45 zima 2020/2021 TEMAT NUMERU:
TEOLOGIA WYZWOLONA Agnieszka Piskozub-Piwosz Teologia płynąca z doświadczenia
Peter Phan Odrzucić dziedzictwo kolonializmu
Anna Sands
Zofia MioduszewskaWajszczak i Jacek Wajszczak
KULTURA
LEWA NAWA
Ekonomia pełna cnót
Maciek Możański Stary człowiek i Polska
POZA CENTRUM
Adriatyk w Ciechocinku
OBYWATEL
TK Krajobraz
KRAJOZNAWCZY
Remiksujemy książki dla dzieci
ZMIENNIK
MAGAZYN NIEUZIEMIONY magazynkontakt.pl
1 MAGAZYN NIEUZIEMIONY magazynkontakt.pl redakcja@magazynkontakt.pl
redaktor naczelny Ignacy Dudkiewicz ignacydudkiewicz@gmail.com
Od redakcji
zastępcy redaktora naczelnego Wanda Kaczor wanda.kaczor@gmail.com Szymon Rębowski szympekr@gmail.com sekretarz redakcji Jakub Niewiadomski sekretarz.kontakt@kik.waw.pl ZESPÓŁ REDAKCYJNY: Lewa Nawa Misza Tomaszewski Kultura Wanda Kaczor Obywatel Stanisław Krawczyk
ul. Freta 20/24a 00-227 Warszawa redaktorzy prowadzący numer Ignacy Dudkiewicz Jakub Niewiadomski
Poza Centrum Hanna Frejlak
projekt graficzny Urszula Dubiniec urszula.dubiniec@gmail.com
Krajoznawczy Tomek Kaczor
skład i łamanie Zosia Mironiuk
Zmienna/Zmiennik Paulina Olivier
fotoedycja Tomek Kaczor
Ala Budzyńska, Paweł Cywiński, Tomasz Detlaf, Andrzej Dębowski, Anna Dobrowolska, Kamil Lipiński, Mateusz Luft, Ernest Małkiewicz, Jan Mencwel, Maciej Możański, Ida Nowak, Basia Olszewska, Maciek Onyszkiewicz, Maria Rościszewska, Anna Sands, Cyryl Skibiński, Bartosz Tarnowski, Hubert Walczyński, Jan Wiśniewski, Stanisław Zakroczymski, Konstancja Ziółkowska, Jarosław Ziółkowski
ilustracja na pierwszej stronie okładki Weronika Reroń
STALE WSPÓŁPRACUJĄ:
Franciszek Bojańczyk, Rafał Bakalarczyk, Dorota Borodaj, Oscar Cole-Arnal, Filip Flisowski, ks. Andrzej Gałka, Antoni Grześczyk, Stanisław Jaromi OFMConv, Jan Jęcz, Julia Kern, Karol Kleczka, Katarzyna Kucharska-Hornung, Julia Lis, Joanna Mazur, ks. Grzegorz Michalczyk, Krzysztof Nawratek, Mateusz Piotrowski, Piotr Popiołek, Zuzanna Radzik, Joanna Sawicka, Jakub Szymik, Joanna Święcicka, Ignacy Święcicki, Monika Woźniak, Antoni Zając, Marta Zdanowska, Marysia Złonkiewicz
ILUSTRUJĄ:
Viktar Aberamok, Patricija Bliuj-Stodulska, Zofia Borysiewicz, Karolina Burdon, Julia Chibowska, Maria Cielecka, Artur Denys, Piotr Depta-Kleśta, Stanisław Gajewski, Agnieszka Gietko, Maciej Januszewski, Paula Kaniewska, Piotr Karski, Wika Krauz, Rafał Kucharczuk, Anna Libera, Jan Libera, Kuba Mazurkiewicz, Olga Micińska, Weronika Reroń, Zofia Rogula, Zofia Różycka, Marek Rybicki, Antek Sieczkowski, Zuzanna Wicha, Zuzanna Wojda, Urszula Zabłocka
komiks na str. 2-3 Andrzej Dębowski korekta Ewa Ambroch i zespół redakcyjny wydawca KIK Warszawa Poglądy wyrażane przez autorki i autorów tekstów nie są tożsame z poglądami wydawcy. złożono krojami Range Serif, Bree, Tabac Sans nakład 1000 egzemplarzy Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Gdzie znajduje się „centrum teologii katolickiej”? Przez wieki odpowiedź na to pytanie była prosta. Teologia i filozofia katolicka tworzone były przede wszystkim w Rzymie przez białych mężczyzn. Następnie były „zanoszone” społecznościom wszystkich kontynentów i krajów jako pakiet twierdzeń i założeń do przyjęcia. To schemat, który wciąż jest w pewnym stopniu aktualny: Watykan, mimo starań papieża Franciszka, by uczynić Kościół bardziej kolegialnym i dowartościować jego różnorodność, niechętnie rezygnuje z uniwersalistycznych aspiracji. Gdy spojrzymy poza Rzym, zobaczymy jednak, jak wiele się zmieniło. Światowa populacja katolików i katoliczek przeszła poważne przeobrażenia. Już dziś większość wiernych Kościoła katolickiego żyje na Globalnym Południu, a nie w Europie czy Stanach Zjednoczonych – ta tendencja jedynie się umacnia. Kościoły Ameryki Łacińskiej, Azji i Afryki stają się nowymi centrami katolicyzmu. Coraz wyraźniej słychać w Kościele także głos grup słabo reprezentowanych z powodów innych niż tylko kraj pochodzenia – na przykład płci czy rasy. Kształt światowej teologii się zmienia. Powstało wiele jej lokalnych odmian, w których kontekst odgrywa kluczową rolę w odczytywaniu uniwersalnego przesłania Ewangelii. Kościół zaakceptował ideę inkulturacji, czyli takiego dopasowania sposobów przekazywania treści wiary i form jej praktykowania, by były zrozumiałe dla osób wychowanych w kręgach kultur innych niż zachodnia. Rozwinęły się teologie emancypacyjne – z amerykańską teologią wyzwolenia na czele – teologia feministyczna czy queer. Teologowie i teolożki poświęcają coraz więcej uwagi także innym wyzwaniom i tematom dotychczas zaniedbywanym, tworząc na przykład teologię ekologiczną czy teologię zwierząt. Czy więc istnieje dziś jedno teologiczne centrum katolicyzmu? A może jest ich tak wiele, jak liczne są sytuacje, w których ludzie chcą odczytywać chrześcijańskie przesłanie w świetle swojego życia i otaczającej rzeczywistości? Może rozkwit nowych nurtów teologicznych bez przekonania, że to, co nasze, jest jedynie słuszne (jak często zdajemy się myśleć w polskim Kościele), to niezbędny warunek tego, by teologia odnajdywała ciągle na nowo swoje źródło i cel w służeniu tym, o których Bóg troszczy się najmocniej: słabym, ubogim, głodnym i wykluczanym? By została wyzwolona z utartych schematów? By nie obumierała, lecz zyskała nowe życie? Niniejszy numer Kontaktu jest próbą zmierzenia się z tymi pytaniami. Bo to nowe życie już jest. Trzeba tylko szerzej otworzyć oczy i spojrzeć dalej, by zobaczyć, gdzie dziś bije serce (a może wiele serc?) katolickiej teologii. Odpowiedź może nas zaskoczyć.
2
NUMER:
45
ZIMA 2020/2021
tEOLOGIA wYZWOLONA
4
Agnieszka Piskozub-Piwosz: Dlaczego warto komplikować?
12
Rozmowa z Peterem Phanem: Teologia przeciw centrum
20
Monika Woźniak: W imię miłości. W odpowiedzi krytykom kontekstualizacji
26
Piotr Popiołek: Królestwo Boże tu i teraz
34
Infografika: Papieża wybiera Europa
36
Jon Sobrino SJ: „Lud jest moim prorokiem”
44
Ignacy Dudkiewicz: Teologia na polskiej ulicy
Teologia emancypacyjna musi być tworzona w kontrze również do elity religijnej. Przynajmniej tak długo, aż nie dojdzie do realnej reformy systemu rządów w Kościele i jego relacji z władzami świeckimi.
52
Anna Sands: Ekonomia Franciszka – oddolna teologia
60
Urszula Pękala: Przełamać opory. Teologia i nauki humanistyczne
66
Thia Cooper: Rasa, klasa, aborcja – teologia
74
Antoni Kardas: Taniec współczesny teologii
3
l E WA N AWA
pOZA CENTRUM
82
122
Rozmowa z ks. Davidem Neuhausem SJ: Nie ma jednego chrześcijaństwa w Izraelu
90
Dawid Gospodarek:
Maciek Możański: To nie jest kraj dla starszych ludzi
130
Oaza na pustyni Negew
Mona Chollet Władza bezdzietności
k U LT U R A
o BY WAT E L
96
134
Rozmowa z Zofią Mioduszewską-Wajszczak i Jackiem Wajszczakiem: Remiks schematów myślenia – jak dzisiaj czytać książki dla dzieci?
Rozmowa z Marcinem Napiórkowskim: Lewicowa polityka przyszłości
kRAJOZNAWCZY
104
Najbardziej lewicowa emocja, jaką mogę sobie wyobrazić, to poczucie, że stoimy w obliczu wyzwania. Na świecie jest dużo dachów do naprawienia.
TK Krajobraz: Słuchowisko-uzdrowisko
112
Damian Jaworek:
142
Adriatyk na Kujawach
Monika Kostera: Błędni samurajowie korporacji?
zMIENNIK
148
Rozmowa z Jerzym Szufą: Tożsamość opowiadacza
45
CENA : 20 PLN (W TYM 8% VAT)