Kontakt nr 20: Kaganiec oświaty

magazyn nieuziemiony

2 012

lato

20

O szkole dla cyfrowych tubylców Edwin Bendyk Szkoła na wyprzedaży Tomasz Szkudlarek Wychowanie do buntu Piotr Laskowski

Nie dorośliśmy do partycypacji Marcin Wojdat

Ateiści wietrzą Kościół Ks. prof. Tomáš Halík WIARA

KULTURA

UWAGA!

KONTAKT:

REDAKTOR NACZELNY: Misza Tomaszewski

REDAKCJA:

oś w

ty

ni

ec

rze

me

ga

ia

Ka

nu -

-

-

w

spis treści:

lato 2012 "# 4 Temat numeru: Kaganiec oświaty Misza Tomaszewski: Rozmowa z prof. Tomaszem Szkudlarkiem: Edwin Bendyk: Rozmowa z Piotrem Laskowskim: Rafał Bakalarczyk: Ignacy Dudkiewicz:

31 Wiara

Wacław Oszajca sj: Rozmowa z ks. prof. Tomášem Halíkiem: Ignacy Dudkiewicz:

40 Kultura

Katarzyna Kucharska: Rozmowa z Łukaszem Rondudą: Książki, które nas szukają: Wtomigraj:

48 Poza Europą

Rozmowa z Weroniką Rokicką: Paweł Cywiński:

58 Warszawa

Cyryl Skibiński: Błażej Lenkowski: Piotr Ciszewski: Wars/Sawa: Wielcy Warszawscy:

70 Obywatel

Rozmowa z Marcinem Wojdatem:

74 Człowiek Numeru

Rozmowa z Aleksandrą Godziejewską:

78 Fotoreportaż

Karolina Jonderko:

ILUSTRACJA: ANNA LIBERA

ILUSTRACJA: MARTA LISSOWSKA ILUSTRACJA. PAULINA DUDEK

ILUSTRACJA: ANETA LEWANDOWSKA

KAGANIEC OŚWIATY

Warszawa

s.17

s.43

s.48

s.59

WyedukoWani MISZA TOMASZEWSKI ILUSTRACJE: JAN LIBERA

W

-

4

-

human ecology.

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Na linii produkcyjnej

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Współczesna szkoła, bardziej niż miejsce formowania jednostek ludzkich, przypomina fabrykę

-

-

-

-

-

-

-

-

Zabijając kreatywność -

-

-

-

-

5

Od pasa w górę -

-

-

-

6

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Błąd jest w szkole najgorszym, co można zrobić

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

7

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Być najlepszym

-

-

-

-

Nim świat nas kupi

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

8

-

-

-

-

Szkoła faszeruje młodych ludzi odpowiedziami na pytania, których nie zadali

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

***

-

MISZA TOMASZEWSKI (1986) jest doktorantem w Instytucie Filozofii UW i nauczycielem filozofii w Społecznym Gimnazjum „Dwójka”. Redaktor naczelny „Kontaktu”.

9

WALKA KLAS

-

Z PROF. TOMASZEM SZKUDLARKIEM ROZMAWIAJĄ MISZA TOMASZEWSKI I PAWEŁ ZERKA ILUSTRACJE: KUBA MAZURKIEWICZ

P

-

W ciągu ostatnich dwudziestu lat istotnie zmienił się nasz sposób myślenia o edukacji. Nie traktujemy już szkoły jako projektu pedagogicznego, przykrojonego do takiego bądź innego modelu wychowania.

Czy to oznacza, że przestała być ona narzędziem w rękach ideologów?

Dlaczego?

-

-

-

-

-

Mamy podobne obserwacje. Tylko o czym to właściwie świadczy?

-

-

-

-

-

Może jednak pojawienie się edukacyjnej - „giełdy wartości” otwiera przed nami możliwość lepszego dostosowania szkolnictwa do wymogów rynku pracy?

-

Przedstawiciele najmłodszej generacji kompletnie stracili zainteresowanie buntem -

10

-

-

No to zarządzamy: przeprowadzając regularne testy, standaryzując programy, tworząc regionalne i międzynarodowe rankingi. Z jakim skutkiem?

-

-

-

-

-

-

Wychowujemy zastępy posłusznych egoistów?

-

- Co ma również swoje minusy.

-

Panie profesorze, chyba nie marzy się - panu powiększenie armii sfrustrowanych - myślicieli?

-

Podobnie jak inne: wiedza stała się „kapitałem ludzkim”, a zaufanie – „kapitałem społecznym”… Rozmawiamy dziś o edukacji językiem zapożyczonym z ekonomii.

O czym to świadczy?

-

-

-

-

-

-

A zatem?

-

Jak to?

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Nie jesteśmy usatysfakcjonowani. Jaki - jest drugi sposób?

-

-

-

Przestrzega pan przed urynkowieniem edukacji, przed zarządzaniem szkołą na I my na to pozwalamy? wzór przedsiębiorstwa. Czy system szkolny nie został pomyślany właśnie jako instrument przeciwdziałający ekonomicznemu rozwarstwieniu społeczeństwa?

-

-

-

-

-

-

-

- O tym, że system edukacji przyczynia się - do reprodukcji podziałów klasowych, pisał już Pierre Bourdieu. Jak na to reagować? Przymusową rejonizacją placówek oświatowych?

No to niech szkoły zwiększają swoją konkurencyjność, inwestując w „wartość dodaną” swojej pracy.

11

-

Kolejne pozorne rozwiązanie problemu…

- Słuchamy dalej.

-

-

-

-

-

To chyba coś dla nas. Jakie narzędzia ma pan na myśli?

-

-

-

-

Znowu ekonomizacja? Nie wydaje się to panu smutne?

-

Brzmi groźnie. Może więc należałoby zaprzestać podejmowania prób integracji szkolnictwa z rynkiem pracy, a zamiast - tego skupić się na wychowaniu dobrych - ludzi i dobrych obywateli?

-

12

-

-

- Dlaczego?

-

Alternatywą mógłby być młodzieżowy bunt w imię wartości, który doprowadziłby do reorientacji naszego sposobu myślenia o szkole. Sam pan jednak powiedział, że na to się nie zanosi…

-

-

-

-

Zwłaszcza że istnieje chyba jakaś granica wytrzymałości systemu na poziom nierówności?

-

I co z tym fantem zrobić?

-

-

Co to oznacza w praktyce?

-

Cóż więc pozostaje?

PROF. TOMASZ SZKUDLAREK (1954) jest pedagogiem, kierownikiem Zakładu Filozofii Wychowania i Studiów Kulturowych w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Gdańskiego. Interesuje się kulturowymi i politycznymi uwarunkowaniami edukacji.

NIEPOKOJĄCY K R Y Z Y S SYSTEMU TOTALNEGO EDWIN BENDYK ILUSTRACJE: KLARA JANKIEWICZ

13 -

-

-

N

-

-

-

-

-

Szkoła jak przedsiębiorstwo

-

-

Szkoła nie musi być skomercjalizowana i sprywatyzowana, by działać jak przedsiębiorstwo

-

-

14

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Wolność, równość, edukacja

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Ta płynna nowoczesność

-

-

-

-

Requiem dla dobra wspólnego

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

W muzeum kredy -

15

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

16 -

-

-

-

-

Na rozstajnych drogach -

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

EDWIN BENDYK (1965) jest dziennikarzem, publicystą i pisarzem, pracuje w tygodniku „Polityka”. Opublikował cztery książki, ostatnio „Bunt Sieci”. Wykłada w Collegium Civitas, gdzie kieruje Ośrodkiem badań nad Przyszłością, oraz w Centrum Nauk Społecznych PAN.

GODZINA

-

WYCHOWAWCZA

-

Z PIOTREM LASKOWSKIM ROZMAWIAJĄ TOMEK KACZOR I MACIEK ONYSZKIEWICZ ILUSTRACJE: ANETA LEWANDOWSKA

T

-

-

Czy szkoła powinna wychowywać?

-

-

Zaraz, zaraz… A nauka?

-

-

-

-

-

-

Ukryty program wychowawczy? To brzmi groźnie…

Czy nie boisz się, że jeżeli zbudujecie w szkole wasze wymarzone społeczeństwo, to jej absolwenci będą rozczarowani, gdy traf ią do prawdziwego społeczeństwa, które idealne nie jest? Czy wychowując uczniów w taki sposób, nie skazujecie ich na to, że nie będą umieli poradzić sobie w dorosłym życiu?

-

-

Bardziej zasadnie będzie więc zapytać o to, do czego szkoła powinna wychowywać.

- Te „kwiatki” same miały do niego preten- sje, gdy opuściły już Dom Sierot.

-

17

Cóż zatem robić, aby wiedza zdobywana w szkole rzeczywiście nas wzbogacała?

-

-

-

-

-

-

Czy to element szkolnego programu?

-

-

-

-

-

18

A może uczniowie po prostu zorientowali się, że w wśród nauczycieli takie dążenie do wiedzy jest w cenie i wymyślili ten wyjazd w celu zdobycia waszej aprobaty?

-

Przekazywanie wiedzy ma więc również funkcję wychowawczą.

-

-

-

-

-

-

Pytanie tylko, czy nie jest to już subtelna forma sprawowania władzy, z którą tak bardzo chcecie wojować?

Co to znaczy w praktyce?

-

-

-

-

-

Wielu osobom trudno jest wyobrazić sobie grupę pierwszoklasistów, która w wolnym czasie woli jechać na wieś i tam się uczyć, niż na przykład imprezować…

-

-

Czy masz pomysł na to, jak szkoła masowa mogłaby się zmienić, żeby przestać Bardzo trudno wyobrazić sobie to w zwy- deprawować, a zacząć wychowywać? kłej szkole.

-

-

-

Co konkretnie?

Część uczniów uczęszcza do waszej szkoły bezpłatnie. Niektórzy pochodzą z biedniejszych dzielnic Warszawy, a ich rodzice nie są wykształceni. Te czynniki odbijają się na poziomie ich wiedzy. Jak udaje wam się angażować ich w tego rodzaju inicjatywy?

-

-

-

-

-

19

-

-

-

-

-

-

- Idealnie odnajdą się w korporacji…

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Chcemy, by z lekturą każdej kolejnej książki nasi uczniowie stawali się bogatsi i lepsi w sensie społecznym Jak wyobrażasz sobie w Polsce systemowe dowar tościowanie zawodu nauczyciela?

-

-

-

-

20

Tu pojawia się zarzut, który można by - wysunąć w stosunku do szkoły w ogóle: Jak wygląda profil idealnego absolwenta - promowania modelu naukowca. Ten pro- waszej szkoły? Kogo chcecie wychowyblem dotyka szczególnie ludzi z niższym wać, jakie wartości przekazać? kapitałem kulturowym. Czy nie rozbudzacie w nich aspiracji, które wcale nie są im - bliskie?

-

-

W dyskusjach o waszym liceum często powtarza się opinia, że wzywając do tolerancji, sami postępujecie nietolerancyjnie względem katolickiej większości.

-

To są nieporównywalne płaszczyzny.

- Obecność krzyża oznacza dla niektórych - coś więcej niż tylko wieszanie istotnych dla siebie symboli.

-

A gdyby zgłosili się do ciebie uczniowie, którzy chcą powiesić krzyż w klasie?

-

Niepotrzebnie przyczepiliśmy się do krzyża, bo nie chodzi przecież o obronę konkretnego symbolu. Inaczej pojmujemy otwartość: możesz powiesić krzyż, gwiazdę Dawida albo półksiężyc. Ci, którzy się z nim nie identyfikują, powinni tylko zaakceptować to, że jest on dla ciebie ważny.

-

-

- No dobrze, ale jest to wiedza raczej teoretyczna. Jeśli szkoła ma wychowywać, - a wasz pedagogiczny autorytet, Janusz Korczak, twierdził, że do wychowania niezbędny jest rozwój duchowy…

Takie zakazy są bardzo opresyjne. Nie wydaje ci się, że pozostają one w sprzeczności z waszą niezgodą na przemoc symboliczną?

-

Skoro pojawił się już Korczak jako wasz autorytet, to przypomnijmy, że on sam – ani katolik, ani żyd – uważał, że sfera duchowa jest niezwykle ważna dla ludzkiego rozwoju.

-

-

-

-

W waszej szkole mogą to robić?

-

-

-

PIOTR LASKOWSKI historyk i filozof, adiunkt w Zakładzie Filozofii i Bioetyki UJ CM. Jest współtwórcą i pierwszym dyrektorem Wielokulturowego Liceum Humanistycznego w Warszawie, byłym wykładowcą Uniwersytetu Powszechnego w Teremiskach, autorem publikacji poświęconych edukacji i pedagogice.

21

WYKLUCZENI MIMO POMOCY RAFAŁ BAKALARCZYK

P

-

-

22

-

-

-

-

-

-

Grupy ryzyka i mechanizmy wykluczenia

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Instrumenty miękkie i twarde -

-

ILUSTRACJA: TOMEK KACZOR

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

habitusu

-

-

-

-

Czy dostęp do przedszkoli wystarczy?

-

-

-

23

- UE: -

-

-

i

.

-

-

Samo zetknięcie dzieci niepełnosprawnych z rówieśnikami nie wystarczy by integracja przebiegała sprawnie

-

-

24

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Od samego mieszania herbata nie będzie słodsza

-

-

-

-

-

Po m o c

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Kiedy pomoc może przynosić szkody

-

Pomoc przynosi więcej szkód niż pożytku, kiedy dzieci dożywiane są odseparowane od pozostałych i otrzymują inne, zazwyczaj skromniejsze posiłki -

-

-

-

-

-

-

Zapobiec marginalizacji na rynku pracy

-

status quo

-

-

-

-

-

-

-

-

-

RAFAŁ BAKALARCZYK (1986) jest doktorantem w Instytucie Polityki Społecznej UW, sekretarzem redakcji czasopisma naukowego Problemy Polityki Społecznej, ekspertem fundacji Norden Centrum. Zajmuje się głównie polityką edukacyjną, ekonomią opieki, gerontologią społeczną, wykluczeniem społecznym oraz skandynawskim modelem polityki społecznej.

25

LEKCJA ABSOLUTU IGNACY DUDKIEWICZ ILUSTRACJE: HANKA OWSIŃSKA

L

-

26

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Na obcym gruncie

.

-

-

-

-

27

-

-

-

-

-

-

-

Lekcje religii do szkół wprowadzono, odwołując się do dziejowej sprawiedliwości, a nie do rzeczywistych potrzeb i korzyści -

ex -

-

-

-

28

-

-

-

Katechizując rodziców

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Skąd mogę to wiedzieć?

-

-

29 -

-

-

-

-

-

-

-

Daleko od życia

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Tomasik: Wiara i wiedza nie są sobie przeciwstawne. Dobrze, by zrozumieli to zarówno ludzie wierzący, jak i niewierzący

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

30

-

-

-

-

-

-

-

-

Okrągły stół

-

-

-

-

-

-

-

-

IGNACY DUDKIEWICZ (1991) studiuje filozofię na UW, jest wychowawcą w grupie SR KIK. Redaktor strony internetowej „Kontaktu”.

Rzadki to okaz KS. WACﾅ、W OSZAJCA SJ

31 -

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

wobec tajemnicy Z KS. PROF. TOMÁŠEM HALÍKIEM ROZMAWIAJĄ KONSTANCJA ŚWIĘCICKA I MISZA TOMASZEWSKI

-

P

-

-

32

„My, ateiści” – to tytuł niepozornego artykułu, opublikowanego na początku roku w „Gazecie Wyborczej”.

-

Kościół nie może być ezoterycznym klubem dla wąskiego grona wtajemniczonych

Rzecz jest o tyle ciekawa, że chociaż autor artykułu, Krzysztof Varga, nie sformułował ani jednego oryginalnego argumentu przeciwko istnieniu Boga, to jego tekst wzbudził niemałe zainteresowanie i sprowokował wśród czytelników burzliwą dyskusję. Skąd w świecie religijnego indyferentyzmu nagła potrzeba udowodnienia, Varga powtórzył pytanie, na którym tępili sobie zęby filozofowie: skąd zło? Jak że Boga nie ma?

- usprawiedliwić dobrego i wszechmocnego Boga w związku boleśnie realnym do- świadczeniem cierpienia? Czy ma ksiądz pod ręką jakąś przekonującą odpowiedź?

-

-

-

-

„Teiści żądają od ateistów, by ci udowodnili, że Boga nie ma. To fałszywa perspektywa – pisze Varga. – To wy, wierzący, udowodnijcie, że ten wasz Bóg istnieje naprawdę. Niech nie tchórzy przed ludźmi, którym zgotował tyle cierpień i nieszczęść. Niech się ujawni”.

-

-

-

-

-

ILUSTRACJA: JACEK AMBROŻEWSKI

-

-

-

Można odnieść wrażenie, że księdza propozycja teologiczna skierowana jest wyłącznie do współczesnych Zacheuszy – ludzi wątpiących, zmagających się z Bogiem. Czy w świecie, który – jak się wyda- je – usiłuje zagłuszyć wszelką transcendencję, rzeczywiście jest ich tak wielu?

Dlaczego chęć nawrócenia Zacheuszów, może dziś – jak twierdzi ksiądz w wielu miejscach – okazać sie zgubna? W czym przedsionki Kościoła lepsze są od jego wnętrza?

-

34

No właśnie. W swoich książkach poszukuje ksiądz śladów Boga nieobecnego, swoimi towarzyszami na tej drodze ogłaszając ateistów. W jaki sposób my, chrześcijanie, możemy przekroczyć stereotypowe myślenie o niewierzących jako o ludziach zaślepionych przez własną pychę?

-

-

-

Czasami lepiej jest o Bogu milczeć, niż głupkowato i lekkomyślnie o Nim mówić

-

-

Wyobraźmy sobie, że zaproponowana przez księdza strategia skutkuje, a przedsionki zaczynają się zapełniać. Czy nie należy się obawiać, że zbyt szeroko otwarte drzwi doprowadzą do rozwodnienia przesłania Kościoła, w efekcie zaś – do zmniejszenia jego atrakcyjności jako miejsca formacji i partnera dialogu? Jak - ustrzec się przed zapanowaniem zasady - „anything goes”?

-

-

-

-

-

-

-

A chrześcijanie, którzy w wierze poszukują bezpieczeństwa? Czy nie mają do tego prawa? Co im ma ksiądz do powiedzenia?

-

-

-

„Jeśli jest prawdą, że wyznawcy religii niechrześcijańskich mogą otrzymać łaskę

Bożą, jest także pewne, że obiektywnie znajdują się oni w sytuacji bardzo niekorzystnej w porównaniu z tymi, którzy posiadają w Kościele pełnię środków zbawczych”. Zapewne wie ksiądz, skąd pochodzi to zdanie i kto jest jego autorem… Co Tomáš Halík odpowie Josephowi Ratzingerowi?

-

-

-

-

-

-

Kościół, w odróżnieniu od sekty, musi mieć przedsionek i otwarte drzwi

W Polsce wciąż jeszcze możemy udawać, że tego nie widzimy, ale pustoszejące kościoły stały się naturalnym elementem krajobrazu większości krajów Europy. Zi- Przełożył o. Tomasz Dostatni OP ściła się znana nam dotąd z peryferii Starego Świata wizja Kościoła mniejszościowego. Wizja ta posiada niezaprzeczalny urok, choć może też budzić uzasadnione obawy. Szansa to czy zagrożenie?

-

-

35 -

-

-

-

-

-

-

-

-

-

KS. PROF. TOMÁŠ HALÍK (1948) pracuje na Uniwersytecie Karola w Pradze.

Tajnie wyświęcony na księdza katolickiego, uczestnik czeskiej opozycji demokratycznej.

Aktywnie uczestniczy w życiu publicznym, angażuje się w inicjatywy obywatelskie i działania na rzecz zbliżenia ekumenicznego.

Autor licznych książek i artykułów. W polskim tłumaczeniu ukazała się między innymi jego „Cierpliwość wobec Boga”.

36 IGNACY DUDKIEWICZ ILUSTRACJE: OLGA MICIŃSKA

G

-

-

-

-

-

-

-

-

-

37

-

-

-

Licytując pełną stawkę

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Przychodzi za późno

-

-

-

-

-

-

-

-

38

-

-

-

Gdy Jego nie ma

-

-

Bóg nie przychodzi za późno, nie przychodzi nie w porę. Przychodzi zawsze na czas

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Postscriptum -

-

-

-

-

-

-

-

-

Rozprawić się z Bogiem -

-

-

-

-

-

-

-

-

-

IGNACY DUDKIEWICZ (1991) studiuje filozofię na UW, jest wychowawcą SR KIK. Redaktor strony internetowej „Kontaktu”.

39

ILUSTRACJA: PAULINA DUDEK

40

-

KATARZYNA KUCHARSKA

W 2005 roku Andrzej Szczerski („Pres-

-

-

-

-

41 -

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

sacrum -

-

-

-

-

My mamy Hansena i Szapocznikow,

Bogusław Zen i Małgorzata Koronkiewicz, projekt pomnika smoleńskiego, fot. Jan Gaworski, z archiwum CRP w Orońsku, 2012

Co takiego ma sztuka narodowa, czego brak sztuce współczesnej?

-

Chrystusa -

-

42

-

Jaka jest ta sztuka?

-

Z ŁUKASZEM RONDUDĄ ROZMAWIA KATARZYNA KUCHARSKA

S

-

-

Dlaczego nazywacie tę sztukę „nową”?

Podobne postawy twórcze znamy z lat osiemdziesiątych, choćby w postaci sztuki przykościelnej.

-

-

-

-

Korzystny?

-

-

Rezygnujemy z opisywania sztuki związanej z religią, ponieważ brak nam odpowiedniego języka

-

-

43 -

Do tej pory relacje między lewicową i konserwatywną stroną sceny artystycznej regulował protekcjonalizm i podejrzliwość.

-

Co sprawiło, że spotkanie lekceważących się nawzajem, a czasem nawet wrogich sobie grup doszło do skutku? We współpracy z artystami udało wam się przełamać schematyczne role: lewaka z MSN-u i prawdziwego obrońcy wartości.

Bohater komiksu „Polski Superbohater Biały Orzeł”, scen. Maciej Kmiołek, rys. Adam Kmiołek, 2012 -

-

-

-

-

-

-

-

-

oraz

-

-

44

Wybieraliście prace ze względu na ich wartości formalne. To niebezpieczne.

Niedawno widziałam plakat, który na pierwszy rzut oka wydał mi się elementem kampanii społecznej na rzecz osób niepełnosprawnych. Kiedy przeczytałam Widok wystawy, graffiti grupy Warsaw FantaicS, fot. Jan Smaga napisy, dowiedziałam się, że ośmiesza on w brutalny sposób pary homoseksualne. Na wystawie jest obraz Zbigniewa Dlaczego nie potrafimy mówić o religijno- Dowgiałły zatytułowany „Smoleńsk”, są ści w sztuce?

- projekty pomników. Wydestylowanie ich - z codziennej prasy, obrażającej obie strony dyskusji, uniewinnia te sztukę. A może ona jest zła? Zła nie dlatego, że kiczowata, ale dlatego, że pobudza do agresji, skraca rozmowy, oddala dyskutantów. Formalnie może nas interesować, ale czy można po- Religia czy narodowa odmiana katolicy- minąć kontekst, w którym powstała? zmu?

-

Przygotowując wystawę, dokonaliście - pewnych wyborów. Zrezygnowaliście na przykład z rekonstrukcji wystawy aborcyj- nej, a należy ona do stałego repertuaru sztuki narodowo-katolickiej. Dlaczego?

-

-

-

-

miasto, kraj. Althamer robi sztukę narodową?

-

-

Sądzi się, że język sztuki współczesnej jest lewicowy. To język systemowej kontestacji, obrony praw mniejszości narodowych i seksualnych, niejednoznaczności, płynnych granic pomiędzy tym, co moralnie dobre i złe. Jakim językiem posługują się artyści uprawiający sztukę narodową?

-

-

Wasz projekt jest szerzej zakrojony. Althamer zaprasza ludzi, żeby wyzwolić ich twórczy potencjał, pomóc im zorganizować inicjatywę społeczną. Jego dalekosiężnym celem jest budowanie społe- czeństwa obywatelskiego. Wy stawiacie wyraźną tezę dotyczącą tożsamości zaproszonych osób.

-

-

Artyści nie zajmują się polską tożsamością, bo ich oczy są zwrócone na Zachód.

Tam jest sztuka i instytucjonalny świat, do którego aspirują. Chcą widzieć się w perspektywie kosmopolitycznej, nie polskiej.

-

Chcecie włączyć się w projekt odnowy narodowego języka sztuki?

-

-

-

Dowgiałło na wernisażu wystawy wygłosił spontaniczny manifest o narodowych inCzy lewicowiec może tworzyć sztukę na- stytucjach. W pierwszym punkcie deklarorodową? wał, że ani Muzeum Sztuki Nowoczesnej, - ani żadne inne muzeum nie jest własnością garstki osób nim zarządzającej, ale że należy do narodu polskiego.

Mamy taką tradycję?

Wywiad przeprowadzony 4 czerwca 2012

-

-

-

A może wystawiając tę sztukę w muzeum, dokonaliście jej zawłaszczenia przy pomocy własnych pojęć?

-

Co może być alternatywą dla tożsamości narodowej opartej na katolicyzmie? Lewicowemu artyście, który chce działać w sposób patriotyczny, zostaje chyba tylko budowanie pozytywnych postaw społecznych, odpowiedzialności za podwórko,

ŁUKASZ RONDUDA (1976) jest historykiem i krytykiem sztuki, kuratorem warszawskiego Muzeum Sztuki Nowoczesnej.

Absolwent Szkoły Wajdy. Autor tekstów i książek o sztuce polskiej: „Strategie subwersywne w sztukach medialnych” i „Sztuka polska lat siedemdziesiątych.

Awangarda”.

45

LEK Magdalena Tulli, -

EWA TELEŻYŃSKA -

-

46 -

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

t

W

MIGRAJ

John Coltrane, TOMEK KACZOR [Sanders] -

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

47

48

Widmo komunizmu NIE odleciało w siną dal Z WERONIKĄ ROKICKĄ ROZMAWIA PAWEŁ CYWIŃSKI ILUSTRACJE: EWA SMYK

S

Zeszłoroczne wybory w Bengalu Zachodnim przegrał najdłużej utrzymujący się na świecie, demokratycznie wybrany rząd komunistyczny. Czy mimo odejścia marksistów od władzy, widmo komunizmu nadal krąży nad Indiami?

-

-

Religijną?

-

-

-

-

Trudno przecież wierzyć w coś, co w tylu miejscach na świecie się nie sprawdziło.

Przecież historia…

Za co jeszcze ich tak kochają?

-

-

-

Komunizm w Azji Południowej ma nie wiele wspólnego z pierwotną ideologią komunistyczną

A jak reagują, gdy przywołuje im się tragiczne eksperymenty Kim Ir Sena czy Pol Przeciwko czemu się on buntuje?

Pota?

-

-

-

-

-

Powiedziałaś, że z filozofii marksistowskiej wybrali oni pewne idee, które im się podobają. Jakie to są idee?

-

Tyle lat u władzy musiało z Komunistycznej Partii Indii stworzyć sprawną korporację?

-

-

-

Czy udało im się coś w tej materii zdziałać?

Wydaje mi się, że w Europie, szczególnie zaś w Europie Wschodniej, określenie takich postulatów mianem „komunizmu”, może wydawać się pewnym nadużyciem.

Rozumiem, że Marks nie brał pod uwagę Indii jako miejsca rewolucji, ale czy to oznacza, że walkę klas zastępuje tam walka kast?

-

-

-

Bardzo się pomylę, jeżeli nazwę to nepotyzmem?

-

-

-

.

-

49

50 Już, to znaczy od kiedy trwa maoistyczna *** Do tej pory rozmawialiśmy o komuni- rewolucja w Indiach? stach w wydaniu marksistowskim, być może moglibyśmy ich nawet nazwać socjaldemokratami. Ale w Indiach są jeszcze komuniści w wydaniu maoistowskim.

Tak zwani naksalici. Jak byś w prosty sposób powiedziała czym się różnią marksiści od maoistów?

-

Czym różnią się pod względem wyznawanych przez siebie ideologii?

Dopiero reforma rolna zakończyła w Bengalu czasy kolonialne

-

-

-

Jak radzili sobie z faktem, że Indie nie posiadają jeszcze gospodarki kapitalistycznej, na gruncie której dopiero dojść ma do zrywu mas przeciwko uciskowi?

-

-

-

- Jakie były jej efekty?

Co to w ogóle jest rewolucja zbrojna? Rewolucja z karabinem w ręku brzmi jak rzeź…

-

-

-

-

-

Kto ich finansuje?

-

Komunizm w Indiach:

I rewolucyjne zrywy zaczęły się rozprzestrzeniać w całych Indiach?

-

-

-

-

-

-

-

W Indiach trudno jest wytłumaczyć, co to jest ateizm, kim jest ateista i że w ogóle można w nic nie wierzyć

-

51 -

-

-

I tak to trwa prawie od pół wieku?

-

-

-

Cel uświęca środki?

Partyzantka w XXI wieku.

-

-

-

-

***

-

Dlaczego akurat w Bengalu Zachodnim komunizm trafił na podatny grunt?

-

-

-

Jak komuniści w Indiach zareagowali na transformację ekonomiczną swojego kraju?

Dzień w którym padły strzały stał się symbolicznym końcem indyjskiego komunizmu

-

Hindusi na czele ideologii walczącej z opium dla ludu? Co z czerwonym ateizmem?

52

-

-

-

W jaki sposób komuniści szerzyli swoje idee?

- Jak to zatem możliwe, że wysokokastowi hindusi promowali ateistyczne idee komu- Jak Bengalczycy przyjęli ideę industriali- nistyczne wśród społeczeństw tradycyjnie zacji? religijnych?

-

-

Komuniści w Bengalu Zachodnim zostali demokratycznie odsunięci od władzy…

-

-

-

***

Co się stało?

Skąd wywodzili się ci studenci? Kim zatem są dzisiejsze komunistyczne elity?

-

Ludność zaczęła się buntować?

W ten sposób padł jeden z ostatnich czerwonych bastionów na świecie. Jak ci się - wydaje, jaka przyszłość czeka indyjskich komunistów?

-

Jak one wyglądały?

-

-

-

-

-

-

Były ofiary śmiertelne?

Jaka była reakcja zwykłych ludzi, wyborców komunistycznych?

-

-

-

WERONIKA ROKICKA (1984) jest absolwentką indologii i nauk politycznych na Uniwersytecie Warszawskim, obecnie doktorantką na Wydziale Orientalistycznym UW. W ramach stypendiów naukowych dwa lata spędziła w Azji Południowej, w tym rok w Kalkucie. Zna biegle język bengalski.

53

Nadzieja zdycha ostatnia PAWEŁ CYWIŃSKI

ILUSTRACJA: MARTA LISSOWSKA

54

Rok 1996.

1 -

-

-

-

-

-

-

-

-

Rok 2001.

-

Jak wolne i sprawiedliwe mogą być wybory demokratyczne organizowane w post−konfliktowym społeczeństwie?

Rok 2008.

-

-

55 -

2 -

-

-

-

-

-

-

Rok 2006.

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

3 56

-

-

Rok 2012.

Możemy być świadkami buntu pokolenia, które nie zna innej ideologii niż walczący komunizm, innej drogi rozwoju niż zbrojna rewolucja i innego domu niż partyzanckie obozowiska

5 -

-

-

4

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

57

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

6

7 -

PAWEŁ CYWIŃSKI (1987) jest orientalistą, kulturoznawcą, podróżnikiem.

Redaktor działu „Poza Europą”.

Warszawa

„M”

jak mieszkanie 58

W ostatnim półroczu Bolesław Bierut przeżywał swoją drugą młodość.

A wszystko za sprawą dekretu, na mocy którego urzędujący w powojennych latach prezydent znacjonalizował nieruchomości znajdujące się na terenie Warszawy. Dekret Bieruta obowiązuje do dziś, bo przez dwadzieścia lat wolnej Polski żadnej ekipie rządzącej nie udało się uchwalić ustawy, która umożliwiłaby zwrócenie budynków – na rozsądnych warunkach – ich dawnym właścicielom. Tracą na tym kamienicznicy, ale tracą też lokatorzy reprywatyzowanych budynków, którzy – wobec niejasnej sytuacji prawnej zajmowanych przez nich mieszkań – muszą nieustannie walczyć o swoje prawa. Zazwyczaj zresztą ponoszą klęskę, bo trudno im rywalizować z prawnikami firm wyspecjalizowanych w odzyskiwaniu nieruchomości.

O sprawie zrobiło się głośno w związku z aferami, które wybuchły po siłowych próbach likwidacji dwóch warszawskich squatów. Wydaje nam się, że choć kwestia uporządkowania skutków dekretu Bieruta jest niezwykle ważna, to problem z niewydolnością miejskiej polityki mieszkaniowej na tym się nie kończy. O wizję koniecznych zmian w sposobie jej prowadzenia zapytaliśmy Piotra Ciszewskiego, prezesa Warszawskiego Stowarzyszenia Lokatorów, oraz Błażeja Lenkowskiego, przedstawiciela środowiska skupionego wokół czasopisma „Liberté!”.

Pierwszy musiał zmierzyć się z zarzutami kierowanymi pod adresem lewicy, jakoby kreśliła ona projekty całkowicie oderwane od rzeczywistości. Drugi odważył się podjąć temat, który z niejasnych powodów środowiska gospodarczych liberałów omijały dotąd szerokim łukiem, godząc się tym samym na zmonopolizowanie dyskusji nad polityką mieszkaniową przez swoich ideologicznych przeciwników.

CYRYL SKIBIŃSKI

ILUSTRACJA: ANNA LIBERA

Własność kluczem do mieszkania BŁAŻEJ LENKOWSKI ILUSTRACJE: ANNA LIBERA

W

-

-

-

-

-

-

59

-

-

-

-

-

Nawet lewica dobrze wie o tym, że władz nie stać na zapewnienie mieszkania każdemu obywatelowi -

Potęga arytmetyki

-

-

-

-

-

-

Własność jest święta

-

-

-

-

-

-

-

-

60

-

-

Zwykła kradzież

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Prawo do krzywdy -

-

Te straszne procedury -

-

-

-

-

-

W polskiej polityce komunalnej dominuje myślenie w kategoriach „przywiązania chłopa do ziemi” -

-

-

***

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Swoje zamiast cudzego

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

BŁAŻEJ LENKOWSKI jest politologiem, specjalistą ds. strategii. Absolwent Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego. Twórca i prezes zarządu Fundacji Industrial, wydawcy czasopisma „Liberté!” (www.liberte.pl).

61

Mieszkanie to nie luksus

62 PIOTR CISZEWSKI ILUSTRACJE: DOMINIK KOWALCZYK

W

Jest źle -

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Ludzie stygmatyzowani jako nieudacznicy mają o wiele mniejszą szansę na wydostanie się z biedy

-

-

-

Będzie gorzej?

-

-

-

-

-

-

Można inaczej

-

-

-

-

-

63

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

64

-

-

-

65

-

-

-

-

-

***

- PIOTR CISZEWSKI

jest politologiem, prezesem Warszawskiego Stowarzyszenia Lokatorów i działaczem organizacji Lewicowa Alternatywa.

Dziennikarz portalu lewica.pl.

wars sawa

DODAWANIE PRZEZ ODEJMOWANIE Z KRZYSZTOFEM ŻWIRBLISEM ROZMAWIA TOMEK KACZOR

FOT.::KACZOR TOMEK KACFOT.: TOMEK

P

rzymierzał się pan kiedyś do wspólnego projektu z Karoliną Bregułą.

Projekt miał się nazywać „Apartament Królewski” i zakładał udostępnienie na jakiś czas przestrzeni Pałacu Kultury zwykłym ludziom, jako artystycznej rezydencji. Projekt nie doszedł jednak do skutku…

-

-

-

Do kogo adresowane są te projekty: do lokalnej społeczności, w której i z którą pan je realizuje czy raczej do widzów, którzy przyjdą na wernisaż?

-

-

- Odbudowuje pan coś, co zanikło?

Był kiedyś taki pomysł, by Pałac Kultury rzeczywiście zamienić na pałac kultury.

Ale w tych warunkach chyba jest to bardzo utopijna wizja…

-

Wyobraża pan sobie zorganizowanie - „Muzeum społecznego” w zamkniętym osiedlu typu Marina Mokotów czy Miasteczko Wilanów?

-

-

-

W jaki sposób dobiera pan miejsca, w których realizuje pan swoje akcje?

Miałem zawsze odwrotne wrażenie. Że mieszkańcy tych osiedli najchętniej zamykają całe swoje życie za drzwiami swoich drogich mieszkań, sąsiadowi w najlepszym wypadku powiedzą „dzień dobry”, a najczęściej w ogóle go nie znają.

Przygotowując „Muzeum społeczne” wciela się pan w wiele ról: najpierw eksploruje pan miasto w poszukiwaniu interesujących miejsc, potem rozmawia z mieszkańcami, odkrywa ich pasje, kręci o nich film dokumentalny, a na końcu przygotowuje w tym miejscu plenerową wystawę, która jest efektem wszystkich tych poszukiwań. Czy tworząc taki projekt czuje się pan artystą, kuratorem czy może Czasami osiedla posiadają agorę. Te działaczem społecznym?

- starsze były wręcz w taki sposób projek- Otwarcie granic!

- towane.

-

-

-

-

-

-

-

67

Wielcy warszawscy Osiedle zamknięte JAN WIŚNIEWSKI -

-

-

ILUSTRACJA: JAN LIBERA

68

Hipolit Wawelberg i kolonia tanich mieszkań

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

W oparciu o listę funkcji pełnionych przez podwórkowe pawilony można by odtworzyć manifest pozytywistycznych zainteresowań społecznych

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

69

Fot. Tomek Kaczor

bywatel

70

Nie dorośliśmy do partycypacji Z MARCINEM WOJDATEM ROZMAWIAJĄ JAN MENCWEL I MATEUSZ LUFT

M

Co takiego wydarzyło się w Warszawie w ciągu ostatnich dwóch lat, że mamy do czynienia z rosnącą w siłę falą ruchów miejskich?

-

-

-

-

bywatel

-

-

-

Niektórzy mieszkańcy czują, że nie mają wpływu na to, jak wygląda rzeczywistość. Łamią prawo, ponieważ są zdesperowani.

-

-

Jednym z postulatów osób protestujących wokó ł Prasowego był budżet - Z ich punktu widzenia sytuacja wygląda partycypacyjny. prościej: zamknięto tani bar, do którego ludzie lubili przychodzić, który jako jeden z niewielu lokali w tym rejonie spełniał - funkcje społeczne.

Działania Urzędu Miasta związane są głównie z f inansowaniem organizacji pozarządowych. Ruchy miejskie to często spontaniczne inicjatywy, które nie są sformalizowane, nie startują w konkursach na granty.

-

Ruchom miejskim często brakuje odpowiedniej wiedzy

-

-

-

Wiele z nieformalnych ruchów, które obserwujemy, to ruchy protestu. Z czego to Może protest jest wyrazem bezradności wynika?

- wobec szerszego zjawiska komercjalizacji - przestrzeni?

- W 19 3 6 ro ku pre z yd e nt War szaw y - Stefan Starzyński zorganizował wystawę „Warszawa przyszłości”, na której - każdy warszawiak mógł zobaczyć plany rozbudowy miasta. Czy Urząd Miasta ma jakiś plan informowania, k tór y - zwiększałby chęć partycypacji ze strony mieszkańców?

71

bywatel

-

Urzędnicy organizujący konsultacje oczekują od mieszkańców, że ci przyjdą i się wypowiedzą. Tymczasem ludzie nie mają poczucia, że konsultacje społeczne mają jakikolwiek wpływ na zachowanie władz.

-

Poczucie odpowiedzialności i zainteresowania miastem nie jest powszechne -

-

-

-

-

-

-

-

72

-

Jako obywatele mamy poczucie, że nie jesteśmy informowani o tych planach.

-

Fot. Marcin Suder -

- Być może bierność mieszkańców wynika z od lat panującego w mieście chaosu.

Ludzie przyzwyczaili się, że wszystko dzieje się za ich plecami.

- Cz y można by zadać mieszkańcom Warszawy takie pytanie: wydajemy pie- niądze na fontannę, strefę kibica, czy sto- łówki szkolne?

To znaczy, że ludzie nie chcą tam zaglądać?

bywatel

Warszawa ma ambicje dawać przykład innym i być „europejskim miastem”. W takim razie dlaczego na czas Euro całe miasto zaklejono reklamami?

To problem władz, a problemem mieszkańców jest to, że nie zawsze władze postępują tak, jak tego chcą obywatele.

Wydawało nam się, że nie po to pyta się mieszkańców, jak ma wyglądać ich ulica, żeby później wyremontować ją inaczej.

A znamy przypadki, w których po konsultacjach tak właśnie postąpiono.

-

-

Czasem sytuacja jest inna. Władza tworzy iluzję, że obywatele o czymś współdecydują. W Poznaniu zbudowano stadion za miliony złotych, a następnie spytano mieszkańców, czy w związku z tą inwestycją zdrożeć mają bilety komunikacji miejskiej, czy opłaty za parkowanie.

-

W Londynie od kilkudziesięciu lat działa The London Building Center, prowadzone przez stowarzyszenie mieszkańców we współpracy z samorządem, w którym można oglądać gigantyczną makietę miasta i dowiedzieć się, jakie są plany rozbudowy każdej dzielnicy, poznać aktualne problemy miasta. Czy podobne centrum mogłoby powstać w Warszawie?

-

-

-

-

-

-

-

MARCIN WOJDAT jest dyrektorem Centrum Komunikacji Społecznej. Były dyrektor warszawskiego Banku Żywności SOS, przewodniczący Rady Opiekuńczej dla Bezdomnych przy prezydencie m. st. Warszawy oraz przewodniczący Forum Dialogu Społecznego. Od 2006 roku pełnił funkcję Pełnomocnika Prezydenta Warszawy ds. organizacji pozarządowych.

73

Z ALEKSANDRĄ GODZIEJEWSKĄ ROZMAWIA MATEUSZ LUFT

FOT. TOMEK KACZOR

74

numeru -

-

-

-

Czy zdarzyło ci się powiedzieć, że z powodu nacisków politycznych w ogóle nie wybudujesz studni?

-

W jaki sposób Somalijczycy byli w stanie od lat żyć bez pomocy z zewnątrz w zdobywaniu wody?

-

-

-

-

nota bene

-

Czy twoja praca ma sens, gdy ludzie - Na czym polega twoja rola?

Przyjeżdżasz do wsi i oznajmiasz, że tu walczą między sobą o miejsce budowy studni? zbudujesz studnię?

-

A co ty tam robisz?

-

-

-

-

-

-

- Jaki status masz w Somalii jako przyjezdna z „bogatej północy”?

-

75

76 FOT. MARCIN SUDER

-

-

-

Czy nie boisz się chodzić swobodnie po ulicy?

-

-

Umiesz odgadnąć, co myślą Somalijczycy?

-

-

-

-

-

-

numeru

-

-

Telefon towarzyszy mi w Somalii bez przerwy. O jednym miejscu wysłuchuję kilkudziesięciu historii i staram się zrozumieć, co jest prawdą, a co nie -

-

- Nie masz poczucia, że jesteś odgrodzona od lokalnej społeczności ochroniarzami, - samochodami, drutami kolczastymi...

-

-

-

-

Czy porwano kogoś podczas twojej obecności w Somalii?

-

-

-

-

77 -

- To już nie pierwsza twoja praca w krajach rozwijających się. Dlaczego to robisz?

-

-

-

Podobne działania, mające poprawić jakość życia kilku tysięcy ludzi, to tylko kropla w morzu afrykańskich potrzeb?

-

-

-

FOTOREPORTAŻ TEKST I ZDJĘCIA: KAROLINA JONDERKO

MOI KUMPLE -

-

-

78

Darek

lat 28.

Z wykształcenia kucharz

-

-

-

-

79

-

Dawid

lat 24.

Z wykształcenia pedagog socjalny.

-

80

81

Paweł

lat 25.

Z wykształcenia technik elektryk.

-

-

-

82

83

Dawid

84

Paweł

KAROLINA JONDERKO (1985) jest studentką III roku fotografii na PWSFTViT w Łodzi. Ukończyła Warszawską Szkołę Filmową. Stypendystka Marszałka Województwa Śląskiego w Dziedzinie Kultury.

Swoje prace wystawiała w Polsce i za granicą. Mieszka w Rydułtowach (woj. śląskie).

JAK NAS ZDOBYĆ?

Zamawiając prenumeratę „Kontaktu”, zapłacisz za trzy numery, a czwarty otrzymasz za darmo.

Koszt pojedynczego numeru: 10 złotych Koszt rocznej prenumeraty: 30 złotych Czytelników pragnących wspierać rozwój naszego kwartalnika zachęcamy do zamówienia prenumeraty sponsorskiej w wersji „50” bądź „100 plus”.

Jeśli jesteś zainteresowana/y prenumeratą „Kontaktu”, odwiedź naszą stronę internetową magazynkontakt.pl/dystrybucja lub napisz do nas na adres redakcja@kik.waw.pl

WYDAWCA:

Zdjęcie pochodzi z bloga, na którym autor umieszcza swoje prace z dzieciństwa. youngamateurphotographer.blogspot.com

CENA

(w tym5%VAT )

AUTOR: JĘDZRZEJ SOKOŁOWSKI