Szortal na wynos wrzesień 2013 by Małgorzata Gwara

Redakcja REDAKTOR NACZELNA: Aleksandra Brożek I JEJ PRAWA RĘKA: Rafał Sala OJCIEC REDAKTOR (NASZ GURU): Krzysztof Baranowski KOORDYNATOR (MÓZG OPERACJI): Aleksander Kusz LITERATURA, CZYLI GRUBA RURA: Rafał Sala, Krzysztof Baranowski, Istvan Vizvary, Marek Ścieszek, Jadwiga Skrzypacz Kopaszewska KOREKTA: Aleksandra Brożek, Jadwiga Skrzypacz Kopaszewska PUBLICYSTYKA, A WIĘC RZECZ NIE DLA LAIKA: Hubert Przybylski Stała współpraca: Bartłomiej Cembaluk, Sławomir Szlachciński, Marek Adamkiewicz, Hubert Stelmach, Maciej Musialik, Anna Klimasara, Paulina Kuchta DZIAŁ GRAFICZNY, DZIĘKI NIM ŚLICZNY: Natalia Maszczyszyn, Maciej Kaźmierczak, Rafał Sala, Milena Zaremba, Paulina Wołoszyn, Małgorzata Brzozowska, Sylwia Ostapiuk, Zuzanna Królik, Ewa Kiniorska, Agnieszka Wróblewska, Piotr Kolanko, Kinga Siążnik SKŁAD I ŁAMANIE (GDY NIE WYJDZIE MAJĄ PRZE… KŁOPOTY): Arkadiusz Tuszyński, Konrad Staszewski, Andrzej Puzyński PROMOCJA Milena Zaremba, Bart Urbański OKŁADKA: Marianna Stelmach Email: redakcja@szortal.com Wydawca: METODY SP Z O. O. ul. Gliwicka 35, Tarnowskie Góry 42-600 Tarnowskie Góry

Baranek mówi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

PREMIERY Z cyklu „Jak zdobywano Dziki Zachód” Gorączka Krzysztof Baranowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Trzy razy po sto plus jeden Krzysztof Baranowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

SZORTOWNIA Proroctwo muchy Istvan Vizvary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Żeby czerwy zjadły jajka Adrian Zwoliński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Niszczycielka światów Tomasz Zawada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Tik-tak Michał Stonawski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Dziewięć miesięcy Natalia Szczepkowska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Z pamiętnika Umarlaka. Matrymonalia Rafał Sala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Sposób na katarynkę Leah Spencer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

STUSŁÓWKA Wolność Tomasz Zawada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

SUBIEKTYWNIE Pomysł to podstawa dobrej opowieści Aleksander Kusz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Pre-postapo love story Anna Klimasara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Bogowie i generałowie Hubert Przybylski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Pociąg osobowy relacji Marienburg-Danzig Sławomir Szlachciński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Dobry początek Sławomir Szlachciński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Pobudzacz wyobraźni Maciej Kaźmierczak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

Marek Adamkiewicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Miłość z trupem w tle Joanna Załuska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Fantastyka w nas i tuż obok nas Anna Klimasara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Tak powinno się pisać współczesne sf Hubert Stelmach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 The Battle of Review Creek 2.0 Sławomir Szlachciński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Upiory Einsteina Anna Klimasara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Pierwsze śliwki robaczywki Bartłomiej Cembaluk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 O tym, jak to Amerykanie w kosmosie wojowali Bartłomiej Cembaluk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Bajka o tym, jak Mag wspomnienia w Alku wywołał Aleksander Kusz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Czym to pachnie? Aleksandra Brożek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Recenzja pisana w mękach Rafał Sala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Fyfnaście grzybów w dość smacznym barszczu o długim, mocnym udzie Sławomir Szlachciński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 W labiryncie Aberracji Paulina Kuchta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Kto się boi Holocaustu F? Anna Klimasara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 Wizja bardzo noir Anna Klimasara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 Ballada o samotności Aleksander Kusz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Finito! Hubert Stelmach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 O tym, jak to Amerykanie w kosmosie wojowali – część druga Bartłomiej Cembaluk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 PORNO W HORRORZE Maciej Kaźmierczak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Wściekły…? Co najwyżej lekko rozdrażniony Anna Klimasara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Handlując nostalgią, tom II Aleksander Kusz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

Przez całe lato umacniałem się w przekonaniu, że jestem szczęśliwym obywatelem szczęśliwego kraju. Naprawdę – żadnych zmartwień. No, może prawie żadnych. Bo przecież najpierw przejąłem się poważnie tym, co jakiś biskup powiedział jakiemuś proboszczowi kilka lat temu. Całymi tygodniami się tym przejmowałem. A najgorsze, że do tej pory nie wiem – obraził go, czy nie. A przecież wystarczyło zakasać sutannę i wszystko byłoby jasne. Za to na pewno wiem, że ta tenisistka obraziła Jezusa, pokazując cycki i pupę. Strasznie obraziła, chociaż tak po prawdzie, niewiele pokazała. Robiła, co mogła, ale cóż począć – tak krawiec skraje, jak materii… wystarcza. A z próżnego to i salmonella [to z Teya]. Tak czy siak – wystarczyło. Jezus się obraził i nawet wyrzucił ją z kółka różańcowego, czy z czegoś w tym guście. Jeszcze na dobre nie ucichła kwestia cycków [cycuszków właściwie] gwiazdy kortów, a już pojawił się jakiś mocno opalony [w końcu lato] i dalejże wskrzeszać zmarłych. Podobno nawet jakieś filmy z tego są, ale nie mogłem znaleźć na youtubie. Dobrze, że przyjechał do nas, a nie do sąsiadów. Polazłby do mauzoleum, wskrzesił i znowu mielibyśmy rewolucję. A po co nam rewolucja, skoro tak dobrze czujemy się jako kolonia nieźle prosperującej monarchii? Dają nam pracę, pozwalają wysyłać funciaki do pozostawionych w kraju rodzin, a dodatkowo dostarczają długotrwałej ekscytacji pod hasłem: chłopiec czy dziewczynka? A kiedy już okazało się, że chłopiec, to jak będzie miał na imię? Tak, sprawdzamy się jako kolonia. Podobno Polaków nie stać na to, by wysyłać dzieci na kolonie, przeniesienie całego kraju do koloni to jest jakieś rozwiązanie. Nie wiem tylko, jak będzie z ruchem lewostronnym. Czy damy radę? Do tej pory po naszych drogach lewą stroną śmigały tylko ruskie tiry. Ponad wszelką wątpliwość – jestem szczęśliwym obywatelem, szczęśliwego kraju. Czujecie ten komfort? Pozdrawiam Was, moi wy współszczęściarze, Wasz baranek

Premiery

Z CYKLU „JAK ZDOBYWANO DZIKI ZACHÓD”

GORĄCZKA

Krzysztof Baranowski Jack powtarzał, że nie musimy spisywać umowy, przyjaciołom wystarczy uścisk dłoni. Jack mówił, że za pożyczone od mojego brata pieniądze powinniśmy kupić sprzęt górniczy i ruszyć ku naszemu własnemu Klondike. Jack twierdził, że na zachód od Goldtown nie ma wrogich Indian. Posłuchałem. Łatwowierność? Tak. Naiwność? Jasne. Głupota? Owszem. Teraz patrzę na Jacka, który na jedynym ocalałym koniu znika właśnie za wzgórzem z całym naszym złotem. Patrzę na zbliżających się Czejenów, na ich pomalowane twarze, na wzniesione groźnie tomahawki, słucham wojennych okrzyków i myślę sobie: za głupotę zawsze trzeba wcześniej czy później zapłacić. A ja zaraz poznam gościa, który ustala ceny.

TRZY RAZY PO STO PLUS JEDEN Krzysztof Baranowski „Sztuka jest zwierciadłem rzeczywistości. Ale to zwierciadło można ustawiać pod różnymi kątami”. To z Barei. Z filmu „Małżeństwo z rozsądku”. Tekst, podobnie jak sam film, niby banalny, może nawet trochę głupawy, ale coś w sobie ma. Artysta obserwuje rzeczywistość i tak jakby łapie ją, wciąga w siebie. Jak owo wspomniane na początku zwierciadło. A następnie, że pozostanę już przy tym zwierciadle, odbija ją, przetwarza zależnie od kąta ustawienia i przedstawia publiczności. Publiczność zaś owo przedstawienie odbiera, czasami się zachwyca, czasami nawet rozumie, ale zawsze kiwa mądrze głowami i wyraża podziw. W końcu to sztuka. Czasami nawet przed duże SZT. Czadowo. Gdybym był artystą, używałbym krzywego zwierciadła. Trzymałbym je mocno i tak długo szukał właściwego kąta, aż udałoby mi się uzyskać w odbiciu pozory chociaż normalności. I ową normalność opisywałbym bez wytchnienia wyszukanymi słowami i starałbym się przedstawić publiczności. A publiczność najpierw oniemiałaby z zachwytu i dopiero po pewnym czasie, wówczas już nie oniemiała, ale wciąż w zachwycie, zaczęłaby komentować. „Jakie to cudowne” usłyszałbym. „Jakie normalne. Aż nierzeczywiste”. Ja zaś słuchałbym tych komentarzy i rozpierałaby mnie duma. I poczucie misji. Przepełniony tą dumą i tym poczuciem, dalej machałbym swoim zwierciadłem. I dalej tworzyłbym sztukę. Niewykluczone, że przez duże SZT. Byłoby czadowo. Nie jestem artystą. Nie macham żadnym zwierciadłem. I dobrze, bo przy pierwszej próbie prawdopodobnie rozwaliłbym je na drobne kawałeczki, a to, jak wiadomo, przynosi pecha. Nie mam ochoty na opisywanie otaczającej mnie rzeczywistości. Tym bardziej, że czasami mam wrażenie, iż jak mawiał profesor Kazimierz Rudzki, otacza mnie ona coraz bardziej. Owszem, bywa, że coś napiszę, ale to raczej próba ucieczki, niż próba opisania świata zastanego. A moja publiczność? Cóż, przeważnie milczy. Ale i tak będę się trzymał swojego wyboru. Udaje mi się czasami skrobnąć jakiegoś króciaka lub nieskomplikowane stusłówka. Gdybym zabrał się za odbijanie rzeczywistości, nie wyszedłbym poza zdawkowe: kurwa! Mać!

Szortownia

PROROCTWO MUCHY Istvan Vizvary Dziś wieczorem na mojej kanapce z serem wylądowała mucha. Kiedy już oczyściła czułki z majonezu, spojrzała na mnie i poleciła konspiracyjnym szeptem, żebym udał się do najbliższego McDonalda, kupił największy zestaw z kanapką i frytkami, a potem zabił pierwszą osobę, którą zobaczę, wychodząc z baru. Będzie to mesjasz nowej religii, która, jeśli nie podejmę się interwencji, w ciągu pięciu lat doprowadzi nasz kraj do ruiny. Kciukiem rozgniotłem owada i wyrzuciłem kanapkę razem z talerzykiem za okno. I tak cały dzień padał śnieg. Wziąłem zimny prysznic, żeby ujędrnić ginekomastyczny biust i pobudzić krążenie krwi w podudziach, a potem, założywszy szlafrok, karakułowe futro i kalosze rybackie mojego ojca, udałem się do najbliższego baru spod znaku złotej litery „M”. – Czy macie zestaw z filetem z mintaja? – zagadnąłem pryszczatego kasjera, rozglądając się niespokojnie i wypatrując mesjasza nowej religii. – Ze spajdermenem czy pokahontas? – odparł sprzedawca nieobecnym głosem, nie przestając obgryzać paznokci. Odepchnąłem od siebie kuszącą myśl, że może to właśnie jego mam zlikwidować i powstrzymałem się od posłania mu morderczego spojrzenia. Nie chciałem zdejmować ciemnych okularów. Pomarańczowe światło latarni raziło okrutnie, odbijając się od wysokich, masywnych śnieżnych zasp, więc oczy miałem czerwone i pełne łez. – Z majonezem i frytkami – rzuciłem ripostą, siląc się na zimny, pełen bezinteresownego okrucieństwa ton. Niech się boi, chłopczyna. Kto wie, czy to jednak nie on? Kiedy sprzedawca rzucił na ladę torbę z szarego, szeleszczącego papieru, opadły mnie wątpliwości. Przecież to wszystko wariactwo. Wystarczy słówko od byle muchy, a ja gotów jestem popełniać seryjne morderstwa z premedytacją? I po co, żeby zbawić świat? A kto mi zapłaci? Kto się odwdzięczy? – I czy ten świat chce zbawić mnie?! – mnie wydałem z siebie zduszony krzyk. Pryszczaty sapnął i skrył się za kontuarem, udając, że szuka keczupu albo czegoś równie nieprzydatnego. Kij mu w odbyt, niech sam się udławi, nie miałem zamiaru brudzić rąk jego śliną. Sięgnąłem gorącą frytkę ze skrytego w szarej torbie pudełka i, żując ją tak flegmatycznie, jak tylko się dało, pchnąłem mocno drzwi. Gdyby nie ciemne okulary, światło latarń na pewno by mnie oślepiło, a tak mogłem śmiało spojrzeć światu w twarz. Miała wodniste oczy koloru wyblakłego nieba i głębokie zmarszczki dwustuletniej, co najmniej, staruszki. Zachwiała się, uderzona drzwiami, ale utrzymała równowagę. Czy to już? Czy to właśnie była osoba, o której głosiło proroctwo muchy? Nie zastanawiając się wiele, sięgnąłem do torby i zacisnąłem dłoń na rybnym burgerze. Teraz albo nigdy. Nie mogłem lekceważyć przeznaczenia, jeśli nie chciałem, żeby ono zlekceważyło mnie. – Proszę, na pewno jest pani głodna – zaproponowałem starowince posiłek, ostatni już w jej długim życiu. Nie ułożyłem wcześniej scenariusza, nie miałem planu B, musiałem improwizować. Prowadziło mnie proroctwo. Ufałem mu. Zaskoczenie bezinteresowną erupcją empatii zakwitło na pomarszczonej twarzy. Starowinka, nie myśląc chyba zbyt wiele, wyciągnęła w moim kierunku dłoń, wyrwała przynętę i wepchnęła niemal w całości do szeroko otwartych ust. Musiała

chyba wystawić żuchwę z zawiasów! Jak boa dusiciel albo ważka. Trwała tak, zdziwiona swoją zachłannością, a oczy wychodziły jej z orbit. Czyżby w filecie znalazła się ość? Usiłując nie zawyć tryumfalnie, podciągnąłem kalosze, bo zaczęły fałdować się nad kolanami (schudłem ostatnimi czasy i uda nie dawały ściągaczom już wystarczającego oparcia). Oto wypełnia się proroctwo! Nie dane mi jednak było nasycić się widokiem z każdą chwilą coraz bardziej siniejącej staruszki. Uderzenie w plecy pozbawiło mnie tchu, a kiedy go wreszcie odzyskałem i z oczu ustąpiła mgła, ujrzałem pryszczatego , przytulonego od tyłu do kobieciny. Założył dłonie na jej brzuchu i zaciskał je rytmicznie. – Precz! – krzyknąłem, lecz on nie przestał. – Nie możesz przeciwstawić się proroctwu Muchy! Próbowałem podbiec do nich, lecz zaplątałem się w poły szlafroka, a na dodatek pośliznąłem się na szczątkach rybnego hamburgera. Kiedy w końcu pozbierałem z chodnika godność i drobne monety, które wypadły z kieszeni futra, staruszka zniknęła już w ciepłym wnętrzu baru, podtrzymywana troskliwie przez sprzedawcę. – A co z porządkiem świata! – krzyknąłem za nimi, pomimo dojmującego uczucia porażki. Zawiodłem przecież, jak snajper, który przepuścił tę jedną, właściwą szansę na strzał. – Jeszcze pożałujecie, kiedy wszystko runie! Jeszcze się zdziwicie i zapytacie „Dlaczego?”. Nie pomogę wam wtedy! Splunąłem goryczą i w tym momencie pojąłem, jak bardzo się pomyliłem. Jeszcze nie wszystko było stracone! Przecież wychodząc z baru zobaczyłem kogoś zupełnie innego, nie zwróciłem jednak na tę osobę uwagi. Ze skromności. Z pokory. Z głębokiej, nieuleczalnej głupoty. W szklanych drzwiach ujrzałem przecież swoje odbicie. To ja byłem mesjaszem. I to siebie samego miałem zabić. Tak zażądała mucha, a skoro jej posłuchałem, musiałem rzecz doprowadzić do końca. Nie zastanawiając się ani chwili, pobiegłem do skrzyżowania, akurat światło się zmieniało. I akurat nadjechała śmieciarka pomalowana na siedem kolorów tęczy. To dla was, ludzie, którzy mnie nienawidzicie, nie rozumiecie lub po prostu nie znacie, pomyślałem. – Dla was, tato i mamo – krzyknąłem. – Żeby żaden fałszywy mesjasz nie popsuł wam planów na sądzie ostatecznym! Wyczekałem, aż ciężarówka znalazła się tuż przed pasami i skoczy

Ilustracja: Milena Zaremba

ŻEBY CZERWY ZJADŁY JAJKA Adrian Zwoliński – Panie! O, panie, hie, hie. Na tej ziemi, to wi pan. Nic nie urośnie. – Może jednak urośnie. Kolega geolog mówił, że to ziemie brunatne. Marchewka, może kalafior nawet, ale przy nim trzeba ponoć mieć doświadczenie. Chyba nie jest tak źle, bo… – Brunatne, nie brunatne – przerwał pan Tadek, spluwając na chodnik – mówię, że tu nawet rzeżucha nie porośnie, hie, hie. Taka moc, no. Taka moc. – Jaka moc? – No taka, zła. Ruścikowa ziemię panu za bezcen sprzedała, bo się spietrała, że znowu jej stary Mielak jeszcze gorsze gusła poczyni. Najpierw dzieci, potem ziemia – powiedział rolnik, kręcąc smutno głową. – Proszę pana, chciałbym, żeby wszystko się udało – Jarek mówiąc to, zaakcentował słowo ,,chciałbym”. W podręcznikach od NLP piszą, że jasna artykulacja potrzeb to narzędzie kreacji rzeczywistości. – A ja chciałbym, żeby czerwy zjadły jajka Kalisiukom, bo im się należy. Żebym był bogaty i w ogóle. A tu, patrz pan, ni chuja, hie, hie. Tu nic nie urośnie, panie. Jarek miał marzenia. Kiedy skończył studia, chciał pracować w korporacji. Dostał pracę w dużej, zagranicznej firmie, zajmującej się coachingiem. Chciał kupić kawalerkę w centrum Warszawy, dorobił się kawalerki. Krok po kroku realizował plany życiowe – a to podróż do Japonii, a to nauka nurkowania. Przyszła pora na odważną decyzję, na prawdziwą tough call. Jarek kupił ziemię i postanowił zostać farmerem. Tak, farmerem, zdecydowanie nie rolnikiem. Rolnicy chlali po monopolach, płodzili dzieciaki jak króliki, uprawiali nędzne poletko, a potem sprzedawali za bezcen to, co wypluła ziemia. Farmer miał dużo ziemi, dużo zwierząt, gromadę podwładnych, takie baniaki, w których stoi zboże, jednym słowem: przedsiębiorstwo. Nagle zjawia się nowy sąsiad, pan Tadek, wyciera brudne buciska o marzenie Jarka i pieprzy trzy po trzy o złowieszczej sile. Jedną z pierwszych zasad coachingu jest: ,,Nieważne co inni mówią o tym, co robisz, ważne, jak dobrze to robisz”. Jarek uśmiechnął się serdecznie, podziękował za rozmowę i wszedł do nowego, odremontowanego domku z werandą. W pewien sposób rozumiał pana Tadka – w końcu facet był tylko rolnikiem. *** Ziemia obraziła się na Jarka. Od początku dawała jasno do zrozumienia, że nie życzy sobie współpracy z mieszczuchem. Co urosło, to więdło. Co więdło, błyskawicznie gniło. Smród wdzierał się do kuchni, łazienki, piwnicy. Przenikał ubrania, jedzenie, wszystko, co znajdowało się wokół pola. Jarek był cierpliwy, wiedział, że ,,miarą sukcesu jest nie poddawanie się czynnikom zewnętrznym, a generowanie sytuacji sprzyjających sukcesowi”. Dlatego też, nadal śmiejąc się w duchu z zabobonów, postanowił zrobić mały wywiad środowiskowy wśród sąsiadów. – Mielak? Był tu pono taki. Ja go widziałam, ale już jako trupa. – Czyli była pani na jego pogrzebie? – Nie – odpowiedziała cicho Kalisiukowa – widziałam go, jak jako upiór po pańskim polu łazi, jak jeszcze Ruścikowa na nim robiła. Dzień po tym zniknęły jej dzieci. Jedni mówią, że to jaki zboczeniec je zabrał, ale ja swoje wiem, że to stary Mielak.

– Czemu się uwziął na poprzednią właścicielkę? – On ludzi nie lubił. Ponoć. Pani Fabianicka też słyszała o Mielaku, ale nigdy nie widziała go żywego, a jeden z pijaczków przesiadujących przed warzywniakiem ,,Bożenka” wyznał, zaklinając się na wszystkie świętości, że nikt Mielaka nie znał, chociaż wszyscy o nim mówią. Po zmroku Jarek zaszedł do pana Tadka. Pukał kilka razy, ale w starej, rozsypującej się ruderze nie zastał nikogo. Wrócił do domu, położył się na łóżku i zaczął cowieczorną sesję autohipnozy. Tej nocy większą ulgę niż medytacja, przyniosła Jarkowi myśl, że miał rację. Niby od początku wiedział, że opowieści o duchu Mielaka są bredniami, ale teraz, kiedy upewnił się, że ma do czynienia z village legend, mógł spać spokojnie. Formułka, trzy wdechy, chwila relaksu, wydech. Po chwili Jarek zapadł w sen. *** – Że głupi niby jestem, bo chłop. Chłop swoje wie. No, hie, hie – szepnął pan Tadek, obserwując zza firanki oddalającego się Jarka. – O, tera znowu zaczyna napierdalać na mnie. Żem głupi, hie, hie. Ja mało widzę, ale dużo słyszę, skurwysynie. Wszystko słyszę! – pan Tadek krzyknął tak głośno, że aż przestraszył się, czy ktoś przypadkiem go nie usłyszał. Rolnik przywarł do ściany, po czym sunąc wzdłuż listew wrócił do kuchni. – Wszystko się da zrobić samemu, se myśli. Mundry się znalazł. Jak się potrafi, to wszystko się da, proste. Nawet, żeby te cholerne czerwy jajka zżarły. Ale to potem, to potem. I na Kalisiuków przyjdzie pora. Teraz jedno. Jak się zaczęło, to się kończy, nie? – pan Tadek zapytał sam siebie, drapiąc się przy tym po głowie, jakby wśród resztek włosów mieszkały hordy wszy. Znajoma myśl przeszyła umysł pana Tadka. Skupił się, a po chwili zobaczył świat starymi, zmęczonymi oczami kipiącej ze złości istoty. Mógł zabić we śnie, ale postanowił zabawić się inaczej. Skoncentrował się znowu – uwolnić dzieci, umysł dziecka, pamięć. – Porwał was ten mieszczuch, kochane. Porwał, coby mieć taniej ziemię. Szara 23. Policja. Idźcie.

NISZCZYCIELKA ŚWIATÓW Tomasz Zawada Monitor-okno-ściana-regał-drzwi-monitor. I tak w kółko. Zygmunt kręcił się na krześle obrotowym, a pokój przewijał się przed jego oczami raz po raz. Pomysł wciąż nie nadchodził, ale mężczyzna czuł, że objawienie jest tylko kwestią czasu. Świerzbiły go palce. Nie mógł doczekać się, gdy stukot klawiszy wypełni ciszę. Nagle zdał sobie sprawę, że popełnił poważny błąd. Zahaczył nogą o biurko i zatrzymał ruch wirowy. Powinien kręcić się w drugą stronę. Najpierw jednak chwila przerwy. Sięgnął po kubek i napił się herbaty, która zdążyła już całkiem wystygnąć. Zerknął na zegar. Minęły dopiero dwie godziny, odkąd zasiadł do pisania. Monitor-drzwi-regał-ściana-okno-monitor. Mantra mająca na celu zwabić i pochwycić kapryśną wenę. U większości ludzi nieustanne wirowanie wywoływało dezorientację, zawroty głowy, nudności, a dla Zygmunta był to sposób na odprężenie się i wyciszenie. Gdy pokój zmieniał się w zamazaną plamę, wtedy przychodziły obrazy. Rzeczywistość schodziła na drugi plan, ustępując miejsca nieokiełzanej wyobraźni. Tak też stało się tym razem. Najpierw w jego umyśle pojawiła się pojedyncza iskra, niedookreślony jeszcze fundament, podwaliny nowego, wspaniałego świata. Minuty płynęły powoli, a idea rosła, pęczniała, aż w końcu eksplodowała z całą mocą. Zygmunt zatrzymał krzesło. Na jego twarzy malował się zachwyt. Pomysł rozgałęział się nowymi wątkami, pączkował postaciami, mienił wielobarwną intrygą. „To będzie arcydzieło” – pomyślał.

Ilustracja: Sylwia Ostapiuk

Zatarł dłonie, żeby rozgrzać palce, a następnie ułożył je tuż nad klawiaturą niczym wirtuoz przed rozpoczęciem koncertu. Nagle podniosłą ciszę przerwało skrzypnięcie drzwi. – A, tu jesteś. Trzeba podjechać do sklepu, kochanie. Skończyła mi się margaryna. – Przecież byłem już na zakupach, na liście nie było żadnej margaryny! – Zygmunt z irytacją łypnął na żonę. – Nie mam teraz czasu! – burknął. – Tworzę! – No już, już. Szybciutko. Potrzebna mi do ciasta. Kończ te swoje głupotki i jedź. To powiedziawszy wyszła. Mężczyzna zaklął pod nosem. W takich warunkach nie dało się pracować. Z wściekłością chwycił kluczyki, narzucił kurtkę i wyszedł, trzaskając drzwiami. Wrócił po piętnastu minutach, gniotąc w ręku znienawidzoną kostkę margaryny. Gdy zasiadł ponownie przed komputerem i popatrzył na czystą kartkę na monitorze, z przerażeniem uświadomił sobie, że z tego wszystkiego zapomniał, o czym chciał napisać.

TIK-TAK Michał Stonawski Jeszcze raz popatrzył na zegarek – podróbka Rolexa, kupiona za grosze na Starym Kleparzu. Te chuje z biura zawsze się z niego śmiały, jakby nie mogły sobie znaleźć lepszego tematu. – Witam, panie Janie – mawiał z udawaną powagą siedzący przy drugim biurku Krzysiek. – Jak tam pański zegarek, panie Janie? Dwie koleżanki, które prezes umieścił z nimi w pokoju chyba tylko po to, by wiecznie chichotały komentując posty znajomych na facebooku, zawsze parskały śmiechem. Zrobili mu nawet zdjęcie, po powrocie do domu znalazł fotkę i opis „Jasiu i jego zegarek”. Pięćdziesiąt trzy „Lajki”. Jeszcze pięć minut. Wbił ręce w kieszenie płaszcza, próbując ochronić się przed przenikliwym wiatrem. Mógł tego nie robić i tak przecież się nie przeziębi. Zapatrzył się na jasno oświetlony krakowski dworzec kolejowy. Z wiaduktu na 29. Listopada było słychać każde słowo wypowiedziane bezosobowym głosem przez recepcjonistkę. Z niejakim zdziwieniem odkrył, że z tej odległości da się ją zrozumieć o wiele lepiej, niż z samego peronu. Jedyna pozytywna rzecz na tym świecie. Ilustracja: A. Wróblewska Bez znaczenia. Znów zerknął na czasomierz. Badziew był niezniszczalny, nawet bardziej niż oryginał. Kiedyś rzucił nim z całej siły o ścianę. Efektem tego był tylko odłupany tynk, co świadczyło zarówno o jakości tej nory w której mieszkał, jak i nieustępliwości przedmiotu martwego. Istniała pewna szansa, że gdy jego ciało zniknie pod kołami pociągu, złośliwy zegarek przetrwa. Pewnie potoczy się gdzieś daleko, by dręczyć innego posiadacza. Zostały jakieś cztery minuty. Czas wlókł się sadystycznie, jakby chciał kopać leżącego. Mężczyzna z grymasem na twarzy rozejrzał się po okolicy. Obok dworca biła po oczach Galeria Krakowska, to tam ze sobą zerwali. Dziwka, puściła się najpierw z jego bratem, potem z tym chujem, Krzyśkiem. Okazało się, że był tylko szczeblem, po którym mogła się wspiąć, za cenę parokrotnego rozszerzenia nóg. Przynajmniej wiedział, czemu zawsze była sucha. Głupia cipa. Analizowanie tego nie miało sensu, podobnie jak i całego świata, który postanowił mu dokopać. Na lewo ze światłami miasta kontrastowała plama czerni, w której gdzieniegdzie migotały różnokolorowe światełka. Cmentarz Rakowicki nie był o tej porze roku szczególnie często odwiedzanym miejscem. Z wewnętrznej kieszeni wyjął małą butelkę, odkręcił nakrętkę i wyrzucił ją na tory. Uniósł trunek w geście pozdrowienia i wypił duszkiem zawartość. Potem pochylił się gwałtownie i zwymiotował na chodnik. Nienawidził czystej. Butelka poleciała w ślad za nakrętką.

Jakimś cudem została minuta. Na uszy założył świeżo kupione słuchawki, najdroższe, na jakie go było stać. Włączył mp4 i wszedł na barierkę, rozglądając się, czy żaden pieszy nie nadciąga z odsieczą. Wiadukt był pusty, nie licząc przejeżdżających samochodów, z których jeden zatrąbił przeciągle. Dźwięk klaksonu brzmiał jak ryk umierającej krowy. W słuchawkach zabrzmiało „Highway to hell” AC/DC. Oczywiście. Po chwili się rozchmurzył, jak już umierać, to z dobrą muzyką. Pochylił się do przodu. Nie czuł się szczególnego zdenerwowania, jedynie podniecenie z rodzaju tych, które wywołują to szczególne uczucie w stopach i ciśnienie w żołądku. Ręce tylko trochę się trzęsły. Trzydzieści sekund. Jakiś samochód zatrzymał się z piskiem opon. – Kurwa, kretynie, zaraz spadniesz! Po raz pierwszy tego wieczoru się uśmiechnął. Dwadzieścia sekund. Nieważne. Poleciał głową w dół. *** Jakimś cudem nie stracił przytomności. Nie czuł bólu. Jeszcze. W polu widzenia miał trochę krwi, jakieś odłamki wyglądające zarówno na jego zęby, jak i kawałki kości. Słuchawki, połamane, leżały na krokwiach. Lewa ręka wykrzywiona była pod dziwnym kątem, nie sądził, że tak można. Prawej nie widział. Rozległ się przeciągły sygnał i od okolicznych budynków odbiło się echo z dworca: – Pociąg pospieszny z Nowego Sącza do Gdyni przez Kraków, Warszawę, Poznań jest opóźniony trzydzieści minut. Za opóźnienie przepraszamy. Chciał zawyć, zabulgotał tylko, dolna szczęka w kawałkach leżała gdzieś daleko. W mroku, na żwirze błysnęła tarcza zegarka. Tykał sobie spokojnie.

fot. Krzysztof Korsarz Bilinski

DZIEWIĘĆ MIESIĘCY Natalia Szczepkowska Pierwszy miesiąc to szok, niedowierzanie, zaprzeczenie. Zastanawiam się, jak sobie poradzi mój organizm, pozbawiony tych wszystkich przyjemności, których nie odmawiałam sobie do tej pory. Przełykam ostrożnie pożywienie, póki co piję tylko wodę. Czy mogę jeść same warzywa? Nie chcę mięsa, ale to chyba nieuniknione w mojej sytuacji. Drugi i trzeci miesiąc. Oswajam się. Chciałabym dodać, że też przyzwyczajam, ale skłamałabym – każdy dzień jest inny, choć pozornie ten sam. Dużo teraz myślę, uporczywie obracam w głowie początek. Wpadka była nieunikniona, ja to przeczuwałam, on bagatelizował. Zawinił, zapominając o zabezpieczeniu, ale to głównie ja muszę teraz ponosić konsekwencje. Czwarty miesiąc. Odwiedził mnie, podobno przechodził obok przypadkiem. Powiedział, że jestem silna i dam sobie radę, a wkrótce i tak to wszystko się skończy. Wręcz przeciwnie, to będzie dopiero początek innej drogi, ale nie dał sobie wytłumaczyć. Tęsknię za nalewkami babci. Piąty miesiąc. Pojawiły się komplikacje, nie wszystko idzie zgodnie z planem. Przychodzi dużo mężczyzn, pochylają nade mną głowy, każdy mówi, doradza, nikt nie słucha. Są ludzie zajmujący się takimi problemami, ominą prawo, dostarczą ci narzędzi, sama zdecydujesz – to on, ten adwokat diabła, którego kiedyś kochałam. Teraz nim gardzę. Nie jestem problemem! To nie jest problemem… Szósty miesiąc. Prawie nie wstaję z łóżka. Modlę się, choć nigdy mnie nie nauczono odpowiednich słów. W ciemności panuje ruch, łaskoczą mnie małe łapki. Przewracam się na drugi bok, zamierają. Dźwięk? Błysk? Zasypiam. Siódmy miesiąc. Wyrok. Podstemplowany, uprawomocniony, następny! Decyzji dokonał ktoś inny, odwołanie nie wchodzi w grę, męcz się dalej kobieto, nic nie poradzimy. On już nie przychodzi – nie winię go, każdy sobie radzi z szokiem, jak umie. Kradnę wódkę, upijam się w toalecie, już mi wszystko jedno. Ósmy miesiąc. Ktoś widział, jak siedzę przed ołtarzem, zaaranżowano spotkanie z kapłanem. Nie działa, jak ci szarlatani od psychomagii, nie każe szukać odpowiedzi w sobie lub ewentualnie w dziwnych ziołach, ale na zewnątrz, gdzieś poza granicami pojmowania. Pochwalił mnie za odrzucenie grzesznej propozycji męża, nauczał o cnocie i odwadze. Dziewiąty miesiąc. Zbliża się termin, już zakazują mi jeść, wychodzić na spacery. Boję się osamotnienia, bo przecież na końcu zostanę tylko ja i ból, wszyscy odstąpią. On nie przyszedł, za rękę trzyma mnie kapłan. Ostatni raz wspominam minione tygodnie, duszną, przeludnioną celę, którą dzieliłyśmy ze szczurami, odmowę popełnienia samobójstwa. Sędzia czyta: morderstwo, kradzież, karą śmierć. Spada topór kata.

Z PAMIĘTNIKA UMARLAKA. MATRYMONALIA Rafał Sala Ech, co ja tu robię?, Zapytałem sam siebie po tym, jak zadzwoniłem do drzwi. Spojrzałem jeszcze w tył, na ścieżkę wydeptaną przeze mnie w półmetrowym śniegu. Może by tak wrócić? Nim zdążyłem to zrobić, drzwi uchyliły się, a gęba, którą w nich zobaczyłem, rozjaśniła mi nieco sprawę. Boże, niech to nie będzie ona, pomyślałem szybko. Modliłem się wręcz. Ściskany w ręku bukiet prezentował się nad wyraz marnie, ale w tej chwili oddałbym wszystko, żeby zmienił się co najmniej w widły albo inne ustrojstwo, którym mógłbym się ratować. Ale na ratunek było już za późno. – Wejdź, kochasiu – mruknęło to coś za progiem. – Wejdź, bo… chciałam powiedzieć, że zmarzniesz, ale jak widzę i tak jesteś… zimny. – To powiedziawszy, zaprosiła mnie gestem do środka. Cóż było robić, wszedłem. Od razu pożałowałem, że nie jestem tak do końca trupem. W obecnym położeniu wróżyłem kremacji świetlaną przyszłość. – Wejdźże może dalej – powiedziała moja wybranka. – Nie wypada nam tak w progu stać. Niechby kto jeszcze zobaczył, a to przecież pannie nie przystoi. – To może… – chciałem zaproponować rozstanie, ale pociągnęła mnie dalej. Poczułem ciepło. – Och, przepraszam – rzekła, odczepiając elektrody paralizatora od mojej szyi. – Te gobliny to strasznie zabawne stworzenia, ale czasem są okropnie złośliwe. Sio stąd – kopnęła wypierdka w brzuch tak, że zwinął się w kłębek i czym prędzej odczołgał. – Nic się nie stało. Było nawet całkiem miło – skłamałem. – Lubię jak się we mnie krew gotuje – wysiliłem się na dowcip. – Nie jesteś chyba wampirem? – zapytała podejrzliwie. – Mamcia nie lubi wampirów. – Mamcia? – rozejrzałem się. Jeśli jest podobna do córeczki, to znikam ile sił w nogach. Ofelia, bo tak miała na imię, nachyliła się nade mną – była o głowę wyższa. Dopiero wtedy mogłem się jej lepiej przyjrzeć. Można rzec, że niczego jej nie brakowało. Wręcz przeciwnie, miała za dużo. O ile sama sierść na całej twarzy nie przerażała mnie tak bardzo, to już kły, które miałem na wysokości oczu, sprawiały, że zaczynałem żałować, że w ogóle się… że w ogóle umarłem. Wilkołaki całkiem dobrze prezentują się w filmach, nie powiem, ale już wilkołaczki… To inna bajka. – Jesteś naprawdę wspaniała, ale czy możemy już… – Gdzie ci tak śpieszno, kochasiu? – Śpiący się taki zrobiłem. – Na dowód ziewnąłem przeciągle. – Po śmierci się wyśpisz. – Roześmiała się ze swojego dowcipu moja przyszła małżonka. Zadrżałem na myśl o takim ożenku. Nie drżałem chyba od dwudziestu lat, a tu nagle. Jak to mawiają: Czym ciało po śmierci nasiąknie, tym po grobie śmierdzi. Zawsze byłem naiwny i widać z wiekiem mi to nie przeszło. – Zobaczysz, spodoba ci się tutaj, Iwanku – powiedziała do mnie. – Normalnie, żyć nie umierać – burknąłem. – Jaki dowcipny – rzekła szczerze – jaki dowcipny. Siedzieliśmy na kanapie. Ona obejmowała mnie wpół, ja wpół mdlałem i zawodziłem. Ale najgorsze było i tak przed nami. Zacząłem przeklinać noc, w którą udałem się do agencji matrymonialnej. Po co mi to było? Zachciało mi się obiadków, kapci, gazet.

– No rozbieraj się, mój truposzku – szepnęła śliniąc mi ucho Ofelia. – Chyba, że mam ci rozedrzeć gatki? Zawyłem jak najprawdziwszy wilkołak i to chyba przesądziło sprawę. Ofelia zabrała mnie tam, gdzie jeszcze żaden umarlak nie był, lecz zaprawdę powiadam wam, przez te kilka chwil poczułem, że żyję. Jakże zatęskniłem za śmiercią.

SPOSÓB NA KATARYNKĘ Leah Spencer Krzysztof po prostu miał już serdecznie dość. Kochał ją. Skłamałby mówiąc, że jest inaczej, ale miłość miłością, a – na miłość boską! – słuchać tego pieprzenia już zwyczajnie nie mógł. Bo Baśka, rozumiesz, kupiła sobie nową kieckę, taką zieloną w grochy czarne, tandetną, ale fajną. Bo mamusia, rozumiesz, była na wycieczce w Turcji i poznała takiego przystojnego, młodego, ciapatego. Bo facet Karoliny, rozumiesz, ten nowy, ponoć leje ją po gębie każdego wieczora przed spaniem, tylko ona się przyznać nie chce. Bo ci spod piątki, rozumiesz… A zamkniesz się wreszcie?! No ty to Krzysztof jak zwykle… Narastało to w nim i narastało, aż wreszcie miał już powyżej uszu tego jej pieprzenia, a ona ciągle swoje i swoje. W końcu nie wytrzymał. Złapał ją za te blond włoski (a ona ciągle pieprzyła, że, rozumiesz, myśli o przefarbowaniu), szarpnął z całej siły i trzasnął ją w tę jej śliczniutką buźkę (a ona ciągle pieprzyła, że, rozumiesz, facet Karoliny tak samo). Zaczerwienił się, zirytowany, o mało nie wybuchł, zdzielił ją jeszcze raz, a ona ciągle pieprzyła, że sobie mógłby, rozumiesz, paznokcie skrócić. No nie masz ratunku od tej zołzy, pomyślał, chyba żeby zabić! I ta myśl dodała mu sił, rozradowała jego serce, przecież miłość ci wszystko wybaczy i w ogóle. Chwycił ją za szyję i zaczął dusić (a ona ciągle pieprzyła, że, rozumiesz, kiedy boli ją gardło, to sięga po tabletki, co jej Krycha poleciła), poczerwieniała cała i z trudem wypowiadała słowa, ale nie przeszkodziło jej to pieprzyć. Przecież ona nawet przez sen pieprzyła. Taka to już była pieprzona katarynka. No przecież by jej nie zabił. Dajcie spokój. Bądź co bądź, była jego kochaną żoną. Ale postawił na swoim, musiał wreszcie pokazać, kto w tym domu rządzi. Wziął zszywacz, taki porządny, do drewna, mocno ścisnął te jej ponętne usteczka, przyłożył zszywacz i nacisnął. I jeszcze raz. I jeszcze raz. I jeszcze, kurwa, raz! No coś tam mruczała, jęczała, jakby pieprząc nadal, ale ust już otworzyć nie mogła i było pięknie. Krzysztof wreszcie odetchnął. Tego było mu trzeba. Ubrała się w seksowną, zwiewną sukieneczkę i usiadła obok niego. Oglądali razem telewizję. W milczeniu! Teraz dopiero ją kochał jak nigdy. Niby coś tam postękiwała, ale szwy trzymały mocno i nie mogła otworzyć jadaczki. Cholera, powinienem to opatentować, byłbym bogaty, pomyślał. Pocałował ją w policzek i powiedział, że bardzo ją kocha. Ja też cię kocham, Krzysztof, bo, rozumiesz, ty to jesteś facet jak się patrzy, najlepszy pod słońcem. Spoglądał na nią z niedowierzaniem, przecierając oczy ze zdziwienia. A potem uszy, bo oczy go nie myliły, nadal miała zszytą gębę. Ale gadała, pieprzona, zaczęła gadać bez ustanku. Miał wrażenie, że oszalał, że już mu odbiło, stracił piątką klepkę albo wszystkie na raz. Usta zaszyte, już prawie się zrosły, ani drgną, a ona gada i gada. Ale jeśli dobrze się wsłuchać, to jej głos dochodził nie ze strony ust, tylko tak jakoś niżej, z dołu. Stanął jak wryty i podążył wzrokiem wzdłuż jej fantastycznej talii. Głos dochodził spod sukienki. Podniósł skrawek materiału, rozłożył jej nogi, podążył tam dłonią i… ugryzła go w palec.

Stusล รณwka

WOLNOŚĆ Tomasz Zawada Jan, jako praworządny obywatel, wielką wagę przykładał do tego, by nikogo nie urazić lub, co gorsza, nie złamać przepisów. A o to było nietrudno, odkąd ustawodawca w szale prawotwórczym, ochrzczonym nazwą „Musimy być niewolnikami praw, abyśmy byli wolni”, wprowadził piątą generację praw człowieka. Po mieszkaniu krążył na palcach, nie chcąc naruszyć prawa sąsiadów do spokoju. Ściany pomalował zgodnie z normą do życia w estetycznym otoczeniu. W dyskusji nie zajmował żadnego stanowiska, by nikogo nie dyskryminować. Prawa, dla dobra ogółu, mnożyły się jak grzyby po deszczu. Jan stosował się do wszystkich, by móc ostatecznie, będąc bezgranicznie wolnym człowiekiem, zamrzeć w bezruchu.

Subiektywnie

POMYSŁ TO PODSTAWA DOBREJ OPOWIEŚCI Aleksander Kusz Przestawię trochę. Ja, jak taki niespokojny duch, muszę coś pomieszać, inaczej nie byłbym sobą. W dzisiejszej recenzji wszystko będzie na odwrót. Na początek będzie podsumowanie, wstęp będzie pośrodku, a rozwinięcie na końcu. A co? Nie wolno mi? Podsumowując, „Ambasadoria” to bardzo dobra powieść, chyba najlepsza w dorobku Chiny Mieville’a. Przede wszystkim dlatego, że ma to, co każdy dobry kawałek literatury powinien mieć – pomysł. Ma nawet więcej - ma mnóstwo pomysłów, a nawet za dużo pomysłów, co przecież nie zdarza się zbyt często. Literatura z reguły choruje na brak pomysłów, rozciąganie ich do granic niemożliwości, nadmierną eksploatację, a „Ambasadorii” można zarzucić, że zbyt dużo grzybów w barszczu to też niedobrze. Powieść dostaje ode mnie 5,5/6. Odejmuję 0,5 punktu za dziury fabularno-konstrukcyjno-logiczne. Reszta jak najbardziej w porządku. W gruncie rzeczy powinienem też coś odjąć za zbytnią rozrzutność pomysłów, ale jak za coś takiego odjąć punkt Mieville’owi? Przecież wiem, że to nie jest typowy autor. On w następnej książce znowu zarzuci nas swoimi niesamowitymi, oryginalnymi pomysłami. I dobrze, bo za to właśnie lubimy prozę Mieville’a. Dzisiaj chciałbym przedstawić najnowszą powieść Chiny Mieville’a – „Ambasadorię”. China (spoufalam się, ale jak tak długo lubi się autora, to można już o nim pisać po imieniu) to jeden z nielicznych autorów, który aż za dobitnie wykłada wszystkim i wszędzie swoje poglądy polityczno-społeczne. Oczywiście w pisanych przez siebie książkach również. Czasami sobie myślę, że on chyba po to je właśnie pisze. Zawsze musi coś przemycić, a właściwie nie przemycić, tylko jakiś swój pogląd, przekonanie obudować w fabułę. Na dodatek jest socjalistą…, No cóż, chyba już tylko na zgniłym, gnuśnym Zachodzie można znaleźć prawdziwych zwolenników socjalizmu (bo przecież u nas o zwolennikach nie ma co pisać, mamy tylko przebarwione SLD, które ma tyle wspólnego z socjalizmem, co centrowe PO z liberalną gospodarką, a prawicowy PIS z kapitalizmem). Socjalizm, a właściwie komunizm, do którego socjalizm dąży, to najwspanialszy ustrój, idealny wręcz, ale niestety nie dla ludzi. To jest dopiero paranoja, nie? Potrafiliśmy wymyślić idealny ustrój, ale nie potrafimy w nim żyć. China Mieville opuścił Ziemię i napisał powieść o Kontakcie. Tak, tak, wiem, że to dziwne, ale Mieville napisał science fiction. Oczywiście w swoim stylu, to znaczy wykorzystał to czego potrzebował, żeby obudować swoje przemyślenia. Nie jest to kontakt niemożliwy - jak w Ślepowidzeniu Wattsa, ani łatwy i przyjacielski - jak w utworach ze Złotego Wieku SF. To raczej kontakt utrudniony, czy czasami niemożliwy z powodu zwyczajów, innego życia, a przede wszystkim języka, a właściwie Języka. Języka tak innego od języka Ziemian, że właściwie niezrozumiałego dla nich i niemożliwego do wypowiedzenia. Porozumienie z Ariekenami jest możliwe dopiero po pewnym przystosowaniu ciała i umysłu Ziemian. To Kontakt bardzo w stylu Ursuli K. LeGuin. Czytając „Ambasadorię” czasami czułem się, jakbym czytał Urszulkę, moją starą (nie wiem czy tak wypada o kobiecie pisać) uko-

chaną Urszulkę (znowu zwracam się po imieniu, ale Urszulkę lubię jeszcze dłużej niż Mieville’a). Zacznijmy jednak od początku,…… …. czyli od niewykorzystanego pomysłu, a właściwie porzuconego pomysłu. Nurt, który Mieville opisuje starannie na początku powieści, to coś na rodzaj kanału, a właściwie niesamowity sposób poruszania się statków kosmicznych z ponadświetlną szybkością. Z tą samą precyzją i równie dokładnie autor opisuje Avice - główną bohaterkę powieści. Poznajemy ją, kiedy jako mała dziewczynka mieszka na zapyziałej planecie z niezrozumiałymi Ariekenami. Potem pobiera nauki, pracuje jako zanurzaczka, podróżuje w nurcie na statkach kosmicznych, by na koniec powrócić na swoją rodzinną planetę. Mieville wyczerpująco opisuje te dwa wątki: życie Avice, i nurt. Przypuszczam, że Niven wykorzystałby nurt aby napisać przynajmniej tetralogię, nie wspominając pomniejszych pisarzy (młody Herbert z Andersonem machnęliby przynajmniej 12 opasłych tomów). Jednak nie Mieville. On ma niesamowity pomysł, żeby mniej więcej w 1/3 książki go porzucić. Już mu nie był potrzebny, a właściwie był mu tylko potrzebny jako support głównego pomysłu – Języka. Język Ariekenów jest niezrozumiały dla Ziemian. Po pierwsze, Ariekeni posługują się dwugłosem, przez co przybysze-Ziemianie muszą się naprawdę natrudzić, żeby tak zmodyfikować swoich przedstawicieli, zwanych Ambasadorami, żeby oni również wypowiadali się dwugłosem. Po drugie, Język opisuje tylko rzeczywistość. Nie jest możliwe wyrażenie w nim kłamstwa, przenośni czy metafory. Ariekeni nie myślą abstrakcyjnie, bo nie są w stanie oddać tego w Języku. Mogą tylko opisać rzeczywistość. Czasami, żeby coś opisać, wykorzystują ludzi, żeby ci odegrali jakąś scenę albo przedstawienie. Widząc to, kojarzą pojęcie z daną osobą, i uczą się posługiwać się danym wyrażeniem, sceną. Tak właśnie w dzieciństwie Avice odegrała na prośbę Ariekenów, zwanych przez przybyszów Gospodarzami pewną scenę i od tego czasu była nazywana dziewczynką, która zjadła to, co jej dano. Gospodarze nie rozumieją Języka wypowiadanego przez maszyny i urządzenia, ale rozumieją odtwarzane z taśmy słowa Ambasadorów - to pierwsza z wielu dziur. Ale nie będę się znęcał na Mievillem, bo nie za dziury logiczno-konstrukcyjne i taką sobie, niekiedy pretekstową fabułę kochamy Mieville, ale za fenomenalną wręcz wyobraźnię. I to dostajemy przecież w niesamowitej ilości. Główna fabuła (ta po 1/3 tekstu przygotowań i po opisie nurtu) toczy się wokół nowego Ambasadora, który przybywa z Centrum jako element eksperymentu, jako nowość, jako próba przejęcia władzy nad mającą powoli wyzwoleńcze aspiracje planetą (bo dotychczas Ambasadorzy wywodzili się z ludności zamieszkującą planetę Ariekenów). Ambasador przemawia w Języku i jego głos staje się swoistym narkotykiem dla Gospodarzy. Chcą go tylko słuchać, więcej i więcej. Porzucają swoje codzienne zajęcia, kulturę i zachowując się jak zniewolona masa oczekują głosu nowego Ambasadora, który jest dla nich wszystkim. I największe zaskoczenie, największe wyzwanie – okazuje się, że tylko zmiana Języka, jego pojęcia, a dokładnie kłamstwo, które do tej pory było niemożliwe dla Gospodarzy może ich wyzwolić. Gdy garstka Ariekenów próbujących walczyć o swoje społeczeństwo oraz garstka wspierających ich ludzi z Avice na czele dochodzą do tego, co trzeba zrobić, zaczyna się prawdziwa jazda… Ale o tym co dalej przeczytacie w książce. Naprawdę warto! Autor: China Mieville Tytuł: Ambasadoria Wydawnictwo: Zysk i S-ka Data wydania: lipiec 2013 r. Liczba stron: 468 ISBN: 978-83-7785-169-2

PRE-POSTAPO LOVE STORY Anna Klimasara Jak zapowiada wydawca już na okładce, książka Iwony Michałowskiej, „Arkadia”, to „powieść apokaliptyczna”. I faktycznie, nie spodziewajmy się tu motywów znanych z powieści postapokaliptycznych – oddalonych od siebie habitatów, między którymi z narażeniem życia przemykają ludzie, zmuszeni stawiać czoła promieniowaniu, mutantom lub innego rodzaju zagrożeniom, będącym następstwem katastrofy. Niewykluczone, że do tego zmierza również świat przedstawiony w „Arkadii”. Póki co jednak zagłada ludzkości nie nastąpiła, ale widoki na przyszłość są marne. Morza zabierają coraz więcej ziem, rządy, czy raczej ich namiastki, nie radzą sobie z kryzysem ogarniającym stopniowo wszystkie aspekty życia, a ludzie, choć starają się zachować resztki normalności, zdają sobie sprawę z nieuchronnie zbliżającego się końca. Jaką historię można osadzić w takich okolicznościach? Praktycznie każdą, ale Iwona Michałowska stawia na miłość, odkupienie i próbę odnalezienia własnego ja. Główną bohaterką i jednocześnie narratorką „Arkadii” jest Helena, która trafia do więzienia za zabójstwo. Kogo zabiła? Dlaczego? Tego nie wie, gdyż pobyt w więzieniu rozpoczyna się od sesji w ciemni, która wymazuje wspomnienia dotyczące życia więźniów, pozostawiając im jedynie ogólne informacje o świecie i podstawowe umiejętności. Zagubienie, dezorientacja, niepewność… te uczucia towarzyszą każdej nowej dziewczynie, trafiającej do zakładu. Naturalnie szukają więc bratnich dusz i zawiązują sojusze. Więzienne życie jest monotonne, a ze względu na pogarszającą się sytuację na zewnątrz, skąpo serwowane rozrywki zostają jeszcze bardziej ograniczone. Helena nadspodziewanie dobrze odnajduje się w tych nowych warunkach, a kiedy poznaje Nadię, jedną z wychowawczyń, zaczyna się rodzić między nimi uczucie, któremu nie sprzyja absolutnie nic. Jednocześnie w więzieniu dochodzi do serii tragicznych zdarzeń, które – jak się można domyślić – niczego nie ułatwiają. Helena jest bohaterką o tyle ciekawą, że pozbawiona wspomnień, zmuszona jest od nowa budować swoją tożsamość. Jej moralność jest instynktowna, a biorąc pod uwagę fakt, że w więzieniu niewiele jest dobrych wzorców do naśladowania, sama musi decydować o tym, jaka się stanie. Częściowo pomaga jej w tym praca w więziennej bibliotece przy sklejaniu zniszczonych książek, w których odnajduje szereg wskazówek moralnych. Dość szybko sama staje się wzorem dla innych, a dzięki nieszablonowemu podejściu do pewnych problemów, zdobywa zaufanie samej naczelniczki więzienia. Jednakże nawet wysoka pozycja, jaką zaczyna zajmować w hierarchii więziennej, nie jest w stanie zapewnić jej odpowiedzi dotyczących przeszłości. Dlatego gdy pewnego dnia jej ukochana Nadia nie przychodzi do pracy i chodzą słuchy, że szybko do niej nie powróci, Helena postanawia, iż musi uporać się zarówno z popełnioną zbrodnią, jak i z miłością, która rozkwitła na zapleczu biblioteki i która stanowiła dla niej jedyne źródło nadziei na lepsze jutro. Podejmuje trudną decyzję, za którą będzie musiała zapłacić wysoką cenę, ale jest pewna, że tylko w ten sposób odzyska spokój. Pod tym względem, za sprawą swej determinacji i siły, jest to niewątpliwie postać godna podziwu,

choć denerwowało mnie w niej naiwne podejście do życia oraz wiara w ideały, z której – jak by się mogło wydawać – więzienie szybko powinno ją wyleczyć. Właśnie. Kilka słów warto poświęcić głównemu miejscu akcji. Arkadyjskie więzienie jest dość niezwykłe, gdyż zdaje się zapewniać nie tylko izolację, ale i ochronę przed niebezpieczeństwami czyhającymi na zwykłych obywateli. Spogląda na miasto ze wzgórza, któremu nie grozi zatopienie, przez co stanowi swoistą enklawę, której nie dotyczą troski dnia codziennego. Wiadomości docierają tu z dużym opóźnieniem, ale poza tym więźniarkom raczej nie brakuje artykułów pierwszej potrzeby. Dodatkowym smaczkiem jest tu fakt, iż więzieniem rządzi Waponka (czyli imigrantka z wyspiarskiego kraju zalanego przez morze), która – przynajmniej do czasu – lepiej sobie radzi z prowadzeniem zakładu niż rząd z opanowaniem kryzysu we własnym kraju. Myślę jednak, że autorka zupełnie niepotrzebnie ubrała tę historię w apokaliptyczną scenerię. Więzienie samo w sobie jest miejscem niezwykłym, rządzącym się własnymi prawami i na swój sposób wypaczającym rzeczywistość. Mechanizm wymazywania wspomnień nie wydaje się być w jakikolwiek sposób powiązany z sytuacją na zewnątrz, więc bez najmniejszego problemu mógłby funkcjonować jako niezwykły wynalazek w normalniejszych okolicznościach. Sam świat zalewany wodami, w którym dochodzi do rozpadu społeczeństwa, jest interesujący i być może jego zadaniem było zapewnienie kontrastu dla wątku zakazanej miłości dwóch kobiet, jednakże według mnie te dwa elementy książki nie zazębiły się wystarczająco, by można uznać, że apokaliptyczne tło jest niezbędne. Iwona Michałowska mogłaby spokojnie wykorzystać stworzony świat do opowiedzenia zupełnie innej historii, która nie toczyłaby się za murami więzienia i która pokazałaby nam nieco więcej warstw politycznej i społecznej tonącego świata, które aż się proszą o rozwinięcie. Z ulgą za to stwierdzam, iż wbrew opiniom, na które natknęłam się w Internecie, książka ta w żaden sposób nie przypomina mi literatury feministycznej. Owszem, bohaterkami są kobiety, a mężczyzn w Arkadii ubywa w zastraszającym tempie, nie jest to jednak wynik jakichkolwiek dążeń żeńskiej części populacji, a dość naturalne zjawisko w zaistniałych okolicznościach, z którym praktycznie wszyscy się potulnie godzą. I tyle. Nie doszukałam się w tekście żadnych zakamuflowanych manifestów, ani jakichkolwiek przejawów girl power. Nie ma też w sumie mowy o opresji ze strony mężczyzn ani rozważań na tematy związane z płcią kulturową. Oczywiście, na upartego każdą tezę, szczególnie na gruncie literackim, można udowodnić, jeżeli jednak boicie się sięgnąć po „Arkadię” ze względu na domniemaną dawkę feminizmu, sądzę, że możecie się wyzbyć tych obaw. Wystarczy nie doszukiwać się niczego w treści na siłę. Jedno jest pewne: „Arkadia” jest wyjątkową pozycją na rynku polskiej literatury fantastycznej. Zdecydowanie brakuje nam tytułów, które z kobiecą wrażliwością dotykają problemów trudnych, gdyż już dawno wyparły je infantylne opowiastki dla zakochanych w uroczych wampirach nastolatek. Obawiam się jednak, że powieść Iwony Michałowskiej nie trafi do zbyt szerokiego grona czytelników, ponieważ sporą część z nich odstraszy feministyczna łatka (według mnie przypięta zupełnie niesłusznie). Żałuję też, że autorka nie wykorzystała w pełni potencjału stworzonego świata. W „Arkadii” funkcjonuje on niejako obok wątku głównego, a dobrze by było, gdyby zespolił się z nim w całość. Kto wie? Może doczekamy się jakiegoś ciągu dalszego, który skupiłby się na innym wycinku rzeczywistości? Przyznaję, że nie miałabym nic przeciwko kolejnym opowieściom z apokaliptycznego świata Iwony Michałowskiej. Ps. Na okładce zabrakło ostrzeżenia o paskudnych spoilerach powieści „Eifelheim” Michaela Flynna, więc jeśli ktoś planuje przeczytać obie książki, radzę zacząć od Flynna.

Autor: Iwona Michałowska Tytuł: Arkadia Wydawnictwo: Videograf Liczba stron: 256 Data premiery: lipiec 2013 ISBN: 978-83-7835-205-1

BOGOWIE I GENERAŁOWIE Hubert Przybylski Co łączy bogów z generałami? Myślę, że dużo. Najprostszy przykład ogromna większość dowódców wysyła swoich żołnierzy w śmiertelny bój, w imię dowolnego boga. Przeważnie czując się przy tym wykonawcami woli owego dowolnego boga. Natomiast wygląda na to, że w drugą stronę działa to wyłącznie na zasadzie noszenia kul. Przy czym biorąc pod uwagę, że większość generałów, którzy w całej historii ludzkości zginęli na polach bitew, była protestanckiego wyznania, wydawać by się mogło, że stwórcy inni niż ta wersja chrześcijańskiego boga mają „lepszego cela” (choć trzeba też pamiętać, że często „opiekował” się on obiema stronami konfliktu). Żeby nie być gołosłownym - generałowi Jamesowi Deshlerowi eksplodujący kartacz wyrwał serce, biskupa i generała Leonidasa Polka kula armatnia rozerwała na dwoje (no, prawie rozerwała - połówki trzymały się na kawałku skóry), generała Johna Adamsa w czasie drugiej bitwy o Franklin trafiło w pierś dziewięć kul, a generałowi Thomasowi Pictonowi, pod Waterloo, wystrzelony z muszkietu ołów rozwalił czaszkę*. Ale wracając do meritum - w omówieniu czwartej części Malazańskiej Księgi Poległych, „Domu Łańcuchów” Stevena Eriksona, jak łatwo się domyślić, skupię się na dowódcach i bogach. Ale wrócę do tego za chwilę, bo najpierw wypadałoby zapoznać Was, drodzy czytelnicy, z fabułą powieści. Podobnie jak i w innych tomach Malazańskiej Księgi Poległych, tak i w „Domu Łańcuchow” akcja biegnie wielotorowo. Powieść (oczywiście pomijając prolog) zaczyna się od retrospekcji, w których autor wprowadza kilku nowych bohaterów - m.in. Trulla Sengara i Karsę Orlonga - i przedstawia ich losy sprzed wydarzeń znanych z wcześniejszych tomów sagi. Następnie, za sprawą głównego wątku fabuły, przenosimy się do czasów „teraźniejszych”, do Siedmiu Miast, gdzie przyboczna Tavore obejmuje dowodzenie nad świeżo powstałą Czternastą Armią i rusza, by zgnieść rebeliantów Tornada. Czyni to nie wiedząc, że dowodząca armią Tornada Sha’ik jest jej rodzoną siostrą - Felisin. A teraz pozwólcie, że przejdę do kwestii generałów, których na kartach powieści pojawia się niemała grupa. Po jednej stronie mamy dowódców Tornada - głównodowodzącego, Pięść-renegata Korbolo Doma oraz Leomana od Cepów i Mathoka - a po drugiej Malazańczyków i ich sojuszników - Pięści Gameta, Tene Baraltę i Blistiga, admirała Noka, wodzów wojennych Galla i Temula oraz samą przyboczną Tavore. Taka ilość postaci z wysokimi rangami, oprócz urozmaicania fabuły, ma wg. Eriksona za zadanie przede wszystkim uświadomić czytelnikowi, jaki powinien, a jaki nie powinien być dobry dowódca. I tak, można ich podzielić na dwie grupy. Ta pierwsza, to „gorące żelazo”. Tacy ludzie charakteryzują się małą zdolnością do improwizacji, potrafią działać tylko wtedy, kiedy wszystko mają dokładnie zaplanowane i bardzo łatwo jest ich wytrącić z emocjonalnej równowagi, zmuszając tym samym do nieprzemyślanych działań. Ich przeciwieństwem jest „zimne żelazo” - umiejący zapanować nad emocjami i z grubsza tylko planujący swoje posunięcia mistrzowie improwizacji, którzy w nagłych sytuacjach zawsze potrafią właściwie ocenić sytuację i podjąć odpowiednie, racjonalne działania. W „Domie Łańcuchów” tylko dwoje dowódców można określić tym ostatnim mianem - Leomana od Cepów i Tavore. Taki podział nie oznacza jednak, że „gorące żelazo” to

przekleństwo wojska. Wręcz odwrotnie - tacy dowódcy są bardzo potrzebni wojsku, gdyż są lepszymi od „zimnego żelaza” administratorami (podejmowane przez „zimne żelazo” próby administrowania kończą się zawsze mniejszym lub większym pożarem domu negocjowalnego afektu). Świetnie sprawują się w rolach zastepców, ale trzeba ciągle pamiętać o tym, że nie wolno ich czynić głównodowodzącymi. Zreszta, ten podział można rozciągnąć poza kręgi militarne - na szefów firm, menadżerów, pilityków... Wydawać by się mogło, że to, co pisze Erikson, jest mało odkrywcze, ale tak na dobrą sprawę, jeśli rozejrzyjcie się po swoim otoczeniu, to sami się przekonacie, że może i mało odkrywcze, ale zarazem jakże rzadko występujące w naturze... A jest jeszcze jedna kwestia - literacka - Erikson chyba jako pierwszy tak wyraźnie pokazał, że nawet pisząc fantastykę trzeba zwracać na takie oczywistości uwagę. Choćby po to, żeby później występujące w utworze rycerstwo, za przewodem swego niezwykle mądrego, inteligentnego oraz, oczywiście, uzdolnionego taktycznie, operacyjnie i strategicznie króla, nie szarżowało w poprzek jeziora. Oprócz kwestii dotyczących przywództwa, Erikson w „Domie...” zabiera głos w odwiecznej dyskusji na temat religii i bogów. Najważniejsza z odnoszących się do tej kwestii myśli autora, wypowiadana słowami jednego z bohaterów, Karsy Orlonga, ukazuje nam, jaki naprawdę powinien być dobry bóg. Tenże Karsa, wraz ze zbieraniem życiowego doświadczenia (przeważnie powiązanego z bólem i cierpieniem), zmienia się z czasem ze ślepego wyznawcy w osobę „racjonalnie wierzącą”. Zaczyna zdawać sobie sprawę, że dobry bóg nie powinien wyłącznie „posiadać wyznawców” i „wskazywać im drogi”. Wręcz przeciwnie - dobry bóg, to taki bóg, który sam „dźwiga brzemię, jakim są wierni” i „łagodzi brzemiona dźwigane przez swych wyznawców”. To bóg broniący swych wiernych, dający im pocieszenie, umiejący okazać współczucie i litość. Niby niewiele tego, ale ilu z wyznawanych przez ludzi bogów spełnia takie wymagania? Czyżby ludzie, tak na dobrą sprawę, ich nie potrzebowali? Im więcej się nad tym zastanawiam, tym mniej z tego wszystkiego rozumiem i tylko coraz bardziej nachodzi mnie ochota na porządne spaghetti... Dziwne... Moja ocena „Domu Łańcuchów” to 8,5/10. To jedna z dojrzalszych i mądrzejszych części sagi, a przy tym absolutnie nie pozbawiona wszelkich możliwych atrybutów świetnej powieści militarno-przygodowej. Niższa niż normalnie ocena bierze się jedynie stąd, że gdybym dał wyższą, to przy niektórych innych tomach cyklu musiałbym wyjść poza dziesięciopunktową skalę... Autor: Steven Erikson Tytuł: Dom Łańcuchów. 4 tom Malazańskiej Księgi Poległych Tłumacz: Michał Jakuszewski Wydawnictwo: MAG Liczba stron: 852 (plus trochę reklam) ISBN: 978-83-7480-281-9 * Choć może w tym ostatnim przypadku bóg najprawdopodobniej miał niewiele do roboty, bo nieoficjalne wersje wydarzeń mówią, że generała zastrzelili jego właśni żołnierze, którzy stali tuż za jego plecami. Czy zrobili to „Z bogiem! A choćby mimo boga” - o tym nieoficjalne wersje wydarzeń już niestety milczą.

POCIĄG OSOBOWY RELACJI MARIENBURG-DANZIG Sławomir Szlachciński Dymy nad Gdańskiem. Agonia Prus Zachodnich to mój pierwszy kontakt z dokonaniamiLeszka Adamczewskiego, dziennikarza i literata, autora sporej liczby publikacji, którego pasją stało się odkrywanie tajemnic i małych historii z okresu ostatniej wojny światowej. Z jednej strony to bardzo fajny koncept (choć przecież nienowy), bo ileż można czytać (pisać?) o kampaniach, ruchach dywizji, decyzjach głównodowodzących i jaki wpływ na wynik zmagań pod Kurskiem miały techniczne problemy Panter. Z drugiej jednak, trzeba być ostrożnym z odkrywaniem tajemnic, wszak z jakiegoś powodu tajemnicami do tej pory pozostawały. Można się zapędzić i pójść w nadmiernie rozbudowane dywagacje, które będą może i fascynujące, ale z punktu widzenia rzemiosła historyka mogą przedstawiać sobą raczej niewielką wartość. Z oceną popularyzatorskich pozycji tego typu jest pewien kłopot. Prace naukowe poddawane są ścisłym rygorom rzetelności. Poza stroną merytoryczną, skupiają się przede wszystkim na umożliwieniu innym dotarcie do źródeł, prześledzenie naszego toku rozumowania i poddaniu go weryfikacji. Autor dzieła popularnonaukowego w zasadzie powinien trzymać się podobnych reguł, pamiętając przy tym, by jego wykład był łatwo przyswajalny przez laika. Niestety laik, a choćby i zaawansowany hobbysta-amator, zazwyczaj nie ma wystarczającej wiedzy, czasu i możliwości, by dokonać pełnej weryfikacji. Pozostaje mu wiara w autorską solidność i wnioskowanie w oparciu o zdrowy rozsądek. Na ile mogę to ocenić swym niedostatecznym aparatem weryfikacyjnym, Adamczewski stara się dochować wierności zasadzie naukowej rzetelności, jednak nie raz i nie dwa daje się ponieść wyobraźni poza bezpieczny obszar stuprocentowej pewności, jaką dają fakty i dowody. Niemniej, jak już wcześniej ustaliliśmy, jego książka to nie skrypt historyczny czy podręcznik dziejów. To zbiór opowieści, gdzie na pewnikach, twardych dowodach, mamy zbudowane czasem dość daleko idące hipotezy, atoli trzeba przyznać, że bardzo umiejętnie i sensownie. Jednocześnie zdecydowanie wyraźnie zaznaczone są granice, uważny czytelnik bez trudu oddzieli fakty od domysłów. Drugim aspektem, jaki warto brać pod uwagę, jest głębokość śledztwa, przy którym można przybić pieczątkę wystarczającej rzetelności. Płytkie studia będą narażone na duże ryzyko błędu, zbyt głębokie pochłoną masę czasu i pieniędzy, niekoniecznie odwdzięczając się znaczącym podniesieniem wartości pracy. Autor pozycji popularnonaukowych musi znaleźć balans pomiędzy tymi skrajnościami. Wydaje się, że Adamczewski poradził sobie z tym aspektem swej pracy może nie doskonale, ale z pewnością bardzo dobrze. W Dymach nad Gdańskiem znajdziemy bardzo szerokie spektrum wydarzeń mających miejsce w czasie szeroko pojmowanej wojny i, przynajmniej po części, związanych z geograficznym zasięgiem tytułowych lokacji. Recenzowana pozycja jest zbiorem dwudziestu-kilku historii, mniej lub bardziej tajemniczych. Poznajemy m.in. losy pelplińskiej Biblii Gutenberga tudzież innych zabytków, prawdziwą historię dr Spannera i rzekomej produkcji mydła z ludzkiego tłuszczu, incydentu bydgoskiego z początku września 1939 r. znanego bardziej pod określeniem ‚krwawej niedzieli’, czy perypetii związanych z planowanym zamachem na Adolfa Hitlera. Oprócz tych bardziej ta-

jemniczych historii, odnajdujemy również swoiste spojrzenie na wydarzenia znane niemal każdemu. Zaprezentowane mamy ciekawostki na ich temat, a także mniej znane oblicza ikon historii, w rodzaju obrony Poczty Polskiej w Gdańsku, walk na Westerplatte, czy tragedii Wilhelma Gustloffa. Niezwykle fascynująco autor opisuje także, niewiele znaczące z punktu widzenia podręczników, historie pojedynczych osób, szczególnych miejsc. Czyta się to z ogromnym zainteresowaniem również dzięki kombinacji gawędziarskiego talentu i niezłych umiejętności pisarskich Adamczewskiego. Tekst przyozdobiony jest dużą ilością zdjęć czarno-białych i kolorowych, niektóre są kolorowane. W większości są to zdjęcia z epoki, czasem uzupełniane współczesnymi obrazami. Czy warto polecać Dymy nad Gdańskiem? Z pewnością nie wszystkim, ale to można powiedzieć o niemal każdej pozycji, czy to literackiej, czy dokumentalnej. Bez wątpienia osoby zainteresowane historią, zwłaszcza okresu i terenu, będą usatysfakcjonowane. Nie jest to bowiem pozycja jakoś szczególnie wyjątkowa, ale w swej niszy interesująca i wartościowa. Zaletą bowiem takiego podejścia do historii jest umożliwienie czytelnikowi lepszego zrozumienia czasów, ludzi, sił na nich oddziaływających, wynikających z tego motywacji i wyborów. A czyż nie tego szukamy w przeszłości? Tytuł: Dymy nad Gdańskiem Podtytuł: Agonia Prus Zachodnich Autor: Leszek Adamczewski Wydawnictwo: Replika Miejsce i data wydania: Zakrzewo, Maj 2013 Liczba stron: 368 +16 ISBN: 978-83-7674-249-6

DOBRY POCZĄTEK Sławomir Szlachciński Omijam self-publishing szerokim łukiem. Nie mam zaufania. Dziś każdy może wydać cokolwiek, bez jakiegokolwiek problemu. Konsekwencją takiej sytuacji musi być spadek jakości. Siłą rzeczy. Produkty tego typu pozbawione pozytywów sita wydawniczego, poprawek redaktorskich i korektorskich, czy w końcu dystansu niezależnej opinii, nie wydają się zachęcającą alternatywą dla tradycyjnych form wydawniczych. Często autor takiego dzieła (a niejednokrotnie ‚dzieła’) ma mocno przeszacowane oceny dotyczące własnych umiejętności i możliwości, próba podważenia tego przekonania rzadko kończy się sympatycznie. Ogólnie rzecz biorąc lipa. Trzymając się zasady omijania łukiem, nie powinienem podejmować się recenzowania tego typu wydawnictwa. Pierwszym sygnałem odbiegającym od wcześniej przedstawionego wzorca była, kulturalna i ujmująca osobowość autora. Skromna, acz nie pozbawiona poczucia własnej wartości. Zaskoczony, z opuszczoną gardą i asertywnością na krótkim urlopie, dałem się namówić. Przeczytawszy krótki fragment stwierdziłem, że warto rzucić okiem z większym zamachem. Formalnie trudno w wypadku Efektu wieczności. Konferencji mówić o powieści. To raczej nowelka z jednej strony domknięta fabularnie, z drugiej sprawiająca wrażenie pierwszych kilku rozdziałów większego projektu. Mamy tu więc pewnego rodzaju produkt reklamujący. Autorzy zdają się mówić ‚Czytelniku, dajemy Ci w miarę obszerną i koherentną próbkę naszych możliwości, jeśli Ci się spodoba, zapraszamy po więcej’. Czy jest szansa by czytelnik zapragnął poznać dalsze losy bohaterów? Sprawdźmy. Akcja owinięta jest wokół pewnego wynalazku, konferencji naukowej i rzeczywistości na styku świata uczelnianego i agresywnego biznesu. Autorzy, oboje będąc naukowcami, wiedzą o czym piszą, wszak to ich świat, ich codzienności. Dzięki temu mamy bardzo zręcznie przedstawione tło. Pełno tu rozmaitych drobiazgów, smaczków oraz naukowych dywagacji. Na tym gruncie mamy zaimplementowaną czystej wody sensację zrobioną zupełnie przyzwoicie. Fabuła nie jest co prawda zbyt skomplikowana, ale trudno na tak niewielkiej przestrzeni o zawiłą i rozbudowaną intrygę. Niewiele też można zarzucić konstrukcji postaci, zgrabnym i naturalnym dialogom, czy przyjemnemu poczuciu humoru autorów. Coś tam można, ale niewiele. Pewne obiekcje wzbudza też fakt, że mimo akcyjno-sensacyjnej proweniencji opowieść jest odrobinę przegadana. W efekcie całość układa się w dość interesujący wzór. Nieźle to się czyta, łatwo wnikamy w świat, losy bohaterów są dość interesujące i jeszcze chwila, a staną się dla nas ważne. Trudno się do czegoś przyczepić, ale z szerszej perspektywy mamy odczucie braku

ostatecznego szlifu, dopieszczenia, dopracowania. Rzecz jest zrobiona dobrze ale nie bardzo dobrze. Narzuca się konstatacja, że porządna obróbka redaktorsko-korektorska byłaby panaceum na tę bolączkę. Czy powyższy obrazek zachęca? Jest wystarczający, by ktoś chciał zakupić za skromną cenę taką historię? Myślę, że tak. Z pewnością znajdzie się spora grupa czytelników zainteresowanych literaturą sensacyjną, którym recenzowana pozycja przypadnie do gustu. Zwłaszcza, że w tej niszy niejedna drukowana pozycja ustępuje jakością pracy spółki Siwiak & Siwiak. Wydaje się, że to dobry początek i jest szansa, by duet zaistniał szerzej w literackim świecie. Chociaż należy pamiętać, że w dzisiejszych czasach nawet bardzo dobra literatura sama się nie obroni. Dobry marketing i odrobina szczęścia są nieodzowne. Autor: Marlena i Marian Siwiak Tytuł: Efekt wieczności. Konferencja Wydawca: self publishing Rok wydania: kwiecień 2012 Liczba stron: 150 000 znaków ISBN: 978-83-272-3929-7

POBUDZACZ WYOBRAŹNI Maciej Kaźmierczak Świat się rozpada, a na ulicach pleni się zło. Ziemia została dotknięta plagą zagadkowych zakłóceń rzeczywistości. Nikt nie zna ich przyczyny. Nikt nie wie czym się zakończą. I wszyscy dążą do prawdy. Poznaj ją razem z uzależnionym od leków dziennikarzem i ogarniętą obsesją na punkcie „prawdy„ jego koleżanką po fachu. Mówi się, że prawda wyzwala. Ale czy na pewno? Tomasz Lebański napisał książkę o Aberracjach, która zaraz po ukazaniu się trafiła do indeksu ksiąg zakazanych. Rząd zablokował jej dystrybucję i szczęśliwi ci, którzy zdążyli ją kupić. Wszyscy go rozpoznają – wszyscy wiedzą, kim jest i co zrobił. W pewnym momencie niejaka Anna Krajec proponuje mu współpracę przy kreowaniu własnych domysłów, czym właściwie są Abery. Ten zgadza się i zaczyna się mordęga. Mimo, iż poprzednia książka Tomasza trafiła do indeksu, tak przy pracy nad kolejną, osoby odpowiedzialne za badanie Aberracji, nie tylko zezwalają na tworzenie kolejnego dzieła, a wręcz pomagają Lebańskiemu i jego koleżance, „dziennikarce z przerośniętą ambicją”. Czym są Aberracje, nie wie zarówno czytelnik, jak i bohaterowie niesamowitej książki Podlewskiego. Powoli dowiadujemy się, czym mogą one być, jednak nie sprecyzowano dokładnie, co to właściwie jest, ani co je wytwarza. Do samego końca powieści nie mamy pełnej świadomości, aczkolwiek wiele można się domyślać. Pytanie tylko, czy pobudzona przez dzieło wyobraźnia przedstawia nam choć trochę wiarygodne wytłumaczenie niesamowitych zdarzeń? „HappyEnd” to debiut książkowy Marcina Podlewskiego, choć czytając, ma się wrażenie, że ten jest już zaprawionym w bojach prozatorskich pisarzem. Świetny warsztat, wspaniały klimat, umiejętne prowadzenie fabuły, tworzenie wartkiej akcji i naprawdę dobrze czytających się dialogów. Podlewski tworzy jak profesjonalista, którym ewidentnie stał się po napisaniu tej powieści. Jego styl, tworzenie świata i bohaterów można porównać do twórczości takich pisarzy jak Dawid Kain i Janusz Cyran. Ale klimat buduje rodem z powieści Jacka Kutchuma, czy nawet Stephena Kinga. Co więcej, Marcin serwuje nam zaskakujące zakończenie, nad którym nie sposób się dłużej nie zastanowić. Nie podaje nam na tacy gotowego rozwiązania problemu, lecz zmusza nas, abyśmy sami zinterpretowali to, co nam zaprezentował. I trzeba przyznać, że należy się nieźle nagłowić, gdyż interpretacja zakończenia HE nie jest łatwa. Autor dał nam bowiem szerokie pole manewru – nakazał nam na odczuwać wiele emocji na raz, które nie pozwalają na jedną, ścisłą analizę tego, co chciał nam on przekazać. Zakończenie, ale i sama książka, daje czytelnikowi wiele do myślenia.

„HappyEnd” Marcina Podlewskiego jest godną polecenia książką, której daje 9/10. Autor: Marcin Podlewski Tytuł: HappyEnd Wydawca: Wydawnictwo Studio Truso Data wydania: lipiec 2013 Liczba stron: 352 ISBN: 978-83-63966-03-4

KUŹNIA CIEMNOŚCI Marek Adamkiewicz Wraz z „Okaleczonym Bogiem” „Malazańska Księga Poległych” znalazła swój finał. Jeśli ktoś zastanawiał się nad tym, w jakim kierunku podąży dalsza kariera Eriksona, otrzymał chyba znaczącą odpowiedź. Wedle zasady, że nie zarzyna się kury znoszącej złotej jajka, powstaje kolejna trylogia osadzona w świecie Malazu i przyległości. „Kuźnia Ciemności” to jej pierwszy tom. Tym razem skupiamy się na rasie Tiste. Autor przedstawia nam historię zbliżającej się wojny domowej i bratobójczej walki o wpływy wśród przedstawicieli tej rasy. Po jednej stronie staje małżonek Matki Ciemności, lord Draconus, a jego przeciwnikiem jest Urusander, bohater wojen i idol niższych kast. Starcie tych dwóch sił może zmienić oblicze ojczystej krainy Tiste i stworzyć nowe, trudne do kontrolowania potęgi. Dodatkowe niebezpieczeństwo nadciąga ze strony morza, w którym budzi się pradawna, mordercza siła. Już w pierwszym tomie „Malazańskiej Księgi Poległych” Steven Erikson dał się poznać jako pisarz świetnie operujący wieloma różnymi motywami, splatający je wraz z rozwojem opowieści. Kolejne tomy tylko poprawiły tę ważną umiejętność. Nie inaczej jest i tym razem. Autor przeskakuje z wątku na wątek, a wraz z biegiem akcji, czytelnik zyskuje coraz szerszy ogląd sytuacji. Odkrywanie poszczególnych elementów układanki to ogromna przyjemność, zwłaszcza gdy zaczyna wyłaniać się zza nich coś większego. Co prawda, na początku lektury, ten nawał wątków może przyprawić o lekki zawrót głowy, ciężko bowiem wszystko ogarnąć i do siebie dopasować (tutaj pomaga tradycyjny u Eriksona „Dramatis Personae”, do którego dobrze się cofać, by wszystko poukładać na właściwym miejscu), jednak zagubienie szybko ustępuje miejsca czystej satysfakcji z dobrej lektury. Bardzo mocnym punktem pisarstwa Eriksona są filozoficzne przemyślenia, które wygłaszają jego bohaterowie. Uniwersalne prawdy na różne tematy, nietypowe spojrzenia na życie i jego bolączki, które aktualne są także dla dzisiejszego czytelnika. Brzmi może nieco górnolotnie, jednak szczęśliwie brak przy tym jakichkolwiek objawów grafomaństwa, nawet mimo tego, że owe przemyślenia zostają czasem zaserwowane w ciężkich do przyswojenia na jeden raz dialogach i scenach. Pasuje to jednak do konwencji i sprawia, że czyta się je nie tylko bez bólu zębów, ale także z zaskoczeniem, że są tak trafne i aktualne. Nawet, jeśli trzeba się raz czy dwa cofnąć, by wszystko dotarło tak, jak trzeba. Wydawać by się mogło, że prequel „Malazańskiej Księgi Poległych” (bo tym w istocie jest „Kuźnia Ciemności”) może być odcinaniem kuponów od popularności sagi. Nic bardziej mylnego. Mimo tego samego uniwersum, powieść zaskakuje świeżością. W prowadzone przez bohaterów intrygi, plany i działania okołowojenne wczuwamy się bardzo mocno, co sprawia, że przebieg akcji śledzimy ze sporym zainteresowaniem. Niektórzy bohaterowie występujący w „Kuźni Ciemności”, są już czytelnikom Eriksona znani. Tym razem zostali oni jednak przedstawieni nie tylko w innych okolicznościach, ale jako prawie zupełnie inne osoby, nieobarczone tymi brze-

mionami, które zaczną nosić później. Obserwowanie jak do tego dochodzi jest fascynujące. Już teraz nie mogę się doczekać kolejnych dwóch tomów, by dowiedzieć się, w jaki sposób potoczą się sprawy. Trochę rozczarować może fakt, że wyjątkowo mało tu scen, w których objawiałby się specyficzny, czarny humor Eriksona. Wszystko przedstawione jest tym razem bardziej na poważnie. Nie jest to wielka wada, jednak biorąc pod uwagę, że ten element zazwyczaj nieco rozładowywał poważną atmosferę, to jego brak jest odczuwalny. Póki Steven Erikson tworzy tak znakomite powieści jak „Kuźnia Ciemności”, chęć dowiedzenia się, jak radzi sobie w innym gatunku i w innym uniwersum, nie jest szczególnie paląca. Bo po co ma wychodzić z czegoś, w czym radzi sobie wręcz po mistrzowsku? 9/10 Autor: Steven Erikson Tytuł: Kuźnia Ciemności Tytuł oryginału: Forge of Darkness Tłumaczenie: Michał Jakuszewski Wydawca: MAG Data wydania: 28 czerwca 2013 Liczba stron: 634 ISBN: 978-83-7480-361-8

MIŁOŚĆ Z TRUPEM W TLE Joanna Załuska Lato to często czas na podróże, poznawanie nowych ludzi, odkrywanie smaków regionalnych kuchni, czytanie książek. Jednym słowem idealna pora na eksperymenty i nowe doznania w każdej sferze życia. To również dobry moment na poznanie debiutujących pisarzy. „Miłość, zazdrość i arszenik” jest książką typowo wakacyjną. Autorka nie jest jeszcze znana szerszemu gronu odbiorców, ale jej powieść idealnie wpisuje się w świat kryminalnych komedii romantycznych. Bohaterką powieści jest Ludmiła Groszek, dla przyjaciół Lutka, która jest samotną matką i początkującą doktor w jednym z warszawskich szpitali. Jako trzydziestoparoletnia kobieta na co dzień musi wykazać się zmysłem organizacyjnym i talentem do rozporządzania skromnymi finansami. Wrażliwość oraz talent Lutki do wpadania w kolejne tarapaty od razu wzbudzają w czytelniku sympatię. Samą bohaterkę poznajemy w poniedziałkowy poranek, jak usiłuje dotrzeć do pracy i pomóc nieznajomemu na oddziale ratunkowym. Lutka nie przypuszcza, że to drobne zdarzenie uruchomi całą lawinę nieprzewidzianych zdarzeń, począwszy od śmierci nieznajomego i zniknięcia jego ciała z kostnicy. W ciągu kilku miesięcy uporządkowany i dość monotonny świat młodej pani doktor ulega gwałtownej zmianie. Można odnieść wrażenie, że Groszek to połączenie Ani Shirley i panny Marple w jednej osobie. Łatwo się do niej przyzwyczaić i polubić. W książce sporo miejsca poświęcono na analizowanie jej przeżyć, przypuszczeń, dlatego o głównej bohaterce wiemy najwięcej. Bliskimi przyjaciółmi Lutki są: Paweł, Kasia i Kordula. Ta ostatnia jest psychologiem i zdecydowanie woli, aby nazywano ją Belką. Młoda lekarka, oprócz zmagania się z zagadką śmierci nieznajomego, zostaje wplątana w romans z niewidzianymi od dawna znajomymi: Wojtkiem oraz Julem. Bohaterowie komplikują swoje życie nawzajem i wprowadzają uroczy sąsiedzko-imprezowy klimat. Charakter przyjaciół Lutki poznajemy poprzez licznie występujące retrospekcje i przemyślenia z jej studenckiego życia. Niestety postacie te, choć ważne z punktu widzenia fabuły, zostały nakreślone dość schematycznie. Paweł i Kasia dla młodej pani doktor stanowią ostoję w trudnych chwilach. Belka zaś, jako wojująca feministka, wprowadza chaos i zamieszanie. Z kolei między charakterami Wojtka i Jula praktycznie nie ma wielkiej różnicy. Można odnieść wrażenie, że natłok zdarzeń, wątków romansowych i retrospektyw nie pozostawił autorce zbyt wiele miejsca na rozbudowanie czarnych charakterów, które zostały potraktowane niemal marginalnie. Zabójcę poznajemy tylko z perspektywy przypuszczeń Lutki oraz jej przyjaciół, zaś jego bezpośrednie motywy działań poznajemy na końcu. Główną zaletą tej książki jest styl pisarski jakim operuje Anna M. Zawadzka – lekki, z olbrzymią dawką poczucia humoru. Niekiedy daje się odczuć spowolnienie akcji, zwłaszcza przy dość drobiazgowo opisywanych perypetiach miłosnych. Zagadka kryminalna jest dobrze skonstruowana. Autorka sprawnie balansuje między wątkami kryminalnymi i romansem, co sprawia, że początkowo trudno sklasyfikować książkę. Pomimo tego, czytelnik jest na tyle zaangażowany emocjonalnie w akcję, że nie odłoży książki, póki nie skończy czytać. Celowym zabiegiem jest lekkie

przerysowanie bohaterów i wydarzeń. Raczej trudno uwierzyć, że początkujący lekarz, wrażliwy, z dzieckiem i kłopotami finansowymi, ma ochotę wplątać się w kuriozalne romanse, bawić się w detektywa, wzorowo wykonywać obowiązki pracownika służby zdrowia, a po godzinach tłumaczyć specjalistyczne teksty medyczne. To jednak sprawia, że debiutancka powieść obfituje w zaskakujące dialogi i powiedzonka, których nie powstydziłyby się zespoły kabaretowe. Przykładem mogą być pierwsze zdania powieści. Osobiście nie znam nikogo, kto mógłby się z nimi nie utożsamiać: „To, że poniedziałek z punktu widzenia wszechświata, galaktyki, a nawet przyziemnej fizyki, chemii i biologii jest pojęciem umownym, abstrakcyjnym i bezsensownym, nie przeszkadzało Lutce go nienawidzić. Zaczynała go nienawidzić już od niedzielnego poranka. Niedzielne popołudnie było już wypełnione nienawiścią do poniedziałku w stu procentach, co nie pozostawiało miejsca na żadną inną aktywność emocjonalną.” Debiut Anny M. Zawadzkiej można uznać za udany. Książka jest wciągająca i z powodzeniem może konkurować z innymi tego typu powieściami na rynku wydawniczym. Taki styl pisania wnosi ogrom pozytywnej energii, choć trzeba uczciwie przyznać, że utwór nie jest wybitnym dziełem, ani też nie wprowadza nowej jakości do książek popularnych. Jeśli ktoś lubi styl Joanny Chmielewskiej, Małgorzaty Musierowicz czy lansowanej Katarzyny Grocholi, z powodzeniem może sięgnąć po tę książkę. Znajdzie w niej przede wszystkim rozrywkę i dużą dawkę humoru. No i najważniejsze, zakończenie jest naprawdę zaskakujące. Całość z racji kuriozalnych sytuacji i pozytywnej energii oceniam na 6/10. Tytuł: Miłość, zazdrość i arszenik Autor: Anna M. Zawadzka ISBN 978-83-7674-248-9 Stron: 326 Wydawca: REPLIKA Rok wydania: 2013 Egzemplarz recenzencki

FANTASTYKA W NAS I TUŻ OBOK NAS Anna Klimasara W polskiej edycji „Fantasy & Science Fiction” (3/2010) ukazał się wywiad z Luciusem Shepardem, który według mnie powinien przeczytać każdy, kto sięga po jego teksty, bowiem kluczem do niezwykłej prozy tego autora jest jego niesamowite życie, w którym zwiedził ze trzy czwarte świata, imając się najdziwniejszych zajęć. Te bogate doświadczenia życiowe w połączeniu z umiejętnością rejestrowania nawet najdrobniejszych szczegółów oraz nieprzeciętnym talentem gawędziarskim sprawiają, że Shepard jest autorem jedynym w swoim rodzaju i choć przez większość jego utworów przewijają się te same motywy, to i tak za każdym razem czytelnik zostaje pochłonięty od pierwszego do ostatniego zdania. Co w nich takiego wyjątkowego? Shepard pod jednym względem przypomina mi Kurta Vonneguta: ma dar, pozwalający mu w dwóch, trzech zdaniach stworzyć pełnowymiarową postać. I nawet jeśli stanowi ona jedynie element tła, przemykający gdzieś w tłumie w zatłoczonym barze, Shepard zwraca na nią uwagę czytelników w taki sposób, że – pomimo swej pośledniej roli fabularnej – zapada w pamięć. I za to przede wszystkim uwielbiam tego pisarza – jego twórczość tętni życiem bohaterów, każdy z nich ma jakąś historię do opowiedzenia, a wielu przy tym kryje niespodziewane sekrety, przez co stają się jeszcze bardziej interesujący. Równie ważne są miejsca, do których zabiera nas autor. Jego chyba ulubionym motywem są małe miasteczka, w których z pozoru nic się nie dzieje, a jednak to tam dochodzi do najbardziej niezwyczajnych zdarzeń. Każde z miasteczek na krótką chwilę staje się mikrokosmosem, ogniskującym wszelkie tajemnice i przemieniającym się w arenę, na której dochodzi do starcia odwiecznych sił dobra i zła. Ponadto na każde z nich składa się szereg mniejszych, lecz nie mniej ważnych miejsc, spośród których Shepard największą uwagę przywiązuje do przeróżnych barów i klubów. To w nich rzeczywistość zostaje najbardziej odrealniona, paradoksalnie ujawniając prawdziwe oblicze ludzi. To tam pod wpływem podejrzanych substancji bohaterowie doznają olśnień i najtrzeźwiej spoglądają na własne życie. Prócz klubów istotną rolę odgrywają maleńkie sklepy (w których koncentruje się życie lokalnej społeczności) oraz, dla odmiany, odcięte od cywilizacji samotnie, w których człowiek konfrontowany jest z potęgą natury i gdzie najpełniej odczuwa swoja małość (w „Modlitewniku amerykańskim” takim miejscem jest pustynia, na której główny bohater szuka wytchnienia od sławy, a we „Viatorze” las, który sprawia wrażenie złowrogiego i nieokiełznanego, choć znajduje się tuż obok siedzib ludzkich). Czas chyba przejść do konkretów i przyjrzeć się nowemu tytułowi z serii „Uczta wyobraźni”, zawierającemu trzy utwory Luciusa Sheparda. Pierwszym z nich jest „Modlitewnik amerykański” – najmniej, a zarazem najbardziej fantastyczny utwór w zbiorze. Najmniej, gdyż pierwiastki, których zazwyczaj spodziewamy się w fantastyce, są tutaj najmniej wyraźnie zaakcentowane, a najbardziej, gdyż w przecudowny sposób zgłębia amerykańskie życie religijne, wyszydzając wszystkich medialnych kaznodziejów, sprzedających wiarę, czy raczej wiarę w wiarę. Bohaterem i narratorem tej powieści jest Wardlin Stuart, który – nie ukrywajmy – zbłądził w życiu, zabił człowieka i trafił na dziesięć

lat do więzienia, gdzie – niespodzianka! – przeszedł duchową przemianę. Trudno jednak powiedzieć, by w jakikolwiek sposób się nawrócił. Po prostu zaczął pisać, oczywiście za stosowną opłatą, modlitwy dla kumpli spod celi, skupiające się na bardzo konkretnych, nigdy nie nazbyt wygórowanych, prośbach, które – co zaskakuje samego Wardlina – praktycznie we wszystkich przypadkach zostają spełnione. Później jest wyjście na wolność, wydanie książki z modlitwami, sława, pieniądze i wszystko, co się z tym wiąże… Najważniejsze jednak w tej opowieści są według mnie autoanalizy Wardlina, który, choć daje ludziom wiarę, sam wątpi w to, czy wierzy i czy nawet najszczersza wiara ma jakiś sens. Ponadto w „Modlitewniku amerykańskim” Shepard ze zjadliwą uszczypliwością przedstawia mechanizmy napędzające popularność, a także sprzedajną pobożność samozwańczych specjalistów od zbawienia, od których Wardlin różni się przede wszystkim tym, że nie kieruje swych modlitw do żadnego konkretnego boga, choć, jak zdaje się sugerować powieść, wszystkich modlitw ktoś słucha, nawet jeśli nie nazywamy ich adresata po imieniu. Z jednej więc strony główny bohater zmuszony jest do konfrontacji z wymierzoną przeciwko sobie krucjatą religijnej konkurencji, a z drugiej do stawienia czoła siłom, które prawdopodobnie rozbudził swoimi modlitwami, a których zupełnie nie pojmuje. O rzeszy swoich „wyznawców”, których przybywa w zastraszającym tempie, nie wspominając. „Modlitewnik amerykański” to kwintesencja tego, co u Sheparda najlepsze: wnikliwej analizy społeczeństwa, niesamowicie rozbudowanych opisów, szczypty filozofii i rozważań nad tym, co ważne, ale przede wszystkim niesamowicie wciągającej opowieści. Czy drugi w spisie treści „Luizjański blues” przebija „Modlitewnik”? Według mnie nie, ale też wyjątkowo mu nie ustępuje. Przede wszystkim jest to znacznie bardziej skondensowana historia (już nie powieść, a dłuższe opowiadanie), która w zasadzie dotyka podobnych tematów, choć z zupełnie innej perspektywy. Mamy tu maleńką mieścinę Grail („dziura zabita dechami”) i przypadkowego wędrowca, który zmuszony jest tam spędzić kilka dni. Wędrowiec spotyka tajemniczą Vidę, dla której zdaje się być wybawieniem. Zbliża się noc świętojańska – wielkie wydarzenie dla maleńkiego Grail, w trakcie którego ma zostać nowa królowa. Wszystko to wiąże się z wieloletnią tradycją i żyjącym w miejscowych legendach Dobrym Szarym Człowiekiem, a im bliżej godziny zero, tym bardziej cała historia się rozmywa, przesiąkając mistycyzmem. Na swój sposób jest to również analiza wiary, ale nie do końca religijnej, gdyż akcent jest zdecydowanie przesunięty w stronę silnie zakorzenionych w ludzkich umysłach zabobonów. Można by powiedzieć, że w swoim najnowszym zbiorze Mag dawkuje nam fantastykę, od lekko zabarwionego niezwykłością „Modlitewnika”, przez oniryczny „Luizjański blues”, by na deser zaserwować nam zwariowany tekst „Viator”. Wyobraźcie sobie frachtowiec od wielu lat wbity w ląd gdzieś na Alasce. Wyobraźcie sobie równie ekscentrycznego co bogatego staruszka, który wynajmuje pięciu Szwedów, by zamieszkali we wraku i wycenili jego wartość. A teraz, wychodząc od takich założeń, zastanówcie się, dokąd zabierze Was wyobraźnia. Gwarantuję, że nie tam, gdzie powiodła Luciusa Sheparda, rozbudowującego we „Viatorze” wizję szaleństwa i obcych światów, które choć są na wyciągnięcie ręki, wymykają się naszym zmysłom. Tu także obowiązkowo pojawia się niewielka mieścina, czy wręcz wioska Kaliaska, w której główny bohater spotyka Arlene – być może kobietę jego życia, do której niczym do spokojnej przystani ucieka co dzień z „Viatora”. Zresztą podejście Sheparda do stosunków damsko-męskich zasługuje na osobną uwagę, szczególnie że pod tym względem „Modlitewnik amerykański”, „Luizjański blues” oraz „Viator” mają ze sobą wiele wspólnego. We wszystkich przypadkach mamy do czynienia z „kobietą po przejściach” i „mężczyzną z przeszłością”, wpadających na siebie w mniej lub (co częstsze) bardziej niezwykłych okolicznościach, do których dochodzi – jak by się mogło zdawać – tylko po to, by połączyć daną parę. Z drugiej strony, Shepard

nigdy niczego nie ułatwia swoim bohaterom i po spotkaniu muszą się oni zmierzyć ze swoją przeszłością (na przykład kryminalną, jak w przypadku Wardlina z „Modlitewnika amerykańskiego”) lub, co gorsza, niepewną przyszłością (chociażby Vidy z „Luizjańskiego bluesa”). Co ciekawe, we wszystkich utworach ze zbioru wybranki głównych bohaterów są przedsiębiorczymi, silnymi kobietami, które mimo wielu przeszkód biorą los we własne ręce (mamy tu dwie właścicielki sklepów i właścicielkę baru). Mężczyźni szukają w nich oparcia i odrobiny stabilizacji na zakręcie życia, choć niekoniecznie jest to wynik ich słabości. Po prostu są przyjezdnymi, obcymi w hermetycznej społeczności, którzy poprzez związek z miejscowymi kobietami próbują zyskać akceptację. Zapewne nie było to kryterium wyboru tekstów, ale zbiegiem okoliczności we wszystkich schemat relacji damsko-męskich jest bardzo podobny, choć – mam nadzieję, że nie zdradzam w tej chwili za wiele – finał każdego ze związków jest inny. Można by nawet pójść o krok dalej i stwierdzić, że są to swego rodzaju historie miłosne, w których kochankowie stają w obliczu przeróżnych nadnaturalnych problemów, których rozwiązanie me decydujące znaczenie dla przetrwania ich związków. Warto również podkreślić, że Shepard nie jest autorem jednoznacznie fantastycznym czy mainstreamowym (nie lubię tego podziału, ale wielu osobom najwyraźniej potrzebne są tego typu klasyfikacje, skoro funkcjonują), gdyż w zasadzie przez cały czas oscyluje w okolicach realizmu magicznego. Fantasta odnajdzie u niego pokręcone, szamańskie historie, a dla krytyka głównego nurtu będą one rozbudowanymi metaforami, które fabularnie da się całkiem zgrabnie uzasadnić bez sięgania do mocy nadprzyrodzonych. Bez wątpienia opowieści Sheparda są przesycone niesamowitością, a otwartość interpretacji stanowi tylko dodatkowy plus. Nie próbujmy więc go zaklasyfikować, on gra we własnej lidze, w której sam wyznacza reguły, a potem bez większego żalu je łamie, jeszcze bardziej rozbudzając naszą wyobraźnię (jak na przykład we „Viatorze”, który rozwinął się w kierunku, jakiego nawet przez chwilę się nie spodziewałam). Osobny akapit muszę poświęcić przekładowi tekstów ze zbioru. Na tyle, na ile poznałam styl Sheparda, mogę stwierdzić, że tłumaczenie oddaje go naprawdę doskonale, co wcale nie jest prostą sprawą. Shepard uwielbia kilometrowe, wielopoziomowe zdania, które nawet przez chwilę nie tracą prostoty stylu i z bezlitosną precyzją zmierzają do celu, a to w języku polskim bardzo ciężko osiągnąć bez uszczerbku dla lekkości. Ponadto Wojciech Szypuła świetnie uchwycił subtelne połączenie potoczności z poetyckością i nie będzie chyba przesadą, jeśli napiszę, że gdyby Shepard pisał po polsku, to być może pisałby o czymś nieco innym, ale właśnie takim językiem. Chapeau bas! Czy warto zatem sięgnąć po zbiór „Modlitewnik amerykański / Luizjański blues / Viator”? Tak, jeśli szukacie może niezbyt łatwej, ale absorbującej i zachwycającej bezmiarem wyobraźni autora lektury. Shepard to wyjątkowy pisarz, który z niezłomnym uporem doszukuje się fantastyki w codzienności, pokazując nam całkiem nowe wymiary tego, co pozornie bliskie, dobrze znane i oswojone. Aż ma się ochotę napisać modlitwę z prośbą o więcej takich książek… Autor: Lucius Shepard Tytuł: Modlitewnik amerykański / Luizjański blues / Viator Tytuł oryginału: A Handbook of American Prayer. Louisiana Breakdown. Viator Tłumaczenie: Wojciech Szypuła Wydawnictwo: Mag Liczba stron: 560 Data premiery: 16 sierpnia 2013 ISBN: 978-83-7480-368-7

TAK POWINNO SIĘ PISAĆ WSPÓŁCZESNE SF Hubert Stelmach Kiedyś usłyszałem, jak szanowany znawca literatury fantastycznej z przekąsem mówił o cyberpunku, jako o fantasy przeniesionym w świat technologii - literaturze czysto rozrywkowej nie poruszającej głębszych tematów. Według mnie nie mógł się bardziej mylić. Cyberpunk jest dokładnie tym, czym powinna zajmować się współczesna sf. Po przekreśleniu marzeń o eksploracji kosmosu niepewność i ciekawość jutra wcale nie znikły, po prostu co innego zaczęło nas interesować. Zamiast w gwiazdy, wzrok zwróciliśmy ku sobie. Technologia może nie rozwija się w szaleńczym tempie, ale bardziej przełomowe odkrycia powodują liczne etyczne kontrowersje - in vitro, klonowanie, GMO to tylko najbardziej jaskrawe przykłady. Kiedy wymyślimy coś, co sprawi, że człowiek przestanie być człowiekiem? Co się wtedy stanie? Rewolucja czy ewolucja? Wszyscy to zaakceptują, czy może część ludzi zdecyduje się pozostać “tylko” ludźmi? Jak będą się kształtowały relacje postczłowieka ze swoim poprzednikiem? Motywem przewodnim w „Nexusie” jest próba odpowiedzi na te pytania. Nexus to narkotyk, jakiego wcześniej nie znał świat. Sposób jego działania i pochodzenie są owiane tajemnicą. Jedyną wiadomą jest to, co robi - pozwala ludziom łączyć się umysł z umysłem. Gdy prowadzący nie do końca legalne badania, młody naukowiec Kaden Lane odkrywa, że Nexusa można wykorzystywać również w inny sposób, dopadają go amerykańskie służby bezpieczeństwa. Zostaje postawiony przed trudnym wyborem - albo będzie kretem pracującym dla nich, albo on i jego wplątani w sprawę przyjaciele spędzą resztę swoich dni w najcięższych więzieniach. Kade targany wyrzutami sumienia wyrusza do Tajlandii i wbrew wszystkiemu w co wierzy rozpoczyna wyznaczone mu zadanie. Wiedząc, że „Nexus” to debiut naukowca i biznesmena, który skończył kurs pisarstwa, nie miałem bardzo wygórowanych wymagań. Okazało się, że pozytywnym zaskoczeniom nie było końca. Za co pokochałem tę książkę? Za bycie modelowy przykładem tego, jak powinno się pisać współczesną sf. Główna siła powieści Rameza Naama tkwi w bohaterach jakich stworzył i konfliktach, w które ich wprowadził. Pomimo całkowicie sprzecznych celów, w książce nie jest bezpośrednio powiedziane, po czyjej stronie leży racja. Ostateczna decyzja o tym, kto jest “tym dobrym” należy do czytelnika. Postacie Naameza są bardzo niejednoznaczne i złożene. Początkowo poznajemy bohaterów tylko z jednej strony, co siłą rzeczy sprawia, że przyklejamy im łatki. Jednak wraz z rozwojem fabuły, wraz z tym, jak poznajemy fakty z przeszłości oraz kluczowe wydarzenia z lat dwudziestych i trzydziestych XXI wieku, dowiadujemy się, że ich postępowanie jest głęboko umotywowane oraz wynika z różnych życiowych doświadczeń. Być może nawet przyznamy im sporo racji. Kolejną zaletą “Nexusa” są przedstawione w powieści realia roku 2040. W ciągu najbliższych dwudziestu siedmiu lat ludzkość nie sięgnęła gwiazd, ale za to w dziedzinach zaawansowanej technologii, genetyki, medycyny i środków farmakologicznych dokonaliśmy olbrzymiego postępu. Sytuacja polityczna została opisana po mistrzowsku - Stany Zjednoczone w celach bezpieczeństwa

sięgające po coraz surowsze środki przymusu i Chiny łamiące wszelkie prawa i zasady w celu zdobycia dominacji to tylko najbardziej wyraziste przykłady. Wszystko wydaje się być całkowicie rzeczywiste i prawdopodobne. Świat naprawdę mógłby tak wyglądać. Warsztatowo książka również reprezentuje wysoki poziom (co z pewnością po części jest zasługą tłumaczki - Dominiki Repeczko). Autor świetnie potrafi budować napięcie i wyważyć proporcję między spokojniejszymi scenami i akcją (choć czasem robi się nieco zbyt “gęsto” i czytelnikowi ciężko złapać oddech). Opisy nie należą do rozwlekłych i kwiecistych, ale z drugiej strony również nie można im zarzucić lapidarności (przy czym wychwyciłem dziwną zależność - im bardziej coś nielegalne, tym ciekawiej i jakby z większym zapałem opisane). Czy jest jakaś rzecz, która może się w książce nie spodobać? “Mistyczny” aspekt Nexusa mnie nie przekonał. Dużo miejsca poświęcono doznaniom, jakie towarzyszą połączeniu się umysłów - dość abstrakcyjne fragmenty, niewiele (oprócz, przyznam, barwnego kolorytu) wnoszące do fabuły. I choć uważam, że znalezienie wspólnego pola dla religii i aspektu czysto naukowego (neurobiologia) jest niezłym pomysłem, o tyle sama jego realizacja do mnie nie przemówiła. „Nexus” to świetna książka. Nawet jeśli nie przepadacie za science-fiction, sięgnijcie po tę powieść - naprawdę warto. Doskonały technothriller dostarczający sporo materiałów do przemyśleń. Tytuł: Nexus Autor: Ramez Naam Tłumaczenie: Dominika Repeczko Tytuł oryginału: Nexus Wydawnictwo: Drageus Publishing House Data wydania: 3 czerwca 2013 Liczba stron: 454 ISBN: 978-83-64030-05-5

THE BATTLE OF REVIEW CREEK 2.0 Sławomir Szlachciński Po lipcowym potknięciu wychodzimy na prostą, choć nie bez przygód. W aktualnym numerze pisma znajdziemy sporo naprawdę niezłej literatury ale i zgniły rodzynek się trafi. W sumie to nawet zdrowo, niech układ immunologiczny nie śpi. Rozpoczynamy rocznicowym Archiwum Adama Przechrzty. Mam tu ambiwalentne odczucia. Zaczynając od pozytywów, zdecydowanie mogę podpisać się pod wymową historyczno-publicystyczną utworu, czyli najbardziej podobało mi się posłowie. Samo opowiadanie, napisane ładnym językiem, w warstwie fabularnej jest jednak całkiem miałkie, ewidentnie podporządkowane zamierzeniom publicystycznym, co jednak razi. Ale z pewnością nie można powiedzieć, że rzecz jest nieudana. Sztuka w zaścianku Jakuba Małeckiego to najjaśniejsza gwiazda sierpniowego nieboskłonu. Prosta historia, ale jakżeż napisana. Zamglony rustykalizm, jakiś nasz wiejsko-małopolski realizm magiczny w oparach dymu unoszącego się z ogniska z gnijących, ziemniaczanych badyli. W atmosferze strachu-niestrachu, raczej niepokoju na granicy postrzegania; śmiechu-nieśmiechu, raczej chichotu przez zaciśnięte zęby. A wszystko napisane z wielką elegancją językową. Nic wielkiego, a jaka przyjemność z lektury. Bardzo ładne, bardzo. Dział polski zamyka Uczeń Abdulla Al Hazzreda Bartosza Kalinowskiego. Od początku całość otacza zła aura. Raz, opowiadanie wyłonione w konkursie; po ostatnich odsłonach miałem jak najgorsze przeczucia. Dwa, tytuł pogłębia me lęki. Trzy, stopka redaktora intensyfikuje trwogę. I w końcu cztery. Samo opowiadanie. Od pierwszych akapitów nic tylko horror, przerażenie i śmierć z niedożywienia. A dalej równia pochyła zakończona urwiskiem. Napuszone, niezgrabne, pretensjonalne, emfatyczne, męczące... dajcie mi słownik... grandilokwentne pustosłowie. Całość naszpikowana nieudolnymi figurami retorycznymi i konstrukcjami w rodzaju małe nóżki (dla odróżnienia od zwyczajnych nóżek, które zwykle są wielkie) czy prawdziwa skrucha (dla odróżnienia od zwyczajnej skruchy, która zazwyczaj jest nieprawdziwa). Obrazu dopełnia zaawansowana przymiotnikoza; wszystko musi być bluźniercze, cudowne, majestatyczne, przerażające, bajeczne, smutek musi być wielki, a miłość niewinna. Do tego dekoracja ze słów, których autor nie rozumie (inklinacja). Masakra... eeee wróć, arcydzieło awangardy literackiej. Prosta historia jak u Małeckiego. I na tym podobieństwa się kończą. A przecież można było spytać Małeckiego. Pieśń o śmierci i śniegu Lairda Barrona to nastrojowy horror napisany wysokiej klasy piórem, przyniósł mi dwa rodzaje emocji. Początkowo (szczęśliwie ów początek trwa przez większość tekstu) gonimy króliczka i ta pogoń jest bardzo smakowita, lecz gdy już dorwiemy futrzaka, łykamy raczej łykowate zakończenie. W sumie opowiadanie bardzo na plus, ale z niewielkim minusem. Ostatnim zamieszczonym w piśmie tekstem jest Epizod siódmy: Ostatnia bitwa ze Stadem w Królestwie Fioletowych Kwiatów Johna Langana. Redaktor

w stopce straszy eksperymentem formalnym, ale to na szczęście jedynie makijaż. Pod spodem mamy niezbyt oryginalnej, ale jednak wysmakowanej urody opowieść post-apokaliptyczną. Oglądamy jedynie jakiś fragment świata nie mając w zasadzie żadnego pojęcia o całej reszcie, więcej tu niedopowiedzeń niż informacji, ale taki jest duch tej historii. Nieistotne są tu szczegóły techniczne, mechanizmy działania świata. Ważne jest wyjątkowe spojrzenie z wnętrza człowieka, zapis postrzegania i przeżywania tej konkretnej osoby w tych konkretnych okolicznościach. Warto przeczytać. Dział publicystyczny zaczynamy trailerem filmu Elizjum autorstwa Jana Żerańskiego. Z działki filmowej mamy jeszcze wspomnienia dotyczące Łowcy śmierci, serii niskobudżetówek sprzed kilku dziesięcioleci oraz zapowiedź zmierzchowatychDarów Anioła: Miasto kości. Normalnie wypas. Bardziej literacko Anna Kańtoch udziela wywiadu, Maciej Parowskipodejrzewa, że cała fantastyka może być fantastyką socjologiczną, a Jerzy Rzymowski próbuje znaleźć sposób na przywrócenie dawnej glorii i chwały Nagrodzie im. Janusza Zajdla. Cóż, powodzenia. Wawrzyniec Podrzucki rozważa możliwości wynikające z zastosowania procesów ewolucyjnych dla maszyn i programów. Michael J. Sullivan w swym poradniku przewrotnie nie recenzuje Jak pisać Pamiętnik rzemieślnika Stephena Kinga. Rafał Kosik tłumaczy czemu czasem lepiej nie mieć zdania, a Peter Watts niczego nie tłumaczy, bo w ogóle nic nie napisał. Tymoteusz Wronkaprzypomina postać niedawno zmarłego Richarda Mathesona, znanego u nas głównie dzięki powieści Jestem legendą.Łukasz Orbitowski na bazie filmu The Revenant objaśnia, czemu fajnie być trupem. Chociaż koniec końców wychodzi, że jednak niekoniecznie. Namówił. Po zeszłomiesięcznej awanturze o recenzje postanowiłem kontynuować, bo dobrze mi idzie. Tym razem nie o jakość się rozchodzi, a o celowość. Jerzy Rzymowski recenzuje piąty tom jakiejś drugorzędnej sagi, z okładki sadząc - dla starszych nastolatków, i, jak pisze, „Kijem i mieczem” nie oferuje nic szczególnie nowego – można powiedzieć, że czytelnik dostaje więcej tego samego, co czytał w poprzednich częściach., by na koniec dodać W porównaniu z wcześniejszymi tomami całość wydaje się jednak nieco spłycona […]. To ja się pytam, po co ta recenzja? Kogo niby ma zachęcić, czy zniechęcić? Cztery poprzednie tomy produkcyjniaka nie wystarczyły? Przecież piąty tom to nic nowego. Kto zacznie czytać od słabego, piątego tomu mało znanego cyklu? Albo, że niby ktoś zachęcony nagle sięgnie po tom pierwszy? Bo przecież Ci, co czytają, wiedzą w czym rzecz. Może zrecenzujmy wszystkie po kolej tomy Sagi o Ludziach Lodu? Czy tylko mnie wydaje się, że to strata miejsca i czasu? Na koniec jeszcze drobna techniczna uwaga. Do recenzji Szortal fiction autorstwa dj Jajko wkradł się błąd, czy też nieścisłość. Idea szortowa (i wszystkie szorty znajdujące się w antologii) zrodziła się na Forum nieistniejącego już pismaScience Fiction / Science fiction, Fantasy i Horror. A dopiero potem z tego wykluł się Szortal.com i sama antologia. Taki tam drobiazg. Pozdrawiam i do następnego razu (kiedyś się zapomnę i napiszę ‚do następnego orbitowania’, to będzie znak, że dopadła mnie megalomania). Tytuł: Nowa Fantastyka 8 (371) 2013 Wydawca: Prószyński Media ISSN: 0867-132X

UPIORY EINSTEINA Anna Klimasara Zapewne obiło się Wam wszystkim o uszy, że gdzieś jacyś naukowcy dokonali teleportacji jakiejś tam cząstki na mniejszą lub większą odległość. Tylko co to tak naprawdę oznacza i jak z tą teleportacją w końcu jest? Jest możliwa, czy się jej nie doczekamy? Jeżeli chcecie poznać bardzo szczegółową odpowiedź na to pytanie, „Od splątania cząstek do kwantowej teleportacji” jest książką, której szukacie. Albert Einstein powiedział: „Jeśli nie potrafisz wytłumaczyć czegoś w prosty sposób, to znaczy, że tak naprawdę tego nie rozumiesz”. Anton Zeilinger najwyraźniej wziął sobie te słowa do serca, gdyż w swojej książce stara się jak najprościej przedstawić nam problem splątania cząstek oraz to, w jaki sposób wiąże się owo splątanie z teleportacją. Zeilinger prezentuje nam, jak wygląda teleportacja opisywana w utworach science fiction (przynajmniej w tych, w których jej mechanizm jest mniej więcej narysowany, gdyż w większości przypadków niestety dowiadujemy się tylko, że coś takiego istnieje, a autorzy wolą nie wdawać się w szczegóły), po czym z wdziękiem niszczy nasze marzenia o błyskawicznym przenoszeniu się na duże odległości, wyjaśniając, czemu taka teleportacja jest niezwykle mało prawdopodobna, żeby nie powiedzieć całkowicie niemożliwa. Wszystko jednak zaczyna od zupełnych podstaw, czyli… wyjaśnienia nam natury światła. Z lekcji fizyki zapewne pamiętacie, że światło to trochę cząstki, a trochę fale. Informację tę podręczniki szkolne przedstawiają niemal jako aksjomat i przechodzą dalej. Zeilinger tymczasem tłumaczy wszystko dogłębnie, opisując eksperymenty, które potwierdzają zarówno falowość, jak i korpuskularność światła, przybliża nam efekt fotoelektryczny (kto wiedział, że to za jego wyjaśnienie Albert Einstein otrzymał nagrodę Nobla ręka do góry!), a potem dochodzimy wreszcie do clou problemu, czyli niesamowitego zjawiska splątania, które Einstein nazywał „upiornym działaniem na odległość” i które, jak się zdaje, spędzało mu sen z powiek. Anton Zeilinger naturalnie nie przedstawia nam wszystkiego pod postacią skomplikowanych wzorów matematycznych, a przytacza szereg niezwykle obrazowych przykładów, dzięki którym jest w stanie objaśnić nawet najbardziej złożone pojęcia (entropia – zawody owczarków, nieoznaczoność – rozmowa z policjantem z drogówki… w kwestii przykładów Zeilinger jest naprawdę mistrzem). Jeśli jesteście uczuleni na książki popularnonaukowe, których autorzy ograniczają się do suchych faktów, książka austriackiego fizyka będzie stanowić dla Was miłe zaskoczenie. Znaczną jej część stanowi… akademicka powieść kryminalna (tak chyba można ją określić), w której śledzimy losy dwojga studentów pierwszego roku, próbujących rozwikłać tajemnicę pewnego eksperymentu. A im bardziej Alicja i Bob zbliżają się do rozwiązania zagadki, tym więcej dowiadują się i uczą czytelnicy. Jedyną rzeczą, która nieco mnie irytowała, było wielokrotne powtarzanie tych samych informacji, ale może to jest właśnie metoda nawet na najbardziej opornych uczniów (czy – w tym konkretnym przypadku – czytelników)? Nie mówiąc już o tym, że delikatnemu poirytowaniu, które odczuwałam czytając po raz kolejny o tym samym zjawisku, objaśnianym nieco innymi słowami,

towarzyszyła odrobina dumy, że przecież już to wiem, a nawet jest to dla mnie oczywiste. Wiemy już więc, że autor książki jest doskonałym nauczycielem, ale muszę wspomnieć o jeszcze jednej sprawie, o której często zapominają naukowcy zbyt pogrążeni w swych rozważaniach, by choć na chwilę zejść na ziemię. Zeilinger nawet na chwile nie traci z oczu rzeczywistości. W podsumowaniu poświęca sporo miejsca ewentualnym praktycznym zastosowaniom badanych przez niego zjawisk (istnieją takie, serio), a głównymi z nich są, ni mniej, ni więcej, a komputery kwantowe, które co prawda jeszcze pozostają półmitycznymi stworami ledwie majaczącymi na horyzoncie odkryć naukowych, ale każdy kolejny eksperyment związany z kwantową teleportacją przybliża nas do ich powstania. Jednakże zanim doczekamy się takiego sprzętu (którego pewnie nie trzeba będzie modernizować na potrzeby każdej nowej generacji gier, fajnie, nie?), być może odkrycia fizyków znajdą zastosowanie w kryptografii? Albo w jeszcze innej, dotychczas zupełnie niebranej pod uwagę dziedzinie? „Od splątania cząstek do kwantowej teleportacji” to niezwykła książka, napisana z pasją i niespotykanym w publikacjach tego typu poczuciem humoru. Zresztą wpiszcie sobie w wyszukiwarce „Anton Zeilinger” i spójrzcie tylko na zdjęcia fizyka, które się pojawią. Ten sprawiający przesympatyczne wrażenie pan pisze dokładnie tak, jak wygląda – w przyjazny, ciepły sposób, szczodrze obdzielając nas swoją przeogromną wiedzą i z gracją przeprowadzając nas za rączkę przez fizyczno-filozoficzny świat kwantów. Jedynym niebezpieczeństwem, jakie wiąże się z odbyciem tej podróży, jest fakt, że prawdopodobnie po jej zakończeniu znacznie surowszym i bardziej krytycznym okiem spojrzycie na sporą część literatury science fiction. Cóż, może autorzy SF także powinni przestudiować książkę „Od splątania cząstek do kwantowej teleportacji” i wyciągnąć z tej lektury stosowne wnioski… Autor: Anton Zeilinger Tytuł: Od splątania cząstek do kwantowej teleportacji Tytuł oryginału: Dance of the Photons. From Einstein to Quantum Teleportation Tłumaczenie: Bogumił Bieniok i Ewa L. Łokas Wydawnictwo: Prószyński i S-ka Liczba stron: 336 Data premiery: 11 lipca 2013 ISBN: 978-83-7839-552-2

PIERWSZE ŚLIWKI ROBACZYWKI Bartłomiej Cembaluk Twórcy fantasy wyjątkowo umiłowali sobie średniowiecze. Bieganie w zbroi z mieczem u boku, kufel piwa w karczmie, jakaś księżniczka do uratowania – klasyka. Tylko ile jest w tym prawdy historycznej, a ile fikcji? Nie każdemu chce się zajrzeć do odpowiednich książek i zweryfikować swoją wiedzę, przez co czasami pojawia się masa baboli psujących ogólny odbiór. Można przyjąć tłumaczenia, że to jest inny świat i inne zasady, a wieki średnie były tylko inspiracją. Jednak po przeczytaniu całej masy takich quasi-średniowiecznych opowiastek chciałoby się sięgnąć po rzecz, w której autor solidnie przyłożył się do konstrukcji świata. Szansę na coś takiego zwietrzyłem w „Skaldzie. Karmicielu kruków” Łukasza Malinowskiego, z wykształcenia historyka, specjalizującego się w dziejach Skandynawii. Na pierwszy rzut oka mogło się więc wydawać, że facet wie o czym pisze, tylko pytanie, jak mu to wychodzi? Co innego bowiem dzieła naukowe, a co innego literatura piękna. Ale postanowiłem zaryzykować – w końcu raz kozie śmierć. Czym właściwie ów „Skald” jest? Ani to zbiór opowiadań, ani powieść. Otrzymaliśmy raczej jakąś hybrydę, składającą się z dwóch tekstów krótszych i jednego dłuższego. Tak na dobrą sprawę tylko ten ostatni jest wart większej uwagi, gdyż dwa pozostałe stanowią mało ciekawe historyjki o przekrętach i pojedynkach, w których brał udział główny bohater. „Wielość i Jedność” to natomiast opis całkiem ciekawego śledztwa podjętego przez skalda. W jednym z irlandzkich klasztorów doszło do serii tajemniczych morderstw, a niepokój mnichów jest tym większy, że od jakiegoś czasu są nawiedzani przez lubieżnego kobiecego demona, poddającego próbie ich siłę woli. Nie umiejący poradzić sobie z całą sytuacją opat prosi o pomoc Ainara, korzystającego akurat z gościny klasztornych murów. Poeta nie mając nic lepszego do roboty postanawia pobawić się w detektywa, a przy okazji podręczyć trochę zniewieściałych paparów. Żeby nie było mu jednak za przyjemnie, sam też staje się ofiarą prześladowań, tylko że jego dręczy trzyletnia dziewczynka, twierdząc, iż jest on jej ojcem. Próba schronienia się przed kłopotami świata zewnętrznego zdecydowanie mu nie wyszła. Warto w tym momencie napisać nieco więcej o protagoniście. Ainar Skald to z jednej strony zarozumiały egoista i leń, który lubuje się w piciu, walce i podbojach miłosnych, a z drugiej utalentowany artysta, potrafiący oczarować swoim talentem niemal każdą napotkaną osobę. Taki typowy łajdak, mimo wszystkich wad, budzący u czytelnika sympatię. Pozostali bohaterowie również dobrze odgrywają swoje role. Starzy wojownicy łasi są na bogactwa i komplementy, mnisi choć zgrywają świętoszków, mają tak naprawdę wiele na sumieniu, a Znajda to ciekawski dzieciak, którego wszędzie pełno. Niby niewiele tu oryginalności, ale te utarte schematy zostały przez Malinowskiego umiejętnie wykorzystane. Na wyróżnienie zasługuje także warstwa historyczna, o której wspomniałem już we wstępie. Autor wiedzę na temat średniowiecznej Skandynawii ma ogromną i chętnie dzieli się nią z czytelnikami. Dotyczy ona zarówno kwestii bardziej przyziemnych, jak codzienne życie, podział społeczeństwa na klasy, czy wpływy polityczne, oraz tych związanych z kulturą i duchowością. Czasami

wydaje się jednak, że historyk chce przyszpanować, gdyż wykorzystuje zwroty z języka staroskandynawskiego, które spokojnie można by zastąpić polskimi odpowiednikami. Co innego, gdy takiego bezpośredniego odpowiednika nie ma. Wtedy wszystko jest jak najbardziej na swoim miejscu. Jeżeli chodzi o słabe strony tej książki, to najbardziej rzuca się w oczy mocno przeciętny warsztat pisarski. Styl Malinowskiego jest jakiś taki nijaki i niczym specjalnym się nie wyróżnia. Chyba że na minus. Autor jest bowiem swego rodzaju gadułą, piszącym momentami zdecydowanie za dużo. Zwróciłem już wcześniej uwagę na niepotrzebne zwroty w obcej mowie, ale nie rażą one aż tak bardzo, jak łopatologiczne wyjaśnianie niektórych zachowań bohaterów w obawie, że czytelnicy źle je odczytają. Kiedy gość kładzie rękę na mieczu będąc otoczonym przez wrogów, wiadomo, że czuje się zagrożony. „Skald” nie jest przeznaczony dla kilkulatków, żeby to tak dokładnie objaśniać. Inna sprawa, to próba urozmaicenia tekstu wymyślnymi porównaniami, które zamiast dodawać jakości – śmieszą. Mnie jakoś nie przekonuje porównanie czyjejś głowy to jabłka z brodą albo potłuczonego jajka, ale co kto lubi. Na pocieszenie można dodać, że z czasem Malinowskiemu idzie coraz lepiej i ze strony na stronę mniej jest różnorodnych wpadek językowych. Kolejna rzecz to brak umiejętności rozpoczynania, a także kończenia poszczególnych utworów. Autor ma jakiś tam pomysł na fabułę i wie, jak wypełnić jej środek, ale stworzenie dobrego wstępu oraz epilogu, przekracza jego kompetencje. Zastanawia mnie też, jaki był cel dorzucania do kończącej książkę powieści dwóch opowiadań, które praktycznie niczego nie wnoszą, tylko zaniżają ocenę całości. Ok, może pierwsze jeszcze zawiera informacje istotne dla „Wielości i Jedności” i jakoś stara się scharakteryzować głównego bohatera, ale drugie? Zupełne marnotrawstwo papieru. Już lepiej było poczekać na więcej pomysłów i stworzyć jakiś zbiór opowiadań, a nie upychać tutaj takie króciaki na siłę. Podsumowując - „Skald. Karmiciel kruków” jest pozycją co najwyżej przeciętną, mającą jednak zadatki na coś lepszego. Gdyby nie różne potknięcia autora, mogłoby to być przyjemne czytadło z wyśmienicie zarysowanym tłem historycznym. Odnoszę jednak wrażenie, że większość z nich wynika z faktu, iż to jego literacki debiut i brak doświadczenia jest tutaj kluczowy. Kto wie, może za jakiś czas Łukasz Malinowski i Ainar powrócą na księgarskie półki, ale już w znacznie lepszej formie. Tytuł: Skald. Karmiciel kruków Autor: Łukasz Malinowski Wydawca: Instytut Wydawniczy Erica Data wydania: 13.06.2013 r. Liczba stron: 440 ISBN: 978-83-62329-84-7

O TYM, JAK TO AMERYKANIE W KOSMOSIE WOJOWALI Bartłomiej Cembaluk O dłuższego czasu można odnieść wrażenie, że fantastyka została opanowana przez różne odmiany fantasy, spychając swoje pozostałe gałęzie na boczny tor. Narzekają zwłaszcza miłośnicy sf i trudno im się dziwić, gdyż na księgarskich półkach ze świecą szukać tego typu pozycji. Są pewne wyjątki, ale one tylko potwierdzają regułę, więc tym bardziej cieszy pojawienie się na rynku wydawnictwa Drageus, które rozpoczyna swoją karierę publikacją powieści „Star Carrier. Pierwsze uderzenie” autorstwa Iana Douglasa, wpisującej się w nurt science-fiction właśnie, a dokładniej w jego militarną odmianę. Jest rok 2404. Ludzkości udało się spełnić marzenia o podboju kosmosu, tworząc własne kolonie na Księżycu, Marsie i paru innych planetach we wszechświecie. Wszystko to dzięki dynamicznemu rozwojowi genetyki, robotyki, info- i nanotechnologii. Taki stan rzeczy zainteresował tajemniczych władców Galaktycznego Imperium Sh’daar, którzy nakazali ludziom zastopować naukowy postęp, a w razie nieposłuszeństwa zagrozili eksterminacją. Ultimatum zostało jednak zlekceważone, doprowadzając do największej w historii ziemskiej cywilizacji wojny. Akcję śledzimy z perspektywy kilku bohaterów, ale żadnego z nich nie możemy nazwać głównym. Niemniej, największa uwaga skupia się na dowódcy Grupy Bojowej „Ameryka”, admirale Alexandrze Koenigu oraz pilocie myśliwca, poruczniku Trevorze Grayu. Dzięki temu czytelnicy mogą się przekonać, jak wygląda wojna oczami osób, które obserwują ją z zupełnie różnych stron. Autorowi ta sztuka udała się całkiem nieźle i w czasie lektury skaczemy pomiędzy bezpośrednimi starciami z oddziałami wroga a mostkiem kapitańskim, z którego wydawane są rozkazy. Gorzej jest z charakterystyką postaci. Każdą z nich można opisać za pomocą kilku cech, których połączenie tworzy pewne archetypy, a jedyna próba pogłębienia psychologicznego dotyczy Trevora. Wychował się on w ruinach Starego Nowego Jorku, z dala od nowinek technicznych, ale i kontroli Rządu. Do armii wstąpił pod przymusem, gdyż był to jedyny sposób, w jaki mógł opłacić leczenie chorej żony. Inni żołnierze traktują go jak śmiecia, lecz przed odsłużeniem swojego nie może wrócić na Ziemię. Zresztą, po co miałby tam wracać, skoro ukochana odwdzięczyła mu się za poświęcenie porzucając go? Gray musi się zmierzyć z pytaniem, gdzie tak naprawdę jest jego dom i kogo może nazywać rodziną. Sam dylemat nawet ciekawy, szkoda tylko, że droga, jaką porucznik pokonuje w celu jego rozwiązania, jest dość krótka i w gruncie rzeczy rozczarowująca. Przyczepić można się też do prezentacji kosmitów. Jeżeli chodzi o Sh’daar, to nic o nich nie wiemy, gdyż są po prostu w pierwszym tomie nieobecni. Douglasowi można to jednak wybaczyć, ponieważ jak łatwo się domyślić, ich pojawienie się będzie stanowiło kulminacyjny punkt całego cyklu. Póki co, wysługują się swoimi poddanymi należącymi do innych gatunków, którzy są zwykłymi marionetkami zupełnie pozbawionymi osobowości. Panowie kazali nam zabić ludzi, więc to robimy i tyle. Owszem, autor stara

się rozbudować jakoś ich opis, zarówno pod względem psychiki, jak i wyglądu fizycznego (miłośnicy owadopodobnych stworów się ucieszą), ale dlaczego są tak bardzo lojalni i co nimi kieruje – nie wiadomo. Najistotniejsza w tej książce jest jednak cała masa galaktycznych bitew i starć, które Douglas prezentuje bardzo szczegółowo. Tak bardzo, że zasypywani jesteśmy mnogością informacji o specyfikacji technicznej pojazdów, sposobie ich działania, używanej broni itp. Ci, którzy lubują się w tego typu opisach i działają one na ich wyobraźnię – będą zadowoleni, lecz innym mogą stwarzać problemy i zwyczajnie nudzić. Intrygującą kwestią, o której warto wspomnieć, jest prezentacja świata i jego historii. Pisarz co prawda nie poświęca na to całych rozdziałów i raczej co jakiś czas wtrąca pewien element układanki, ale zabawa polegająca na ich łączeniu stanowi sporą przyjemność. Mamy tu zarówno przemiany polityczne, jak i społeczne, których zalążek możemy odszukać już w naszej rzeczywistości, więc Douglas nie tyle zmyśla w swojej kreacji świata, ile wyciąga pewne wnioski i spekuluje na temat możliwych rozwiązań w przyszłości. Przykładem coraz gorsze stosunki muzułmanów z państwami Zachodu, a w rezultacie krwawa wojna. Na koniec sprawa dotycząca języka. Nie wiem kogo ganić, autora czy tłumacza, ale postawiłbym na tego drugiego. „Pierwsze uderzenie” wypełniają bowiem takie fragmenty, w których zauważalna jest ubogość słownictwa i w rezultacie w kilku zdaniach pod rząd mamy identyczne określenia i pojęcia, co budzi u czytelnika frustracje. Nawet jeżeli pisarz w oryginale stosował takie zabiegi, to osoba odpowiadająca za przekład nie musi popełniać tych samych błędów. Język polski jest naprawdę bardzo bogaty i nie powinno stanowić trudności znalezienie synonimów. One wręcz same pojawiają się w głowie podczas lektury tych słabo skleconych zdań. Niby niewiele, ale różnica w odbiorze olbrzymia. Podsumowując, „Star Carrier. Pierwsze uderzenie” to w moim odczuciu pozycja wyłącznie dla fanów military sf, którym porządny poziom elementów wojennych wystarcza do zapewnienia rozrywki. Pozostałym czytelnikom rzucać się mogą w oczy drobne ubytki na innych płaszczyznach, psując przy tym ocenę całości. Trochę tych niedociągnięć szkoda, gdyż kilka korekt podniosłoby poziom tej powieści i przyciągnęło większą liczbę odbiorców. To jednak dopiero pierwszy tom, więc jest szansa, że w kolejnych będzie choć ciut lepiej. Tytuł: Star Carrier. Pierwsze uderzenie Tytuł oryginalny: Star Carrier. Earth Strike Autor: Ian Douglas Tłumaczenie: Justyn „Vilk” Łyżwa Wydawca: Drageus Publishing House Data wydania: 9.05.2013 r. Liczba stron: 432 ISBN: 978-83-64030-02-4

BAJKA O TYM, JAK MAG WSPOMNIENIA W ALKU WYWOŁAŁ Aleksander Kusz Dzisiaj znowu będzie wspomnieniowo, ale tym razem nie z mojej winy. To z winy Wydawnictwa Mag, które właśnie obchodzi dwudziestolecie istnienia. Z tego co widzę na grzbiecie, dla Wydawnictwa książką rocznicową jest zbiór opowiadań „Odtrutka na optymizm” Petera Wattsa. Dla mnie jednak rocznicową książką jest właśnie wznowiony w serii Uczta Wyobraźni „Wurt” Jeffa Noona. Pierwszą moją fantastyczną książką, a przynajmniej pierwszą, którą pamiętam, jest „Planeta małp” Pierre’a Boulle’a. W tym samym czasie władza pozwoliła na wydawanie pierwszego miesięcznika dla miłośników SF – Fantastyki. Pamiętam dokładnie pierwszy numer, z okładkową heroiną Wróblewskiego, świetnymi opowiadaniami: del Reya o Bogu – „Wieczorna modlitwa” i niesamowicie pokręconym Lipki o przedziwnym obozie – „Co większe muchy”. Tam też zapoczątkowano druk powieści do samodzielnego składania (naprawdę, kto z młodych nie wierzy, niech sobie sprawdzi), zaczęło się od razu z grubej rury, od „Pieśni dla Lyanny” Martina i „Żuka w mrowisku” Strugackich. Tak właśnie wsiąknąłem w fantastykę na dobre. Przez prawie dziesięć lat byłem zagorzałym miłośnikiem SF. Wtedy książki trzeba było ‘zdobywać’: czy to w księgarni spod lady, czy w antykwariatach, czy też na stolikowych giełdach. Królowała (oczywiście ilościowo) czarna seria KAW-u, ale ja polowałem przede wszystkim na książki Iskier i Czytelnika. Po paru latach nadeszły nowe czasy, podobno lepsze, jak nam oznajmili w telewizji. Za wydawanie książek wzięło się naprawdę dużo ludzi, częściowo spełniając tym swoje ukryte marzenia, częściowo dla zarobku, ale w większości próbując połączyć przyjemne z pożytecznym (czasami żałuję, że i mnie wtedy wśród nich nie było). Wydawano wtedy rzeczy wielkie, dobre, średnie i fatalne. Okazało się, ku zdumieniu wielu czytelników, że na Zachodzie nie wydawało się tylko wspaniałej fantastyki, że chłam też był tam wydawany, a raczej: przede wszystkim chłam. W tym też czasie rozpocząłem swoje dobrowolne zesłanie. Na kilkanaście lat rzuciłem się na podbijanie wolnego rynku. Jednak stara miłość nie rdzewieje. Z bagażem doświadczeń wróciłem pod koniec lat zerowych (tak to się pisze?), bo czułem, że albo mnie brakuje w tym fantastycznym świecie, albo tego fantastycznego świata brakuje mnie. W 1993 roku, gdy powstało Wydawnictwo Mag, jakoś średnio to zanotowałem, bo jedyne z czym je na początku kojarzyłem, to wydawane przez nich czasopismo „Magia i miecz”. Nie rozumiałem i pewnie nigdy nie zrozumiem graczy wszelakich, nigdy mnie tego typu zabawa nie interesowała, więc „Magię i miecz” potraktowałem z przymrużeniem oka. Książkowe początki Maga pamiętam z serii „Andrzej Sapkowski poleca”, a także z pojedynczych książek - pamiętałem trzy: „Wojnę o dąb” Emmy Bull, którą to próbowałem przeczytać kilka razy, ale nigdy mi się to nie udało, „Struktor Bohra” Lindy Nagaty (tutaj okazało się, że pamięć jest jednak zawodna, wydał to Zysk i S-ka, a ja bardzo dobrze pamiętam, że wydał to Mag, jeszcze wczoraj zakładałbym się w ciemno) i właśnie omawiany „Wurt” Jeffa Noona. Pod koniec ubiegłego wieku

(dobrze wiecie, że uwielbiam to powiedzenie) Mag wydał kilka pozycji, które były jakby forpocztą serii Uczta Wyobraźni – Crowley, Williams, Sterling, Gibson. W trochę dziwnej szacie graficznej, ale co tam, liczyła się treść! Wtedy to zostałem kupiony. Potem już było z górki. Nadeszły czasy mojego Gaimana (to oczywiście pisałem na kolanach) i serii „Uczta wyobraźni”. Wydawnictwo zdobyło w moich oczach uznanie i pomimo tego, że wydaje dużo przedziwnych, jak dla mnie rzeczy, to mam świadomość, że bez tych dziwnych rzeczy nie byłoby tego, na co czekam. Więc udaję, że tamte książki nie istnieją, nawet wklejając ich zapowiedzi na Szortal. Czekam na to, co w większości Mag wydaje z potrzeby serca. W odróżnieniu od wielu, wielu innych, powstałych w latach ’90 wydawnictw, Mag przetrwał I Wielki Kryzys Wydawniczy (nie mówiąc o wielu Małych Kryzysach Wydawniczych), chociaż miejscami było pewnie ciężko (dzięki ci o Eragonie!), teraz podczas II Wielkiego Kryzysu Wydawniczego (który dalej nie wiadomo, czy kiedyś się zakończy, czy zamieni się w I Wielki Permanentny Kryzys Wydawniczy) też sobie radzi. Zapowiedzi na jesień 2013 wyglądają bardzo smakowicie, więc mam nadzieję, że będzie dobrze. Swego czasu Andrzej Miszkurka ogłosił, że będzie chciał wznowić parę wydanych wcześniej przez Mag książek, teraz już jednak w nowej serii Uczta Wyobraźni – „Maszynę różnicową” Sterlinga i Gibsona, omawianego właśnie „Wurta” Noona i „Stacje przypływów” Swanwicka. „Maszyna różnicowa” ukazała się jakiś czas temu, co do Swanwicka, to jakoś zniknął z zapowiedzi, co nie znaczy, że zniknął z głowy i przemyśleń AM, a „Wurt” w nowym wydaniu mam właśnie przed sobą. Muszę przyznać, że czytając książkę 15 lat temu, czułem, że mam nieźle skopany tyłek. Tak, że pamiętam ją do tej pory. Może nie dokładnie treść czy bohaterów, ale emocje i to co czułem podczas i po czytaniu. Dlatego też chciałem wrócić do niej po latach, żeby przekonać się, czy było to jednorazowe doznanie, czy był to impuls chwili, czasu w którym żyliśmy, czy książka jednak spełnia jakieś, chociaż podstawowe wymogi ponadczasowości. Wiadomo jak to z książkami SF jest. Niestety bardzo się starzeją, tetryczeją, niektóre ‘hity’ już po paru latach wydają się książkami bez sensu, bez ładu i składu. SF to chyba najbardziej starzejący się fragment rynku wydawniczego. Cyberpunk, wielki hit lat ’90, obecnie w większości jest nie do czytania. Przejdźmy jednak do książki, musiało to w końcu kiedyś nastąpić. Noon opisuje Manchester niedalekiej przyszłości, gdzie większość ludzi pogrąża się Wurcie, świecie do którego można dostać się za pomocą piórek, które są nośnikami swoistych narkotyków. Piórka są różne, od słabych, do takich, po których z reguły nie wraca się już do realnego życia. Noon nie analizuje nam społeczeństwa, nie tłumaczy dlaczego tak się stało, co spowodowało, że takie społeczeństwo istnieje. Pokazuje nam świat, zarówno ten realny (który dla większości nie jest realny), jak i ten wurtowy, oczami głównego bohatera – Skryby, członka grupy Skitrowców, którzy pobierając zasiłki z pomocy społecznej, żyją sobie od piórka do piórka. Od początku powieści Noon wrzuca nas w wir opowieści, bez zbędnych wstępów podążamy za Skrybą przez świat pełen człekopsów, widmodziewczyn czy robowurtów. Świat bez moralności, bez zasad, jedyną zasadą jest wurt i osiągane dzięki niemu odloty. I te słabsze, pozwalające jednak znaleźć się w spokojnym świecie amerykańskich przedmieść wcześniejszych lat, jak i te cięższe, które zagrażają życiu. Właśnie wokół podobnego zdarzenia toczy się opowieść. Skryba wraz ze swoją siostrą, a zarazem miłością Desdemoną wzięli żółte piórko, które wciągnęło ją do środka, do świata Wurtu. Dosłownie, cieleśnie, bo nie udało jej się wrócić do realnego świata. Skryba wyrusza na poszukiwanie Desdemony, zarówno przez świat realny, jak i wurtowy, brnie w coraz to bardziej odrażające rzeczy, żeby tylko odzyskać swoją miłość. Noon nie ocenia świata, czy osiąganych wizji, po prostu przedstawia nam

kawałek po kawałeczku, jak to wszystko wygląda. Zabiera nas w coraz to mroczniejsze zakątki świata i duszy ludzkiej. Oczami Skryby widzimy coraz bardziej zdegenerowane społeczeństwo, które żyje tylko po to, żeby zanurzać się wurcie. To nie jest optymistyczna książka. To jest książka, która pokazuje do czego możemy dojść, to jest książka krzycząca: Nie idźcie tą drogą! Albo: Jeżeli pójdziecie tą drogą, to wasze życie będzie właśnie tak wyglądać! Nadszedł czas, żeby odpowiedzieć na zadane wcześniej pytanie. Tak, Wurt Noona daje radę. Czyta się ją po dwudziestu latach od pierwszego wydania tak, jakby była napisana wczoraj. Nie ma żadnych problemów z tym, czy się zestarzała, czy nie. Może dlatego, że nie omawia technologii, techniki, ale przedstawia ludzi, ich przeżycia i problemy. Polecam! Jeżeli sięgnięcie po tę książkę, przygotujcie się na niezłą jazdę, w głąb ludzi i ich psychodelicznych zwidów. PS: W stosunku do pierwotnego wydania, wznowienie zostało powiększone o trzy opowiadania toczące się w świecie Wurta. Jedno takie sobie, dwa pozostałe trzymają poziom. Dodały smaczek powieści, uzupełniając parę rzeczy, pokazując z innej strony, ale gdyby ich nie było, to pewnie też by się nic nie stało. Ot, taka ciekawostka. Autor: Jeff Noon Tytuł: Wurt Wydawnictwo: Mag Data wydania: 14 czerwca 2013 roku Liczba stron: 360 ISBN: 978-83-7480-363-2

CZYM TO PACHNIE? Aleksandra Brożek „Dobry żart, tynfa wart”, mówi siedemnastowieczne przysłowie. Nawet największe ponuraki docenią dobrą komedię, uśmiechając się od czasu do czasu w momentach, w których inni będą śmiali się do rozpuku. Co jakiś czas odświeżam sobie kultowe komedie Stanisława Barei, takie jak choćby „Alternatywy 4”, „Brunet wieczorową porą” czy „Co mi zrobisz jak mnie złapiesz”? Ale czemu mówię o komediach, skoro książka Iwony Czarkowskiej, wedle zapowiedzi wydawniczych, jest kryminałem? Otóż, gdybym miała oceniać książkę jako kryminał, ocena nie byłaby zbyt dobra. „Zdrada pachnie pomarańczami” nie jest kryminałem w pełnym tego słowa znaczeniu. Owszem, wątek kryminalny pojawia się, ale nie stanowi trzonu powieści. Jeśli ktoś spodziewał się polskiej Agaty Christie, na pewno zawiedzie się. Niemniej jeśli czytelnik planuje zapoznać się z czymś lekkim, a przy okazji dobrze bawić, kto wie... O czym jest „Zdrada pachnie pomarańczami” Iwony Czarkowskiej? Zapowiedź wydawnictwa sugeruje przede wszystkim kryminał, literaturę sensacyjną. Dla mnie to po prostu historia o spotkaniu po latach i o perypetiach ludzi, którzy „Pod Trzema Bukami” odświeżają dawne relacje. W latach osiemdziesiątych w okolicy okradziono bank, więc pewien specjalista zajmujący się promocją pensjonatu dochodzi do wniosku, że wizyta dawnych gości nie tylko pomoże w rozwiązaniu zagadki, ale też przywróci atmosferę dawnych lat, kiedy to mięso i cukier można było dostać tylko na kartki, pomarańcze (na dodatek, te kubańskie, gorzkie) były rarytasem, a w sklepach więcej nie było niż było. A jak powieść się prezentuje jako komedia? No właśnie. Albo jestem jednym ze wspomnianych ponuraków, albo humor zawarty w książce jest po prostu kiepski. Fakt, że ze dwa razy zdarzyło mi się uśmiechnąć, ale sceny, w których pojawia się mówiący łamanym polskim obcokrajowiec Ronald Scarped, czy, jak kto woli, Rondel Skarpeta, są po prostu żenujące. Z drugiej strony to, czego nie lubię ja-ponurak, być może spodoba się innym czytelniczkom, zwłaszcza fankom takich produkcji jak „Ranczo” czy „U Pana Boga za piecem”. I celowo piszę „czytelniczkom”, mam bowiem wrażenie, że powieść przeznaczona jest przede wszystkim dla odbiorców płci żeńskiej. Przyszło mi do głowy, że książka mogłaby znakomicie sprawdzić się jako scenariusz do filmu. Dobra gra aktorska, obraz i dźwięk być może sprawiłyby, że ta przelana na papier sensacyjna komedia obyczajowa stałaby się popularną, cenioną przez telemaniaków produkcją. Ja pozostanę przy Barei. Ocena: 5/10 Autorka: Iwona Czarkowska Tytuł: Zdrada pachnie pomarańczami Wydawnictwo: Prószyński i S-ka Data i miejsce wydania: Warszawa 2013 Liczba stron: 352 ISBN: 978-83-7839-525-6

RECENZJA PISANA W MĘKACH Rafał Sala Zdarzyło mi się ostatnimi czasy chorować, a że choroba ta nie wiązała się z odebraniem mi zmysłów, tudzież niedowidzeniem, czy nierozumieniem otaczającego mnie świata, mogłem spokojnie oddać się innej mojej chorobie – czytelnictwu. O ile pierwsza z chorób wiązała się z pewnymi niedogodnościami, tudzież bólem, druga była już całkiem przyjemną dolegliwością. Akurat tak się zdarzyło, że w kolejce czytelniczej znalazła się książka nieznanego mi autora Gregga Olsena. Nazwisko od razu zabrzmiało mi jakoś po skandynawsku. Czy to źle? Nie. Po prostu wiedziałbym, czego się spodziewać. Jak się jednak okazało, nasz Olsen jest Olsenem amerykańskim. Na okładce nazwano go autorem bestsellerowych kryminałów i dziennikarzem. O ile tę pierwszą informację można pominąć, bo wiadomo jak to z bestsellerami jest, o tyle druga pozwoliła mi sądzić, że powieść będzie chociażby poprawnie napisana. Bohaterką powieści „Zgliszcza” jest policjantka, pani detektyw Emily Kenyon, która po rozwodzie sama wychowuje córkę Jennę. Cała historia zaczyna się po przejściu tornada, które, jak to tornada mają w zwyczaju, powoduje wiele zniszczeń i zrównuje z ziemią miejsce zbrodni. Bo oto na jednej z farm zostaje zabita cała rodzina. Prawie cała, gdyż nastoletni Nick, syn ofiar, zostaje uznany za zaginionego. Nie mija wiele czasu, gdy znika również córka pani detektyw. Okazuje się, że uciekli razem. Emily Kenyon musi znaleźć zabójcę rodziny, pomóc córce i rozwikłać zagadkę z przed lat. Czyli mamy klasyczny i schematyczny kryminał. Czego zatem powinienem oczekiwać od tak skonstruowanej powieści? Powiem tak: książka taka musi być dobrym czytadłem. I nieprawdą jest, że autor musi odkrywać Amerykę i zaskakiwać co trzy akapity. Ja tego nie wymagam. Dla mnie ważne jest, by akcja była prowadzona w miarę wartko, bohaterowie zachowywali się wiarygodnie. „Zgliszcza” zagwarantowały mi rozrywkę na odpowiednim poziomie, choć muszę stwierdzić, że sam początek był bardzo mydlany, a sceny i dialogi w domu pani detektyw przypominały mi rozmowy dwóch pań po transplantacji mózgu.. Na szczęście potem jest lepiej. Początkowa cukierkowość relacji między matką a córką drażni, ale da się to przetrwać bez większego bólu. W miarę jak zagłębiamy się w powieść, wątek „rodzinny” staje się mniej ważny, bo z mroku wyłania się antagonista, którego przez dużą część książki nie poznajemy. Przyznam się szczerze, że jeśli wybieracie się na plażę, albo w dłuższą podróż pociągiem, książka „Zgliszcza” nada się idealnie. Wypełni czas i odpowiednio zainteresuje. Mógłbym się czepiać pewnych elementów powieści, ale nie zrobię tego. „Zgliszcza” są powieścią na odpowiednim poziomie, nie ma tu wielkiej treści i trudnej łamigłówki. Zagadka, którą musimy rozwiązać wraz z bohaterką, nie jest naprawdę trudna, lecz nawet ci, którzy domyślą się wszystkiego przed końcem książki, powinni być zadowoleni. „Zgliszcza” sprawiły, że gdyby do mojej ręki trafiła kolejna książka jej autora, byłbym do niej dobrze nastawiony. Tyle w temacie. Na koniec chciałem

powiedzieć Wam, że recenzja, którą czytacie powstawała w bólach i mękach. No może przesadzam. Najlepszą reklamą „Zgliszcz” niech będzie moja deklaracja, że przy jej czytaniu zapominałem o cierpieniu. Mam nadzieję, że następna recenzja, kolejna czytelnicza podróż, będzie pozbawiona tych dodatkowych sprawdzianów. Pomysł/oryginalność:3 Przyjemność czytania:8 Język/styl:7 Końcowa ocena: 6 (solidne i pełne dobrych wspomnień) Autor: Gregg Olsen Tytuł: Zgliszcza Tłumaczenie: Jan Hensel Wydawnictwo: Prószyński i S-ka Liczba stron: 464 ISBN: 978-83-7839-530-0

FYFNAŚCIE GRZYBÓW W DOŚĆ SMACZNYM BARSZCZU O DŁUGIM, MOCNYM UDZIE Sławomir Szlachciński Burtona i Swinburne’a wyprawa w Góry Księżycowe to trzeci tom opowieści, w którym alternatywną rzeczywistość czasów epoki wiktoriańskiej wypełniają przygody dzielnego podróżnika i szurniętego poety. Dwa pierwsze tomy, choć powiązane bohaterami i steampunkową rzeczywistością, były w zasadzie odrębnymi, domkniętymi fabularnie bytami. Najnowsze dzieło Marka Hoddera początkowo wydaje się być wpisane w podobny schemat. Burton i Swinburne wraz z ekipą przyjaciół stają twarzą w twarz z kolejną przygodą wypełnioną serią zasadzek, niespodzianek i niebezpieczeństw; oczywiście nieodmiennie uparcie dążą do rozwikłania wszelkich tajemnic. Niestety, początkowo rzecz wydaje się monotonna i bez wyrazu. Główną osią fabularną jest wyprawa przez afrykańskie ‚w pustyni i w puszczy’. Od przygody do przygody, akcja rwie jak wystraszony źrebak na stepie, brak czasu na sen. Jednak mimo zagęszczenia aktywności wszystkich możliwych bohaterów, brak tu jakichś specjalnych komplikacji. Ot zwyczajnie, tu kogoś otrują, tam kogoś zabiją, potem jakaś katastrofa, karawana, bitwa, zdrada i znów kolejny trup. I tak w koło Macieju. A mimo wszystko jest męcząco i nudno. I raczej naiwnie. Na szczęście im bliżej Gór Księżycowych, tym zakręty stają się ostrzejsze, mniej jednoznaczne. Wkrada się drugi plan czasowy, początkowo trudny do zrozumienia (co ma swoje uzasadnienie), sploty fabularne stają się konkretniejsze, autor rzuca coraz więcej światła, jednocześnie coraz bardziej zaskakując nas swymi wyjaśnieniami, by na koniec, bardzo zgrabnie połączyć wątki wszystkich trzech tomów, równocześnie budując intrygującą płaszczyznę do startu czwartego (co, naturalnie, jest odrobinę irytujące, jak na cliffhangera przystało). Oczywiście sztandarowym elementem i żelaznym punktem całej intrygi pozostaje gra czasem i paradoksami związanymi z chrono-podróżami. Powieść w głównym swym nastroju jest melancholijnie-depresyjna, może nie w bardzo silnym stopniu, ale w zdecydowanie odczuwalnym. Osiągane cele obarczone są zazwyczaj wielkimi kosztami, co permanentnie utrzymuje bohaterów w przygnębieniu. Nastrój ten udziela się również czytelnikowi. Pozostaje, znana z poprzednich pozycji, steampunkowa rzeczywistość, chociaż w odrobinę odmienionej odsłonie. Mniej mamy tym razem pary, a więcej wynalazków genetyczno-biologicznych. Można rzec, że tracimy gdzieś klimat klasycznego steampunku lub, jak kto woli, że autor wyrywa się ze schematu i redefiniuje pojęcie na swój własny, oryginalny sposób. Mimo tych zmian, konstrukcja rzeczywistości jest wciąż wyśmienita. Bogata, soczysta, naszpikowana masą, cudnej urody drobiazgów i smaczków. To zdecydowanie najmocniejszy aspekt. Odrobinę ucierpiała natomiast konstrukcja postaci. Część pierwsza była pod tym względem zupełnie niezła, autor poświęcił tworzeniu bohaterów sporo wysiłku, niestety wraz z kilometrażem przebytych szlaków i liczbą stoczonych bitew, postawy i charaktery stają się coraz bardziej jednoznaczne, pozbywają się wymiarów i barw. Powiedziałbym, że dopasowują się do stylu dobrodusznie naiwnej, dziewiętnastowiecznej powieści przygodowo-awanturniczo-podróżniczej.

Trochę sztucznie wygląda zamieszczony komentarz do wszelkich chyba problemów XXI w. Od postrzegania homoseksualizmu czy feminizmu, przez stosunek do zwierząt, modyfikacje genetyczne, broń masowego rażenia (atomową/biologiczną/chemiczną), po hipokryzję współczesnego imperializmu/kolonializmu kapitałowego. Do tego Hodderdokłada rozważania nad absolutem, sensem wiary, relacją człowieka i boga, relatywizmem moralnym, wielopłaszczyznową marnością współczesnej cywilizacji. I pewnie coś jeszcze, o czym zapomniałem, albo nie rozpoznałem. Czasem ma to przyzwoite, szersze umocowanie w samej konstrukcji powieści, czasem są to punktowe, z niczym specjalnie nie powiązana wypowiedzi. Odnosimy wrażenie, jakby autor uważał, że jego książka nie jest wystarczająco wartościowa i starał się ją ‚dowartościować’ wszelkimi możliwymi sposobami. Ktoś może powiedzieć, że to gra skojarzeniami i nawiązaniami. Może i tak, ale moim zdaniem mocno niezgrabna. Największą wadą tego tomu jest dość nużąco przedstawiona obszerna część dotycząca przygotowań oraz samej wyprawy przez afrykański interior. Ze smutkiem muszę przyznać, że bardzo mnie zmęczyła i mocno wpłynęła na odbiór całości. Poza tym, tu i tam dodatkowo trafiają się błędy w rodzaju: mieszanina chininy i ziół jest bez smaku, koń jest powodowany przy pomocy ud i kolan, ale to drobiazgi. Na upartego można książkę czytać jako oddzielną pozycję, większość związków z poprzednimi częściami wyjaśniona jest raczej przystępnie. Ale trochę szkoda, bo pełniejsza znajomość wcześniejszych wydarzeń pozwala na niosące sporą przyjemność odkrywanie tajników zmyślnej konstrukcji. Poznając zadania i rolę najdrobniejszych trybików, obserwując jak się zazębiają i doskonale pracują dla ruchu całej maszynerii, mamy możliwość docenienia urody całości. Czyli niby można, ale odradzałbym. Powieść ma swe niewątpliwe zalety, ma też małą garść wad. Ogólnie rzecz biorąc bilans jednak wychodzi na plus. Interesujący pomysł, odrobinę uszkodzony, głównie przez męczące rozwiązania fabularne. Można zaryzykować stwierdzenie, że czytelnikom, którym poprzednie tomy przypadły do gustu, spodoba się i Wyprawa w Góry Księżycowe. Tytuł: Burtona i Swinburne’a Wyprawa w Góry Księżycowe Autor: Mark Hodder Wydawnictwo: Fabryka Słów Data wydania: 30 VIII 2013 Ilość stron: 592 ISBN: 978-83-7574-898-7

W LABIRYNCIE ABERRACJI Paulina Kuchta Zagadkowe zakłócenia rzeczywistości, rozpadający się na naszych oczach świat, dziwne, budzące grozę zdarzenia. I ludzie dążący do poznania prawdy. Bo prawda wyzwala. Jednak czy zawsze? Tomasz Lebański, depresyjny dziennikarz i autor wywrotowego dzieła o Aberracjach, które szybko wciągnięte zostało na indeks ksiąg zakazanych. Wykluczony ze społeczności akademickiej, z wilczym biletem i zablokowaną karierą, postanawia pójść na współpracę i z koleżanką po fachu, Anną Krajec, poszukać odpowiedzi na nurtujące pytania. Dawno żadna powieść, aż tak mnie nie zaciekawiła. Czułam się jakby niewidzialna ręka trzymała mnie, przepraszam za wyrażenie „za mordę” i nie dawała oderwać się od lektury. Jako, że jestem dość oporna na science fiction, to miałam obawy, że Marcin Podlewski zaserwuje mi coś takiego, co znam z lekcji fizyki, czyli zarzuci mnie jakimiś teoriami, a skończy się to tak, jak w Locie nad kukułczym gniazdem, gdy jeden z bohaterów zaczyna płakać. Obyło się bez tego, bo książka tak mnie wciągnęła, a wyobraźnia zaczęła pracować jak szalona tworząc wizje tych wszystkich Aberracji. Nie pamiętam, kiedy ostatnio autor tak mnie zaskoczył, bo zazwyczaj w połowie powieści, już zmierzam radośnie, bądź nie, do finału i niewiele po drodze mnie dziwi. A tutaj pod warstwą fabularną odnajdujemy wiele innych, pobocznych wątków, co sprawia, że powieść jest zagadkowa jak i same Abery. Dla mnie jest to ciekawa hybryda science fiction i horroru z domieszką filozofii. Wszystko jest tak ładnie podane i wyważone, że nie sposób nawet na siłę doszukiwać się jakiś wad, czy nieścisłości. Począwszy od wciągającej historii, konstrukcji psychologicznej postaci wszystko mi gra. Nie ma dłużyzn i fragmentów pisanych na siłę, a często pojawiające się wątki rodzinne, rozmowy syna z ojcem wypadają bardzo prawdziwie. HappyEnd z pewnością pobudza wyobraźnię, bo kto by się nie zastanawiał jak wygląda wieczna aberracyjna jesień, czy poblaski aberracyjnej iluminacji? Wywołuje refleksje nad tym, jak ludzie reagują na zmiany i czy te reakcje są spójne z socjologicznymi uwarunkowaniami, czy nie? Ta książka jest trochę jak matrioszka, można ją rozbierać na poszczególne elementy odsłaniając kolejne warstwy i znaczenia. Ale pozostaje uczucie, że coś jeszcze w tym jest, że coś przeoczyłam. Z drugiej strony nie jest to tak wszystko zagmatwane, by człowiek męczył się, pocił i myślał, jasna cholera, o co Podlewskiemu chodzi? Zatem wciągamy się, a nie brniemy w męczarnie, jesteśmy zaciekawieni, a nie znużeni. I o to w dobrej literaturze chodzi.

Więcej nie mogę zdradzić, no może jeszcze tyle, że HappyEnd daje do myślenia i może zmienić postrzeganie rzeczywistości na długo. To udany debiut powieściowy i szczerze polecam, bo warto zagłębić się w ten świat. Moja ocena: 9/10 Autor: Marcin Podlewski Tytuł: HappyEnd Wydawca: Studio Truso Rok wydania: 2013 Oprawa: miękka Liczba stron: 352 ISBN: 978-83-63966-03-4

KTO SIĘ BOI HOLOCAUSTU F? Anna Klimasara Boję się książek, nad którymi rozpływają się w zachwytach krytycy, które bezlitośnie koszą nagrody i które każdy powinien znać. Tym bardziej boję się książek, które jeszcze zanim się ukażą, już zostają okrzyknięte przełomem, kultowym tytułem, który namiesza tak, jak dawno nikt nie namieszał. Boję się ich, bo takie książki potrafią najboleśniej rozczarować, a po lekturze często zastanawiam się, czy to po prostu spece od marketingu tak świetnie wykonali swoją robotę, czy może to ze mną jest coś nie tak i nie dostrzegam przebłysku geniuszu w przeciętnej paplaninie. Właśnie dlatego bałam się zabrać za powieść „Holocaust F” Cezarego Zbierzchowskiego. Do premiery zostały jeszcze prawie dwa tygodnie, a już od dłuższego czasu dochodzą mnie słuchy, jakie to będzie wielkie wydarzenie. Czy moje obawy były uzasadnione? Ktoś (ponoć Frank Zappa, choć zdania w tej kwestii są podzielone) powiedział, że pisanie o muzyce jest jak tańczenie o architekturze. I zdarzają się takie książki, o których pisanie nieco mija się z celem, gdyż trzeba je przeżyć samemu, konfrontując je z własną wrażliwością, a próby opowiedzenia „o czym to jest” muszą wypaść co najmniej nieporadnie. Mimo to spróbuję napisać kilka słów o tym, czego możecie się spodziewać po „Holocauście F”. Cezary Zbierzchowski zaprasza nas do świata przyszłości, w którym większość ludzi łączy się ze sobą w ramach sieci, swobodnie wymieniając między sobą nie tylko wspomnienia i informacje, ale i uczucia. Naturalnie jest też grupa, która nie chce należeć do tej wspólnoty. Takie osoby, w tym nasz główny bohater – członek jednej z najbogatszych, jeśli nie najbogatszej rodziny na świecie – mogą wydać kilka milionów na kołyskę, w której przechowują swoją świadomość, nie narażając jej na działanie krążącego po wspólnej sieci złośliwego oprogramowania. Jednak pomimo tych różnic obie grupy żyją w wirtualnym świecie, zapewniającym im szybki dostęp do wszelkich informacji i dowolnych przeżyć. Na poziomie ogólnym świat ten przypomina wiele innych pesymistycznych wizji przyszłości: coraz bardziej pogłębiające się różnice między niewielką grupką zamożnych obywateli i skazanymi na szukanie w sieci substytutów życia zubożałymi masami prowadzą do rozpadu społeczeństwa i konfliktów. Ciekawe są za to szczegóły, których autor nam nie szczędzi, a że informacje dawkuje stopniowo, udaje mu się podtrzymać zainteresowanie światem praktycznie do samego końca. Na szczęście nie wszystko rozgrywa się w cyberprzestrzeni, pojawia się tajemniczy plazmat, którego zniknięcie powoduje dodatkowy zamęt, a całość sprowadza się do metafizycznych rozważań o roli Boga w kształtowaniu rzeczywistości. Pod względem dekoracji „Holocaust F” może zatem zachwycić rozmachem wizji, która jest dogłębnie przemyślana i dopracowana. Jednakże autorzy, którzy tak bardzo skupiają się na opisie świata i szczegółowym wprowadzeniu czytelników w niuanse stosowanych w przyszłości technologii (w tym przypadku głównie informatycznych i militarnych) często zapominają o pozostałych elementach książki, przez co stworzone przez nich postaci są zaledwie szkicami, a fabuły mocno pretekstowe. Jeżeli chodzi o kwestię postaci, to faktycznie autor nieco ją zaniedbał. Większość przewijających się przez powieść osób to wydmuszki, o których niewiele można powiedzieć. Co

gorsza, nawet główny bohater i narrator, do którego umysłu mamy bezpośredni dostęp, który zasypuje nas swoimi głębokimi przemyśleniami na temat świata, życia i śmierci, i w którym zdają się nieustannie kotłować sprzeczne emocje, jest w gruncie rzeczy dość nijaki, a chwilami naprawdę potrafi zirytować. Nie mamy zatem w kim się zakochać, nie mamy za bardzo kogo znienawidzić. Pewne zadatki na interesującą postać ma siostra głównego bohatera, Marina, która co prawda korzysta z kołyski jak reszta rodziny, ale boi się tej technologii, przez co zmienia skorupy tylko gdy jest to absolutnie konieczne. Niestety niewiele więcej dowiadujemy się na jej temat, a sądzę, że bliższe poznanie jej punktu widzenia stanowiłoby ciekawe dopełnienie wizji społeczeństwa. Znacznie lepiej wypada fabuła. Co więcej, główna intryga jest nierozerwalnie związana z futurystycznymi „gadżetami” (czy może, ładniej ujmując, rekwizytami), przez co wszystkie opisy techniczne stają się niezbędne do zrozumienia tego, co się dzieje. A dzieje się całkiem sporo, gdyż toczy się wojna, w której naturalnie obie strony są przekonane o słuszności własnych racji. Po której jednak można znaleźć prawdziwych ludzi? Czy pośród tych wyposażonych w gniazda zapewniające dostęp do synergicznej wspólnoty, otwierających swoje umysły na myśli innych? Czy pośród rzekomej elity społeczeństwa, spoglądającej na pospólstwo ze swojej twierdzy, wysokiego zamku, i potrafiącej „przeskakiwać” między ciałami, przedłużając sobie życie praktycznie w nieskończoność? Główny bohater wielokrotnie zadaje sobie te pytania, na każdym kroku odkrywając, jak wiele zakłamania towarzyszy jego życiu i zastanawiając się, jak wielu rzeczy nie zauważał tylko dlatego, że tak było mu wygodniej. Tak więc na ziemi toczą się zacięte walki – zarówno zbrojne, jak i wewnętrzne – a nad tym wszystkim unosi się tajemniczy statek „Heart of Darkness”, wypluty po raz kolejny przez tunel Hawkinga, który rzekomo wraca z wyprawy w poszukiwaniu świata nadającego się do zamieszkania. W sumie mamy tu cyberpunk, futurystyczną powieść militarną z odrobiną sensacji, kilka zagadek do rozwiązania oraz warstwę filozoficzną, skupioną – jak to zwykle bywa – na poszukiwaniu sensu życia, choć w tym konkretnym przypadku sama definicja życia jest dość rozmyta. Jaki jest więc „Holocaust F”? Lektura za mną, a ja nadal się boję. Boję się pomyśleć, że umknęło mi coś ważnego, co w oczach innych czytelników uczyni z „Holocaustu” powieść wybitną, a nie tylko bardzo dobrą. Boję się, że mogłam nie do końca zrozumieć intencje autora (choć czy naprawdę muszę ich dociekać?). Boję się też samej wizji, jaką roztoczył w swojej książce Cezary Zbierzchowski, ale niekoniecznie jest to wynik lektury, a raczej tego, w jak dużym stopniu zjawiska, które w powieści są naturalnie wyolbrzymione i znacznie oddalone od nas w czasie, już są obecne w naszym życiu. I nie chodzi o samą sieć, która może jeszcze nie fizycznie, ale próbuje się wdzierać do naszej świadomości na każdym kroku, analizując nasze preferencje i rozbierając na czynniki wszystkie nasze działania, a bardziej o podejście ludzi, którzy dobrowolnie się w sieci zamykają, stopniowo zastępując nią wszystkie elementy codziennych relacji. Przede wszystkim jednak boję się, że książka ta podzieli los zbioru opowiadań Cezarego Zbierzchowskiego „Requiem dla lalek” i przejdzie bez większego echa, a na to zdecydowanie nie zasługuje. Dlatego sięgnijcie po nią, przeżyjcie ją, zmierzcie się z własnymi lękami. I ocalcie „Holocaust F” od zapomnienia. Tytuł: Holocaust F Autor: Cezary Zbierzchowski Seria: Science fiction z plusem Wydawnictwo: Powergraph ISBN: 978-83-61187-19-6 Data wydania: 29 sierpnia 2013

WIZJA BARDZO NOIR Anna Klimasara Na pewno to znacie: w życiu zblazowanego detektywa wszystkie dni są do siebie podobne jak dwie krople wody. Wstaje rano, bez większego entuzjazmu idzie do pracy i czeka na zlecenie, które pozwoli mu się wyrwać z nory nazywanej przez niektórych nieco na wyrost biurem. Nieodłącznym i niezwykle wiernym towarzyszem jego niedoli jest ukryta w dolnej szufladzie butelka whisky. I tak się jakoś to życie wlecze, aż pewnego dnia do biura wchodzi Ona. Tajemnicza nieznajoma, na widok której detektywowi zasycha w gardle i nie jest w stanie wykrztusić słowa… Nieznajoma przychodzi ze zleceniem. Nie wiadomo, czemu wybrała akurat jego, ale jest przekonana, że tylko on będzie jej w stanie pomóc. Koszty nie grają roli, liczy się tylko wynik… Do listy książek, które tak właśnie się zaczynają, możecie dodać „Osamę”, choć jak na tytuł Uczty Wyobraźni przystało, ciąg dalszy powieści może Was zaskoczyć. Wspomnianym już detektywem jest Joe. Tajemnicza nieznajoma zleca mu z pozoru łatwe zadanie: ma odnaleźć autora niezwykle popularnych książek sensacyjnych z serii „Osama bin Laden – Mściciel”. Problem w tym, że autor ten najwyraźniej bardzo nie chce być odnaleziony, a Joe nie jest jedynym, który go szuka. Tak rozpoczyna się podróż, która zaprowadzi detektywa do Paryża, Londynu i Nowego Jorku, gdzie musi się zmierzyć nie tylko ze sprawą, ale także niebezpiecznymi przeciwnikami, którzy zrobią wszystko, by zmusić go do rezygnacji. A im bliżej Joe znajduje się rozwiązania zagadki, tym bardziej zagłębia się w świecie, w którym granice między rzeczywistością a fikcją ulegają rozmyciu, fakty przesłaniają opary opium, a to, co dotychczas zdawało się wykluczone, staje się jedynym rozsądnym wyjaśnieniem. Książkę tę według mnie należy rozpatrywać na dwóch płaszczyznach. Przede wszystkim odebrałam ją jako krzyk rozpaczy i bezradności wobec bezsensownego okrucieństwa i nienawiści, jakie nierozerwalnie wiążą się z terroryzmem, a jednocześnie wobec naszej bierności w obliczu takiej przemocy. W świecie, o którym pisze Tidhar, Osama (jak by nie było – twarz terroryzmu) jest tylko bohaterem literackim, zamachy są jedynie częścią fabuły, a liczba ofiar może co najwyżej zszokować wrażliwszych czytelników. Jeśli się jednak nad tym zastanowimy, takie postawienie sprawy niezbyt odbiega od naszej rzeczywistości. Osama już dawno przestał być tylko terrorystą i stał się postacią niczym z książki właśnie, a polowanie na niego relacjonowane było niczym fabuła filmu. Kolejne ataki terrorystyczne, jeśli tylko nie dotyczą nas lub naszych bliskich, rejestrujemy kątem oka między reklamą płatków śniadaniowych a plotkami o celebrytach. I trudno się nam dziwić – nie jest to bowiem znieczulica, a konieczny odruch obronny umysłu, który nie jest w stanie ogarnąć rozmiaru wszystkich rozgrywających się dokoła tragedii. I to właśnie między innymi próbuje przekazać nam Lavie Tidhar – odsuwamy od siebie myśl o terroryzmie, coraz bardziej spychając ją poza obszar rzeczywistości, przez co upodabniamy się do bohaterów „Osamy”, czytających sensacyjne historie, którym w głowie się nie mieści, że do czegoś takiego mogłoby dojść naprawdę.

Drugim ważnym problemem poruszanym w tekście i poniekąd z terroryzmem związanym jest kwestia inności i różnorodności kulturowej. Myślę, że jest to wynik doświadczeń życiowych autora, który wychował się w Izraelu, skąd przeniósł się do RPA, aż wreszcie – zaliczając po drodze Republikę Vanuatu i Laos – wylądował w Londynie. Trudno powiedzieć, czy sam Tidhar doświadczył tak dużego wyobcowania, czy po prostu zaobserwował je w trakcie swych licznych podróży, jednakże w „Osamie” wyraźnie widać, jak wielkim problemem jest odnalezienie własnej tożsamości pośród obcych i jak ważne jest posiadanie miejsca, które można nazwać domem. Niewyraźni, pojawiający się we wszystkich miejscach, do których trafia Joe, mogą być właśnie takimi zagubionymi emigrantami, których staramy się nie zauważyć, szczególnie jeśli różnią się od nas kolorem skóry. Naturalnie można ich również postrzegać w inny sposób – mogą to być chociażby duchy osób, które zginęły w zamachach – jednakże znamienny jest fakt, że zauważa ich tylko Joe, który sam jest obcy, a dla miejscowych pozostają niewidzialni. Największym atutem „Osamy” jest to, że pozostawia czytelnikom duże pole manewru jeżeli chodzi o interpretację. Dla mnie powieść tę przepełnia gorycz, z którą Lavie Tidhar komentuje współczesny świat oraz tęsknota za życiem, w którym pewne okrucieństwa pozostają poza ludzkimi możliwościami. Podejmując temat terroryzmu nie można uniknąć również problemu śmierci, która zabierając jedno życie niszczy przy okazji wiele innych – rodzin i przyjaciół ofiar. Ponadto „Osama” jest próbą odpowiedzi na pytanie o sens wojny, która toczy się co dzień na naszych oczach, a którą coraz rzadziej dostrzegamy. Problem w tym, że trudno doszukać się w niej jakiegokolwiek sensu: terroryści nigdy nie będą w stanie odnieść ostatecznego zwycięstwa, a my nigdy nie będziemy w stanie całkowicie się przed nimi obronić i chyba właśnie nad tym ubolewa najbardziej Lavie Tidhar. „Osama” zatem – wbrew pozorom – nie jest kryminałem, a jedynie wykorzystuje kryminalną otoczkę, by poruszyć szereg gnębiących nas obecnie problemów, przez co tylko zyskuje na wartości jako lektura, po którą naprawdę warto sięgnąć. Autor: Lavie Tidhar Tytuł: Osama Tytuł oryginału: Osama Tłumaczenie: Grzegorz Komerski Wydawnictwo: Mag Liczba stron: 304 Data premiery: 30 sierpnia 2013 ISBN: 978-83-7480-370-0

BALLADA O SAMOTNOŚCI Aleksander Kusz Roberto Pazzi, włoski pisarz, napisał powieść o samotności wśród ludzi, o miłości i przeznaczeniu. Książka została finalistką włoskiego konkursu literackiego Premio Napoli. W Polsce właśnie wydało ją Wydawnictwo Literackie. Tak oto trafiła do mnie. Książka nie przytłacza ilością stron, zaledwie 230, przy standardowym formacie, w miarę dużej czcionce i świetle. Jednak w jednej z recenzji pisałem już, na przykładzie „Jedwabiu” Baricco - też Włocha (ale się złożyło; a może nie?; może u nich to norma?), że nieważna jest ilość, ale treść. Przed przeczytaniem książki (oczywiście po przeczytaniu opisu, bo skąd wiedziałbym o czym jest ta powieść?) zastanawiałem się, czy Pazzi wpadnie w standardy, schematy, czy może jednak wyłowi coś świeżego z tych, bądź co bądź, utartych tematów. Czy będzie serwował nam prawdy objawione, czy skieruje się w inną stronę? Mam nadzieję, że pod koniec omówienia odpowiem Wam na te pytania. Jeżeli nie, to piszcie do mnie, postaram się bardziej przyłożyć przy następnych recenzjach. Zwłaszcza, że czytam właśnie następną powieść z Wydawnictwa Literackiego, a nie wypada popełniać tego samego błędu przy tym samym wydawnictwie. Autor w posłowiu napisał, że na pomysł powieści wpadł, gdy siedział na tarasie rzymskiego hotelu i patrzył na Forum Romanum. Przebywająca tam z nim Paola Masino przypomniała mu, że Cezar sześć lat trzymał tam Wercyngetoryksa, zanim go zgładził. Trzymał nie dlatego, że był złośliwy, czy chciał pokazać swoją wyższość pokonanemu wrogowi, ale dlatego, że widział w nim pokrewną duszę, przyjaciela, którego nigdy nie miał. Tak też zaczyna się powieść. Kilka stron o Cezarze z roku 44 p.n.e., który zajrzy do więzienia, porozmawia z Wercyngetoryksem, odwiedzi Kleopatrę i ich syna Cezariona, przebywających akurat w Rzymie. Krótki szkic o samotnym Cezarze. Akcja powieści szybko przenosi się do roku 30 p.n.e. do Górnego Egiptu. Cezar już nie żyje. Kleopatra, która po jego śmierci sprzymierzyła się z Markiem Antoniuszem w walce przeciwko Oktawianowi, właśnie próbuje ratować tron po przegranej bitwie pod Akcjum. Wysyła swojego syna Cezariona do Indii, aby przeczekał ciężkie czasy, aż ona spróbuje ułożyć sprawy z Oktawianem. Jednak z myślą, że nawet jeśli jej się to nie uda, to w swoim czasie Cezarion wróci na egipski tron jako prawowity władca. Tak właśnie zaczyna się właściwa akcja powieści, chociaż słowo akcja nie pasuje do tej książki. Mamy leniwie ciągnący się Nil, a na nim leniwie płynący okręt z Cezarionem i jego świtą. Na statku w przeciwieństwie do leniwego życia (no, może nie dotyczy to marynarzy) toczy się wcale nie leniwa, zakulisowa walka o władzę. Rodon, jeden ze świty, namawia pozostałych, by zawrócić statek, wrócić do Aleksandrii i przekazać Cezariona Oktawianowi, próbując zdobyć sobie jego przychylność. Na tym małym statku toczą się potyczki godne wielkiej bitwy, albo pałacu Kleopatry. Obóz próbujących pojmać Cezariona powoli zyskuje przewagę liczebną, a Cezarion orientuje się, jaki jest samotny. Oczywiście ma swoją zaufaną grupę, ale okazuje się, że to za mało. Okazuje się, że podobnie jak w Rzymie i Aleksandrii, w wielkich pałacach, ktoś inny decyduje o jego

życiu, że nie ma on na swoje życie wielkiego wpływu. A może inaczej, pewnie mógłby go mieć, ale pociąga to za sobą tak poważne skutki, że Cezarion woli udawać, że wszystko jest dobrze. W głębi duszy wie, co się dzieje, lub domyśla się, ale na zewnątrz udaje, że jest wielkim władcą Egiptu. Nawet podczas swoich długich rozmów z Lanią, grecką niewolnicą, opiekunką, a na koniec kochanką, nie potrafi do końca się otworzyć. Wpadł w sidła złudnej władzy. Podobnie jak dzisiejsi politycy i celebryci, orientuje się, że im bardziej chce być na szczycie, tym bardziej daje się zniewolić. Wie, że nikt tak naprawdę nie jest w stanie go zrozumieć i podświadomie coraz bardziej pragnie innego życia. Może prostszego, bardziej pracowitego, ale spokojniejszego, wolnego od trosk, które go właśnie otaczają. Nie zdaje sobie oczywiście sprawy, że to inne życie będzie pełne innych trosk, innych problemów. To jest jednak nieważne, najważniejsze, aby rozwiązać obecne problemy. Właśnie w takim momencie statek Cezariona spotyka na Nilu drugi statek, a Cezarion w tytułowym pokoju na wodzie spotyka Afrę, ukrywającą swoją płeć, córkę władcy Etiopii, uciekającą z kraju przed buntownikami. Spotykają się i od razu dostrzegają u siebie nawzajem podobne losy i podobne przeznaczenie. Odnajdują miłość, o której wiedzą, że nie jest im dana i razem próbują walczyć z przeznaczeniem, bo to jedyne co im pozostało w ich pustym, wyznaczonym przez los i innych ludzi życiu. Wiedzą, że chociaż próbują walczyć z narzuconym im życiem i światem, to prawdopodobnie walka ta będzie bezskuteczna. Nawet jak wysiądą ze swojego życiowego statku, to aby dalej żyć będą musieli wsiąść do następnego i następnego, w którym będą mieli tak samo mało do powiedzenia jak mają w kwestii podróży. Nie napiszę dalej o treści, doczytacie sami, ale to nie treść jest najważniejsza w tej książce. Tak samo nie emocje i akcja. To kameralna opowieść o życiu, o konsekwencjach, o koleinach, w które wpadamy nie wiadomo kiedy, a z których nie potrafimy wyjść. To opowieść o samotności, która jest w nas, bo chociaż otaczają nas ludzie, to czasami w głębi czujemy się bardzo samotni, zwłaszcza przy zakrętach życiowych, wtedy, kiedy bardzo pragniemy, aby ktoś nas trzymał za rękę. Chociaż brzmi to bardzo trywialnie, to tak jak wcześniej napisałem, to nie jest powieść emocjonalna, nie ma tu egzaltacji i uniesień, nie ma podanej na talerzu żadnej recepty, nie ma wyjaśnień jak żyć, a zwłaszcza nie ma przepisu na fajne życie z fajnym zakończeniem. To książka, która na podstawie fragmentu życia mało znanego nam wcześniej Cezariona (bo po przeczytaniu książki jakiś bliższy mi się zrobił) ma nam uświadomić coś o naszym życiu. I dzieje się tak bez szaleństw, bez prawd umoralniających, bez podanych na talerzu recept na życie, a tylko poprzez przedstawienie pewnych sytuacji i suchych faktów. Mnie ta książka coś uświadomiła, a Wam? Autor: Roberto Pazzi Tytuł: Pokój na wodzie Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie Data wydania: sierpień 2013 r. Liczba stron: 230 ISBN: 978-83-08-05186-3

FINITO! Hubert Stelmach W ostatniej części swojego cyklu Sullivan nie zawiódł. “Pradawna stolica” to pełne akcji, trzymające w napięciu fantasy, która nie raz zaskoczy czytelnika. Zdecydowanie najlepsza część. Jednak o ile poprzednie tomy rzeczywiście stanowiły “fabularne całości”, które można czytać niezależnie, o tyle tym razem, aby w pełni cieszyć się książką znajomość całego cyklu jest nieodzowna. Wojna się skończyła, spadkobierca Novrona jest bezpieczny, a Imperium rządzi mądra i sprawiedliwa Modina. Jednak pokój nie trwa długo - z północy nadciągają elfy. Ludzie podejmują desperackie próby obrony, ale najeźdźca wydaje się być niepokonany. Żeby ocalić ludzkość przed zagładą Imperatorka formuje specjalną grupę, w której skład wchodzą między innymi złodzieje Royce i Hadrian - główni bohaterowie cyklu. Ich zadanie nie jest proste - muszą odnaleźć starożytną stolicę Percepliquis oraz zdobyć zaginiony artefakt - tajemniczy róg Gylindory - mogący zapewnić ludziom zwycięstwo. Tym razem Sullivan zmienił formę swojej opowieści na bardziej sztampową i, o dziwo, wyszło to całkiem nieźle. Mamy do czynienia z typowym quest fantasy - drużyna bohaterów otrzymuje zadanie do wykonania. Jej skład też jest prawie typowy, przywodzący na myśl grupy formowane w grach RPG (mag, łotrzyk, wojownik, kaplan itd.). Zdawać by się mogło, że tak stereotypowe potraktowanie tematu sprawdza się już tylko w parodiach, ale autorowi udało się z tego jeszcze sporo wykrzesać. Obok głównego wątku, autor snuje wiele pobocznych. Z jednej strony stanowi to ciekawe urozmaicenie i wzbogaca fabułę (czytelnik może spojrzeć na opisywane wydarzenia z szerszej perspektywy), z drugiej są one zdecydowanie mniej ciekawe - w czasie lektury wielokrotnie odczułem pokusę przekartkowania ich i wrócenia do Royce’a i Hadriana. Zdecydowanie na plus należy zaliczyć worldbuilding. Już wcześniej pojawiało się wiele interesujących pomysłów, ale dopiero po poznaniu starożytnej historii Elanu można w pełni docenić pomysłowość Sullivana. Widać, że świat nie był tworzony z książki na książkę - wizja jest bardzo spójna. Bardzo ciekawa historia religii tego uniwersum kompensuje nawet jaskółki i nietoperze latające w środku zimy. Autor jedynie przedobrzył w kwestii magii - stała się rozwiązaniem zdecydowanie zbyt wielu problemów. Książki Sullviana zawsze były pełne różnorodnych bohaterów, co stanowiło główną podstawę humorystycznej warstwy książki - skontrastowane postaci zawsze są mile widziane w literaturze fantasy. Jednak tym razem autor poświęcił sporo miejsca poważniejszym relacjom i nie wyszło to najlepiej. Wątki miłosne (czy też odwrotnie - nienawiści) są bardzo naiwne, wręcz dziecięce. W ciągu tych kilku lat przywiązałem się do Royce’a i Hadriana, ale hołduję zasadzie, że każda historia powinna mieć swój początek i koniec. “Pradawna

stolica” to bardzo dobre zwieńczenie ich przygód - szczerze powiedziawszy dużo lepsze niż się spodziewałem - istna wisienka na torcie. Jednak jeśli ktoś wcześniej zniechęcił się do tej serii, to nie sądzę, żeby ostatnia część mu się spodobała, klimat powieści jest dość zbliżony do poprzednich tomów. “Odkrycia Riyrii” to lekki cykl awanturniczej fantasy i polecam go wszystkim czytelnikom, którzy akurat mają ochotę na tego typu literaturę - osoby z przypadku mimo wszystko mogą czuć się lekko zawiedzione. Tytuł: Pradawna stolica Autor: Michael J. Sullivan tłumaczenie: Edward Szmigiel tytuł oryginału: Riyria Revelations Omnibus Edition 3: Heir Of Novron (Percepliquis) cykl: Odkrycia Riyrii (Riyria Revelations) wydawnictwo: Prószyński i S-ka data wydania: 25 lipca 2013 ISBN: 978-83-7839-560-7 liczba stron: 672

O TYM, JAK TO AMERYKANIE W KOSMOSIE WOJOWALI – CZĘŚĆ DRUGA Bartłomiej Cembaluk Przede mną leży drugi tom cyklu „Star Carrier” autorstwa Iana Douglasa, zatytułowany „Środek ciężkości”... Naprawdę nie wiem, jak zacząć tę recenzję. Właściwie mógłbym napisać to samo co we wstępie do tekstu o pierwszym tomie, ale to by było niepotrzebne mnożenie bytów. Niedawno pisałem również co nieco o istocie kontynuacji, więc i tę opcję sobie odpuszczę, choć pierwotnie wydawała się kusząca. Początek jest istotny, lecz nie najistotniejszy, dlatego nie będę już dłużej kombinował i po prostu przejdę do dalszej części tego omówienia. Po zwycięstwie w bitwie o Układ Słoneczny, admirał Alexander Koenig został okrzyknięty bohaterem, a jedno z ugrupowań politycznych zaproponowało mu nawet fotel prezydenta Konfederacji Terrańskiej. Jemu jednak taka rola zupełnie nie odpowiada, gdyż najlepiej czuje się dowodząc własną grupą bojową. Ponadto ma nadzieję, że uda mu się przeforsować pomysł zakładający ofensywę głęboko na tereny wroga, a tym samym odciągnięcie działań wojennych z dala od Ziemi. Problem w tym, że spora rzesza senatorów uważa, iż jest to zupełnie niepotrzebne i najlepiej rozpocząć pertraktacje pokojowe z Imperium Sh’daar. Dla Alexa taka opcja jest niedorzeczna, więc zdobywszy poparcie przełożonych, rusza na niebezpieczną misję, by pokazać najeźdźcom, że triumf nad ludźmi nie przyjdzie im tak łatwo. Tym, co w pierwszym tomie cyklu Douglasa najbardziej szwankowało, była warstwa obyczajowa. Bohaterowie wydawali się stereotypowi i nieciekawi, a próby jakiegokolwiek dokładniejszego zajęcia się ich osobowością kończyły się fiaskiem. „Środek ciężkości” pod tym względem jest jeszcze gorszy, ale paradoksalnie wychodzi mu to na dobre. Koenig od czasu do czasu zasmuci się nad stratą ukochanej, Gray obleje sokiem wredną „koleżankę”, nowa postać – Shay Ryan – będzie przeżywała chwile strachu, gdy pozna prawdziwe oblicze wojny, ale to tyle. To są żołnierze na froncie i wewnętrzne rozterki powinni zostawić na później. Oczywiście, gdyby ktoś umiejętnie to poprowadził, książka zyskałaby całkiem wartościowy element, ale Douglas tym kimś nie jest, więc w sumie dobrze, że odpuścił sobie te eksperymenty. Na szczęście autor znacznie lepiej radzi sobie z najistotniejszymi dla tej powieści kwestiami militarnymi, takimi jak opisy bitew, pojazdów i sprzętu wojskowego. W poprzedniej recenzji wspominałem, że momentami jest w tym aż za dokładny i przemawia tylko do zagorzałych fanów gatunku, ale z czasem byłem zmuszony zmienić zdanie. Oczywiście nie jest to space operowy styl, który każdy łyknie, lecz spokojnie można się do niego przyzwyczaić i zacząć wyłapywać plusy. Największym jest to, że autor niczego nie pozostawia bez komentarza i każdą sytuację stara się uprawdopodobnić naukowymi lub choćby paranaukowymi teoriami. Dzięki temu nie jesteśmy zarzucani różnymi bzdurkami typu „rozchodzący się w próżni dźwięk”. Trochę szkoda, że w stosunku do „Pierwszego uderzenia” uszczuplona została prezentacja świata przedstawionego. Wciąż są fragmenty ukazujące historię Ziemi lub jej obecną sytuację społeczną, ale jest ich nieco mniej i bar-

dzo często powtarzają informacje z wcześniejszej części. Douglas bardziej skupił się na zobrazowaniu relacji politycy-wojsko, opierającej się na wzajemnej niechęci i szukaniu kompromisów. Na tym przykładzie możemy zaobserwować znacznie bardziej rozbudowany problem ludzi, którzy od zarania dziejów nie potrafią żyć ze sobą w zgodzie, a podczas najazdu wrogów z kosmosu jest to bardziej niż zwykle niebezpieczne. Jeżeli jesteśmy już przy Obcych, to warto coś o nich wspomnieć. Mówiąc krótko – jest lepiej. Mamy do czynienia z większą ilością gatunków, a te już znane są szerzej opisane, dzięki czemu poznajemy m.in. proces ich ewolucji oraz środowisko naturalne. Dodatkowo zaczynają mieć wątpliwości co do sensu prowadzenia wojny z Ziemianami i słuszności rozkazów Sh’daar. Na horyzoncie widać szansę na kilka sojuszy. O samych władcach Imperium też wiemy troszkę więcej, choćby to, że sami osiągnęli już transcendencję, do której ich zdaniem zmierza ludzkość. Rodzi to nie tylko pytanie kim stali się Sh’daar, ale i kim stanie się człowiek? Co tak naprawdę jest istotą człowieczeństwa i czy po osiągnięciu tej transcendencji zostanie ona zachowana? Poprawiona została również warstwa językowa i zdecydowanie mniej jest bijących po oczach powtórzeń. Nie można powiedzieć, że styl Douglasa jest jakiś wyszukany i szalenie atrakcyjny, ale po wyeliminowaniu wpadek w tłumaczeniu, przynajmniej nie męczy oraz nie utrudnia lektury. Generalnie rzecz ujmując, „Star Carrier. Środek ciężkości” jest powieścią lepszą od swojej poprzedniczki, zwłaszcza dlatego, że autor odrzucił to, co mu w niej nie wyszło i skoncentrował się na swoich mocnych stronach. Nadal nie jest to lektura, która rzuca na kolana, ale wielbiciele klasycznej military sf powinni być zadowoleni, zaś pozostali czytelnicy mogą śmiało po nią sięgnąć, jeżeli mają ochotę na odrobinę kosmicznej rozrywki z wielką wojną w roli głównej. Tytuł: Star Carrier. Środek ciężkości Tytuł oryginalny: Star Carrier. Center of Gravity Autor: Ian Douglas Tłumaczenie: Justyn „Vilk” Łyżwa Wydawca: Drageus Publishing House Data wydania: 24.07.2013 r. Liczba stron: 494 ISBN: 978-83-64030-13-0

PORNO W HORRORZE Maciej Kaźmierczak Witajcie w Lockwood, spokojnej i cichej mieścinie... gdzie sukkuby wychodzą na żer kiedy zapada zmrok. Wyuzdany seks, bezkompromisowa przemoc i niepokojąca, stara przepowiednia, która wypełni się w tym nadprzyrodzonym horrorze. Ann Slavik jest trzydziestosiedmioletnią kobietą pracującą. Dziesięć lat temu wzięła rozwód, ma siedemnastoletnią córkę Melanie i kochanka Martina – poetę i wykładowcę. Jest niemalże rozkochana w swojej pracy – Ann to rasowa pracoholiczka, co przeszkadza jej w zajmowaniu się córką, która dorasta i coraz bardziej potrzebuje czułości ze strony matki. Niestety Martin nie jest w stanie zapewnić jej wszystkiego. Gdy Ann zostaje wspólniczką firmy, w której pracuje, postanawia wziąć tygodniowy urlop i polecieć wraz z córką i kochankiem do Paryża. Niestety wiadomość o wylewie ojca Ann zmusza ich do zmiany planów. Cała trójka jedzie do rodzinnego Lockwood, niesamowitego, ale przede wszystkim dziwnego miasteczka. Przerażające, przesiąknięte seksem i brutalnością sny. Dziwne, nienaturalne zjawiska. Wszystko to sprawia, że otoczenie Ann zmienia się z dnia na dzień. Kochanek zaczyna żyć własnym życiem, córka odwiedza dziwne miejsca wraz z koleżankami, które wydają się nie do końca uczciwe i prawdomówne. Inne środowisko wywołuje coraz bardziej przeraźliwe mary, nowe, często przerażające doznania. Do tego widok umierającego ojca doprowadza Ann niemal do histerii. Ale nie wie, że najgorsze jeszcze przed nią. Równolegle Edward Lee opowiada nam historię dwóch psychopatów – wulgarnego i obscenicznego Duke’a, który zawsze znajdzie sprośną, ale często wywołującą u czytelnika uśmiech, ripostę i nieco bardziej opanowanego Erika, który za drobniaki, w ubikacji, rozpina kumplowi spodnie i z niesmakiem sprawnie robi to, czego ten od niego oczekuje. Ucieczka jest na wyciagnięcie ręki – fachowy plan Erika sprawia, że wydostają się z zakładu zamkniętego. Ale co to oznacza, wiedząc, że Duke nie zatrzyma się przed niczym, zważając jedynie na swoją wygodę i przyjemność? Po drodze do celu Erika napotykają wiele kobiet i mężczyzn, niemal bez skrupułów pozostawiając później ich ciała w rowach. Gdzie podążają i w jakim celu? O czym świadczą okropne sny Ann i tajemnicze telefony od Erika? Akcja „Sukkuba” toczy się szybko. Jest to lektura bardzo przyjemna. Warsztat Lee jest naprawdę profesjonalny, a tłumacz odwalił kawał dobrej roboty. Redakcja sprawnie sprawdziła tekst – niestety wiele innych pozycji z horrorowej półki jest okropnie skorektorowana, ta jednak książka jest niemalże idealna. Lee jest konsekwentny – nadając taki tytuł swemu dziełu, składa czytelnikowi pewnego rodzaju obietnicę. I obietnicy tej dotrzymuje – powieść nasą-

czona jest wszelkiego rodzaju wynaturzeniami i brutalnością, która niemal za każdym razem połączona ze scenami seksu i seksualnymi orgiami, daje odważną mieszankę dobrej literatury obyczajowej z niemalże literaturą porno. Autor sprawnie opisuje wszystkie sceny – nie są one nużące, za każdym razem daje nam coś nowego, co pozwala z innego punktu widzenia spojrzeń na to, co chce nam przekazać. Mimo, iż język polski jedynie w wulgarny sposób pozwala opisywać sceny seksu i narządy płciowe, w tym przypadku bezpośredniość jest dużą zaletą. Tym bardziej, że mamy do czynienia z horrorem – brutalnymi opisami, często przeznaczonymi jedynie dla ludzi o mocnych nerwach. Edward Lee jest znakomitym pisarzem, a jego „Sukkub” to prawdziwe dzieło sztuki. Mimo, iż fabuła wydaje się dość prosta, a jedynie postać Ann nie jest płytka, to sposób, w jaki autor przedstawił nam swoją wizję książki prawiącej o wynaturzeniach i okropnym bestialstwie, jest naprawdę perfekcyjny. Polecam ją każdemu, kto chce poczytać coś prostego, ale wciągającego. I bynajmniej nie przy filiżance kawy czy herbaty, bo czytając kolejne strony Sukkuba, ręce zaczynając drżeć coraz bardziej, a wszechogarniający strach pozwala skupić się jedynie na kolejnych, nasączonych krwią słowach. Moja ocena to 8/10 Autor: Edward Lee Tytuł: Sukkub Wydawca: Replika Rok wydania: 2011 Oprawa: miękka Liczba stron: 325 ISBN: 978-83-7674-138-3

WŚCIEKŁY…? CO NAJWYŻEJ LEKKO ROZDRAŻNIONY Anna Klimasara Mam w sobie coś z czytelniczego masochisty. Uparcie powracam do książek fantasy, kryminalnych i sensacyjnych, chociaż to właśnie pośród nich najtrudniej trafić na wartościową lekturę. Nie wiedzieć czemu panuje przekonanie, że fantasy i kryminał napisać każdy może, bo do fantasy wystarczy jakiś krasnolud i smok, a do kryminału trup czy dwa i… voilà! Powieść gotowa. Naturalnie nie jest to takie proste, ale błędne przekonanie pokutuje, przez co dobrych książek w tych kategoriach mamy jak na lekarstwo. Ostatnio moją uwagę zwrócił tytuł „Wściekły”, którego autorem jest policjant z trzydziestoletnim stażem. Uznałam, że to dobrze wróży, bo przecież każdy powinien pisać o tym, na czym się zna. Rick Reed niewątpliwie zna się na policyjnej robocie, która – jeśli w pełni zaufać obrazowi, który namalował nam we „Wściekłym” – nie przypomina tego, co znamy z wielu innych książek lub (co chyba jeszcze dalsze od prawdy) amerykańskich filmów sensacyjnych. Co prawda głównym bohaterem jest dość stereotypowy, zbuntowany funkcjonariusz (milionowe wcielenie Brudnego Harry’ego), który dość swobodnie podchodzi do policyjnych procedur, jednakże nawet jego w znacznym stopniu krępuje biurokracja i polityczne zagrywki. O! I tutaj dochodzimy do wątku, który wyraźnie uwiera Reeda, bo poświęca mu dobre pół książki – wpływ świata polityki (pod postacią burmistrza) na pracę policji oraz wynikające z tego wewnętrzne gierki o władze, kopanie dołków pod kolegami, szukanie na wszystkich haków i zasadniczo dążenie po trupach do celu, którym naturalnie jest dochrapanie się jak najwyższego stanowiska. W tym kontekście wszelkie śledztwa tracą znaczenie, a jeśli już któryś z karierowiczów się nimi zajmie, to tylko po to, by lepiej wypaść w oczach przełożonego. Tej „upolitycznionej” części policji przeciwstawionych jest kilku porządnych gliniarzy, prawdziwych ostatnich sprawiedliwych (w tym naturalnie nasz główny bohater), którzy pamiętają jeszcze, po co noszą odznaki. Niestety, żeby zrobić coś pożytecznego, muszą prowadzić swego rodzaju podwójne życie, z jednej strony udając, że skrupulatnie wypełniają rozkazy z góry, a z drugiej pracując nad sprawą w ramach potajemnych spotkań w knajpie. Ciekawe, czy autor doświadczył czegoś podobnego jako policjant, a jeśli tak, to jak udało mu się wytrwać tyle lat w zawodzie? Odpowiedzią na to pytanie może być policyjna solidarność, której we „Wściekłym” również poświęcono sporo miejsca, a która prezentuje się wręcz sielankowo. Kumple dbają o siebie (i swoje rodziny) w każdej sytuacji, a kiedy ktoś im raz podpadnie, to ma przechlapane już do końca. Jack Murphy nawet pomimo zawieszenia może liczyć na bezwarunkowe wsparcie ze strony przyjaciół. Relacje z nimi to szorstka, męska przyjaźń, z którą nieubłaganie wiąże się wiele rozmów przepełnionych naprawdę kiepskimi żartami, chwilami tak niskich lotów, że aż ocierają się podwoziem o żenadę. Z początku mnie one denerwowały, ale ostatecznie uznałam, że w sumie brzmią dość wiarygodnie w ustach prostych strażników prawa. Trzecią sprawą, na którą Rick Reed zwraca naszą uwagę, a która najwyraźniej stoi mu ością w gardle równie mocno co polityka, jest czwarta władza, której główną przedstawicielką w książce jest piękna i bezwzględnie kroczą-

ca ścieżką dziennikarskiej kariery Maddy Brooks. Bohaterka ta została sportretowana dość stereotypowo: wtyka nos we wszystko, co robi policja, zawsze chce być pierwsza na miejscu zbrodni i nie cofnie się absolutnie przed niczym, by zdobyć informacje. Cóż, widocznie takich dziennikarzy spotykał na swej drodze autor, a sądząc po natężeniu złośliwości i jadu w opisie ich poczynań, musieli mu się mocno dać we znaki. Ale my tu gadu-gadu, a Wy pewnie chcecie wiedzieć, o czym ten „Wściekły” w ogóle jest. Cóż… ktoś zaczyna zabijać w brutalny sposób dorosłych i dzieci, przekazując przy tym wiadomości w formie dziecięcych rymowanek. Wszystko wskazuje na to, że kierują nim motywy osobiste i chce się zemścić na Jacku Murphym. Reed relacjonuje nam bardzo dokładnie przebieg śledztwa… i chyba robi to nawet zbyt dokładnie. Z drugiej strony, niekończące się dyskusje, czas marnowany na podążanie za fałszywymi tropami i kolosalne problemy z dopasowaniem do siebie fragmentów układanki zapewne są bliższe prawdy o pracy policji niż emocjonujące pościgi, strzelaniny i chwile nagłego olśnienia, jakimi karmią nas inni autorzy. Tylko czy na pewno tego szukamy w takich powieściach? Jak zaznaczyłam na początku, według mnie każdy powinien pisać o tym, na czym się zna. Po lekturze „Wściekłego” stwierdzam, że to może nie wystarczyć. Dobrze jeszcze, żeby ten ktoś potrafił pisać zajmująco, ale być może do tego dochodzi się z czasem. Dlatego debiutowi powieściowemu Ricka Reeda daję czwórkę na szynach – nieco więcej, niż na to zasługuje w porównaniu z wieloma innymi tytułami w kryminalno-sensacyjnej kategorii, warto jednak docenić obraz śledztwa z nieco innym rozłożeniem akcentów, przedstawiony z perspektywy kogoś, kto przeprowadził ich w życiu kilka(set?). I choć nie zaklasyfikowałabym „Wściekłego” jako pozycji przeznaczonej wyłącznie dla najbardziej zatwardziałych „masochistów gatunku”, podejrzewam, że mniej wyrozumiali fani sensacji mogą być lekko zawiedzeni. I rozdrażnieni. Bo żeby tak od razu wściekli, to niekoniecznie. Autor: Rick Reed Tytuł: Wściekły Tytuł oryginału: The Cruelest Cut Tłumaczenie: Łukasz Barciński Wydawnictwo: Prószyński i S-ka Liczba stron: 536 Data premiery: 13 sierpnia 2013 ISBN: 978-83-7839-573-7

HANDLUJĄC NOSTALGIĄ, TOM II Aleksander Kusz Dziwnie się omawia drugi tom czegoś, co jest właściwie całością. Gdyby się uprzeć, to z wszystkich czterech tomów „Złotego wieku SF” można by zrobić jedną wielką księgę. Tak jak to zrobiło Wydawnictwo Rea z opowiadaniami Doyle’a o Sherlocku Holmesie, czy zbiorem opowiadań Howarda o Conanie. Odrębną kwestią jest jakość redakcji w wydawnictwie Rea, bo redaktorów i korektorów w tym wydawnictwie ewidentnie brak. Można oczywiście chwalić Wydawnictwo Rea, że za w miarę dobrą cenę daje nam całość opowiadań danego autora, oczywiście takich, na które wygasły już prawa autorskie. Wolałbym jednak, żeby dołożyli do ceny może tak z pięć czy dziesięć złotych i zainwestowali w dobrą redakcję, a ze dwa złote, żeby zainwestowali w ogóle w redakcję. To oczywiście moje mrzonki, ale jak już się robi coś dużego, z rozmachem, to najlepiej robić tak do końca. No, ale nie o wydawnictwie Rea miało być, ale o Solarisie i tomie II „Złotego wieku SF” – antologii redagowanej przez Wojtka Sedeńkę. Niedawno pisałem o tomie I, chwaląc Wojtka i Solaris za pomysł, ale lekko ganiąc treść. W drugim tomie jest lepiej. Pokusiłbym się nawet o stwierdzenie, że o wiele lepiej. Z tego, co pisał Wojtek na blogu, to tom III jest jeszcze lepszy, więc nie ukrywam, że już się na niego cieszę. Dodam, że ma się ukazać pod koniec miesiąca, na Polcon. Bo Polcon pod koniec sierpnia będzie. Tom II – dziesięć opowiadań, tak jak w tomie I. Jak dobrze doczytałem na stronie Solarisu, w tomie III też będzie dziesięć opowiadań. Co do tomu IV nie wiem, bo nie ma jeszcze ogłoszonego składu reprezentacji, ale zakładam się o piwo z Wojtkiem (tylko czy on o tym wie?), że znowu będzie dziesięć opowiadań. Jeżeli wygram, to wypiję to piwo w Nidzicy przy okazji następnego Festiwalu Fantastyki (dla zainteresowanych, termin już ogłoszono: 26-29 czerwca 2014 roku). Oczywiście Wojtek może być złośliwy i zrobić jedno opowiadanie więcej, czy jedno mniej, ale podejmę te ryzyko. Wracam do tomu II, bo jakoś mi się dzisiaj wymyka spod klawiatury. Dziesięć opowiadań, podobnie jak w tomie I - tak z połowę znanych już w Polsce, niektóre bardzo (wręcz kanoniczna „Odyseja marsjańska” Weinbauma), niektóre mniej znane, a dla niektórych to polski debiut. Najstarsze opowiadanie pochodzi z 1920 roku. Wyobrażacie sobie? Ma prawie sto lat. Niesamowite! A najmłodsze opowiadania pochodzą z roku 1962. Mają z pięćdziesiąt lat, toż to młodzież prawie. Większość utworów pochodzi z okresu powojennego, to znaczy po II Wojnie Światowej... Bo jeżeli tak patrzeć z drugiej strony, to wszystkie są powojenne, bo zawsze są pisane po jakiejś wojnie. Dla szortalowiczów to zbiór szczególny, bo znalazły się w nim dwa szorty, a nawet mini szorty. Obydwa autorstwa Fredrica Browna. Szaleństwa nie ma, ale to przecież prekursorzy naszych szortów, powstały sześćdziesiąt lat temu! Więc i tak czapki z głów, panie i panowie. Jeśli chodzi o ocenę, umieściłbym je w stanach średnich antologii. Co do pozostałych opowiadań, są gorsze, takie raczej ramotki („Lilie życia” Jamesona, „Szalona planeta” Leinstera), większość jest poprawnych lub dobrych, no i są trzy perełeczki. Na najniższym stopniu podium mamy opowiadanie Cy-

rila Kornblutha „Największy szczęściarz w Denv”. To opowieść post apo, albo socjologiczna, (socjologiczna post apo, ale fajnie to brzmi) pasująca trochę do naszych powieści socjologicznych z lat ’80 o tym, że ludzie się nie zmieniają, zawsze i wszędzie znajdziemy wyzwolicieli, marzycieli, chamów i łamistrajków. Na drugim miejscu znalazło się opowiadanie Frederika Pohla „Tunel pod światem”. To długa, ładnie rozegrana opowieść o czasie, ale przede wszystkim o tym, czego tak nienawidzę, wszechogarniającej nas reklamy, promocji, wciskania towaru na prawo i lewo, o zmuszaniu nas do zakupów, o tym, do czego sami doprowadziliśmy. Wcale nie zdziwiłbym się, gdyby teraz gdzieś był taki poligon, teren badawczy opisany przez Pohla, a on to napisał sześćdziesiąt lat temu! Prorok czy co!? Pierwsze miejsce, bezapelacyjnie, dostało opowiadanie Keitha Laumera „Sposób Yillów”. Świetnie rozegrana opowieść o różnicach. Opowieść o różnicach kulturowych, o zadufaniu, o tym, jak musimy uważać, żeby nie zranić innych, ale także, jak uważać, żeby inni nie weszli nam na głowę. Świetne satyryczne spojrzenie opisujące delegację Ziemian w kosmosie. Oczywiście mogło się to zdarzyć na Ziemi, ale w kosmosie, na innej planecie, nawet ładniej to wygląda. Podsumowując: w dalszym ciągu musicie mieć na uwadze co czytacie. Trzeba pamiętać, że są to opowiadania sprzed minimum pół wieku. Większość z nich się broni, niektóre jeszcze jak!, ale kilka ramotek też się w zbiorze znalazło. To zbiór lepszy niż tom I i dlatego też mocno czekamy na tom III, który jak już pisałem, ukaże się prawie na dniach. Aha, opowiadania znowu zaczynają się na parzystych stronach., Nie wiem czemu. Taka filozofia chyba. Tą drogą chciałem poinformować Wydawnictwo, że mnie to bardzo przeszkadza. Książkę polecam! Jest dobrze! Autor: różni – antologia opowiadań Tytuł: Złoty Wiek SF, tom 2 Wydawnictwo: Solaris Data wydania: czerwiec 2013 r. Liczba stron: 296 ISBN: 978-83-7590-102-3