200 Joer Tubaksindustrie zu Lëtzebuerg Fabréck war. Dem Michel Fixmer senger Tubaksmanufaktur ass et net gutt gaang, si huet wahrscheinlech esou just iwwerlieft.
Et geet biergop
Collection Nico Beckerich
1842 ass Lëtzebuerg dem däitschen Zollveräi bäigetratt. D’Zollgrenzen tëscht Lëtzebuerg an den däitsche Länner si verschwonnen, awer den Export no Frankräich gouf doduerch méi schwéier. D’lëtzebuerger Tubaksmanufakturen hu sech missen der däitscher Konkurrenz erwieren. D’Produktioun blouf jorelaang stationär. Datt se net gefall ass, war zu engem groussen Deel dem Schmuggel op der franséischer Grenz ze verdanken. Awer den däitsche Maart ass och fir d’Lëtzebuerger Produkter opgaang, wouvunn um Enn och eis Tubaksindustrie profitéiert huet. Mam Wuesse vun der Eisenindustrie ass Geld an d’Land gefloss, d’Kafkraaft vun de Leit ass gewuess an den Ofsaz vun Tubaksprodukter huet séier zougeholl. D’Zäit war gënsteg, och fir nei gegrënnte Manufakturen, wéi Heintz van Landewyck (HvL) - gegrënnt am Joer 1847 - , dee geschwënn de gréisste vun hinnen all sollt ginn. D’Tubaksmanufakture si séier zu klengen Industriebetriber erugewuess. D’Handaarbecht ass ëmmer méi
De Reider Nummer 64
duerch Maschinnen ersat ginn, an dës Maschinnen hunn Energie gebraucht, fir ze funktionéieren. Am Joer 1870 huet de Jean-Pierre Heintz eng Dampmaschinn baue gelooss, 3 Joer méi spéit och de Christophe Fixmer, de Jong an Nofolger vum Michel Fixmer. D’Gebailechkeete sinn ze kleng ginn, an - besonnesch wat HvL ugeet - déi nei Fabrécke matten an der Stad hunn hir Nopere gestéiert. Déi hu sech vu Kaméidi, Geroch, Damp a Verkéier belästegt gefillt. HvL war scho laang iwwer säin 1. Site erausgewuess. De Joseph Heintz, de Jong vum Firmegrënner, huet 1887 zu Hollerech e groussen Industrieterrain kaaft, op deem no an no nei Gebailechkeeten entstan sinn. De Christoph Fixmer huet 1884 hei zu Ettelbréck op der Schoulplaz eng nei Fabréck gebaut. Déi Zäit gouf et 21 Tubaksmanufakturen am Land, déi am Ganzen ong. 300 Aarbechter beschäftegt hunn. Vun deenen 21 waren der 4 zu Ettelbréck etabléiert. Ëm déi selwecht Zäit huet de Christophe Fixmer sengem Päifentubak en Numm ginn, deen an der ganzer Géigend während Jorzéngten e Begrëff sollt sinn; hien huet d’Mark “Goldschlëssel” kreéiert an se - wat déi Zäit ganz nei war - offiziell enregistréiere gelooss. Bis zum Enn vun der Tubaksproduktioun zu Ettelbréck am Joer 1968 gouf dësen Tubak produzéiert, deen iwwregens ëmmer manner an der Päif gefëmmt ginn ass an ëmmer méi geholl ginn ass, fir Zigretten ze dréinen. Enn des 19. Jorhonnert huet sech e ganz neit Produkt verbreet, d’Zigrett. Schonn am Ufank vun den 1880er Joren huet HvL mat der Zigretteproduktioun ugefaang. Déi goufen deemools vun Aarbechterinne mat der Hand gedréint. 1882 hat HvL 3 Zigrettenaarbechterinnen, déi jiddereng all Woch 8000 Zigrette gedréint a verpaakt hunn. Um Enn vum Jorhonnert gouf et der scho 60. Wéi ass deemools esou eng Zigrett entstan? Fir d’éischt goufen Tüben aus Pabeier hirgestallt, gewéinlech an Heemaarbecht, an d’Kanner hu missen hëllefen. Da gouf eng Strull Tubak mat Hëllef vun engem Réierchen an engem klenge Bengelchen an den Tüb eragedréckt. Duerno goufen déi fäerdeg Zigretten a ronn oder eckeg Päck verpaakt, déi och op der Hand gemaach goufen. Fir 1000 fäerdeg verpaakten Zigrette gouf et 37 ½ Sous. 1905 gouf bei HvL déi éischt Zigrettemaschinn a Betrib geholl. De Christophe Fixmer, deen esou eng glécklech Hand hat mat der Tubaksmark Goldschlëssel, huet hei den Zuch verpasst. Bis kuerz virum 1. Weltkrich sollt et
52
August 2015