LOJERAT LEVIZORE DHE RENDESIA E TYRE. KONCEPTE. EDUKIM FIZIK

“MËSUES DHE TRAINER” MAJLINDA LEKA

MATERIAL NDIHMËS PËR STUDENTË DHE MËSUES TË EDUKIMIT FIZIK EDUKIMI LËVIZOR DOMOZDOSHMËRI PËR RRITJEN E SHKALLËS SË SHPREHIVE DHE AFTËSIVE

HYRJE  Transformimi

jo vetëm i formës dhe përmbajtjes, por edhe rritja e shkallës së aftësive dhe shprehive fizike, është kërkesë e kohës ndaj mësuesve dhe specialistëve të lëndës së edukimit fizik.  Në tërësinë e programeve mësimore në cikle të ndryshme, rëndësi e veçantë i vihet edukimit lëvizor.  Nëpërmjet lojërave lëvizore, edukohen jo vetëm shprehitë lëvizore, por edhe tipare të karakterit e personalitetit.

ÇKUPTOJMË ME LOJËRA LËVIZORE  Lojërat

lëvizore janë “kombinim veprimesh fizke me e mbi vegla didaktike, që përdoren nga mësuesit e edukimit fizik, për realizimin e detyrave mësimore e për edukimin e cilësive të personalitetit”.  Lojërat lëvizore përfshijnë edhe kulturën kombëtare dhe atë botërore në vite.

ÇKUPTOJMË ME EDUKIM LËVIZOR  Edukimi

lëvizor është proces pedagogjik, nëpërmjet së cilit synohet të tansmetohet, të mësohet e të perfeksionohet aftësia dhe shprehia lëvizore.  Ky proces fillon në familje, që në momentet e para të jetës e në vazhdim. Arritja e niveleve të larta i aftësive e shprehive, kërkon organizma dhe individë me nivel të lartë kulturor, profesional e pedagogjik (familja, shkolla, shoqëria, traineri etj.).  Niveli dhe cilësia e shprehive dallon një individ të zakonshëm, me atë sportist, apo këtë të fundit me një sportist të talentuar.

 Kur

themi edukim motor –lëvizor, kuptojmë jo vetëm aktivitetin fizik, por edhe unitetin me mendjen dhe trupin, e cila shihet si një tërësi elementesh:  Lëvizje, veprim, inteligjencë, mardhënie e individit me mjedisin e të tjerët.  “Edukimi me anë të lëvizjes” është qëllimi i praktikimit në shkollë i lojërave të ndryshme motore, orientuese në kohë e hapësirë, lojërave të ekuilibrit, diferencimit dinamik, etj.

QËLLIMI I MËSUESIT Mendimin e lirë të nxënësve

Zgjedhjen e veprimtarive në mënyrë racionale

Mesuesi të sigurojë:

Edukimin e respektit për të drejtat e liritë e të tjerëve

Realizimin e objektivave sa më të larta, në varësi të kapaciteteve

Jemi gjithmonë në në kërkim të formave të reja të lëvizjes, shprehjes dhe komunikimit.

Kjo quhet “Strukturë e lëvizjes”.

Kërcime

Vallëzim Lojëra lëvizore

Vrapime

Ecje

Struktura e lëvizjes

Edukim fizik dhe sport

PËRSE NJERËZIT KËRKOJNË VAZHDIMISHT LËVIZJE?  Kjo

është studjuar nga sociologë, psikologë, antropologë dhe janë 4 teori themelore:  Teoria homeostatike ( kjo teori shpjegon se njerëzit lëvizin për të ruajtur dhe vendosur ekuilibrin, ose homeostatikën. “Organizmi njerëzor gjeneron energji të cilat duhen shpenzuar nëpërmjet punës dhe lëvizjes” , etj.)  Teoria e zhvillimit (kjo teori shpjegon se njerëzit nga lindja e deri në fund të jetës kalojnë në stade jetësore të ndryshme zhvillimi. Ky zhvillim ndikohet nga mjedisi rrethues.  Teoria e nxitjes dhe kërkimit(ku përcaktohet se një sjellje e motivuar nga nevoja për të demostruar aftësinë për të kontrolluar ose prodhuar efekte mbi ambjentin rrethues.Ndërsa një individit ndërvepron me mjedisin dhe prodhon në vetvete aftësi dhe kompetenca, që rrisin ndjenjën e efikasitetit dhe kontrollit.)  Teoria ambjentaliste (sipas kësaj teorie, efektet që ambjenti i imponon individit, tentojnë të dimensionojnë modelet lëvizore të tij).

FAKTORËT QË NDIKOJNË NË REALIZIMIN E LËVIZJES  Suksesi

i realizimit të lëvizjes sipas kërkesave, varet nga faktorë fizikë, psiqikë e voletivë.  Pra, të kesh shëndet fizik e fiziologjik.  Të jesh i aftë ta ekzekutosh lëvizjen.  Të kuptosh mënyrën e realizimit të lëvizjes (diferencimin në kohë e hapësirë).  Të ndjesh dhe të duash lëvizjen (të jesh i motivuar mjaftueshëm për të lëvizur).  Të përfitosh nga kjo lëvizje (të fitosh efekte psikofizike-intelektuale).Tërësia e këtyre faktorëve plotëson termin “edukatë lëvizore”.

 Zhvillimi

gradual i bagazhit lëvizor, i krijuar etapë pas etape, do të rrisë dukshëm aftësitë fizike e funksionale të organizmit të çdo individi,icili tashmë ka të gjitha mundësitë për realizimin e të gjitha detyrave që kërkojnë përdorimin e shprehive lëvizore.  Zhvillimi progresiv istrukturave themelore do ta sjellin nxënësin në mënyrë graduale drejt një vlerësimi objektiv të situatave motore, si dhe aftësinë e tij për të perceptuar dhe zbërthyer në mënyrë korrekte lëvizjet dhe zhvendosjen e trupit të tij në raport me kohën dhe hapësirën.  Sa më shumë rritet volumi i shprehive lëvizore dhe sa më të sakta cilësitë e nxënësve, aq më të larta janë mundësitë e individëve që ti afrohen nivelit të “kapacitetit” “aftësisë” apo nivelit të lartë të edukatës lëvizore.  Rritja e pjekurisë së shprehive dhe koha e arritjes së tyre janë individuale. Sipas përgatitjes së nxënësve ndërtohet edhe procesi i përvetësimit, duke kombinuar skemat motore të fituara më parë me skema të reja motore të individualizuara, me qëllim rritjen e shpejtë të mundësive për përvetësim të veprimeve lëvizore.

KAPACITET  Me

termin “kapacitet” (aftësi), kuptojmë nivelin më të lartë të aftësive fizike lëvizore që duhet të zotërojë dikush, për realizimin me cilësi më të lartë të detyrave mësimore, edukative, fizike, lëvizore e sportive.  Mësuesi duke ditur këtë pikësynim, ndërton një proces pedagogjik i cili realizon shkallë shkallë objektivat, deri tek objektivi final.  Objektivi final është arritja e niveleve të larta të kapacitetit nga të gjithë nxënësit.  Objektivat duhet tu përshtaten gjithmonë kapaciteteve të çdo individi, në mënyrë që ai të bëhet i aftë të relizojë gradualisht veprimin lëvizor. Theksojmë se çdo detyrë e re, mbështetet edhe mbi strukturat lëvizore të mësuara më parë.

EDUKIMI NËPËRMJET LËVIZJES  Ky edukim ka egzistuar që në antikitet. Filozofët e lashtë evidentuan strukturën dhe vendin që zinte aktiviteti lëvizor në edukimin e njeriut.Studimi i lëvizjes dhe shfrytëzimi isaj për përfitime në drejtim të edukimit, ka qenë gjithmonë në qendër të vëmendjes.

Lëvizja ka kuptim fizik dhe filozofik.

Në kuptimin fizik, se ajo shihet në raport me kohën dhe hapësirën, në kuptimin filozofik e human ajo ka si objekt sjelljen njerëzore dhe përfitimet që vijnë prej saj.

Përfitime në aspektin social, emocional, moral, pra në drejtim të personalitetit. Rëndësi të madhe në edukim merr kuptimi mbi funksionet themelore të lëvizjes. Ato janë:  -ndikimi në ecurinë e zhvillimit të organizmit në tërësi e në veçanti të trurit  - rritja e potencialit të trurit për të marrë informacion  -lëvizja ndihmon në tërësi mbrojtjen e organizmit  -lëvizja rrit potencialin shprehës së individit (gjuha, kultura motore, gjestikulacionit etj.)

Në procesin mësimor veglat dhe mjetet janë faktor i rëndësishëm, por përdorimi i tyre varet nga metodat mësimore edukative që zgjedh mësuesi i edukimit fizik.

Edukimi nëpërmjet lëvizjes është efikas kur mësuesi dhe nxënësi njohin plotësisht karakteristikat e lëvizjes( pozicionet e ndryshme, postura, lëvizja e pjesëve të ndryshme të trupit etj.) a. Posturat janë skema tredimensionale, ndërsa b. lëvizjet janë skema dinamike katërdimensionale, që nën kuptojnë lëvizje në raport me hapësirën e kohën.

Skemat motore përbëhen nga njësi themelore si skema posturiale dhe skema dinamike me të cilat shfaqet tërë veprimtaria lëvizore në edukim fizik dhe sport.

STRUKTURA E LËVIZJES  Me

strukturë të lëvizjes kuptohet tërësia e skemave të një grupimi levizjesh motore me karakteristika lëvizore të përafërta.  Strukturat lëvizore janë të shumta si: ecja, vrapimi, kërcimi, hedhja, rrotullimi, zvarritja, kacavjerrja. Mbi këo mbështeten të tëra aktivitetet komplekse funksionale.Skemat posturale lidhen me raportin e segmenteve të trupit: mbledhje, shtrirje, largim, afrim, rrotullim, përkulje.  Skema të tjera lidhen me qafën, kokën, duart, këmbët, gjunjët.  Pra n.q.s. marrim ecjen-themi se ajo është zhvendosje horizontale nëpërmjet këmbëve në drejtim para, anash, prapa me interval të ndryshëm kohor.  Po kështu edhe për kërcimin, vrapimin etj.  Struktura lëvizore konsolidohen në një proces të planifikuar të stadeve në rritje spirale, ku stadi pas ardhës mbështetet mbi atë paraardhës.  E thjeshtë apo e ndërlikuar qoftë lëvizja, medoda e mësimit të saj mbështetet mbi rregulla, metoda, me qëllim realizimin e saj cilësor.  Pra realizohen nëpërmjet plani metodik dhe didaktik të programuar, për të fituar shprehitë motore.  Çdo veprim lëvizor, çdo kombinacion lëvizor, ushtrim fizik-gjimnastikor paraqet në përmbajtje një zinxhir të thjeshtë e të ndërlikuar veprimesh të lidhura ndërmjet tyre, sepse kemi kombinim të përdorimit të forcës, shpejtësisë, përdorim të veglave, hedhje, shtytje, lëkundje, shkëputje, etj.

LOJA NEVOJË THEMELORE PËR NJERIUN  Loja

ka qenë dhe mbetet një nevojë themelore për njeriun, pa dallim moshe, epoke, kulture.Loja është motiv por edhe veprimtri që jep kënaqësi.  Steel thekson se:”Loja është mënyrë e të jetuarit, një ekpresion autentik i aftësive për të jetuar dhe rrënjët e saj i përkasin shtresave më të thella të egzistencës së shoqërisë.  Loja dallohet nga puna se është qëllim në vetvete, jo degraduese dhe e pëlqyeshme që sjell kënaqësi.  Loja është veprimtri biologjike, ka liri zgjedhjeje, jep evolucion psikik te individi dhe mjeti më themelor i përshtatshmërisë.  Loja i përgjigjet nevojave sipas moshës, seksit, edukimit, grupeve sociale.  Për fëmijët ajo është me rëndësi parësore dhe ka lindur me ta, në fillim instiktive dhe më vonë në mënyrë të vullnetshme, duke eksperimentuar dhe shtuar aftësitë e veta. Nëpërmjet lojës fëmijët arrijnë pjekurinë e hemisferave të trurit më shpejt, nëpërmjet ngacmuesve që aktivizon ajo , por pa e lodhur trupin.  Lojërat mund të jenë zbavitëse, konkurruese, eksploruese, krijuese etj.. Ato ju japin fëmijëve aftësi kontrolluese dhe rritin besimin tek ata.  Loja ka funksion psiko diagnostikues dhe psiko terapeutik. Këto kanë rëndësi për prindërit, mësuesit, trainerit të vëzhgojnë fëmijët që luajnë, për të vlerësuar nivelin e zhvillimit në plane të ndryshme (sensomotor, intelektual, emocional, social).  Loja ndihmon fëmijët të kalojnë disharmonitë dhe i bëjnë më socialë.

LOJA TEK TË RRITURIT  Lojërat

e të rriturve edhe pse duken më me shumë kuptim, ato ringjallin të gjitha emocionet psikike tipike si tek fëmijët. Tek të rriturit loja sjell ngarkesë emocionale intesive. Kjo i çloron ata nga lodhja dhe stresi i punës dhe i problemeve të përditshme.  Rishfaqja e “fëmijës” gjatë lojës tregon cilësitë më të mira të psikologjisë fëminore që jeton tek ata, dhe shfaqet në forme të solidaritetit, shoqërizimit, respektit, vlerësimit, gëzimit.Njeriu duhet të jetë gjithë jetës aktiv, ndaj loja periodikisht i sjell atij efekte të mbrekullueshme.  Shumë autorë e specialistë e kanë konsideruar Lojën faaktorin më themelor dhe të barazvlefshëm me egzistencën e shoqërisë njerëzore.  Ajo ndikon në aspektin biologjik, fizik, psikosocial.

PËFUNDIMI  Lojërat

popullore, vallet tradicionale, shfaqjet popullore, përbëjnë në tërësinë e tyre një font të pasur, interesant dhe tërheqës të kulturës së popujve.

Kjo kulturë folklorike ka ecur së bashku me zhvillimin e shoqërisë, është ndikuar dhe ka ndikuar në ecurinë dhe zhvillimin e saj.  Ky ishte leksioni për sot, në vazhdim do marrim temat:  1. “Lojërat lëvizore shqiptare”.  2. “Lojërat lëvizore dhe Edukimi fizik sipas cikleve”  3. “ Mësuesi dhe organizim-realizimi i lojërave ”.  4. “Lojëra të ndryshme lëvizore” Faleminderit për vëmëndjen!