Twee werelden, één gedachte - LEVS architecten

Twee werelden, ĂŠĂŠn gedachte LEVS architecten spiegelt werk in Nederland aan dat in Mali

ethcadeg néé ,nedlerew eewT

ALS MUREN KONDEN PRATEN

2

Twee werelden, één gedachte

Een bakstenen muur in hartje Amsterdam en een lemen

muur in de woestijn van Mali. Een wereld van verschil, zou je zeggen. Natuurlijk, er zit in werkelijkheid 4.000 km tussen, en een hemelsbreed cultuurverschil. Toch zijn beide muren gemaakt vanuit dezelfde ontwerpfilosofie. Voor beide is vakmanschap nodig, kennis van grondstoffen, inzicht in de lokale cultuur, gevoel voor esthetiek en oog voor wat de samenleving nodig heeft.

Over de hele wereld wil men prettig wonen, werken, leren en leven. In ‘Twee werelden, één gedachte’ spiegelen wij ons werk in Nederland aan dat in Mali, waar we scholen, huizen en waterputten bouwen voor de Dogon. We laten zien hoe we vooral geen ‘Dutch Design’ willen exporteren, maar ter plekke werken aan contextgebonden ontwerpen. En als het gaat om de wens een samenleving vorm te geven, blijken er in de aanpak meer overeenkomsten te zitten dan je zou denken.

LEVS architecten, Amsterdam

3

ABC Architectuurcentrum Haarlem

COLOFON Het boekje ‘Twee werelden, één gedachte’ is een uitgave van LEVS architecten naar aanleiding van de expositie in het ABC Architectuurcentrum Haarlem in samenwerking met Stichting Dogon Onderwijs.

Concept, redactie en vormgeving LEVS architecten Fotografie Diversen, zie www.levs.nl Teksten Willemijn de Jonge - Mijnwerk Coverbeeld CIIID, LEVS architecten De expositie ‘Twee werelden, één gedachte’ werd medemogelijk gemaakt door Stichting Dogon Onderwijs (SDO) Oskam v/f koopmans | TBI

4

De expositie in het ABC Haarlem was te zien van september tot november 2015. Er stonden niet alleen de meer dan manshoge panelen met een ambachtelijk getimmerde houten achterconstructie. Ook maquettes en korte films gaven een beeld van ons werk.

Op 24 september 2015 werd de expositie feestelijk geopend door Robert Kohsiek, directeur van woningbouworganisatie Wonam, en Rokus Oskam, directeur van leemsteenbedrijf Oskam v/f.

De persmachine van de hydraulisch geperste aardestenen was toen en ook bij verschillende andere gelegenheden in actie te zien en sommige bezoekers vertrokken met een zelf geperste steen.

Tijdens de expoweken hebben we een aantal activiteiten georganiseerd, waaronder een lezing over het expositiethema, rondleidingen en workshops voor schoolkinderen en het 20 jaar jubileumsfeest van Stichting Dogon Onderwijs.

5

6

Expositie ‘Twee werelden, één gedachte’ in het ABC Architectuurcentrum Haarlem

7

School als hart van de samenleving Het onderwijs vormt de generatie van de toekomst, maar ook die van nu. Op scholen komen mensen samen om kennis over te dragen en te leren. Daarom verdienen ze een

TANOUAN IBI

PROJECT: TANOUAN IBI BASISSCHOOL

De school staat aan de rand van het dorp, want dit nieuwe fenomeen heeft nog geen vaste plek in de traditionele structuur. Een plein met bomen moet de verbinding gaan vormen met het dorp.

Parallel aan de drie klaslokalen lopen twee veranda’s die als steunberen functioneren voor de tongewelven boven de klaslokalen.

8

plek in het hart van de samenleving, waar iedereen welkom is, leerlingen ĂŠn buurtbewoners. En een gebouw om trots op te zijn. Want als ontwikkeling ergens begint, is het wel hier.

PROJECT: ST. IGNATIUSGYMNASIUM MIDDELBARE SCHOOL

AMSTERDAM

Het St. Ignatius staat midden in Amsterdam-Zuid; de architectuur sluit aan bij de Amsterdamse Schoolstijl van de omliggende gebouwen. Zo wordt de school wezenlijk onderdeel van de samenleving.

Nieuwe gebouwindeling met drie zones: Boven wordt geleerd, in het midden ontspannen en beneden gesport

Begane grond met ontspanningsgebieden en facilitaire zone

Verdieping met leslokalen, studieplekken en docentenkamers per cluster 9

School als hart van de samenleving

De twee veranda’s zijn de steunberen van het grote tongewelf van de klaslokalen. Hiermee ontstaan tegelijkertijd koele openbare ruimtes waar leerlingen en dorpsbewoners graag vertoeven.

2013 200 m² basisschool met 3 leslokalen voor 180 leerlingen en avondschool voor vrouwen, kantoor, depot Opdrachtgever: Stichting Dogon Onderwijs

10

In Mali ligt de nadruk nog op klassikaal onderwijs. Onder het tongewelf van aardesteen, met natuurlijke ventilatie en een beetje extra daglicht, ontstaat een aangenaam koel klimaat om te leren.

Aantrekkelijke collectieve plekken zetten in op samenwerking en ontmoeting. Een goed ontworpen buitenruimte voorkomt dat leerlingen in de buurt op straat gaan hangen.

2011 8.100 m² uitbreiding en renovatie voor nieuwe onderwijsvisie met flexibele leslokalen in clusters, aula, ondergrondse gymzaal en fietsbunker Opdrachtgever: Stichting VO Amsterdam-Zuid ‘Uitschuifbare’ leslokalen met ruime studieplekken en transparante docentenkamers bieden ruimte aan het nieuwe leren: flexibel, vraaggestuurd en competentiegericht.

11

Koester de geschiedenis De Amsterdamse grachtengordel en de dorpen langs de Klif van Bandiagara zijn beide werelderfgoed. Terwijl een traditioneel grachtenpand na bijna 400 jaar met minitieus millimeterwerk wordt gerestaureerd, moet hun lemen

YOUGO DOGOROU

PROJECT: RESTAURATIE TELLEM ERFGOED GRAANSILO’S EN GINNA’S (FAMILIEHUIZEN)

De Dogon gaan respectvol om met de oude graansilo’s van de Tellem, hun voorgangers die hier leefden vanaf de jaartelling. Ze onderhouden de 600 jaar oude silo’s als onderdeel van hun eigen geschiedenis.

Plattegrond van de graansilo’s van de Tellem

12

Aanzicht van de verdwenen en overgebleven graansilo’s van de Tellem

tegenpool in Afrika jaarlijks opnieuw met de hand worden afgesmeerd. Niet op de millimeter, maar wel met net zoveel eerbied voor de geschiedenis.

PROJECT: HUIS MARSEILLE MUSEUM VOOR FOTOGRAFIE

AMSTERDAM

Bij de uitbreiding van Huis Marseille zijn zowel de historische gevels als de originele interne structuur van de twee rijksmonumenten in stand gehouden. De restauratie maakte de originele pracht weer zichtbaar.

Het museum op nummer 401 werd verbonden met het buurpand. De oorspronkelijke ziel van beide monumenten is weer tevoorschijn gebracht.

Via felverlichte spleten passeert de bezoeker drie keer de grens tussen de twee panden.

13

Koester de geschiedenis

De eeuwenoude techniek van het maken en jaarlijks afsmeren van de graansilo’s is langzaam verloren gegaan en wordt opnieuw doorgegeven aan de jongeren.

2014 Restauratie en reconstructie Opdrachtgever: ADI and the people of the village of Yougo Mede mogelijk gemaakt door het Prins Claus Fonds Met de restauratie van het silocluster in Yougo is een unieke plek voor de hele Dogonvallei in ere hersteld. Hier begint de Sirigi, het belangrijke feest dat eens in de 60 jaar wordt gevierd.

14

Door subtiele ingrepen en kleurgebruik zijn deze monumentale grachtenpanden een hedendaags fotografiemuseum geworden.

2013 Renovatie en restauratie museum voor fotografie Opdrachtgever: Monumenten Keizersgracht 399401

In de Louis XIV-stijlkamer is na uitvoerig historisch verflagenonderzoek een voor Nederland unieke scharlakenrode kleur teruggebracht.

15

In navolging van de Romeinen De Romeinen deden het al na van de Grieken: een peristilium was een door zuilengalerijen omgeven ruimte in of bij een gebouw. Het binnenhof is nog altijd een geliefde manier om buiten naar binnen te halen.

BANDIAGARA

PROJECT: VILLA NANTOUMÉ PRIVÉ WOONHUIS

In het familiehof is er de beschutting van de lemen koepels en de koelte van het water. Het hof kijkt uit op de gebedsruimte in het huis.

Daglicht komt door verschillende openingen binnen 16

De windtoren zorgt voor een natuurlijke ventilatie

Een manier om licht, lucht en ruimte te scheppen. Een besloten wereld waar je kunt schuilen zonder opgesloten te zijn. In Nederland vind je er de zon, in Mali de koelte van de schaduw.

UTRECHT

PROJECT: DE BOUWMEESTER WOON-ZORG-GEBOUW MET KINDERDAGVERBLIJF

Jong en oud ontmoeten elkaar hier op veilig terrein. Aan het hof is zowel een verzorgingshuis voor dementerende ouderen als een kinderdagverblijf gevestigd.

Het trapsgewijs oplopende volume herbergt een divers maatschappelijk programma waaronder een kinderdagverblijf.

Begane grond

1e verdieping

17

In navolging van de Romeinen

In het grote familiehuis, de ‘ginna’, is plek voor wonen, werken, ontmoeten en geloven. Alles is georganiseerd rondom de binnenplaats die de verschillende activiteiten verbindt.

2015 (ontwerp) 1.000 m² familiehuis, ontvangst- en werkruimten Opdrachtgever: Toguna Agro Industries, Seydou Nantoumé Het groene hof brengt verkoeling in de werkvertrekken. De open hoven begeleiden de bezoekers door het familiehuis. Elk hof heeft zijn eigen karakter.

18

De gouden gevel van het woonzorggebouw is opvallend en expressief: een landmark in de stad. De binnenzijde is juist ingetogen en volledig afgestemd op de zorg voor kwetsbare groepen.

2013 10.000 m² zorg en wonen voor ouderen, kinderdagverblijf, wijkfunctie, 30 woningen Opdrachtgever: MITROS projectontwikkeling

Binnen en buiten lopen in elkaar over. Het hof biedt licht, lucht en ruimte aan gebruikers van alle leeftijden.

19

De samenleving in het klein Een nieuwe woonwijk of campus op onontgonnen terrein vraagt om een eigen ordening. Een ensemble waarin je onderdeel bent van een groter geheel maar ook een eigen

SANGHA

PROJECT: PRAKTIJKCOLLEGE SANGHA PRACTIJKCOLLEGE

Het praktijkcollege in Sangha is een ensemble binnen het Unesco werelderfgoed. De kleine huizen met tongewelven zijn zo geplaatst dat zij buurten met tuinen binnen de ommuring vormen.

Het college bestaat uit verschillende buurten met tuinen (ensembles) van lokalen, werkplaatsen, kantoortjes en bergingen.

20

Landschap rondom Sangha

Dorpen op een rots

Lage muren vormen de buurt

Het huis is de gemeenschap

plek en privacy krijgt. Een plek waar balans is tussen groot en klein, open en besloten, buiten en binnen. Herkenbaar, overzichtelijk en samenhangend.

PROJECT: SUKHODOLSKAYA STEDELIJK ENSEMBLE VAN APPARTEMENTENGEBOUWEN

JEKATERINBURG

In Jekaterinaburg is een samenhangend ensemble ontworpen voor 3000 woningen. Een buurt met een hart: imposante blokken omsluiten een intiem en groen park.

Componenten

Blokdefinitie met het park

Openbare en semiopenbare ruimtes

Korrel

Buitenkant

Metselwerkkleuren

Uitzicht

21

De samenleving in het klein

Rondom kleine pleintjes met groen bevinden zich clusters van zorgvuldig gecomponeerde gebouwen. In januari 2016 wordt het eerste schoolcluster en de tuin in gebruik genomen.

2013 (ontwerp) 5 ha, 2.550 m² praktijkcollege voor 900 studenten met 15 lokalen, 4 werkplaatsen, kantoren, 10 lerarenwoningen, watertoren, depots Opdracht: SDO De buurten worden omringd door groene tuinen waarin de landbouwkennis in de praktijk wordt gebracht. Theorie en praktijk komen zo samen in een dorpse setting.

22

Sculpturaal, donker en stedelijk aan de buitenkant; geparcelleerd, licht en kleinschalig aan de binnenkant. Door te spelen met materiaal en plastiek ontstaat een heel andere uitstraling.

2014 (ontwerp) 1.200 woningen, 500 m² commerciële ruimte, 960 parkeerplaatsen Opdrachtgever: Brusnika Engineering and Design LLC

De gesloten bouwblokken hebben een intiem binnenhof, maar in het hart van het plan is ook een groene oase gecreëerd voor collectief gebruik.

23

Vakmanschap is meesterschap En ornamentiek hoort daarbij. Of je nu met bakstenen bouwt of met aardestenen, de expressieve eigenschappen van metselwerk zijn groot. Het optimaal benutten van de mogelijkheden vormt de basis voor rijke, karaktervolle

GANGOUROUBOURO

PROJECT: GANGOUROUBOURO BASISSCHOOL

Met een geperste steen kun je meer maken dan een simpele muur: patronen, randen, reliëf, openingen. Met één materiaal wordt alles vorm gegeven: ramen, deuren, dakranden en een fijn bankje om op te zitten.

1 2

4

3 5

5

3

6 6

5

24

4

Stenen gewelf Afsmeerlaag uit rode aarde en cement Semi-open metselwerk Stalen dakplaten Stalen kantelraam Stenen bankje

4

2

1

gebouwen. Zowel van een afstand als dichtbij. Een mooi gedetailleerd gebouw wordt bovendien snel eigen en blijft langer goed.

’S-HERTOGENBOSCH

PROJECT: HET HOF (PALEISKWARTIER) APPARTEMENTENGEBOUW

Twee kleuren metselwerk geven expressie aan de binnen- en buitenzijde van het stedenbouwkundig plan. De diepte en plastiek van de gevels zorgen voor een levendig beeld.

1 2 3 4 5

Metselwerk Wit, voeg in kleur Steen Metselwerk bruin, voeg in kleur Steen Lichtgrijze metalen felsgevel Kozijnen Aluminium, brons Dakrand aluminium

1

5

3

2

1 1

4

25

Vakmanschap is meesterschap

Eenvoudige ingrediënten in het ontwerp zijn functioneel en esthetisch tegelijk. Zoals een simpel ‘vorkje van staal’ dat de overspanning van het dak verkleint, of de balansramen die in elke stand een ander beeld creëren.

2013 200 m² basisschool met 3 leslokalen voor 180 leerlingen, kantoor, depot Opdrachtgever: Stichting Dogon Onderwijs De 3 meter brede veranda met muurtjes en een extra groot overstek biedt een heerlijke plek om te zitten en voelt als een warm welkom bij aankomst.

26

Het metselwerk wordt ingezet als middel om de schaal te manipuleren en een stedelijk grid te maken. Het effect van kleur en textuur wordt met behulp van proefmuurtjes onderzocht.

2012 (ontwerp) 266 woningen, 1.500 m² commerciÍle ruimte, 240 parkeerplaatsen Opdrachtgever: BV Ontwikkelingsmaatschappij Paleiskwartier

De sculpturale gevel geeft het gebouw extra kwaliteit. Door de spiegeling in het water komt er nog een dimensie bij.

27

Terug naar de menselijke maat De Dogon bouwen hun dorpen en huizen al eeuwenlang volgens de structuur van een lichaam. In de westerse bouwtraditie zijn al talloze stromingen voorbijgekomen.

Inmiddels zijn ook wij toe aan een eigentijdse

NANDO

PROJECT: RESTAURATIE EN REVITALISERING VAN NANDO EEN TYPISCH DOGON-DORP

In Nando wandel je tussen de familiehuizen door van plek naar plek. Huis, erf en gemeenschappelijke ruimten vloeien in elkaar over, het dorp is je ‘huis’.

Ontsluiting en openbare ruimte 28

Publieke gebouwen Erf van het familiehuis

Het Pinari plateau

herwaardering van oude tradities. Zo is een oud-Hollands Vechtstadje uitgebreid met een kleinstedelijke woonwijk.

Volgens de menselijke maat – zoals de Dogon altijd al deden.

WEESP

PROJECT: LEEUWENVELD 2 NIEUWE WIJK TUSSEN HISTORISCH CENTRUM EN POLDER

Pleinen vormen de ruggengraat van het plan. Een mooi ontworpen openbare ruimte en een eigen plekje voor je woning brengt de wijk tot leven.

Projectgebied

Waterstructuur oorspronkelijke polder

Vijf bouwblokken

Hoofdontsluitingsroute 29

Terug naar de menselijke maat

In Nando staan de huizen dicht op elkaar, op de daken wordt graan gedroogd. Elk huis heeft zijn eigen familieslot. Rondom de moskee is ruimte voor ontmoeten en spelen.

vanaf 2005 Realisatie watervoorzieningen, nieuwe weg en herstel leembouw Opdrachtgever: Stichting Dogon Onderwijs Ook in Nando wordt gespeeld met plastiek: subtiele overgangen, niveauverschillen, hoge en lage muurtjes bepalen de ‘tussenruimte’. De grenzen worden als vanzelfsprekend ervaren.

30

Architectuur kan gedrag stimuleren. Een randje contrasterende tegels langs de gevel maakt dat mensen een bankje buitenzetten. Op een gravel plein wordt jeu de boules gespeeld.

2013 Stedenbouwkundig plan en architectonisch ontwerp 184 woningen/ appartementen, 3.000 m² bedrijfsruimte Opdrachtgever: Blauwhoed Eurowoningen, Leeuwenveld II bv

Waar ooit sloten waren, zijn nu grachtjes en bruggen gemaakt in aansluiting op het historische centrum van Weesp. De afwisseling in stenen maakt ieder huis anders.

31

Wonen in de stad Amsterdam en Bamako: twee hoofdsteden die in vrijwel alles van elkaar verschillen en in een andere fase van ontwikkeling zijn. Waar Amsterdam vooral verdicht en wonen in het centrum weer heel aantrekkelijk is,

BAMAKO

PROJECT: SOCIALE WONINGBOUW WOONWIJK IN HYDRAULISCH GEPERSTE AARDESTENEN (HCEB)

Sociale woningbouw in Mali: hoe maken we een plek in een wijkje van 300 woningen? Het ontwerp van een woonwijk in Mali wordt afgestemd op de lokale gewoontes: wonen gebeurt vooral buiten, op het ommuurde erf.

Plattegrond Type F3 32

Plattegrond Type F4

Langs- en dwarsdoorsnede

breidt Bamako in hoog tempo uit in lage dichtheden met eengezinswoningen op een groot erf. Het centrum is hier geen fijne plek om te wonen.

PROJECT: GERSHWIN BROTHERS UITBREIDINGSWIJK AMSTERDAM

AMSTERDAM

Hoogstedelijk wonen op de Zuidas: in aansluiting op de bestaande stad kun je hier comfortabel wonen in gestapelde kleine stadsappartementen op een 2-laagse ondergrondse parkeergarage.

Onder de gebouwen ligt een gezamenlijke parkeergarage van twee lagen.

Zon, uitzicht en stedenbouwkundige oriĂŤntatie bepalen De specifieke sculpturale vorm 33

Wonen in de stad

Woningen met de mogelijkheid om te groeien met een verdieping. De beschutte veranda, natuurlijke ventilatie en muren van aarde bieden een koel onderkomen in de Afrikaanse hitte.

2015 (ontwerp) 300 sociale woningen type F3 en F4 Opdrachtgever: Le Ministere de l’Urbanisme et de l’Habitat, Mali In Afrika wordt in nieuwe buitenwijken altijd een anoniem grid van wegen aangelegd, wat vaak leidt tot onherbergzame wijken. Door smallere straten, pleintjes en bomen toe te voegen ontstaat hier toch een fijne woonplek.

34

Ook met hoge dichtheid kun je appartementen bijzondere kwaliteiten geven, met mooie balkons, riante dakterrassen en intieme binnentuinen. Hier kun je stads wonen zonder de drukte direct te ervaren.

2013 (ontwerp) 14.000 m² BVO met 159 woningen à 55/70/85 m²; 900 m² commerciële ruimte (kavel 15); 200 ondergrondse parkeerplaatsen Opdrachtgever: SAX Vastgoed

Terwijl op de Zuidas eerst vooral gewerkt werd, wordt hier nu ook een stedelijk woonmilieu gecreëerd om de druk op de stad te verlichten. Dicht bij het OV en de A10, en je bent in een kwartier in de binnenstad.

35

Hydraulisch geperste aardeblokken (HCEB) zijn niet gebrand. Ze worden met een mobiele persmachine geproduceerd uit het bodemmateriaal van het bouwterrein waardoor de transport- en productiekosten en de aantasting van het milieu enorm verminderd worden. De blokken zijn veel beter dan de traditionele kleiblokken bestand tegen het klimaat van zowel de hete zon als ook zware regenval. Bovendien creĂŤren ze een aangenaam binnenklimaat.

36

37

Materiaal van eigen bodem De baksteen, gemaakt van onze eigen rivierklei, is een geliefd Hollands bouwmateriaal. Maar het kan ook met het riet langs de oever, zoals in Nieuwkoop, waar een nieuwe invulling is gegeven aan het rietdekkersambacht.

AARDE

DIVERSE PROJECTEN: SCHOLEN, WONINGEN, BIJEENKOMSTGEBOUWEN, UIENOPSLAGHUISJES

‘Terre rouge’, rode aarde, is overal te vinden in Afrika. Dit is een voor de hand liggend bouwmateriaal voor woningen en wegen. Alles wat je maakt, gaat als vanzelf op in het landschap.

1 2 3

Hydraulisch geperste aardesteen (HCEB) Afsmeerlaag uit rode aarde en cement Opening voor daglicht en ventilatie

2

1

1 5

38

1

5 5

3

6 1

2

4

4 6

Handgemaakte regenpijp Stalen raam Stenen bankje

In Mali, waar ze al eeuwen met aarde bouwen, brengt een speciaal ontworpen aardesteenpers vernieuwing. Hiermee worden de traditionele bouwstenen sterker en beter bestand tegen de regen.

RIET

PROJECT: KALEIDOSKOOP GEBOUW VOOR WONEN, ZORG EN RECREATIE

Het riet langs de Nieuwkoopse plassen wordt van oudsher verwerkt in de daken van de omliggende boerderijen.

1 2 3

3 1

4 5

4

Riet Metselwerk Houten bekleding Aluminium afdekkap Plantenstrook

5

3 2

3

5

4

39

Materiaal van eigen bodem

Door de rode aarde fijn te malen, een beetje cement toe te voegen, en ze onder hoge druk te persen, ontstaat een nieuwe manier van bouwen met dragende muren en zelf getoogde daken.

vanaf 2008 Vele projecten zoals scholen, woningen, bijeenkomstgebouwen, uienopslaghuisjes Het dak wordt afgesmeerd met een mengsel van rode aarde en cement. Er zijn karakteristieke gebakken elementen in het ontwerp opgenomen die de verbinding leggen met de lokale tradities.

40

Het rietdekkersambacht is nieuw leven ingeblazen bij de bouw van woonzorggebouw Kaleidoskoop: niet zoals vroeger op het dak, maar in een spectaculaire nieuwe toepassing op de gevel.

2012 8.000 m² wonen met zorg, 2.000 m² Kulturhus (multifunctionele zaal, bibliotheek, café-restaurant en infobalies) Opdrachtgever: Woningstichting Nieuwkoop, Latei projectontwikkeling

De stevige laag riet van wel 30 cm dik sluit naadloos aan op het hout. De liefde voor het materiaal en het ambacht is zichtbaar in de strakke detaillering.

41

Met respect voor de planeet Alles wat je bouwt heeft impact op de aarde. Architecten hebben een verantwoordelijkheid om zorgvuldig om te gaan met het milieu. Als je dat goed aanpakt, kun je de planeet zelfs wat teruggeven. Water of groen dat verdwenen was

DOGONLAND

Overal in Mali, van Djenne, Segou tot Dogonland, staan gebouwen gemaakt van de eigen aarde. Het materiaal ademt en zorgt voor koelte; waarom zou je hier bouwen met beton en staal?

Tweede Dam van Yougo Dogorou

42

Keramische kokers in het dak zorgen voor ventilatie.

Over dag vormen de kokers een mooie sterrenhemel als het licht binnen valt.

bijvoorbeeld. Een groene woestijn, parkeren onder een grasheuvel , regenwatercirculatie of een slimme waterpomp: dat doet niet alleen de mensen die er gebruik van maken goed, maar ook de planeet.

NEDERLAND

Het Kolleksjesintrum Fryslân wordt een duurzaam en energiezuinig kunstdepot. De juiste klimaatcondities worden hier gecreëerd door gebruik te maken van het natuurlijke accumulatievermogen van de aarde.

Het WKO systeem van het St. Ignatiusgymnasium haalt warmte en koude uit de 125m diepe bron

Onder de groene heuvel is de parkeergarage geïntegreerd

43

Met respect voor de planeet De groene woestijn is een initiatief van www.groenewoestijn.nl

Door klimaatverandering en boomkap rukt de woestijn op en wordt landbouwgrond bedreigd. Door nieuwe aanplant van bomen, duinfixatie en het remmen van waterstromen, wordt samen met honderden lokale mensen een ‘groene woestijn’ gecreëerd.

Basisschool Tanouan Ibi Groene Woestijn Blauwe Pomp en water

44

Voor schoon water zijn dammen en putten nodig. Nieuw zijn de duurzame blauwe handpompen die wel 80 meter diep gaan en onverwoestbaar zijn. Er wordt gewerkt aan kennisoverdracht om het waternetwerk lokaal te onderhouden en uit te breiden.

De Zilverling staat aan de rand van een park in Amsterdam Nieuw-West. In plaats de bijbehorende 58 auto’s op het maaiveld te parkeren, zijn deze onder een aantrekkelijke groene heuvel ‘verstopt’.

Kolleksjesintrum Fryslân | Leeuwarden De Zilverling | Amsterdam St. Ignatiusgymnasium | Amsterdam Bij het St. Ignatiusgymnasium stroomt het regenwater door open goten langs de buitengevel; het verdwijnt niet in het riool, maar wordt direct geïnfiltreerd in de omliggende grastuin.

Daardoor blijft de omgeving mooi groen.

45

Culturen verschillen In Nederland worden aparte plekken gemaakt om cultuur te beleven. Je koopt een kaartje voor een dansvoorstelling, een toneelstuk, film of schilderworkshop. Cultuur vindt je in op maat gemaakt gebouwen die onze vrijetijdsbesteding

CULTUUR IN HET DOGOLAND

Het aankondigen van de bouw van de school met de gemeenschap is al een welkomstfeestje waard. Alle leerlingen willen even op hun mooist samen dansen; de kring mensen vormt als vanzelf de ruimte.

Tagouna doorsnede 46

Tagouna plattegrond

Tekeningen: Wolf Schijns

faciliteren met mooie zalen, ateliers en oefenruimtes. In Mali is cultuur veel meer verweven in het dagelijkse doen en zijn. En dansen doen ze er net zo lief buiten.

CULTUUR IN NEDERLAND

De balletzaal op de bovenste verdieping biedt een panoramisch uitzicht over de binnenstad. Tegelijkertijd vormen de grote en kleine dansers een mooi decor voor het plein. Zo worden stad en cultuur verbonden.

1 2 3 4

Multifunctionele zaal Ensemblezaal Balletzaal Foyer

5 6 7 8

Volksuniversiteit theorie Volksuniversiteit Praktijk Muziek Kantoren

2

4

8

5

1

Spectrum: Begane grond

6

1e verdieping

2e verdieping

3

7

7

3e verdieping 47

Culturen verschillen

De opening van een school, worstelen als gymnastiek, het vieren van het leven van iemand die is overleden, of het voorspellen van de toekomst: alles heeft zijn specifieke plek in het dorp.

De cultuur van de Dogon

De ‘toguna’, het mannenpraathuis bij de Dogon, is een plek waar veel gebeurt. Het is tegelijkertijd het ‘theater’, de ontmoetingsruimte en podium van het dorp.

48

Cultuurgebouwen moeten gebruikers van jong tot oud aanspreken. Mooie materialen en kleuren, een bibliotheek, muziekzalen, ontmoetingsruimtes en horeca nodigen iedereen uit om binnen te komen.

Spectrum Tricotage | Veenendaal Kaleidoskoop | Nieuwkoop De multifunctionele zaal is voor film, toneel, dans en muziek geschikt. Een uitschuifbare tribune maakt dat mogelijk. Het warme hout en de paarse stoelen maken de zaal ook overdag sfeervol.

49

Mock-up Het decor van de expositie in het ABC Haarlem stond geheel in het teken van ambacht en vakmanschap. Naast de gevelmock-up van ons Zuidas-project Square, met schaal 1:1, stond er een opvallende, ter plaatse gemetselde aanzet van

GEPERSTE AARDESTEEN

Mock-up: OSKAM V/F

50

PROJECT: WONINGEN, KANTOREN EN OPSLAGHUIZEN

een koepeldak zoals ze bij onze projecten in Mali worden gemaakt. De persmachine die de hydraulisch geperste aardestenen hiervoor produceerde, stond buiten op het hof van het ABC. PROJECT: SQUARE AMSTERDAM APPARTEMENTENGEBOUW

BAKSTEEN

Mock-up: koopmans | TBI

51

Mock-up 1

2

3

4

5

6

In Mali werden de eerste koepels van geperste aardestenen als stageproject door de leerlingen van de technische school in SevarĂŠ gemaakt.

Bouwen met geperste aardestenen

52

De koepel is een oud beproefde bouwmethode waarmee je zonder hulpconstructies en met een mooie gelijkmatige krachtverdeling ruimten kan overspannen waarin een prettig klimaat ontstaat.

Bij het ontwerp van de woningen is een combinatie gemaakt van doordachte lichte plattegronden in de traditie van de naoorlogse gestapelde bouw met de aandacht voor het detail en de vaste inrichting van de vooroorlogse woningbouw.

2013 7.000 m² BVO, 111 stadswoningen (55-75 m²), 520 m² horeca, collectief binnenhof, fietsenkelder Opdrachtgever: Wonam

Square is een stevig gebouw; grote balkons, geprofileerd metselwerk, een 7 meter hoge colonnade aan het plein en een vrije verdiepingshoogte van 3 meter geven het gebouw een robuuste uitstraling.

53

Stichting Dogon Onderwijs (SDO) LEVS has been an active partner of Foundation Dogon Education (Stichting Dogon Onderwijs, SDO) for over 15 years. The foundation has been active in Mali since 1995. Its purpose is to support and encourage education in the Dogon region to improve the quality of life sustainably.

The foundation works in collaboration with local entrepreneurs and the local community to realize school buildings, wells and dams. Proper water supply is the essential start in the development of education. In the recent years the field of activity has been widened towards projects for creation of curricula, restoration of World Heritage, improving infrastructure, building health centres, implementing the clean water supply program ‘Blue Pump’, building onion houses and homes for teachers.

SDO supports every initiative from the locals that the community proposes as a realistic requirement. To get started a substantial contribution of the community is essential, either by providing manpower or by contributing in finance. Only what the community cannot do itself is eligible for support. In this way there is full support from the beginning, because the community is literally the owner of the project.

The government is closely involved to achieve a durable education system with good teachers. By involving the local community and students of the Technical School in Sevaré in the building process, this becomes part of the educational system.

The foundation works closely together with the Dogon Women Initiative (DVI) and the local Malinese foundation Association Dogon Initiative (ADI). Besides the building activities, the ‘Green Desert Initiative’ has been launched as part of the agriculture and nutrition education. To improve the effectiveness and quality of local education, Stichting Bloemendaal Dogon is implementing an educational program called ‘Les mots imprimés’.

54

Blue Pump Mali aims to secure an increasing need of clean water for more than 400.000 inhabitants of the Dogon region in the long term.

SDO and ADI started with this innovative project in 2014. There is plenty of groundwater, but in contrast to the life span of wells or boreholes, the service life of the conventional pumps is short. The solution is the Blue Pump: significantly more robust, powerful and durable than conventional pumps. It was developed by Fairwater.org and is produced in the Netherlands.

55

LEVS ARCHITECTEN MARIANNE LOOF ADRIAAN MOUT JURRIAAN VAN STIGT Cruquiusweg 111d 1019 AG Amsterdam Postbus 2182 1000 CD Amsterdam 020-6735762 post@levs.nl www.levs.nl