesteld, waar In leder geval aan moet worden voldaan.

Er ~ljn zelfl modellen van briefkaarten en llrleven vastgesteld die aon de krijgsgevangenen ter beschikking moeten worden gesteld.

Ve rl ro uwen! ms nn en Teneinde het gemakkelijk te maken voor de krijgsgevang .... nen om hun verzoeken, klachtC!n en dergelijke aan de kampleiding kenbaar te maken I1 hC!\ gewenst om con tactpersonen uil hun midden aan te wijzcn. Deze contactpersonen worden vertrouwensmannen genoemd. Hun benoeming Is ook bij het verdraz geregeld. In offlelerlkampen I. hel steeds dC! oudste krljgsgevan'{en officier; hij wordt bIjlestaan door één of meer geko~en roodslIeden. In een kamp voor SChepelingen wordt de vertrouwensman eenl per 7.CS maanden In vrije en geheime verkiezingen gekoze n. De vertrouwensman zal niet tot andere arbeid worden verplleht, maar :r.lch geheel kunnen wijden aan zijn taak, die lijkt op die van divisiechef. Er Is echter di l verachn, dat de vertrouwensman uit hoorde van zijn functie niet verantwoo rdeliJk mag wo rden gesteld voor vergrijpe n, die door andere krijgsgevangenen zijn begaan.

Tucht en slrarreehl Na tuu rlijk r.ijn de krijg.gevangenen onde rworpe n aan de wetten, rellementen en orden van de gevangen houdende mogcndheld.

Bij de bestraffing van vergrijpen moet bij voorkeur met krijgstuchtelijke afdoening worden volstaan, terwijl een krijglgevanlene uIIsluitend door een militai r gerecM zal worden ber!"Cht, indien hel vergrijp Itrafrechterlijke afdoenin g noodz:.akelijk maakt.

Er worden waarborlen gei!ll t voor een onpartijdige berechtinl.

LUflt raUen, collectieve .traffen voor wat één man misdreef. opsluiting :r.onder daglicht en Iedere vorm van marteling of wreedheid zijn verboden. De aard en de maximum duur va n de krijg.tuchtelijke ItraUen zeijn In het verdrag voorgeschreven.

Het gehele rechllproeel moet aan bepaalde voorwaarden voldoen, die een billijke behandeling zoveel mogelijk waarborgen.

Onh' luehlin r Een van de meest voorkomende verlrljpen van kr!Jgsgevanlene n vormt de ontvluC!htlni en de pogi ng daartoe. Hierover verme ldt hel verdrag een paar speciale regelen, Na een geslaagde ontvluchting, dat wil ~eggen als een krijgsgevangene ~ijn ellen parlij heeft bereikt, :r.al hij bij wedergevange nenneming nlel slralbaar zijn voor zijn vroegC!re ontvluchtlnl. Pogingen tot ontvluchti ng, die nlC!t gesloogd zijn, dat wil zegge n als de man die het probeert wo rdt gegrcpen, mogen Uitsluitend krijgarcchterlljk worden geBtrnft. Dit ge ld t ook voor vergrijpen, die hij begoat om 7.ljn ontvluchting mogelijk te maken, mel ull7.onderlng van geweldpleging. All hij bijvoorbeeld eten steelt om onderweg mee te nemen, wordt hij daa rvoor alleen krijgstuc htelijk ie.tratt. Doodt hij een bewaker, dan komt hij voor d~ krijg.raad.

Einde der e;e vsn e;",nlf'hs p Ernstige zieken en gewonden :r.ullen zo mogelijk naar hun land worden gezonden, terwijl In mlndel' ernstige gevallen onderbrenJing op onzijdll lebled kan plaatl vinden.

Ee u e;tTe palrlee rd e krij"le\'an,ene ma, niet voor ac ti eve mili taire dienst word en I"e brulkt, Bij het einde der vijandelijkheden worden alle krijp,evangene n In vrijheid le.teld en naar huls gezonden, Alles wat hen tijdelijk - Is afgenomen moet worden teruggegeven, rechtstreeks ot vla de reie ringen.

Internallonssl Comité vs n het Rod e K r uis: bescherm end e mO lcndheid Bij allerlei zaken ten aan:r.ie n van krijgsgevangenen II eigenlijk contact tuue n de oo rlogvoerenode partijen nood7.akelijk, De oo rloglftoeltand maakt dit echter moeilijk of onmogelijk. Zo zullen belde partijen InllC!hllngenbureaul oprichten om alle gewens te geg:even. te verzamelen betreffende de zich In haar macht bt:vlndendll krljlsgevange nen, voor het contact tussen die bureaus dien t ee n cent raal bureau, die op neutraal gebied wordt gevestigd. Bij al dergelijke werkzaamheden lpeelt h llt In te rnationale Coml tê van het Rode Kruis een belang rijke rol. Onder de godJdlenltlle o rganlntle., menslievende verenigingen en andere orlanlsatlel die 7.Jch he t lot der krijgsgevangenen aant rekken, neemt het Rode Krul. een blj~onde re plaats In. Om de goede naleving van de bepalingen bet reUende de krljp-

9

levan,enen te controleren heeft het verdrag de .,beschermende mogendheid" met bepaalde volmachten beklti?d.

Dit Is een neutrale toezicht houdende mOIendheld.

Haar vertegenwoordigen mogcn de kampen vrij bezOI"ken, hebben overal toegang en mOlen onder vier ogen met de krijgsievangene n spreken. Veelal komen de oorlogvoe rende partijen overeen de taak van de beschermende mogendheid op Ie dragen aan het Rode Kruis.

S lolbncho uwin « Een deel van het oudere marlneperwneel heeft de krijgsgevangenschap aan den lijve ondervonden, Voor velen zijn het hIttere jaren geweest, In het bij>:onder degenen die In handen der Japanners wafen gevallen. hebben ondervonden wat he: zeggen wil, als men \s OVerleleverd aan de ongeremde willekeur van de vijand.

Achteraf hebben velen dier lafhartige Iyrannen hun veront/lchtzllmlng va n recht en menselijkheid voor de Inte rnational e rechter moelen verantwoorden en vaak met de dood of lanldurlge gevangenschap moeten bekope n. In de gehele were ld 11, niet het minst onder Invloed Vlln het zegenrijke werk van hel Rode Kruis, het besef gerijpt, dal men krijgsgevanlenen beo hoorlijk moet behandelen en tegen willekeu r beschermen. or dit er toe zal lelden, dat In onverhoopte toekomstllC conflicten door Iedere mogendheid aan de bepalingen van het verdrag zal worden voldaan, moet op zijn minst genomen worden betwijfeld, Oe berichten naar aanleldlna van het Korea-contllct - denk maar aan de beruchte hersenspoeling - zijn niet zo hoopacvend, Dit mag evenwel nlct lelden tot de gedachte dat het Rode Krulsverdraa cen onbelangrijk document Is, dat mcn

kan vefWaarlo1.en. AI kan de naleving internationaal dan niel atgedwongen worden, het Is toch een a:oed uitgangspunt. Al l men zich cr zeil aan houdt, kan men het met recht van spreken van een tegenstllnder evenM!I'lS dsen. Houdt men zich er zelf slechu gedeeltelijk aan, dlln kan men het anderen niet verwijten dal zij cr :dch nog minder of helemaal niet aan houden. Gaal men represailles nemen tegen krijgsgevangenen naar AIInleidin, van verkeerrlp. orllkti\ken bil de lea:enpartij, dlln ve rlaall men zich tot diens peil door Individuele personen te laten boeten voor de toeoanlnl( van een onlT,pnselijk systeem: men koelt zijn wraakgevoelens aan weerlozen en opent dO'! deur voor ,'epresailles op de eigen mensen, Zo daalt men Clan sleed. ve.rder af, Dat mag niet en daarbij kan leder van ons een rol .pelen, Daarom I. het nuttig dat de marineman ieû '. mtrent deze zaken we!'!. Bovendien is het ook uit welbegrepen eigenbelang, dat een militair van deMI zaken het een en ander a!weet, Natuurlijk I. er voor een krijgsgevangene bU moeilijkheden ni et veel kan •. dat hij mei succes "op zUn recht en kan aaan staan", maar all ~'r een $' tuatle on tlltaat, waarbIJ een krijgslevangene dllumee ,",ve ntueel wel enige kans op loûverbeterlng voor zichzelf of voor lotgenoten zou kunnen hebben. dan mott hij weten waar hU over praal.

Oe ervari nlt leert da l de ml.dadlgen, dIe tegen het oorlogsrecht 7.ondlgen zich toch altijd trachtten te rechtvaardigen. Zelfs In het meest verstokte gemoed schuil t nog altijd wel enige eerbletl voor de wetten der menselijkheid, al was het alleen maar met I.et oog op de mogelijke gevolgen van hun euveldaden In later tijd. Een zelfverzekerd optreden, dat, zoats de ervarlna leert, IO ms tot SU~1'S In dit opzicht leidt. kan alleen maar zijn aebaseen'! op kennis van zaken. Ook daarom moet leder militair van deze dingen op de hoogte zijn.

(Wordt vervolgd,)

De Ruyter herdenking in Willemstad

De vele genodigdelI luisterden meI aandacht naar de door commandeur A, van K arnebeek uilge,proken rede waarin deze de belangrvke karaktereigen,chappen van de RUl/Ier naar voren brachl .

Na het uit.preken van deze rede werd een delili gehouden waaraan drie compagnieën deelnamen.

10

- ----

RAI''S: .f.}PV(:JO~ Of/i- ,}:RIf ~.. ~~~~

~

.",

------

,. ', "',

E NIGE tijd geleden hebben we U gewaarschuwd voor de g rillen van het hefschroefvliegtuig. We hebben U

gewezen op de sluimerende gevaren van rotorbladen en hijskabels en nog vele andere zaken. En opnieuw

wordt ons verantwoordelijk. heidsgevoel JCplaagd. De MarIne krijgt straalvliegtuigen. Mooie. slanke, snelle vliegtuigen die zullen gaan werken vanaf Hr. Ms. Karel Doorman.

En waar U allemaal bloot staat aan de mogelijkheid van een

plaalsing

aan

boord van dit vlaggeschip. voe-

~.

De "Scohowk" lUkt een ueslrooml\inde pin-up

len

we ons ge-

noodzaakt om U te waarschuwen

voor deze elegan-

te, fraai opgemaakte verschijning. De "Seahawk" ziel er uil als een getroomlijnde pin-up uil Esquire. Vrouwelijk

tot en met het fraaie new;e .. . .

Laat U vooral niet in de luren leggen.

U zult al Uw verborgen zeemanstalenten nodig hebben om zonder lijfsgevaar deze duivelse vinding van de techniek te benaderen.

Wat zijn zo de eigenschappen en de gevaren van het straalvliegtuig in het algemeen en van de Seahawk in he t bijzonder.

De straalmotor ontwikkelt een zeer groot vermogen. de stuwdruk, die het vliegtuig ecn snelheid kan geven welke in vele gevallen de snelheid van het geluid ruim te boven kan gaan. Deze stuwdruk komt eerst goed tot zijn recht wanneer het vliegtuig zich bevindt op een hoogte van 10.000 meter ol meer.

Dal wil zeggen dat op die hoogte het vliegtuig economischer vliegt dan op lage hoogte of. anders gezegd, dat met het toenemen van de hoogte het brand· stofverbruik per kilometer alneemt. .En nie t zo'n klein beetje, want op lage hoogte Is het verbruik een veelvoud van het verbruik op grote hoogte. Tengevolge van dit verschijnsel moet het straalvliegtuig. eenmaal van grote hoolte naar beneden gekomen, zo anel

mogelijk aa n boord geloodst worden.

Iedere minuut onnodig wachte n kan de oorzaak worden van brandstofgebrek.

De tijd, waarmee we het met de oude Sealuries en met de Avengers nu niet zo nauw hoefden te nemen, is bij het werken met straaljagers van het allergrootste belang geworden. Iedere belemmering die U, in onwetendheid ol slordigheid, aan dek veroorzaakt, kan het ontijdige einde van vliegtuig en inzittende tot gevolg hebben. Het is dus zaak, om meer nog dan vroeger het geval was, tijdens het vliegen van dek te blijven. En vooral niet voor de voeten van een stel aanstormende, n iets ontziende hulpvliegtuigmakers te recht te komen. En nu spreken we nog maar niet eens over aansuizende lieden van hogere rang ....

We kunnen U verzekeren dat het denken in seconden een vermoeiende bezigheid is en prikkelend werkt op het gemoed van velen.

Enfin, daar staan ze dan aan dek. De eerste mo tor wordt gestart. Voorlopig nog maar een hol, rommelend geraas.

Een lawaai wat nog wel te dragen IS. Het gekla pper en geknal va n een Avenger lijkt U hinderl ijker. In de start wordt het echter a nders: de op volle toeren draaiende turbine p roduceert een geraas wat in de buurt ligt van ongeveer 140 decibels. Dat is 20 decibels meer dan U zonder onaangename gevoelens kunt verdragen. Het begint bij 120 decibels met een onaangename kieteling van het trommelvlies in Uw oren, om, bij 140 beslist pijnlijk te wo~­ den. Doet U er niets aan. dan maakt U kans dat genoemd trommelvlies hel he-

Aansuizende lieden. van hogere rong

geeft en U de ziekenboeg in verdwijnt.

Het staat misschien kinderachtig tegenover Uw maatjes, maar doe toch die handen maar stevig voor de oren. De dekploeg heelt de handen vrij, want die werkt met speciale oorbeschermers.

U niet. want U hoort niet bij de dekploeg.

Er is nog meer na righeid.

Iedere straaljager heeft van vo ren een of meer grote gaten. luchtinlaten, waardoor de lucht met grote kracht wordt aangezogen. Deze lucht, aamen-

geperst en met brandstof op een geweldige temperatuur gebracht, wordt achter uit een enorme uitlaat met zeer grote snelheid uitgestoten. Zowel vóór als achter hel vliegtuig hebben we dientengevolge een gevaarlijke zóne.

Hoe ver moeten we uit de buurt blijven?

De volgende getallen kunnen U een in _ druk geven .

5 meter achter de straalpijp is de luchtsnelheid, bij vol vermogen draaiende motor, ongeveer 450 knopen. De temperatuur van deze storm is om en nabij de 240' Celcius. Op 10 meter is het we l wat minder winderig en warm, maar toch nog altijd met een wind van 160 knopen en een temperatuur van 140~ Celcius. Boven het kookpunt!

Blijl dus uit de buurt teneinde te voorkomen dat U licht gebraden in zee geblazen wordt.

En nu het andere einde van de straalpijp.

Tot op afstanden van twee à drie m eter er voor maakt U kans opgeslokt te worden door de sterke zuiging van de turbine. En dan is er niet veel kans meer dat U er het leven afbrengt.

Alleen als U breedgeschouderd bent maakt U een kansje.

Dal doet ons denken aan het verhaal van de mecano. die enigszins achteloos achter de straalpijp van een straaljage r langsliep. Met een kaalgebrand hoofd verdween hiJ in het hospitaal. Het haar kwam evenwel niet terug en derhalve werd hem vanwege het bedrijl een lraaie pruik toegekend.

De eerste de beste dag op het werk, liep hij met zijn blijkbaar aangeboren achteloosheid vóór langs een straalja· ger, waarop zijn nieuwe pruik in de draaiende motor werd gezogen.

Waarmee we maar willen zeggen, dat er voor aehtelozen bij het werken met s t raaljagers geen plaats is.

Tot slot nog een opmerking over het laten alingeren van doUen poetskatoen, sleutels, beplatingen en ander spul wat we zo wel eens los zien liggen.

In het algemeen kunnen we wel aannemen, dat, wat niet wordt opgezogen, wel wordt weggeblazen. In beide gevallen is het resultaat verrassend. In het eerst geval ernstige schade aan de motor, In het tweede geval schade aan ieder die in de baan van het weggeblazen voorwe r p staat, of schade aan andere vliegtuigen.

We hopen dat U bij een eventuele plaatsing aan boord van de Doorman met hel voorgaande rekening zult houden. U bent er mee gebaat. ... en de Koninklijke Marine ook!

11

c

fa fa ..ut (U

Z.E. Staaruecrefari! H. C. W. Moorman tijden!

Zijl~

rede

••

.a Ol 1L.

fa 1I

o

De hulpzame hand

Ift

Ol

C

1-L. (U 1-

>

"0'

' ","'""",,,., KI l'. van 0051rom Soede tOt vele belangstellenden

Nabc!laanden {cyuen bloemen bij liet monument

nderzeedien

...

'--'-' o

worden ont8luierd

t

-.

Drie gewezen opvarenden van de 0 J

,

DE WERELD WAARIN WI.J LEVEN J. MAAS

o

E wereld woarin wij leven - niet deze al$maar in Alle Hent vertchijnende artikelen-Iene, doch de echte -

heeft in zijn langot' geschiedenb enorme veranderingen ondergaan, die in vele guchiedenlsboeken overzichtelijk gegroepeerd in tijdperken worden opgesomd. Het lijdt geen twij/el dat thans wederom een derl1e1ij/(e verandering "aande is. De gebeurtenissen volgen elkaar echter dermate titel op, dat het bijna onmogelijk is er eell jui81 beeld van fe vormen.

In de eerste pillots i& er de nvolutionaire vooruitgang in de medi.che wetelUchnp waardoor in de jonQere leeflijd.lgroepen van de bevolkingen van vele landen steeds minder men,en . 'erven. Doordoor onder"aon die bevolkingen een geweldigoe vermeerdering, zodat het land waa rop die mensen leven . Ieed, meer menllen moet voeden. Daarom zocht men koorl,ochllg noor meer doeltreffende produklie-melhoden zowel In landbouw 0111 indu'lrie in een poging de produktie per werkend men. df."Tmole hoOO op te voeren, dal de enorme aantallen niet-werkende me".en - de jonge en de oude een redeltik butaan wordt ver.chafl.

Een land, dat hierin ,llIogt, geniet welvaart, een land dat looit goot ontegenzeggeltik armoede tegemoet . Daarom kon woor.chijnlijk in de wereld 1:an v andoog de ontwikkeling en ln.tondhouding van een gezonde economie het mee.t belangrijke doel worden genoemd von de landen die zo gelukkig zijn met dit probleem te klImpen Ie hebben, DoarnllaJlI ondergoot de menJl in olgemene zin een evolulle.

Volkeren, die nog Jll ech t. elllgc tientllilen van jtlren geleden volkomen aelukkig waren door ondere meer on twikkelde volken Ie worden aeregeerd elI tewerkge.leld, wen.en nu hun eiaen boemlju te doppen. Nu I. het in ollze men8elijke wereld zo, dot onderman. werk oUijd eenvoudiger lijkt don hel i•.

AI, je perfect voetbal of tennis ziet .pelen, lijkt het nieu om het ook zo te doen, en zella het .oepele en zelfbeheeTlte werk van een acrobaat in hel circus lijkt eenvoudia. Tot je het zelf 0'001 proberen en merkt niet te weten hoe een voetbalter zijn ,choenen bindt, een tenniupeler het racket vasthoudt en je in je nieuwe acrobolenpak zelfs niel hel tou w loddertje noor de trapeze beklimmen kan.

Zo aoot het ruw aezegd ook (UJlen .!oIo ten, vooral de gewezen zogEmaomde koloniale. Men begint vol goede moed, dikwtil~ zelfs eerlijk vervuld von de hoog.te idealen. Ra, merkt men dan dat regeren, en zelfstaudlg produceren en handeldr{jven geheel niet eenvoudig IJ. Er volgt een periode van danige ontwrichting en algemene verarming.

De meer bezadigde van de gewezen zo"enoamde koloniale londen zorgen dot dil niet gebeurt door voortgezel gebruik

14

van de beproefde weten.tchop en daaruit voorwloeiende methodes v an hun voormalige overheer.er•. Anderen echter menen om een samenstel van redenen hiertoe niel in staat te zijn. Zo zien we nu dat er in de wereld versch illen onUtoan tunen volkeren van verscheidene oard, die groter zijn dan in het zogenoamde kolon iale tijdperk.

Waor in bepaalde Weateltrapese en sommige Amerikaan'e landen de produktie hl de afgelopen twintig jaren bijna

verdubbeld is, b dit in sommige inmiddels "bevrijde" koloniën met een niet onaanzienlijk percentage omlaag gegaan.

Het gevolg is toenemende armoede, daaruit voortvloeiende toenemende ontevredenheid onder de bevolking, wat op zijn beurt weer lot gevolg heeft dat men de verkregen vrijheid niet in alle opzichten zo belangrijk meer vindt. Waar du, in die IlInden enige jaren geleden de leuze nog van krocht wos in olte opzichten op eigen. benen te ' taan en alle banden. met andere landen volkomen te breken. raakt men nu weer geneigd, in een som. wonhoplge poging armoede en choo. te voorkomen, met anderen hl zee te goon.

Dit verschijnsel verleent een geheel nieuw aspect aan de koude oorlog. Dete landen namelijk wenden zich tot de mee.t-biedende en door wanhoop en dikwijll onkunde gedreven, worden overeenkomsten aangegaan waarvan men de gevolgen geheel niet kon ol;e,zien. Zo iJ het nu, dat gro le gebieden op oorde ten ,loch/offer vallen oon chantoge, en bezig zijn te rug te voUen tot een olgemene toestond die minder v rij b dan het koloniale tijdperk.

He t gevaar van een dergelijke on twikkel ing wordt thans in het Midden-Oolten gedemonstreerd. Daar namelijk ziJn enerzijds Syrië en E"IJ1He, die onder een merkwoordlge opvattinv van zelfstandigheid bezig zij n door het vze ren gordijn te worden om.luierd, terwijl de ondere londen zools de Libanon, lrok, Saoedi-Arabll! en Iran door een meer juitte onderkenning van hun belangen aan welvaart en daaruit voo rtvloeiende zelf.tandigheid winnen.

In deze tijd, waar het optreden v on nieu.we krachtbronnen en nieuwe techniek een geheel nieuw tijdperk van werel dontwikkeling inluiden en door watentofbommen oorlog tUI,en grote landen-verbonden althans tijdelijk van. d e baan ach\jnt te zijn, winnen econombche tegenstellingen In kleine gebieden enorm aan gevaarlijkheid. Doorom iJ het zo belangrijk dat het Westen zich door middel van het BogdadPoet tO duidelijk mililair met dat gebied heeft verbonden. Ab namelijk kleine oorlogen kunnen worden voorkomen, worden grOle oorlogen nog minder belangrijk.

NIEUWS

DRUPPELS

Paa rd

H

ET gebeurde in de nacht van 13 op 14 mei 1957. Twee oUicieren van Hr. Ms. de Zeven Provinciën, een zeeolCieier en een officier van de technIsche dienst, naderden behoedzaam het levensgrote hek, dat de Rij- en Tnlcticschool van d e Koninklijke Landmacht te Eindhoven omsloot. Ze hadden hel al gewoon aan de "poort" geprobeerd, maar waren d aar niet veel verder dan de wacht gekomen. Nu deden ze het

ongowool\. De officier van de technische dienst, bekend met werkjes onder de waterlijn, had In een oogwenk een behoorlijk gat onder de afrastering gegraven en terwijl de zee-officier de landwind eens opsnoof cn zijn wijsvinge r als kompas gebruikte, was weldra de plaats gevonden waar hel paard gestald stond. Let wel: het paard met zijn berijder, vervaardigd van het edelste brons, circa veertig ~ntimeter hoog, dat wel eens eerder In de longroom van Hr. Ms. de Zeven Provinciën een waardig onderdak had gevonden en dat nu, in deze barre nacht. naar dat vertrouwde milieu terugkeerde.

Inderdaad, zo geschiedde het, en indien u lezer na die 14dc mei het voorrecht had om In de longroom van Hr. Ms. de Zeven Provinciën een kijkje te kunnen nemen, dan had U tevens het voorrecht paard en berijder daar op de plano te zien staan. 't Zal U dan ook opgevallen zijn. dat deze bronzen combinatie een kleine metamorphose moest ondergaan. welke, waar zij In marine-stijl werd uitgevoerd, het geheel zeker ten goede Is gekomen. De berijder draagt thans het uniform van een bereden schout bij nacht, terwijl het paard tussen de oren een kleine radar-antenne kreeg ingebouwd.

In deze vorm heeft hel edele tweetal de reis van H.M. de Koningin en Z.K.H. Prins Bernhard naar Zweden mogen meemaken en - zie loch hoe klein de wereld is - opnieuw kennis kunnen maken met de officier, die eens deze bronzen beeltenis aan de huzaren ten geschenke gaf. Dat was de generaalmajoor Pahud de Mortanges, chef militair huis van H.M . de Koningin. die in deze functie de reis naar Zweden meemaakte en op deze wijze genoemde beeltenis, die levens eens zijn beeltenis was, (als jong oUicier op het lievelingspaard "La eroix") op de7-C kruiser aan mocht treUen. En ook gedurende de reis naar en van Norfolk stond het trouwe beeld nog altijd op zijn plekje, hoewel hel van tijd tot tijd ook onder de plano verhuisde, want de oceaandeining kan verraderlijk zijn en veronderslel dat een dergelijk edel dier een been zou

breken. Wat dat betreft wordt het goed verzorgd en zal het ongetwijfeld niet naar Eindhoven terug verlangen.

Helaas, de huzaren van de Rij- en Iractieschool denken er anders over.

Zeker, zij hebben nog niet lang geleden aan commandant en oUicieren van Hr. Ms. de Zeven Provinciën een vriendelijk telegram gezonden, maar de laatste zin daarvan is als een dubbele waar schuwing door het ganse schip gegaan. ,.Maar terugkeren doet ·t" luidde de kreet der huzaren, die ongetwijfeld de vioolweek In Vlissingen zullen misbruiken voor hun snode p lannen.

"Zeven Provinciën" let op Uw paerdt.

Professo r Nu onlangs prOfessor dr. ir. F. W. Vening Meinesz als hoogleraar van de Technische Hoge School te Delrt afscheid heeft genomen en op zijn 70ste verjaardag met pensioen is gegaan, mogen wij deze hooggeleerde burger· marine-man ook In "Alle Hens" niet vergelen. Hoe dikwijls immers is de pro(essor aan boord van een Nederlandse onderzeeboot afgedaald in de diepten van zeeën e n oceanen om met zijn ins trumenten de voor de wetenschap zo belangrijke - en voor de buitenwereld vaak onbekende zwaarlekrachtmetingen te verrichten. Hij was een geliefde ver schijning bij onze onderzeedienst, een man, die zorg droeg - op zijn ma· nier - e r vaak bij te zijn en die onder_ meer als kapitein Nemo van Hr. Ms. K. XVI II nog generaties lang bekend zal blijven.

De eerste reis, die professor Vening Melnesz met een onderzeeboot maakte, was In de twintiger jaren , toen de onderzeeboot Hr. Ms. K. Tl naar Indli! lrok. Het kwam de geleerde voor, dat he~ maken van 7.waartekrachtmetingen onder de waterspiegel zeer goede resultaten kon hebben en dus had hij aan de Koninklijke Marine ve rzocht eens een keertje te mogen meevaren. Nu dat was goed en loen de professor eens g ing proberen of zijn voornaamste meet-instrument wel door het mangat van de K 11. kon, slofte hij geweldig.

Het mangat was precies een mlllimeter breder, dus was dil probleem de we· reld uit.

Na die eerste reis, die inderdaad zeer succesvol was, lag de wereld voor professor Vening Meinesz open. En zoals hij zell vaak verkondigde: "De marine was altijd bereid om deze wereld voor mij open Ie houden. In 1926 bijvoorbeeld sch reef ik de Koninklijke marine cen brief, waarin Ik vroeg of men mij langs de andere kant van de aardbol naar Java wilde varen. Nou, daarmee ging men accoord en zo ging ik weer voor zeven maanden naar zee, langs Panama en Australië, in de richting van Soerabaja. Ik moest deze reis noodzakelijk maken, omdat ik wilde nagaan of de aarde naast de afplatting aan de polen ook nog een afplatting had in het evenaarvlak. De wetenschap geloofde 't wel niet erg, maar ja, de natuur blijft nu eenmaal altijd verras· send. 't Werd een interessante reis, ook VOOr de Koninklijk marine, want het was namelijk voor de eerste keer, dat een onderzeeboot zonder begeleiding van een bovenwaterschip de oceanen overstak. Eens, toen we in San Franclsco arriveerden, kwam de Amerikaanse marine-commandant aan boord. Hij vroeg ons waar het begeleidingsschip gebleven was en toen wij hem verlelden dat we dat h adden thuisgelaten, lachte hij ongelovig en 7.ei: .,Kom nou", hetgeen heel grappig klonk In het Ame. rikaans."

De bekendste reis van de professor was echter die van Hr. Ms. K. XVfll In 1935, toen hij me i zijn meetwerktuigen naar hel zuidelijk halfrond vertrok en de vraag "waarom er continenten en oceanen waren" aan de hand van de krachten. die in de aarde werken, bevredigend kon beantwoorden. Overal waar de K. XV I II kwam en dat was op vele plaatsen. kreeg ook de professor een belangrijk deel van hel huldebe· toon. " Kapitein Nemo" werd zijn bijnaam naar de beroemde kapitein uit een even beroemd bock van Jules Verne.

Ook bij ruw weer, in 1937, heeft hij nog enige waarnemingen willen verrichten en daarbij trof hij 't reusachtig. want gedurende de eerste reis de beste kreeg de professor drie orkanen Ie verwerken.

Zo was in hel kort het leven en werk van professor Vening Meinesz aan boord van Hr. Ms. onderzeeboten. De man, die 700nder nautische opleiding en zonder uniform er vaak bij was en steeds een graag geziene gast was in ons milieu.

Moge hem nog vele jaren gegeven zijn mei vele goede herinneringen aan onze Koninklijke marine.

W. L.

15

Hr.

Ms. Luyrnes

1

Nadat wc ons in Biak volgestouwd had· den met victualie, olie en water, gi ngen we naar Hollandia om daar het officiële afscheid van Nieuw-Guinea te neme n.

Ondanks de cocktailpartij van de vorI-

ge avond en het daarna afzakken naar

andere schepen en longrooms, was er een groot aantal a fduwers op de steiger verzameld op di nsdag, 19 maart 1957. Nadat de commandant Zeemacht het schip geïnspecteerd had en daarna in een alle hens iedereen een behouden vaart had toegewenst, werd er ernst gemaakt met het vertrek.

De motoren werde n gestart en de oplopers verzocht van boord te gaan. Vele handen werden gedrukt en de kreet: "goeie reis!" werd tol vervelens .. pardon, herhaalde malen gehoord.

Een wild gezwaai brak los tocn het schip zich verwijderde, de ex OVA van de "Luymes" gooide de laatste verbinding met de steiger, het achtersprlng,los en daarna stoomden we, de snelheid opvoerend to l 8Q % van beide motoren de Humboldt baai uit naar zee.

De officier van de wacht schreef met een zekere voldoening als eerste in de kop van het journaui: "Van Hollandia naar Pearl Harbour", .,. lier acillerspriTtg los ...

S CHEPEN komen en gaan. Vaak valt het niet eens zo ere: op. Maar in Nieuw-Guinea, waar men de marineschepen, die voor komen en gaan in aanmerking komen, op de vingers van één hand kan tellen. wordt het vertrek van een schi9. dat anderhall of drie jaar een deel van de marine in Nieuw-Guinea heef t uitgemaakt, toch wel opgemerkt. En niet a lleen door de bemanning in de eerste plaats. DUideren en schepelingen van Hr. Ms. Luymes lieten in de plaats, die drie jaar lang t huishaven van het schip is geweest, ta l van goede vriende n en ke n nissen onder de burgerij van Manokwari achter. zodat het afscheid gepaard ging met enige fees ten. Een ieder. burger zowel marinema!'l, benijdde ons om de mooie rou Ie, die we met het schip gingen volge n.

vaart thuis

Deze eerste ruk is de langste en dat is zienderogen afgenomen. misschien wel het prettigst. wa nt het Van I april merkten we niet veel, allaatste stuk van Ponte Delgada naar lee.n constateerde de o.g. officier van de Den Helder zal toch wel extra lang wacht op de platvoet met stomme verschij ne n. bazing, dat de temperatuur va n he t zeeDe meevarende landrotten konden zich water lO e C. was, wat geen wo nder was, meteen gaan toeleggen op het verkrijwant de p uts was gevuld met een gen van zeebenen, want hoewel de dei- . mengsel van zeewater en zoetwater uit ning niet hoog was. deed zij ons mooie de ijsdonkey. schip toch merkbaar stampen en slingeMaar eindelijk dan op de dagwacht ren. Maa r terw ijl de codeurs de eerste van woensdag 3 april ko n de afgaande paar dagen wat stil waren, kregen de honde n wacht overgeven, da t aa n de anderen er nu pas goed plezier in. Met kim de "nap" van een vuurtoren te zien onverwoestbaar goed humeur werd er was. Behalve de flap was er ook een gewerkt en het meeste werk deed alle- vage lichtgloed boven de kim zichtbaar. maal aan thuisvaren of thuiskomst denDe radar gaf 09 de uiterste grens va.n ken, van de matrozen die de regenda- zijn bereik enige vage vlekken weer. ken aftuigden, tot de machinist. die al Het licht kwam na verloop van tijd boschroefjes en moertjes tellend z'n detail ven de kim en werd he r kend als het aan het ophalen was, want "dan hoef - licht va n Barbers Point. De lichtgloed de het in Nieuwediep tenminste niet boven de kim scheidde zich weldra in meer". twee groepen, die zich weer oplosten Op de brug braken de sterke verhalen in talloze als een hoop juwelen schitlos van degenen onder de matrozen, terende Uchtjes. De linkse groep was die met de "Snellius" uit waren gekoPearl Harbour met Pearl City cn de men; in een vuil weer dat ze toen wel rechtse Honolulu met Waikiki. gezeten hadden! Onde rgetekende, die Nadat het licht was hielden we een niet de twijfelachtige eer had genoten tijdje 09 en neer voor Pearl Ha.rbour in dat vuile weer te hebben gezeten. tot de loods aan boord kwam, die ons kon niets anders doen dan eerbiedig de haven binnenbracht. We hadden inknikken. tussen al een indruk gekregen van de Het zou eehter blijken, dat ook het intensiteit van het luchtverkee r, want "pad" van Hollandia naar Pearl Har- het was een voortdurend komen en bour niet met rozen bestrooid was. Een gaan van grote. verkeerstoestellen en ha rd nekkig inter t ropisch front. me t alle marine- en legervliegtuigen. Bij het gevolgen in de vorm van buicn en harnaar binnenlopen kwamen een aantal de wind zat ons dwa rs, zodat het beAmerikaanse jagers ons tegemoet, die houd gedurende enige dagen beneden op regelmatige afstanden naar buiten peil was, vaak IQ mijl per uur. Lang- gi ngen. zamerhand werd het wel duidelijk, dat De loods leidde ons door de vrij nauwe we er niet op behoefden te rekenen op toegang van de natuurlijke haven naar 1 april Pearl Harbour te kunnen binonze ligplaats. waar we werden vernenlopen. Toen we eindel ijk uit het wclkomd door een band, die tijde ns het storingsgebied waren en weer wat snelalmeren opgewekte melodieën ten besler gingen lonen konden we vaststelte gaf. :roen we goed en wel lagen. paklen, dat het f april zou worden. te n ze hun loeters onder de arm klomDe laatste week ging met goed weer men in een bus en verdwenen. 0,9 apen eentonig voorbij. Onze breedte werd plaus reke nden ze blijkbaar niel. geleidel ijk aan groter. wat bovend ien Daarna begonnen een ,aar drukke met enig onbehagen gepaard ging, daar uren met het regelen van honderd en hel steeds frisser werd. Na anderhalf één dinge n. met de liaison officier, een jaar in een temperatuur van 30° C. geopgewekte lieutenant (J.G.) oftewel luitenant ter zee tweede klas, terwijl leefd te hebbe n, stelde een opkomend officier van de dagwacht rillend vast, de commandant he t druk had met het dat de buitentempe ra tuur 22,5 C. ontvangen van autoriteiten en het afleggen van een bezoek. was ....

Ongelovige en met afgrijzen vervulde Onze ligplaats was gunstig, vlak bij de gezichten keken hem aan. Nog voor Navy Exchange, het warenhuis van de Ame rikaanse Marine, en bovendien vijf Pearl Harbou r namen we voor de brugwachten .,voor alle zekerheid" 's nachts minute n lopen van de Maingate, de een blauw battledress of een blauwe hooldtoegang van het complex van de trui mee. en trokken hem meestal nog ma rine. De eerste avond was er een aan ook. Ook bij de bemanning was het cocktailparty ten huize van de Nederlandse consul, de heer Spitzer, waar aJanimo voor het we r ken in "blote bast" 0

16

De mooiste wijk van de stad is het tou-

Gewapende wacht lereerst het prachtige uitzicht over Honolulu bewonderd werd.

Indien er mensen waren ,eweest, die gedacht hadden aUes in Honolulu peperduu r aa n te treilen in ve rband met de naam die de plaats genoot als toeristencentrum. viel da t voor 100 % mee.

De prijzen van d rank in diverse bars waren n iet hoog, zeUs nie t wa nneer cr "floorshow" gegeven werd.

Honolulu en Pearl Harbour liggen nie t op het eiland Hawaii, zoals misschien gedacht zou worden. De gehele eilandengroep van de Hawaiian of Sandwich eilande n bestaat u it he t meest oostelIjke eiland Hawaii, tevens het grootste, dal door de mensen in Honolulu vaak wordt aangeduid als "the Big lsland" en verder uit eilanden : Maui, Molo kai, Ohau. Kauai en een aanta l eilanden cr tusse nÎn, KahuJaul, Lanai en Mihau. De hele eilandengroep die tol de Hawaiian Islands behoort s trekt zich uit van HawaiÎ in ongeveer westnoordwestelijke richting to t aan Midway. Na Kauai zijn de eilanden echter zeer klein en nie t meer dan punten op de kaart. Pearl Harbour en Honolulu liggen op het eiland Oahu, ongeveer 40 mijl lang (74 km) en op de breedste plaats 25 mijl breed (ruim 46 km).

Het was van het eiland Hawaii, dat omstreeks 1800 de koning van het eiland, Kamehameka er op uit trok om de andere eilanden te veroveren, wat hem ook lukte, waarna hij alle eilanden, die tot die tijd elk een eigen koning geke nd hadden onder zijn bewind bracht en één dynastie vestigde. HijzeU liet up Oahu in Waikiki een paleis bouwen. dgt er nu nog staat als bezienswaardigheid.

Tegenover het paleis aan de Kalakaua avenue staat een standbeeld van koning Kamehameha, ConQueror of the islands, zoals zijn bijnaam luidt. Het koningschap eindigde omstreeks 1895, waar bij een revolutie de laatste vorst, een koningin, werd afgezet.

De oorspronkelijke taal wordt nog steeds gesproken. Daar het alfabet ervan slechts 16 letters telt, waaronder alle onze 5 klinkers. komen de weinige medeklinkers die nog reste n, dan ook veelvuldig in de woorden voor. De klinkers, die naast elkaar staan worden apart uitgesproken.

In Honolulu hebben zich opvallend veel Chinezen en Japanners als handelaren gevestigd. Bepaalde soorten zaken komt men in Honolulu met eentonige regelmaat legen: Slijterijen, bars, nachtclubs en vooral drugstores en cafetaria's.

ristencentrum. waar de Irote hotels staan. de betere nachtclubs en chiQue modezaken, juweliers, winkels van goede souvenirs en winkels voor strandbenodigdheden.

Dal is Waikiki, met het strand, the Beach of Waikiki, als touristencentrum wereldberoemd. Daar staan de IrOte hotels, waarvan er steeds meer bijkomen, want het sc.hijnt dat iedereen, die zijn geld in een hotel steekt, het dubbel en dwars terugkrijgt. Aan de Kalaka ua Avenue, de hoofdst raat van Waiklkl, liggen de centra voor mondain ver· maak: The Waikiki Baltimore, the Surfeiders Hotel, the Roya l Hawaiian ..m vele anderen. met terrassen aon het strand; waar overdag Ilan surfriding gedaan wordt ( .. it isn't easy as It looks", zei onze liaison oUteer) .en waar '5 avonds gedanst wordt.

Voor ons was het beslist een hele gewaarwording om na anderhalf jaar weer in een grote stad te komen en er werd dan ook druk gepassagierd. Honolul u was per bus gemakkelijk te bereiken vanuit Pearl Harbour en in de s tad waren de in lang wit passagierende J annen dan ook een vaak voorkomende verschijning.

Er werd de eerste middal een bustocht naar Waikiki Beach georganiseerd en verder wist een ieder zich uitstekend te vermaken. Vriendschap met Amerikaanse J annen werd snel gesloten en ar en toe zag men ze dan ook aan boord om het schip te bezichtigen en op Heinekens onthaald te worden.

Enigen hadden het genoegen om met particulieren ook wat van de omstreken te zien per auto. Aan de andere zijde va n het eiland, da t bij Honolu]u het smalst is liggen enige villadorpen, waar nog steeds druk bijgebouwd wordt, Daar Is ook de basis van de Mariniers: Kameohe.

Er staat aan de loc.(zijde va n het eiland vaak een krachtige wind. die met grote snelheid lanls de steile bergwanden omhoog stijgt.

Er is aa n de Pali, de weg, die Honolulu met het villadorp Kailua· aan de andere kant van het eiland verbindt een plaats, waar men een prachtig uitzicht heeft. Men staat daar aan de rand van een loodrechte bergwand van ca. 300 me ter hoogte, waar altijd een flinke wind staat. De wind botst telen de

wand en stijgt er mct grote snelheid langs omhoog. Het is meermalen voor_ gekomen, dat mensen die van dat punt uil in de diepte vielen (of soms sprongen met oogmerk zelfmoord te plegen). terwijl er een bijzonder krachtige wind stond, geheel of praktisch ongedeerd beneden aankwamen na een paar honde rd meter gevallen te zijn. Onze zegs· man verklaarde, dat korte tijd geleden nog juist iets dergelijks was voorgevallen.

Verder is er nog een andere merkwaardigheid op het eiland. namelijk de "upsidedownfaU", een smalle waterval, die zich van een hoge rotswand stort.

Bij een bepaalde windkracht, kan men het water zlch halverwege nis het ware zien omkrullen en door de wind zien opvoeren, ware 't als een mislwolk verdwijnt. Niets van het water bereikt dan de voet van de rotswand. Jammer genoeg stond er niet veel wind, zodat we het merkwaardig verschijnsel niet zelf konden waarnemen. Een ril lan,s de kust van het eiland, levert ook prachtige uitzichten op. Op bepaalde punten is de weg verbreed, zodat men er zijn auto kan parkeren en buiten even kan genieten, Er zijn mooie beschutte kleine baaien. maar niet alle stranden zijn geschikt om te zwemmen. Soms staan er waarschuwingsborden, waarop staat dat het strand gevaarlijk is wegens bepaalde stromingen.

Zoals in elke haven was ons verblijf van drie dagen te kort, want we kregen zo alleen een vluchtige indruk van dit mooie eiland, dat Irote bekendheid geniet in de wereld in prettige, zowel als in trieste vorm, bij dit laatste aan de tweede wereldoorlog denkend.

Zaterdag. 6 april. vertrokken we uit Pearl Harbour om Ie verstomen naar Honolulu om aldaar olie te laden. Om één uur 's middags ontmeerden wij daar en voeren de haven uit om koers te zetten naar Long Beach, acht dagen varen.

Toen Oahu en Molokai tenslotte onder de kim verdween, was het enige, dat ons aan ons verblijf daar nog herinnerde een zestal grote bruine meeuwen, die ons schip tot aan Long Beach zouden blijven volgen. 's nachts aan boord uitrustend cn overdag laag over het water scherend op zoek naar voedsel.

W, H.v,R,

GU IEKENLAND,

BUITENLANDS MARINE-NIEUWS

WEST-DUITS1.. A ND. De ma rlne-luchtvaartdlcnst der Bonds-

republiek zal bestaan uit een 50-tal "Avenlers", ,.Skyraideu" en "Banshees" en 5 Grummans "Albatros" uit de Verenigde Sta len. In Engeland werden voorts 70 "Sea Hawks" besteld en 16 "Cannets". Verder zal men de beschikking krijgen over een gedeelte van de, door de luchtmacht bestelde, helikopter s, Dornlers ,.0 0 27" en Fouga ,.Magister" (voor verkenningen) en transportdocleinden enkele Hunter Perdval "Pembroke" en Nord 2~0 1 .. No ratlas".

Twee Amerikaanse onderzeeboten, de "Jack" cn "Lapon" (Cato-klasse, 2.400 ton onder water, 10 buizen) zijn aan de Griekse marine overgedragen.

PORTUGAL. De Amerikanen hebben de DE ,.McCoy

Reynolds" aan de Portugese marine uitgeleend.

WEST- DUITSLAND. De marine der Bondsrepubliek heert

van de U.S. marine de jager "Anthony" van de Fletcherklasse (2050 ton standaard) In bruikleen ontvangen.

T URKIJ E. De Turken zijn voornemens van de Britten 4 jagers der C-klasse (iets

nieuwer dan Hr. Ms, "Evertsen") te ~open .

17

DE ONTDEKKINGSREIS

VAN HENDRIK HUDSON H

ET handelsmonopolie van de Verenigde Oostlndlsche Compagnie gold alleen voor de zeeweg om Kaap de Goede Hoop en door SIraai Magelhaen. Wie een derde zeew~ vond was dus eveneens gerechtigd met gebruikmaking daarvan aDn de oostinjevaart deel te nemen. De V.O.C. was in het begin van de zeventiende eeuw beducht dat misschien één der pogingen van anderen om een noordelijke doorvaart te vinden 1.0U gelukk('l\. Vandaar dat de Heeren XVII zelf ook pogingen lieten ondernemen om de nieuwe doorvaart op te sporen. Een der oorspronkelijke oprichters der compagnie, Lcmaire, had zich na korte tijd wegens verschil van mening van haar afgekeerd en was tot een heftig en gevaarlijk tegenstande r geworden. Hij was er onder meer op uit om het monopolie van de V.O.C. door het vinden van een derde weg te breken. En daartoe had hij in 1606 onderhandelingen aangeknoopt met een Engelsman, Henry Hudson, die zich opwierp als dClikundlge op het gebied der noordelijke wateren. Van deze plannen had de V.O.C. de lucht gekregen, en de eenvoudigste manier om te verhinderen dat Hudson lets voor Lemalre zou uitrichten was om hem zeil In dienst Ie nemen. Dit geschiedde dan ook.

Hudson trad dus in dienst der edele Compagnie en kreeg InstrucliC6 om een doorvaart te zoeken in noordoostelijke richting, net als Heemskerek en vele anderen vóór hem.

Aan de noordwestelijke waleren die Hudson propageerde wilden de bewindhebbers zich liever niet wagen, want die werden min of meer als Engels monopolie beschouwd en het paste niet in de politiek van het moment om de Britten tegen zich in het harnas te jagen.

Hudson zeil wilde echter wel in die richting zoeken. Hij was

In hel bezit van een kaart. die was vervaardigd door een Engels kolonist, die met meer verbeeldingskracht dan kennis van :taken was toegerust. Die kaart liet duidelijk zien dat d e noordwestelijke d oortocht mogelijk was.

Hudson was vast van plan om de waarheid van deze opvatting t.e onderzoeken. Op 6 april 1609 vertrok hij van Nieuwediep. Na eerst een eind om de noord te zijn gegaan sloeg hij üjn contact met lndianen . . . instructie al gauw in de wind en ging bakboord uil. Bij New Foundland kwam hij in de Nieuwe Wereld, waarin hij om de zuid ging.

Bij hel aan wal gaan kwam Hudson enkele muien in contact met Indianen, welke ontmoetingen steeds op ruzies en vechterij uitliepen. Toen hij tot Virginië was gekomen maakte hij rechtsomkeert en op de terugto<:ht ontdekte hij eindelijk een inham, die hij ging onderzoeken. Hij vond niet de verwachte doorvaart, maar wel een rivier, die naar hem de Hudsonrivier zou worden lenoemd. Hij passeerde het Staten eiland, waar later Nieuw-Amsterdam zou ontstaan, dat nu New-Vork heet.

Maar een doorvaart vond hij niet, en daar was het om te doen geweest. Na nieuwe botsingen met Indianen ,ing Hud· son teleurgesteld terug. Hij durfde echter niet naar Nederland te gaan, omdat hij wel wist dat de Heeren XVII gehoor:taamd wilden worden en hij geen succes had aan te bieden In ruil voor zijn arwijken van de orders. HIJ ging dus naar Engeland maar ook dal bekwam hem slecht want hij werd er gearresteerd als monopoliebreker. Tenslotte ging hij weer over in Engelse dienst en kwam op een latere reis om het leven omdat hij door zijn muilende bemanning In een open sloep werd gezet en aan zijn lot overgelaten.

Hudsons's schip heette de "Halve Maen". In 1909, na drie eeuwen, voer een ge trouwe nabootsing van dit scheepje, ge-heel in oude stijl, wederom de Hudsonrlvler op ter gelegenheid van de herdenkingsfeesten.

ONDEItZEEDIENS'fMAItS RAAK ! die torpedo heert goed zijn plicht gedaan!

Ter gelegenheid van het vijHigjarig bestaan van de Onderzeedienst heeft vice-admiraal C. H. Brouwer een mars gecomponeerd en deze op de feestdag ottlcleel aan de commandant van Hr. Ms.Onderzeedlenst Kapitein ter zee H. M. L. F. E. van Ooslrom Soede aan_ geboden.

Nu duiken snel, en builen 't spel Der dieptebommen gaan'.

Mooi! zoo maar hou-en - en zwijgen als een vis. Blijf kalm en vol vertrouwen: "zij" gooien alles mis.

Hoor ze daar kraken! - Die grimmige snaken!

Maar wij geven geen kans, - En hervatten de dans;

De vice-admiraal zei hie rbiJ ondermeer:

En dáárom zingen wIJ thans: V1\AU onderw a ter ! en houd je schip patent!

De Onde rzeed ien81ma rs Is een militaire loopmars, opgedragen aan de eerbiedige na gedachtenis van Oo:l:C voor het Vaderland gesneuvelde wapenbroeders - een hulde aan de hoogst eervolle staat van dienst van het jubilerende wapen - en een opwekking voor de jongeren die na ons bij dit verdedigingswapen zullen dienen en daarmede - als de nood weder mocht komen - op hun beurt met Inzet van eigen leven zullen strijden. Ik hoop van harte dat deze mars hen trouw 7.al vergezellen en steunen.

Hij eindigde met de woorden, welke op de eerste 40 maten van de mars passcn.

18

-

Geen beter schui t dan een di e du ik I In " naUe element!

Strijd onderwaler ' GETROUW TOT IN DE DOOD. Geen beter leven dan op zee In Neerlands KLOEKE VLOOT! -

D(!;t.(! mars voor plano Is voor belangstellenden gratis verkrijgbaar na aAnvrage bij de redactie. Alle Hens.

Koninginnegrachl 12, Oen Haag.

Kent U de Sterrenhemel?

D EZE periode zo kort na de langste dal Is voor de sterren liefhebber eigenlijk de meest ongunstige. Er is dan ook weinig reden om over de sterrenhemel zelf d&c maand veel te vertellen. De sterrenbeelden die U, als U er voldoende nachlrust aan opoffert, kunt waarnemen zijn nog grotendeels derelfde als waaraan we in hel vorige nummer onze aandacht best.eeclden.

Terwijl we echter in Juni onze aandacht wijdden aan de melkweg en ons daa r" mee In gedachten tot op onvoorstelbaar grote afstand van om:e goede oude aarde bewogen, willen we ditmaal eens dicht in de buurt blijven en een kijkje gaan nemen bij onze alJernaaste buur In het heelal, de maan.

Tol dusverre hebben we ons

ahUd

be-

perkt tot die verschijnselen aan de hemel, die wij met het blote oog kunnen waarnemen. Nu echter gaan we de hulp van een kijker inroepen. Het behoeft heus geen geweldige astronomische kijker te :l:ijn, maar wanneer we maar een gewone veld- of :l:eekljker tot on:l:e beschlkkln& hebben, Is er aan de maan a l een hoop Interessants waar te nemen.

En1le a lJ'emene re,evens Wij merkten reeds op, dat we "In de buurt" :l:ouden blijven. Nu is dat een zeer betrekkelijk begrip. Bekijken we de zaak echler uit een astronomisch standpunt. dan Is de maan Inderdaad vlak bij. De gemiddelde afstand Is ongeveer zestig maal zo &root als de straal van de aarde ol rond 384000 km. Voor aardse begrippen Is dat nog altijd een heel behoorlijk eind. Toch worden er a l ernstig plannen gesmeed om onze satelliet binnen afzienbare tijd eens met een bcl:oek te gaan vereren. Met snelle raketten zou dat, wat de tijd betreft, :r.eker niet meer tot de onmogelijkheden behoren. Voor dat we ons erin gaan verdiepen wat eventuele bezoekers op de maan zouden aantreffen, gaan we eerst echter nog even door met onre algemene gegevens.

In ruim 29 dagen beschrijft de maan een baan rond de aarde (daar komt dan ook Inderdaad het woord "maand" vandaan!). In diezelfde tijd draalt de maan éénmaal om de eigen as. Het gevolg daarvan is, dat :l:ij altijd dezelfde kant naar de aarde toekeert. Dit klinkt misschien een beetje Ingewikkeld, maar met een eenvoudige proef kunt U zich ervan overtuigen dat het toch Inderdaad zo Is. Daarvoor heeft U niets anders nodig dan een paar gewone tennisol desnoods voetballen. Leg de ene midden op tafel om de rol van "aarde" te vervullen en beweeg de andere er In een cirkel omheen. zorgend dat één bepaald punt, dat U van tevoren even markeert. seeds naar de "aarde" Is toe-

••• •• •• ••• •• •• •• •• ••• •• •• •

DEgatiemlddel tijd, dat de sterren in de nacht het enige navivoor de zeeman uitmaakten ligt al jaren achter ons. Nu zal niemand willen beweren, dal onze moderne hulpmiddelen, die het onder alle omstandigheden mogelijk maken precies te bepolell waar we ons bevinden, geen "rote verbetering betekenen, maar hel IJ loch wel jammer, dot daarmee de kennis van de sterrenhemel zo sterk op de achtergrond is geraakt.

(6)

gekeerd. U zult dan zien, dat de "maan" als de baan geheel is doorlopen. juist eenmaal om de eigen as is gedraaid.

De maan Is aanmerkelijk kleiner dan de aarde. De straal is ongeveer 14 van de aardstraal. de Inhoud dus ongeveer 1/11, van die van de aarde. Terwijl de aarde vrij nauwkeurig bolvormig Is, lijkt de maan meer op een ei. U zult misschien tegenwerpen, dat we haar toch altijd rond zien. Dat Is ook zo, maar dat komt d oord a~ de lange as juist naar ons toe gericht is. Doet U hetzelfde met een e<:ht el, en kijkt U dus op de ronde kant of op de punt, dan neemt U ook een cir ke lronde doorsnede waar.

Een Interessante vraag Is natuurlijk hoe d ie merkwaardige vorm van de maan is veroonaakt. De verklaring Is, dat op de maan voortdurend aantrekkingskracht wordt uitgeoefend door de aarde én door de zon. Miljoenen jaren geleden, toen de maan nog niet was afgekoeld maar ccn gasvormige of taai vloeibare bal vormde, had dere tweezijdige aantrekking een zekere uitrekking ten gevolge die bij de latere slollIng gehandhaard bleef. We zouden hieraan nog kunnen toevoegen, dat die el-vorm wordt aangenomen op grond van berekeningen want waargenomen hebben we deze natuurlijk nooit.

Tegenwoordig Is de maan een volkomen afgekoeld hemellichaam, dat In het gc· heel geen eigen licht meer uitstraalt.

Alle maanlicht Is teruggekaatst licht.

De voornaamste bron van dit licht is de zon. maar ook de aarde (die zelf ook leentjebuur speell bij de zon kan soms een waarnecmbm'c schijn op de maarl veroorzaken.

Dit kunt u waarnemen, wanneer het omstreeks nieuwe maan Is en alleen maar een uiterst smal sikkeltje van de maan helder door de zon wordt verlicht.

De rest van de maan is dan tóch zichtbaar. in het zgn. "as-grauwe Ilcht". Dit is de "aardeschijn" op de maan!

Berlen, leeë n e n k raters Wat eventuele bezoekers op de maan aantre[fen? De kijker kan ons daarover al heel wat vertellen. Laat ons echter beginnen met (zo omstreeks de elfde van de maand) ccns met het blote oog naar de volle maan te kijken. AI In de oudheid werden deze "zeeën" genoemd en in de eeuwen die voorafgingen aan de uitvinding van de kijker, was men er ook van overtuigd. dat men hier met grote watervlak ten, overeenkomend met onze oceanen. te maken had. De kijker toonde echter dat men zich vergiste. In plaats van ree!!n krijgt men ultgestrekle rotswoestijnen te zien. We kunnen thans (vooral dank Uj de mo-

derne reuzenkijkers, die de maan zo dichtbij kunnen halen alsof ze maar enkele kilome ters van ons verwijderd was) met zekerheid zeggen dat er op de maan geen druppel water te vinden Is evenmin trouwens als een spoortje lucht. De maan heeft, In tegenstelling tot de aarde, géén atmosfeer. Hoe we dat weten? Eén van de bewijzen Is het volgende: Het komt herhaaldelijk voor, dat de maan zich tussen ons en een veel verder weg staande ster dMr beweegt. Oaarbij zien we dus zo'n ster a.h.W. achter de rand van de maan verdwijnen. Wanneer er nu een dampkring om '(ie maan aanwcz.lg was, zou de ster, alvorens te verdwijnen eerst zwakker moelen worden. doordat de lucht, hoe ijl ook. altijd wel lets van het doorvallende licht absorbeert. Van een dergelijk verschijnsel Is echter geen spoor waar te nemen. De ster verdwijnt plotseling en er kan dus geen lucht aanwezig zijn.

Dc:I:C afwezigheid van lucht heeft vele gevolgen. Het probl~ van een eventuele landing op de maan wordt er nogal wat moeilijker door. Zuurstofapparaten :l:ijn beslist nood7.akelljkl Maar laten we ons hier niet In toekomstfantasiën verdiepen.

Een verder gevolg van het ontbreken van een dampkring. Is. dat er dan ook geen 3chemerin" kan optreden. Deze Immers word t op aarde vel'oorzaakt door verstrooiing van het licht In de atmosfeer. Op de maan Is het dus licht of donker. Schaduwen zijn volmaakt pikzwart. Dit kunt U zelf waarnemen wanneer U de maan eens in de kijker neemt. Dit moel U ~hter nlel doen als het volle maan is. In de eerste plaats is dat niet zo best voor de ogen. want zel.fs een kleine prismakijker vangt al vele malen meer licht dan het blote oog, maal' bovendien krijgt U weinig Interessants te zien. De mooiste maanwaarnemingen kunt U doen omstreeks laatste of eerste kwartier en dan spedaal nabij de afscheiding van licht en donker.

U zult onmiddellijk zien dat de maan behalve grote verschillen ook grote overeenkomsten met de aarde vertoont.

Het oppervlak Is niet glad, maar vertoont duidelijke bergkammen. Aan de rand van licht en donker kunt U soms verrassend mooi zien hoe een hoge bergtop al ol nog door het wnllcht wordt beschenen terwijl de voet van de berg in duister ligt. De top Is dan een fel Uchtend punt In een verder volmaakt duistere omgeving. De maangebergten maken een bijzonder woeste indruk. Deze wordt sterker, naarmate de kijker die voor het waarnemen gebruikt wordt, sterker is. Vooral de (Vervolg op pag. ZZ).

19

1

HOLLANDS ZIL VEREN VLOOT 2

Een hertog en Grande van Spanje bezit een Hollandse zilvervloot. De tijden zijn wel eens anders geweest. De Spaanse en Hollandse zeemachten hebben elkaar - eeuwen geleden _ wel zo een enkele maal op leven en dood bevochten. Maar ze hebben ook wel naast en met elkaar gevochten. En zelfs onder één gemeenschappelijke opperbevelhebber. Dat was In het voorjaar van 1676, toen een zwakke Spaans-Nederlandse vloot onder bevel van niemand minder dan Nederland's grootste admiraal Michiel Adriaansz. de Ruyler de strijd moest opnemen tegen de veel sterkere Franse vloot onder admiraal Duqucsne. Zoals we welen bleef deze stijd onbeslist. Twee dagen nadat de Ruyter in de slag bij de Etna sneuvelde, bereikte de vloot de brief van de koning van Spanje, dat hij de Ruyter had benoemd tot hertog en Grande van Spanje. Toen de Spaanse koning van deRuyter's dood hoorde heeft hij aan diens zoon, de schout-bij-nacht Engel de Ruyter, een brief van rouwbeklag gezonden met de mededeling dat hij zijn vade r als eerste hertog beschouwde en hem als tweede hertog bij recht van opvolging. Immers, hel koninklijk besluit van zijns vaders benoeming was in Madrid op 18 maart 1676. dus bijna zes weken vóór diens sneuvelen. De hertogelijke naam zou later worden toegevoegd en betrekking hebben op een ol meer der konink lijke lenen van Sicilië. Sedert koning Ferdinand van Arragon Napels veroverde in 1504 werd het Koninkrijk der belde Siciliën met Spanje verenigd. Een lange rij van Spaanse onderkoningen regeerden het eiland Sicilië. De eerste onder koning was Gonzalo van C6rdoba, de veroveraar van Graniida op de Mo ren in 1492. In 1675 kwam er een opstand in Messlna onder leiding van de gilden en met steun van de Franse koning, terwijl de adel en de geestelijkheid de Spaanse koning trouw bleven. De laatste kreeg hulp van onze Republiek en de Ruyler slaagde erin de opstand Ie dempen. Vandaar zijn benoeming tol de hoogste Spaanse adellijke rang. Zoals bekend een vorstelijke rang. Waarschijnlijk zou hij dan hertog van Messina hebben geheten. Maar zijn zoon verzocht Zijne Majesteit eerbiediglijk de her togelijke titel te willen veranderen in die van baron, omdat die meel' met de Hollandse burgerlijke traditie in overeenstemming was ... Zodoende heeft de Spaanse koning nooit de naam van een Sicilia:mse leen aan die van de Ruyter kunnen toevoegen, hoewel daal'na Sicilië nog 37 jaren Spaans is geweest.

3

20

Oe zilvervloot die wij op het oog hebben Is geen echte vloot, maar een collectie van antiek slel"Zilver, die toebehoort aan de hertog van Baena y San Luur die thans aa n de Lange Voorhout In Oen Haag woont en ambassadeur van Spanje is.

Waarom oude Hollandse oorlogsschepen als t ype voor de verzameling? Welnu, de hertog van Baena heelt van jongsa! aan liefde voor de marine gehad. Door allerlei omstandigheden kwam hij niet bij de marine, maar bestudeerde als een Sool"t ve rvangingsmiddel ijverig de jaarlijkse uitkomende edities van Jane's Figh ling Shlps en Flottes de Combat.

Voorts koestert hij voor Nederland grote sympathie. Hij kent ons land reeds sedert het begin van de t wintiger jaren, toen hij hier legatiesecretaris Is geweest, Oe tweede maal was hij In Nederland onder de naam van hertog van San Lucar van 19-15 tot 1918 als Spaans gezant en het vorige jaar werd hij hier - na het overlijden van zijn vader hertog van Baena geworden - geplaatst als ambassadeur en wel op eigen vel"Zock. Overigens heeft de he rtog nog een historische relatie met Nederland als rechtstreeks a fstammeli ng van RequesĂŠ:ns, die na Alva, landvoogd der Nede rlanden Is gewees t. Overigens Is hij ook afstammeling van de oude Spaanse koningsgeslachten.

I. SmaldeeL vall de Zilvervloot 2. Olielamp In de vo rm oon een admiraalssloep 3. H olĂ&#x153;lnds oorloguchip in. de vorm vtm een fleshouder 4.

Een kun,tig .tuk rilver.meedwerk

H EL I C OP TE R V LI EG K AM P SC HIP voor tie FrdJlSe Marine Dit is een mode! van het niellwe tleUeopter vliegkampSChip d.ct binnenkort In Bre.t voor de Franse Marine :a l worden gebouwd.

Het 180 meIer lange. 24 meIer brede en.

10.000 tort metende schip zal meI een machinevermogen van 40.000 pk een. .nelheld van 26,5 knopen kllnnen bereiken. l il v rede.lijd zal. het dienen ob opleidlnguchip om de tham 30 jaar oude

Jealille d'Arc die o.m. plaals bood aan 156 adelboraten, in. 196 1 Ie verIRmgen.

De 12 zware hej.chroelvliegfulgen die aan. boord kunllen worden meegeuoerd, zullen bil een cunphibi.tche actie dien.! kunnen doen als tTOmportmiddel voor luchtlandingatroepen of ui t geru.t met derectieoppara!llur ell dleplebomfllCII oellef deelnemen aan de onderzeeboot be,lrtjdbg.

Hoewel verder geen gegevell' bekend zijn. k an nog luH volgende worden opmerk!. A lux:er tegen zee en hechtdoelen be,faaf uit 5 enkel opstellingen. middelbaa r ge,chut in torens.

Ook de 2 kra nen., dienen. om voorraden en. onderdelen van en aan boord te hij-

,en, zijn du idel ijk zic htbaar.

Opvallend i.t de brede v;iegbr llg, met ulu te kend uitzicht op h et vliegdek en naar de zijkanten.

De consfrlCclie van de achtergrond van het vliegdek doet de aanwezigheid va.,.. een vliegt uiglilt ver moeden, hier afgebeeld in neergelaten positie, waa rd oor gedeeltelijk In de hanger onder het vliegdek gekeken. kan. worden.

21

MARINE FOTOWEDSTRIJD 1957 Eendn.eht. maak t .. ' t olofraren:n gOedkoper! bent er nu zo langzamerhand lIan gewend, op deze plaats een fototechnisch artikeltje aan te treffen. Ditmaal willen we met die traditie eens breken, om enige suggesties te doen die U hel fotograferen in het algemeen en hel deelnemen aan de Marine-fotowedstrijd in het bijzonder, misschien

U

wat gemakkel ijker kunnen maken.

Enige lijd geleden werd al eens in een reisverslag opgemerkt, d at er zoveel amateur-fotografen In de marine zijn, dat, vooral In het buitenland, een marineman zonder camera gc' woon opvalt. Als dat zo is, moelen er voor de fotowedstrijd toch eigenlijk nog tien maal :l;oveel ln7.enders komen als tot nu toe het geval Is! Er Is blijkbaar geen schip of Inrichting waar nict een vrij groo t aantal fotografen te vinden Is. Wat ligt meer voor de hand, dan dat zij de koppen eens bij elkaar steken en nagaan of ze gemenschappelijk niet iels kunnen ondernemen in het belang van hun HefhebberIj? Nu wordt er waarschijnlijk al hier en daar gemompeld: "Laat O. S, & O. daar dan wat aan doen."

Inderdaad Is fotografie een vo rm van ontspanning en het valt dus onder de bemoeiingen van de Dienst Onderwijs, Sport en Ontspanning, Dat men bij deze dienst ook wel deselljk belangstelling voor de fotografie heeft, blijkt al zeer duidelijk uit het teit, dat Jaarlijks een fotowedstrijd wordt georganiseerd met het doel de fotog rafen aan te moedigen, Maar zoudt U het nu werkelijk op prijs stellen Indien men "van boven af" op het terrein van Uw liefhebberij aan het organiseren s loeg? Will U alle plaatselijke Initiatief aan de o S & O-oUider overlaten ? Die heeft over het algemeen al meer dan genoeg te doen.

B ij iedere Inrichting en OP ieder schip een fot oclub!

Laten we dus afspreken, dat de amateur-fotografen zelf het heft in handen nemen en ccns nagaan of er niet voldoende eamerabezilters bij elkaar te trommelen zijn om een Coloclub Ie vormen. Dat behoeven er waarlijk niet dade lijk tientallen te zijn. Een man or vijf, zes is voldoende om mee te stal'tcn. Als e r eenmaal een kern Is gevormd dan komen er vanzelf meer lIeChcbbers. En wanneer er eenmaal belangstelling blijkt te bestaan, kunt U zeker bij de 0 S & 0officier aankloppen om verdere hulp.

Het Is merkwaardig. hoe weinig fotografen over hun lieIhebberij met anderen contact zoeken en toch is daar alle reden voor. De voordelen die cr in samenwerking kunnen schuilen zullen wij U zo aanstonds nog nader uiteenzetten, maar nu reeds willen we de slogan invoeren: OVERAL EEN FOTOCLUB! Vele rle i voordelen Wanneer men z'n totograferen alleen maar beschouwt als af

(Vervolg vcm pag. 19). enorme steilheid va n de bergen valt op. Dit heeft ook al weer te maken met de afwezigheid van een dampkring.

Waar geen lucht is, Is ook geen "weer" en waar geen weer Is kan ook geen verwering voorkomen. Het Is voornamelijk d e verwering die maakt dat de steilheid van hellingen op aarde ten slotte aan zekere grenzen zijn gebonden.

Behalve de gebergten die soortgelijk zijn aan onze Alpen enz. kent de maan echter nog een type gebergte waarvan het equivalent op aarde nie t bestaat.

Dit zijn de zogenaamde "kraters". Zelfs met Uw kleine kijker kunt u cr enige waarnemen: ringvormige gebergten die een vlakte omsluiten. In het midden van die vlakte verheCt zich dan weef een enkele kegelvormige berg.

De naam krater duidt er a l oP. d at men. toen deze gebergten werden ontdekt, dacht aan een soort vulkanen, Te-

22

en toe eens op de knop drukken, dan kan men zeggen dat cr "niets aan" is. Maar wie hogere aspiraties heeft en in plaats van "kiekjes" graag mooie foto's maakt. weet dat fotograferen moeilijk is. Wat ligt meer voor de hand. dan dat men met anderen, die zich op hetzelfde terrein bewegen, ervaringen gaal uitwisselen? Zonder dal men elkaars methode en visie gaal overnemen kan men toch heel wat van elkaar opsteken!

Dit onderlinge contact is uiterst belangrijk, maar niet hel enige voordeel dat de vorming van een club kan opleveren.

Menige amateur-fotograaf slaakt tegenwoordig de verzuchting dal totomaterialen zo duur worden. Elke goede amateu r droomt ervan zijn eigen films te ontwikkelen en zijn eigen atdrukken ot vergrotingen te maken. Maar wie kan zich de luxe van ontwikkeltanks, vergrotingsapparaten en wat dies meer zij veroorloven? Hier kan men door samenwerking soms ve rbluffende resultaten verkrijgen. M<lteriaai kan ge· meenschappelijk worden ingekocht. Met één tank kunne.n ~i­ verse liefhebbers hun films ontwikkelen e n met z'n henen is een behoorlijk vergrotingsapparaat nog wel te financieren.

Afdruk- en ve rg rotingspapier is In grotere hoeveelheden altijd nog voordeliger dan In tien of twintig vels pakken en bovendien kan men gemeenschappelijk een rijker gesorteerde voorraad aanleggen, waarin voor elk negatief het gesch ikte papier wordt aangetroffen. Bovendien bestaat er altijd nog een kans, dat 0 S & 0 bemiddelend kan optreden voor een schip of instelling waar grote belangstelling voor de fotograCie blijkt te bestaan.

Een van de meest leenmme mogelijkheden van een fotoclub is wel, om er af en loe eens gezamenlijk op uit te t rekken om foto's te maken. Voor beginners kunnen de raadgevingen van meer gevorderde collega's uiterst waardevol zijn. Het lezen van tientallen fotoboeken en -BI"tikelen is altijd nog minder effectief dan het oefenen onder leiding. U zult versteld staan van de zeer uiteenlopende foto' s die U te zien krijgt na zo'n excursie. Interessant is het daarbij om a llemaal eens op eigen manier een en hetzelfde onderwerp te nemen!

Om de resultaten te vergelijken kunt U eens een clubavond beleggen, waarop tevens verdere e rv aringen kunnen worden uitgewisseld, kleurenfoto·s getoond enz. Mls.schien is het zelfs mogelijk om een of andere vooraans taande autoriteit op fotogebied eens uit te nodigen een voord racht te houden.

U ziet wel, er schuilen vele mogelijkheden In de vorming van een fotoclub. Doet U het? Iemand moet ermee beginnen, waarom U niet?

De organisatoren van de Marinefotowedstrijd zul.len hel resultaat van Uw bemoeiingen ongetwijfeld bemerken doordat er dil jaar nóg meer en nog bétere foto's voor de wedstrijd word en ingezonden.

genwoordig neemt men echter niet meer aan, dat hier van echte "kraters" sprake is. Er is over het ontstaan van deze merkwaardige verschijnselen heel wal getheoretiseerd. De volgende feiten staan vast: Er bestaan op het maanoppervlak vele tientallen van dergelijke k raters, van zeer uiteenlopende afmetingen en men heett, in de eeuwen dat de maan nu al met behulp van kijkers wordt geobserveerd, nooit het bestaan van een nieuwe krater waargenomen.

De kraters moeten dus in een vroegere periode van de maangeschiedenis zijn ontstaan. toen het oppervlak nog niet geheel was ve rh ard. De meest gangbare theorieën zijn de volgende: Sommige geleerden menen de kraters te moeten verklaren uit botsingen met meteoo~ster:en van ve rschillende afmetingen. De centrale berg zou het punt zijn waar de meleoor in de taai vloeibare massa is "ingeslagen". Na de inslag zou dan de berg zijn ,.opgegolfd" (ook als we een steen In het water gooi-

en ontstaat nadien een "berg"). Van dit centrale punt uit plantte zich een v loedgolf voort, die stolde tot ,.krater".

Een moderne opvatting verklaart de kraters als ontstaan door het naar boven komen van enorme gasbellen vanuit het binnenste van de maan. Deze zouden gebarsten zijn en in het taaie opper vlak de krater hebben gevormd.

Van de waarschijn1ijkheid van deze theorie kunt U zich overtuigen bij moeders In de keuken ot bij de kok in de kombuis. Als namelijk dikke soep of pap kookt, dan ziet U de opwellende dampbellen inderd aad "kraters" vormen. compleet met centrale berg en ringvormige krater!

Het is moeilijk uit te maken welke op' vatting de juiste Is. Bovendien Is hel volstrekt niet onmogelijk dat belde theorieën elk voor een deel van de kraters de ve rklaring vormen.

In ieder geval kunt U, In de eerste en in de derde week van deze maand, zelf het merkwaardige maanlandschap eens bekijken.

___*

ZIlt\. ,

Waar de Koninklijke Marine vaart en vliegt In het kader van de De Ruyte r-herdenklng zal de Koninklijke marine van 2 tot 7 juli te Vlissinge n een vlootweek houden, waa raan zullen deelnemen Hr. Ms. kruiser De Ze ve n Provlnclln, commandant kapitein ter zee G. J . Platerink, Hr. Ms. J acob van UeC'! ms kC'! rck, commandant kapitein ter zee N. W. S luyter, Hr. Ms. Flores., Hr. Ms. onderuebootjager Noord - Braba nt, Hr. Ms. fregat J ar ua r, commanda nt luitenant ter zee der Ie klasse H. van Rossum, Hr. Ms. onderzeeboot 0 21, commandant luitenant ter zee der 2e klasse (oudste ca tegorie) J. R. Roeie, Hr. Ms. patrouillevaartuigen Ba lder. Buiria en lIefrlnr. commandanten resp, luitenants ter zee der 2e klasse (oudste categorie) H. de Booy, W. van Loo en W. du Pon, Hr. Ms. netlenlegger Ce.rbC'! rus. commandant luitenant te r zee der Ie klasse W. M. Goossens en een aan ta l mijnenvegers.

Hr. Ms. kruiser De Ru yter. comma ndan t kapitein'luitenant ter zee A. M. Niesslnk, bevindt zich te Den Helder.

Hr. Ms. onderzeebooljaaer Friesland, commandant kapiteInluitenant ter zee A. van Es, neemt van 1 tot 6 juli en van 8 tol 11 juli deel aan oefeningen in de Noordzee.

Hr. Ms. onderzeebootjager GronlngC'! n. commandant kapiteinluitenant ter ue J. Smlth, Is onderweg naar de NIeuwguineese wateren . He t Is de bedoeling dat dit schip op 5 en 6 juli te Malta verblijtt, op 13 en 14 juli te Aden, van 20 tot 2.3 Juli te Colombo en van 27 tot 30 juli te Singapore.

Hr. Ms. onderzeebootjager Ilolte rdam. commandant kapiteinlIutenant ter zee W. P. Jansen, neemt van 1 tot 12 Juli deel aan oefeningen te7.amen me t zeestrijdkrachten van andere landen.

Hr. Ms. fregat Va n Speyk, commandant kapitein-luitenant ter zee A. G. van der Land, bevindt ;r;lch In de Caraibische wateren e n Is ter beschikking van de commandant der zeemacht In de Nederlandse Antillen.

Hr. Ms. fregat Va n Zij II, commandant luitenant ter zee der Ie klasse H. PontIer, Is ter beschikking van het Koninklijk insti tuu t voor de marine en maakt tezamen met Hr. Ms. Uranl a. een aantal reizen met adelborsten. Het is de bedoeling dat Hr. Ms. Va n ZUil van 5 tot 8 juli Leixous bezoekt, van 12 tot 15 juli Palma de Majorca en van 19 tot 22 juli Ponta Delgada.

Hr. Ms. J a,.ua r hervat na de vioolweek te Vlissingen haar taak als visserijpoilliekruiser. Het Is de bedoeling, dat dit schip van 19 tot 21 juli een bezoek aan Abcrdeen :tal brengen.

Hr. Ms. 0 21 Is na de vlootweek wederom ter beschikking van het torpedo-Inschletbedrijf te Den Helder.

Hr. Ms. onderzeeboot WalruI, commandant luitenant ter zee der Ie klasse Ph. S. Niemeyer (na 8 juli) is luitenant ter zee der Ie klasse F. Hamilton belast met het beve!), neemt van 2 tol 6 juli deel aan gezamenlijke oefeningen met zeestrijdkrachten van andere naties. Van 6 lot 8 juli staat een bezoek aan Rosyth op het programma, terwijl van 9 tot 19 juli wordt deelgenomen aan oefeningen in de Noordzee, 20 juli wordt deze onderzeeboot wederom te Rotte rd am verwach t.

Hr. Ms. onderzeeboot Zeeleeuw, commanda nt luitenant ter zee de r Je klasse J . W. Oosterbaan,:tal van 2 tot 8 juli ter beschikking zijn van he t torpedo-Inschletbcdrijf te Den Helder en daal'na van 9 tot 19 juli deelnemen a an oefeningen in de Noordzee. 20 juli word t deze bodem wederom te Rotterdam verwach t.

H.r Ms. onden:.ceboot 0 21, commandant luitenant ter zoo der 2e klasse (oudste categorie) C. van der Zweep, zal op

10 juli voor vaaropleiding van personeel uit Rotterdam naar het Kanaal vert rekken.

Hr. Ms. onderzeeboot TU I"C'!rhaal, commandant luitenant ter zee der 2e klasse (oudste catea:orle) M. Deege, houdt vaaroefeningen nabij den Helder.

Squadron mij nenverers 123, commandan t luitenant ter :t00 der Ie klasse T. H. de Meester, bestaande uit Hr. Ms. Borne, Brouwenhaven, Breukelen, Bla ricum en Boxtel, oefent op de Noord:tee.

Squadron mijnenverefl 127, commandant luitenant ter zee der Ie klasse A. W. Crlnce Ie Roy, bestaande uit Hr. Ms. Leersum, SnC'!ek, Lisse, WIlder va nk, Steenwijk en Goes oefent op de Noordzee.

S(,j ua dron mU ne nvC'!l"ers 128, commandant luitenant ter zee der Ie klasse R. Folmer, bestaande uit Hr. Ms. Woerden, Sittard, Staphor. t, Veere en Rh ene n, oefent op de Noordzee.

Hr. Ms. Ha lder en Bul,.,. zijn na de vlootweek wederom te r beschikking van de vaaropleldlngen.

Hr. Ms. Udrl n.f Is na de vlootweek wederom belast met het toezicht op de visserij in de Nederlandse territoriale wateren tussen Hoek van HOlland en de Nederlands-Belgische grens.

Hr. Ms. duikwerkschip lIe.rcules, commandant luitenant ter zee van vakdiensten der 2e klasse (oudste categorie) K. Rog, Is ter beschikking van de duikopleidingen.

Hr. Ms. lIendrlk Karssen en lIobC'!in zijn ter beschikking voor vaaropleiding.

Hr. Ms. Cerberus oefen t na de vloot week wederom als nettenlegger en nettenwerkschip.

Hr. Ms. opnemingsvaartu igen Zedakke1 en lIydror raaf, commandanten luitenant ter zee van speciale diensten der Ie klasse H. van Aaideren en luitenant ter zee der 2e klasse (oudste categorie) J . M. Sthalkwijk verrichten opnemingswerkzaamheden. !\tA.KINELUC UTVAARTD IENST Squa dron I, commandant Juitenllllt ter zee vliege r der Ie klasse A. Ehbel, bestaat uit Falrey "FlreUy" verkennings_ vliegtuigen. Het Is gestatlonneerd op de Dr. PIesmanvlieghaven op Cumeao en staat ter beschikking van de commandant der zeemacht In de Nederlandse Antillen. Voorts Is het belast met de voortgezette opleiding tot onderzeebootbestrij dingsvlIeger.

Squadron 2, commandant luitenant ter zee vlieger der 2e klasse (oudte categorie) J. F. T. Luns, bestaat uit Grumman "Avenger" onderzC<'bootbestrtjdlngsvllegtulgen. He t Is gestatIonnoord op het marlnevliegkamp Valkenburg.

Squa dron ol, commandant luitenant ter zee vlieger der 2e klasse (oudste ca tegorie) KMROV A. Seret, bestaat uit Grumman "Avenger" ondcrzC<'bootbestrtjdingsvliegtuigen. Het is gestatlonneerd op het marinevlIegkamp Valkenburg.

Squa dron 5, commandan t luitenant ter ;r;cc vlieger der Ie klasse A. Berger, bestaat uit Beechcraft en Fairey "Fire[]y" opleidlngsvlleglulgen. He l Is gestaUonneerd op het marine_ vlIegkamp Valkenburg.

Squadron 8, commandant luitenant ter zee vlieger der ie klasse E. J. Wils, beswat uit Consolldated Vultee "Catalina" en Ma rtin "Mariner" a mph lbletoestellen en Sikorsky hellcopters. Het Is gestatlonneerd op het marinevlIegkamp Valkenburg.

Sqll.dron 320, commandan t luitenan t vlieger ler zee der Ie klasse H. H. Vader, bestaat uit Locheek " Neptune" langeafstands patrouillevliegtuigen voor onder.ooeboot bestrijdlng.

Het Is gcsta tlonneerd op het marinevlIegkamp Valkenburg.

23

ONZE EREROL Ter gelegenheid va n de herdenking va n het 50-Ja rlg bestaan van de onderzeedienst der Koninklijke marine werden Inge-

volge het Koninklijk besluit van 27 mei 1957 no. 48 benoemd tot: officier In de Orde VIIII O ranje-Na~!Io3. u met de zwaarden: kapitein-luitenant ter zee N. J . H. Gregory: ri dde r In de O rde van Oranje-Nassau met de zwaarde n: luitenant ter zee der Ie klasse R.. van Wely; verl eend : de eremedaille verbonden aan de Orde van Oranje Nllusu

met de zwaarden: in IOud aa n :

opperschipper A. J . van KulJk: In :lUwer aan: sergeant-torpedomaker W. Weene r ; In bron. aan:

korporaal-machinis t L. J . Lnndln!.

BENOEi\10:

tot luitenant ter zee a rt. de r 2e k la8!1e Jongs te eate&orle: C. H. van Lavleren m.i.v. I mei 1957 tot eerste luitenanL tier marIniers kape l Kl\lR: H. C. van Lijnschooten m ,l.v. 14 mei 1957 tot luitenant t er zee vlle..er tier 3e k lasse IGUR : G. J. Koning, ir. G. L. Lamers.

J . L. Lammers, P. C. Spierenburg, J. W. den Boogen, H. R. F. Janssen, W. Hoogsteen m.I.v. 16 mei 1957 tot lui tenan t ter zee van de e lek lroleclmi.seb e di enst der Ze k la.ue oudste catel'orle K IUR : Ir. E. Atsma m.I.v. 16 mei 1957 tot luitenant ter zee aris der Ze klasse jongste categori e: m.i.v. 16 mei 1957 P. F. Pelsmaeker tot luitenant te r zee van speela.l e diensten de r Ie klaue KMR : C. van der SUgchel m.i.v. 1 juni 1957 tot lulteuant te r zee a r t. de r Ze klaS5e oudste caterorie KMIt : L. Bos m.i.v. 16 Juni 1957 tot lui tenan t ter zee de r Ie k luse Kl\rn : J . M. Versteegh m.I.v. 1 juli 1957 BEVOltDEUU : tol ka plteln-luitena.n ! 'ter ..ee vau s pecia le di e nsten Kl\lIl : D. J . Koolhaas Re vers m.I.v. 1 mei 1957 lot luitenant ter zee tier 2e kl asse oudste eaterori e: R. Mloulet, J . J . Vaessen, J. H . J . M. Lohmejjer, W. A . Dekker, J. H. Scheuer, S. C. Goonen, P . R. Wouters, C. Don, J . J . van Da m, H . J. F. Esser, W. W. Bak, A . H . Llnd, P. A. E. Hollander, H. P . P rĂśppcr, W. Kool, J. Noy, A. C. van der Wilden, A. A . van der Mooien, W. Sh:oo, A. J . Vergroesen, P . A. de BmtJn. B. DueU, M. C. Wlllemse, A. C. H. Kuyck, H. J . Uurbanus, T . J. Doze, A, A. van Elk, S . Bar ends, G. F. de Ronde, J . W. Voet, W. A. J . Roelofsen, C. F. Oetermeijer, A. K. van Cranenburgh, F. J . van Strien, G. H. Verstraaten, J . Brabander, H. M . Ort, C. Relnders Folmer, H. Tangerman, J. Andreas. H. van Dijk, E. L. Blom, L. C. Werst, A. J. H. van de Meerendonk m.I.v. 16 mei 1957 kit lultella nt ter 'Zee v lieger der Ze kl asse ouds te categorie: J. F. H. Loos, K. H. Ven;teeg, H. R. Moquette, R. Boon va n Ost ade, D. Krook, P. J . WIngender m.I.v. 16 me i 1957

tot kapitein de r mariniers: F. P. J. Wolterbeek Muller, J . J . A. den Haan, W. J .Ooorman.

L. J . Kortenoever, H. G. L. Wentholt m.I.v. 16 mei 1957 tot luitena nt ter zee van de technische dienst d er 2e klasse oudste cate,ori e: J . RIetman, H. F. Steenhoek, H. J . Betman, P. Kuipers, 1". J . Kievits, E. E. M. Otte rman, H. D. de Kant, A. C. Pljcke, M. H. van Sonsbeek, J . 1". Siegenihale r , W. Kl uren, J . A. Wurtz, L. C. van Nieu w koop, J . M. de Jon g m.i.v. 16 mei 1957 tot lui tenant !.er ~ee. van a dministratie der 2e k.lu5e oudste cate,ori e: J . Roos, F. A . Hermans, A. J . W. Wulte, L. Ka lje n, J . C. Milders, A. Wagenaa r, J . L. Schoonderbeek, T . C. van Gelder, J . W. Roodenburg, M. H. J a pin, L. N. Ve mle, A. L. Dekker, H. L. B. Mahleu m.I. v. 16 mei 1957 tot lu iten an t ter 'Ue ,'a n va kd ie nsten der Ze k luse oud.!!te calegor le: B. Kleinbussink m.i.v. 16 mei 1957 tot luitenant Ie r zee va n vakdle nslen de r 2e klass e oud.de categori e (boven de sterkte): J . Leewering m.I. v. 16 mei 1957 tol lul !.enant !.er zee a r ts der Ze klasse oudste cate,orie: H. A. Scheepens m.I.v. 1 juni 1957 tot luitenant ter 'lee. vtlerer d er Ze klasse ouds te cate rorl e: 1". van Overmelre. T . Mulder, F. L. A. Harte m.I.v. 16 j uni 1957 tot luitenant te r zee. arts der 2e kl a.sse oudste eate,orle : H. S. Bartlema m.I.v. 16 j uni 1957 tot luitenani ter 'Zee a r ts de r 2e k laSlle oudste Ilate,orl e KMR : R. P. Moulon, H. S. MUlde r, H. ft. KlIphuis, H. F. G. van Balen, C. Bom m.I. v. 16 j un i 1957 tot luitenant ter zee va n speciale dleDlien de r 2e k laue jongs te ca.tegori e KAIR : Ir. J . J . de Swart, Ir. W. Spuyman, m.I.v. 16 j un i 1957 Ir. J . de Zwart, Ir. L. E. M . Mudde EERVOL ONTSLAG : lu itenant te r zee van d e e1ektrotechnlSllhe di enst der Ze klasse oudst.e cate,orle: Op verzoek (benoemd t ot rese rve-oUieier) m.I.v. 16 mei 1957 Ir. E. Alsma otrlcler¡m.a.rva der Ze klasse Jon,st e categor ie: Wegens huwelijk M. M . VelJlngn m.I.v. 16 mei 1957 lul!.enan t ter zee van speciale dl ens le n de r Ie kla ue: Op verzoek (benoemd lot r eserve-o ffleier) C. van der Stlgehel m.I.v. t juni 1957 lultenaot ter zee aria de r te k lasse oudste ea tecori e: Op verwek (benoemd .tOl reserve-o ffic ier) L. Bos m.i.v. 16 j un i 1957 luitenant ter zee der Ie k lasse: Op verzoek (benoemd t ot r eserve- ortic ier) J . M . Versteegh m.i.v. I ju li 1957

M

ES

Opgave van schepelingen d ie in het tijdva k va n 16 april 1957 tot en met 15 mei 1957 behoudens bedenkingen In a a nme r ki ng komen voor bevordering tot d e r a ng van k orporaal e n h oger. van boot.sman tol schipper : F. Aarts m.I.v. me i 1957 van kwarilemle.ester tot boollllllan : J . T. Konincks en P. van Zanten m.I.v. I me i 1957 va n matroos d er Je k lasse tot kwartiermeester : J. Rijsdam; N. Bools, A. van Hoogenhulzen, N. K. Noorla nde r , P. Lute, H. Bosma ,

A. A. Lubulirna, T. E. van der Velde, J . 1.0. van Bal k om, T . C. Stoop, H. Brouwer en J . Heckera m.iv. I ap ril van korporaal·,etohuU:onstabel tot aer,eant- resc:hut-

van korporaal-vllt'(tutcmaker·radio-racJarmoDteur tot.

ser,eant.-vliettul~er-radJo-racb.nnonteur:

1&57

kOtlltabd.:

C. G. J . Brekelmana m.I.v. 1 mei 1957 van korporaaJ.-vuurleldJn,kOPlbbe:1 tot aereunt· vuurlddJnP.outabeI: 1.. P . A. Brasser m.I.v. Imei 195'1 "\'&n korporaal-vunrleldlncmonteur tot lefl"UlltV'Uurleld...l.n&monteur: C. K lpp m.i.v. 1 mei 1957 van vuurleldinlmonteur der Ie klasJe tot kOflloraalvuurleldlncmonteur: J . M. .Kock m.i.v. 1 a pril 1957 van korponal-eleldromonleuJ" tot. au,unt-dektromonleur: J . T. A. van Schaik m.I.v. I mei 1957 van elektromonteur der le klasse lot korporaalelekiromonteur: 1957 H. E. Cooman en B. L. B astemeijer m.I.v. 1 april van korproaal-radlo-radarmon1eur tot ael'ft.ant-radJoradannoD1eW-: A. A. K orte m.i.v. 1 mei 1957 van radJo-radannonlcUJ" dcr Ie klI.ue tot. korporaal-radJoradannon1eur: E. Scholten m. I.v. 1 febr.

1957 vu tele,-rafist de r J e klasse lol korporaal- Ielecrafirt: L. A. va n KOOien, F. E . Culjpers, G. J . M. Arens, A. W. O. Samuels en J. H. Kok m.I.V. 1 april 1957 van korporaal van de navipUe-gevec:hl.lnrormaUedlenst lol l er,eAal van d e navi,a ltc-,evec:bulnformatledien!fl: J . A . M . van der Ent m.I.v. 1 mei 1957 van korporaal van de onderr:eebooibetlrijdlnpdlenst tot. aertea.nl van de onden:eebootbe.trijdJnpdlenst: 1.0. P. van Gelder m.I.v. 1 mei 19S7 van lorpec1omaker d er Ic klu&e tot korporaal- torpcdomakc r: F. Loos m. I.v. 1 mei 1957 van majoor-machlnll t tot oppcrmachlnl81: C. van Duljn m.I.v. mei 1957 van urJeant-machlnllt tot maJoor-machinist : M. Hendrlks en A. C. Spoel m.I.v. I mei 1 ~7 vaD korporaal-m&chLnJst tot lefl'"unl-macblnlsl : C. Beekma, P . de Bruyn, P. H. Kramer en P . A. W. Graven m.I.v. 1 april 1957 J . van Dulkenraad en G. van de Wetering m.I.v. I mei 1957 van mach.lnllt dcr le klaue lot korporaal-machinist: A. G. KJburg m.I.v. 1 jan.

1957 R. Hoek van D ijke en F. van De~tekom m.I.v. 1 april 1957 T. A . KJabbers m.I.v.lmei 1957 van majoor-1dekenverplt'(er tot opperzlekenverple,er: P. J. Roos m.I.v. 1 mei 1957 van Icrceant-&lekeDvcrple,cr tot majoor-slekenverplerer : J. d e J ong m.I.v. 1 mei 1957 van korporaal-&lekenverpleger tot aer,eant-&lekenverplerer: E. ~emer m.I.v. 1 mei 1957 van kok der Je klaue tot korporaal-kolt: W. 1:1.. Coenen, G . H. Zlmmerman, H. Heemsbergen, F. J. W. WUiemse en C. J ansen m.I.v. I mei 1957 van ehauffeur der Je klaue tot korporaal-chauffeur: F . J . Kupen m. I.v. 1 mei 195'1 van automonteur der Ie klUle t~ kOflloraal·antomonteur: F . J . M. Derk5en m.I.v. 1 aprU 1957 van vll~uIJ1eJCI'f&'ilt der Ie kJUR tot korporaalvll~uirtelep-allst :

W. A. R a phet Meen" P. M . W. van Loe, R. E. de J ona, M. van H outtum e n R. P . Lolkema m. I.v. l mei van vUepuJcmaker-vJledalcmonteÛr der Ie klasse tot korpon.al-vlleJtal&'mall.er-VUertuJflIIOnt.eu"t: W. S taal. J . Schouten en A . Romples m.I. v. I aprU W. van d e Vendel e n P. H . Bulsman m.I.v. 1 mei van vlle&t.uJ,maker-motGrmonlear der Ie klaue tol korponal·.,l.kctuJJ"maker-motormontelU": W. Verhoek, W. G . va n Leeuwen en A . H. Straa tman m.iv. 1 maart

1957 195'1 1957

1857

J . de Raat m.I.v. 1 mei 1957 van vllqtuJpnakcr-radio-radarmonteur der Ie klasJe tot korporaal-vllerluI.-maker-radJo-radarmonteur: H . Rolan d m.I.v. 1 april 1957 R. A. S. van de Velde en G. w. C. va n Koeverin,e m.l v. I mei 1957 van korporaal-vllectuJpnaker-koast&be:1 tot. se~l ­ vllepu4maker- koulabel : C. W. Qostveen m.I.v. ImeI 1957 van korporaal- vUelialKmaker-mapzijnbebeerder tot ser,eanl-vlle, lulrmaker-mapzUnbebeerder : M. J . A. S ijmons m.I.v. I mei 1957 van vllq dJe nslweerkundJr e der I e kllllM: tot korporaa lvUqd..lenstweerkundJj"e: M. Plelerse m.I.v. 1 mei 1957 van lU(eant- majoor der marlnJen tot. adjudant.- onde rofncler de r marlnlcrs: J . de Munk m.I.v. 1 mei 1957 van serl"cant der marlnlcrs tot serl"eant- majoor der marlnle... : P. D. Dijksm.a m.I.v. 1 mei 1957 van korporaal der mariniers tot lerreant d er mariniers: M. C. Nijbakker en J. W. MaUan m.I.v. I mei 1957 van marinier der t e lr.1use tot korporaal der marlnleH: J . A. R. Mönnlnk m.I.v. 1 sept.

1957 Opga ve van schepelin,en met de ran, van korporaa l e n hoger a an wie eervol ontsla, ult de zeedienst 19 verleend met in gang van d e datum nis achter ieders naam vermeld. opperschipper: J . Bakker m.I.V. 1 aug.

1957 u hlpper: M . P. P. van EUeren m.I.v. 1 juli 1957 kwarilc rme<ester: A. R. Strijk m.I.v. 1 mei A. Schriek m.I.v. 1 juli 1957 J . P . van Dalen m.I.v. 1 a u, .

1957 korporaal- l"elClhutkonslabel: A. E . de Pauwen W. Gravekamp m.I.v. 1 ju1l 1957 J . A. Barsch, M. Staat en D. Verweij m.I.v. 16 juli 1957 W. H . J_ van der Heijden en C. H. Drooit'ndijk m.I.v. 1 a ug.

195' korporaal -vuurleldlnrkonslabel: H . J . K oster m .I.v. 1 j uH 1957 aer"l"eant-radio· radannonteur: A. J a,er en H. J . van Hoogenh ul:i:cn m.I.v. 16 sept.

1957 korporaal- radlo· rada nnonteur: J. C. Ma,ie1sen m.i.v. 16 maart 1957 B. G . F. Wass ink m.I.v. I mei 1957 J . J . Rotte m.i.v. 16 sept.

195'

".,

~t.-vuurleldJnrmootenr:

1.. J. Tijssen korporaal-vvurleldlncmon1eur: F. Kause korporaal- teleJ1"aflst: J . vnn d er T ol korporaal-selner: A . J ansen korporaal-torpedomaker: L. Meijborg majoor-machinist: H . Poelman korporaal-machinist: K. Keuris L. P . M. van der Staay B. J . van d e K ult, S. C. Wierin,pma e n A. M. Bil G. W. van Hald eren opJ)CnldteDverplCJ"u: J . Bessellng maJoor-bol_ter: A . J . van R oon serreant.-botteller: G. J . C. Friebel korporaal-bo(teUer: p. C. Ker-khove

m.I.v.

I sept.

1957

m.I.v.

I sept.

1957

m.I.v. 16 juli

1957

m.I.v. 16 j uli

1957

m.Lv. 1 mei

1957

m.I.v. 16 juni

1957

m. I.v. 1 juni m.I.v. 16 j uni

1957 1957

m .I.v. 1 juli m.I.v. 1 a ug.

195'

I'"

1 j uli

1957

m.I.v. 16 j ul i

1957

m.I.v. I j uli

195'

m.Lv.

195'

m.I.v.

1 junI

25

m.Lv. 1 mei korporaal-automon\eur: N. Cools m.I.v. 1 mei sernant van speciale dlen,ten lnUchtln,.endJetlIt: J. A. de RulJter m.I.v. 1 mei .erreaot-vUerer: W. M. Eikelboom m.Lv. 1 aprU korporaal-vUq1;uJrmaker-elektromon\eur: T. Rensing m.I.V. 16 aprU korporaal-vU~u4maker·lnatrume.nbnaker:

J. R A. Klens

m.lv. 1 juni

&dJudaDt-OIIderottlder der mariniers: A. B1nmu~l m.Lv. 16 juli aerreanl der ma.rlD.lers: C. KrlsplJn m.Lv. 1 mei

Naar Amsterdam: J . J . Gregolre, kplvgmrelmnt.

Katwijk, Zonnebloemstraat lib. woonkamer, 2 .laapkamers, keuken. badcel, waranda, be$ok.

Huur / 10,05 p.w . 3 pers.

Naar Den n ...... e.o.: W. P. H. de Jongb, lng. Ie kl.

Heusden, H . J . Brabandstraat 9.

2 woonkamers, 4 slaapkamers, keuken, badkamer, kelder, tuin.

Huur / 70.- p.m. 5 pen.

WONING Naar Lelden: OPGAVE VAN KANDIDA TEN

VOOR WONINGRun. TE PLAATSEN IN HET MARINEBLAD ,ALLE HENS"

Naar G~R.Ue, Breda e.o.

A. J. L. Hendrlks, ltz. 11.

Leiderdorp, B. G. Corts,laan 3{J. woonkamer. 2 slaapkamers, keuken. kelder, douche.

Huur / 56,- p.m. 2 pers.

B. H. L. Bök, werkman, Den Haag, Meppelwee 814-

woonkamer, slaapkamer, keuken, douche, kelder.

Huur / lO,~ p.w. 2 pers..

Naar Blh'enum: J. P. M. Kamman, bum.

Amsterdam(N), Meteorenweg 175, 2 woonkamers. 4 slaapkamers, keuken, douche, zolderkamer, tuin, schuur.

Huur ( IUO p .W. 3 pen.

TECHNISCH TEKENBUREAU

v/h KEYNES Apparatenbouw ' Pijpleidingen

Algemene Machinebouw

AMSTERDAM-Z. Prins Hendriklaan 23 - Telefoon 715400

Naar Den Beider: C. J . ten cate, kpl.mach. 's-Heerenbroek. B.Weterlnstraat &--e, woonkamer, 3 slaapkamers, keuken, badkamer. kelder, tuin, achuur.

Huur / 5,5(1 p.w. 6 pen.

Naar Den U ..... e.O.: W. Meindersma, Hz. J. Den Helder, Middenweg 21. woonkamer, 3 slaapkamers, keuken, douche, schuur. 2e etage.

Huur / 67,2{) p.m. 2 pers.

TECHNISCH SCHEEPVAARTKANTOOR BOONTJES POllbu, 371 • Jull.r.I."t 6b, ROTTERDAM

Makelaars voor de Aan- en Verkoop van alle soorten drijvend

Materiaal en Scheepsdieselmotoren.

NIEUWBOUWCONTRACTEN

•• De bouw van onze mijnenvege "MUILWIJK" . DORDRECHT METAA LWA RENFABR IEK - KOPERG IETERIJ

Voor de 32 Kustmijnenvegers leveren wij de

MESSING EN BRONZEN T-STU KK EN DEKDOOR VOE RINGE N BOC HTSTU KK EN KOPPE LI NG EN PEILSTO KK EN FLENZ EN · MO EREN

NEMAG ERTS STRAAT

ROTTERDAM

LEVERDEN 3' ANKERLIEREN VOOR ONZE

~ I1I NENVEGERS

FAB RIEK

, VAN

ALU!II NIU!l PR ODUCTEN

KOCO VOO RSCJl OTEN PAUWENSTRAAT la TELEFOON K l 717-2644

J. , <Ir ...../

LIClmlt:fAl[N !lASTEN EN LAADBO![EN

..... ....nI.

j.

H" H I .... ~rll .. ~ Jl!!: ......

r... 10" lt... 'rrr-fllr"

0(1-

"_11...

.............. _" .U.. ."..,,. ..... #I.IJ.II~ "'"ft NI. IJHQMiWLHI(.

+ ;:=:::, j

•

I

handen

In

ROTTERDAMSCHE PLAATWERKINDUSTRIE PIEKsTRAAT 20, ROTTERDAM, TEL. 79550

DE

ALUMINIUM MEUBELINDUSTRIE VOOR DE MARINE •

Scheepsramen en patrijspoorten

alle mogelijke uitvoeringen levert

Firma H. K. van Wingerden & Zonen Metaalgieterijen

Gorinchem

• ELECTR ISCHE SCHEEPSFORNUIZEN • ELECTRISCHE SCHEEPSOVENS • ELECTRISCHE SCHEEPSWARMKASTEN • ELECTRISCHE SCHEEPSBIlAADPAi'.'NEN MET GEPANTSERDE VERJV A RMINGSELEMENTEN VOLGENS MARINE. UOYDS' EN KEMA SPECIFICATIE

APPARATENBOUW NEDALO N.V. POSTBUS 34 ~ HENGELO (0 )

TEL. 2944/5

C. PLATH ALLE

ElAi\lIlURG

AUTISC UE I.NSTR MENTEN

van HaUum en ·8lankevoort n.v.

BEVERWIJK . TEl. 3341

bagge,:,werk betonwerk grondwerk

A ll een"tr Lel!:enwoordi gere

I NGE l EUJlS·BU REA U

J. & C. VRINS

N. V.

IN BINNEN. EN BUITENLAND

SWlU linçk"".1 58 . DEN IJ AAG . Telefoon 335073

•

.In tén WOo.:lId.

'~I.'hlkr De Ohnl .... h.- Zil wW{ pr«If'li WJIIu.U (.lrd .. "'-"'kl tiel ka,1J9lChl. de ro:cn. m.1.,l1

g.;t5I'woow

bo\,'t.'n.ll

hel

CerCI Z.1~ I "ml

GERO ZILVIUM

N.V. INTERNATIONALE

Bouw

COMPAGNIE

v/h Fa. H. v. Heesewijk BEST (N,Br.). Hoofdstl'ut 63 (SUlitnum Dor pst raa t 130 '''' .... ij IlC d) Te l. 341 (5 lij nen) T. I.Ad rH; HA8 PARAMARIBO . Hee renn rut 37 Te l. 2561 - P.S. 574 Tel.Adres : HAB

U/tv~,/ng

van :

*

Bouw. en Gewapend Betonwerken IkIrc.rlijke_ en U t iliteitsbouw Watu_. Spoor_ en Welenbouw Grondwerken Machlna'e TImmerwerk en

Londelijk erkend

Gas" Waterfitters- en loodglerersbedrlJf

EIGEN CONSTRUCTIEBUREAU

Eerste Nederlandsche NAT zandstraalbedrijf

H. VAN DER KRANS SCHIEDAM _ TEL. K 1800-67564 ST A A LOR A AOK A BEL S

In' en

HERCULE STOUW EN P Y THONTQUW

uitwe ndig

SISAL. EN MANILLATOUWWERK

~Qndslrol e n

.

en verve n

" • Sche pen • Tanlu:

eBl"uggen eGe bouwen . nL

Grote copaelfelt

Rollend en drijvend mate ri eel

N.V. Houthandel

'lh Nico Vinken & Co.

ZAGERIJ SCHAVERIJ DEN HELDER

LEVERT ALLE HOUTSOORTEt-l Be ton tripi•• , Watarvalle Hardboard.

Tropen verlijmd Tr iple. en Muitipi • •

Kantoor e n opslag :

Janzenstraat 77, Den Helder, Tel. K 2230.2437

•

N~d~r/Cll1dEche SfCll1dClrd INTERNATI O NAL T e:LII!: PMO NE .... ND

Elecfric Mij.N.V.

T E L. II!:O RA P H

S Y9T EM

TELECOMMUNICATIE Tf(H NIEK KANTOREN , SCHELDESlRA'" ", _GII ... ViNHAGE

FA81UEKEN EN MACAZIJNEN , h VAN DER KUNSTRAAT 288.292

11100·'1102

',.CRAVENH"'CE

Tel,looncentr,I., \loor .... tom."": .. bedrijf en "oor ."lomaUsch dillrlc:toverk•• r

Hul.,.I.looniou l.II.Ue •• T,1,loonlo-lI.. lI.n Telegraafcentrai •• en Va .touch.lj"."

DraaggoU lel_tonl.epparatuur SI\ln .. llnll,II.,1 8 ... oor elk doal "htand.bedlen'" !! e n m•• Unlt, II,Ue. Selenium gelijkrichte.. "cor ,Ik "e .mogen P"eumaUIc;h. bullpo.llnstIlUatie. eond.nutoren. In lndorm.loren

Radlo l ,nde .. en onl"angllrs \laar 1.lec:ommunlc:.tle sys temen

SI r •• lze nde.app., atuur Radiocommunlcelie en n .... lg.li.epperatuu. vQOr luc:ht· en Ic:heepuut Radu Iyllemen Zenderl voor omroep en tel evilie $tudioapparaluur Zend· en ont~.ngbuiJ[en Prec:ble meet.ppu.tuur

VERTEÇENWOOROIC'NC VAN , INTERNATIONAL STANOARO ELECTRIC CORPORATION 8ELL TELEPHONE MANUfACTURI,..C COMPANY STANOARO lElEPHONE5 ANO CA8LES UO. CREEO .. COMPANY l TO. EN Vi.R8ONDEN MAATSCHAPPIJEN

Scheepswerf " DE WAAL" N.V., ZALTBOMMEL Gemeenschappelijk samenwerkende scheepswerven Gebr. Nlestern & Co. . Delfzijl Noord·Nederlandsche Scheepswerven - Groningen Scheepsbouw Unie N.V.. Groningen Nlestern Scheepsbouw Unie N.V.. Hellevoetsluis

Nie uwe kanalen bevorderen handel e n verkeer, bre nge n welvaart.

BOS & KALIS is in staat, ook de allerg rootste projecten in snel tempo uit te voeren.

M .1. "GlIJ ".nl" _ 11511 Ion _

Zoutublp \'00. Kapala I'uuuhaan Ga.am dan Sodi ""ui - Dlakatu.

• Alle soorten vrachtschepen

• • • •

Zeesleepboten Lichters BaggerInstallatIes Hellingen en droogdokken beschikbaar voor reparatie van schepen tot 3000 ton.

Hr. Ms. 019 was de eerSte onderzeeboot ter wereld uitgerust met ecn .. snuiver". vinding ,'an de Nederlandse J\.brine en uitgewerkt door

,• •• •·

DE RorrERDAMSCHE DROOGDOK MIJ. N.V•• ROTTeRDAM . NED. OOK EN SCHEEPSBOUW MIJ. V.O .F.• AMSTERDAM . N.V. KON. MIJ .•. OE SCHELDE" • VLISSINGEN . WERKSPOOR N.V. AMSTERDAM • OOK· EN WERF·MIJ. WILlQN. FIJENQORD N.V .• SCHIEDAM

•

•

L.C.T. 3 •.HJ:RIN NERINC '· aan de komp..paal In dl! Waalha\'(!n. Atmelln,en 181' x 3O'1w x Ir: w ; • •+1 a RT u lt .. en...t me\ 2 Paxman Rlcudo moloren van 500 P K .,Ik. In M

van RoU.nlam n •• r Kowelt

z«da,,,.

Rederij Gebr. Wijsllluller n.v. de lIitbrengers van schepen onder eigen kracht van en naal" alle havens der wereld. /

AMSl'ERDAMSESTRAATW EG 40, BAARN, T ELIfFOON K 2954-3i41, TELEG RAMADRES : REDWI JS·BAARN

m eet in st rum e n t en

o.a.

• • • • • • •

barometers

barografe n thermometers

pyromete,..

NOH B

III~III DIESELMOTOR E N zijn ~nvoudig van constructie, betrouwbut en zuinig in gebruik. Enkdwerkende tw~t2ct motoren voor scheepsen stationair gebruik, in vermogens van IlO-ca. '000 pk.

n lvu umehr.

hygrometer.

<X>

etc.

NEGRETTI &

ZAMBRA

BENELUX

ZEIST -

SCHEEPS· EN STATIONAIRE BENZINE· EN DIESELMOTOREN Vrijwel alle typen scheepsmotoren st~s uit voorraad l~erbaar

Iknzine-motoren van ' %-84 pk Diesel-motoren van 19--16) pk

TELEFOON 2040

HOLLAND·BOLINDER SCHIEDAMSEDIJK 12 -

ROTIERDAM -

TEL

Hel ontwerpen, :tellen en drukken V8" UW drukwerk is bij ons in goede handen. Wij hebben ons bedrijf in de loop der jaren gespecialiseerd in hel drukken vlln periodieken en handelsdruk· werk. Zowel week· als maandbladen worden door ons punctueel verrorgd.

Ons productieapparaat slaat borg voor een violIe aflevering vlln Uw orders.

Wlinneer U behoefte heeft lIan goed drukwerk, dan zullen wij hel zeer op prijs siellen, ons machinepark en onze vakbekwaamheid voor U Ie mogen inschakelen .

c. Blommendaal n.v.

RtJNSTRAAT 9 · DEN HAAG

2919~

N(!d(!r!alldsCff(! Sfalldard E/(!cfric Mij.N.V. INTERNATIONAl,..

TI;LEPHONE

ANO

TEI..ItGRA""

SYSTt:M

I

. ~== .

'-" '""'..

-, ::""':...:'....", ""....._ ..... ,

~

'~

"~

•••••

TELECOM MUNICATIE TECHNIEK

~

FA8RIEKEN EN MAGAZIJNEN: 1. VAN OER KUNSTR;AAT 288-292 '.-GltAVENHAGE

KANTOREN: SCHELOESTRAAT 160.162 's-GR,AVENHAGE

Telelooncentral., voor a ulomalis<:h bed.ijl en voor automatisch distrlcb... rkeer

R"dio:r.enders en ontvIngers "oor lelec:ommuniUlie systemen

Hu isleleloonlnslaUaU.' - TeleloonloesteUen Telegraa/centrales en V.".schrijvers Dr.aggoll-telefonleapparatuur Signililinslallaties voor .Ik doel Ah~ndsbedl.ning en meetinstallaties S.lenium 1I_liJk.iekte•• .,oor elk ... ermogen Pneum.tische bul.poslinstaliaiie.

Condensatoren, Ir.nslormaloren

Slraal:r.enderapp.r .tuur Radloçommun iça ti e en navlgaU .. pparlluur voor luçhl- en u:heepvurt Radar fY$le men Zenders voor omroep en lelnls le Sludioapparaluur Z e nd- en onblngbulzen Preçjsie meeUlppa"luur

VERTEGENWOORDIGING VAN: INTeRNATIONAL STANDARD EUCTRIC CORPQRATION BELL TELEPHONE MANUFACTURING COMPANY STANDARD TELEPHDNES AN D CABUS lTD. CREED & COMPANY LTD. EN VERBONDEN MAATSCHAPPIJEN

I

Ele ktri sc h.hydrau Iische stuur machi nes aan boord van het m.s . Wonoralo van de K . Rolt . lloyd

SMIT

su

Hr. Ms. Kruisers " De Ruyter " m

"De Zevm Provinciën "

N.V. NEDERLANDSCHE VEREENIGDE SCHEEPSBOUW BUREAUX De Rolterdamsche Droogdok Mij . N,V.• Rotterdam

Ned . Dok en Scheepsbouw Mij. V.O .F.. Amsterdam N .V . Koninklijke Mij . "De Schelde" . Vlissingen

Werkspoor N.V.. Amsterdam Dok- en Werf-Mij . Wilton .Fijenoord N. V.. Schiedam

Den Haag

I

i

;

)\ •••

--

Foto: \\

I'r. I-I J(: Ruylel

MOlorslcepboot " RUSTOM "

Afmetingen: lengte 33.44 m, breedte 8,38

nl, diepte 3, 15 m. BRT 28 1,63. UiIgerust met een CROSSLEY-dicsclmotoc \an 1100 PK., gebouwd op de werf van \'{fors( & DUImer IC Meppel ,-oor de Pakistaanse Marine. In 30 zeedagen van Amsterdam naar Karachi.

Rederij Gebr. Wijsmuller

D.V.

de uitbrengers van scbepen onder eigen kracbt van en naar alle bavens der wereld.

AMSTERDAMSESTRAATWEG 40, BAARN, TELEFOON K 2954-3741, TELEGRAMADRES , REDWlJS.BAARN

Druk: IlLOMMENDAAL

_

n"a Daae

handen Vra cht-, .

DE HAAN & OERLEMANS' scheepswerf N.V. HEUSDEN

passag lers- en tallkschepen lot 10.000 tön O.W.

Fleltibele scheepsleidingel\

MUlTUFlEX ~ AMSTERDAM LENSWATER

AANZETLUCHT

SANITAIR

BRANOSTOFOUE

UITLAATGASSEN

ZOUTWA.TER

SMEEROLIE

DR INKWATER

KOELWATER

BRANDBLUS

HYDRAULISCH

ZOETWATER

VERSCHURE ' S

S NELL O PENDE

VOOR

SC HEEPS·

EN

S T O OMMA C HINES

STATI O N NA IRE

DOELE I NDEN

VERSCHURE & Co's SC HEE PS WERF EN MAC HINE F ABR I EK N ,V .

MEEUWE N LA AN 70 . AM STERD A M · TELEFOON 60101

M.S.• TAM PO MAS ·, BRT. 6072. 52; NRT. 330B.4B; uitgerust mei een M.A.N . diese l V;'" 5200 PK; gebouwd in 1956 bij de Koninklijke Maatschappij

" DE SCHELDE" in Vlissingen. voo r de Djawala n Pelajara n in Djaka rta en beste md te varen onder

directieva n de P.E. l.N.I . Hetschip vertrok de 7ejuli u il Rotterdam m et 24 passa g iers en 3861 Ion lading aan boord e n kwa m de ge augustus i n Tandjong

Priok aan.

,

Het u i tbrengen van sch e pen ond e r

eigen kracht van e n naar all e h a v e ns d e r wereld is het s peciale werk van

REDERIJ GEBR. WIJSMUllER N.V. · BAARN . TEL 02Q54 374 1 • TElEGR . ADRES : REDWIJS BAARN - POSTBUS 20

,z i