Eyeline Myopiespecial 2018 by LT Media

eyeline

Wie zorgt er voor hun ogen?

vakblad voor de opticien, special najaar 2018

Kinderogen en kinderbrillen

Onlangs nog bij KASSA, nu hier haar visie

vakblad voor de opticien, special najaar 2018 www.eyeline-magazine.nl

QF2108V1

Rennen, vliegen, vallen. Ze zijn er maar druk mee, buiten spelen. En dat is maar goed ook. Want daglicht is belangrijk om bijziendheid te beperken. U kunt daarbij helpen dankzij uw kennis ĂŠn het myopie management aanbod van Procornea.

Beeldschermen SCHULD van alles?

EXPERTS AAN HET WOORD Myopie Blauw licht UV

Wat als we NIETS doen?

AIR OPTIX® plus HydraGlyde® maandlenzen, DE VERBETERDE AIR OPTIX® VOOR

ALS HET GAAT OM

RESULTAAT

COMFORT OP EEN

HOGER NIVEAU

STEL JE HOGE EISEN MyDay® daglenzen

Sluit geen compromissen als prestatie belangrijk is voor uw klanten. Adviseer MyDay® daglenzen – powered by Aquaform® Technology.

MAXIMAAL COMFORT MyDay® daglenzen zijn extreem zacht met een modulus van slechts 0.4 MPa en hebben een hoog vochtgehalte om uitdroging tegen te gaan. Met een natuurlijke bevochtiging zijn ze gemaakt voor extra langdurend comfort.

VERTROUWDE OPTICS De beste optische designs, ontwikkeld voor onze Biofinity® lenzen, garanderen de hoogste zichtkwaliteit.

GEZONDHEID MyDay® daglenzen zijn gemaakt van het nieuwste generatie silicone hydrogel materiaal en leveren de hoogste zuurstofdoorlaatbaarheid met een Dk/t van 1001. Daarnaast bevatten ze een UV-blokker voor extra bescherming tegen UV-straling*.

Bezorg uw huidige AIR OPTIX® dragers comfort op een hoger niveau door ze de nieuwe familie AIR OPTIX® plus HydraGlyde® maandlenzen aan te bieden.

Voor meer informatie, kunt u contact opnemen met uw Coopervision contactpersoon of onze Customer Service afdeling. NL 0183-40 60 90, BE 0800 – 90 977. Of bezoek onze website: www.coopervision.nl 1. Fonn D, Sweeney D. The Benefits of Silicone Hydrogel Daily Disposable Lenses. Contact Lens Spectrum, Dec 2015. 2. With higher oxygen permeability than hydrogel materials, silicone hydrogel contact lenses minimize or eliminate hypoxia-related signs and symptoms during lens wear.

NODIG!

Nu ook voor klanten met astigmatisme en presbyopie.

ULTIEM GEMAK Iedere dag een schoon, nieuw paar lenzen. Uw klant heeft geen lenshouders of vloeistof nodig!

GEEN

HERAANPASSING

SMARTSHIELD® TECHNOLOGY

SmartShield® Technologie creëert een beschermend schild tegen aanslag, waardoor de lens langer schoon blijft.4,5*

HydraGlyde® Moisture Matrix zorgt ervoor dat het lensoppervlak de hele dag vochtig blijft.6,7

Voor meer informatie, contacteer uw Business Development Manager. *Based on clinical studies with AIR OPTIX® AQUA contact lenses. 1. Lemp J, Guillon M, Wang C-H, Patel K, Gupta R, Patel A. Fitting success of lotrafilcon B lenses with different packaging solutions. Poster presented at British Contact Lens Association 2017 Clinical Conference and Exhibition; June 9-11, 2017; Liverpool, UK. 2. Internal memo from the designers of the PRECISION BALANCE™ 8|4 toric contact lens design; Alcon data on file, 2018. 3. Internal memo from the designers of the PRECISION PROFILE™ multifocal contact lens design; Alcon data on file, 2018. 4. Nash W, Gabriel M. Ex vivo analysis of cholesterol deposition for commercially available silicone hydrogel contact lenses using a fluorometric enzymatic assay. Eye Contact Lens. 2014;40:277-282. 5. Nash W, Gabriel M, Mowrey-Mckee M. A comparison of various silicone hydrogel lenses; lipid and protein deposition as a result of daily wear. Optom Vis Sci. 2010;87:E-abstract 105110. 6. In vitro study over 16 hours to measure wetting substantivity; Alcon data on file, 2015. 7. Lemp J, Muya L, Driver-Scott A, Alvord L. A comparison of two methods for assessing wetting substantivity. Poster presented at: 2016 Global Specialty Lens Symposium (GSLS); January 21-24, 2016; Las Vegas, NV. © 2018 Novartis MR2018-621/2018

1-3

COLOFON uitgever LT Media BV Drs. Loes Brussen Creatief directeur loes.brussen@ltmedia.nl hoofdredactie Anneke Pastoor anneke.pastoor@ltmedia.nl eindredactie Frits van den Heijkant redactie Eef van der Worp Riens Gort Marie-Catrien van Deijck Gina van Dijk webredactie Frits van den Heijkant webredactie@ltmedia.nl art-director Jan Luijk vormgeving Christel Giezen Brigitte van Mierlo Loek Peters Roxanne van Weerden fotografie Jan Luijk Loek Peters Willem Noordhoek cover Karin Teuben, Emily Tan, Vingino eyewear sales en marketing Eric Smid eric.smid@ltmedia.nl Mandy Mooren mandy.mooren@ltmedia.nl Mangala Jacobs mangala.jacobs@ltmedia.nl traffic Dennis Söser traffic@ltmedia.nl +31 (0)26 3616960

Wat als we niets doen? Wie durft zijn nek uit te steken als het gaat om myopie management? Welke rol past bij u? Wij steken onze nek uit met deze extra Eyeline die alles te maken heeft met preventieve oogzorg voor met name jongeren. Onderwerpen als myopie management, blauw en UV-licht en kinderbrillen passeren de revue. Eén ding staat vast: myopie is een groeiend probleem dat naar verwachting bijna vijf miljard mensen in 2050 zal treffen. En dit brengt veel meer gezondheidsproblemen met zich mee dan alleen wazig zicht. Uitzendingen als Kassa en net ervoor de Nationale Rapportage Oogzorg 2018 die door Specsavers en Oogfonds werd gepresenteerd, gevolgd door de reactie van OVN, houdt onze branche alert. Preventief onderzoek oké, maar volgens het OVN alleen op indicatie van de optometrist. Zinnige zorg, want ja, het gaat wel over de jonge populatie van onze maatschappij. De branche schreeuwt om een multidisciplinaire aanpak en graag wel evidence based. U kunt zich met dit onderwerp nog meer profileren als oogzorgspecialist. Dan moet u wel kleur bekennen, want kunt u lezen op pagina 26: wát als we niets doen…?! En dan nog wat? Waar gaat u de komende tien jaar uw geld mee verdienen? Reacties? Graag!

Adjunct Hoofdredacteur Eyeline Magazine

www.eyeline-magazine.nl www.facebook.com/eyeline.magazine

abonnementen Bel 026-3616960 of mail danielle.vanmansom@ ltmedia.nl met het verzoek om een abonnement. Prijs abonnement voor een compleet kalenderjaar: 39,50 euro. Het abonnement wordt stilzwijgend verlengd, indien geen opzegging plaatsvindt voor 1 november van het lopende kalenderjaar. Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever mag niets uit Eyeline worden overgenomen. De redactie is niet verantwoordelijk te houden voor de inhoud van interviews.

eyeline

INHOUD eyeline special najaar 2018

interviews Optometristen, grijp je kans – Karin Teuben

Vakgenoten in gesprek 2.0

Wát als we niets doen – Emily Tan

Opticien aan het woord – Marree Assen

Myopie bij Deltion

techniek & innovatie De kunst van oogzorg

Myopie en droge ogen

Hoe maak je van blauw en UV-licht verkooptools

Dutz Kidz

NIKON Myopsee

Nieuwe onderzoeksresultaten MiSight®

18 36

24 30 ondernemerschap Gebruik het nieuws – Loyalty Lab

Kinderbrillen verkopen is vak apart

dit nummer Gastcolumn Marco van Beusekom

Verleg je Eyeline Eef van der Worp

Gastcolumn Gabi Steenbekkers

Nieuws

11, 31, 32

eyeline

ONLANGS BIJ

KASSA NU AL IN EYELINE!

Neem je verantwoordelijkheid en verschaf ouders van een kind dat bij je in de winkel komt voldoende informatie. informatie. Vertel Vertel ze ze over over de de mogelijkheden. mogelijkheden Karin KarinTeuben, Teuben, optometrist optometrist bij bij Lens Lens inin Utrecht Utrecht

MYOPIE CONTROLE

OPTOMETRISTEN IN NEDERLAND GRIJP JE KANS “stel dat die ouders na één of twee jaar terugkomen en je verwijten dat je het niet eerder verteld hebt. dan heb je dat niet goed gedaan. je moet ze het vertellen, je moet ze de keuze geven”. eyeline is op bezoek bij lens in utrecht en we praten met karin teuben, optometrist en de motor binnen het bedrijf wat betreft de myopie controle praktijk. in de winkel is het een komen en gaan van klanten, wij zitten boven in de rust van de wachtruimte. karin praat enthousiast wanneer we over het onderwerp myopie controle gaan praten, je voelt dat ze er graag meer mee wilt, dat ze wil dat veel meer collega’s zich ermee bezig gaan houden”. TEKST Riens Gort BEELD Loek Peters “We lopen in Nederland een beetje achter. Het schijnt onze stijl te zijn om eerst de kat uit de boom te kijken. In Azië schieten de centra voor myopie controle al uit de grond. Ik denk dat nu hier ook de belangstelling van de optometristen om er mee aan de gang te gaan gaat komen. Op de laatste twee NCC’s, misschien wel de laatste drie, voerde myopie controle de hoofdmoot in de lezingen. De afgelopen vijf jaar begint het hier in Nederland ook te stromen. De uitkomsten van vele studies en vooral ook het vele werk van het Erasmus MC zorgen daar ook voor. Er gaat de komende jaren een enorme golf kinderen aan komen die myoop gaat worden. Met daarbij de bekende risico’s op oogproblemen op latere leeftijd. Wij moeten wat gaan doen. Besef dat het belangrijk is dat de myopie zo laag mogelijk blijft. Eindig je op -2 of -4 dan heb je al een enorm verschil in risico’s op latere leeftijd. En kijk eens naar -8, welke risico’s loop je dan als je oud bent”. Van nachtlenzen naar myopie controle lenzen “Wij volgen als Lens al vele jaren wat er in de wereld gebeurt op het gebied van myopie controle. Daarnaast meten we hier al 30-40 jaar nachtlenzen aan, als het niet langer

is. Aanpassen bij kinderen voor myopie controle is een andere tak van sport maar het sluit naadloos aan bij onze kennis. Als je bij kinderen aanmeet, ga je over andere dingen nadenken. Een volwassene heeft de verantwoordelijkheid over zichzelf, wat kun je van een kind verwachten? Voor ons bedrijf is het logisch dat we een aantal jaar geleden, mede vanuit die ervaring met nachtlenzen, zijn gaan nadenken over hoe we de nachtlenzen kunnen inzetten voor myopie beheersing. Samen met oogartsen en leveranciers zijn we dat een jaar of vier geleden gaan opzetten en nu is dat een belangrijk en snel groeiend onderdeel van onze praktijk geworden. Een stap die we onlangs gemaakt hebben is dat we met de Lens Research Group, de LRG, aslengte meters aangeschaft hebben. Nu hebben we nog meer inzicht in de ontwikkeling van de ogen die we behandelen”. Samenwerking oogartsen We praten over de mogelijke risico’s en de samenwerking met de oogartsen: ”Een goede samenwerking met de oogartsen is uiterst belangrijk. Ik begrijp de terughoudendheid van de oogartsen heel goed. Een (kleine) afkeer van lenzen is bij sommige oogartsen diepgeworteld uit de beginperiode

eyeline

erachter. Het oog kan niet echt meer krimpen, maar krijgt minder prikkels om langer te groeien. Hierdoor ontstaat remmende werking op de myopie. Bij een nachtlens doen we dit door de vorm van de cornea aan te passen. Perifeer ontstaat hierdoor een ‘plus ring’ op de cornea. Bij zachte lenzen doen we dit door het center distance principe, dus een additie in de periferie van de contactlens. We geven de juiste info en samen met het foldermateriaal en met wat op de website te vinden is, zorgen we ervoor dat men goed geïnformeerd en gemotiveerd is. Onze ervaring is dat kinderen in de leeftijd van 8 tot 14 jaar bij het aanpassen en bij de instructies heel goed naar je luisteren. Veel beter dan pubers en sommige volwassenen. Als je het vanaf de aanmeting goed aanpakt, je ze laat meespelen met de aanmeting, dan hangen ze aan je lippen. Dan heb je de ouders alleen maar nodig voor de extra zekerheid”.

van de contactlenzen. Gelukkig wordt het beter, neemt het aantal oogartsen toe die de voordelen van de myopie controle zien en beseffen ze meer en meer dat wij daar bekwaam in zijn. Ook in de communicatie naar de ouders toe moet je alle voordelen en risico’s op een rijtje zetten. Hoe groot is de kans op een ontsteking bij het dragen van nachtlenzen en zet dat eens tegenover de risico’s die je op latere leeftijd hebt bij hoge myopie. Het is belangrijk dat je dat goed vertelt”. Veel uitleg en een passend advies “In een eerste gesprek bespreken we de mogelijkheden die er zijn en geven een bij die persoon passend advies. De mensen zijn tegenwoordig (gelukkig) mondig en willen er vaak veel van weten. We praten dan ook graag over mogelijke oorzaken van de myopie toename. We leggen uit dat het oog de neiging heeft om langer te groeien om in de periferie scherper te willen zien. En dat nachtlenzen en myopie remmende zachte lenzen ervoor zorgen dat het scherpe beeld in de periferie vóór het netvlies valt in plaats van

eyeline

Nachtlenzen of zachte center-distance lenzen? “Echt harde cijfers hebben we nog niet, maar de zachte lenzen lijken redelijk hetzelfde te doen als de nachtlenzen. Het is dan een prima oplossing voor dragers die een te hoge sterkte hebben voor nachtlenzen of die gewoon geen vormstabiel willen. Deze 3-maandelijkse lens kan in alle maten en sterktes besteld worden. Een multifocale lens, maar dan meer toegepast op de andere pupilgroottes van kinderen. Voordeel van per drie maanden vervangen is ook dat iedere keer de sterkte aangepast kan worden. Ook omdat een optimale correctie vertragend werkt, is het goed om iedere drie maanden te controleren. Wij werken graag met deze en andere lenzen van Procornea. Ze zijn steeds bezig met nieuwe ontwikkelingen en wij hebben ook in de testfase met de nieuwste lenzen mogen werken. We bieden ouders uiteindelijk een totaalpakket aan. Een vast bedrag per maand en daar zit alles in: lenzen, vloeistof, controles. Samen met een informed consent zorgt het voor duidelijkheid, ben je voor alles gedekt en weet je dat je alles besproken hebt. Het maakt het voor de ouders overzichtelijk. We laten zien dat het maatwerk is en dit zorgt ervoor dat de klantentrouw hoog is. De mensen blijven bij ons voor de expertise. Controles zijn om de drie maanden en bij nachtlenzen op langere termijn om de zes maanden”. Druppelen, buiten spelen of lenzen? “In de literatuur verschillen de conclusies wel eens en we zien dat we de tijd nodig hebben om alles te begrijpen. Op dit moment denken we dat buiten spelen, de ogen voldoende daglicht geven, de ‘onset’ van de myopie vertraagt. De myopie begint dan pas op latere leeftijd. Omdat je het uitstelt, zorgt het ervoor dat de myopie uiteindelijk minder hoog wordt. Heb je al myopie dan lijkt buiten spelen niet

of nauwelijks invloed te hebben. Het lijkt erop dat je met druppelen iets meer effect bereikt, maar de vraag is wat de lange termijn effecten zijn. Systemische effecten, het effect van grote pupillen op langere termijn en vooral als je stopt met druppelen, wat is dan het rebound effect?”

toekomstbeeld om steeds meer myopie controle te doen en zijn dan ook bezig om verspreid over Nederland diverse centra op te zetten. Nachtlenzen is echt iets voor de specialist, dus niet voor de broddelaars of ‘optiek cowboys’ zoals ze de laatste tijd wel eens in de media genoemd worden”.

Gaan we als optometristen op termijn druppelen? Ze lacht en kijkt op een manier van, dat zou mooi zijn. “Als ik mijn utopie voor me zie dan stel ik me een heel goede gedegen specialisatie studie voor. Dus niet even een certificaatje halen, maar echt een goede bijscholing voor optometristen om dat dan in een samenwerkingsverband met oogartsen te gaan doen”.

Eist het speciale kennis? “Wanneer je nachtlenzen aan wilt meten ten behoeve van myopie controle, dan is kennis van vormstabiele lenzen belangrijk. Ondanks alle fantastische software die we tegenwoordig hebben, moeten we niet het belang onderschatten van kennis hebben van een goede vormstabiele lensaanpassing. Als je als optometrist het gevoel hebt dat je dat niet voldoende beheerst, zal je je daar verder in moeten scholen. Leveranciers geven uitstekende seminars, ga daar heen en ga dan aan de gang in je winkel. Niet een paar weken wachten maar pak het gelijk op. Abonneer je op alle nieuwsbrieven die hierover gaan, lees alle bladen die er zijn. Bezoek de fantastische websites van Kate Gifford en Brien Holden. Holden heeft er een geweldige online seminar opstaan over myopie controle. Je betaalt daar wat voor, maar het is het dubbel en dwars waard. Het geeft je zoveel informatie en handvatten om je hierin te scholen. Je moet echt zelf pro actief zijn, het komt je niet aanwaaien. De OVN doet het heel goed en zit er bovenop. Of er op de Hogeschool genoeg aandacht aan wordt besteed kan ik niet inschatten (zie reactie van Hogeschool). Wij merken dat er in Nederland een groeiende belangstelling voor de ooggezondheid in het algemeen is. Laten we bij die kern blijven, je hebt maar één paar ogen en wees daar zuinig op. En wij als optometristen in Nederland moeten onze kans grijpen om hier onze belangrijke rol in te vervullen”.

En als er morgen een oogarts aanbelt die zegt graag met jou te willen gaan samenwerken? “Ja absoluut, dat lijkt me geweldig! Een team vormen met oogartsen en orthoptisten om op die manier optimale zorg te kunnen bieden, net als in Azië. We kunnen dan het hele spectrum bieden, geweldig lijkt me dat!” Kan je stellen dat je bij de lagere myopen, de lagere verwachtingen wel kan volstaan met lenzen en met hoge moet druppelen? “Nee, dat is te kort door de bocht. Het punt is, de plekken waar je kan laten druppelen en waar ze hierover de meeste kennis in huis hebben, bijvoorbeeld in het Erasmus MC, daar kom je gewoon niet tussen. Het lijkt of die zich beperken tot de hogere myopen. En de lagere sterktes laten ze om reden van drukte schieten. Daarnaast zijn er nog wel losse eindjes die moeten worden uitgezocht over hoe effectief welke therapie nu op lange termijn is. Voor nu moeten we het denk ik vanaf deze kant zien: Iedere kwart die we kunnen afremmen, op welke manier dan ook, is winst”. Als ik je zo hoor praten dan zouden toch veel meer optometristen zich hiermee bezig moeten houden? “Ja, dat vind ik ook en het is ook zo leuk om te doen! Het hoort bij ons vak als optometrist en ik vind ook dat we de verantwoordelijkheid moeten oppakken. Oogartsen hebben het erg druk, lange wachttijden; wij zijn de groep die dit kunnen. Bij Lens groeit de afdeling myopie controle hard. In de eerste plaats voelen wij ons zorgverleners. Je bent preventief bezig, bereikt iets voor de gezondheid van de ogen, meten is je vak. Wat wil je nog meer? Myopie controle zien we ook als een instrument waarmee je je kan onderscheiden. Je hoort veel over online brillen, online lenzen. Je moet je onderscheiden want waar wil je over 10 tot 15 jaar staan? Sta je dan alleen nog maar een paar brillen te poetsen en lever je af en toe een doosje lenzen af? Wij zien het als een

Eyeline vroeg Jeroen Mulder, docent aan de Hogeschool te Utrecht of de studenten ook les krijgen in de ontwikkelingen rondom myopie controle: “We geven meer aandacht aan ‘myopie management’, omdat het nog maar de vraag is of je echt ‘controle’ hebt op myopie. Daar zijn nog te veel variabelen nog niet helemaal duidelijk over. Want waarom werkt het bij de ene persoon wel en de andere niet? Wij geven zowel aandacht aan myopie controle in het tweede jaar en het derde jaar. Studenten zijn dus op de hoogte van de gevaren van myopie, genetica, risicofactoren, prevalentie, het voorkomen van myopie en het remmen van myopie middels optische en farmacologische interventies”. www.myopiaprofile.com www.brienholdenvision.org www.myopiacontrol.org

eyeline

DE KUNST VAN

OOGZORG

eyevinci denkt altijd oplossingsgericht, ook als het gaat om myopiebeheersing. eyeline sprak sales director pim van der vliet over de nidek al-scan, ooit winnaar van de red dot design award, en waarom deze geschikt is om (ook) myopie te diagnosticeren. TEKST Anneke Pastoor BEELD Eyevinci INFOTORIAL

eyeline

"Als high-end opticien kan je je op unieke wijze profileren met apparatuur", vertelt Pim van der Vliet. "Een Nidek AL-Scan zul je niet bij de ketens tegen komen en is daarom bij uitstek een instrument om je als zelfstandige opticien/optometrist te onderscheiden. De AL-Scan heeft de afmetingen van een autorefractor, maar is een Biometer die binnen 10 seconden 6 waardes meet, namelijk: oogas-lengte, cornea radius, diepte voorste oogkamer, centrale corneadikte, afstand white-towhite en pupilgrootte. Dit alles uiterst comfortabel voor de klant op non-contact wijze, dus zonder probe die op het oog gezet moet worden. De AL-Scan is daarom bij uitstek geschikt voor kinderen om myopie te monitoren. Myopie is tenslotte een groeiend probleem, waarmee vooral deze groep en jongvolwassenen volop mee te maken hebben. De opticien kan zich met de Nidek AL-Scan volop profileren als oogzorgspecialist". Passie Eyevinci wil graag de specialist voor de opticien en optometrist zijn met hoogkwalitatieve producten. "Wij organiseren regelmatig webinars en workshops. Onze dienstverlening gaat verder dan alleen sec het leveren van apparatuur. Net als de opticien, hebben ook wij passie voor onze producten. Ik vind het geweldig dat er steeds meer vraag komt naar de gebruiksvriendelijke Nidek AL-Scan bijvoorbeeld. Dit instrument is oorspronkelijk bedoeld voor het aanmeten van implantlenzen, maar is goed in te zetten in de strijd tegen myopie. Omdat dit instrument voldoet aan de hoogste medische normen is de data die de AL-Scan levert uiterst nauwkeurig en feilloos. En als een meting niet tot het gewenste resultaat leidt vanwege cataract bijvoorbeeld, dan heeft de AL-Scan ook nog een probe die volgens de contactmethode te gebruiken is".

IMPACT MYOPIETOENAME FACTS & FIGURES*

Op dit moment is 1 op de 2 twintigers myoop • Geschat wordt dat wereldwijd 1,4 miljard • mensen myoop zijn In 2050 is dit aantal toegeno• men tot 4,7 miljard (50%vermoedelijk van de wereldbevol-

• • • •

king) In 2050 heeft 10% van de myopen een sterkte boven -5 dioptrieen In Amerika nam tussen 1972 en 1999 de myopie toe met 1 dioptrie De toename van geassocieerde pathologie bedroeg zo’n 37% Uit onderzoek in Schotland is gebleken dat tussen 1987 en 2006 het aantal netvliesloslatingen elk jaar met een kleine 2% is toegenomen! Hoge myopie is een aslengte van 26 mm of meer, passend bij een refractie van -6 of meer Eén op de drie hoogmyopen heeft in zijn leven kans op ernstig slechtziend te worden

• •

*Bronvermelding: BCLA 2015; AAO, Public Health Burden and Potential Interventions for Myopia (2018); Advies en behandeling voor progressieve myopie, Oogheelkunde Erasmus MC (2016)

KENDE U DEZE CIJFERS? Hoe verhoudt myopie zich bij u in de zaak?

MEEPRATEN? Mail anneke.pastoor@ltmedia.nl In Eyeline nr. 4 komen we op myopie management terug!

voor meer info: www.eyevinci.nl, +31 (0)88 6008700

eyeline

VAKGENOTEN EEN JAAR LATER

IN GESPREK 12

eyeline

HOE DENKEN WE ER NU OVER? precies een jaar geleden had eyeline een gesprek met vijf vakgenoten over preventieve oogzorg voor jongeren. het dossier luidde: myopie en blauw licht. twee onderwerpen die elkaar raken en die vaak in één adem genoemd worden. een aantal interessante quotes uit dat gesprek: TEN AANZIEN VAN MYOPIE • We moeten er zo vroeg mogelijk bij zijn als het gaat om myopie, zodat we niet alleen invasief hoeven te handelen. We hebben mogelijkheden, zoals ortho-k en atropinedruppels, maar dan hebben we het niet over het voortraject. Er zijn bewijzen als het gaat om buiten spelen. • Atropine, ortho-k of atropine met multifocale zachte lenzen: we moeten het niet te zwart/wit zien. We hebben longitudinale studies nodig om de bekijken wat de effecten op de lange termijn zijn. • Evidence-based wordt steeds belangrijker. Als opticien en optometrist moet je openstaan voor de onderzoeken die in de oogheelkunde gedaan worden. • Er moet regelgeving komen en we moeten meer multidisciplinair samenwerken. Weet wie de oogartsen en orthoptisten zijn in de regio waar je werkt en andersom”. TEN AANZIEN VAN BLAUW LICHT • Ik vind het een wonderlijke gedachte dat blauw licht schadelijk is voor je netvlies bij zo’n lage intensiteit als een device. • Digital Eye Strain heeft niets met blauw licht te maken, leveranciers voeden de angst. • De vraag is wat blauwfilterglazen of -lenzen doen met je 24-uurs ritme. Als we mensen blauw licht gaan onthouden, dan kan dat een negatieve invloed op hun stemming hebben”. • Opticiens worden heel erg beïnvloed door leveranciers. Er staan soms halve waarheden in folders. Geef gewoon een eerlijke verklaring: ‘De markt vraagt om blauwfilters, dus daarom leveren wij deze ook’. In plaats van ‘We hebben ergens gehoord dat het mogelijk schadelijk is, dus je moet dit verkopen aan je klanten’.

Tijdens dit virtuele Vakgenoten in gesprek reageerden 5 vakgenoten op het artikel van het jaar ervoor. Susanne Oudshoorn nam de plaats in van Stephanie Schwab namens Goed voor Ogen en Jeroen Mulder de plaats van Sonja Zinken.

eyeline

LAURENS-JAN MERKX optometrist en eigenaar van Merkx in Culemborg en Vianen

laurens-jan merkx

susanne oudshoorn

WE BELANGRIJKSTE IS DAT WE HET LANGE TERMIJNEFFECT VAN MYOPIEBEHANDELING NOG NIET WETEN

eyeline

Het NOG heeft ortho-k krachtig afgewezen bij kinderen, dus ook voor onder andere myopiebeheersing. De voornaamste reden zijn de risico’s. Dit werd onlangs nog eens duidelijk onderstreept in de uitzending van Kassa. Mijn visie is dat dit voort komt uit het feit dat iedereen (dus ook de groenteboer) ortho-k mag aanpassen bij kinderen. De risico’s zijn er, maar met goede controle, begeleiding, kennis en ervaring, wel te verkleinen. Aan de andere kant wordt vanuit de oogheelkunde atropine gepusht als het middel voor myopiebeheersing. Mijns inziens zijn er nog te weinig onderzoeken die de gevolgen/risico’s van atropine op lange termijn voor dit doel aantonen. Atropine is namelijk ook niet zonder risico’s. Ik concludeer hieruit dat myopiebeheersing een kleine ‘hype’ is in Europa, aangewakkerd door de commerciële industrie en angst. Alle grote onderzoek zijn gebaseerd op Aziatische kinderen, het ras en hun dagelijkse routine is volgens mij niet te vergelijken met Europese kinderen. Ik blijf mijzelf afvragen, is myopie in Europa echt zo’n probleem of laten we ons gek maken door angst en de commerciële industrie? Qua regelgeving is er helaas nog niets veranderd. De samenwerking is lastiger door het standpunt van het NOG. En eigenlijk geldt dit alles ook voor blauw licht ook. Wat toen tijdens het Vakgenoten in gesprek naar voren kwam, is nu nog steeds zo; er is weinig veranderd. We weten ook nog niet wat het met ons slaapritme doet. Daarom ben ik ook hier van mening dat door de commerciële industrie en angst, blauw licht een hype is geworden. Wat wel duidelijk is: buiten spelen. Dit blijft goed voor alles.

SUSANNE OUDSHOORN namens Goed voor Ogen

Het concept Goed voor Ogen is opgezet met het oog op preventieve oogzorg. Preventief kan veel voorkomen of in elk geval sterk reduceren. Wat ons betreft mag de 20-20-2 regel (na 20 minuten lezen/telefoon, 20 seconden naar een punt ver weg kijken en 2 uur naar buiten) veel vaker genoemd worden en daarmee ook toegepast. Tot je 21e zijn je ogen nog in de groei. Het belang dat je dan op een juiste manier met je ogen omgaat, is dus ontzettend belangrijk. Met de lange periode van mooi weer, zeker de zomervakantie, zijn kinderen veel meer buiten, daarom vinden wij de ‘Back to school’-actie ook geweldig. Want zodra het normale ritme weer van start gaat, vervallen velen vaak in een oud patroon. Extra erop wijzen en laten controleren, is nooit verkeerd.

DE FAMILIE IEDERE FAMILIE HEEFT EEN EIGEN VERHAAL. ONS VERHAAL GAAT OVER COMFORT.

AIR OPTIX® plus HydraGlyde® MAANDLENZEN, de perfecte starterslens voor nieuwe contactlensdragers! NIEUW

Laat uw klanten langer genieten van een betere bescherming met langdurige bevochtiging.1-4

SMARTSHIELD® TECHNOLOGY

SmartShield® Technologie creëert een beschermend schild tegen aanslag, waardoor de lens langer schoon blijft.3,4* HydraGlyde® Moisture Matrix zorgt ervoor dat het lensoppervlak de hele dag vochtig blijft.1,2

Comfortabel een hele dag lang, elke dag opnieuw5 Voor meer informatie, contacteer uw Business Development Manager.

*Based on clinical studies with AIR OPTIX® AQUA contact lenses. 1. In vitro study over 16 hours to measure wetting substantivity; Alcon data on file, 2015. 2. Lemp J, Muya L, Driver-Scott A, Alvord L. A comparison of two methods for assessing wetting substantivity. Poster presented at: 2016 Global Specialty Lens Symposium (GSLS); January 21-24, 2016; Las Vegas, NV. 3. Nash W, Gabriel M. Ex vivo analysis of cholesterol deposition for commercially available silicone hydrogel contact lenses using a fluorometric enzymatic assay. Eye Contact Lens. 2014;40:277-282. 4. Nash W, Gabriel M, Mowrey-Mckee M. A comparison of various silicone hydrogel lenses; lipid and protein deposition as a result of daily wear. Optom Vis Sci. 2010;87:E-abstract 105110. 5. Eiden SB, Davis R, Bergenske P. Prospective study of lotrafilcon B lenses comparing 2 versus 4 weeks of wear for objective and subjective measures of health, comfort, and vision. Eye Contact Lens. 2013;39(4):290-294. © 2018 Novartis MR2018-601/2018

BERNKE HINDRIKS

optometriste bij EyeCare Brilservice Amstelveen

jeroen mulder

JEROEN MULDER

optometrist en docent aan Hogeschool Utrecht Vele onderzoeken wijzen uit dat myopie in Azië enorm toeneemt en tegelijkertijd zo goed als niet in Noorwegen (recent artikel Nature). Dat is wel vreemd omdat in beide landen de studielast erg hoog is. Wat is dan het verschil tussen beide onderzoeken? In Noorwegen spelen kinderen in de winter 2 uur buiten, maar in de zomer minimaal 4 uur(!). In Azië komen kinderen amper buiten. Door het buiten spelen krijgen de kinderen in Noorwegen veel meer licht (dopine) op hun netvlies en wordt er minder op een tablet, smartphone of boek gekeken. Door de tablet en/of smartphone is onze manier van leven enorm veranderd en ons lichaam (onze ogen) past zich daarop aan. Vandaar dus de toename van aslengte (myopie). Ik denk persoonlijk dat multifocale lenzen, ortho-k en atropine de laatste redmiddelen zijn en we begrijpen nog niet volledig waarom deze interventies wisselende uitkomsten hebben. Daarom moeten we ons denk ik focussen op de (a)sociale myopie die ontstaat door onze ‘verslaving’ aan mobiele devices. Er zou meer voorlichting moeten komen op bijvoorbeeld kinderdagverblijven en (lagere) scholen over buitenspelen en het gebruik van mobiele devices door kinderen. Zou ook een mooie manier zijn om de preventieve oogzorg vanuit optometrie te promoten.

eyeline

Gedurende de afgelopen 30 jaar is de prevalentie van bijziendheid dramatisch toegenomen, volgens het artikel van Jiang, et al (2018). Bijziendheid is in sommige landen een van de belangrijkste oorzaken van visusverlies geworden, terwijl het mechanisme van de belangrijkste pathologische verandering bijziendheid nog grotendeels onbekend is. Hoewel verschillende studies hebben aangetoond dat genetische achtergrond het fenotype van bijziendheid tot op zekere hoogte beïnvloedt, kan de plotselinge toename van morbiditeit niet alleen door genetica worden verklaard. De toename van andere lichtfactoren zoals een boek lezen op onze tablet, computer en telefoon kan worden beschouwd als een belangrijke rol bij het ontstaan en de progressie van bijziendheid. Het verschil tussen binnen- en buitenlichtomgevingen, zoals intensiteit en golflengte van moderne elektronische verlichtingsapparatuur, kan een aanwijzing zijn voor bijziendheid als één van de omgevingsfactoren. Totdat de ideale farmacologische doelen worden gevonden, is het onderzoek van Jiang et al. van mening dat het manipuleren van een lichte omgeving de meest praktische manier is om bijziendheid te voorkomen. Hoewel er nog discussie is over de vraag of er een drempelwaarde is voor dagelijkse blootstelling aan buitenlicht voor het voorkomen

bernke hindriks

van bijziendheid, is er bewijs dat minder dan 40 minuten per dag blootstelling aan buitenlicht een risicofactor kan zijn voor snellere axiale ooggroei bij kinderen. Over het algemeen wordt ongeveer 2 uur blootstelling aan buitenlicht per dag aanbevolen. Er is een gebrek aan overeenstemming tussen gebieden met korte uren zonlicht en gebieden met een hoge prevalentie van bijziendheid. Daarom zijn meer gegevens nodig om de hierboven beschreven VL-hypothese te bewijzen. Momenteel is er een klinische proef gestart om het effect van kunstmatige VL-bron op het voorkomen van bijziendheid bij de mens te testen. Er wordt gehoopt dat het onderzoek naar VL het potentieel en de haalbaarheid van het gebruik van een lichte omgeving kan vergroten om bijziendheid te voorkomen. Volgens een ander recent onderzoek blijkt het volgende, (Theophanous, et al. 2018): de prevalentie van bijziendheid neemt toe met de leeftijd, Aziatische kinderen lopen het grootste risico op bijziendheid, er was een verlaagd percentage te zien in kinderen die minimaal 60 minuten per dag sporten/buitenspelen en soms had het modaal inkomen van het gezin ook invloed op de uitkomst in toename. Bij deze onderzoeken sluit ik mijn mening op aan. Meer onderzoek is nodig om myopisatie risico’s te verlagen. Gelukkig is het een hot topic waarover veel over onderzocht wordt.

EELCO BUSCH

oogarts, gepromoveerd op schade van blauw licht aan het netvlies Als presbyoop denk ik dat een beetje myopie helemaal niet zo vervelend is. De meeste myope patiënten kiezen immers om na een staaroperatie myoop te blijven. Persoonlijk denk ik dat de myopiebehandeling nogal gehyped wordt, door partijen die daar belang bij hebben. Het belangrijkste is dat we het lange termijneffect van myopiebehandeling nog niet weten. Pas als er is bewezen dat een oog, waarvan de myopie is geremd, ook minder kans heeft op myopie gerelateerde aandoeningen als MD, glaucoom en ablatio retina, een medische behandeling te verdedigen is.

eelco busch

Het lijkt er op dat we het een jaar geleden aan de Rondetafel eens waren dat er regulering moet komen voor contactlensverkoop. Verder vraag ik mij bij alle contactlensaanpassingen bij kinderen af of de ouders zich de risico’s realiseren. Laatst zag ik een 12-jarige met een contactlensulcus op mijn poli. In ieder geval kon de draagster zich de risico’s niet voorstellen. Hadden de ouders zich gerealiseerd dat zij hier levenslang een beperking van kon krijgen toen ze lenzen voor hun dochter kochten? Dat zij als gevolg van de contactlenscomplicatie een aantal beroepen niet zal kunnen uitvoeren? Als wij op grote schaal contactlenzen gaan voorschrijven aan kinderen (als myopiebehandeling) is het goed het risico op contactlenscomplicaties te realiseren. Over de invloed van blauw licht denk ik nog steeds exact hetzelfde: ik geloof niet in blauw licht schade van devices. Wel denk ik dat het voor de mensen die veel buiten zijn, het zinvol is om hun ogen te beschermen met een zonnebril. Blauw licht filter in een bril lijkt mij echt niet nodig. Ik vind de formulering commerciële waarheden van Laurens Jan wel mooi. Ik ben het helemaal eens met hem over de moeite die een consument zal hebben om halve waarheden te filteren. Bij het nogmaals bekijken van de site Goed voor Ogen vind ik dat de term ‘commerciële waarheden’ daar goed bij past.

eyeline

JE KUNT NIET ZOMAAR DROGE OGEN BEHANDELEN droge ogen heeft effect op myopie, belemmert je zicht en geeft zichtproblemen. de m22 ipl-behandeling (intensed pulsed light) van optiekvision is een enorme sprong voorwaarts ten opzichte van traditionele behandelmethodes. TEKST Anneke Pastoor BEELD Loek Peters INFOTORIAL "Onze behandeling heeft een CE-keurmerk en is onderscheidend doordat elke IPL-puls opgewarmd en direct afgekoeld wordt", zegt Dennis Vriesman van Optiekvision. "De warmte wordt volledig door de huid opgenomen, de bovenste huidlaag blijft door koeling beschermd en er treden geen vervelende bijwerkingen op. Daardoor kan de opticien of optometrist veilig 30 shots in één keer toedienen om de Meibomklieren te stimuleren. Dit houdt in dat we nu effectief de oorzaak van droge ogen kunnen behandelen, en niet alleen de symptomen verminderen". In 90 procent van de gevallen zorgt de behandeling met de M22 daadwerkelijk voor een blijvende verbetering. De behandeling is comfortabel en veilig dankzij de unieke SapphireCool™ technologie die de huid intensief koelt en beschermt. Training op maat "Je kunt niet zomaar droge ogen behandelen", zegt Dennis met klem. "Daarom vinden wij het heel belangrijk dat ons systeem niet zomaar neergezet wordt. Naast producttrainingen die ik geef, is huidtherapeute Jilly Hoose verantwoordelijk voor uitgebreide huid- en behandeladviezen, die

eyeline

zij doorneemt met de opticien. Hierbij kun je denken aan de uitvoering van de intake om eventuele contra-indicaties te achterhalen, maar ook het instellen van de juiste parameters, het herkennen van huidreacties en andere tips en tricks. Veel opticiens denken daar nog helemaal niet over na en zijn blij met onze trainingen op maat. Na de uitgebreide audit is een certificaat een must, en bij hercertificering volgt herscholing. Optiekvision draait de eerste dag na installatie van de M22 IPL volledig mee met de optiekzaak".

Workshop Op maandag 26 november organiseert Optiekvision op haar kantoor in Nieuwleusen een interessante workshop over de M22 IPL van 10.00 - 15.00 uur. Schrijf u nu in via info@optiekvision.nl of via de website www.stopdrogeogen.nl/opticien

Bezoek onze Droge Ogen Workshop Tijdens de IPL behandeling worden lichhlitsen gebruikt om meibomklieren te accveren en verstoppingen te verdunnen. Bij ongeveer 90% van de behandelde mensen is er duidelijk een vermindering van de klachten.

Op 26 november 2018 organiseren wij alweer onze 3e droge ogen workshop.

Workshop

BEHANDEL DROGE OGEN MET IPL VOOR DE OOGSPECIALIST

MAANDAG 26 NOVEMBER 2018 | NIEUWLEUSEN Kijk voor meer informaae op:

OPTIEKVISION.NL/DROGEOGENWORKSHOP

DROGE OGEN met IPL

Behandel de oorzaak, niet de symptomen

WAT ALS WE NIETS DOEN?! erasmus mc verwacht dat door de toename van myopie het aantal slechtzienden in 2050 verviervoudigd zal zijn. wat weten we, wat kunnen we eraan doen en wat kunnen we bij een behandeling verwachten. TEKST Riens Gort “De vraag naar de atropinebehandeling is bij ons erg is hoog”, vertelt Emily Tan, orthoptist en optometrist in het Erasmus MC. Emily werkt inclusief haar stage al drie jaar in het Erasmus MC en heeft zich gespecialiseerd in myopie controle: “Gelukkig zien we dat steeds meer andere ziekenhuizen myopiebehandeling aanbieden, wat voor ons en de myope kinderen van Nederland een hele fijne ontwikkeling is”. Erasmus MC vindt het een harde noodzaak om zo actief mogelijk te zijn met myopiebeheersing: “De cijfers liegen er niet om. Inmiddels is de helft van de twintigers in Europa al myoop, vergeleken met 30 procent in 1980”. In Nederland is het aantal hoge myopen gestegen van 1,4 naar 4,1 procent. “Daarbij hoort de verwachting dat het aantal slechtzienden door myopie in 2050 verviervoudigd zal zijn4. Wij zijn van mening dat het verstandiger is om op tijd in te grijpen en te proberen de hoge myopie te voorkomen, dan er op latere leeftijd niets meer aan te kunnen doen”.

eyeline

Atropine druppelen, maar dat is niet het enige In veel gevallen wordt er door Erasmus MC atropinedruppels voorgeschreven, maar dat is zeker niet het enige: “Wij starten altijd met het grondig uitvragen van de lifestyle en geven hierin adviezen. De 20-20-2 regel (voor uitleg, zie pagina 32) is stap 1 in de behandeling. Ook vragen wij bij de halfjaarlijkse controles hoe het gaat met deze lifestyle adviezen. Op deze manier blijven we daar steeds de aandacht op vestigen. Afhankelijk van de leeftijd, aslengte, familiaire belasting en toename van de myopie geven wij een advies ten aanzien van de behandeling. Het is inderdaad veelal óf atropine in een hoog percentage óf atropine in een laag percentage in combinatie met dual focus contactlenzen. Afhankelijk van de casus adviseren we soms ook alléén dual focus lenzen aan te laten passen”.

Maatwerk, iedere persoon en ieder oog is anders “Wat ons inziens belangrijk is om te beseffen, is dat er geen ‘one-size fits all’-benadering is in myopiebeheersing. Afhankelijk van de casus moet overwogen worden wat het meest passende advies is. Gekeken naar de tot nu toe gepubliceerde literatuur geven de gebruikte interventies een reductie van de axiale lengte groei. Met atropine ligt dit tussen 70 en de 25 procent, afhankelijk van de voorgeschreven percentage, in vergelijking met 40 tot 30 procent met optische interventies.1-3 In principe adviseren wij een atropinebehandeling en/of multifocale contactlenzen. Wanneer er bijvoorbeeld iemand met een grote familiaire belasting is, ontkom je er niet aan om alle zeilen bij te zetten en kiezen we soms zelfs voor beide interventies, dus atropine en dual focus contactlenzen”. Is het al bekend of het meer is dan vertraging van ontstaan van myopie? “De resultaten van verschillende studies tot nu toe duiden inderdaad op een afname van de progressie van de myopie bij het gebruik van atropine. De resultaten van onze effectiviteitstudies laten zien dat de axiale lengtegroei kan worden gereduceerd tot 75 procent in een hoger percentage atropine. Studies naar de aslengtereductie in een lager percentage atropine lieten een reductie tot 25 procent zien2. Maar met alleen myopie controle kom je er niet, de invloed van externe factoren moet voor het kind en de ouders duidelijk zijn”. Rebound effect? De angst voor het reboundeffect bij het stoppen van de atropinebehandeling is volgens Emily ongegrond: “Wij bouwen stapsgewijs, over een langere periode, af naar een laag percentage atropine. Wanneer je het op deze manier doet, treedt er eigenlijk geen reboundeffect meer op”. Ortho-k? Nu even liever multifocaal zacht! Erasmus MC is op dit moment terughoudend met het voorschrijven van ortho-k lenzen na het standpunt wat het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap onlangs ingenomen heeft. “We weten dat onze beroepsgroepen in discussie zijn met het NOG en kiezen om deze reden nu eerder voor multifocaal zacht”. Samen met orthoptisten en optometristen aan de slag Uit een vragenlijst die collega Jan Roelof Polling onder de Nederlandse orthoptisten heeft verspreid blijkt dat 92 procent van de orthoptisten in Nederland al lifestyle adviezen meegeeft en 49 procent een vorm van myopiebeheersing

adviseert. Emily juicht een verdere samenwerking toe: “Jaarlijks wordt er een post-HBO myopiecursus aangeboden waarin wij als Erasmus MC ook een bijdrage leveren. We proberen op deze manier ook onze ervaring en kennis te delen met andere collega’s in het veld. Deze cursus bestaat uit meerdere intensieve cursusdagen waarin ook alle facetten van myopie en myopiebeheersing naar voren komen. Tijdens deze cursus zitten orthoptisten en optometristen samen. Naast deze cursus staat ook alle informatie omtrent onze toepassingen bij myopiebeheersing, de lopende onderzoeken hiernaar en de achtergrond hiervan op www.myopie.nl”. Myopiepreventie is hot topic onder alle facetten in de oogzorg. Met als grote pré de organisatie van oogzorg in Nederland. “We doen het al best goed in Nederland, maar het kan beter”, benadrukt Emily: “De toekomstcijfers zijn verontrustend en om goede all-round preventieve zorg te leveren, is samenwerking tussen de beroepsgroepen van belang. Niet alleen intramurale optometristen en orthoptisten zijn zich steeds meer bewust van de ernst van de toename van het aantal myopen en de behandeling hiervan, maar ook veel extramurale optometristen leveren ook een actieve bijdrage de myopiebeheersing, zoals bijvoorbeeld het aanpassen van een dual focus lens. Ons inziens een zeer goed initiatief omdat een goede samenwerking tussen beide beroepsgroepen (enerzijds kennis over het binoculair zien en ontwikkeling van het zicht bij kinderen van de orthoptist, anderzijds de kennis over optische interventies van de optometrist) het verschil kan maken in de myopie beheersing van de toekomst”. Referenties 1 Li, S. M., Kang, M. T., Wu, S. S., Meng, B., Sun, Y. Y., Wei, S. F., . . . Wang, N. (2017). Studies using concentric ring bifocal and peripheral add multifocal contact lenses to slow myopia progression in schoolaged children: a meta-analysis. Ophthalmic Physiol Opt, 37(1), 51-59. doi:10.1111/opo.12332 Morgan, I. G., & He, M. (2016). An Important Step Forward in Myopia Prevention: Low-Dose Atropine. Ophthalmology, 123(2), 232-233. doi:S0161-6420(15)01189-6 [pii] 2

Sun, Y., Xu, F., Zhang, T., Liu, M., Wang, D., Chen, Y., & Liu, Q. (2015). Orthokeratology to control myopia progression: a meta-analysis. PLoS One, 10(4), e0124535. doi:10.1371/journal.pone.0124535 3

Tideman, J. W. L., Polling, J. R., Vingerling, J. R., Jaddoe, V. W. V., Williams, C., Guggenheim, J. A., & Klaver, C. C. W. (2018). Axial length growth and the risk of developing myopia in European children. Acta Ophthalmol, 96(3), 301-309. doi:10.1111/aos.13603

eyeline

Gebruik het nieuws! Het eﬀect van de Myopie-campagne

Het blijkt keer op keer lastig voor opticiens (groot en klein) om snel en adequaat te reageren op ontwikkelingen die ineens het (vak)nieuws domineren. Hiervoor ontbreekt het hen vaak eenvoudig aan marketing- en communicatiekennis, maar zeker ook aan tijd en operationele slagkracht.

Van nieuws naar uitvoering

Doelgroep kiezen

Loyalty Lab, het marketingbureau gespecialiseerd in klantloyaliteit, bedacht voor opticiens een aantal eﬀectieve middelen en selecteerde een geschikte doelgroep (ouders met kinderen). Loyalty Lab heeft ook de creatie verzorgd, verstuurd en het eﬀect gemeten. In no time lag een inhoudelijk verhaal over de gevaren van myopie op de mat bij klantjes van 50 deelnemende opticiens. Alles binnen een maand na het eerste signaal uit de markt.

Uit eerste analyse van Loyalty Lab bleek het voor opticiens lastig om klanten met kinderen te filteren uit de database van de opticiens. Daarom heeft Loyalty Lab op basis van de Mosaïc-database een groep ontvangers met kinderen geselecteerd, zowel binnen als buiten het klantenbestand van de opticien. Deze groep is vervolgens op basis van relevantie aangeschreven. De doelgroep heeft specifieke kenmerken waarop de boodschap kon worden aangepast, voor een nog groter effect.

WWW. LOYALTYLAB.NL

Een eﬀectieve boodschap

Schieten met scherp, overal

Om de doelgroep (ouders van kinderen tussen de 6 en 16) te overtuigen, heeft de copywriter van het creatief bureau (The Other Side of the Moon) in de tekst een aantal verleidingsprincipes verstopt die de doelgroep eerder doet aanzetten tot gewenst gedrag. De volgende principes zijn te herkennen in de boodschap van het campagnemiddel.

De doelgroep is met een uitgebalanceerde mix aan materialen benaderd. Een gepersoniﬁeerde Direct Mail, een e-mail, een post op de Facebookpagina en (raam) posters voor elke deelnemende opticien. De inhoud is daarbij hetzelfde. Het uiterlijk, de opmaak, de stijl en de afzender zijn uniek gemaakt voor de deelnemende opticiens.

Verliesaversie Menselijk gedrag wordt sterker beïnvloed door de angst van verlies dan door de kans op een beloning. In de tekst zie je dit principe terug in zinsneden als: ‘Voorkom onnodige verslechtering’, ‘Waarom vermindert hun zicht …’, ‘Daarom verliest een kind eerder …’. 1

Autoriteit In de tekst wordt aangestipt dat de verzender het vak verstaat, onderzoeken leest en de historie van oogaandoeningen kent. Dit is de ‘witte jas’ in de tekst. Vandaar ook het gebruik van ‘myopie’, ‘in de volksmond’ en ‘de richtlijnen’. Door autoriteit te tonen geef je de boodschap meer gewicht en zal het advies minder commercieel over komen. De tips en vuistregels appelleren aan eenzelfde emotie. De uitsmijter, mocht een lezer nog twijfelen aan de autoriteit, is de zinsnede: ‘Dus wij verkopen liever geen bril.’ 2

Het campagne-eﬀect • Kooprespons van 5,06% over alle aangeschreven klanten (binnen 1 maand na matdatum). Dit loopt nog op! • Gemiddelde besteding per aankoop van € 230,70. • Autoriteit van de afzender (opticien) is bevestigd. • Afzender wordt gezien als sympathiek.

Over vertelperspectief De boodschap is gericht aan de ouders van het kind met het risicovolle kijkgedrag. Vandaar dat de tekst hen direct en hun kind indirect noemt. Zo zit er ook een dubbele laag in de titel: KIJKEN MOET JE LEREN.

Ook inschrijven voor deze campagne?

Neem dan contact op via opticien@loyaltylab.nl of bel 020-757 06 70

HOE MAAK JE VAN BLAUW EN UV-LICHT VERKOOPTOOLS?

het kan ook de consument niet meer ontgaan: blauw licht en uv-licht kunnen schadelijk zijn voor de ogen. het goede nieuws is dat er middelen zijn die de schade voorkomen of beperken. hier ligt een schone taak voor de opticien en optometrist, want hoe beter de klant op de hoogte is van schadelijke effecten van het licht en de beschikbare oplossingen, hoe beter voor de ooggezondheid ĂŠn voor de omzet in de winkel. wat vertel je de klant en hoe zet je uv en blauw licht in de markt? TEKST Marie-Catrien van Deijck

Blauw licht is een actueel item in de optiek. Dankzij veelvuldige publicaties over de schadelijke effecten ervan op de ogen en campagnes rond speciale glazen, coatings en contactlenzen, is een deel van de consumenten zich bewust van het bestaan van blauw licht en het feit dat het gebruik van beeldschermen een negatieve invloed heeft op de ogen. Dat betekent niet dat ze uit zichzelf hun opticien om speciale producten vragen. Op de winkelvloer en in de refractieruimte zal dus door de deskundigen actie moeten worden ondernomen. Hetzelfde geldt voor het effect van UV-licht op de ogen; daarover straks meer. Nog even de ins & outs van blauw licht op een rij, want hoe meer je de klant hierover weet te vertellen, hoe groter de kans dat hij wordt overtuigd van de noodzaak van een preventieproduct.

maculadegeneratie zien. Er is echter veel meer onderzoek nodig om te bepalen wat ‘te veel’ blootstelling aan blauw licht is. Dat is belangrijk om mee te nemen bij het adviseren van een blauwfilter. Desondanks zijn er zorgen uitgesproken over de effecten op langere termijn. Bij het verminderen van Digital Eye Strain speelt leefstijladvies - meer naar buiten, minder schermtijd - een belangrijke rol. Als de oogzorg in je optiekzaak je lief is, moeten voorlichting en advies op dit gebied een belangrijk onderdeel van je dienstverlening zijn. Bovendien ligt hier een unieke kans om je te onderscheiden!

Liever een gamebril dan een beeldschermbril “We leven in een snelle westerse samenleving waar het gebruikelijk is dat er wordt gezocht wordt naar gemakkelijke, snelle oplossingen. Het omgooien van patronen en aanpassen van je leefstijl hoort daar voor veel consumenten niet bij”, constateert Richard Backx. “Daarom zijn er Voorlichting en advies diverse optische oplossingen om de blootstelling aan blauw licht te Het licht dat onze ogen binnendringt, reduceren. Een multifocaal drager, wordt verdeeld in zichtbaar licht (golfdie in de meeste gevallen zeker ook lengtes van 380 tot 780 nm) en nietHIER LIGT EEN een computerbril kan gebruiken, zichtbaar licht (UV en infrarood). is gebaat bij een blauwfilter in het Blauw licht is zichtbaar licht en dus noUNIEKE KANS glas. Een goed argument om een dig om überhaupt iets te kunnen zien. tweede bril aan te schaffen! Maar De grootste leverancier ervan is de zon, OM JE TE denk ook aan de jonge gamers: een gevolgd door onze beeldschermen, die speciale ‘gamebril’ klinkt natuurlijk kunstmatig blauw licht uitstralen. We ONDERSCHEIDEN veel spannender dan een ‘bril voor hebben blauw licht nodig; het onderhet scherm’. Kleed het zo in, dat het steunt ons bioritme en stimuleert de aansluit op de wereld van je klant. aanmaak van vitamine D. Omdat de Momenteel zijn er ook voor de conmeeste mensen echter veel meer uren achter hun beeldschermen en smartphones doorbrengen tactlensdrager een aantal (zachte) maatwerkcontactlenzen dan in de buitenlucht en de ogen dus veel blauw licht van op de markt. Doordat het blauwfilter minder ‘ruis’ geeft, ereen korte afstand binnenkrijgen, kan het schadelijke gevol- vaart de lensdrager meer contrast en daardoor meer rust gen hebben. Blauw licht remt de aanmaak van het slaaphor- achter het scherm. Deze lenzen zij bij uitstek geschikt om moon melatonine, waardoor het slaapritme wordt verstoord, het gesprek over aan te gaan en een individueel product en speelt een belangrijke rol bij Digital Eye Strain (droge, aan te meten waarmee je je winkel onderscheidt van de branderige of vermoeide ogen, wazig zicht en hoofdpijn). massa”. “Een aantal (laboratorium)studies heeft aangetoond dat een te hoge blootstelling aan blauw licht negatieve invloed Het belang van de anamnese kan hebben op onze lichtgevoelige netvliescellen”, vertelt Ri- “Over de risico’s van blauw licht is nog veel discussie binnen chard Backx, optometrist bij Jansen Opticiens in Zoetermeer. de oogheelkunde”, vertelt Imke Jacobs, optometrist bij Jon“Deze veranderingen lijken op de veranderingen die we bij gen Opticiens in Heerlen. “Het schijnt schadelijk te zijn voor

eyeline

HOE MAAK JE VAN BLAUW EN UV-LICHT VERKOOPTOOLS?

de macula. Het gele pigment in de macula werkt als een soort filter voor blauw licht en hierdoor kan maculaslijtage toenemen. Het is superbelangrijk om vóór een oogmeting een goede anamnese te doen. Ik vraag altijd naar de gezondheid, of er oogaandoeningen in de familie voorkomen én informeer naar hun hobby’s en werk. Tijdens een anamnese leer je je klant kennen en daardoor kun je een individueel advies geven. Heeft je klant een computerbaan? Dan leg je hem de voordelen uit van een aparte beeldschermbril naast de gewone multifocale bril, je vertelt over de risico’s van blauw licht dat uit beeldschermen en smartphones komt en geeft uitleg over een blauwfilter. Dit geldt natuurlijk ook voor studenten die veel achter hun laptop zitten”. Maarten Christiaans, optometrist bij LUKX in Bloemendaal, probeert net als zijn collega’s blauw licht bij elke verkoop ter sprake te brengen. “Het zit in de iPad die we gebruiken bij de verkoop van de glazen en dat is handig om op aan te haken. Het is echter nog niet duidelijk hoeveel schade blauw licht werkelijk geeft. Je kunt niet hard maken dat het schade geeft zoals UV-licht dat doet. Dit maakt het wat mij betreft moeilijker om te verkopen. Wat ook niet helpt is dat de coatings niet echt mooi zijn. Aan mensen - met name kinderen - die veel achter het scherm zitten, bieden we het echter wel actief aan er we merken dat er vaker voor wordt gekozen”. UV-licht: cataract en maculadegeneratie Behalve blauw licht kan UV-licht resulteren in oogschade. UV-licht kan fotochemische reacties veroorzaken en leiden tot ontsteking van het hoornvlies en het bindvlies. “Zoals bekend, geeft UV-licht verhoogde oxidatieve stress in het oog. De vrije radicalen die hierdoor vrijkomen, kunnen de celstructuur veranderen”, vertelt Imke Jacobs. “Het meeste

eyeline

UV-licht wordt door het voorsegment geabsorbeerd en geeft hier dus de meeste verandering. De bekendste aandoeningen die door UV-licht kunnen ontstaan of verergeren, zijn cataract en maculadegeneratie. Wij vertellen onze klanten over de risico’s van UV-licht en geven voorlichting over de meerwaarde van een goede UV-coating op hun gewone bril. Ook vragen we of ze stilstaan bij het feit dat hun kinderen het hele jaar buiten spelen. Kinderen hebben een heldere ooglens waardoor UV-licht veel gemakkelijker het netvlies bereikt. We informeren tevens naar hobby’s. Er zijn genoeg mensen die buiten sporten en dan niet graag hun bril dragen. Deze klanten kun je naast een nieuwe bril direct een set (dag)lenzen aanbieden, met uiteraard een UV-filter. Bovendien kijk ik na een oogmeting altijd met de spleetlamp naar het voorsegment. Zie ik dan een beginnend pinguecula of pingueculum? Dan heb ik mijn klant nog sneller overtuigd”. “Wij leggen onze klanten uit dat UV-licht schade geeft aan het slijmvlies, hoornvlies, de ooglens en - in zeer geringe mate - het netvlies”, zegt Maarten Christiaans. “Dit komt vooral ter sprake bij de verkoop van zonnebrillen. UV-licht wordt in bijna alle normale brillenglazen al gefilterd, dus daar besteden we geen extra aandacht aan. Klanten denken vaak dat lichte glazen geen UV-bescherming bieden, maar de kleur zegt niets over de mate van bescherming”. Richard Backx vindt dat voorlichting over het belang van een goede zonnebril nog steeds belangrijk is. “Zeker wanneer iemand vaak buiten is, is een zonnebril een onmisbaar stuk gereedschap. De kans op UV-schade neemt toe naarmate we ouder worden. Het is een cumulatief fenomeen en daarom is het extra belangrijk om onze kinderen te beschermen tegen UV-straling, zodat de kans op problemen op latere leeftijd kleiner is”.

78% van de consumenten is geïnteresseerd in BlueControl *

Voor dat beetje extra comfort in een digitale wereld LCD- en LED-schermen van computers en televisies, smartphones, tablets en GPS-apparaten verspreiden kunstlicht dat in sterkte feller is dan daglicht. Een onderdeel van dit kunstlicht is blauw licht, ook bekend als hoogenergetisch zichtbaar licht. Buitensporige hoeveelheden hiervan kunnen vanwege de hoge intensiteit leiden tot overbelaste ogen, vermoeidheid en slapeloosheid. HOYA BlueControl is een coating die het blauwe licht dat door beeldschermen wordt uitgestraald neutraliseert, waardoor deze klachten worden voorkomen. Bijkomende voordelen zijn een vermindering van de lichtschittering en een scherper contrast. Consumenten geven aan interesse te hebben in BlueControl. U ook? BlueControl is verkrijgbaar in combinatie met Hi-Vision LongLife. * Millward Brown: “Wat consumenten vinden van anti-reflectiecoatings”. Onderzoek onder 1.204 brildragers in zes Europese landen, waaronder Nederland, november 2012.

HOYA Lens Nederland B.V. Amsterdamseweg 27 • 1422 AC Uithoorn • tel. 0297-514314

eyeline

DUTZ KIDZ! kinderen hebben tegenwoordig al vroeg een eigen stijl, ze weten precies wat ze willen; een eigenwijze volwassen look! niet zo gek natuurlijk, ze worden dagelijks overspoeld met inspirerende voorbeelden via twitter, instagram of facebook. de dutz kidz-collectie zit bomvol volwassen kidslooks en biedt een ruime en kleurrijke keuze aan coole monturen die tegen een stootje kunnen. De nieuwe Dutz Kidz-collectie is fun, speels, een tikje brutaal en kleurrijkÂ als nooit tevoren! Komend seizoen fleuren we de straten op met de colorful Streetwear-trend. We zien daarom veel knalblauw, oranje en legergroen. Roze dan? Een blijvertje natuurlijk, beschikbaar in vele tinten. Komend seizoen zien we vooral een krachtige, meer uitgesproken variant. En de jongens maken indruk met in het oog springende blauw- en groenvarianten. EĂŠn ding is zeker: de nieuwste generaties brengen kleur in ons leven!

INFOTORIAL

eyeline

w w w. d u t z e y e w e a r. c o m

BBig

KINDERBRILLEN VERKOPEN IS EEN VAK APART het verkopen van een kinderbril is een zoektocht naar een oplossing die past bij het kind ĂŠn de ouders. dat kost tijd, inlevingsvermogen en geduld. precies de punten waarop je je als kwaliteitsopticien kunt onderscheiden. bovendien hebben veel kinderen intensieve oogzorg nodig. ook daarin kun je het verschil maken. eyeline sprak met drie experts. TEKST Marie-Catrien van Deijck Marlies Neutkens, eigenaar van kinderbrillenwinkel Enfant Terrible in Arnhem, reserveert een uur voor iedere klant die een bril komt kiezen. â&#x20AC;&#x153;Tijd en aandacht zijn heel belangrijk, daarom werk ik alleen op afspraak. Er is vaak tweespalt tussen wat een kind wil en wat de ouders willen, en dan is het zoeken naar een compromis. Het

eyeline

is cruciaal dat een kind gemotiveerd is om de bril te dragen, anders wordt het sowieso geen succes. En daarom moet je wel een bril verkopen die het kind leuk vindt. Anders is het iedere ochtend ruzie en gaat de bril op school gelijk af. Of het gaat zoals met Emma, een klein meisje dat per se een roze bril wilde. Haar moeder wilde dat absoluut niet en koos een ander montuur. Een paar weken later stonden ze hier weer in de winkel omdat Emma haar bril had ‘verstoppeld’ en echt niet meer wist waar. Uiteindelijk kreeg ze toch een zachtroze bril. Veel kinderen kiezen voor een bepaalde kleur, een merk als Nike of een thema als Star Wars; anderen willen juist een heel volwassen bril. Uiteraard is ook de degelijkheid heel belangrijk. Daarom vind je bij mij nooit een montuur dat uit de collectie is: ik moet namelijk wel alle onderdelen kunnen nabestellen. Een kinderbril heeft veel te lijden en moet wel anderhalf jaar meegaan. Je moet dus een goed serviceverhaal hebben”. Dat onderschrijft ook Bas van Hal, productmanager bij Saton Optiek. “Wij kiezen vanzelfsprekend zoveel mogelijk voor onbreekbare, kunststof glazen, vanwege de veiligheid en een langere levensduur, en voorzien ze vervolgens standaard van een UV-filter en ontspiegeling. Onze visie is dat onze klanten een leven lang zorgeloos moeten zien en dat begint dus al bij jonge kinderen. Merken zijn daarin belangrijk, maar we zoeken bovenal mooie en leuke monturen die aanhaken op de verwachte trends. Ook kinderen willen steeds vaker een modieuze bril. En zo mogelijk attenderen we onze jonge klanten op het comfort van contactlenzen”. Jongste klant is 4 maanden “Bij ons wordt meestal voor een bril gekozen waar zowel het kind als de ouders content mee zijn”, vertelt Annet Jongmans, eigenaar van kinderbrillenwinkel Kidzz Eyezz in Amsterdam. Haar klanten kunnen kiezen uit merken als (en dit is slechts een greep uit het assortiment) Cars, Lafont, Paul Frank, Little Paul&Joe, Nike, Agatha de la Prada, Goldsmit, Chloé, Liu Jo, Eschenbach en Anne et Valentin. Alle werknemers van Annet, zelf opticien en orthoptist, zijn gespecialiseerd in oogzorg voor kinderen. In haar winkel is dan ook een eigen orthoptiepraktijk. Behalve dagelijkse brillen verkoopt Annet sportbrillen, zwembrillen, contactlenzen en speciale glazen, waaronder bifocaal. Haar jongste klant is vier maanden, de oudste klant is 19 jaar. Vanwege de verregaande oogzorg die zij levert, krijgt Annet ook kinderen met ernstige problematiek in haar winkel. Daar hoort ook myopie bij; iets waarin ze een toename ziet. Haar myopiebeleid is het geven van lifestyle advies en/of het aanmeten van multifocale contactlenzen. Ook die verkoopt ze. Naast de duizend monturen aan de wand en in de lades. Duizend monturen waaruit de jongste kinderen de kleurrijkste kiezen en de oudere kinderen de hipste. En dan maar hopen dat de ouders die goedkeuren. Want anders? Dan kan er zomaar weer een bril kwijt raken…

VINGINO

BLUE RAY BLOCKING Ontwerp je eigen computerbril! met deze actie besloot vingino eyewear een bewustwordingscampagne over computers en het effect van schermen op ogen af te trappen. de actie was bedacht om ouders te waarschuwen voor het effect van digitaal licht op de ontwikkeling van kinderogen. De vijf winnaars van Vingino’s ontwerpactie hebben hun ontwerpen werkelijkheid zien worden. De papieren tekeningen zijn vervaardigd tot fysieke brillen die vanaf eind november bij de opticiens in de winkel liggen. Elke bril is voorzien van speciaal glas dat het blauwe licht van elektronische schermen blokkeert, voor brildragers en niet-brildragers. Dit glas is één van de twee essentiële onderdelen van de bril. Blauw licht is in basis hetzelfde als het UV-licht van de zon, enkel in een lichtere dosis. Om de ogen te beschermen tegen zonlicht draagt men een zonnebril of een skibril, maar er wordt nog maar zelden een bril gedragen om te beschermen tegen computerlicht. De gloednieuwe collectie blue ray blocking brillen van Vingino Eyewear zijn uitgerust met speciaal glas dat dit blauwe licht filtert, zoals een zonnebril doet met zonnestralen. Het tweede belangrijke aspect van de nieuwe lijn van Vingino Eyewear is dat de brillen net zo cool zijn als de rest van de collectie. De monturen, ontworpen voor en door kinderen, zorgen ervoor dat kinderen zelfverzekerd een bril op hun neus kunnen zetten. Ook als ze op school een computer gebruiken. Vingino’s Blue Ray Blocking brillen liggen vanaf eind november in de winkel. Precies op tijd voor een leuk avondje Netflix kijken met het gezin tijdens de Kerstvakantie. voor meer info: www.more-eyewear.com

eyeline

GRATIS MYOPIEPAKKET OOGFONDS het is duidelijk, buiten spelen is goed voor kinderogen. eyeline zegt: organiseer een actie en ga met uw klanten en hun kinderen de uitdaging aan om 2 weken lang 2 uur per dag buiten te spelen! in juni hebben het oogfonds en erasmus mc de 20-20-2 regel aangepast. tot je 20ste na 20 minuten dichtbij kijken een pauze: 2 minuten minstens 20 meter ver kijken. ĂŠn twee uur per dag buiten zijn. Wil je meer weten? Oogfonds helpt je graag, met het gratis myopiepakket per post met onder andere tips, vrolijke beloningsstickers en een oogtestposter, gevolgd door zes keer een wekelijks e-mail bericht met tips en informatie. Vraag het direct aan! voor meer info: www.oogfonds.nl/projecten-nieuws, +31 (0)30 2545711, mijnogen@oogfonds.nl

COLUMN

MARCO VAN BEUSEKOM

KAARTEN SCHUDDEN In deze editie van Eyeline veel over myopie management; een onderwerp dat heel erg snel aan populariteit onder de vakgenoten aan het winnen is. Aan de ene kant niet verwonderlijk, want het is gewoon een belangrijk onderwerp voor de toekomst. Aan de andere kant vraag ik mij wel af of deze aandacht om de juiste redenen is. Dit bedoel ik zeker niet verkeerd, maar we lijken in een soort ethische spagaat terecht te komen. We weten te veel van myopieprogressie om niets te doen, maar aan de andere kant weten we te weinig om echt de juiste richting te kiezen voor een specifieke klant.

Wat weten we nu eigenlijk over deze zogenoemde ‘fundamentals’? Zijn we als specialisten op de hoogte met de laatste inzichten over complicatie van diverse typen lenzen en hoe bespreken wij dit met potentiële dragers (als we dit al bespreken)? Ja, we beginnen er langzaam van doordrongen te raken dat water en contactlenzen een combinatie is die echt NIET kan. Maar wat weten we van de vloeistoffen die we ‘adviseren’ bij de lenzen, welke specifieke werking hebben de verschillende producten? Waarom niet meer daglenzen als deze zoveel risico’s uitsluiten?

Contactlenzen en de optiek in bredere zin hebben zich in 2018 veelvuldig op belangstelling van de media mogen verheugen met onderwerpen als de online oogmeting, het online kopen van multifocale brillen en de uitzending over nachtlenzen waarin ook verborgen-camerabeelden getoond werden die deze zorg nog eens extra onderstrepen. De informatievoorziening rondom contactlenzen rammelt. En laten we eerlijk zijn, die is meestal ook niet evidence based.

Myopie management gaat binnen ons vakgebied belangrijk worden. Maar om te zorgen dat wij onze rol daarin kunnen spelen, zullen we ons handelen in brede zin van het toepassen van contactlenzen moeten gaan baseren op wetenschappelijk bewijs. De kaarten worden momenteel geschud!

Laten we eens een stapje terugzetten naar de manier waarop we contactlenzen in algemene zin toepassen. Immers, als we volle bak met myopie management bezig gaan, lijkt het me zinvol dat we de basale toepassing van contactlenzen op zijn minst goed in de vingers hebben toch?

eyeline

NIKON MYOPSEE NIEUWSTE GENERATIE BRILLENGLAZEN MYOPIE onze digitale omgeving stimuleert de evolutie naar myopie. het toenemend gebruik van het nabijzicht tijdens de dagelijkse activiteiten, met name computer, smartphones en tablets, vraagt een continue accommodatie van het oog. consumenten worden frequent blootgesteld aan kunstlicht en steeds minder aan natuurlijk daglicht. daarnaast kan het niet goed corrigeren van toenemende myopie (ernstige) gevolgen hebben. een myoop met een sterkte van -8,00d heeft bijvoorbeeld tot 10 maal meer kans op het ontwikkelen van netvlies- aandoeningen dan een myoop met een sterkte van -4,00d. dankzij de ervaringen van nikon met de japanse myope populatie, heeft het met de ontwikkeling van myopsee een eerste oplossing voor deze veeleisende doelgroep ontwikkeld.

DIKTE

Tot 16% dunner*

LICHTHEID

Tot 11% lichter**

Nieuwe generatie Nikon brillenglazen voor myopen *MyopSeeTM 1.6 van -5,00D Ø70mm ten opzichte van een standaard sferisch brillenglas met dezelfde sterkte, index en diameter. Diktewinst varieert tussen 9% en 16% in functie van verschillende parameters zoals de myopie van de drager en de bruikbare diameter van het brillenglas – Bron: interne test gerealiseerd juli 2017. ** MyopSeeTM 1.6 Ø70mm ten opzichte van een standaard sferisch brillenglas met dezelfde index; diameter alle sterkten van -2,00D tot -10,00D – Bron: interne Nikon test gerealiseerd augustus 2017.

eyeline

Better vision, new look Door de nieuwste dubbel-asferische technologie te integreren in het design, is Nikon erin geslaagd met MyopSee een exclusief brillenglas voor myopen te creëren met uitzonderlijke prestaties op het gebied van visuele helderheid en esthetiek. MyopSee is een uitzonderlijk vlak, licht en optisch geoptimaliseerd brillenglas; verkrijgbaar vanaf november 2018. Nieuwe catalogus 2018-2019 HOC presenteert met het nieuwe 2018-2019 glasprogramma voor maatwerk kijkoplossingen. HOC is trots direct twee succesvolle innovaties van BBGR aan te bieden, BluV Xpert (winnaar Silmo d’Or in de categorie Vision!) en Easywork Pulseo. BBGR BLUV XPERT Blauw licht is aanwezig in veel lichtbronnen: de zon, enkele kunstmatige verlichting en sommige digitale apparaten. Het spectrum van schadelijk blauw licht, tussen 415 en 455 nm wordt beschouwd als bijzonder schadelijk en kan één van de factoren zijn die bijdraagt tot hinderlijke schittering, een gevoel van vermoeidheid en een schadelijk effect op het netvlies, dat kan leiden tot leeftijdsgebonden maculadegeneratie.

BluV Xpert is de nieuwe blauwe licht absorptie-technologie, die direct wordt geïntegreerd in het brillenglasmateriaal. De BluV Xpert-technologie biedt BBGR brillenglazen een extra beschermingsniveau tegen blauw licht. BluV Xpert bevat specifieke moleculen die zowel UV-licht absorberen (tot 405nm) en blauw licht, zonder blauwe restreflex. PULSEO PULSEO enkelvoudige brillenglazen van BBGR zijn speciaal ontwikkeld voor het visuele gedragspatroon van 18-40 jarigen. Een kleine additie van 0.3, 0.6 of 0.9 dioptrie verlicht de accommodatie in het nabijzicht en verbetert visueel comfort. Pulseo brillenglazen volgen de ogen in het dagelijkse ritme, zodat 18-40 jarigen voor 100% zonder compromis hun huidige levensstijl kunnen aanhouden. Verkrijgbaar in november 2018. voor meer info: www.hocsite.com

BLUE RAY BLOCKING

5 blauw licht ﬁlterende designs, ontworpen voor en door kinderen.

VANA F NOVEM BER VERKR IJGBAAR www.vinginoeyewear.com

MARREE

GRATIS OOGSCREENING VOOR

KINDEREN

in september startte marree opticien optometrie in assen met het aanbieden van een gratis oogscreening voor kinderen. marree is erg actief op facebook en instagram en viel onze redactie daarom op. de beelden voor de facebookadvertenties en in de instagram stories komen overeen met het spandoek en de stoepborden voor de winkels van marree. dat is nog eens een crossmediale optiekzaak! we stelden marcel takens, optometrist en contactlensspecialist een aantal vragen over myopie management, doe er uw voordeel mee. Hoe groot is het probleem? “Myopie is een steeds groter wordend wereldwijd probleem. In Europa geldt inmiddels dat ongeveer de helft van de twintigers bijziend is. En het aantal stijgt. Een hoog myoop heeft namelijk meer risico op oogheelkundige afwijkingen. Dit betekent dat er in de toekomst uiteindelijk meer mensen bij de oogarts terecht zullen komen”. Is het een fenomeen wat ‘hoort’ bij deze generatie? “Het ‘hoort’ niet, maar het is wel zo. Kinderen spelen minder buiten, zitten vaker op hun smartphone of tablet. Ook op school moeten ze veel meer op korte afstand werken. We ‘moeten’met z’n allen ons best gaan doen om te voorkomen dat dit normaal wordt gevonden door de huidige en aankomende generaties”.

Wil Marree als zelfstandig optiekbedrijf een rol spelen op het gebied van myopie? “Jazeker! Steeds meer mensen worden (hoog)myoop, waardoor de behoefte naar oogzorg toeneemt. Om de ziekenhuizen hierin te ontzien kunnen optometristen al in een vroeg stadium een grote rol spelen bij het screenen van (kinder)ogen. Wij focussen ons op het aanbieden van oogscreenings en preventieve oogzorg. De OCT-scanner ondersteunt ons hierin. Daarnaast is bijscholing en het op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in myopie management heel belangrijk. De campagne ‘gratis oogscreening voor je kind’ is daarom een gerichte actie. Ouders kunnen met hun kind(eren) binnenkomen voor zo’n oogscreening. Naast een korte controle, checken we of er familiaire aanleg is voor myopie. Daarnaast geven we lifestyle advies. Op het moment dat we constateren dat het kind meer kans heeft om (hoog)myoop te worden, adviseren wij ouders vroegtijdig in te grijpen door bijvoorbeeld het aanpassen van ortho-K of multifocale contactlenzen bij hun kind. Van belang is dat er op een positieve manier voorlichting wordt gegeven over de mogelijkheden van myopie management”. En wat heb je dan nodig om deze te vervullen? “Een goede samenwerking tussen de opticien, optometrist, huisarts, orthoptist en oogarts is nodig voor het afremmen van myopie. Echter, het allerbeste is dat de samenleving kinderen stimuleert om met elkaar buiten te spelen!”

OPTICIEN AAN HET

WOORD

VERLEG JE EYELINE

KLEUR BEKENNEN onlangs was ik op een meeting van de ‘european contact lens society for ophthalmologists’ (eclso). ook daar op het oogartsencongres inmiddels ruim aandacht voor myopie management. jeremy guggenheim van cardiff university had een goed verhaal over de genetica achter het ontstaan van myopie. de grote vraag en discussie is altijd: is het de omgeving die (de mate van) myopie bepaalt, of zijn het ‘gewoon’ de genen, en kunnen we daar verder niks mee? uit zijn verhaal blijkt dat er waarschijnlijk wel een paar duizend genen zijn die met myopie te maken hebben, maar er zijn er 161 gedefinieerd die direct gecorreleerd zijn aan het ontstaan van myopie. heb je die genen - kortom: ben je ‘diegene’ - dan wordt de kans op myopie groot. die kans kunnen we in de toekomst waarschijnlijk inschatten, op basis van een simpel bloedtestje bijvoorbeeld. bij een hoge ‘gene probability’ is de kans op myopie wel 80-90 procent. kort en goed, en via een paar sluiproutes, zou je kunnen zeggen op basis van zijn verhaal, dat gemiddeld de helft van de kans op myopie bepaald wordt door onze genen (hebben we niet veel invloed op, hoogstens bij onze partnerkeuze). de andere helft zijn ‘omgevingsfactoren’, en daar kunnen we wel wat aan doen natuurlijk. TEKST Eef van der Worp

Op ooghoogte Zoals ik laatst in een extra column met de titel ‘Bedrijfsblind’ in de nieuwsbrief van www.eyeline-magazine.nl schreef is er een nieuw boekje op de markt geschreven door Nick Despotidis; vanuit het oogpunt van de ouders. Op ‘ooghoogte’ van de opvoeders dus, figuurlijk gezien. Hoe om te gaan met myopieontwikkelingen bij onze kinderen? Het boekje is dan ook veel meer dan ’30 jaar ervaring met een myopiepraktijk’ die Nick heeft, maar meer bijna een opvoedkundig boek. Het gaat in het boekje niet sec om het aantal uren die worden doorgebracht op smartphone of tablet (al is zijn persoonlijk advies om dit te beperken tot 1 uur elektronica gebruik tijdens schooldagen, en 2 uur in het weekend) of het aantal uren buitenspelen (al speelt dat zeker een rol). Nick ziet een patroon waarbij ‘tiger-mom’ en ‘tiger-dad’ opvoeding, waarbij de ouders continu bovenop de (school-)

eyeline

prestatie van de kinderen zitten dat leidt tot veel stress én meer myopie! Hij spreekt uit basis van ervaring van duizenden dagelijkse praktijkgesprekken met ouders. Wat heel duidelijk blijkt, is de waarde van daglicht. Daglicht blijkt iets magisch te zijn, hoogstwaarschijnlijk door de aanmaak van dopamine onder invloed dat al die ‘luxen’ aan daglicht. Mogelijk dat zelfs dat (dopamineproductie) het mechanisme is achter de werking van atropine voor myopie management. In Zuidoost Azië lopen er in ieder geval studies die kinderen meer buitenspeeltijd bieden; sterker nog, de kinderen worden letterlijk ’buitengesloten’: de deur naar het klaslokaal gaat op slot, zodat ze niet meer naar binnen kunnen! Studies laten zien dat dit de kans op myopie met 25 procent kan verminderen. En meer dan 10 uur buiten spelen halveerde de kans op myopie zelfs.

EEF VAN DER WORP VERRUIMT ZIJN BLIK EN SCHRIJFT MET HET THEMA 'VERLEG JE EYELINE' OVER DIVERSE ONDERWERPEN DIE HEM OPVALLEN IN ZIJN VAKGEBIED.

Bedrijfsblind Het zou zelfs zo kunnen zijn dat bepaalde golflengtes, bepaalde kleuren licht, beter zijn dan anderen, maar daar moet eerst nog meer onderzoek naar worden gedaan. Maar dat raakt aan een heikel punt: hoe lang wil je wachten? Wanneer koop je je eerste computer? Als je wacht tot de perfecte computer er is, dan mis je de boot. Laten we oppassen dat we de boot niet missen met myopie managent. Het is tijd om kleur te bekennen! Moeten we dan elk kind ‘blind’ gaan uitrusten met een contactlens, bij het geringste vermoeden op myopie? Helemaal niet, en integendeel zelfs zou ik bijna zeggen. Myopie management is complex, en ja er zijn nog veel vragen wat nu precies het beste is. Een nieuw review artikel in (notabene) een oogartsen peer-reviewed wetenschappelijk vakblad, en geschreven door een oogarts, laat de verhouding tussen orthokeratologie en myopie management zien. Die verhouding is er. En ja, met zacht multifocaal (CD) lijkt die link er ook zeker te zijn. Hoeveel precies bij welk kind, dat kunnen we niet goed voorspellen. En ja, er zijn risico’s met contactlenzen. Daar moeten we niet voor weglopen. Maar we moeten ook niet weglopen voor onze verantwoordelijkheid, om ouders goed voor te lichten allereerst over de toename van myopie, en de gebruik van smartphones en ander nabij-bezigheden. Een boek lezen is namelijk net zo schadelijk. Het is niet het schermwerk als zodanig, dat nog wel eens wordt beweerd (zelfs in de krant). Daarnaast is er het ‘daglicht- en buitenspelen- verhaal’.

Ondercorrectie Dáárnaast kunnen we ook voorlichten over de huidige correctiemethoden voor myopie: brillen kunnen myopie corrigeren, maar op dit moment zijn er geen goede manieren om myopie significant te remmen met brillenglazen. En belangrijk: ondercorrectie werkt niet! Sterker nog, ondercorrectie maakt het erger. De perifere hypermetropie bij myopen, waarvan gedacht wordt dat dit het mechanisme achter het ontstaan van myopie is - en waarbij het brandpunt dus achter het netvlies ligt - wordt versterkt door ondercorrectie. Of zoals Langis Michaud het op ECLSO zei: ondercorrectie is schadelijk! Gewone contactlenzen kunnen myopie natuurlijk ook corrigeren, maar remmen myopie niet; dat geldt dus ook voor vormstabiele lenzen, in tegenstelling tot wat nog steeds wel eens beweerd wordt.

Ondercorrectie werkt niet; Sterker nog, ondercorrectie maakt het erger!

Pas in derde instantie komen dan de interventies aan bod: dat kan farmaceutisch (atropine in lage doseringen, met weinig bijwerkingen blijkt uit onderzoek) en inderdaad, ook contactlenzen behoorden tot de opties. Wat een mooie taak om die opties, in die volgorde waarschijnlijk, met ouders en kinderen te bespreken. We moeten kleur bekennen, en laten zien dat we myopie serieus namen. En kleuren en kaartspelletjes: dat past dan weer perfect bij kinderen natuurlijk!

eyeline

MYOPIE BIJ DELTION henri eek en siegfried dekker zijn senior leraren aan het deltion college in zwolle. eyeline is benieuwd of een onderwerp al myopie ook ‘hot’ is in de leerbanken. de reactie van de heren is duidelijk. “als leraren van het deltion college proberen we altijd om het onderwijs zo goed als mogelijk aan te laten sluiten bij de actualiteit. in dit kader wordt tijdens verschillende lessen/vakken bij deltion aandacht besteed aan de welhaast epidemische wereldwijde toename van myopie”.

“Zo wordt er tijdens de lessen anatomie bij de bouw en groei van het oog gesproken over de gevolgen van de toename van de (lengte-)groei van het oog. Hierbij worden tevens mogelijke oorzaken belicht. Denk hierbij aan minder buitenspelen van kinderen en het meer en langduriger dichtbij kijken op tablet, smartphone etc. Tijdens de oog en bril-lessen wordt bij het berekenen van oogfouten de meestal toegenomen aslengte en de impact daarvan besproken. Tevens wordt globaal ingegaan op mogelijke oplossingen voor het probleem (meer buitenspelen in de jeugd, minder dichtbij kijken). In de lessen over binoculaire refractie wordt aandacht besteed aan de convergentie-insufficiëntie bij myopie. Bij de opleiding contactlensspecialist (post-mbo) wordt dieper op de materie ingegaan. Hier worden ook behandelopties als penalisatie door middel van atropine en het aanmeten

Henri Eek is optometrist en contactlensspecialist. Als seniorleraar is hij verbonden aan het Deltion College en de Hogeschool Utrecht. Daarnaast werkt hij als zelfstandig optometrist in een huisartsenpraktijk. Bij Deltion verzorgt hij onder andere lessen voor

van speciale lenzen (bifocaal, ortho-K) besproken. Algemeen geldt dat binnen Deltion de actualiteit rondom het probleem op de voet wordt gevolgd en dat nieuwe ontwikkelingen waar mogelijk direct in de lessen worden verwerkt”. Naast de aandacht in de lessen wordt vanuit Deltion samengewerkt aan het delen van kennis met de Hogeschool van Utrecht, met verschillende Duitse optiek en optometrie opleidingen en een Spaanse optiek opleiding. Er wordt gewerkt met de nieuwste oogmeetapparatuur zoals de Hoya EyeGenius, verschillende corneatopografen, en er worden gastlessen met oogartsen en andere deskundigen georganiseerd voor de studenten. Seniorleraren hebben bij Deltion een speciale rol in het initiëren, ontwikkelen en organiseren van onderwijsprogramma’s en onderwijsinnovaties.

de 1e en 2e jaars maatwerkgroepen en de post-mbo opleiding contactlensspecialist. Bij de HU verzorgt hij contactlensonderwijs in de pré-kliniek en de kliniek. In de huisartsenpraktijk wordt vooronderzoek en screening ten behoeve van de huisartsengroep gedaan. Verder is hij fellow van de internationale organisatie IACLE (International Association of Contactlens-Educators) die zich tot doel stelt het contactlensonderwijs wereldwijd op een hoger niveau te brengen. Siegfried Dekker is opticien en wiskundeleraar. Als seniorleraar bij Deltion heeft hij het onderdeel Internationalisatie en tweetalig onderwijs in zijn portefeuille. Hij werkt nauw samen met verschillende Duitse optiek en optome-

eyeline

trie scholen voor het ontwikkelen van optiek onderwijs voor Nederland én Duitsland. Op dit moment volgt hij een Masteropleiding wiskunde en is hij contactpersoon voor de samenwerking met een Spaanse optiekopleiding.

NIEUWE ONDERZOEKSRESULTATEN

MiSight 1 day ®

INFOTORIAL

uit een vierjarig onderzoek met misight® zachte daglenzen blijkt dat dit type lens aanzienlijke invloed heeft op het afremmen van de myopieprogressie bij kinderen. dit geldt ook voor de kinderen die op latere leeftijd beginnen met de behandeling. coopervision presenteerde de nieuwe uitkomsten tijdens het bcla asia-congres in singapore, waar de wereldwijde toename van myopie een van de meest besproken onderwerpen was. Het unieke ontwerp van MiSight® 1 day heeft speciale behandelzones met ActivControl™ technologie. In de contactlens zijn speciale ringen aangebracht waardoor de toename van de bijziendheid actief wordt geremd én het kind tegelijkertijd scherp zicht heeft, ongeacht verschillende pupildiameters en lenscentratie.

de kinderen in de controlegroep die een enkelvoudige daglens droegen. In jaar vier van het onderzoek werden kinderen uit de oorspronkelijke controlegroep ook overgezet op de myopiecontrole lens. Zij werden vervolgens afzonderlijk gevolgd. Het gebruik van MiSight®, was in beide groepen effectief in het afremmen van de myopie ontwikkeling.

Vierjarig onderzoek “De resultaten van vier jaar onderzoek naar de effectiviteit van onze innovatieve myopie-controle lens betekenen een mijlpaal in het afremmen van progressieve myopie. De behandeling blijft werken voor kinderen die gedurende het gehele onderzoek MiSight® hebben gedragen, en de groei van hun aslengte is in het laatste jaar verder vertraagd. Dit benadrukt het nut van zo vroeg mogelijk starten met myopie management om maximaal resultaat te behalen”, vertelt Paul Chamberlain, Director of Research Programs bij CooperVision.

Geen enkel ander onderzoek heeft aantoonbaar gegevens opgeleverd voor een dergelijk hoge mate van voortdurende effectiviteit bij de beheersing van myopie met een zachte daglens gedurende vier jaar. Volgens Stuart Cockerill, Senior Director Myopia Management, zijn de resultaten van het onderzoek naar MiSight® zeer leerzaam voor CooperVision, en de optische industrie, wat betreft het vermogen om de ontwikkeling van myopie bij kinderen te vertragen. Daarbij geeft hij aan dat hoe sneller myopie met MiSight® wordt gemanaged, hoe effectiever de behandeling is.

Na jaar drie nam de progressie van myopie af bij kinderen die de MiSight® contactlens droegen: gemeten aan de hand van gemiddeld cycloplegisch sferisch equivalent (SE) met maar liefst 59 en 52 procent gemeten aan de hand van gemiddelde axiale verlenging van de oogbol vergeleken met

Myopie Management Expert MiSight® 1 day is in de Benelux exclusief verkrijgbaar bij Procornea Nederland. De contactlensfabrikant biedt als enige in de Benelux een uniek aanbod voor optische interventie exclusief aan Myopie Management Experts. Word ook een Myopie Management Expert, ga naar www.ikkijkverder.nl.

eyeline

COLUM

GABI STEENBEKKERS

#DONTBESHORTSIGHTED Trending topic van de afgelopen jaren, binnen de optiek mag ik wel zeggen, is 'myopia control'. Het lijkt alsof dit onderwerp recent de optiek is binnengekomen. Niet dus! Over het controleren van (progressieve) myopie is al midden jaren 60 van de vorige eeuw geschreven. In de editie van The Journal of the American Optometric Association uit maart 19661 wordt er al gesproken over het controleren van myopie met behulp van contactlenzen door dr. Sidney Saks uit Zuid-Afrika. Het probleem van progressieve myopie is dus helemaal niet zo nieuw als we denken. Wat wel nieuw is dat we nu veel beter inzicht hebben in de grootte van het probleem. Het aantal personen met (progressieve) myopie waar we het over hebben is extreem, als ik het zo mag noemen. De afgelopen jaren zijn de cijfers bekend gemaakt door onder andere WHO en Brien Holden Vision Institute; waarschijnlijk zijn de cijfers wel bekend, maar ik wil toch nog even aanhalen dat in 2020 (en dat is al over anderhalf jaar!) ongeveer een derde van de wereldbevolking (lees 2,5 miljard personen!) myoop zal zijn, waarvan ongeveer 100 miljoen hoog myoop (> S-5.00 dpt). Dertig jaar later zijn de cijfers nog extremer, in 2050 is dat de helft!! We hebben het dan over 5 miljard personen, waarvan ongeveer 1 miljard personen hoog myoop zal zijn! Het zijn duizelingwekkende getallen en op deze getallen kunnen wij, als beroepsgroep van optometristen, contactlensspecialisten & opticiens, absoluut invloed uitoefenen. Daar ben ik van overtuigd. Je kunt er niet alleen voor zorgen dat je de nieuwe generatie scherper en beter gaat laten zien, maar je kunt er ook voor zorgen dat ze voor de toekomst gezondere ogen zullen blijven behouden; mits je met de nieuwe mogelijkheden aan de slag gaat om de progressieve myopie te remmen. Dat is de enige voorwaarde: omarm de nieuwe technologieën die op de markt zijn of komen. Zorg dat je up-to-date blijft over de nieuwste ontwikkelingen en inzichten op het gebied van (progressieve) myopie. Dan kun je het verschil maken! En zeg nou eerlijk; hoe mooi is het dat je een beroep hebt waarbij je niet alleen mensen scherper kunt laten zien, maar waar je ook ECHT een verschil kunt maken in iemands gezondheid. Mooier wordt het toch niet?

eyeline

Voor de optiekbranche liggen er nu zoveel kansen om dat verschil te maken voor nu en in de toekomst, maar we zullen dat dan wel met de gehele optiek moeten doen. Wat ik bedoel is dat we veel meer bewustzijn moeten gaan creëren bij het algemene publiek over wat de risico’s en wat de gevolgen kunnen zijn van progressieve myopie. Ik merk nu al dat dit bij mij in de praktijk bij Loonen Brillenmakers dagelijkse kost is. Er gaat geen dag voorbij of het verhaal over (progressieve) myopie komt niet één keer ter sprake, maar vaak meerdere malen per dag! Het is een probleem dat zich wereldwijd aan het verspreiden is en zich steeds sneller zal gaan verspreiden als we niet snel tot actie overgaan; dat is een ding dat zeker is! We zullen dan ook samenwerking moeten gaan zoeken met andere beroepsgroepen, denk hierbij aan orthoptisten en oogartsen, maar ook scholen om de kinderen op locatie te screenen. Het is buiten de grens van ons kikkerlandje dan ook de normaalste zaak van de wereld dat de ogen van kinderen gescreend worden op scholen. Op het moment dat dat gebeurt, kan er snel actie ondernomen worden als er sprake is van een verhoogde kans op de ontwikkeling van myopie. Maar wat betekent dat nu concreet? Wat gebeurt er nu als we WEL het verschil gaan maken? Wat als we kinderen die een groot risico lopen om hoge myopie te ontwikkelen in de groep 'laag' myopen (< S-5.00 dpt) kunnen laten blijven? Dat dan weer een enorme winst is voor de gezondheid van deze ogen. Op het moment dat we met behulp van de huidige middelen, denk aan Myopia Control Contactlenzen en een nieuw brillenglas dat recent ontwikkeld is en de progressie van de myopie reduceert, dit kunnen bereiken dan zullen er in 2020 60 MILJOEN (!) kinderen minder in de groep hoog myoop komen! En dat zijn nog eens extreme getallen die positief zijn! #DontBeShortSighted! 1.Saks, Sidney J. ”Fluctuations in refractive state in adapting, and long term contact lens wearers,” Journal of the American Optometric Association Vol. 37, March 1966

AIR OPTIX® plus HydraGlyde® maandlenzen, DE VERBETERDE AIR OPTIX® VOOR

ALS HET GAAT OM

RESULTAAT

COMFORT OP EEN

HOGER NIVEAU

STEL JE HOGE EISEN MyDay® daglenzen

Sluit geen compromissen als prestatie belangrijk is voor uw klanten. Adviseer MyDay® daglenzen – powered by Aquaform® Technology.

VERTROUWDE OPTICS De beste optische designs, ontwikkeld voor onze Biofinity® lenzen, garanderen de hoogste zichtkwaliteit.

Bezorg uw huidige AIR OPTIX® dragers comfort op een hoger niveau door ze de nieuwe familie AIR OPTIX® plus HydraGlyde® maandlenzen aan te bieden.

NODIG!

Nu ook voor klanten met astigmatisme en presbyopie.

ULTIEM GEMAK Iedere dag een schoon, nieuw paar lenzen. Uw klant heeft geen lenshouders of vloeistof nodig!

GEEN

HERAANPASSING

SMARTSHIELD® TECHNOLOGY

SmartShield® Technologie creëert een beschermend schild tegen aanslag, waardoor de lens langer schoon blijft.4,5*

HydraGlyde® Moisture Matrix zorgt ervoor dat het lensoppervlak de hele dag vochtig blijft.6,7

1-3

eyeline

Wie zorgt er voor hun ogen?

vakblad voor de opticien, special najaar 2018

Kinderogen en kinderbrillen

Onlangs nog bij KASSA, nu hier haar visie

vakblad voor de opticien, special najaar 2018 www.eyeline-magazine.nl

QF2108V1

Beeldschermen SCHULD van alles?

EXPERTS AAN HET WOORD Myopie Blauw licht UV

Wat als we NIETS doen?