Op zoek naar genezing van hepatitis

B

Chronische hepatitis B is een leverontsteking die wordt veroorzaakt door het hepatitis B-virus (HBV). Bij patiënten met een chronische hepatitis B-virusinfectie is het afweersysteem niet in staat om de door HBV-geïnfecteerde cellen te ontdekken en op te ruimen. Er bestaat een vaccin om hepatitis B-infectie te voorkomen. Een vaccin om een chronische infectie te genezen is nu in ontwikkeling.

Wereldwijd lijden er ongeveer 250 miljoen mensen aan chronische hepatitis B. Ook in Nederland zijn er zo’n 40.000 patiënten met deze ziekte. Hepatitis B zorgt voor een hogere kans op ernstige leverschade, leverfalen en leverkanker. Chronische hepatitis B kan wel worden behandeld, maar niet worden genezen. Het risico op leverschade, leverfalen en leverkanker is ondanks medicatie nog steeds verhoogd. Er is al een vaccin dat is bedoeld om infectie met HBV te voorkomen. Dat vaccin is sinds 2011 opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma en wordt gebruikt om jonge kinderen te beschermen tegen een HBV-infectie. Dit zogenaamde ‘profylactische’ vaccin (om te voorkomen) stimuleert de aanmaak van antistoffen tegen het hepatitis B-virus en voorkomt zo dat levercellen worden geïnfecteerd. Een dergelijk vaccin is echter niet voldoende om een aanwezige, chronische infectie te genezen.

Hoe genees je chronische hepatitis B?

Voor genezing van een chronische HBV-infectie moet het afweersysteem van de patiënt beter worden ‘getraind’ om de geïnfecteerde levercellen te herkennen en aan te vallen. Zo’n ‘therapeutisch’ vaccin (als behandeling) wordt in de huid gespoten en zorgt ervoor dat het afweersysteem cellen traint om specifiek het hepatitis B-virus te herkennen. Deze getrainde afweercellen gaan in het lichaam op zoek naar levercellen die geïnfecteerd zijn met het hepatitis B-virus om deze vervolgens te doden. Op dit moment bestaat er nog geen goed werkend therapeutisch vaccin voor chronische hepatitis B, maar er wordt veel onderzoek gedaan naar deze veelbelovende behandelmogelijkheid.

Vaccin voor genezing in ontwikkeling

Wetenschappers Sonja Buschow, Dave Sprengers en Roel Pieterman van de afdeling Maag-, Darm en Leverziekten van het Erasmus MC hebben de krachten gebundeld met ISA Pharmaceuticals, een Nederlands biofarmaceutisch bedrijf dat zich richt op het ontwikkelen van therapeutische vaccins voor de behandeling van kanker en chronische infecties. Samen hebben zij zo’n nieuw therapeutisch vaccin, genaamd ISA104, ontwikkeld.

Dit nieuwe vaccin bestaat uit kleine stukken van drie verschillende HBV-eiwitten, ook wel synthetische lange peptiden (SLPs) genoemd. Naast deze SLPs bevat het vaccin ook een stof die de training van het afweersysteem ondersteunt. Dit nieuwe vaccin is al uitgetest in het laboratorium. In deze studies werden afweercellen uit het bloed van chronische hepatitis B-patiënten blootgesteld aan het vaccin. De onderzoekers zagen dat de op HBV gerichte afweercellen goed werden geactiveerd. Daarnaast is het vaccin getest op proefdieren. Het bleek toen veilig, tot en met de hoogst geteste dosering. Deze goede resultaten hebben ervoor gezorgd dat zij hun onderzoek nu willen uitbreiden naar mensen met een chronische hepatitis B-virusinfectie.

Eerste studie op mensen start binnenkort

De eerste onderzoeksvraag is of het vaccin ook voor mensen veilig is. Daarom zullen de onderzoekers starten met een lage dosering ISA104 voor deelnemers aan het wetenschappelijke onderzoek. Als die veilig blijkt, voeren zij de dosering langzaam op om de risico’s voor de deelnemende patiënten zo klein mogelijk te houden. Gedurende deze veiligheidsstudie zullen zij ook bestuderen of het vaccin afweercellen kan trainen. Door het geringe aantal deelnemers is de studie nog niet geschikt om ook de werkzaamheid van het vaccin goed te onderzoeken. Hier is een grotere vervolgstudie voor nodig.

Het vaccin wordt in de huid ingespoten waar het wordt opgenomen door zogenoemde dendritische cellen. Dit zijn cellen die als taak hebben om lichaamsvreemde stoffen te herkennen en te presenteren aan het afweersysteem. Als deze dendritische cellen het vaccin hebben opgenomen, verplaatsen ze zich naar de lymfeklieren. Daar trainen ze andere witte bloedcellen,

28 juli –Wereld Hepatitis Dag

Ieder jaar wordt op 28 juli wereldwijd extra aandacht gevraagd voor hepatitis door een virusinfectie. De dag is een initiatief van de Wereldgezondheidsorganisatie.

de T-cellen, om de stukjes HBV-eiwit uit het vaccin te herkennen. Deze geactiveerde T-cellen gaan vervolgens in het lichaam op zoek naar cellen die deze eiwitten bevatten. Dit zijn dus de met HBV geïnfecteerde levercellen. De onderzoekers hopen dat deze T-cellen de geïnfecteerde levercellen vervolgens kapotmaken waardoor ze niet langer een bron voor infectie zijn.

Deelnemers gezocht

De onderzoekers zijn nog op zoek naar patiënten met chronische hepatitis B die willen deelnemen aan dit onderzoek om de veiligheid en effectiviteit van dit nieuwe vaccin te testen. Zij zijn specifiek op zoek naar patiënten die al langere tijd worden behandeld met entecavir (Baraclude) of tenofovir (Viread) en bij wie het virus zodoende goed is onderdrukt. Als je meedoet aan dit onderzoek moet je in totaal negen keer het ziekenhuis bezoeken; waaronder drie keer voor toediening van het vaccin. Gedurende het onderzoek houden de onderzoekers de gezondheid van de deelnemers goed in de gaten. Daartoe wordt regelmatig bloed afgenomen om de leverfunctie te controleren en om de afweerreactie na de vaccinatie te monitoren.

Deelname aan de studie helpt om de wetenschappelijke kennis over chronische hepatitis B en de behandeling ervan te verbeteren. De onderzoekers hopen dat dit nieuwe therapeutische vaccin uiteindelijk leidt tot een betere behandelingsoptie voor mensen met chronische hepatitis B.

Geïnteresseerd geraakt?

Voor elk bezoek aan het ziekenhuis dat te maken heeft met de studie ontvangen de deelnemers een waardebon van 25 euro en reiskostenvergoeding. Natuurlijk is deelname aan dit onderzoek vrijwillig en deelnemers kunnen op elk moment besluiten om te stoppen.

Ben je geïnteresseerd in deelname of wil je meer informatie over het onderzoek, neem dan contact op met het onderzoeksteam. Zij vertellen je alles over het onderzoek, inclusief mogelijke risico’s en voordelen, zodat je weloverwogen kunt beslissen over mogelijke deelname. Je kunt contact opnemen met artsonderzoeker Roel Pieterman: r.pieterman@erasmusmc.nl

Deze klinische studie is een samenwerkingsproject tussen het Erasmus MC en ISA pharmaceuticals en is medegefinancierd met Privaat-Publieke samenwerkingen-toeslag (PPS-toeslag) die door Health~Holland, Topsector Life Sciences & Health, beschikbaar is gesteld ter stimulering van publiek-private samenwerkingen.