Handicap. Een bevrijding. Over anders zijn en de kracht van beperking

Anaïs Van Ertvelde, historicus en schrijver, is geboren met een korte onderarm. In haar boek “Handicap. Een bevrijding.” deelt ze haar persoonlijke ervaring met handicap en haar visie op hoe beperkingen niet alleen obstakels zijn, maar zeker ook bronnen van kracht en bevrijding. REVA ging met haar in gesprek.

In je boek noem je handicap een bevrijding. Wat bedoel je daarmee?

Anaïs Van Ertvelde : “Vaak wordt handicap gezien als iets negatiefs, als een beperking die je moet overwinnen. Maar voor mij ligt de bevrijding precies in het accepteren van dat anders zijn. Als je eenmaal stopt met vechten tegen je beperking en de verwachtingen van wat een lichaam zou moeten kunnen, dan ontstaat er ruimte. Ruimte om te zijn wie je bent, zonder dat je hoeft te streven naar een onhaalbaar ideaal. Dat voelt bevrijdend, omdat je jezelf niet meer hoeft te meten aan normen die vaak niet haalbaar of zelfs onrealistisch zijn.”

Hoe zag dat proces van bevrijding er voor jou uit?

“Als kind was ik al bewust van het feit dat ik anders was dan anderen. Ik bouwde mijn identiteit op rond het idee dat ik moest bewijzen dat ik méér kon bereiken dan mensen zonder beperking. Dat lukte goed tot op het moment dat ik in een burnout belandde, en dat was een echt kantelpunt. Die periode dwong me stil te staan bij de constante druk die ik mezelf had opgelegd. Toen mijn vermogen om op een hoog niveau te functioneren plots wegviel, moest ik mezelf opnieuw gaan definiëren. Dat moeilijke proces mondde uit in een gevoel van bevrijding. Ik ontdekte dat mijn waarde niet lag in het continu bewijzen van wat ik kon, maar in het gewoon kunnen zijn.”

Wat heeft je geholpen om tot dat punt van acceptatie te komen?

“Mijn vrienden uit het handicapsactivisme en handicapsstudies hebben hun wijsheid royaal met mij gedeeld, én ik heb het geluk gehad dat ik mijn huidige partner heb leren kennen, wat meteen het tweede kantelpunt in mijn leven markeerde. Hij is bovendien mijn eerste partner die ook een beperking heeft. Daarnaast heeft mijn nieuwsgierige natuur me veel inzichten gegeven. Toen ik me als academisch onderzoeker ging verdiepen in de geschiedenis van handicap, begon ik de structuren en verwachtingen van de samenleving beter te begrijpen. Dat gaf me de kracht om anders naar mijn eigen situatie te kijken. Handicap is geen individueel probleem, wel een maatschappelijke constructie. Als we de wereld zouden inrichten zonder al die vooropgezette normen over wat een lichaam moet kunnen, dan zou het hele idee van handicap veel minder beperkend zijn.”

Je vertelt over hoe je beperking soms onzichtbaar is. Heeft dat invloed op hoe je je beperking beleeft?

“Ja, dat klinkt misschien vreemd, aangezien mijn korte onderarm duidelijk zichtbaar is. Maar het draait om de ambivalente positie van tegelijkertijd zeer zichtbaar zijn – je kunt niet over straat lopen zonder aangestaard te worden – en onzichtbaar zijn in veel culturele werken, de culturele sector, politiek, journalistiek en media. Hierdoor blijft de innerlijke ervaring van het leven met een beperking vaak onzichtbaar. Ik wil de mensen naar de maatschappij laten kijken door de bril van iemand met een handicap.”

Je boek gaat niet alleen over jou, maar ook over hoe de samenleving naar handicap kijkt.

“Ik hoop dat mijn boek mensen aan het denken zet over wat het betekent een handicap te hebben. We leven in een samenleving die heel erg gericht is op productiviteit, op wat een lichaam moet kunnen om ‘normaal’ te functioneren. Maar die normen zijn voor veel mensen niet haalbaar. Wat een bevrijding zou het zijn mochten we accepteren dat lichamen divers zijn en op hun eigen manier functioneren. Vaak denken we in twee strikte categorieën, mensen met en mensen zonder handicap. Maar in werkelijkheid ervaart iedereen bepaalde beperkingen, of het nu fysiek, psychisch of emotioneel is. Als we het geluk hebben oud te worden is de kans zelfs heel groot dat we te maken krijgen met een of andere vorm van beperking. Eigenlijk zijn alle mensen zonder beperking de “voorlopig nog niet gehandicapten”.

“Mijn boodschap is simpel. Durf anders te kijken. Durf los te laten wat je denkt te weten over handicap, en zie het als een bron van kracht, een andere manier om in de wereld te staan. Dat is de bevrijding waar ik het over heb.”