Jaarboek1995

S ieg

a l ("2

B/2

z ' 411.

00rt

03 IK-

Lawersoog--, 2

2 15325

. ` .1.'

haven „Bootsgarc--..,.

C), ,strnahowl

-.

V019 1 '''' > -.,.

0 6se,(

ik .01 2 -,

1,;.

0

•)) 2

',J

\

Zuid w a

Iyht-haven „Noordergat"

JACHTHAVEN

z MHZ

12

a

C

IEP MB

1

C7

MET NETOOG op: BORIUM » SCHIERMONNIKOOG, AMELAND, TERSCHELLING, FRIESE MEREN EN GRONINGSE MAREN TELEFOON 05193 - 49040

WATERSPORTVERENIGING "LAUWERSZEE" voor Zoutkamp en Lauwersoog Opgericht 26 mei 1966 Goedgekeurd bij Koninklijk Besluit van 14 november 1968 - nummer 56 inschrijf nr.Ver. Reg. K.v.K.:V023570 Vereniging voor zeil-, motorboot-, kanovaarders en andere watersportbeoefenaren.

Aangesloten bij de N.N.W.B. Erelid:

H.J. Bos

Winsum

JAARBOEK 995

23e jaargang

VAN DE REDAKTIE Weer een Jaarboek van de WSV Lauwerszee, een groene editie deze 23e keer.

Nuttige informatie; artikelen van nieuwelingen, ongelukkige samenlopen, overlevingen en reddingen, mijmeringen, het leven van onze vertrouwde vuurtoren op Schier en een "vangst" onder water, tekeningen, foto's en gezellige recepten voor aan boord.

Ach voor elk wat wils .

Dit jaar een Boek met een bijzonder tintje: Het begin van een "trofee", voor het mooiste, beste, gezelligste, creatiefste of vul maar in bijdrage aan dit Jaarboek.

Mevrouw Carolus stelt een kunstwerkje beschikbaar, ter nagedachtenis aan haar man Henk Carolus (onze vroegere voorzitter). Het zal worden uitgereikt als eeuwig durende wisselprijs. Een kleine commissie uit ons verenigings-midden mag beoordelen wat prijzenswaard is en de maker krijgt dan op de najaarsledenvergadering als waardering voor het geleverde een schitterend kunstwerkje voor een jaar uitgereikt.

Misschien ook voor U een stimulans om niet alleen redaktieleden het volgende Jaarboek te laten vullen? Wij zijn benieuwd en hopen dat de uitdaging aangaat en belevenissen het komend seizoen aan boord, met ons wilt delen.

De redaktie wenst U een creatief vaarseizoen toe!

REDAKTIE JAARBOEK 1995 Janny du Bois Fria Boom Fred Licht Ankie Salters

REDAKTIEADRES De Larix 20 9741 NS Groningen tel. 050-719454

1

SAMENSTELLING BESTUUR W.S.V. "LAUWERSZEE" Voorzitter

: W.J.Laseur

Secretaris

: mevr. J. du Bois

Penn.meester : H.E.H. Schmitz Lid

: W.Appelboom

Lid

: S.Lameris

Lid

: M.H.Loos

Lid

: mevr.K.G.Pettinga

Lid

: mevr. A. Salters

Lid

: L.H.Timmer

W.A.Scholtenstraat 5 9711XA Groningen De Larix 20 9741 NS Groningen 0. Ebbingestraat 61 b 9712 ND Groningen Grachtstraat 10 9991 BA Middelstum Nassauplein 2A 9717 CR Groningen p/alloordergat 1 9976 VR Lauwersoog J.P.Santeeweg 43 9312 PC Nietap Kerkpad 3 9884 PD Niehove U.Emmiussingel 19 9711BB Groningen Noordergat 1 9976 VR Lauwersoog

CLUBSCHIP

tel. 050-136094 te1.050-719454 tel. 050-143126 tel. 05955-1885 tel. 050-137370 tel. 05193-49248 tel. 05945-14905 tel. 05949-1428 tel. 050-147272 te1.05193-49154

De kontributie voor het jaar 1995 bedraagt 30 gulden per lid.

Voor huisgenoot-leden 15 gulden per jaar.

Gironr. vereniging: 1756950 t.n.v. Penningmeester W.S.V. "Lauwerszee".

STICHTING JACHTHAVENS ZOUTKAMP EN LAUWERSOOG Administratie : Kievitweg 34,9765 JZ Paterswolde 05907-92920 Bankrelatie : Rabobank Leens, rek.nr.33.52.02.799.

Girorekening : 3418104.

Stichtingsbestuur:

Voorzitter Secretaris Penn.meester Lid Lid Lid Havencommissaris

: L.H. Timmer, Groningen. : N. Nieboer, Haren. : A. Bakema : H.J. Klamer, Roden. : A. Katsman, Roden. : W. Appelboom, Middelstum. : L. Berends, Paterswolde.

Havenmeesters:

"Noordergat" Loog Noordergat 1, 9976VR Lauwersoog, te1.05193-49040

: D. HerlĂŠ E. Heerma

Openingstijden havenkantoor:

2

8.00 - 8.30 uur 13.00 - 13.30 uur 17.00 - 17.30 uur 19.00 - 19.30 uur

COMMISSIES VAN DE WATERSPORTVERENIGING "LAUWERSZEE" Clubschipcommissie: Dineke Geling Tineke Joustra Tet Loos Kunnie Pettinga George Schmitz

Fotocommissie: Menno Buiskool Sylvia Koopman Joop van Meggelen Ankie Salters

Jeugdcommissie: Willem Appelboom Wim Berrelkamp Hugo de Meyer Rob Ratelband

Wedstrijdcommissie: Anno Baas Houkje Boonstra Jaap Heerma Wim Laseur Gerard Wagena Johan Went

WATERSPORTCENTRUM OOSTERHAVEN IN GRONINGEN

DE JUISTE KOERS OP HET GEBIED VAN WATERSPORT

Oosterkade 3-4, 9711 RS Groningen, tel (050)140

3

VAN DE VOORZITTER Kleine zaken, grote zaken.

Kort geleden heb ik het rapport van het zeehondenverstoringsonderzoek gelezen.

Ik wilde er een stukje over gaan schrijven voor het jaarboekje, toen het begon te regenen. Niet alleen hier maar vooral ook in België, Frankrijk en Duitsland. Via de uitstekende drainage van de akkers, de perfekte riolering van steden, dorpen en wegen en maar weinig geremd door de schaarse bossen en moerassen vond het hemelwater snel zijn weg naar het stroomgebied van de grote rivieren. Zo snel, dat begin februari enkele honderd duizenden mensen benedenstrooms door het water werden opgejaagd.

Als dit boekje verschijnt, zijn we deze ernstige verstoring van het woonmilieu al half en half vergeten. Een nieuw deltaplan is gestart; onopgemerkt door de media is de aannemerij bezig de dijken te verzwaren en de kades te verhogen. Zij die voor het behoud van het rivierlandschap zijn, moeten hun mond houden na de evacuatieellende, of omdat er geen praten mogelijk is bij een noodwet.

Drie dingen van belang kunnen worden opgeteld. Een: de ingrepen van de mens rond het stroomgebied van de rivieren. Twee: de gevolgen van wat meer regenval dan gewoonlijk. Drie: de bulldozer gaat over het cultuurlandschap in het rivierengebied.

Tegen een milieudrama van die omvang heeft het zeehondenverstoringsonderzoek iets van een gezelschapsspelletje. Maar het is wel een mooi voorbeeld van hoe we ons richten op kleine zaken als we onmachtig zijn om het grote goed aan te pakken.

Het onderzoek leert ons dat zeehonden op zandbanken niet opkijken van zeilboten, kano's en motorjachten op 1200 meter afstand, maar te water gaan als deze binnen 200 meter komen. Geen grote verrassing, maar goed: er is nu een cijfer(!) waarop een wadloopverordening en een goed anker- of droogvalverbod gebaseerd kan worden.

Om welke verstoringsbron gaat het hier eigenlijk? Niet om straaljagers, seismisch onderzoek of beroepsvaart. Het was binnen het onderzoek niet haalbaar om met deze verstoorders proeven te nemen. Ook gaat het niet om een aanpak om PCB's en ander vergif buiten de Waddenzee te houden. Daar worden de dieren onvruchtbaar van of gaan er voortijdig aan dood. Om zulke zaken gaat het niet. Bij het verstoringsonderzoek gaat het om de pleziervaarder.

Weet U nog die prachtige dag bij de najaarsrace? Het was toen druk op het Wad: wel dertig jachten op het Zoutkamperlaag. Hoeveel boten bent U tegen gekomen toen U in het hoogseizoen over de wantijen richting Eems ging? Waren het er tien of vijftien?

Wat een verstoorders!

Wij pleziervaarders zijn de eerste belanghebbenden bij het behoud van het milieu op het Wad. Als wij goed op de hoogte zijn van wat goed en slecht is voor het Wad, zullen we de eersten zijn om ons gebied in stand te houden. In die zin is zo'n rapport over zeehonden heel leerzaam. Daar blijft het bij. Voor de grote zaken helpt het niet; de kleine kunnen we zelf oplossen.

Zonder verordeningen.

Mogen wij alsjeblieft zelf op ons Wad passen?

Wim Laseur.

-•«-- Foto: Jan Heuff

5

JAARVERSLAG 1994 Op 31 december 1994 bestond de vereniging uit 492 leden en we waren het verslagjaar begonnen met 498 leden. We zijn dus nog steeds een stabiele vereniging.

Het bestuur bestond op 1 januari uit de volgende leden: Dhr.W.Laseur, voorzitter, Mw.A.Salters-Wortelboer, vice-voorzitter, Mw.J.du Bois-Minholts, secretaris, Dhr.W. de Vries, penningmeester, Dhr.W.Appelboom, Dhr.S.Lameris, Dhr.M.H.Loos, Mw.K.G.Pettinga, Dhr.L.H.Timmer.

Er zijn dit jaar geen wijzigingen in de bestuurssamenstelling.

Wel zijn enkele mutaties in kommissies te melden: Mw. Geling kwam de Clubschipkommissie versterken. De heren Doedens en Berrelkamp werden lid van de jeugdkommissie. Dhr. Boonstra verliet diezelfde jeugdkommissie.

Ook in 1994 begonnen we het verenigingsjaar met de Nieuwjaarsvisite met de traditionele oliebollen op het Clubschip. Gezellig er even uit na al die feestdagen en even rondneuzen op Lauwersoog.

De winteravondaktiviteiten zijn een bindend verenigingselement totdat het vaarseizoen weer losbarst.

De Wadden-poezie-avond, met werk voorgedragen door en soms ontsproten aan de fantasie van eigen leden was weer zeer geanimeerd.

Heel sfeervol en uitstekend verzorgd was de Zeebanket-avond!

Helaas was de opkomst tijdens de video-avond gering, terwijl het gebodene ook voor de kommissieleden zelf heel interessant was.

De veiling in maart trok weer vele gegadigden voor een koopje en mensen die voor hen overbodig geworden zaken wilden recyclen op de watersportmarkt. Bovendien konden we weer genieten van heerlijke snert.

Reeds op de voorjaarsledenvergadering ontvingen veel leden het Jaarboek 1994, de anderen kregen het daarna toegestuurd. Het "boekje" had dit keer z'n maximale omvang en we streven ernaar om het ook de volgende keer weer van dezelfde kwaliteit te laten zijn.

Na afloop van de vergadering zagen we de vereniging met haar aktiviteiten op video, het resultaat van een jaar werken van de videokommissie.

Na het zakelijke deel van de najaarsledenvergadering werd de videoband van de CAMR 1994 getoond.

En in december gingen we mee op de Noorse postboot langs de Hurtigrouten.

De wedstrijdkommissie had een groot aantal aktiviteiten op het programma, maar helaas was het weer dit jaar grote spelbreker in de uitvoering van de in het voorjaar geplande wedstrijden: de Garnalenrace werd afgelast en buitenom vertrokken vier schepen, waarvan er slechts twee de wedstrijd uit konden varen. De voorjaarsrace was goed bezet en de najaarswedstrijd werd mede door een snelle lobby een daverend succes.

De 12-uurs-race had echter te weinig aanmeldingen.

Het weer was ons ook noodlottig in het najaar bij de volwassenenrace met Optimisten en de behendigheidswedstrijd voor jachten met vaste motor.

De Jeugdkommissie had weer een goed seizoen: volle lesgroepen, dit jaar met veel enthousiaste medewerkers, veelal ouders, die de kinderen de kneepjes van het 6

zeilen hebben geprobeerd bij te brengen.

Ook hier speelden slechte weersomstandigheden een rol bij de geplande lessen.

Spil van verenigingaktiviteiten blijft het voor onze vereniging en Lauwersoog karakteristieke Clubschip.

De zorg voor voldoende mensen die dienst willen doen, blijft. Maar het is de kommissieleden toch gelukt om, soms met veel kunst- en vliegwerk, het Clubschip geopend te laten zijn.

Op het Clubschip vond ook weer de afsluiting van het seizoen met gezellige barbecue plaats, georganiseerd door onze, zoals steeds zeer aktieve, Clubschipkommissie.

Voor uitgebreidere informatie over aktiviteiten van de diverse kommissies verwijzen we naar de verslagen van deze kommissies.

Janny du Bois.

schildersbedrijf glas - service

poelman

I

) b.v

KANTOOR EN WERKPLAATS: ANTILLENSTRAAT 11 - 13 9714 JT GRONINGEN TELEFOON: 050 - 710 150

7

WATERSPORTCENTRUM OOSTERHAVEN IN GRONINGEN

DE BESTE STUURLUI AAN WAL OP HET GEBIED VAN WATERSPORT - Scheepsbenodigdheden - Keuringsstation reddingsvlotten - Stroomsystemen en aggregaten - Scheepsmotoren en inbouwdelen - Scheepsnieuwbouw - Advisering - Ruime parkeergelegenheid zowel voor uw auto als uw schip

0019th@V©IIij Oosterkade 3-4, 9711 RS Groningen, tel. (050)140892

8

BELANGRIJKE TELEFOONNUMMERS Alarmnummer Artsen dr. Witkamp (Gron. kant Lauw. geb.) dr. Leusink (Oostmahorn, Enumazijl) dr. Bruinsma (Dokk. Nwe. Zijlen) Clubschip Lauwersoog Douane Lauwersoog Jachthavens Delfzijl Dokk. Nwe. Zijlen "Lunegat" Lauwersoog"Noordergat" Oostmahorn"Bootsgat" Schiermonnikoog Zoutkamp "Hunzegat" Zoutkamp "Oude Binnenhaven" Kompassteller (Datema DelfzijI) KustwachtSchiermonnikoog Politie: te water Politie alg.: Wehe den Hoorn Scheveningen Radio Sluis Lauwersoog Sluis Deitzijl Weerbericht Wadden, IJsselmeer Deltagebied, Biesbosch

06 - 11 05956 - 1300 05193 - 41286 05194 - 202 05193 - 49154 05193 - 49142 05960- 15004 05112 - 303 05193 - 49040 05193 - 41445 05195 - 31544 05956 - 2588 05956 - 1686 05960 - 13810 05195 - 31247 (55T9'3 - 49220 058 - 123044 05957 - 1346 02550 -62460 05193 - 49043 05960 - 13293 / 10248 06 - 91122352 06 - 91122353

WEERBERICHTEN MARIFOON A Nederlandse kustwateren en IJsselmeer

Goes Rotterdam Scheveningen Haarlem

23 87 83 25

Wieringermeer 27 Continentaal Plat L7 28 West-Terschelling 78

Nes Appingedam Lelystad

23 27 83

Lokale tijden: 00.05u,07.05u,13.05u,19.05u Stormwaarschuwing gelijk kan. 16 en na verkeerslijst Kustwacht Schiermonnikoog weerbericht kan.5: 0.30 u, dan elke 2 uur Eemsrevier: kan. 18-20-21 10 min. voor elk uur B Buitenland Noordzee en Duitse bocht

Oostzee

08.00 u en 19.00u k.23.26 k.27 k.26 k.25 k.28

07.40u en 18.40u k.26 Kiel k.27 Flensburg-Lubeck 0.30u en 21.30u k.1,5,21,23,26,62, 80,84,87 Rijgen

Elbe Weser Helgoland Nordfriesland Eiderstedt Norddeich

RADIO Uitgebreide weersverwachting (lokale tijden)

06.45 08.00 12.00 13.00 17.00 18.00 23.00

Radio 5 Radio 1 Radio 5 Radio 1 en 5 Radio 5 Radio 1 Radio 1

1008 KC 747 KC 1008 KC 747 KC - 1008 KC 1008 KC 747 KC 747 KC

SCHEVENINGEN RADIO *)1713 Kc. - 1890 Kc. 05.40 - 11.40 - 17.40 - 23.40 NORDDEICH RADIO *) 2614 Kc. 09.10 - 21.10 Bestemd voor Duitse Bocht, Noordzee, zeegebied om IJsland, Groenland, de kust van Noorwegen tot Spitsbergen.

RADIO BREMEN 936 Kc. 07.00 -13.00 - 19.00 - 23.05 + Oostzee Rijgen RADIO *) 2775 Kc. 08.50 - 20.50 Bestemd voor Skagerrak, Kattegat en Oostzee.

LYNGBY RADIO 1687 Kc. Na stille periode STOCKHOLM RADIO 1771 - 1778 Kc.11 33 - 23.33 BERGEN RADIO *) 1743 Kc. - 03.33 - 07.33 - 11.33 - 15.33 - 19.33 - 23.33 CULLERCOATS RADIO **) 2719 Kc. - 08.03 - 20.03 RADIO BBC 4 **) - 198 Kc. 1515 m - 00.33 - 05.55 - 13.55 - 17.50 Stormwaarschuwingen elk vol uur van 07.00 tot 19.00 OOSTENDE RADIO *) 2761 Kc. 10.20 - 19.20 JERSEY RADIO **) 1659 Kc. 07.45 - 08.45 - 13.45 - 19.45 - 23.45 LAND'S END RADIO **) 2670 Kc. 08.03 - 20.03 ") U.K. Zomertijd *) Wintertijd 1 uur vroeger 10

OPENINGSTIJDEN BRUGGEN EN SLUIZEN ROND HET LAUWERSMEER Alleen voor de periode van 1 mei tot 1 oktober.

Zoutkamp-Reitdiep tel.: 05956-1305 VHF kan. 22

: De hoogte van de brug over de openstaande sluis bij normale waterstand plm.3.40 m. ma. Vm za. 7.00-12.00 en 13.00-18.00 uur. (in juni, juli, aug. tot 19.00 uur). zo. 9.00-11.00 en 15.00-17.00 en Âą 20.30 uur.

Lauwersoog tel.: 05193-49043 VHF kan.22

: ma.t/m vr. van 7.00-20.00 uur. (in mei sluiting 12.00-13.00 uur).

Zaterdag van 7.00-19.00 uur.

Zondag van 8.00-13.00 en 14.00-20.00 uur Winterbediening: ma. Vm vr.7.00-12.00 en 13.00-18.00 uur. za. idem: tot 17.00 uur.

Bediening sluis Lauwersoog op zondagen in april en oktober: mogelijk indien 48 uur van tevoren aangevraagd (tel. 05193-49043 of VHF kan. 22).

Dokk.nw.Zijlen

: ma.t/m vr. van 7.00-8.00 uur en 8.30-12.00 uur en 13.00-17.30 uur en 18.00-20.00 uur. za. idem maar tot 19.00 uur. zo.8.30-12.00 en 14.00-17.30 en 18.00-20.00 uur

Hunsingobrug Zoutkamp

: ma.t/m vr. van 8.00-12.00 en 13.00-17.00 za. (vanaf half mei tot half sept.)

8.30-9.00 en 13.00-13.30 en17.30-18.30 zo. (vanaf half mei tot half sept.)

8.30-9.00 en 15.00-15.30 en 18.30-19.30

MARIFOONVERKEER MET BRUGGEN/SLUIZEN EN ZEEVERKEERSPOSTEN Lauwersoog Haven Lauwersoog sluis Zoutkamp sluis/brug Reitdiep Centr. Post Dorkwerdersluis Harlingen sluis Kornwerd sluis Delfzijlsluis Delfzijl Haven Bruggen Eemskan.

Oostersluis Groningen Bruggen Groningen stad

9 22 22 22 22 22 18 11 14

Schiermonnikoog Ameland Terschelling

16/5/67 16/5 16/2/4

Informatiebulletin Kustwacht Schiermonnikoog kan.5 0.30u, 02.30u, enz. elke 2 uur

6g 20 9

11

zeilen. boottenten ritsen ramen hoezen katnpeeitenten en/.

-

7,eilrri aken

nn

o en

de Zeilen รณ3 9285 MN Buitenpost Telefoon 05115-41175 -

noedgc.tik-n ook f

12

xonans open)

VAN HET ROODE HOOFT, DE CLUBSCHIPCOMMISSIE Het afgelopen jaar hebben we te maken gehad met een dartel clubschip.

Door de af en toe hoge waterstanden in de voorjaarsperiode heeft het schip zich van haar trossen willen ontdoen.

Gelukkig is deze aktie opgemerkt.

Wel heeft het veel tijd en hoofdbrekens gekost om haar weer goed aan te lijnen.

Het afgelopen jaar hebben we niet slecht gedraaid.

Dit is mede te danken aan al die leden die het mogelijk gemaakt hebben het clubschip het afgelopen jaar draaiende te houden.

Om onze leden en zeilvrienden uit andere vaargebieden gastvrij te kunnen ontvangen is het noodzakelijk ons clubschip te bemannen.

Soms geeft dit problemen.

Heeft U nog nooit clubschipdienst gedaan en lijkt het U leuk dit een keer te proberen, aarzel dan niet en neem contact op met Tet Loos telefoon 05193 49248.

Misschien is het een idee om een dienst met meerdere mensen in te vullen. Bijvoorbeeld dat vier mensen twee keer een weekend voor hun rekening nemen.

Bent U geen ligger in de haven, dan vergoeden wij ĂŠĂŠn ligplaats per dienst.

Natuurlijk is het ook mogelijk tijdens de dienst gebruik te maken van de caravan.

-

Een paar hoogtepunten in het clubschip waren dit jaar:

De voorjaarsverkoop van 2e hands-scheepsartikelen en 1 e klas-erwtensoep.

De grote schoonmaak, waar naast de dames ook een aantal heren flink de handen uit de mouwen gestoken hebben.

De jeugdzeilerij.

De C.A.M.race.

De najaarswedstrijd met de barbecue en Alco's band.

Een vrolijke afsluiting waarbij de voetjes van de vloer kwamen.

Aktiviteiten 1995: 19 maart

organiseren we een ochtend voor allen die het clubschip een warm hart toedragen en reeds dienstdoen of overwegen het eens te doen.

Aanvang 11.00 uur.

Als u komt even Tet Loos bellen.

22 april de voorjaarsschoonmaak. Wilt u ons helpen dan graag opgeven bij TINEKE JOUSTRA tel.: 058-887119 (Ook heren zijn van harte welkom!)

23 september De barbecue organiseren we samen met de wedstrijdcommissie.

Aanmelden met hoeveel personen u komt op het desbetreffende wedstrijdformulier.

De clubschipcommissie wil besluiten met:

Een ieder die betrokken geweest is met het reilen en zeilen van het clubschip in het afgelopen jaar te bedanken voor hun inzet.

Een oproep aan allen Tet Loos te bellen.

U een goed vaarseizoen toe te wensen.

TOT ZIENS IN HET ROODE HOOFT. De clubschipcommissie

13

VERSLAG JEUGDCOMMISSIE: Tijdens het seizoen 1993 is besloten om de ouders te vragen een actievere rol te spelen tijdens de zeilopleiding van de jeugd in de Optimisten. De reacties waren onverdeeld enthousiast en de vereniging mocht ook direct 6 extra instructeurs inschrijven bij de vaste bezetting. De vaste instructeurs Rob Ratelband en Hugo de Meyer werden met deze mensen versterkt. Wel is het zo dat deze extra mensen niet elke, maar om de week hoeven aan te treden, zodat ook de eigen zeilwensen van de instructeurs ingevuld kunnen worden. Bij een aantal van 6 zaterdagochtenden per groep per seizoen hoeven deze wensen er dan ook niet onder te lijden.

De rest van de ouders was actief bij het te-water-laten en opbergen van de boten.

Ook konden we dankzij de activiteiten rond het jeugdzeilen een aantal nieuwe leden voor onze watersportvereniging inschrijven.

Voor de grote vakantie troffen wij het, zoals alle watersporters in 1994, met het weer.

Na de grote vakantie werd ĂŠĂŠn zaterdag noodgedwongen maar niet onterecht aan de theorie gewijd. De daaropvolgende zaterdag zouden de jaarlijkse clubjeugdkampioenschappen plaats hebben. Maar de voorspellingen waren dermate slecht dat we besloten dit een week uit te stellen.

Het was duidelijk een geluk bij een ongeluk, want deze zaterdag was de warmste en zonnigste dag van de gehele maand september.

De beginners en de gevorderden voeren elk twee manches. Maar het puntentotaal bracht bij beide groepen een gelijke klassering. Een gedeelde eerste bij de beginners en een gedeelde tweede plaats bij de gevorderden.

Voor deze twee paren werd nog in de zonneschijn bij windkracht 3 een beslissende manche gezeild. Daarna was er de prijsuitreiking en werd er door kinderen en ouders bourgondisch gegeten in het clubschip.

Bij de zeilwedstrijden voor beginners was de uitslag: 1. Marten Graaf 2. Mario Mein 3. Han Berrelkamp Voor de gevorderden kwam de volgende uitslag uit bus: 1. Wouter Westerhoff 2. Bart Westerhoff 3. Lotte de Meyer Een zevental kinderen van de beginnersgroep kunnen nu doorstromen naar de gevorderden en van daaruit de kwaliteit binnen onze vereniging versterken.

Bij de beginners zijn weer plaatsen opengevallen die weer opgevuld kunnen worden door jonge aanwas. Het aantal inschrijvingen is altijd beperkt door de grootte van de vloot van de vereniging. In overleg met het bestuur wordt altijd geprobeerd deze faciliteiten uit te breiden.

De plaatsing gaat op volgorde van inschrijving waarbij onze leden natuurlijk voorrang hebben.

De kinderen kunnen worden aangemeld bij de coordinator jeugdzeilen: Wim Berrelkamp Holtstek 34 9713 DC Groningen Telefoon 050-120905

14

Mededelingen van het Stichtingsbestuur Jachthaven Noordergat zag in 1994 een flink aantal veranderingen. Onze havenmeester, de heer E. Heerma had aangegeven minder te willen gaan werken. Met de nieuwe havenmeester, de heer D.Herlé zullen de meeste van onze liggers al kennisgemaakt hebben. Daarnaast blijft de heer Heerma bij de haven betrokken, waardoor zijn kennis en ervaring voor Noordergat beschikbaar blijft.

In het voorjaar is gestart met de bouw van een nieuwe sanitaire voorziening waarvoor een van onze liggers, architect Olsmeijer, het ontwerp heeft gemaakt. Het is een markant gebouw geworden, wat duidelijk een maritieme sfeer uitstraalt. Voor de bouw heeft de gemeente De Marne subsidie toegezegd. Vlak voor de zomerdrukte was het gebouw vrijwel gereed, de laatste onvolkomenheden worden deze winter verbeterd. We hopen dat het gebouw naar tevredenheid gebruikt zal worden. Tegelijk met de bouw is ook het wandelpad langs de haven opnieuw gelegd waardoor daar weer zonder te struikelen gewandeld kan worden.

Ook de nieuwe milieu-eisen doen zich voor de haven gelden: er is een nieuwe dieselolietank geplaatst, terwijl ook de mogelijkheden voor afgifte van afgewerkte olie, bilgewater etc. zijn uitgebreid. Ook de milieu-vriendelijke afspuitplaats is gerealiseerd, waardoor voor de komende jaren de grond en het water schoon gehouden kunnen worden.

Aan het einde van de vierde steiger zijn aan de westzijde nieuwe boxen gerealiseerd waardoor de wachtlijst voor deze boxmaten weer wat verkleind kon worden.

Voor de "pukkel" worden via de gemeente De Marne plannen ontwikkeld. Wij zijn daarbij betrokken zodat daar geen ontwikkelingen plaatsvinden waar wij het niet mee eens zijn.

Als er voorstellen gereed zijn zullen wij onze liggers daarvan laten weten.

Voor de jachthaven Hunzegat in Zoutkamp zijn met de gemeente De Marne afspraken gemaakt over de overname van de jachthaven door de gemeente. Ofschoon deze afspraken nog niet juridisch zijn geëffektueerd, is onze bemoeienis met deze haven beëindigd. We hopen dat de nieuwe situatie en de plannen voor verbetering van de haven en omgeving voor de liggers en gebruikers voordelen zullen bieden.

In het bestuur is de vakature voor de penningmeester, ontstaan door het overlijden van de heer Dobbe, opgevuld door de heer A.Bakema.

Wij wensen de liggers en gebruikers van onze haven een goed vaarseizoen toe.

Het bestuur.

FOTO- EN VIDEOCOMMISSIE Knippen, zoomen, snorren, kijken, wikken en wegen dat zijn de zomeraktiviteiten van de commissie en in de winter, als iedereen zijn materiaal heeft ingeleverd gaan we weer kijken, wikken en wegen.

Het resultaat mag er zijn: alle aktiviteiten van de vereniging van oliebol tot oliebol zijn op beeld gevangen.

Het fotoboek ligt constant ter inzage op het clubschip en op iedere voorjaarsvergadering laten we de videobeelden van het afgelopen verenigingsjaar zien.

Wij hebben de taken voor het nieuwe jaar weer onderling verdeeld; toch hopen we ook eens een bijdrage van U te krijgen° om zo een zo compleet mogelijk beeld van onze aktieve vereniging te krijgen.

We hopen dat dit jaar weer mooie beelden oplevert.

"De beeldcommissie" 15

VERSLAG VAN DE WEDSTRIJDCOMMISSIE OVER 1994 Onze eerste aktiviteit van dit seizoen was de verkoop van tweedehands watersportartikelen. Deze verkoping vond plaats op de zaterdag na de voorjaarsledenvergadering.

De inbrenger van goederen betaalt 5% van de vraagprijs als inleggeld, de koper betaalt 5% provisie over het aankoopbedrag, voor beide geldt een minimum van f 1.

Dit is een welkome aanvulling voor de kas van de wedstrijdcommissie.

De eerste wedstrijd was de Borkumrace: van Lauwersoog naar Borkum over zee voor scherpe jachten. Vanwege een krachtige oostenwind is de Garnalenrace voor platbodems over het wad naar Borkum niet doorgegaan.

De start van de Duitse Bocht-wedstrijd was 's morgens om 5 uur voor vijf schepen.

Dit geringe aantal was het gevolg van slechte weersomstandigheden, nl. oostenwind, kracht 5 Ă 6 Bf. Twee schepen hebben de wedstrijd niet uitgevaren. De overige drie zijn na een inspannende zeiltocht gefinisht en meteen teruggezeild naar Lauwers-oog.

De voorjaarsrace, 18 juni, bracht 16 scherpe jachten en 6 platbodems aan de start.

Door een toenemende zuidwestelijke wind (tot 5 Bf.) was het een leuke wedstrijd.

Alle schepen zijn zonder problemen gefinisht. `s Avonds was er bij het clubschip het zogenaamde midzomernachtfeest, compleet met barbecue en muziek, wat de gezelligheid verhoogde.

Voor de 12-uurs race, gepland op 3 september, hadden zich slechts 5 deelnemers opgegeven. Dat staat niet in verhouding tot de organisatie, die zo'n wedstrijd met zich meebrengt. Er is nog telefonisch geprobeerd meer deelnemers te krijgen. Dat lukte niet. Daarom is deze wedstrijd afgelast.

Nog twee wedstrijden zijn niet doorgegaan. Deze keer vanwege slechte weersomstandigheden. Namelijk de Behendigheidswedstrijd voor schepen met een inbouwmotor en de Optimistenrace voor ouderen.

Jammer voor de initiatiefnemers, resp. dhr. Timmer en Ankie Salters.

De najaarsrace op 1 oktober mocht zich verheugen in veel deelnemende schepen: 7 platbodems, 20 scherpe jachten en 1 multihull.

Voor 2 schepen was de start ongelukkig: de Danish Blue kwam vast te zitten op een zandplaat. De platbodem Vrouwe Maria probeerde hulp te bieden, wat niet mocht baten, startte daardoor veel later en eindigde als laatste. De schipper kreeg `s avonds bij de prijsuitreiking de sportiviteitsprijs.

Er was deze keer een stimuleringsprijs voor de enige multihull, die meedeed, nl. de Sex & Patat.

Het was een prachtige zeildag, de zon scheen, eerst waaide het redelijk, later steeds minder. Daardoor was het wel een kleurrijke wedstrijd met spinnakers en bollejannen. 's Avonds vond de traditionele afsluiting van het seizoen plaats met een barbecue buiten voor het clubschip en meeslepende muziek binnen van een schitterende band, the Giants, waarin o.a. ons verenigingslid Alko Timmermann meespeelt.

Tot slot nog onze dank aan allen, die de wedstrijdcommissie het afgelopen seizoen hebben geassisteerd.

We hopen, dat het jaar 1995 voor een ieder een plezierig vaarjaar wordt met voldoende wind, veel zon en weinig regen.

Toelichting wedstrijdprogramma 1995

Voor het komende seizoen zijn door de wedstrijdcommissie alleen drie wedstrijden gepland voor buitengaats (zout).

In overleg met de J.C.V.O. (Jachthaven en Camping Vereniging Oostmahorn) worden er door hen 4 wedstrijden georganiseerd op het Lauwersmeer (zoet). Deze worden in de wedstrijdagenda vermeld met een 0 ervoor.

In aansluiting op de wedstrijden naar Borkum kan deelgenomen worden aan de wedstrijden rond Pinksteren in Delfzijl. Deze staan in de agenda met een D ervoor.

De week voor en na Pinksteren hebben deelnemers een gratis ligplaats bij W.S.V. Neptunus.

-.4—

Foto: Jan Heuff

17

Deelnemers aan wedstrijden vanuit Lauwersoog hebben de dag voor en de dag na de wedstrijd een gratis ligplaats. Deze kosten worden gedragen door de wedstrijdcommissie.

De vrije klasse-indeling op handicap van vorig jaar is goed bevallen en blijft gehandhaafd. Van de speciaal ingestelde vrije klasse door het Westgat is vorig jaar geen gebruik gemaakt. Deze vervalt daarom.

Platbodems moeten traditionele zeilen voeren; kluivers mogen, mits ze traditioneel zijn.

Oostmahorn hanteert het SW-handicapcijfer, dat is de Snelheidsfactor Watersport, jaarlijks vermeld in "Watersport", In verband met de organisatie wil de commissie minimaal 1 week voor een wedstrijd weten, welke schepen meedoen. Om dit te stimuleren is bij betaling van het startgeld 2 weken tevoren slechts f 15 verschuldigd. Bij betaling op de briefing is het startgeld verhoogd tot f 20.

Dus: graag aanmelden middels het wedstrijdformulier (middenin) en door het startgeld vroegtijdig over te maken op het rekeningnummer, dat op het formulier vermeld is.

Voor de wedstrijden vanuit Oostmahorn kan van hetzelfde formulier gebruik worden gemaakt.

Er zullen in het clubschip aanmeldingsformulieren komen te hangen bij het mededelingenbord. Daar kunnen ze ingevuld en in de'speciaal daarvoor bestemde brievenbus gedeponeerd worden.

Bij komende wedstrijden zal het startsein ook via de marifoon gegeven worden op kanaal 77. Verder zal de te varen route door middel van een bord op het startschip zichtbaar gemaakt worden.

Namens de wedstrijdcommissie: Houkje Boonstra

18

DE WEDSTRIJDUITSLAGEN 1994 Lauwersoog-Borkum over zee 9.29'45" 1. Bonaparte 9.45' 2. Gina 3. Thalassa Voorjaarsrace 18 juni Rond- en platbodems: 1. Weerlicht 2. Stern 3. Pandion 4. Donger 5. Koggeschip 6. Vrouwe Maria Vrije klasse 2: 1. Onedin 2. Charon 3. Condor 4. Demarage

7624.5 8084.2 8346.4 8378.1 8676.2 8914.8

Vrije klasse 1: 1. Frejur 2. Saleh 3. Bonaparte 4. Vrijheid 5. Kloek 6. Panacee

Vrije klasse 3: 5029.9 1. Free 5531.1 2. Bruun F 5643.7 3. Thalassa 5932.1 4. Hotse Hiddes 5. Girouette 6. Vixen

Najaarsrace 1 oktober Rond- en platbodems: Vrije klasse 1: 1. Weerlicht 9423.8 1. Saleh 2. Stern 9881.9 2. Kylie 9909.2 3. Vrijheid 3. Pandion 4. Julia Catarina 10137.7 4. Gele Lis 5. Donger 12453.5 5. Panacee 6. de Jonge Jacob 11598.3 6. Kloek 7. Vrouwe Maria 12453.5 Danish Blue Vrije klasse 2: 1. Onedin 2. Charon 3. Condor 4. Bonaparte 5. Black Beauty 6. Gurli 7. Demarage 8. Ares

4853.2 5283.8 5645.2 5781.7 5798.2 5803.9 6452.4 6460.3

Vrije 1.

2.

3.

4.

5.

6.

klasse 3: Free Skirnir Thalassa Bruun F Lambada Wijsant

4316.1 5185.0 5454.9 5566.7 5723.3 6151.7 5584.3 6097.7 6235.8 6237.8 6238.9 6647.8

5157.6 5493.2 5530.2 5844.5 5920.9 5974.9 opgegeven 5686.4 6057.8 6176.7 6237.9 6738.5 7246.4

Stimuleringsprijs voor de enige Multihull, die meedeed, nl. Sex & Patat.

Sportiviteitsprijs voor Vrouwe Maria, vanwege hulp aan gestrand jacht.

De nieuwe wisselbekers voor de beste jaarresultaten werden gewonnen door: Rond- en platbodems: Weerlicht - schipper L.J.Knol Vrije klasse: Bonaparte - schipper H.Boonstra De schippers van de Onedin en de Free hadden eveneens 10 punten behaald, maar slechts 2 wedstrijden gezeild.

19

zeilkledingspecialist van noord nederland!

Reddingsmiddelen (vesten, seinen)

Merken: • Nelly Hansen Musto • Imhoff

B U I T E N S P O R T 20

WEDSTRIJDPROGRAMMA 1995 Za. 13 mei

O WEDSTRIJD OM DE BOEIEN start 10.30 u. briefing 12 mei, pav.lnsulinde, 20.00u.

Vr. 26 mei

L

DUITSE BOCHT-wedstrijd voor zeewaardig uitgeruste schepen buitenom naar Borkum start 9.00 u.,briefing 25 mei, 20.30 u.

L GARNALENRACE voor rond- en platbodems en ondiepe scherpe jachten over 't wad. start 7.00 u.,briefing 25 mei, 20.30 u.

Zo./ma. 4/5 juni

D PINKSTERWEDSTRIJD/TOERTOCHT Delfzijl, aanmelding Neptunus, tel. 05960-29897.

Za./zo. 10/11 juni

D DELFZIJL-BORKUMRACE V.V., aanmelding w.s.v. Neptunus, 05960-29897.

Za. 17 juni

O 6-UURS OM DE PLAAT start 10.30 u. briefing 16 juni,pav.lnsulinde, 20.00 u.

Za. 24 juni

L VOORJAARSRACE (wad) le start 12.00 u. briefing 23 juni, 20.30 u. 's avonds Midzomernachtsfeest.

Za. 26 augustus

O SOLORACE start 10.30 u. Oostmahorn briefing 25 aug. pav.lnsulinde, 20.00 u.

Vr. 8 september

O NACHTRACE start 21.30 u. Oostmahorn briefing pav. Insulinde, 20.00 u.

Za. 16 september

L

Zo. 17 september Za. 23 september

BEHENDIGHEIDSWEDSTRIJD voor alle boten met inbouwmotor (achteruit varende) bij de jachthaven. Aanmelding en briefing in clubschip om 15 sept. 20.30 u. Start 13.00 u.

L OPTIMISTENRACE voor de ouderen bij de jachthaven. Aanmelding en briefing in clubschip om 10.00 u. Start 11.00 u.

L NAJAARSRACE (wad) le start 13.00 u. briefing 22 sept. 20.30 u. 's avonds barbecue.

D = Delfzijl L = Lauwerszee 0 = Oostmahorn Aanmelding voor wedstrijden van WSV Lauwerszee en J.C.V.O. middels aanmeldingsformulier, midden in dit Jaarboek of hetzelfde formulier, verkrijgbaar op het clubschip.

Aanmelding zeker twee weken vóór desbetreffende wedstrijd doorgeven (en betalen).

21

MARIFONIE Op vrijdag 27 januari 1995 was ons winteravond-programma gewijd aan "Marifonie". Een nuttig bestede avond voor de aanwezigen: dat bleek uit de vragen en reakties.

Vandaar deze samenvatting, die van pas kan komen bij de aanleg of controle van Uw marifooninstallatie.

De plaats Kies een plek die goed bereikbaar is, maar houd de direkte zonnestraling en water ver van het apparaat.

Voeding Sluit het apparaat rechtstreeks aan op de accu. Draaddikte 2.5 mm""; vanaf 3 meter of meer 4 mm"" of 6 mm"". Beide draden moeten even dik zijn. De zekering moet goed bereikbaar zijn.

Antenne De dikke witte antenne is de beste. De dunne zwiep-antenne is wat minder kwetsbaar bij het maststrijken. De antenne moet rechtop staan en een vrij "zichtveld" hebben. (V.H.Fradiogolven gedragen zich als licht).

Antennekabel Houd kabels zo kort mogelijk. De "dikke" RG 9 heeft weinig verliezen. De dunne RG 58 U alleen gebruiken voor een kleine afstand (bijv. motorboot). Een goede, verliesvrije kabel verbetert zowel de ontvangst als de uitzending. Bezuinig niet verkeerd, gebruik de meest geschikte kabel. Vraag advies.

Kabels mogen niet slingeren of schuren. Een beschadiging is een bron van storing.

Trek bandjes ed. niet te strak om de kabel.

Verbindingen De beste verbinding ligt onderdeks met de kabels door een zwanehals of passende doorvoer. Gebruik goede pluggen. Werk "schoon" bij het solderen. Zuurvrije vaseline op pluggen voorkomt corrosie.

Problemen Problemen liggen bijna altijd buiten de zend-ontvanger zelf.

Antennekabels en antennes zijn vaak blootgesteld aan UV-licht, vocht, zout, temperatuurschommelingen en mechanische beschadiging. Houd een tweede marifoonantenne (of noodantenne) met kabel en passende pluggen in reserve. Bij een storing kun je jezelf snel en effectief helpen.

Bliksem Een inslag of een inslag dichtbij vernielt de installatie. De geĂŻnduceerde stromen en spanningen verwoesten het apparaat.

Wel is het zinvol bij dreigend onweer de antenne en de voeding los te koppelen. Dit verkleint de kans op schade.

Zelf aanleggen?

Dat kan. Koop alles bij een gerenommeerde zaak, die goed advies kan geven. Leg dat aan wat zonder risico kan. (Wat je zelf goed kunt). Laat een deskundige van het bedrijf de pluggen en aansluitingen monteren. Probeer de installatie daarna.

De keuring zal dan geen probleem zijn,.

Marcel Boxma- I.N.A. J.Kemkers- PE 10 FC.

31

NIEUWJAARSDAG 1995 Witte brekers krullen zich speels om de haven. Een wat grotere speedboot verschijnt in de havenmond; hij moet ze nu toch ook zien die muren water daar recht voor hem. Even aarzelt hij nog dan geeft de stuurman gas, naast de muur ontwikkelt zich de volgende breker. Pal van opzij wordt de boot gegrepen door het bruisende water en maakt enorme slagzij. Het scheepjé blijft drijven, de vierkoppige bemanning heeft geluk; de grootste kracht van deze breker lag net iets eerder. De schipper geeft nog meer gas en zit even later op ruim water waar op de oceaan slechts een stevige deining rest.

Vanaf het strand naar deze situatie kijkend dacht ik aan de woorden van Anno Baas en Dick Herlé eerder deze week. Deze twee opstappers van de reddingsboot de "Gebroeders Luden" en leden van onze vereniging vertelden mij hun relaas over de tocht op nieuwjaarsdag.

Die dag voeren ze 's ochtends om half tien uit om de coaster Nova 1 van de TE 7 naar de Westereems te begeleiden waarna de Alfred Krupp deze taak verder op zich zou nemen. Toen ze die ochtend opgepiept werden, bleken in verband met de viering van Oud en Nieuw, alle acht bemanningsleden aanwezig te zijn zodat ze met een volle bezetting wegvoeren. Het weer was op dat moment niet extreem slecht; NW 8. De overlevingspakken gingen aan en eenmaal onderweg gaf Snieder opdracht de schoorsteen eraf te halen; dat betekent zoveel als: het zal er wel aardig om weg gaan. Tussen de WG 8 en 2, daar waar de drempel zit, was de snelheid niet hoger dan 1 à 1,5 zm over de grond. Dit is altijd een rot stuk, maar dat het daarna echter nog zo erg te keer zou gaan kon niemand bevroeden. Wietse Zijlstra, de machinist, vaart al zevenendertig jaar maar heeft het nog nooit zo erg meegemaakt.

Hij en Snieder, nu zeventien jaar schipper, zijn rustige mensen die het overzicht behouden en de rest van de bemanning zelfvertrouwen geven. Schreef Mees Toxopeus, een van onze bekendste redders, ooit niet het boek 'Woest maar Kalm'. En de zee was woest, desondanks hebben de mannen van de tuden` de Nova 1 kunnen begeleiden naar de Westereems en nog een stukje verder. Pas bij het Riffgat mochten ze de begeleiding overgeven aan de Alfred Krupp, de Duitse reddingsboot, gestationeerd in Borkum.

Na de overdracht zette de tuden' koers richting Westgat. Rond 17.00 uur begon het echt slecht weer te worden. Tijdens buien rond de 11 BFT. In de buurt van de verkenningston van het Westgat kwam er zo'n zware breker invallen dat ze voor de eerste maal plat gingen. Plat gaan betekende in dit geval dat de boot een helling van ongeveer 110 graden maakte. Omdat bijna alle bemanningsleden zich in de bovenste stuurstand bevonden (er zijn drie stuurstanden in ruimten die volledig afsluitbaar zijn) stond er een raampje open voor wat frisse lucht. Door die ene centimeter kwam toch een hoeveelheid water binnen, alles was nat; door de zelfloosgaten liep het water gelukkig snel weer weg. Tijdens deze eerste keer dat de tuden` plat ging zat Dick vast in een stoel aan de hoge kant. Hoewel hij dacht van wat gebeurt er nu, gebeurde er verder niet veel. Het schip kwam recht en alles deed het nog of weer.

Het was inmiddels 18.30 uur en al lang donker. Vervolgens hebben ze nog een tijd bij de verkenningston liggen steken om ondertussen de taken te verdelen, waarbij rekening werd gehouden met ervaring en training, en beraadden ze zich over wat verder het beste zou zijn. Eén van de dingen die moest gebeuren was het uitbrengen van de stopzak. Hans en Anno namen deze taak op zich. Anno onderin om de zak aan te geven en Hans zou de zak overboord zetten. Doordat de bewegingsruimte zeer beperkt was en de boot zo gebouwd is dat je overal (zowel binnen als buiten) ergens tegenaan kunt staan of je aan vast kunt grijpen, besloot Hans zijn life-line los te koppelen. Terwijl hij bezig was zag/hoorde hij in een fractie van een seconde dat er voor de derde keer zo'n gigantische muur water zich op hen neerstortte.

Voordat het goed tot hem doordrong lag hij al overboord. In zo'n kokende zee in het 32

donker is het onmogelijk iemand te lokaliseren, laat staan op te pikken. Het noodsein werd dadelijk gegeven en nu konden ze niets anders doen dan wachten, ieder met zijn eigen gedachten. De komende tweeĂŤneenhalf uur zei niemand aan boord een woord, de spanning was te snijden. Doordat het plat slaan gebeurde op een plek waar normaal geen brekers zijn, anderhalve mijl boven de verkenningston, en het feit dat Hans overboord geslagen was betekende dat ze het Westgat niet binnen konden lopen.

Het was een geluk bij een ongeluk dat Hans overboord ging omdat hij de training in Schotland gehad had. Bovendien is hij een ervaren duiker. In zijn overlevingspak zaten alle reddingsmiddelen: een witte handstakel voor 's nachts, een rooksignaal voor overdag, een mes, een zwemvest en wat zijn leven gered heeft: een flashlight.

Als duiker heeft hij geleerd wat je moet doen om geen water binnen te krijgen; door alles af te klemmen heeft hij geen water in zijn longen gekregen. Toen de helikopter boven hem verscheen heeft hij geseind met zijn flashlight. De helikopter kwam tot tweemaal toe over en tweemaal dacht Hans dat ze hem niet gezien hadden. Het heeft hem toen mentaal erg veel moeite gekost deze overlevingsstrijd nog verder op te brengen. Gelukkig is hij niet in paniek geraakt. Toen uiteindelijk de marinier vanuit de lucht bij hem kwam, kregen ze nogmaals een breker over zich heen. Dat zelfde overkwam de tuden` ook nog voor een vierde maal. Ondertussen hadden Snieder en zijn mannen dieper water opgezocht om zo de nacht door te komen. Tussen de wrakton van de "Amerskerk" en de TE-route hebben ze uren liggen steken. Dat is zeer vermoeiend zodat ze om beurten stuurden, schuin tegen de golven omhoog en schuin er weer afrijden. Een ander bediende de gashandel om te zorgen voor een juiste snelheid van de boot ten opzichte van de golven. Deze nacht duurde eindeloos lang. Iedereen was ondanks de bescherming van de overlevingspakken beurs en had het koud. Hans had dankzij het pak nog een lichaamstemperatuur van eenendertig graden toen hij werd opgepikt.

Toen het licht werd en het weer iets beter leek, is Snieder met zijn bemanning rond 08.30 uur afgezakt naar deWestereems. Het liep tegen 11.30 uur toen ze de Eemsha-

33

ven binnenvoeren. De boot had het perfect doorstaan. Eèn antenne was verdwenen en het gyro-(electrische) kompas viel tijdelijk uit. Dat laatste was erg onaangenaam want in zo'n hekseketel ben je snel gedesoriënteerd. Gelukkig bleek dit een klein technisch mankement te zijn dat snel verholpen werd.

En zo kun je wel stellen dat ook de bemanning de afgelopen uren zijn mannetje heeft gestaan.

Toen ze in de Eemshaven aankwamen stond daar de familie op hen te wachten en konden ze van beide kanten hun verhaal kwijt. Vooral bij de achterban was de spanning erg hoog geweest.

Zij wisten eerst niet wie er overboord was geslagen èn ze wisten ook niet in wat voor situatie hun mannen, vaders of zonen verkeerden. Tenslotte waren deze zesentwintig uur op zee geweest.

De volgende dag was de wind gedraaid naar het oosten en de zee afgevlakt. De hele ploeg heeft toen de "Gebroeders Luden" terug gevaren naar Lauwersoog. Bij nadere inspectie bleek dat het schip er absuluut zonder kleerscheuren doorheen is gekomen. Of dat met de bemanning ook zo is zal de toekomst moeten uitwijzen.

Misschien zullen ze voorlopig blij zijn als de pieper even niet gaat.

Waarom stapt iemand onder deze bizarre omstandigheden eigenlijk aan boord als anderen blij zijn dat ze met beide benen op de vaste wal staan en hun schip veilig tussen de palen ligt. Het begint, zeggen ze, uit nieuwsgierigheid. Hoe is het om daarbuiten te zijn, hoe ziet de zee eruit. Het is een uitdaging om wat voor anderen te kunnen doen met het beste materiaal en na een grondige training. Als je je goed voorbereidt en je aan de regels houdt dan is de kans dat er wat gebeurt vrij klein. De bemanning van de "Krupp" had bijvoorbeeld geen overlevingspak aan en was ook niet aangelijnd op het grote ruime schip. Dat hun motor uitviel juist toen zij als begeleidingsschip in dit gevaarlijke gebied moesten zijn, is natuurlijk overmacht.

Al deze gebeurtenissen levert ons als jachtschippers in ieder geval heel wat informatie op. Anno Baas en Dick Herlé hebben daar dan ook een duidelijke mening over. Het schip van de pleziervaarder is in principe niet geschikt om anderen te redden, te begeleiden, te loodsen of te slepen, tenzij het goed weer is natuurlijk. In slecht weer moet je zorgen dat je op diep water zit en je niet door een ziek bemanningslid laten overhalen toch het zeegat aan te lopen. Zorg verder dat je je snelheid goed aanpast aan de snelheid van de golven, zet desnoods je motor bij. Is die uitgevallen, zorg dan voor de juiste zeilvoering of rem af door middel van een stop34

zak of uitgevierde trossen. Stuur nooit dwars op brekende golven zoals die speedboot en loop je voor de golven uit, vaar dan ook een zigzag koers. Wil je toch een zeegat binnen gaan onder minder gunstige omstandigheden houd dan terdege rekening met de stroom en de windrichting, ook ten opzichte van elkaar.

Tot slot: zorg dat je het zo warm mogelijk houdt door goede waterdichte kleding, muts en handschoenen.

Verlaat nooit je schip totdat het zinkt want in zo'n kokende zee overstappen in een reddingsvlot staat gelijk aan het spelen van Russische roulette. Het vlot heeft door het ontbreken van ballast (de drenkelingen) snel de neiging tot omslaan en het zal niet de eerste keer zijn dat de kap er afscheurt.

Luister naar de weerberichten, kijk naar de veranderde luchten en laat je vooral niet door iemand opjutten om iets te doen wat je eigenlijk niet ziet zitten. Gaat er ondanks alles toch nog iets mis dan kunnen we gelukkig vertrouwen op Anno, Dick en hun collega's. Maar doe niet zo roekeloos als bovengenoemde speedboot: een paar jaar geleden stonden we op datzelfde strand en waren er toen getuige van dat het ook niet goed af kan lopen. Die boot sloeg wel om en vond een roemloos einde op de kust.

In 1996 verdwijnt onze trouwe "Luden" en krijgen we op Lauwersoog de "Anna Jacoba Visser" van Schiermonnikoog. Op Schier wordt dan het nieuwste type reddingboot gestationeerd voor de activiteiten buiten op zee.

ASW

OFFICIAL

AUTODEALER VOOR NOORDWEST GRONINGEN OOK HETADRES VOOR AL UW SCHEEPSMOTOREN REPARATIES! DE ZAAK MET DE BETERE SERVICE! ULRUM 05956 - 1212

BAKKER IRRI1111

b/u 35

HET GROTE GENIETEN (De lotgevallen van twee landlubbers die in Lauwersoog verzeild raakten) Mogen wij ons even voorstellen? Martha Laméris en Theo Ram, een echtpaar uit het midden des lands. Zij: beeldend gestalttherapeut en beeldhouwster, hij: docent elektronica.

Op zekere dag rinkelde de telefoon: "Met Simon (Laméris), hoe is het met het Grote Genieten, zwager?" "Eh, ja, ... dat moet nog vorm gegeven worden." "Wat zouden jullie ervan zeggen als jullie mijn schip overnamen?" "De Bries?" Enfin, na van de schrik en verrassing bekomen te zijn ging de Bries in onze handen over. Wij hadden geen noemenswaardige zeil- of waterervaring. Het was april 1994 en dus zochten wij contact met een zeilinstructeur van de ANWB. Daarmee maakten we een afspraak om twee dagen op ons schip, met ons schip te leren omgaan, op de motor!

We willen in 1995 met het zeil leren omgaan. Dat was een hele ervaring. Windkracht 4 tot 5 en veel regen. We hadden ons van te voren goed op de hoogte gesteld voor wat de kleding betreft. We liepen dan ook als trotse pauwen in onze nieuwe zeilkleding, inclusief thermisch ondergoed en laarzen, over het dek van ons schip. We leerden achteruit varen, zijwaarts varen, insteken maar vooral op een juiste wijze met elkaar en de boot omgaan. We stonden af en toe doodsangsten uit en in het begin viel er menig onparlementair woord, maar we leerden al gauw dat dat niet de manier is om fijn met een schip om te gaan. Gebarentaal, als de een aan het roer en de ander op de voorplecht stond, was de oplossing. We hebben veel geleerd van die instructeur van "Krek oer 't wetter" uit Snits.

Ja, en toen kwam die eerste keer dat we zelf de box uit moesten ... Zweet in de handjes, het hele lijstje met handelingen nog eens doorgenomen. Een beetje gas achteruit, even kijken wat er gebeurt, nog een beetje, eerst het roer recht houden, dan, op het juiste moment helemaal bakboord, even uitdrijven, motor even in zijn werk, roer stevig stuurboord en daar gingen we. Een zucht van verlichting slakend dat dit tenminste gelukt was. Het werd een heerlijk dagje. Af en toe even oefenen met aanleggen bij een steigertje. Ook het terugkomen en de box invaren ging voor de wind. (Dat is dus toch wel even uitkijken, want je zit zo met de boegspriet in de steiger.) Onze bezoeken aan de zeilwinkel (in Utrecht) waren in die periode veelvuldig. Het was leuk om te zien wat er allemaal in dit wereldje omgaat. Boeken, kaarten, kleding, tips, eten (zonder koelkast), reizen vanuit het midden van het land, onderweg , bij Dokkumer Nieuwe Zijlen in de herberg De Pater even een vissoepje nuttigen (die is daar in één woord: fantastisch!). Kortom, genieten.

Toen kwam de eerste tocht over het Lauwersmeer. Het was nog vroeg in het seizoen. Dit keer ging Simon met zijn vrouw en zoontje ook mee. De bebakening tussen de eilandjes was nog niet aanwezig. Op zeker moment voer ons een (gehuurde) motorkruiser tegemoet. Wij dachten: Daar kunnen wij dus ook varen. Mooi niet!

We liepen vast en bij het achteruit varen brak de helmstok. Nu wilde het toeval dat we een nieuwe aan boord hadden, omdat we de oude niet lekker in de hand vonden liggen. Gelukkig was er ook gereedschap aan boord en hebben we de resten van de oude kunnen verwijderen en de nieuwe provisorisch met een touw kunnen vastmaken. Zonder problemen en een ervaring rijker voeren we terug. Het bleek dat de oude helmstok van binnen uit was doorgerot. Wat later in het seizoen voeren we voor het eerst het hele Lauwersmeer over en door de slurf aan de zuidzijde naar Dokkumer Nieuwe Zijlen toe. Dat is een prachtige tocht. Onderweg bleek er een haventje aan een natuurreservaat te zijn. Heerlijk gewandeld en van de natuur genoten. Voor de eerste keer buiten het Noordergat overnacht. Dat is ons ook prima bevallen. De volgende dag werd 's middags onweer verwacht. Wij gingen omstreeks het middaguur terug. Er bleek een stevige wind te staan, kracht 6 tot 6,5. Er stond een behoorlijke golfslag op het meer maar ons schip gedroeg zich stabiel. We hadden onze reddingsvesten aan en voeren verder zonder problemen naar huis. Daar aangekomen barstte het onweer los. Dat is toch wel een hele belevenis, zo op het 36

water in de haven. Dat doet ons denken aan een andere zomerse dag: ook toen werd onweer verwacht en waren we net op tijd in de haven. De wind was eerst matig uit het zuid-oosten, nam af en viel stil. Binnen twee minuten draaide de wind naar het noord-westen en wakkerde aan tot vlagen van windkracht 9 รก 10. Horen en zien verging ons. We ervoeren het als een machtig spektakel. We voelden ons nietig en klein en waren blij dat we in de haven lagen. De bliksem was overal om ons heen. Je gaat je dan afvragen hoe het met de bliksem-afleidende eigenschappen van je schip gesteld is. Dat bleek achteraf prima geregeld te zijn.

In die mooie zomer is er veel bezoek van kinderen en vrienden op de boot geweest.

Veel dingen hebben we voor het eerst gedaan: ankeren, door de sluis naar het Wad en weer terug. We hebben beiden ons marifoonexamen gehaald. Een nacht buiten op het dek geslapen onder een prachtige deken van sterren, een buitengewone ervaring. Aan het einde van de dag even een pilsje of een glaasje wijn in het Clubschip drinken en met aardige mensen kletsen. Natuurlijk hebben we ook mee gepooled met het WK voetbal. Een andere regelmatig terugkerende bezigheid was een bezoek aan de sluis, zo tussen 5 en 7 uur. We zaten dan op de kade en spraken met allerlei schippers. Op een keer lag er een prachtige schouw. De lak glom je tegemoet. Onze eigen lak, pas in 1993 aangebracht was er deze zomer met vellen tegelijk af gekomen. We vroegen waarmee deze schipper zijn schip had gelakt. Het bleek geen lak te zijn maar Epifanes-olie. Het grote voordeel is dat je bij beschadigingen gewoon over de plek heen kunt gaan en het er weer als nieuw uitziet. In de lente gaan we krabben en olie opbrengen! Tenslotte, op een regenachtige herfstdag, hebben we het schip winterklaar gemaakt. Antivries in de motor, het toilet en het keukenblokje. Alles waar water in zit en stuk kan vriezen van boord, mee naar huis. De landvasten verdubbelen en zorgen dat ze niet bij hoog water (storm uit het Westen) van de meerpalen af kunnen komen. We hebben ons laten vertellen dat het water wel 75 cm hoger kan komen te staan. Ons schip blijft de winter gewoon buiten liggen. Het is een aluminium zeilsloep en kan er prima tegen. Bovendien vertrouwen we op de bellenbaan van onze onvolprezen haven. Oh ja, we hebben nog contact opgenomen met een zeilmaakster uit Buitenpost. Zij zal een zomer/ winterzeil over de kuip en een deel van de kajuit maken. 's Winters tegen het weer en 's zomers tegen de zon, voor de schaduw of tegen de wind en regen, als we toch buiten willen zitten. Samengevat: we hebben een heerlijk seizoen achter de rug, veel geleerd en aardige mensen ontmoet.

Het Grote Genieten is begonnen. Simon, bedankt!

Martha en Theodoor

Polyester vis-, toer- Jn speedboten rubberboten, trailers, generatoren

BUITENBOORDMOTOREN • • • • • •

Suzuki Honda Mariner Yamaha Reparaties Onderdelen

Helling - stalling van schepen tot 10 ton

BRANDS Groningen

38

VAART O.Z. 11, 9963 PM Warfhuizen C/ 05957 - 1773 's Maandags gesloten en donderdag na 12.00 uur

THYBERON IN ZICHT Een van de hoogtepunten van de CAM race '94 was voor mij het naderen van het plaatsje Thyberon aan de Deense westkust. Niet dat we daar moesten zijn maar het was een van de punten op onze route.

Laat ik beginnen met te vertellen waarom en hoe ik bij deze CAM race betrokken ben geraakt.

Sinds een paar jaren ben ik lid van de WSV Lauwersoog. Ook heb ik mijn bootje, een Stapper 650, een ligplaats kunnen geven in de jachthaven van Lauwersoog.

Van hieruit ben ik regelmatig uitgevaren om eerst het Lauwersmeer te verkennen en later het lonkende wad. Eerst in gezelschap van een " oude rot " in het vak, later met vrienden, mijn familie en kennissen. Nog later alleen.

Voordat je het wad kunt bevaren moet de sluis genomen worden.

Beide eerste keren, te weten het varen op het wad en het nemen van de sluis, zijn enerverende ervaringen geworden.

Sluizen zijn hindernissen die gepasseerd moeten worden en om een bootje, gevoelig voor wind en stroom, krasvrij door zo'n sluis te krijgen vergt enige vaardigheid. Niet alleen van jezelf maar ook van andere schippers.

Ik herinner mij nog goed het "rondslingerende" bijbootje van een forse platbodem' die mij een hele vette kras bezorgde.

Ook het varen op het wad werd een niet snel te vergeten ervaring. Het was in de maand september. Ik was op het wad in gezelschap van "de oude rot". Dat geeft zo'n eerste keer wel een veilig gevoel. We hadden geankerd bij de Engelsmanplaat met een prachtig uitzicht op Schier en op het onstaan van de zandbanken. Enorm zoals het water naar buiten kan scheuren door de geulen.

Je zou kunnen spreken van een "scheurgeul" ipv vaargeul. Later mocht ik nog wat stoeien met de stroming door te proberen er tegen in te komen. Elk stuurfoutje wordt afgestraft met meters en meters hoogteverlies.

Terwijl ik zo bezig was werd de lucht achter ons in een mum van tijd grijs, zwart en later inktzwart en het kreeg ook nog een staartje er ontstond een windhoos welke later een waterhoos werd toen hij het wateroppervlak raakte.

Tot overmaat van ramp kwam deze stormram ook nog eens op ons afrazen. Wat we toen in die enkele ogenblikken beleefd hebben zal ik hier nu niet uit de doeken doen maar ik kan wel zeggen dat toen ik 's avonds thuis kwam ik nog hees was en ik weet zeker dat we niet tegen elkaar geschreeuwd hebben!

Zoals bij zovelen zo gaat het ook bij mij. Eerst een heel klein bootje en later een iets minder klein bootje, eerst binnenwater en later steeds meer buitenwater. De verrukking die uitgaat van nieuwe vaargebieden en van nieuwe zeilervaringen is voor mij enorm.

Ik weet nog goed dat ik met Bliss, mijn Stappertje, naar Schier voer. Er stond een matig windje en het zicht was van ton tot ton. Na enige tijd zo te hebben gevaren in het midden van deze kleine cirkel doemt dan vrij plotseling Schiermonnikoog op vanuit de nevel. Prachtig.

Juist dit soort ervaringen doet mij gretig worden naar meer de zinnen worden gezet op het gaan bevaren van het grotere water. Ik geef toe dat het misschien wat overmoedig is, want er is nog zoveel te ervaren en te leren, maar vooruit.

Doordat ik groter water wilde bevaren kwam ik uiteindelijk bij de CAM race terecht.

Van mensen die deze race al eerder gezeild hebben of er anderszins bij betrokken zijn of zijn geweest hoorde ik enthousiaste verhalen die mij zeer nieuwsgierig maakten. Zo'n race ja dat leek mij ook wel wat.

In januari '94 ben ik begonnen met kenbaar te maken dat ik graag als bemanningslid 39

mee zou willen met iemand anders.

Ik heb de Stichting Collin Archer Memorial race aan de jas getrokken en mijn wens uitgesproken. Hier heeft men zijn best gedaan om een schipper te vinden, de contacten waren uiterst plezierig. Zelf heb ik ook diverse mensen aangesproken. Al met al leverde het niets op. Je kan ten slotte schippers niet verplichten om een vreemde snuiter mee aan boord te nemen.

Uiteindelijk, toen de moed me al in de schoenen begon te zakken, kwam van een overwachte kant de mogelijkheid om wedstrijden te gaan zeilen met een schipper die bezig was een kompleet nieuwe bemanning samen te stellen.

Op de eerst crewvergadering bleek dat het niet alleen ging om wedstrijden op het Wad en op het IJsselmeer maar dat ook de Collin Archer op het programma stond.

Het kon niet beter.

Na een aantal trainingsweekends werd de bemanning definitief opgesteld voor de diverse wedstrijden en zo mocht ik dan ook mee met de Collin Archer.

Tussen haakjes: als je voor het eerst op zo'n wedstrijdschip komt, of zo u wilt op een schip dat geschikt is om wedstrijden mee te varen, nl. een Luffe 44, dan blijkt al gauw dat er wel iets meer moet gebeuren dan inslingeren.

Voordat je wijs bent geworden uit die wirwar van lijntjes, vallen en schoten heb je al meerdere paniekerige grepen gedaan of had je ze moeten doen. Als dan ook nog de spi wordt bijgezet dan wordt het helemaal een spagettibult in de kuip.

Dan is het eindelijk zover. Het is 16 juli 1994, de dag van vertrek.

De avond tevoren is het grootste deel van de zes koppige bemanning aan boord gekomen om wat te acclimatiseren. De vakantie is begonnen, de race staat voor de deur en ik begin gespannen te worden voor datgene wat komen gaat.

Het is tenslotte allemaal nieuw voor mij.

Je moet nu met 6 kerels het zien te rooien op een schip van 14 meter. Dat betekent zeilen, eten koken en ook opeten, slapen, wacht houden en dat allemaal tegelijk.

Zo'n race is een vol-continu bedrijf gedurende 4 dagen dit jaar. het 10 minuten signaal heeft geklonken. Het gespannen varen, knijpen en Toet schuiven naar de startlijn toe is begonnen. Dan klinkt het startschot of beter gezegd de startdreun. Deze was nl. afkomstig van een kanon van de landmacht. Schot of dreun, het doet er niet meer toe. We waren weg, de race was begonnen. Er werden enkele bevelen geroepen en er werd doorgegeven of er schepen onder ons zaten en ook waar "de anderen" lagen.

Tegen de forse stroom in komen we gestaag verder. Nog even een zandbank aangetikt omdat we iets te ver wilden vrijvaren van de rest.

Het wedstrijdveld begint zich nu al wat te verspreiden en de spanning van de start ebt weg. Aan de hoge kant gezeten, schouder aan schouder, besef ik pas goed dat het nu echt is begonnen, Ik heb er zo veel over gedroomd en zo veel aan gedacht.

Na enige tijd krijgen we de TE-route in zicht. Hier begint ook de deining al wat door te zetten; deze zou mij later nog parten gaan spelen.

De TE-route moet reglementair gekruist worden in een bepaalde sector, aangegeven door tonnen. Ook wij kregen de bedoelde tonnen in zicht en konden de vuurtoren op Schier laten weten dat we

bezig waren om de route te gaan kruisen. Er viel ook echt wat te kruisen want op het moment van passage voeren een paar grotere zeeschepen betrekkelijk dichtbij langs ons heen. Die dingen gaan nog hard ook. Ik heb mij laten vertellen dat een grote bulkcarrier wel 20 knopen kan halen of meer. Prachtig vind ik het allemaal.

Een aantal uren verder, zo'n 7 uren na de start, begint de wind door te zetten, de golven worden hoger, nog nooit zo hoog en zo veel tegelijk gezien lijkt het wel.

Mijn stemming begint gek genoeg van praktisch in extase om te buigen naar gematigd enthousiast tot amper enthousiast tot pffft, geen trek, etc.

Kortom, voor het eerst werd ik zeeziek. Aangezien ik dat nog nooit was geweest duurde het even voordat ik in de gaten had wat er aan de hand was. Ik was onvervalst zeeziek geworden! Niet echt vreselijk maar toch serieus genoeg om 3 maal over de reling te moeten hangen. Ook de aanblik van een pan op het fornuis waar nog restjes maccaroni in zaten was voldoende voor een nieuwe golf en dan bedoel ik niet de golven buiten maar in mijn maag.

Dit feest duurde al met al een kleine dag. Daarna was het ook helemaal afgelopen.

Onvoorstelbaar dat je de dag erna al weer zin hebt in, eerst nog voorzichtig, wat thee en daarna banaan, brood en ja hoor zelfs in een fiks bord maccaroni. Ik had dan ook een fikse honger ontwikkeld.

De kleur en de fleur kwamen weer terug op mijn gezicht en de zin van dit alles, grenzen verleggen en nieuwe ervaringen opdoen waar het voor mij allemaal om begonnen was, werd mij weer duidelijk.

De zee was inmiddels wat kalmer geworden. Achteraf hoorde ik dat in deze afgelopen dag een schip zijn mast verloor en een ander zijn roer. Ook zouden een aantal deelnemers de strijd opgeven. Reden: zeeziekte.

Het moment was gekomen dat ik een "stukkie stuurde". Er stonden nog steeds lekkere golven. Prachtig is het om te ervaren hoe zo'n schip van 14 meter betrekkelijk makkelijk te sturen is. Te vergelijken met een open bootje van 6 meter. Het is spannend om zulke golven, toch nog gauw een dikke 2 meter denk ik, goed te nemen. Onder een bepaalde hoek bij de golf omhoog, op de top wat oploeven om vervolgens het golfdal in te stuiven.

Dan weer wat afvallen om de volgende golf goed te kunnen pakken.

Soms wijkt het golfpatroon af en dan lijkt het wel of het schip er niet goed tussen past. Dan dreunt ze er midden op. Dit leverde fikse klappen op voor het schip. Volgens de schipper kan ze die prima hebben.

Fantastisch is het allemaal. Alles bruist en suist om je heen en aan boord gaat alles gewoon door, hoewel 2 man aan dek en de rest eronder aan het pitten is nou niet precies volgens het schema van wachtlopen.

Zelf vond ik het prettig om alleen in de kuip aan het roer te zitten. De zon kwam al bijna op en we zouden een punt op de kust aanlopen. Dit punt was Thyberon en dat betekende de 41

Deense westkust. Als eerste teken van leven zag ik een vissersbootje met de onvermijdelijke zeemeeuwen in haar kielzog.

Later doemde de kustlijn op welke we een groot deel van de dag gevolgd hebben om zo te kunnen profiteren van de meestroom. Toen we zo varende de noordkust hadden bereikt kregen we nog een teken van leven. We waren tot op een diepte van 5 meter de kust genaderd en we konden de Deense schonen op het strand zien liggen. Volgens mij kwam voor het eerst die race de kijker bovendeks.

Maar ja het leven gaat door en zo ook de race.

Eenmaal koers gezet naar Noorwegen ging de fut er al snel uit. Het werd bladstil en deze windstilte zou ongeveer 10 uren gaan duren. Deze stilte betekende voor de stuurman proberen elk zuchtje die er dan nog was op te pikken en de rest van de bemanning kon wat opruimen en wat bijslapen. Verder was er weinig te doen en te beleven. Ik heb nog een foto gemaakt van de weerspiegeling van mijzelf in het water. Het is een rotfoto geworden. Misschien een direkte straf voor dit soort narcissusneigingen.

Op de dagelijkse briefing via de marifoon gaven we elkaar onze posities door.

De meest fantastische posities en plaatselijke windsterktes werden doorgegeven maar tussen de regels door konden we toch aardig een beeld krijgen van de plaats van onze vijanden in deze slopende wateren.

We hadden nog alle kansen op een goede finish. We wisten echter niet dat we 10 uren zouden liggen te dobberen.

Eindelijk stak de wind weer op en wel zo dat we voor het eerst de wind iets achterlijker dan dwars kregen en dat betekende dat we de spi konden bijzetten.

Dat was voor het eerst deze race. De wind die we hadden gehad tot nu toe was voortdurend pal op de kop geweest. Onder deze zeilvoering voeren we een nieuwe nacht in.

Wat heet nacht. Om 22.00 uur gaat de zon onder en om 02.00 uur komt hij al weer op en tussendoor werd het niet echt donker.

Tijdens die nacht hadden we er allemaal goed zin in. Niemand was te kooi gegaan en we zaten allemaal aan dek of in de kuip. De borrelnootjes kwamen er zelfs aan te pas maar de borrel zelf bleef onder de kurk.

We wezen elkaar op de mooie dingen om ons heen, o.a. op een UFO = unidentified floating object. Aan dit schip of gevaarte zaten zoveel lichten en nog gekleurd ook dat er geen kop of kont aan te ontdekken viel en dus was het ook slecht te bepalen of het ergens heen voer en zo ja in welke richting.

Ook overdag is het goed opletten geblazen. Tot twee maal toe hebben we heel dicht in de buurt gezeten van zo'n grote lummel.

Dan, aan het einde van de middag, komt onze bestemming in zicht en pas dan ook komen onze medestrijders weer in beeld. Het bleek dat we geen slechte inschatting hadden gemaakt van hun posities, maar er waren ook een paar "nare" verrassingen bij.

Regel is dat men een half uur voor het bereiken van de finishlijn zich moet melden via de marifoon bij het wedstrijdcomitĂŠ. Gespannen werd de marifoon door ons uitgeluisterd en hielden we zo de meldingen bij. Hoe meer meldingen hoe beroerder onze plaats zou worden.

We zijn als vijfde over de streep gevaren en zijn uiteindelijk via de handicapverrekening ook als vijfde geĂŤindigd.

42

Zelf vond ik het nog niet zo gek gezien het veld van ongeveer 75 deelnemers.

Voor mij heeft deze race aan al mijn wensen voldaan. `s Avonds om 21.30 uur of om 22.00 uur, ik heb het logboek niet geraadpleegd, meerden we af aan de kade.

De filmcamera snorde, familie en kennissen stonden te wachten, de al "afgemeerde" zeilers stonden te kijken en te zwaaien en staken een handje toe.

Nadat ook wij fatsoenlijk afgemeerd lagen kwamen de begroetingen pas goed op gang. Er werd gezoend en de blikjes bier werden doorgegeven, de verlopen eau de toilette werd voor lief genomen en de verhalen konden beginnen.

Het was een prachtig feest en dat zou het de rest van die week ook blijven.

Tot slot wil ik nog zeggen dat bovenstaande geen exact verslag poogt te zijn van de race. Het geeft meer een beeld van hoe ik deze race heb ervaren. Het is voor mij een groot avontuur geworden mede dankzij de grote inzet van de bemanning en in de eerste plaats dankzij de plezierige en vakkundige leiding van de schipper. De hele race is in goede harmonie verlopen en dat hoor je ook wel eens anders.

Wim de Kleine, bedankt voor het mogen meebeleven.

Gep Veeneman

C.I.V. Lauwerszee omdat professionals er ook voor kiezen

Voor al uw watersportartikelen o.a.: * kielen * joppers * div. kleding * touw * ketting * staaldraad 3-24 mm. * gereedschap * gasolie - smeerolie C.I.V. Lauwerszee Haven 16 - 9976 VN Lauwersoog Tel. 05193-49291 — Fax. 05193-49176 Elke dag geopènd Zaterdags tot 12 uur 's winters Zaterdags tot 3 uur 's zomers 43

ONBEIriOnviiD VAARPLEZIER BEGINT MET EEN LITER MARINE ALPHA AAN BOORD Alpha 20, 30 en 40 PK dieselmotoren, speciaal ontworpen voor de pleziervaart.

Indirecte injectie-diesels, voorzien van waterkoeling met vrije luchtaanzuiging. Hurth keerkoppeling.

12 V startmotor. 55 Amp. wisselstroomdynamo. Warmtewisselaar.

Zoet- en zoutwaterpompen.

Aparte injectiepomp voor iedere cilinder. Motorbevestiging met trillingsdemper. Geavanceerd instrumentenpaneel. Laag brandstofverbruik.

Internationaal servicenet. Kortom, Europese topkwaliteit aan boord.

BRINKMANN & NIEMEIJER MOTOREN BV

1:1‘;,01EZNE SCHEEPSREPARATIE EN REVISIE

Werkplaats: Van Swinderenweg 26b, 9891 TA Ezinge Telefoon: 05941 - 1717 Autotel.: 06 - 52903105 Privé: Wierdeweg 19, 9891 AL Ezinge Telefoon: 05941 - 1818

44

Levering van:

Onderdelen voor:

diverse motoren generators koelers, accu's

pleziervaart bedrijfsvaart en industrie

RECEPTEN Op verzoek van de redaktie heeft Neeltje Valkhof deze winter een aantal van haar meest favoriete boord-recepten tevoorschijn getoverd. Ze heeft ze voor ons op papier gezet om ze hier in ons jaarboek te publiceren. Met de bedoeling dat U ze de komende zomer ook eens uit kunt proberen.

Wij wensen U veel succes met deze, niet heel ingewikkelde, tamelijk snel klaar te maken, menu's.

Eet smakelijk!

C.

t_>*

Yl

l 6-)

* * * 0 * *

*

*

Zuurkoolstampot met vissaus IngrediĂŤnten voor 2 personen 500 g aardappelen 500 g zuurkool blikje culinaire visroomsoep (AH) blikje zalm (240 g) 1 ui 1 rode paprika 10 (gevulde) groene olijven zout en peper boter en melk eventueel een scheut cognac of vieux Kook de aardappelen met zuurkool erop in 25 minuten gaar en maak er met melk, boter en wat zout een smeuĂŻge stampot van.

Ondertussen snipperen we de ui en snijden de van zaadlijsten ontdane paprika in stukjes.

Fruit de ui tot ze glazig ziet, voeg de paprika toe en bak nog een paar minuten. Doe de inhoud van het blikje soep en de in stukjes verdeelde zalm erbij. Snij de olijven in plakjes en voeg ze bij de saus. Doe er flink wat peper bij. Laat dit alles warm worden maar niet koken. Wanneer u de saus te dun vindt, dan brengt u ze vlak voor het opdienen aan de kook en roert er wat allesbinder door. Een scheutje cognac maakt de saus af!

Serveer de stampot met de saus erbij, een Riesling smaakt hier prima bij.

*

************** 45

Stoofpot van rundvlees en aubergine in rode wijn IngrediĂŤnten voor twee personen

Folie pak rundvlees 100 g gerookte spekblokjes 1 aubergine 1 vleestomaat 1 ui 2 teentjes knoflook klein potje witte bonen bouillonblokje fles rode wijn (b.v. CĂłte du Rhone) stokbrood eventueel basilicum Snipper ui en knoflook, snij de aubergine en het vlees in dobbelsteentjes en de tomaat in partjes.

Bak het spek tot het goudgeel ziet, voeg ui en knoflook toe en fruit tot de ui glazig ziet. Doe de aubergine, de tomaat en het vlees erbij en bak dit alles onder omscheppen 5 minuten, doe er dan het verkruimelde bouillon blokje, een glas wijn en een half glas water bij en sudder nog 5 minuten. Nu de witte bonen erbij en goed warm laten worden.

Serveren met stokbrood en de rest van de wijn.

46

Gerookte forel met avocado-garnalensaus Ingrediënten voor 2 personen 500 g geschrapte kriel 2 gerookte forellen (filets) 100 g (Hollandse) garnalen 1 rijpe avocado potje zure room scheutje whisky of sherry citroensap peper en zout 1 komkommer Kook de kriel in water en wat zout in 20 minuten gaar.

Snij de avocado door, verwijder de pit en lepel hem uit. Prak het vruchtvlees fijn.

Roer er de zure room, iets zout, veel peper, de drank en het citroensap door. Schep de garnalen er door.

Leg de filets op de borden en lepel de saus er naast.

Serveren met de kriel, komkommersalade en een glas gekoelde witte wijn (Muscadet).

*

*Cr er Cr Cr *

0—tr

cl—ni

Tricolore met champignon-kaassaus en tomatensalade Ingrediënten voor twee personen 2 ons Fussili tricolore of andere pasta 500 g champignons 100 g Danish blue 100 g ham potje crème fraiche glaasje cognac of vieux teentje knoflook 2 vleestomaten kleine (rode) ui enkele zwarte olijven (olijf)olie, azijn zout, peper en eventueel majoraan Veeg de champignons schoon en snij ze in plakjes, snij de kaas in stukken en de ham in kleine blokjes. Snij de knoflook ragfijn.

Kook de pasta volgens de gebruiksaanwijzing. Smoor de champignons in een lepel olie, blus met een glas cognac. Voeg kaas, ham en crème fraiche toe, strooi er majoraan over, doorroeren en even zachtjes laten pruttelen.

Maak een salade van stukjes tomaat, fijn gesnipperde ui en garneer met olijven.

Giet er een dressing van een lepel 'olie, een theelepel azijn en wat peper over.

Schenk de saus over de pasta en serveer met een glas rode wijn, b.v. Corbières.

Cr .04 *, C: Cr Cr ,ft Cr

C› Cr Cr Cr Cr C„I' C: Cr Cr ,11. Cr Cr Cr Cr Cr 47

ZcImakerij Uilhoorn Usqueli t Zeilmakerij en Zonweringsbedrijf

Sinds 1954

Tevens mobiele werkplaats tel. 05950 - 2924

~~~^..cmwnm

H.J. Bcersma Mounebuorren 13 9133 MA Anjum 05193-21437

48

c

E

Ti>

cis ro

0

co

Zeilboot/motorboot

is bereidbij de volgende evenementen teassisteren:

ASSISTENTIESCHEPEN:

*Doorhalen wat niet van toepassing is.

E

/nee Marifoon: ja

E

Deelnemers dienen hun formulier min. 2 weken voordewedstrijd teversturen.

Diameter schroef:

a)

Aantal schroefbladen, indien vast opgestelde motor:

*Klapschroef:

0

* Aanhangmotor:

*Vrije Klasse /Rond-/Platbodem.

*Staal/ Hout / Kunststof

Zeil-/Wedstrijdnr:

GEGEVENSWEDSTRIJDSCHEPEN

N.B. volledig invullen s.v.p.

E "E "E IE

CIS ca c

E

as

c

c

3

gefrankeerd opsturen naar: J.G.Wagena Kramerstraat 21 9731 ML Groningen 050-423232/423230

AANMELDINGSFORMULIER WEDSTRIJDCOMMISSIE 1995

Ondergetekende: Naam: tel.:

Adres: Woonplaats:

Postcode:

Geeft zich op voor de volgende activiteit(en): 0. = Oostmahorn L. = Lauwersoog 0.

e Wedstrijd om de boeien

start 13 mei

10.30 uur

L.

❑

Garnalenrace (wad)

start 26 mei

7.00 uur

L.

Lauwersoog-Borkum over zee

start 26 mei

9.00 uur

0.

6-uurs om de plaat

start 17 juni

10.30 uur

start 24 juni

12.00 uur

start 26 aug.

10.30 uur

start 8 sept.

21.30 uur

start 23 sept.

13.00 uur

L.

K Voorjaarsrace

's avonds Midzomernachtsfeest

0. Wi Solorace Nachtrace

0.

L.

K Najaarsrace ❑

's avonds barbecue.... personen

❑

Ik betaal (minimaal 2 weken) vooruit per wedstrijd f 15.

L : op rek.nr. 43.66.81.056 t.n.v. H.N.Boonstra-v.Warners te Leens.

0: op rek.nr. 34.61.13.296 t.n.v. J.C.V.O. te Oostmahorn. wedstrijdformulier opsturen naar: J.C.V.O., Kerkbuurt 13, 9123 JT Metslawier.

❑

Ik betaal f 20 tijdens de briefing.

Handtekening deelnemer:

Formulieren ook bij mededelingenbord in clubschip!

50

De zee één blauwe weide Groenbleek maar zonder gras En in dat eindeloos wijde Eén witte golf- of het gebloemte was.

(Herman Gorter) Aan zee Een gore zee; Aan 't strand daarvan: Van lieverlee een eenzaam man.

Zijn blik is naar VerlatenheidGeen uitzicht, waar Men die vermijdt In 't niets verglijdt, Zonder misbaar De hooploosheid Van weer een jaar.

De mond blijft stom Tegen den tijd Want ouderdom Is eenzaamheid.

(J.C.Bloem) Gebroken-hart-aan-zee 0! 't Hele naaktstrand lang liep ik te wenen om jou, Jeanette, zó radeloos had ik je lief.

Ik tuurde tussen honderdduizend benen ...: wáár was jouw badmuts met dat bloemetjesmotief?

(Levie Weemoedt) Visser van Ma Yuan onder wolken vogels varen onder golven vliegen vissen maar daartussen rust de visser golven worden hoge wolken wolken worden hoge golven maar intussen rust de visser

(Lucebert)

51

Ultra Mare Hier is de wereld niets dan waaiend schuim, De laatste rotsen zijn bedolven Na de verwekking uit de golven die breken stuivend in het ruim.

Het laatste schip werd weerloos voortgesmeten, Het zwerk is ingezonken en aschgrauw.

Zal ik nu eindelijk, vergaan, vergeten Verlost zijn van verlangen en berouw?

(J. Slauwerhof) De lage wolken rijen zich naast elkander waar de zee eindigt

(Shiki) Een schip uit Holland! met talrijke zeilen vóór welvende wolken.

(Shiki) 't Water dat aanvloeit wast het wegvloeiend water in de avondkoelte

(Ransetsu) Van ver over 't strand klinkt het roepen van vissers in 't zomermaanlicht

(Shurun) Een blauwe reiger; 't water kabbelt aan zijn poot in 't avondbriesje.

(Buson)

52

HET REITDIEP OP 1 DECEMBER Het water klotst tegen de neus van de wherry, de laatste mistflarden hangen nog boven het water, onze snelheid doet menig eend recht opstijgen.

Na een paar slagen is de eerste kou uit onze lijven getrokken de trui van Nico gaat uit en mijn jack (lastig bij het rijden en inpikken) belandt even later ook in de punt.

In een rustig ritme tegen stroom en een licht windje in zetten we koers naar Garnwerd. Op naar de koffie. Het hoge riet markeert de soms afgekalfde oevers, de eenden blijven zich onrustig gedragen. Al slingerend passeren we groepjes schapen, ondanks hun dikke vachten toch gezellig warm bij elkaar. Na de zoveelste bocht hebben we ineens het laatste rechte stuk voor ons liggen. Een paard groet enthousiast vanaf de dijk, het geluid van een aggregaat herinnert ons eraan dat we in de bewoonde wereld zijn. Aan de steiger meren we de wherry zo af dat ze vrij is van enig obstakel. De trui en het jack kunnen weer aan.

Na een 'prijswaardig' kopje koffie strekken we onze benen nog even en kuieren door het pittoreske dorpje. Het is de tijd dat de kinderen uit school komen.

Even later zakt het kerktorentje weer achter de dijk en verstommen ook de klanken van de klokken. De wereld is weer van ons alleen. Stroom en wind geven de boot een goede zet in de juiste richting. De mist is volledig opgetrokken en een duidelijk afgebakend zonnetje verschijnt in beeld. De geluiden van het bewegen van de riemen in de dollen en het ploegen van een trekker maken het tot een vreedzaam geheel. In het veel 'geschilderde' bosje nemen twee roofvogels het er ook even van.

We passeren de witte monumentale panden die de afslag naar Aduarderzijl markeren, glijden nog even door voordat we naar het oosten afbuigen. Trefzeker gaan we onder het oude bruggetje door, nog enkele halen en het zit er weer op voor vandaag. Als de boot op de wal ligt, lopen ook wij opgeruimd naar huis.

Ankie Wortelboer

53

EERDMIETJE Toen ik eerder deze week de kamer binnen kwam hoorde ik mijn man zeggen: "Het is ook maar nauwelijks vertrouwd dat ze alleen op stap is ... Zondagmiddag had ik haar van boord gezet om met de hond te wandelen en ze bleef maar weg. Toen ze eindelijk terugkwam had ze zomaar vreemden meegenomen. Ze had haar "Eerdmietje" zo ongeveer verkocht. Maar ik moest nog even de prijs zeggen.

Ik liep verder de kamer in en zag dat ie met de hoorn van de telefoon in de hand stond. Hij zag mij ook, dacht ik, hij zei tenminste: "Ze is weer boven water, nu kan ze het zelf vertellen".

De hoorn werd me in de hand gedrukt. "Wie?" vroeg ik, maar toen hoorde ik het al, het was mijn schoonzus uit Groningen.

"Wat heb jij nu weer gedaan?" vroeg ze. "Was jouw bootje dan te koop? Dat wist ik helemaal niet."

"Ja, we hadden zelfs al een advertentie voor het Bokkeblaadje gemaakt. Ik kom toch niet weer in dat bootje. Hoe jammer ik dat ook vind." lk kreeg de indruk dat er aan de andere kant van de lijn iets opgeluchter adem werd gehaald. Ze had het nooit een goed idee gevonden, dat ik met mijn zeilbootje het Lauwersmeer opging.

"Nu heb je hem in Lauwersoog verkocht, maar hij lag toch bij jou achter het huis?"

"Daar lag op de wal net zo'n bootje als het mijne. Als ik daar met onze hond Caspar wandel, ga ik altijd even bij dat bootje kijken."

"En hoe ging dat dan wel, dat verkopen. Zag je kopers? Zo'n held ben jij anders toch ook niet."

"Daar zeg je me wat! Ik heb ook eerst een hele tijd naar die mensen staan te kijken, voordat ik iets tegen ze durfde te zeggen. Ze stonden bij een boot te kijken die nogal wat groter was als het mijne. Hij was te koop, maar ik dacht dat ze hem te groot vonden. Ze zochten een zeilbootje voor hun twee jongens. De jongste was erbij. Ik schatte het joch op zo'n dertien jaar. Ik heb ze toen meegenomen naar dat bootje wat daar op de wal lag en zei dat het mijne net zo was, maar mooier. Toen ze me vroegen wat ik er voor wilde hebben heb ik ze maar meegenomen naar onze grote boot. In de advertentie voor het Bokkeblaadje stond dat we het wel eens zouden worden over de prijs. Maar mijn "Eerdmietje" was niet weggegaan voor honderd gulden!"

Mijn schoonzusje moest daarom lachen.

"Mijn man heeft toen gezegd dat hij wel een prijs in z'n hoofd had, maar dat ze beter eerst even bij ons konden komen om het ding te bekijken. Hij heeft ons telefoonnummer voor ze opgeschreven. En 's avonds laat hebben ze ons nog gebeld om te vragen of ze de volgende morgen konden komen."

"Ze waren dus wel geĂŻnteresseerd."

"De vakanties zijn in aantocht, moet je maar denken."

"En zijn ze gekomen?"

"Ja moeder en de oudste zoon."

"Ook gelijk meegenomen?" wou mij schoonzus weten.

"Nee wij hebben hem de volgende dag weggebracht. Ze hadden geen trekhaak achter de auto en wij wel. Bij ons in het dorp konden we een boottrailertje lenen.

Maar het was een heel gedoe om het ding erop te krijgen."

"En nu is er zeker een lege plek achter het huis?"

"Ook een heel kale want daar kon geen gras groeien."

Toen werd er bij haar aan de deur gebeld en moest ons gesprek stoppen.

Ik legde de hoorn neer en moest nog even aan die mensen denken, waar mijn "Eerdmietje" naar toe was gegaan. Ze hadden me wat vreemd aangekeken, toen ik zei, dat ik er niet weer mee weg kon.

"Nee hij is niet lek of iets dergelijks", heb ik hun uitgelegd, " maar ik ben niet smeuig genoeg meer. Twee jaar geleden ben ik gevallen met mijn fiets en heb mijn linker bovenbeen gebroken. In het ziekenhuis is er een stuk staal ingezet. Dat is er ingekomen via de knie en die is nooit weer goed geworden: hij is behoorlijk stijf geble54

ven, maar doet geen pijn. Ik zal het er vast nog een hele tijd mee uithouden. Fietsen kan ik wel vergeten, evenals zeilen. Ik zou niet weten hoe ik in dat bootje zou moeten komen. Nee, er zijn ergere dingen op de wereld en ik kan me aardig redden:' "Dus daarom ligt het bootje niet hier", werd er gezegd.

"Nee daarom ligt ie bij ons achter het huis."

Ik heb maar niet gezegd dat ik nogal eens erbij heb gestaan, het aaide of het afveegde als er wat gras tegenaangekomen was met maaien, dat ik ook vaak met de zeilen in handen had gestaan.

En ik heb ze ook maar niet verteld dat het me geweldig spijt dat ik niet meer met m'n "Eerdmietje" op stap kon gaan.

Ik had me zo vaak zo rijk gevoeld op die ruime wijdsheid van het meer, met de zon op m'n gezicht, een lekker zuchtje wind in de zeilen en om me heen alleen maar water. Eens lag ik zo'n beetje te dromen, toen ineens een stem achter me vroeg: "Mevrouw mag ik U iets vragen?" Er lag een roeibootje achter me en een verweerde kop van een oudere man keek me aan. "Wat is een "Eerdmietje" voor een diertje?"

Ik heb hem lachend aangekeken. "Dat is geen diertje, meneer. Misschien denkt U wel aan een aardvlo of zoiets, maar dat is het niet. "Eerdmietje is een Gronings woord voor "kabouter".

"Wat een leuke naam voor Uw bootje. Veel plezier verder."

Ik dacht dat ie hoofdschuddend z'n riemen weer in het water liet glijden. "Die Groningers ook met hun rare woorden!"

Ik ben nog even de tuin ingelopen en bij die kale plek in het gras ben ik even blijven staan. Er begon al weer een paardebloem op te komen. Er zal straks ook wei weer gras komen, denk ik, dan zal het net zijn, of het bootje er nooit gelegen heeft.

Ik weet zeker dat ik nog vaak over m'n "Eerdmietje" zal dromen. Dan ben ik weer op het meer en dan zal ik me weer rijk en blij voelen net als toen.

Als we weer met de grote boot op het meer zijn, zal ik toch uitkijken naar een groen bootje met witte zeilen en een rood vogeltje in 't grootzeil. 'k Hoop dat het z'n naam mag houden en dat die twee jongens er veel plezier mee hebben.

T.Carolus-Reijer.

Een verhaal van jaren terug, uit eerdergenoemd "Bokkeblaadje".

Door de redaktie uit het Gronings vertaald.

Jachtstalling en reparatiebedrijf Winsum — — — — — — —

winterberging binnen en buiten reparaties en schilderwerk sleepboot aanwezig voor transport zomerligplaatsen hijsinstallatie tot ca. 12 ton 's zomers korting gelegen aan Winsumerdiep

Onderdendamsterweg 51, Winsum post: Dobvenne 8; tel. 05951-233212424 55

WETENSWAARDIGHEDEN RONDOM HET LAUWERSMEER Deze keer geen spectaculaire ontwikkelingen met betrekking tot ons favoriete vaargebied, maar wel een vervolg op eerder in gang gezette zaken: Denkt U maar aan de invoering van de toeristenbelasting. Als gemeenten vinden dat ze toeristenbelasting moeten heffen, zullen we dat (tenminste in dit artikel dan maar even) aannemen. Maar als ze geld innen van recreanten zullen ze ook voor goede recreatievoorwaarden moeten zorgen: Vorige keren hebben we ook al vermeld dat de afvoer van vuilnis van de eilandjes in het Lauwersmeer gestopt zou worden. Maar is dat terecht? En wat te denken van de gemeentelijke filosofie dat degene die z'n inkopen uit de eigen gemeente van inwoning meeneemt, z'n afval ook maar mee terug moet nemen daarheen?

In onze ogen een onjuiste conclusie en zeker niet door te voeren als er ook nog extra belasting moet worden betaald voor het verblijf in een bepaalde gemeente.

Bovendien wordt op diverse plekken bij de eilandjes in het Lauwersmeer gekonstateerd dat het steeds ondieper wordt.

Er staan goede boxpalen om af te meren, maar voor een aantal schepen wordt het lastig om nog door de bagger te duwen om tussen die palen bij de wal te komen.

Het lijkt erop dat men niet van plan is iets te doen aan dit dichtslibben. En we hoorden ai de kreet dat men bezig is met een ontmoedigingsbeleid ten aanzien van recreatievaart in het Lauwersmeergebied. Hopelijk is dit een voorbarige conclusie!

Het vorige jaar werd de politie te water in Lauwersoog gekonfronteerd met een bezuinigingsmaatregel. Dit jaar zult U de "Aalscholver" van douane niet meer zien varen. Per ĂŠĂŠn februari 1995 gaat de boot naar Rotterdam. De douaneschepen uit Harlingen en Den Helder zullen er in de toekomst over moeten waken dat er in het oostelijk Waddengebied en op de Eems geen smokkelwaar ons land binnenkomt.

Maar dat ontslaat ons uiteraard niet van onze burgerlijke verplichtingen. We zullen ons als vanouds moeten melden als we uit het buitenland terugkomen, de douanepost in de visserijhaven wordt daartoe van 's morgens 7.00 uur tot 's avonds 22.00 uur bezet (en als ze niet aanwezig zijn is een sluismeester in principe bevoegd om ons in of uit te klaren).

De precieze omschrijving van de regels waaraan we moeten voldoen is beschreven in een boekwerkje wat U kunt meenemen van het Clubschip. (of anders opvragen bij douane als de voorraad op is).

De politie te water heeft ons aangekondigd dat ze het komend jaar scherper zullen gaan kontroleren op het hebben van een vaarbewijs (als het desbetreffende vaartuig die verplichting heeft uiteraard), op te snel varen in het Lauwersmeer. Ze hebben hiervoor inmiddels een snelle rubberboot ter beschikking en denken daarmee elk weekend (ook wel eens op een vrijdagavond) hun kontroles uit te gaan voeren.

Bovendien wil men, samen met andere instanties, meer kontroles gaan houden op het betreden van verboden natuurgebieden in het meer.

Daarnaast wil de politie te water ter verhoging van de algemene veiligheid, een aktie houden in de diverse jachthavens van het Lauwersmeer.

Het gaat er dan niet om om overtreders te vangen maar juist, samen met eigenaars van jachten te kijken waar we verbeteringen aan kunnen brengen om onze eigen veiligheid en die van onze naasten te vergroten. Men denkt hierbij aan inbraakgevoeligheid maar ook aan brandpreventie, vaaruitrusting, etc.

Er worden hiervoor checklists gebruikt, die al tevoren op het Clubschip liggen. Dus bekijk dat eens.

De jachthaven te Lauwersoog is op zondag 7, 14 en 21 mei aan de beurt. Dus wilt U meedoen, zorg dat U dan in de haven en aan boord bent.

56

Op de Engelsmanplaat zagen we al jarenlang dat de Kaap steeds schever wegzakte naar het oosten. We hebben ons wel eens afgevraagd hoelang dat houten ding daar nog zo zou kunnen blijven staan. Want zeker nu het wordt omspoeld bij elk hoogwater kan het niet zo lang meer duren of een echte noordwesterstorm maakt een eind aan het bestaan van dit zo vertrouwde markante navigatiepunt.

Kennelijk is dat ook doorgedrongen bij Rijkswaterstaat. Bovendien is doorgedrongen dat het geen overbodig geworden overblijfsel uit de vorige eeuw is. Maar dat het nog altijd gebruikt wordt voor navigatie, door scheepvaart maar ook door luchtvaart.

Het is de bedoeling dat de kaap wordt gerestaureerd. Maar aangezien zelfs de betonnen fundamenten zijn ondergraven, zal het wel een prijzige zaak worden, dus of we dit jaar het baak al weer rechtop zullen zien staan...? In elk geval zal ons zeer bekende doel voor tochtjes over het Wad niet verdwijnen.

En in Zoutkamp heeft men grootse plannen: Het moet dè toeristische trekpleister van Groningen worden!

Er moet buitendijks een bunggalowpark met een honderdtal recreatiewoningen en hotel met zwembad worden aangelegd. Verder zal de bruine vloot naar de buitendijkse kant verhuizen. Voor deze schepen moeten de voorzieningen aan de buitenkant worden vergroot. Er wordt een stuk uit gegraven zodat er buiten meer schepen kunnen afmeren.

En er zal in Zoutkamp een industrieterrein bijkomen.

Met dit totale plan is een bedrag van ongeveer zestig miljoen gemoeid.

Onze Stichting Jachthavens heeft intussen geen bemoeienis meer met de jachthaven "Hunzegat". Het beheer aldaar wordt ook dit jaar, zoals het zich laat aanzien, uitgevoerd door de Zoutkampse vereniging "Soltcampperril".

57

De mensen van de vuurtoren op Schiermonnikoog zijn vanaf januari dit jaar gelukkig weer 24 uur per etmaal paraat. Zij kondigen zichzelf, meer passend bij hun funktie, ook anders aan als U ze roept via de marifoon. Zeeverkeerspost Schiermonnikoog is nu de titel, waarschijnlijk afgekort tot verkeerspost Schiermonnikoog.

Doordat ze weer permanent aanwezig zijn kunnen ze ook 's nachts hun informatieberichten uitzenden. U kunt de berichten nu horen om 00.30 uur en dan elke twee uur weer: dus elk even uur op het halve uur.

Ook wij zijn heel tevreden met de 24-uurs-bezetting van de toren op Schiermonnikoog. Als we bijvoorbeeld 's nachts naar binnen of naar buiten zouden willen, is er in elk geval een "wakend oog" op ons gericht! Dat is niet altijd noodzakelijk, maar vooral bij slechtere weersomstandigheden kan het een goed gevoel geven, als aanvulling op de eigen navigatie.

Er komt een nieuw reglement in de zone voor kustverkeer: het Scheepvaartreglement Territoriale ZeeĂŤn (STZ). Dit mee naar aanleiding van dreigende scheepvaartrampen vorige jaren en de regelmatig voorkomende olievervuiling op de Waddeneilanden. Herinnert U zich ook de tv-beelden van het vogelopvangcentrum Feigelspits 58

in Anjum afgelopen januarimaand, waar we de nieuwe vogelwasmachine aan het werk zagen?

Verdere informatie over dit S.T.Z. is op dit moment nog niet bekend.

Zo zitten we al in de milieuproblemen van deze tijd.

Eind vorig jaar werd het zeehondenverstoringsonderzoek gepubliceerd. (Zie ook het voorwoord van onze voorzitter).

De pers sprong er gelijk bovenop. Hun conclusie: een wandelaar verstoort meer dan een snelle motorboot .... Als wij logisch nadenken kan dat nooit kloppen. Zo staat het er dan ook niet, maar een niet-nauwkeurig, gedetailleerd lezer ....

Wat er dan wel staat? Eigenlijk is het gedane onderzoek (weliswaar een gedegen, duidelijk rapport) zo beperkt, dat het onmogelijk is er conclusies aan te verbinden.

Immers op grond van 68 echt gelukte en uitgevoerde waarnemingen, verspreid over vijf doelgroepen (zeil- motor- snelle motorboten, kano's en wandelaars, op verschillende plaatsen en tijden is het onderzoek niet betrouwbaar en wordt vaak de term "aanname", genoemd.

Als eenzijdig kritische waarnemer zegt de watersporter ook nog gauw dat het verschijnsel van het optillen van een kop door een zeehond te maken heeft met nieuwsgierigheid en niet gelijk verstoring hoeft te betekenen Bovendien werden de dieren benaderd door er recht op af te gaan, terwijl wij die dieren niet als doel van onze tocht over het Wad zien, maar er juist langs varen De onderzoekers concluderen zelf ook voornamelijk dat nader onderzoek op een aantal hier aangestipte zaken gewenst is.

Een omissie van dit onderzoek is dat het gericht is op verstoring door recreanten, terwijl de titel suggereert dat het gaat om een algemeen verstoringsonderzoek.

Beroepsvaart, vliegtuigen, seismologische vaartuigen, maar ook PCB's en andere milieu-effekten worden totaal buiten beschouwing gelaten.

Bent U geĂŻnteresseerd in het rapport? Het is op het secretariaatsadres beschikbaar.

Foto: Jan Heuff

59

De NAM is begonnen met de voorbereiding van een milieu-effektrapport (MER) over het voornemen om proefboringen naar aardgas uit te voeren in de Waddenzee. Het is de bedoeling om tot het jaar 1999 maximaal zes proefboringen in het Waddengebied uit te voeren.

De sluis te Lauwersoog zal vanaf dit jaar (tenminste volgens onze informatiebron voor 99% zeker) op zondagen in mei tot en met september draaien van 's morgens 8.00 uur tot 's avonds 20.00 uur (sluiting tussen de middag van 13.00 tot 14.00 uur).

Maar waarschijnlijk zal bij grote drukte niet meer doorgewerkt worden tot de laatste laatkomer erdoor is: de officiĂŤle sluitingstijd is einde verhaal! Volgende morgen verder!

Deze langere openstelling is vooral plezierig op mooie lange zomerdagen, maar ook nuttig, want vooral op die mooie maar ook drukke dagen geeft het ons iets meer ruimte om later terug te keren. Misschien dan ook iets meer spreiding, want mensen met kleinere kinderen en de beroeps- en chartervaart zullen toch eerder terug moeten zijn.

En weet U nog, al die charterschepen krijgen op zaterdagmorgen hun gasten in Zoutkamp aan boord, varen naar de sluis en komen daar op ongeveer dezelfde tijd aan als wij, nadat we wakker zijn geworden, een lekker ontbijtje gehad hebben, ook maar eens losmaken. Drukte alom. Probeer, indien mogelijk vrijdag te vertrekken of vroeger op de zaterdagmorgen en U voorkomt ergernis bij Uzelf en anderen.

We zijn vanuit onze vereniging ook weer naar de Provincie Groningen (beheerder 60

van de sluis) toegestapt om te onderhandelen over bediening van de sluis op zondagen in april en oktober. Onze vraag is niet de sluis hele dagen voor ons open te stellen in april en oktober, maar ons in elk geval de gelegenheid te geven om in de namiddag terug te kunnen komen na een weekend buiten.

U hoort er meer van.

Het Lauwersmeer is verrijkt met een nieuwe naam voor een voormalige zandplaat: het onderling vaak "Vogeleiland" genoemde eilandje tegenover de sluis te Lauwersoog heet nu "Schuldinkplaat". Deze naam komt van de jachtopziener Egbert Schuldink die het vorige jaar zijn vijfentwintig-jarig jubileum vierde.

Het Reitdiep krijgt een grote opknapbeurt.

Het gaat om onderhoud van oevers en aanlegvoorzieningen. Mede dankzij inspanningen van de N.N.W.B. zullen daarbij ook nieuwe aanlegmogelijkheden voor de waterrecreant worden gerealiseerd.

Er komt een natuurvriendelijke oeverbescherming aan weerszijden van het Reitdiep tussen het Van Starkenborgkanaal en Lammerburen. En tussen het Van Starkenborgkanaal en Garnwerd zullen baggerwerkzaamheden worden uitgevoerd.

De totale kosten worden geraamd op twaalf miljoen gulden en men hoop nog dit jaar een aanvang te kunnen maken met dit projekt.

Een goede zaak: veel stukken oever zijn in de loop van de jaren er slechter uit gaan zien. Met puin, een badkuip en grote lappen landbouwplastic hebben de boeren geprobeerd om afkalving van hun grond te voorkomen. (En soms misschien een simpele stortplaats?) Deze boeren hebben intussen de oevers afgestaan als eigendom, zodat het ook mogelijk is geworden om het hele oude riviertracée in één keer aan te pakken.

Vaarders in de provincie Groningen zullen in de toekomst veel obstakels op hun weg vinden. De gevolgen van bodemdaling, veroorzaakt door gaswinning, denkt men te kunnen beteugelen met de bouw van gemalen, sluizen en soms zelfs dammen. Vlak bij de stad Groningen is men intussen begonnen met de bouw van een gemaal in het Boterdiep. Daarbij is een sluis van 50 meter lengte gepland. Verder komt er een gemaal westelijk van Winsum, eentje tussen Baflo en Eenrum en een kleinere in het Wetsingermaar, bij deze laatste is geen sluis gepland, omdat er geen scheepvaart zou zijn. In het Oude Ae, vlak bij het Winsumerdiep is een dam gepland. Overal zullen kano-overdraagplaatsen komen, de sluizen zijn met de hand te bedienen.

Ook in het Hunsingo-gebied is men druk doende: bij het sluisje 't Verlaat in Warffum, aan de Lauwersweg noord van Uithuizen en aan de Tilweg tussen Roodeschool en Oosternieland. En dan wat er al gebouwd is: het gemaal De Deel tussen Middelstum en Onderdendam. Deze gemalen zouden er moeten komen omdat men in het bedoelde gebied nieuwe gewassen zou willen telen, waarvoor water uit het IJsselmeer gepompt moet worden.

Voor ons niet belangrijk zult U denken met Uw diepe zeegaande jacht. Maar er zijn ook binnen onze vereniging binnenvaarders en wie weet wat Uzelf in de (al dan niet verre) toekomst nog eens wilt gaan doen.

Wij als bestuur van de WSV Lauwerszee en met ons de N.N.W.B. maken ons wel zorgen over deze nieuwe vaarbeperkingen. We proberen de vinger aan de pols te houden en alert te zijn op noodzakelijkheid van deze obstakels.

Het vorige seizoen zijn boten die bruggen passeerden meer en meer gehinderd door jeugd die in de buurt van bruggen of zelfs vanaf een brug te water sprongen en zich vasthielden aan het (op de motor varende) jacht. Ergerlijk maar vooral levensgevaarlijk. In de "Zwemmer" is het zodanig de spuigaten uitgelopen dat men kijkt welke maatregelen er via de overheid te nemen zouden zijn om dergelijke "recreatieve aktiviteiten" te beperken.

Heeft U goede dan wel slechte ervaringen met "lieverdjes van de wallekant", dan zouden wij ze graag van U horen.

Janny du Bois.

61

EHBO AAN BOORD "Kreupelen en blinden, Komt laat u verbinden.

Boven bij de grote mast Kun je de meester vinden".

Met dit versje, na het ochtendgebed, riep de provoost in de middeleeuwen de zieken en zwakkeren op, om zich te laten behandelen door de heelmeester, met middelen uit de lapdoos. Met lapmiddelen dus.

Hoe lappen wij onze mensen op aan boord?

Tegenwoordig staat ons een keur aan verbanden en pillen ter beschikking. Wat nemen we mee en wat laten we thuis?

Dat hangt voor een groot deel af van ons vaargebied. lk ga er van uit dat we varen op de Nederlandse kustwateren waarbij we meestal binnen enkele dagen een haven kunnen aanlopen.

En ook ga ik er van uit dat bemanningsleden die een bepaalde ziekte hebben, er zelf voor zorgen adequate medicijnen mee te nemen. Als schipper moet je daar op toezien.

Bij gevaarlijke ongelukken en ziekten kunnen we gelukkig terugvallen op de medische dienst van Scheveningen Radio.

Aan het eind van het verhaal zal ik de middelen op een rijtje zetten zodat we onze boordapotheek kunnen inrichten.

We zullen dit dan moeten bewaren in goed afsluitbare dozen (tupperware, of gebruikte ijsbakjes), een zakje hygroscopische korrels erbij en dan bewaren op een donkere en koele plaats: in de buurt van de waterlijn.

ONGEVALLEN Wonden Heb je in soorten: klein, groot, oppervlakkig, diep, aderlijk, slagaderlijk.

Voor de kleinere wondjes, waarbij de wondranden goed aansluiten voldoet een stukje hansaplast. Ook voor de kleinere schaafwonden.

Wanneer de wondranden niet goed aansluiten gebruik ik zelf vaak Histo-acryl. Dit is een soort lijm, in een kleine tube, en helaas alleen op recept verkrijgbaar. Je moet eerst wachten tot het bloeden is gestopt (hydrofiel gaasje 10x10 cm erop drukken).

Daarna met zo'n gaasje de wondranden schoon en droog maken. Dan de wondranden tegen elkaar aan drukken en de Histo-acryl er boven op doen. Overtollig lijm met gaasje opdeppen. De wondranden zitten dan in 20 seconden vast. Voor verdere bescherming kun je er hansaplast overheen doen, of evt. een gaasje met daarover een elastische zwachtel, B.v. Lohman 4,6 of 8 cm breed. (Met de niet-elastische zwachtels lukt het me nooit een fatsoenlijk verbandje aan te leggen).

Histo-acryl is ook erg geschikt voor wonden op het behaarde hoofd (de beruchte klap van de giek). Deze wonden bloeden hevig omdat dit huidgedeelte sterk doorbloed is. Het is echter niet gevaarlijk, een schedelbreuk treedt er zelden bij op.

Na weer schoonmaken en drogen van de wondranden kun je met plukjes haar kruiselings over de wond, de wondranden naar elkaar toe trekken en daar dan Histoacryl op doen. Er hoeft daarna geen verband meer over. De haren zijn zodoende een soort bewapening in de lijm.

Histo-acryl laat net als andere korstjes van wonden na 1 Ă 2 weken weer los.

Brandwonden Aan boord heb je een redelijke kans dat iemand een brandwond oploopt. Zeker als je koffie zet zoals ik dat doe: op een hellend en stampend schip een koffiefilter 62

proberen te vullen met kokend water.

Brandwonden kunnen verschillend diep zijn: 1 e, 2e en 3e graads, en verschillend groot van oppervlakte.

Bij 1 e graads brandwonden is er alleen roodheid van de huid ontstaan. B.v. een niet te erge verbranding door de zon.

Bij 2e graads brandwonden ontstaan er blaren op de huid. B.v. tgv. kokend water.

Bij 3e graads verbranding is de verbranding zo diep dat er geen gevoel meer is in de verbrande huid.

Wat de grootte betreft is het van belang te weten dat bij 2e graads verbrandingen groter of gelijk aan de oppervlakte van een arm, er kans is dat het slachtoffer in shock raakt. In zo'n geval zoeken we spoorslags een haven op c.q. bellen naar Scheveningen Radio.

De therapie: In elk geval koelen met water gedurende minstens 10 minuten. Het liefst natuurlijk schoon water, maar als het met de voet aangedreven pompje te weinig water levert, is het beter de puts te pakken. Zoet water of zout water, maakt niet uit.

Het is geen bezwaar nog langer te koelen: koelen dempt nl. ook de pijn. Al te lang koelen in vies water verhoogt wel de kans op een infectie van de brandwond. Het is derhalve te overwegen een jerrycan leidingwater mee te nemen.

Daarna: op de 1 e graads brandwond doe je niets.

2e graads: de blaren kun je proberen heel te laten (voorkomt infectie) maar dat lukt meestal niet. Op de blaren doe je een gaasje, dan watten (beschermd tegen stoten) en dan losjes een windsel. Als de blaren stuk gaan doe je op de wond unitulle (=gaasje doordrenkt met vaseline) omdat dat minder in de wond vast gaat zitten. Op de unitulle gazen en daarover weer een windsel. De tweede graads brandwond geneest in 2 weken.

Een derde graads brandwond behandel je net als een 2e graads, Deze brandwonden moeten helemaal genezen vanuit de wondrand. Dit kan maanden duren en kan gepaard gaan met contracturen (=sterke verkortingen van het litteken), daarom is het beter dit door de plastisch chirurg te laten behandelen met huidtransplantaties.

Kneuzingen

Door een klap met een stomp voorwerp kan de huid heel blijven en onderliggende structuren (onderhuids vet, bindweefsel, spieren) kapot gaan. Dit gaat gepaard met een onderhuidse bloeding. Dit noemt men dan een kneuzing.

Lokalisatie: overal.

Therapie: koelen 10 minuten met water, daarna een drukverbandje met ideaalwindsel.

Verstuikingen

Gescheurde banden, verzwikkingen, verstuikingen, distorsie, het is allemaal hetzelfde: wanneer een gewricht buiten zijn normale bewegingsmogelijkheden wordt gebracht, dan scheuren de banden van het gewricht. Er treedt ook dan een onderhuidse bloeding op.

Frequente lokalisatie: vooral de enkels, vingers/duimen, knieĂŤn, Therapie: net als een kneuzing. Het duurt echter langer voordat het genezen is omdat de gewrichtsbanden langzaam genezen.

Het gewricht eerst een week rust geven, daarna mobiliseren op geleide van de pijn.

Ontwrichtingen

Het gewricht is zover buiten zijn normale bewegingsmogelijkheid gebracht dat de afzonderlijke botten niet meer goed op elkaar staan. Hierbij zijn altijd de banden ook voor een deel stuk.

63

Frequente lokalisatie: vooral de schouders, vingers, knieschijf.

Therapie: In principe moet je de normale positie van de botten weer zien te herstellen. Het kan knap lastig zijn dit te realiseren. Maar als je ver van huis bent kun je het proberen: Vingers: al trekkend overstrekken en daarna weer buigen.

Schouder: slachtoffer laten zitten met de bovenarm langs het lichaam en de onderarm naar voren. Dan de elleboog bewegen naar de navel terwijl de onderarm wat naar buiten wordt gedraaid en daarna de hand naar de gezonde schouder.

Knie: knie gestrekt houden en laten ontspannen. Dan de knieschijf op zijn plaats duwen.

Breuken Door nog grover geweld kunnen botten breken, Ook dan is er pijn en een onderhuidse bloeding. Soms is er een abnormale stand van het bot.

Frequente lokalisatie: pols, sleutelbeen, rib, vingers, scheenbeen.

Therapie: in principe moet het gewricht aan weerszijden van de breuk geĂŻmmobiliseerd worden. Niet koelen.

Pols: een gewatteerd plankje (zeillatje) vanaf de basis van de vingers langs de rug van de hand leggen tot aan de elleboog. Dit fixeren met ideaal windsel en dan in een mitella.

Sleutelbeen: arm in een mitella.

Vingers: stukje gewatteerde touw ter dikte van de vinger langs de buigzijde van de vinger leggen tot voorbij de pols. De vinger in licht gebogen stand fixeren met smal ideaal windsel. Dan in de mitella.

Rib: pijnstiller geven. Bij hoestprikkel de rib ondersteunen met de hand. Pleisterverbanden hebben geen zin.

Scheenbeen/bovenbeen: deken tussen de benen en de benen op meerdere plaatsen aan elkaar binden: living splint.

Het kan moeilijk zijn onderscheid te maken tussen kneuzingen, verstuikingen en breuken. Een aantal richtlijnen: bij breuken is er meestal asdrukpijn: drukpijn in de lengterichting van het bot. Een verzwikking en kneuzing doen dan geen pijn.

Drukken op de pijnlijke plaats heeft geen zin: doet altijd pijn. Een pols is veel vaker gebroken dan verzwikt. Een enkel is veel vaker verzwikt dan gebroken.

Voor een enkel geldt ook nog: als je erop kunt lopen heb je minder kans op een breuk dan 5%. Als je de voet richting scheenbeen kunt bewegen zonder pijn dan is een breuk erg onwaarschijnlijk. Een fors pijnlijke rib is meestal gebroken.

IN HET CLUBSCHIP HONDEN AAN DE LIJN, ALTIJD! 64

ZIEKTEN We kunnen hier natuurlijk niet alle ziekten de revue laten passeren. Ik beperk me dan ook tot enkele onderwerpen:

Koorts Koorts is een symptoom bij vele ziekten. Koorts op zichzelf is niet gevaarlijk en hoeft ook niet bestreden te worden. Alleen bij kleine kinderen, die zelf niet in staat zijn hun dekentjes af te gooien als ze het te warm krijgen, kan de temperatuur te hoog oplopen. Evt. kun je deze kinderen afwassen met lauw water.

Koorts is een natuurlijk verdedigingsmechanisme van ons lichaam. BacteriĂŤn en virussen groeien vaak het best bij 37 graden en minder goed bij 40 graden.

Als het lijf de temperatuur wil verhogen, gaan we rillen en hebben we kippevel en voelen we ons koud en kruipen we onder de wol. Als later de temp. weer naar beneden moet gaan we zweten en gooien we de dekens weer af.

De meest frequente oorzaak van koorts is een onschuldige virusinfectie: verkoudheid, keelontsteking, ontsteking van de luchtpijp, maag/darmontsteking, etc.

Dit gaat vaak gepaard met pijn: hoofdpijn, keelpijn, spierpijn, gewrichtspijn, hoesten, etc. Meestal is de pijn niet zodanig dat je er medicijnen voor nodig hebt. Als het wat uit de hand loopt kun je Paracetamol gebruiken, maximaal 4xdaags 2 tabl. van 500mg. Paracetamol is een erg veilig middel, je wordt er niet suf van en krijgt ook geen maagklachten.

Aspirine en Saridon worden ook veel gebruikt door leken: hebben echter teveel bijwerkingen: maagzweer, -bloeding, nierbeschadiging. Niet meenemen dus.

Als de pijn dan nog niet te houden is kun je er Codeine HCL tabl. bij innemen: maximaal 4xdaags 3 tabl. van 15mg. Codeine heeft wel bijwerkingen: sufheid en obstipatie.

Keelpijn Oorzaak meestal een virus.

Zuigtabletjes voor keelpijn zijn onwerkzaam. Je kunt evengoed op een dropje zuigen. Als de keelpijn na een week niet verbeterd een kuur met antibiotica nemen: amoxicilline 500mg oplostablet 3xdaags 1, Keelontsteking wordt bijna altijd veroorzaakt door een virus, er zijn echter mensen die herhaaldelijk de tonsillen ontstoken hebben. Hun tonsillen zijn verlittekend. In dat geval kun je beter direct met antibiotica beginnen.

Hoesten Oorzaak meestal een virus.

Ook de hoestmiddelen hoef je niet mee te nemen. Alleen bij kriebelhoest helpt Codeine wel.

Verkoudheid Meestal een virus, soms een allergie.

Bij verkoudheid: zakdoek. Evt. zoute neusdruppels zelf maken: afgestreken theelepeltje zout in een groot glas water. Verder evt. stomen: er hoeft niets in, het gaat om de damp.

Bronchitus Oorzaak: meestal een allergie, soms viraal.

Dit is een ontsteking van de luchtpijp. Gaat gepaard met hoesten, (soms) koorts en kortademigheid. Sommige virussen doen dat, maar veel vaker komt het voor bij mensen met een overgevoeligheid van de luchtwegen, de zgn. CARA-patiĂŤnten.

Deze moeten, als eerder gemeld, hun eigen medicijnen meenemen, en weten zelf wel wat ze eraan moeten doen.

65

Longontsteking Meestal bacterieel, soms viraal.

Hoesten, koorts, kortademigheid en pijn bij zuchten. Deze mensen zijn zieker dan bij bronchitis. Komt gelukkig maar zelden voor bij overigens gezonde mensen.

Therapie: amoxicilline 3xdaags 500mg.

Nekkramp Oorzaak zowel bacterieel als viraal.

OfficiĂŤle naam: meningitis. Dit is een ontsteking van de hersenvliezen. Erg zeldzame ziekte. Ik noem het hier omdat men er terecht erg bang voor is.

Verschijnselen: koorts, hoofdpijn, nekstijfheid, braken, sufheid.

Nekstijfheid is iets anders dan een stijve nek: je kunt dan de kin niet op de borst krijgen, je kunt het hoofd wel naar links en naar rechts draaien.

Bij een stijve nek is dat andersom: er is dan een bewegingsbeperking voor draaien naar links of rechts en dan kan de kin wel op de borst komen. Een stijve nek gaat trouwens meestal ook niet gepaard met koorts (tenzij in het kader van een griepje).

Therapie: moet in het ziekenhuis behandeld worden met een combinatie van verschillende antibiotica in hoge dosering.

Je kunt beginnen met Amoxicilline 3xdaags 1000mg.

Hartinfarct Wordt veroorzaakt doordat een slagader die naar het hart toe gaat (de zgn. kransslagaders) dicht gaat zitten. Het erachter liggend stukje hartspierweefsel sterft af.

Roken is de belangrijkste oorzaak, verder familiaire aanleg, te vet eten, te weinig lichaamsbeweging, hoge bloeddruk en suikerziekte.

Ter preventie kunnen we met name aan dat eerste veel zelf doen.

De dichtgeslibde slagader kan groot of klein zijn. In het eerste geval kan iemand in 5 minuten overlijden, in het laatste geval merk je er soms vrijwel niets van, een zgn. `stil infarct'. Is het slagadertje van een tussenliggend kaliber, dan is het slachtoffer erg ziek: pijn op de borst (een beklemd gevoel, alsof er iemand op het borstbeen staat), de pijn kan uitstralen naar de kaken, de linkerarm, naar de rug en soms naar de buik. Het slachtoffer transpireert geweldig, is misselijk, moet vaak braken, ziet er bleek uit en is kortademig. Heeft geen koorts.

Therapie: Scheveningen bellen.

Nitroglycerine spray onder de tong, aspirine tabletten lxdaags 3 tabl. van 100mg (geeft wat bloedverdunning en verbetert daarom de prognose).

Reanimatie Sommige patiĂŤnten zouden gereanimeerd moeten worden als het hart het opgeeft.

Dit moet je op een cursus geoefend hebben, het heeft geen zin hiermee te beginnen als je het niet kunt.

Onder leiding van radio Scheveningen kun je een poging wagen.

De kans op een succesvolle reanimatie is erg klein.

In een Duitse krant las ik deze zomer dat er in Amerika iemand was die met succes reanimeerde met een W.C.-ontstopper: op de borst zetten en pompende bewegingen maken. Niet zo gek misschien om mee te nemen voor de vissers onder ons: in Denemarken zag ik ze hiermee wadpieren uit het grond trekken.

Hyperventilatie Dit is een angstsyndroom. Vanwege de angst gaat het slachtoffer sneller ademen.

De tegenstrijdigheid is, dat men daar een benauwd gevoel van krijgt, en dus nog sneller gaat ademen en zodoende in een vicieuze cirkel terecht komt.

Het kan op een hartinfarct lijken: ook hierbij pijn op de borst en ademt het slachtoffer snel. Verschillen zijn: treedt vaker op bij mensen onder de 30 jaar, (hartinfarcten meestal boven de 30), ze transpireren meestal niet, niet bleek, niet misselijk. Vaak zijn ze bang een hartinfarct te hebben. Mensen die wel een hartinfarct hebben zijn meestal minder angstig.

66

Therapie: afleiden, met ze praten waarover ze bang zijn of over andere zaken die hen bezighouden.

Galsteenkoliek

Hevige pijn in de rechter bovenbuik, rechtsom trekkend naar de rug, tussen de schouderbladen. Misselijkheid, braken. Bij koliekpijn is er bewegingsdrang: men probeert een positie te vinden waarin er geen pijn is, maar vindt die niet.

Vaak komt deze pijn na het eten, vooral na vet eten. Ook vaak is er een intolerantie voor koffie.

Therapie: Diclofenac-Na zetpil, zonodig 2x daags 100mg.

Niersteenkoliek

Soortgelijke hevige pijn in de flank, uitstralend naar de liezen. Ook hierbij misselijkheid.

Therapie: Diclofenac-Na zetpil, zonodig 2x daags 100mg.

Veel drinken en in beweging blijven.

Blindedarmontsteking

Pijn, eerst in de maagstreek, na een paar uur rechtsonder in de buik. Bewegen doet pijn: het slachtoffer blijft stil liggen. De pijn verergert bij hoesten. Lichte temperatuurverhoging: tussen de 37.5 en 38.5 graden. Als de temp. 39 graden en meer is, is een buikgriep waarschijnlijker als oorzaak.

Therapie: Als je binnen 24-48 uur een ziekenhuis kunt bereiken: operatie. Niet laten eten. Beetje water mag wel.

Als dat niet het geval is: Amoxicilline 500mg 3x daags. Zeer goede kans dat het daarmee goed gaat. Eerste dagen alleen drinken, daarna vloeibaar voedsel. Rusten.

Maag-darmontsteking

Koorts, braken en later diarree. Krampen door de hele buik heen. Oorzaak: meestal een virus. Soms ook bedorven voedsel.

Kan bij kleine kinderen gevaarlijk zijn: die kunnen uitdrogen. Bij volwassenen valt dat wel wat mee.

Therapie: de eerste dag alleen wat vocht: water, thee, bouillon. Een dag later koekjes, beschuit. Daarna weer gewoon eten.

Verder evt. Imodium caps., beginnen met 2 caps., daarna om de 2 uur 1 caps. totdat de diarree afneemt.

Blaasontsteking

Frequent en pijnlijk plassen. Vooral bij vrouwen (kortere pisbuis).

Therapie: Amoxicilline 500mg 3x 1 ged. 3 dagen.

Oogontsteking

Het oogwit is rood en pijnlijk geworden. Er komt pus uit.

De oorzaak is zowel viraal als bacterieel.

Therapie: Chlooramfenicol oogzalf aan de binnenkant van het onderooglid aanbrengen, 3x daags. Deze zalf verzacht de pijn ook als we een wondje in het oog hebben gekregen.

Deze zalf kun je ook gebruiken voor bacteriĂŤle huidinfecties.

Vergrote prostaat

Kwaaltje van oudere mannen: niet/moeizaam kunnen plassen. Sproeien bij het plassen, nadruppelen.

De betreffende mannen kennen het probleem wel, maar het kan in korte tijd verergeren door veel zitten en alcoholgebruik (kortom: omstandigheden van veel zeilers).

In extreme gevallen komt er helemaal geen plas meer en dan wordt het probleem zeer pijnlijk.

67

Therapie: een Tieman-catheter proberen in te brengen. Het is niet zeker dat u dat lukt. Evt. Scheveningen bellen.

Als dit mislukt: een naald 2 cm boven het schaambeen recht naar beneden steken.

Je komt altijd in de blaas terecht en kunt de urine laten aflopen.

ZEEZIEKTE Iedereen is zeeziek te krijgen. Maar de een is er gevoeliger voor dan de ander.

Vrouwen en kinderen zijn gevoeliger dan mannen. Met het toenemen van de leeftijd neemt de gevoeligheid ervoor af. En ook neemt de gevoeligheid af wanneer men wat langer op zee zit: na 3 dagen ben je ingeslingerd.

Oorzaak: tegenstrijdige, en onverwachte, informatie die, via allerlei zintuigen (evenwichtsorganen, ogen, tastlichaampjes in huid,spieren en gewrichten), onze hersenen bereiken. Wanneer we b.v. in de kajuit zitten melden onze ogen dat alles stabiel is, terwijl onze evenwichtsorganen heel andere gegevens doorgeven. Het gevolg is desoriĂŤntatie.

Verschijnselen: eerst water in de mond krijgen, zweten, geeuwen en slaperigheid, later misselijkheid, duizeligheid en braken.

Therapie: 1. Buiten zitten en sturen. Je ziet de horizon, ziet de golven op je afkomen en kunt erop anticiperen. Onze zintuigen geven de prikkels veel meer gecoordineerd door.

2. Niet bang zijn. Zoek een plek waar je je prettig voelt.

3. Medicamenten: - Cinnipirine tabl. 25mg.

2 tabl. 1 uur voor de reis, daarna elke 6 uur 1 tabl, bijwerking: slaperigheid.

Primperan zetpillen 20mg. Kun je nog innemen als je al zeeziek bent.

3x daags 1 zetpil. bijwerking: slaperigheid, moeheid.

- Scopoderm TTS pleister achter het oor.

Begint pas na uren te werken en de werking houdt 3 dagen aan.

Bijwerking: droge mond, wazig zien, verwardheid.

De bijwerkingen zijn zodanig dat wedstrijdzeezeilers ze nooit gebruiken: te gevaarlijk.

Ik heb zelf eens een tabl. Cinnipirine ingenomen. Ik werd zo slaperig dat ik liever zeeziek ben. Misschien zijn bovengenoemde middelen een uitkomst voor gasten die geen speciale taak aan boord hebben.

68

DE BOORDAPOTHEEK Verbandjes e.a. middelen: - 1 thermometer - een tube Histo-acryl (of zgn. zwaluwstaartjes) - 10 Hydrofiele gazen 10x10 cm.

- 10 Unitulle gazen10x10 cm - 2x ideaal windsel 10 cm - 2x ideaal windsel 4 cm - Elastische fixatiezwachtels, 4, 6 en 8 cm elk 2x.

- 100 gr watten.

- 1 mitella - veiligheidsspelden - rol leucoplast 1.25 en 2.5 cm.

- plm. 50 cm Hansaplast - 10 liter leidingwater. evt.: - Tieman catheter - forse naald.

1101(&-he.0>WfiŠ

Medicijnen: - 20 Paracetamol tabl. 500 mg - 20 Codeine Hcl tabl. 15 mg - 20 Amoxicilline oplostabl. 500 mg - 20 Diclofenac-Na tabl. 50 mg 5 Diclofenac-Na zetpillen 100 mg - 10 Cinnipirirre tabl. 25 mg 5 Primperan zetpillen 20 mg - 20 Imodium caps. 2 mg 1 tube Chlooramfenicol oogzalf 3 gr. evt. Nitroglycerine spray - 15 Aspirine tabl. 100 mg Zorgdragen voor bijsluiters bij alle medicijnen.

02.ZT1

deifziji Bouwer van de NIENKE zeil- en motorjachten NU in aanbouw motorsailor NIENKE III SCHEEPSTUIGERIJ: masten, zeilen en verstaging SCHEEPSTIMMERBEDRIJF: reparatie, onderhoud zeil- of motorjacht Eemskanaal Noordzijde 53a 9934 RE Delfzijl aan de jachthaven 't Dok Telefoon 05960 - 18162

* eigen ligplaatsen voor de wal * ingang achter de winkel 69

UIT HET LOGBOEK VAN DE WITTE BEER 11-9-'93 Bemanning: George, Christiaan, Marijke.

Om 9.15 uur aangekomen bij de boot, maar het was eb, dus we konden nog niet weg. 's Middags vertrokken naar Simonszand. Zon, windkracht 3 (verwachting 6!) uit alle richtingen. Helaas, we konden niet over het wantij, al hobbelend nog geprobeerd, maar nee. Na enkele flinke regenbuien was de wind weg, wij op de motor verder naar Simonszand, daar om plm 19.00 uur voor anker. Prachtig! Aalscholvers, meeuwen enz. Rode zonsondergang. Zondag verslapen, maar gelukkig, want daardoor konden we de plaat op. Prachtig weer, zee, zand, vogels en in de verte zonnebadende zeehonden. George en ik gingen in het spiegelgladde water zwemmen.

Terwijl we aan de rand van het water stonden ineens een hoop gespetter. We keken, maar niets. Dan opeens een paar meter verderop: een zeehond! Nieuwsgierig bleef hij een tijdje snuivend naar ons kijken en toen was hij weer weg. Fantastisch!

Na een paar kuddes wadlopers en een tijdje wachten konden we pas om 18.30 uur weer weg. In een recordtijd naar Loog gesurft, voor de wind. In het donker, om 21.45 uur aangekomen. Het was een heerlijk weekend, met onverwacht mooi weer.

Een ontspannen tijd.

Marijke

17-6-94 Om plm 16,00 uur door de sluis Loog. Zuidwestenwind 0-2 à 3, zonnig. Op de motor voorbij de Engelsmanplaat gevaren en vastgelopen op de Pinkegat-plaat onder het rif. Heerlijk gekookt, gepraat en nog muziek gemaakt met een 'echt' basgitaargeluid via een cassetterecorder en een 'compactdisc-kourier'. Dit is een cassettetapebehuizing met één kop erin en daaraan een draadje die met verloopjes in de basgitaar wordt geplugged. 's Nachts voor het slapen gaan naar opkomend water geluisterd onder tegen de boot: klots, klots...

70

18-6-94 's Ochtends hebben we ons verslapen en pas 's middags rond kwart over twee los met windkracht 4, wind mee, stroom mee naar de schiere ogen van de monniken gevaren. Onderweg genoten van vertrouwde wadluchten. In de haven om 16.15 uur vaste plek via havenmeester gekregen. Boodschappen gehaald, gekookt en ... later op de avond wandeling gemaakt op het strand van schiere oge! 's Nachts om 24.00 uur terug in het dorp en naar de 'Toxbar'; elk twee bier gedronken. We voelen ons oud maar ook voldaan en gaan terug naar de boot, waar ons mysterieuze onderwerpen kruisen tot diep in de nacht. We slapen kort en gaan héél vroeg weer op, om vervolgens om vijf uur te douchen en om zes uur de haven uit te varen, op de motor tegen de wind in met windkracht 5-6 naar Loog. Het laatste uur onder de fok voor de wind en om plm 8.00 uur voor de sluis aangelegd totdat de sluiswachter om half tien 's ochtends de brug omhoog deed. In de sluis korte ontmoeting met andere zeiler onder Italiaanse vlag, die alleen op de zeilboot vanaf Den Helder is komen zeilen?!!!! Doel van de man: de Noordpool! Het toppunt van kou met de 'Ice Love Bear' schoot ons allebei spontaan toe.

De sluis uit om kwart voor tien en het Lauwersmeer overgestoken naar het stropersgat. Op de heenvaart voor de wind onder fok gezeild en tussen het zuidelijk lob en het oude Robbengat ingehaald door een rondvaartpleziervaartuig dat vaart. Idee voor feest of partij op de boot ontstaat spontaan en er zijn zelfs kerkdiensten tot House-arme sex-orgies op te manifesteren!

In het stropersgat een vermakelijke plaats gekozen met een onvergetelijk zicht op vastlopende recreanten die al tierend, tot ons genoegen, zichzelf en hun boot op een zandbank tot stilstand varen. Wij krijgen 'het zin' in zeilen terug en besluiten via de Slenk dit te controleren. Later op de motor richting Noordergat, jachthaven en tevens aanlegsteiger, gevaren. Ter hoogte van de B3 (tweekleurenboeisel) zeilen we met een rifje en de fok. Lekker genieten en keihard op weg naar de ligplaats.

Moraal: Nooit te laat voor een goede vaart. Opvallend is onze ervaring en éénstemmig gemoed! Vaart houden en niet knijpen.

Tsjiek & Tschork Marion: ik ben tegen computers op de boot, maar voor boegschroeven!

Zet het blauw van de zee tegen het blauw van de hemel veeg er het wit van een zeil in en de wind steekt op

(Willem Hussem) Van Piet Piet zonk voor Scheveningen in d'onstuimige baren Men zegt, hij is de weg van alle vlees gevaren Mij dunkt dat het is de weg van alle vis.

(Constantijn Huygens) 71

SCHIERMONNIKOOG GROEPSCHITTER 4 per 20 seconden 11(4)\,V2Iis

11111

1111

Sedert augustus 1911 zwaaien de bundels in dit ritme over ons heen. Afgelopen najaar '94 liet minister Jorritsma haar licht schijnen: de vuurtoren zal een permanente bezetting krijgen. Het verlossende woord na een roerige periode.

Officieel heet het nu 'Verkeerscentrale Schiermonnikoog'.

De dramatische gebeurtenissen van de winterperiode 94-95 hebben ondubbelzinnig het waarom aangetoond. Het zeegebied rond Schier kan zeer grimmig zijn. De Urker kotter `Larissa' werd overvaren en in zwaar weer sloegen bemanningsleden van reddingboten overboord.

Terug in een vurig verleden.

Het vuurtorenbedrijf heeft een lang en vurig verleden. Zij berust op vier elementaire delen. Het lichtgevende vuur is het eerste element, datgene wat licht in de duisternis brengt en een baken vormt. Dat baken kreeg een vorm en groeide uit tot het tweede element, een bouwwerk om het vuur hogerop te brengen. Al voor onze jaartelling was men zich bewust van de betekenis van hoogte. Hoe hoger, hoe verder het licht reikte. De vuurtoren Pharos bij Alexandrië, 300 jaar v.CH, was een lich-

-----,-----

5 ",

G R6 0 ,N.,,,0" E N

,

WG1 k■ —""' e

RIF ,..--.,"

r.,._,

3,

Wk Yell

,„,-,-,

-, 4

(--'-'4-,.. .3., 12

2,

'

kl'

72

ti

_If' ''' WG5

.3''

L512 --,,,,,

'' — —

,f1"—E"--.7.,,„,--h

wn: 4' -- 3' P Lit;Ive A T

7 23-P4 D , , W27

,,...

---'---t'SWG1

VAN .

,

4,

tend' voorbeeld. Het werd ĂŠĂŠn van de 7 wereldwonderen genoemd.

De zeevaart is het derde element. De zeevarende mens kreeg in toenemende mate behoefte aan wegwijzers. Hoe drukker de vaart, des te meer behoefte er ontstond naar navigatiebakens, zeker s'nachts.

Het vierde, nog steeds onmisbare element wordt gevormd door de vuurtorenwachters. Vroeger waren zij in de eerste plaats bezig met het brandend houden van het vuur. Tegenwoordig zijn ze toezichthouders en verkeersleiders en geven inlichtingen over de omstandigheden in het vaargebied. Het vuur is geautomatiseerd, maar op zeeniveau krioelt het van zeevarenden op boten en schepen. Dat vergt communicatie, coordinatie en het verwerken van een veelheid aan gegevens.

De historische basis van de huidige toren.

Het vuur zelf heeft in het midden van de vorige eeuw de bestaande houten kaap in de as gelegd, iets teveel van het goede. Uit de historische archieven blijkt het gevolg.

Op de 4e januari 1853 richt de Minister van Marine, Schout bij Nacht J.Enslie, een uitvoerige brief aan Koning Willem III waarin wordt opgemerkt 'dat tussen de vuren van Terschelling en Borkum geen kustverlichting aanwezig is, zodat men zelfs onder gunstige omstandigheden, varend langs de kust ter hoogte van het Friesche Zeegat, over een lengte van 5 a 6 Duitse zeemijlen (37 a 45 km) geen kustlichten kan waarnemen'.

Verder stelt Enslie 'dat de scheepvaart in en nabij genoemd Zeegat toeneemt en dat door de Handel een kustverlichting aldaar wordt verlangd'.

Ook de verlichtingskeus en de opstellingsplaats komen ter sprake: "Plaatselijk onderzoek door deskundigen heeft tot het besluit geleid: vooreerst, dat deze nieuwe kustverlichting zoude behooren gevestigd te worden op het eiland Schiermonnikoog.

De bouw van twee vuurtorens, elk voorzien van een vast lenticulair licht van voldoende kracht, is onvermijdelijk geacht, om de Zeevarenden, bij nadering dier kusten, deze verlichting duidelijk te doen onderkennen, van het stilstaand vuur op Borkum en van het draailicht op Terschelling" Koning Willem III reageert 14 januari 1853: "Hebben deze voordragt goedgevonden en verstaan: Onzen Minister van Marine te magtigen tot de vestiging eener kustverlichting op het eiland Schiermonnikoog, welke behooren zal tot het eerste District ven betonning, bebakening en verlichting".

Door dit koninklijke besluit ontstond een veel betere beveiliging van de scheepvaart langs de noordelijke kust. Het eiland Schiermonnikoog kreeg een belangrijke plaats toegewezen daar waar zich vroeger enkel houten kapen (dagmerken) bevonden.

In het voorjaar werden de eerste maatregelen getroffen voor de aanbesteding van de bouw en de aankoop van de benodigde terreinen: `Namens de Staat der Nederlanden kocht H.A.Zeilinga, burgemeester van Schiermonnikoog en opzichter der zeekapen op dat eiland, daartoe gemachtigd door de toenmalige minister van Marine J.Enslie bij brief van 25 november 1853 nr.45, van Jonkheer Mr.E.Evan Starkenborgh Stachouwer en S.F.de Jongh 4 stukken duingrond; n.l.te weten: a- 800 vierkante Nederlandse ellen voor het daarop stichten van de Zuidertoren; b- 500 m2 voor het daarop plaatsen van de bij deze toren behorend woongebouw voor twee lichtwachters; c- 800 m2 voor het daarop stichten van de noorderkustlichttoren; d- 500 m2 voor het daarop plaatsen van de bij deze toren behorend woongebouw voor twee lichtwachters'; enz.enz:.

De beide torens (waarvan alleen de buiten- of Noordertoren nog als kustlicht in gebruik is) zijn oorspronkelijk helemaal gelijk.

Zij hebben een hardstenen funderingsplaat met een diameter van 11,80 m bij een dikte van 20 cm. Ze zijn gelegd op een laag van koeiehuiden. Het is 2,10 onder het 73

maaiveld aangelegd en op het hardsteen staat de gemetselde fundering als een afgeknotte kegel. De torenschacht heeft op maaiveldhoogte een uitwendige diameter van 7,60 m en een muurdikte van 1,30 m. Bovenaan is dat respectievelijk 3,90 m en 0,80 m. De fundering, schacht en gemetselde verdiepingsvloer zijn in gele Friese steen uitgevoerd, een klein steenformaat met een mooie gele kleur. Ook de Brandaris is hieruit opgetrokken.

De hoogte vanaf het maaiveld tot de omloop is 30 meter, tot het licht is dat 32,80 m. Omdat de torens niet even hoog zijn is de maat boven gewoon hoog water 42,30 m voor de buiten/Noordertoren en 44,90 m voor de binnen/Zuidertoren. De onderlinge afstand is 1008 m ; de denkbeeldige lijn over beide torens komt vrijwel overeen met Noord-West ten Noorden.

De bouw ondervond in de winter van 1853-'54 veel vertraging. Pas in augustus konden de beide lichten opgesteld en afgeregeld worden. Op 1 september 1854 is het dan zover: de lichten worden met enig ceremonieel ontstoken.

In 1909 onderging de vestiging van het loodswezen op Schiermonnikoog een ingrijpende wijziging. In de eerste plaats werd de buiten/Noordertoren van een geheel nieuwe lantaarn voorzien met een lichttoestel voor Pharoline licht. De intussen ontwikkelde mogelijkheid tot het bereiken van verschillende karakters door middel van het lichttoestel zelf maakte een tweede toren overbodig. In augustus 1911 kreeg het licht daardoor haar huidige karakteristiek.

De Zuidertoren werd buiten gebruik gesteld.

Naast de Noordertoren kwam een ijzeren lichtopstand, met een luchtbrug aan de toren verbonden. Dit verklikkerlicht gaf via een smalle lichtbundel een vaargeul in het Friesche Zeegat aan. 60 meter verder werd nog een ijzeren constructie neergezet. Hierop stond de uitkijkpost voor de kustwacht en aan deze opstand werden de seinen gehesen van de wind- en stormwaarschuwingsdienst.

De Zuidertoren bleef in reserve omdat de Noorder in die periode bedreigd werd door afname van strand en duinen. Uiteindelijk heeft de Zuidertoren een nieuwe nuttige functie gekregen, die van watertoren in 1950.

Een jaar later maakte een ingrijpende verandering de Noordertoren nog belangrijker. De ijzeren opstanden verdwenen en de functies werden in de toren ondergebracht. De uitkijkpost verhuisde naar boven, onder de top van de toren.

Het metselwerk moest wijken voor een stalen raamwerk met 12 vlakken. Die waren compleet met raam en al klaargemaakt.

Het verklikkerlicht vond een plek op de vierde, van de totaal acht verdiepingen tellende toren.

De torenkop werd uitgebreid met een vogelverlichting om vogelbotsingen te voorkomen.

74

Uiterlijk veranderde de schacht van de toren aanzienlijk in 1964. Van de buitenkant werd 35 cm 'afgepeld' en er kwam een steensdikke `jas' omheen van Groninger steen met een spouw van 13 cm. Dus een Fries lijf met een Groningse jas, dat kon niet goed gaan. Al in '75 bespoot een bedrijf de buitenkant met een kristalcementgraniet laag. Daardoor heeft ze nu een lichte bruin/roze jas met een dubbele rode kop (de top en de uitkijkpost).

De radar op de top (van Holland-Signaal) dateert uit 1980. De oude top moest het veld ruimen; daarvoor was wel belangstelling, want ze bestond uit 2,5 ton koper.

Waar de windwijzer is gebleven is een raadsel, maar het zou kunnen dat deze ergens dienst doet op Ameland.

Het licht Schiermonnikoog-Noordertoren, op de zeekaart op de coordinaten 06°08'52,1" oosterlengte en 53°29'15,3" noorderbreedte, heeft een lichtbronhoogte van 44 meter boven de middenstand van het zeewater. De middenstand ligt op 0,05 m + NAR. De reikwijdte van het licht 28 zeemijlen.

Het licht zelve heeft volgens de Lichtenlijst nu een sterkte van 2.500.000 candela. In augustus 1911 ging het optiek draaien dat zorgt voor de 4 schitteringen per 20 seconden. Het pharoline gloeilicht werd in 1924 vervangen door een electrisch licht goed voor 1.400.000 cd, maar het karakter bleef hetzelfde. Momenteel werken er 3 gasontladingslampen in serie, elk goed voor 2000 Watt en staat er een 24 volts noodverlichting op accu's. Op de begane grond staat een noodstroomaggregaat paraat met een 25 pk Deutz diesel die een 20 KVA generator aandrijft Het `Fresnel'optiek, het draaiende lenzenstelsel om het licht, drijft op een kwiklaag.

Dit is ook het geval bij de Brandaris op Terscheling. De kwikbakken van andere kustlichten zijn tussen 1945 en 1965 vervangen door draaitafels op kogellagers.

De negentiger jaren

Inmiddels heeft het interieur van de uitkijkpost alweer veranderingen ondergaan. Na Ameland onderging ook Schiermonnikoog in mei'94 een grondige modernisering. Met de nieuwe bezetting zijn ook de eisen veranderd. De platformindeling wijzigde totaal, nieuwe vloer, console's, airconditioning, ramen.

De apparatuur zit nu rondom aan de buitenkant en het midden is het vrij. Er is nu ruimte voor een kaartentafel. Aan de westkant de le radar met een bereik tot de oostpunt van Terschelling. De nieuwe 2e daglichtradar (Selesmar) staat aan de zuidkant. Er staan een paar po's via welke een schat aan informatie in te winnen is.

Golfhoogte en registratie via meetpalen zijn op te vragen, diepte op de vaargeuldrempels, visserijlijsten. Er wordt een dagboek op bijgehouden, radarbegeleiding enz. Eén pc is een hydro-meteo computer waar van alles valt op te vragen over waterstanden, zoutgehalten, temperatuur en weerberichten.

Er blijven hoe dan ook nog wel een paar wensen over. Eén daarvan is een SSB zender-ontvanger. Als bijvoorbeeld de reddingboot buiten marifoonbereik komt, moet de communicatie over Scheveningen Radio in IJmuiden lopen. Voor een dergelijk apparaat zijn aparte vergunningen nodig.

75

Rinze begint te pompen, maar na een tijdje neem ik het over. Het lijkt veiliger om voor de wind weg te lopen, te lenzen. Het trysail staat er nog gewoon op. We leggen eerst zo goed en zo kwaad als het gaat het bijbootje aan bb in het gangboord. Het toplicht geeft héél spookachtig licht, afwisselend wit, rood en groen. Hij blijkt nog aan zijn stroomdraad te bungelen.

Als ik de bilge bijna leeggepompt heb, begeeft de bilgepomp het ook. Dan slaat de paniek me echt om het hart, want de storm is nog niet over. We zien steeds meer schade. De windhapper aan sb is eraf, een flink gat. Twee van de vier ogen waarmee de bijboot vastzat op het kajuitdak zijn afgebroken. aan sb is een gaatje door het dak heen te zien. Het potdeksel (de beschermrand om de boot) is over een lengte van zo'n zes meter losgescheurd. Het reserveanker, Helper, en de handle van de ankerlier zijn uit de ankerbak in zee verdwenen. Het achterste anker, Trouw en de ankerola zijn half afgeslagen en hebben de achterpreekstoel helemaal verbogen. De spijlen van de zeereling zijn aan weerszijden verbogen, zodat de reling slap hangt. De peddel van de Aries is gebroken, dwz de breekbus, het veiligheidsysteem. We zijn echt heel ver omgegaan deze laatste keer. Dat zie je aan de hoek waaronder de ankerola scheefgedrukt is. Bovendien is de zwarte rubberen band van de radarreflector, die aan bb onder de zaling zit naar beneden eraf geschoven en hangt nu als een zwarte rouwband beneden bij de reling. En later zien we dat binnen het plafond ook beschadigd is. Het plafond is omhoog gedrukt, het hout gespleten. Eén van de zware kussens moet eerst tegen het plafond zijn gegaan en vervolgens tegen mijn ribben en maag. We schatten dat we 135 gr om zijn gegaan en dankzij de remmende werking van het trysail niet verder.

Ondanks alle schade zijn er toch een aantal belangrijke lichtpunten: de mast met het trysail is blijven staan, de raampjes hebben het gehouden, de romp is intact, de motor doet het nog en de accu's laden zich op, nadat we zo snel mogelijk het zeewater daar weggehaald hebben. En wat heel belangrijk blijkt te zijn: de GPS die ons positie moet geven doet het nog. Tot vlak bij Hong Kong is het namelijk zwaar bewolkt en nevelig, zodat het bepalen van de positie met behulp van de sextant onmogelijk zou zijn geweest. Er zijn sterke stromingen, de kust van China is erg gevaarlijk met veel onverlichte rotsjes en eilanden, we moeten nog langs de Taiwan Banks. De radio en de marifoon doen het niet meer. Te veel zeewater.

80

Terwijl Rinze stuurt probeer ik het bootje vast te zetten en haal de peddel van de Aries binnenboord. We kunnen de giek niet vastzetten vanwege het bootje en een keer maken we een klapgijp. De golven zijn immens hoog, indrukwekkend, beangstigend, maar ook fascinerend. Bij één van de klapgijpen blijft de schoot van het trysail achter het kompas haken, dat daardoor verbuigt. We hadden net tegen elkaar gezegd dat we zo blij waren dat het kompas onbeschadigd was. Nu moeten we 20 à 30 graden bij onze koers optellen om te sturen. We houden de positie bij op een paar blaadjes, waarop je met een viltstift nog net leesbaar kunt schrijven. We hebben geen keus wat de koers betreft, we moeten de golven zo recht mogelijk achter de boot houden en sturen naar het zuidwesten, een redelijk goede koers richting Hong Kong. De lucht is loodgrijs, overal wit schuim om ons heen en dan die gigantische golven met hun gevaarlijke brekende toppen. We stuiven erdoor.

Als ik naar binnen ga zie ik het water in de bilge al weer aardig hoog staan. Rinze bedenkt, dat we een lange slang hebben die op de wc-pomp past. Ik moet die voor uit het vak zien te krijgen. Dat valt niet mee, want ook daar is het een puinhoop. De deksel van het vak zit klem, maar ik krijg hem los en trek met alle macht de slang ergens diep onderuit. Nu moet ik het roer overnemen, terwijl Rinze de slang monteert. Hij zoekt koortsachtig in de puinhop naar een dopsleutel die nodig is om de pomp los te maken. Tussen de natte slaapspullen kleren, gereedschap, blikken, schroeven en bouten vindt hij hem ook nog. Pomp losgemaakt, slang van de wc eraf, lange slang eraan, pomp weer vastgezet. De slang is gelukkig lang genoeg om tot onder in de bilge te komen. In vijf minuten is de bilge leeg. Een crisis bezworen.

De optimus, het kooktoestel is onbruikbaar. De voorgloeipijpjes zitten vol rijstkorreltjes. Geen warme hap dus en geen thee. Water en biscuits zijn er. Tussen de middag eten we een blik spaghetti met kaassaus, koud maar we hebben weer wat in onze magen.

De wind lijkt wel iets af te nemen, maar de zee blijft indrukwekkend. Ik ga binnen puin ruimen. Deze keer gooi ik alle afvalzakken overboord en er gaan er heel wat de zee in!

Pos: 1200 uur 24 02'N, 119 25'E 9e etmaal afgelegd 83 zm, waarvan 17 uur bijliggen!

Vanaf 0730 toen we begonnen te zeilen tot 1200 hebben we 32.5 zm afgelegd.

Snelheid 7.2 kn, alleen onder trysail. Pos: 23 54'N, 119 14'E. We zitten ongeveer 25 zm ten NW van de Pescadores Islands, die bij Taiwan horen. We bekijken de kaart of we daarheen kunnen. Het ziet er nogal krikkemikkerig uit op onze niet zo gedetailleerde kaart. Dat gaat dus niet. Tegen 1500 begint de wind weer meer toe te nemen. We zijn alletwee doodmoe en Rinze heeft het heel koud. We besluiten om niet door te sturen, te gevaarlijk om in een stikdonkere nacht de golven precies achter je te houden. We gaan om 1545 weer bijliggen. Het trysail is duidelijk uitgelubberd afgelopen nacht.

Onze grote zorg is om niet op de Taiwan Banks terecht te komen, 45 graden ten ZW van onze 'Dangerous overfalls' (gevaarlijke brekers) staat erop de kaart. Dat is zeker zo met deze hoge golven. We eten wat biscuits en drinken water. Ik haal twee nog vrij droge slaapzakken uit de punt. We gaan over bb bijliggen om aan die kant te kunnen slapen. Hangkooi aan sb is drijfnat en de vloer is nog bezaaid met van alles en nog wat. Om 1850 liggen we te kooi, beide met veel pijn door de gekeusde ribben. Pos 2230 23 46'N, 118 46'E. De stroom zet ons flink naar het WZW, heel gunstig, want zo schuiven we langs de Taiwan Banks. Slapen gaat moeilijk. We luisteren gespannen naar de wind en de golven. Nu en dan hebben we een fikse dreungolf, maar we worden niet opnieuw plat gegooid. De wind is ook een stuk minder dan de afgelopen nacht.

De rest van het verslag van deze tocht en hun gehele verhaal ligt in het clubschip voor ieder van u ter inzage. In juli '95 zijn ze zes jaar met hun Rival 34 onderweg.

ASW 81

DUIKERS VAN DE 'ZEESTER' UIT LAUWERSOOG VINDEN BRITSE ONDERZEEBOOT UIT EERSTE WERELDOORLOG Klaas Koch vaart met zijn voormalige patrouilleboot regelmatig de jachthaven uit.

Aan boord altijd een stel enthousiaste sportduikers die in de Noordzee op wrakken duiken. Wrakken zijn vaak prachtig begroeid en vormen het 'thuis' van veel vissen en andere bijzonder fraaie levensvormen op de zeebodem. Steevast gaat elke keer videoapparatuur mee. Theo Beelien maakt adembenemende opnamen tijdens de expedities. Uiterst bezienswaardig, boeiend gemonteerd en indringend van muzikale begeleiding voorzien. In oktober '95 was het raak.

Bericht uit de pers Sportduikers uit Groningen hebben in de TE-route boven Schiermonnikoog een unieke vondst gedaan. Tachtig jaar na haar verdwijning vonden zij het wrak van de Britse onderzeeër E3 uit de eerste wereldoorlog. De boot werd volgens de journalen van de Royal Navy op 18 oktober 1914 door de Duitse U-boot U27 getorpedeerd. De eerste bruikbare onderzeeboten werden tegen het eind van de vorige eeuw ontwikkeld. Volgens Otto Brinkhuizen, lid van het duikteam, was de E3 de eerste die bij gevechtshandelingen verloren ging. Het team aan boord van de Zeester heeft vier jaar naar het wrak gezocht.

Aanvankelijk werd aangenomen dat de E3 ergens in de Duitse Bocht was gezonken. Nadat een Urker visser eind jaren tachtig boven Schiermonnikoog een staartstuk van een oude onderzeeër had gevonden, ging het team op onderzoek uit.

Otto Brinkhuizen vergelijkt de speurtocht met het zoeken van een speld in de hooiberg omdat de Noordzee vol scheepswrakken ligt. Toen eind oktober de scheepsbel boven water kwam, was duidelijk dat het gezochte schip was gelocaliseerd.

De E3 werd gevonden op een diepte van dertig meter. Ze ligt recht overeind op de kiel met geopende luiken. Er zijn geen stoffelijke resten aangetroffen van bemanningsleden.

De duikers hebben hun vondst gemeld bij de Britse ambassade in Den Haag. Berging van de boot is niet te verwachten. Dat zou een zeer kostbare operatie zijn.

Relaas van Klaas Koch, schipper/duiker van de Zeester.

'De E3 is de eerste duikboot ter wereld die door een vijand tot zinken werd gebracht. Het torpederen en het tot zinken brengen van de E3 werd door verschillende Duitse U-boot commandanten geclaimd. Totdat wij de E3 vonden werd altijd verondersteld dat deze ten noorden van Borkum lag.

In 1991 las ik in het verslag van de Duitse duikboot commandant Kapitein-Luitenant Wegener van de U27 (zie bijlage), dat deze de E3 voor de monding van de Westereems heeft getorpedeerd. Hieruit concludeerde ik dat de E3 dan ten noorden van Rottumeroog of Schiermonnikoog moest liggen.

Wij zijn toen naar verschillende wrakken gaan zoeken die hiervoor in aanmerking kwamen. Hierdoor hebben wij bijvoorbeeld de V84 gevonden, een Duitse torpedobootjager uit de 1 e wereldoorlog, en nog andere wrakken. Tijdens mijn vakantie kwam ik op Terschelling Nico tegen van het duikteam Ecuador. Hij had de positie van de Urker kotter UK179 gekregen, waar deze een staartstuk van een onderzeeër had opgevist".

De duiken naar het wrak.

"Op zaterdag 8 oktober zijn wij voor de eerste keer op deze positie aan het zoeken gegaan. Na anderhalf uur zoeken kreeg ik een uitslag op de fishfounder en heb de positie genoteerd. Nu we de goede positie hebben, kunnen we weer terug varen naar het wrak en er een dreg op gooien.

Op dat moment komt er met grote snelheid een schip van de marine aanvaren, de `Schiedam' (mijnenjager van de 'Alkmaar' klasse). Deze roept ons via de marifoon op en vraagt wat wij aan het doen zijn. Ze hadden ons op de radar rondjes zien varen en dachten misschien dat wij drugs of iets dergelijks aan het oppikken waren.

82

Na wat heen en weer gepraat wensen ze ons een goede vaart en vervolgen hun weg.

De kentering is inmiddels voorbij en er staat alweer een sterke stroming, De dreg is helaas niet aan het wrak blijven haken en sleept over het zand. Door de sterkte van de stroming kunnen de duikers het wrak niet meer bereiken. In verband met de veiligheid besluit ik naar een wrak te gaan dat dichter onder de kust ligt.

Op zaterdag 15 oktober varen we weer naar het wrak en leggen de Zeester met een ankerlijn aan het wrak vast. Beneden bij het wrak aangekomen, zie ik aan de vorm van het wrak dat het een onderzeeër is. Het voorste luik van de torpedoruimte is open; de toren is verdwenen, deze is er waarschijnlijk door een visser met zijn netten afgetrokken. De achterkant, een stuk van ongeveer 6 meter lang, is er door de Duitse torpedo afgeslagen. Door het luik van de machinekamer zwem ik naar binnen. Er staan twee grote dieselmotoren waar je tussendoor kan zwemmen. Doordat de achterkant open ligt, loopt er stroming door het wrak en kan het zand niet bezinken. Zodoende ligt er weinig zand in.

De deur in het waterdichte schot tussen de machinekamer en de centrale staat open, zodat je hierdoor makkelijk in de centrale kunt zwemmen. De centrale zit vol met leidingen, wielen, kranen en meters. De twee periscopen hangen in het midden. Via het voorste luik kom je in de torpedoruimte. Hier waren onder andere de verblijven van de bemanning. Aan de voorkant is de torpedobuis te zien. Deze ruimte zit ook vol met leidingen, wielen, kranen en meters.

Het wrak ligt op 29 meter diepte, hierdoor hebben we in verband met de deco (decompressietijd) maar een duiktijd van 20 à 25 minuten. Bij deze eerste duik zijn er wat manometers en een telegraaf mee naar boven genomen. Hierop staat een Engelse tekst, zodat dit wel een Engelse onderzeeër moet zijn. Er staat geen jaartal op.

De 22-ste gaan we weer op het wrak duiken. We halen een massief koperen trap en spreekbuizen naar boven.

Vrijdag 28 oktober dalen we met een paar man opnieuw af op het wrak voor nader onderzoek. Paul Geurtzen komt met de scheepsbel boven.

Hierop staat:

H.M.SUBMARINE E3 May 29 1914

Hierdoor kunnen wij het wrak identificeren als de E3".

`Mooi wrak' "Tijdens 18 jaar wrakduiken heb ik zelden op zo'n mooi wrak gedoken als de E3. De boot is, zeker voor een onderzeeër, goed toegankelijk en er ligt heel weinig zand in.

Bijna alles in het wrak is van koper of brons".

"Ik zie al weer uit naar het voorjaar van 1995 om weer op de E3 te duiken en wie weet nieuwe ontdekkingen te doen".

Schipper/wrakduiker/reporter op zee: Klaas Koch

83

1".cier.

c2t --°=_

2260.444,,

aria.MOCE4.

E3

u Iers, 0, e 7 a y »•

e.2 1, .•.■

.

\

\\ \ \\

1 1

.7.., . ....,. • '' .

- - -•:-.~ ,---.~•,":",,,-----.".....

--„.

7

'

-ik

hem ,—

Gegevens van de E3: 655 ton aan de oppervlakte 796 ton onder water afmetingen: 54 x 6,9 x 3,8 meter 2 achtcilinder Vickers dieselmotoren 2 elektromotoren snelheid 10 knopen 1 boegtorpedobuis, 1 hektorpedobuis 28 bemanningsleden

ILPluvlk_ E \41 0 I

'j.7ii111:1

l

O

20"

10

84

30

40"

50"

11110111 L1111111;:11111p.

WINFRIED WALJA DE 19,4 3 9032 XE LELESSUM lel. 05107-1432

Groep 1: E3-E6 1912 van stapel gelopen werf: Vickers, Barrow-in-Furness.

Specificaties: Varende toestand: Duik-toestand Afmetingen: Bemanning: Olie: Voorraad: Snelheid: Bereik: Bewapening: Torpedo's

660 ton.

810 ton.

176bpx22,5x12ft.

30 oppervl.: 2 diesels 1.600 Hp onderw.: 2 electro motoren 840 Hp 45 ton. opperv.; 16 knopen onderw.: 10 knopen oppervl.: 3.000 km met snelheid van 10 knopen.

Kanon 4 of 6 ponder. vier 18 inch, 2 boeg en 2 overzijliggende buizen.

Verliezen: E3 werd op 19 oktober 1914 vermist. Een van de opvattingen was dat ze getorpedeerd zou zijn door U 27 in de Noordzee; de andere dat ze door de Strassburg in de Helgoland-bocht tot zinken zou zijn gebracht.

Bron:

The British Submarines, Commdr. F.W. Lipscomb. bladzijde 23.

Ook onze duikbootverliezen moesten in overweging worden genomen. E3 was door een Duitse duikboot tot zinken gebracht. D5 had een mijn geraakt en D2 was op patrouille gegaan, waarna nooit meer iets van deze duikboot vernomen is.

Bron:

Beneath the Waves, A.S. Evans. bladzijde 39.

De eerste Britse duikboot die tengevolge van gevechtshandelingen zou vergaan was E3 (luitenant-Commander G.F. Cholmley). E3 vertrok samen met E8 vanuit Harwich op 16 oktober naar het patrouillegebied dat in de omgeving van Borkum lag. Tien uur 's nachts gingen duikboten afzonderlijk op weg.

Er werd niets meer van de E3 vernomen tot dat de Duitsers twee dagen later melding maakten van haar vernietiging. De Duitsers maakten gebruik van duikboten in de Helgoland- bocht om vijandelijke duikboten op te sporen.

Op 18 oktober kruiste U30 ten noorden van Borkumerrif lichtschip, terwijl U27 dat zelfde deed, maar dan meer ten zuiden in de Eemsmonding.

Om 10.25 signaleerde kapitein Bernhard Wegener van de U27 een object, dat hij voor een boei hield. Maar al gauw werd het hem duidelijk dat het een vijandige duikboot betrof. De E3 lag aan de oppervlakte met zes van haar bemanningsleden op de brug.

De uitkijk scheen zijn aandacht geconcentreerd te hebben in de richting van de Eems. U27 kon onopgemerkt, vanuit de richting van de zon komende, naderbij komen. Ongeveer twee uur na het ontdekken van de E3, vuurde Wegener op 300 yards afstand een torpedo af.

E3 brak in tweeĂŤn en zonk meteen.

De duitsers zagen 4 bemanningsleden in het water liggen, maar omdat ze bang waren dat kapitein-luitenant Cholmley niet alleen zou opereren ondernamen ze geen poging om de bemanning te redden.

Er ging een half uur voorbij, eer de U27 de positie naderde waarin de E3 was vergaan. Tegen die tijd werden er geen overlevenden meer waargenomen. Het voorval van 18 oktober 1914 was de eerste situatie, waarin een duikboot een vijandige collega tot zinken had weten te brengen.

De 32-jarige kapitein-luitenant liet een weduwe na.

85

Bron:

Der Krieg zur See, Marine Archiv. Deel 2.

Bladzijde 253, 254.

Dagenlang hadden eigen (Duitse) duikboten op plaatsen, waar vijandelijke duikboten gemeld waren, gedoken en op de loer gelegen, terwijl de overige strijdmacht deze gebieden mijdde.

Eindelijk had dit gebeuren op18 oktober succes. Zoals men zich zal kunnen herinneren, zouden op deze dag twee duikboten, enwel U27 en U30, in een verkenningslinie bij het Borkumerrif kruisend, de Kolberg en de Nautilus opwachten na hun ingezette operatie tegen Firth of Forth. Gelijktijdig moesten ze ook proberen om vijandelijke duikboten te verrassen, en wel U30 noordelijk van het Borkumerrif- vuurschip en U27 zuidelijk hiervan voor de Eemsmonding. Aldaar verkende de kapitein van laatstgenoemde duikboot, kapitein-luitenant Wegener, om 11.25 uur AM een boeiachtig obstakel, dat even later als een duikboot geïdentificeerd kon worden.

Over de verdere ontwikkelingen bericht hij in zijn logboek:

Ik stuurde aanvankelijk eerst op de voorliggende koers verder, om van opzij afstand te winnen, zodat ik vanuit de zon richting kon opereren. Daarmee nam ik op de koop toe, dat de aanval tegen de zeezijde plaats zou moeten gaan vinden. Gaandeweg voeren we met de motoren op halve kracht, met ingetrokken periscoop, verder. Onderwijl werd om de 400 tot 500 meter ter oriëntering van de periscoop gebruik gemaakt, voorafgaand hieraan echter was al tot varen op halve kracht, d.w.z. op één motor, overgegaan. Om 12.02 uur op koers 285 graden gegaan, omdat zijwaartse afstand -ongeveer twee zeemijlen- scheen te zijn hersteld, zodat de boot in een goede aanvalspositie terecht zou komen. De afstand van twee zeemijlen hield ik voor wenselijk, omdat ik naast een goede uitkijk op de in duiktoestand verkerende duikboot onderwatergeluidswaarneming verwachtte. Zes bemanningsleden stonden met zwarte oliekleding aan op de toren en hadden ogenschijnlijk allen hun aandacht op de Eemsmonding gericht. Tot 12.45 uur iets naderbij gekomen en toen met een scherpe draai de tegenstander rechtvooruit genomen. Koers 50 graden; stuurboord-buis met anderhalf meter diepteafstelling lanceer-klaar gemaakt. Op deze koers met zekerheid vastgesteld, dat het een vijandelijke duikboot betrof: 1) Aan de toren miste de opbouw waardoor de periscoop geleid wordt en een golfbreker.

2) Aan de voor- of achterkant van de toren --toestand van de boot door bijna gedoken toestand viel niet uit te maken— een twee tot drie meter lange paal, waarschijnlijk de neergehaalde mast.

3) Door de waarneming van mijn wachtofficier, die ik voor de zekerheid even door de periscoop had laten kijken, zwarte "B3" als "E3" vastgesteld.

Buiten de toren waren de contouren van de boot op zeer geringe afstand waarneembaar. De boot was ten tijde van mijn aanval aan het laden (batterijen) omdat er zwarte rookwolken te zien waren. Uitlaat ogenschijnlijk in de waterlinie. Om 1.22 uur stond de vijand 5 tot 6 graden aan bakboord op een door mij geschatte afstand van 300 meter. Daarop liet ik de stuurboordmotor, die langzame vaart liep, op volle kracht vooruit lopen en draaide voor de lancering hard bakboord. "Weg": in het midden. Na ongeveer twaalf seconden een explosie gehoord, 50 meter hoge waterzuilen met veel rondslingerende delen waargenomen.

Duikboot in tweeĂŤn gebroken, voor- en achterschip komen iets boven het water uit.

Uitwerking op eigen boot: metaal-klinkende inslag aan stuurboord, geen schudden, geen invloed op de duikroeren. Toen de waterzuil weer omlaag kwam, was de duikboot verdwenen. Vier op het water drijvende bemanningsleden kon ik vooralsnog niet oppikken, omdat ik mijn boot niet aan een aanval van een andere vijandige duikboot wilde blootstellen.

Ik besloot voor mijzelf na ongeveer een half uur een reddingspoging te wagen.

Tegen deze tijd hebben we aan weerszijden van de aangenomen ondergangspositie, twee cirkels gedraaid, bedoeld om nog zwemmende bemanningsleden te kunnen redden, door snel bovenwater te komen en door tevens het luik op de brug te openen.

Er werden alleen maar kurkdelen, broden en een houten kist waargenomen.

Drie dagen later voer de U27 al weer richting Vlaamse kust, waar hij opnieuw van zich zou doen laten spreken door de "Hermes" te vernietigen.

Verzameld door Fred Licht

FIAIDEKO STAAT ER VOOR METALEN RAMEN, DEUREN, PUIEN EN GEVELS

rilra

eit0

Grandyk 1-3 9151 AE Holwerd Tel. 05197-1735 Telefax 05197-2228

87

Zeekaarten - Nautische boeken Jachtsets voor Oostzee-Noordzee Alle vaargidsen Europa

Scheepsklokken - Barometers

CASSENS & PLATH

Signaalpistool - Noodsignalen

DATEMA COMET

Kompassen - Sextanten KADEMATIC

Reparatie Kompassen - Echoloden

Automatische Reddingsvesten SHIPMATE marifoons

STEINER Nu ook

PRISMAKIJKERS

'tgiet'Eggeicgsn

27 -

stuurautomaten

= - =L

VOOR EEN VEILIGE NAVIGATIE!!

Datema Delfziji Delfziji Oude Schans 11 05960-13810*

88

Rotterdam Veerhaven 10 010-4366188*

DE GESCHIEDENIS VAN DE NULMERIDIAAN In een piepklein reisgidsje over de Canarische Eilanden las ik jaren geleden de volgende zin: "Op basis van het stelsel van Ptolemaeus en de Arabische theorieën nadien, beslisten geleerden in het begin van de 17e Eeuw, dat alle kaarten moesten beginnen (of eindigen) bij El Hierro; zij trokken - voor universeel gebruik door de toen bekende wereld - de Nulmeridiaan over El Hierro heen. Meer dan 200 jaar later werd deze naar Greenwich verlegd."

Voor het ontrafelen van deze zin moeten we wel heel ver terug in de geschiedenis.

Het begint allemaal al voor onze jaartelling.

Voor zover bekend heeft de eerste astronoom Hipparchus (een Griek actief van 146-127) en waar Ptolemaeus door beïnvloed werd, de stand van de poolster beschreven vanaf verschillende plaatsen van de aarde. Bovendien ontwierp hij hemelkaarten voor verschillende geografische breedten. Zo liep zijn eerste nulmeridiaan over Rhodes, de plaats waar hij zijn onderzoek deed. Ptolemaeus ging uit van een nulmeridiaan die over de Canarische Eilanden liep, daar waar ten westen niets meer lag; zo gaf de meridiaan een grens aan tussen het bekende oosten en het onbekende westen.

Claudius Ptolemaeus leefde ongeveer van 100-170, hij was astronoom, geograaf, wiskundige en muziektheoreticus en kwam uit Alexandrië. Hij schreef de Syntaxis mathematica, dat door de Arabieren Almagest, de grootste, werd genoemd. In dit boek beschreef hij onder andere het geocentrische wereldbeeld dat bekend wordt als het stelsel van Ptolemaeusaarin gaat hij ervan uit dat de planeten in epicykels (cirkels waarvan de middelpunten zelf een cirkelbaan beschrijven) om de stilstaande aarde bewegen. Tot in de 16e eeuw heeft Ptolemaeus met zijn eigen Geographia, een gids voor het maken van kaarten met een lijst van geografische lengte en breedte van circa driehonderdvijftig plaatsen, invloed uitgeoefend op ontdekkingen en op de cartografie. Aan de hand van dit werk kon men volgens een uniforme methode een serie kaarten tekenen die een systematisch beeld gaven van de hele voor hen bekende wereld.

Het is interessant te vermelden dat Eratosthenes tweehonderd jaar voor Christus (275-194) al een nauwkeurige berekening van de omtrek van de aarde gemaakt had. Hij deed dit door de schaduw te meten van de middagzon tijdens de zomerzonnewende in Alexandrië en Syere (nu Aswa) op de eerste cataraat (stroomversnelling) van de Nijl in Boven-Egypte waarvan hij dacht dat ze op dezelfde lengte cirkel lagen. Zo kwam hij uit op een getal van 252.000 stades. En dat is ongeveer 40.250 geografische kilometers, want een stade is 185 meter, de afstand die een ploeg bewerkte voordat deze omdraaide.

De Griekse astronomische tradities werden in de 1 e eeuw na Chr. voortgezet door de Arabieren. Zo werd de Almagest van Ptolemaeus vertaald. Eerst heeft Ptolemaeus Geographia ruim 1500 jaar veel invloed gehad en daarna was zijn Almagest zo'n 400 jaar het concept voor het westen over de aard van het universum. De draaiende planeten, de maan, Mercurius, Venus, de zon, Jupiter en Saturnus draaiden dus om een stilstaande aarde.

Dit geheel was omsloten door het hemelgewelf, dat elke vierentwintig uur een omwenteling had.

Kanton, in het zuiden van China was halverwege de 8e eeuw een Arabische kolonie. Arabische reizigers trokken door China en ontmoetten Mongolen die vanuit het westen China veroverden. Zodoende was er een tijd van het uitwisselen van geografische informatie. Een Arabier (Hamdallah 1281-1349) maakte de Ta'rikh-inguzida (Selective kroniek) met Mongoolse namen in de tekst. Het lijkt erop dat de Arabieren hun kennis uit China toepasten op de Ptolemaeische traditie.

Toen in de middeleeuwen Europa wat minder meetelde kwam eerst bij de Chinezen 89

en later bij de Arabieren de cartografie tot een hoge graad van ontwikkeling. Onder de Arabische heerschappij werden tot 1248 de kaarten op Mallorca vervaardigd. De Catalanen dreven handel met de Arabieren en hadden veel contact met elkaar. Dit uitte zich ook in een wederzijdse beïnvloeding van de geografen en dat had weer een grote invloed op de cartografie. De Chinees Chu SSu (1273-1337) heeft eveneens via de handel de informatie gekregen van de Arabische geografen voor het schrijven van zijn voor China beroemste monument van de cartografie.

Columbus (1451-1506) had ook veel contact met vooraanstaande geografen. Zo wist hij dat Azië bestond, maar dacht dat het land 5400 km ten westen van de Canarische Eilanden lag. Deze fout werd gemaakt omdat Ptolemaeus 9600 km te weinig had geschat bij zijn berekening van de omtrek van de aarde. Dankzij deze verkeerde berekening dacht Columbus dat Azië via de west het gemakkelijkst te bereiken was en zo ontdekte hij Amerika.

Voor en na de ontdekking van Amerika door Columbus is de nulmeridiaan nog vaak verschoven. In 1634 stelde kardinaal Richelieu op een conferentie met belangrijke wiskundigen en astrologen in Parijs nog voor om Ptolemaeus' Canarische Eilanden en dan speciaal het meest westelijke eiland Hierro als nulmeridiaan te nemen. Een eensluidende beslissing kwam hier echter niet uit. Met name de Fransen vonden een andere oplossing door meerdere lengtegraden op de kaarten te plaatsen zodat zeelui hun positie konden relateren aan bijvoorbeeld Tenerife, Hierro, Lizardpoint of Parijs; ook de afstanden verschilden doordat men uitging van Bretonse, Franse of Engelse leagues (ca 4800 meter), of van een nautische mijl. Het zal duidelijk zijn: verwarring alom.

De directe aanleiding voor het vaststellen van een nulmeridiaan was het vergaan

90

van drie schepen van de Royal Navy. Deze zeilden in 1707 van Gibraltar naar Engeland in een convoy van tweeĂŤntwintig schepen. De Association Eagle en de Rommey vergingen op de rotsen van de Scilly Eilanden en de Firebrand zonk nadat ze eerst weer vlot was geraakt. Vierentwintig zeelui overleefden de ramp, bijna tweeduizend verloren hun leven. Onzekere stromen, mist (dus geen middagbreedtes) en slechte kompassen hebben bijgedragen aan deze en andere rampen, maar de belangrijkste oorzaak was dat men nooit een exacte plaatsbepaling had.

Slechte accurate kennis van de posities, slechte kaarten, slechte navigatiemiddelen waren andere problemen. Hoewel het ontbreken van de nulmeridiaan nu niet echt de oorzaak was, maakte deze ramp zo'n indruk op het Britse publiek dat men het de hoogste tijd vond worden een lengtegraad vast te stellen.

In 1766 droeg de publicatie van 'the Nautical Almanac' door de astronoom Nevil Maskelyne er toe bij dat steeds meer zeelui de Greenwich meridiaan als uitgangspunt kozen. Naar aanleiding van de Britse Nautical Almanac maakte J.F.W. DesBarres de eerste serie kaarten die de nulmeridiaan van Greenwich als uitgangspunt hadden. De kaarten dekten de oostkust van Noord-Amerika van Labrador tot de Golf van Mexico. Het is dan 1784.

TweeĂŤnzeventig procent van alle zeeschepen gebruikte daarna kaarten die uitgingen van de Greenwich meridiaan. Uiteindelijk is een acte getekend op 28 september 1850 waarin ook de Amerikanen voor nautische doeleinden de Greenwich meridiaan als uitgangspunt namen. In 1853 werd dit ook in Rusland ingevoerd. In 1870 gingen geografen en wetenschappers ervan uit dat de nulmeridiaan nu vastlag.

Naast het hebben van de universele meridiaan was Greenwich ook graag de plaats geweest waar de GMT was blijven heersen over de wereldtijd. Echter in 1978 kreeg Parijs de exacte tijd, genoemd de UTC en dat scheelde bijna een seconde met de oude GMT. Als conclusie zou je kunnen opmerken dat de zin in het gidsje wel erg chauvinistisch is over de belangrijkheid van de nulmeridiaan op Hierro. Maar dat door een nadere bestudering van deze zin er een wereld voor mij open ging.

ASW Bronnen: WP Encyclopedie Greenwichtime and discovery of the Longitude/Derek House De geschiedenis van de Cartografie/John Goss

Pastel of olieverf van Uw favoriete schip en natuurlijk al Uw inlijstwerk

iLEEKER Kunsthandel Lijstenmakerij A-Straat l4 9718 CR Groningen

Tel. 050-130862

91

ALLERLEI Jaarboek 1995 is op het Clubschip in voorraad, ook voor niet-leden en als tweede exemplaar thuis. Prijs f 12.50 Zomertijd 1995 begint op 26 maart om 02.00 uur en eindigt 24 september 03.00

uur.

Lezen is een veel toegepaste invulling van tijdspassering aan boord, nuttige boeken, zwaarwichtige boeken, allerlei. Niet elk boek moet blijven als pronkstuk voor de boekenkast. Wat dan wel? Op het Clubschip staat een koffer met boeken, als U Uw overbodig geworden exemplaren erin doet kunt U gelijk zien welke nieuwe voorraad U er weer uit mee aan boord wilt nemen.

(Om de Clubkas te spekken wordt dan van U verwacht dat U voor elk meegenomen boek .7'1.50 aan de bar achterlaat).

Opa's en Oma's zijn ook welkom als lesgever bij het jeugdzeilen. Natuurlijk mogen ook vaders en moeders en anderen, komen lesgeven. U moet wel zelf weten wat zeilen is. Als er veel lesgevers zijn, kunnen de taken meer verdeeld worden, zodat niet ieder elk weekend "dienst" heeft.

Zeilplank-opbergtip: voor f 45.- in de kelder van het Clubschip.

Op het mededelingenbord in het Clubschip kunt U Uw advertentie kwijt (wel even terughalen als de koop gesloten is). En er zijn mededelingen over data van schietoefeningen en andere voor ons als watersporters van belang zijnde mededelingen.

De jachteigenaren met een KNWV vergunning voor hoog-vermogen marifoon kunnen nog even op,gelucht ademhalen: er is uitstel voor het behalen van het MarcomB-diploma. Nu voor 1 februari 1999. Maar het is niet duidelijk of het ook uitstel van het behalen van het GMDSS-module betekent.

Duidelijk is wel dat niemand, ondanks welk mooi ander diploma dan ook, ontkomt aan het hebben van het Marcom-B-papiertje!

Een informatieboekje over Marifoonexamens en GMDSS-module examens kunt U bij de NNWB aanvragen: tel. 05157-2288.

De wedstrijdkommissie heeft tijdens wedstrijden ook assistentie nodig. Ook Uw motorboot komt goed van pas. Dus zowel mens- als bootkracht. Geef ze de tip dat U beschikbaar bent.

Het Fotoboek kunt U nog steeds kopen op het Clubschip en bij het secretariaat van de vereniging.

Denkt U bij de aanschaf van nieuwe zaken aan onze adverteerders? Ga er eens kijken. Ze hebben U en ons veel goeds te bieden!

Zeillessen: voor beginners en gevorderden op zaterdagochtenden voor maximaal

drie groepen à 12 deelnemers in de leeftijd van 7 t/m 12 jaar. Inlichtingen en opgave bij Wim Berrelkamp, Holtstek 34, Groningen of op het Clubschip.

Clubschipdienst doen? Eventueel zelfs een hele week in de zomer of één van de

weekends of een gedeelte van een zomerweek. Schroom niet. U wordt ingewijd in alle kneepjes!

Aanmelden bij Tet Loos, tel 05193-49248.

Al "redder aan de wal"? Donateur van de K.N.R.M.? Gauw doen!

Spinozastraat 1, 1018 HD Amsterdam. Giro: 26363. Minimaal f25.-. U steunt zo het reddingswerk en blijft op de hoogte van aktiviteiten door toezending van "De Reddingboot"

92

Al "redder aan de wal"? Donateur van de K.N.R.M.? Gauw doen!

Spinozastraat 1, 1018 HD Amsterdam. Giro: 26363. Minimaal f 25.-. U steunt zo het reddingswerk en blijft op de hoogte van aktiviteiten door toezending van "De Reddingboot"

De fotokommissie heeft in het Clubschip een fototoestel liggen. Niet om daar te laten liggen, maar om voor de vereniging bezienswaardige feiten vast te leggen.

Dus maakt U een gedenkwaardig feit mee neem dan even kontakt op met de clubschipdienstdoenden.

Ook het komend seizoen kunt U er op woensdagavond even tussenuitknijpen: Midweekzeilwedstrijden van 1 mei tot 1 juli. Start 19.00 uur, Inl,: Ankie Salters.

Op zaterdag tussen 17.00 en 18.00 uur kosten alle drankjes en koffie en thee f 1.per stuk (buitenlands gedistilleerd en longdrinks uiteraard f2.-) tijdens het "Happy Hour" op het Clubschip.

De STAN (Sail Training Association Nederland wil jongeren in de leeftijd van 16 tot 25 jaar de gelegenheid bieden om deel te nemen aan zeezeilreizen. Schepen vanaf 30 voet (9.14 m) kunnen aan STAN-wedstrijden deelnemen mits de bemanning uit zeker 50% jongeren bestaat. Informatie Clubschip of Postbus 55, 2340 AB Oegstgeest, tel 071-153013. Iets voor Uw schip en of bemanning?

Gehoord op een melige regenmiddag aan boord:

Kent U de nieuwe Tippelzone?

Op het Wad niet meer dan 200 meter van de betonde geul. Excessen worden niet gedoogd Zeilen, mij niet gezien

tenzij er een motor inzit!

Een zeilvakantie is varen naar waar de wind je blaast en zien waar je uitkomt zonder je moe te maken.

Noot: wie houdt er in deze tijden nog een zeilvakantie?

Jan en Grietje hadden in hun werkzame leven een mooi spaargeldje opgebouwd.

Toen Jan met pensioen ging, konden ze daar een mooi motorbootje voor krijgen. Nu waren ze intussen al dik in de zeventig, maar nog steeds goed gezond, kras en bij de tijd! In 't voorjaar gingen ze ieder weekend naar de boot en in de zomer bleven ze door de week ook op de "Ja-gri".

Op een mooie zomerdag lagen ze in een jachthaventje in een dorp. Ze hadden boodschappen gedaan en genoten van de koffie en de krant. Opeens .... geweldige herrie. In de vrije box naast de "Ja-gri" prutst een stevige boot zich naar binnen. Aan boord een dikke kerel met een dikke bouvier. Jawel, ze liggen nog niet vast, of de hond tjoept van boord, loopt moeizaam een paar meter en zakt door z'n achterpoten, precies voor de loopplank van Jan en Grietje. "Harregat" zei Griet, "Wat 'n dikke bult", Jan bedacht zich niet en tikte bij de buurman tegen de ruit. Buurman zat al aan 'n beste borrel. "Moi buurman", zei Jan. "Je hebt een mooie hond, maar wil je wel even die dikke bult wegscheppen?" "Komt niks van in", zei de buurman. "Ik betaal hondenbelasting, dus opruimen is voor de gemeente". Jan ze niets, ging weer aan boord, maar bleef ongedurig. Na een kwartiertje pakte hij een mes en sneed de twee flappen van de boodschappendoos. Hij stapte van boord, schepte met het kartonnetje de bult op en deponeerde de handel bij z'n buurman in het gangboord.

Toen klopte hij tegen de ruit en zei:"Deze gemeente doet niet aan hondenbelasting".

Daarna gooide hij z'n trossen los, startte de motor en zei tegen Grietje: "Wij gaan naar een mooi plekje in de vrije natuur".

Opgetekend door Kunnie Pettinga.

93

GETIJVERSCHILLEN Gemiddelde tijdsverschillen voor Hoog en Laag water ten opzichte van Lauwersoog.

Men dient rekening te houden met de mogelijkheid van aanzienlijke tijdsverschillen, afwijkingen.

Ameland (Nes) Baltrum Borkum Bremerhaven Brunsbuttel Cuxhaven Delfzijl Den Helder Den Oever Dover Eemshaven Emden Harlingen HoekvanHolland Holwerd Kornwerderzand Langeoog Noordpolderzijl Norderney Oude Schild (Texel) Schiermonnikoog Spiekeroog Terschelling Vlieland Wangeroog Wilhelmshaven

GETIJTAFELS:

H.W.

L.W.

+ 0.07 + 1.08 + 1.03 + 2.58 + 3.48 + 2.43 + 1.48 - 2.36 - 1.39 + 1.38 + 1.08 + 2.28 - 0.27 + 4.17 + 0.15 - 0.44 + 1.13 + 0.53 + 0.58 - 1.53 + 0.11 + 1.23 - 0.49 - 1.23 + 1.23 + 2.28

+ + + + +

0.14 1.29 1.09 3.25 4.41

+2 3.' 24 1 2.11 - 0.49 + + + + + + +

1.38 2.14 1.04 4.21 1.00 0.08 1.49

+ 1.29 - 1,37 + 0.05 + 1.49 - 0.42 - 1.04 + 1.49 + 2.39

De getijtafels zijn overgenomen uit "Getijtafels voor Nederland 1995",uitgegeven op last van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat.

Ledenlijst

Een goed adres- en scheepsbestand staat -zo u weetin nauw verband met uw verhuis- of doopbericht.

Zie 't als een kleine ledenplicht.

Weet, dat u dan een dienst bewijst aan de bewakers van de ledenlijst!!

94

LAUWERSOOG mei 1995

april 1995 datum

hoogwater

laagwater

datum

h min NAP MET + cm c.q. zomertijd

h min NAP MET - cm

hoogwater

laagwater

h min NAP MET + cm c.q. zomertijd

h min NAP MET - cm

11.55 0.25 12.36 0.55 13.10 1.35 13.57 2.16 14.26

112 106 117 102 116 94 109 83 101

6.00 18.20 6.30 18.49 7.06 19.26 7.36 19.56 8.06 20.26

149 153 152 156 153 153 149 147 143 140

137 136 130 128 122 119 110 110 100

2.35 15.06 7 zo EK 3.24 23.44 15.34 4.25 8 ma 16.40 9 di 5.35 17.56 6.45 10 wo 19.05

73 94 65 88 60 85 59 85 64 91

8.36 21.06 9.09 21.46 9.54 22.46 11.04 0.05 12.35

137 135 131 130 121 125 113 125 114

0.35 13.26 2.16 14.35 3.10 15.30 3.55 16.20 4.46 17.06

111 105 129 124 149 140 160 150 165 156

11 do

8.15 20.04 9.05 21.16 9.56 13 za 22.15 14 zo VM 10.34 22.48 23.05 11.26 15 ma 23.45

76 100 89 110 100 116 108 119 115 119

1.14 13.50 2.25 14.56 3.26 15.46 4.16 16.36 5.06 17.36

136 127 152 142 163 153 166 159 165 162

5.30 17.56 6.16 18.35 6.56 19.26 7.36 20.00 8.16 20.55

166 161 164 165 161 166 157 165 150 159

16 di

12.05

17 wo

0.56 13.11 1.24 13.45 2.25 14.30

109 122 113 120 115 114 115 105 113

0.46 12.56 1.25 13.35 2.15 14.15 3.1 7 15.26

120 115 123 109 124 101 123 92 120

5.45 18.26 6.36 19.16 7.14 19.56 8.06 20.46 8.55 21.36

162 165 159 167 156 167 153 165 148 159

3.16 15.14 4.16 16.14 5.16 17.36 6.35 18.45 7.45 20.06

93 108 82 103 75 100 72 101 76 105

9.06 21.46 9.55 22.46 11.07 23.50 12.20 1.10 13.46

141 151 131 142 121 138 120 143 129

4.06 16.16 5.07 17.05 5.54 18.20 7.10 19.35 8.20 20.46

85 116 79 111 76 108 78 105 83 104

9.39 22.25 10.46 23.36 11.50

142 152 135 146 131

0.39 13.06 1.39 14.10

145 132 148 139

8.55 21.16 10.05 22.06 10.45 28 vr 22.34 29 za NM 10.54 19.36 23.04 11.15 30 zo 23.34

84 109 90 110 93 107 95 105 102 106

2.20 14.45 3.20 15.45 4.16 16.36 5.01 17.16 5.36 17.56

153 142 159 149 158 150 153 149 148 149

9.25 21.35 10.11 22.15 10.25 28 zo 22.50 29 ma NM 11.00 11.27 23.26 11.35 30 di 23.44 12.10 31 wo

89 103 94 100 98 98 106 98 114 99 120 -

2.46 15.16 3.36 15.59 4.26 16.45 5.06 17.26 5.36 18.00 6.05 18.36

151 144 151 146 148 144 144 143 143 144 146 146

11.54 0.10 12.36 0.45 13.06 1.26 13.35 1.55 14.16

100 117 107 115 111 108 108 96 100

6.00 18.15 6.30 18.39 7.06 19.15 7.24 19.48 8.00 20.21

150 152 151 158 153 160 152 156 146 146

2.25 14.46 2.45 15.10 3.34 15.54 4.40 17.04 5.55 18.30

83 91 71 83 62 77 56 73 55 75

8.25 20.51 8.55 21.20 9.36 22.10 10.30 23.16 11.45 -

7.41 20.06 8.45 20.54 9.46 13 do 21.56 10.36 14 vr 22.47 11.05 15 za VM 14.08 23.26

65 87 79 100 92 111 100 117 105 121

11.44 23.55 12.30

1 za 2 zo 3 ma 4 di 5 wo 6 do 7 vr 8 za EK 7.35 9 zo 10 ma 11 di

12 wo

16 zo 17 ma 18 di 19 wo 20 do 21 vr 22 za LK 5.18 23 zo 24 ma 25 di 26 wo 27 do

1 ma 2 di 3 wo 4 do 5 vr 6 za

12 vr

18 do 19 vr 20 za 21 zo LK 13.35 22 ma 23 di 24 wo 25 do 26 vr

27 za

LLWS 1985.0 - NAP -170 cm ; LAT - NAP -180 cm Cursief gedrukte tijdstippen zijn in ZOMERTIJD.

95

LAUWERSOOG juli 1995

juni 1995 datum

hoogwater

laagwater

h min NAP MET +cm c.q. zomertijd

h min NAP MET -cm

datum

laagwater

h min NAP MET +cm c.q. zomertijd

h min NAP MET -cm

0.24 12.44 1.15 13.15 1.55 14.05 2.30 14.46 3.15 15.25

98 121 95 118 89 114 82 108 75 103

6.46 19.11 7.16 19.40 7.39 20.04 8.16 20.46 8.56 21.31

148 148 148 146 145 142 140 139 135 137

0.45 13.15 1.35 13.46 3 ma 2.15 14.26 3.05 4 di 15.16 5 wo EK 3.45 22.02 15.56

98 126 97 126 93 123 87 117 81 111

6.56 19.31 7.25 20.06 7.54 20.36 8.41 21.10 9.26 21.56

143 144 143 143 140 141 137 138 132 134

4.15 EK 12.26 16.20 4.54 17.05 5.55 8 do 18.05 7.20 9 vr 19.15 8.14 10 za 20.45

69 99 66 96 67 96 75 100 86 107

9.46 22.26 10.41 23.26 11.56 0.41 13.06 1.45 14.15

129 133 123 132 120 _ 136 126 145 138

6 do

4.30 16.35 5.20 17.45 6.30 18.44 7.34 20.05 8.45 21.25

76 104 74 100 77 98 86 102 101 107

10.05 22.56 11.10 23.56 12.36

127 129 122 126 120

1.16 13.45 2.26 14.56

128 127 135 137

9.20 21.35 10.16 22.36 11.00 23.36 11.50 0.31 12.46

100 113 111 116 121 115 128 113 132

2.51 15.16 3.46 16.16 4.36 17.05 5.36 18.10 6.14 18.59

154 148 157 154 156 157 153 160 152 164

II di 9.45 22.26 12 wo VM 10.46 12.49 23.20 13 do 11.36 0.15 14 vr 12.36 1.10 15 za 13.16

115 111 126 113 135 112 140 111 143

3.26 15.55 4.20 16.54 5.15 18.06 6.16 18.56 7.06 19.46

140 144 142 148 142 153 144 158 149 161

1.14 13.36 2.15 14.15 3,00 15.06 3.56 15.56 4.40 16.50

108 134 103 134 97 131 90 125 85 117

7.04 19.56 8.06 20.36 8.46 21.26 9.25 22.05 10.16 22.56

153 166 154 166 154 162 150 155 143 145

16 zo

1.55 14.06 2.34 14.45 3.26 18 di 15.24 19 wo LK 4.05 13.09 16.16 20 do 4.50 17.00

108 142 103 137 97 127 90 115 84 102

7.45 20.21 8.26 20.56 9.06 21.38 9.46 22.21 10.36 23.06

154 162 155 157 152 148 143 135 130 121

5.36 17.40 6.31 18.45 7.25 19.44 8.14 20.45 9.15 21.44

80 108 79 100 81 95 86 93 94 93

11.16 23.56 12.04

134 136 126

21 vr 22 za

116 109 104

131 125 133 129 136 133

80 91 80 84 84 84 94 88 104 92

11.20 23.53 12.36

0.56 13.31 1.59 14.35 3.00 15.36

5.41 17.55 6.30 18.45 7.24 20,15 8.45 21.26 9.46 21.54

1.16 13.55 2.25 15.06 3.26 15.56

105 105 112 114 120 122

10.05 22.24 10.34 23.05 11.15 23.46 11 .45 _ 0.15 12.36

102 93 108 94 115 96 120 98 124

3.56 16.19 4.41 17.06 5.19 17.45 5.50 18.20 6.26 18.56

137 135 137 134 136 135 137 138 140 141

10.25 22.55 27 do NM 11.11 17.13 23.36 28 vr 11.46 29 za 0.10 12.04 30 zo 0.34 12.45 31 ma 1.20 13.14

112 96 118 98 122 102 127 104 132 106 134

4.12 16.46 4.56 17.26 5.35 18.06 6.11 18.46 6.46 19.04 7.09 19.46

126 126 127 129 129 132 133 137 137 141 140 142

1 do 2 vr 3 za 4 zo 5 ma 6 di

7 wo

II zo 12 ma 13 di 14 wo

VM 6.03

15 do 16 vr 17 za 18 zo 19 ma 20 di

LK 0.01

21 wo 22 do 23 vr 24 za 25 zo 26 ma 27 di 28 wo NM 2.50 29 do 30 vr

I za

2 zo

7 vr 8 za 9 zo 10 ma

17 ma

23 zo 24 ma 25 di 26 wo

LLWS 1985.0 - NAP -170 cm ; LAT - NAP -180 cm Cursief gedrukte tijdstippen zijn in ZOMERTIJD.

96

hoogwater

LAUWERSOOG september 1995

augustus 1995 datum

hoogwater

laagwater

h min NAP MET +cm c.q. zomertijd

h min NAP MET - cm

datum

hoogwater

laagwater

h min NAP MET + cm c.q. zomertijd

h min NAP MET - cm

1.55 14.06 2.24 14.46 3.05 15.36 4.05 16.26 4.34 17.15

104 133 99 127 93 118 87 108 83 99

7.45 20.16 8.19 20.56 9.00 21.25 9.46 22.15 10.34 23.27

139 139 136 134 132 128 126 120 118 111

2.35 1 vr 15.16 3.24 2 za EK 11.03 16.00 4.25 3 zo 17.05 5.35 4 ma 18.26 6.56 5 di 19.40

106 120 101 108 96 96 94 90 99 93

8.40 21.01 9.26 21.44 10.20 22.56 11.35 0.26 13.05

129 120 122 109 112 97 102 90 104

5.44 18.36 7.10 19.45 8 di 8.14 21.05 9.36 9 wo 22.16 10 do VM 10.30 20.16 23.10

83 94 91 96 104 102 119 108 132 112

11.56 0.46 13.27 2.06 14.41 3.11 15.50 4.10 17.01

111

6 wo

107 113 113 125 123 135 129 142

7 do

7.55 21.06 9.26 21.55 10.15 23.00 11.16 23.46 11.51 -

111 100 125 108 136 113 141 114 144 -

1.46 14.25 2.56 15.40 4.00 16.40 5.06 17.36 5.51 18.21

98 118 112 131 123 138 128 139 132 137

11 vr

11.26

12 za

0.06 12.04 0.50 12.56 1.36 13.40 2.04 14.26

140 113 145 114 147 113 145 110 137

5.16 17.59 6.11 18.46 6.45 19.26 7.22 19.57 7.55 20.26

133 147 138 149 143 150 149 149 151 145

0.26 12.36 0.55 13.16 1.24 13.45 2.05 14.20 2.40 14.55

116 144 118 141 118 133 115 120 108 104

6.26 18.56 7.01 19.26 7.36 19.49 8.06 20.26 8.46 20.56

135 135 140 135 142 133 138 124 127 112

2.50 15.06 3.14 15.35 3.45 16.04 4.25 16.54 5.25 18.05

105 124 97 109 89 94 83 83 80 76

8.36 21.06 9.09 21.35 9.56 22.04 10.29 23.01 11.25 -

147 135 137 122 121 107 105 94 89 -

LK 3.16 23.09 15.30 3.35 16.10 4.34 18 ma 17.05 5.45 19 di 18.45 7.20 20 wo 19.54

99 90 91 78 85 71 83 72 91 82

9.16 21.26 9.56 22.06 10.36 22.55 11.46 0.26 13.24

112 100 97 88 83 76 72

6.50 19.14 7.54 20.24 9.16 21.35 10.00 22.35 10.55 23.15

83 76 92 84 105 94 116 102 122 106

0.00 12.50 1.34 14.36 2.44 15.25 3.46 16.16 4.36 16.55

83 81 84 92 99 109 112 120 119 126

8.24 21.16 9.36 21.54 10.25 23 za 22.51 24 zo NM 10.06 17.55 22.36 25 ma 10.36 22.55

104 96 117 107 126 114 131 117 135 119

1.54 14.46 3.06 15.35 3.56 16.19 3.38 16.05 4.21 16.42

79 97 99 115 112 126 120 131 125 134

26 za NM 6.31 27 zo

11.26 23.56 11.44 0.25 12.35 1.00 13.05 1.30 13.46 2.05 14.26

5.16 17.41 5.46 18.16 6.25 18.56 7.01 19.26 7.36 19.56 8.06 20.30

123 131 127 135 132 138 136 138 136 134 133 128

26 di

28 ma

127 109 131 112 136 114 139 114 137 111 131

10.54 23.35 11.46 23.55 12.26

138 121 139 122 136 122 129 119 118

4.56 17.26 5.36 18.06 6.09 18.35 6.56 19.10 7.36 19.45

129 135 132 133 134 129 131 122 126 113

1 di

2 wo 3 do 4 vr 5 za

EK 5.16

6 zo

7 ma

13 zo 14 ma 15 di 16 wo 17 do 18 vr

LK 5.04

19 za 20 zo 21 ma 22 di 23 wo 24 do 25 vr

29 di 30 wo 31 do

8 vr 9 za VM 5.37 10 zo 11 ma 12 di 13 wo 14 do 15 vr 16 za

17 zo

21 do 22 vr

27 wo 28 do 29 vr 30 za

0.46 13.05 1.26 13.56

68 76

LLWS 1985.0 = NAP -170 cm ; LAT = NAP -180 cm Cursief gedrukte tijdstippen zijn in ZOMERTIJD.

97

LAUW177_SOOG november 1995

oktober 1995 datum

I zo EK 15.36

2 ma 3 di 4 wo 5 do 6 vr 7 za

8 zo VM 16.52

9 ma 10 di II wo 12 do 13 vr 14 za 15 zo

16 ma LK 17.26 17 di 18 wo 19 do 20 vr 21 za 22 zo 23 ma 24 di 25 wo

NM 5.36

26 do 27 vr 28 za 29 zo 30 ma EK 22.17

31 di

hoogwater

laagwater

datum

h min NAP MET + cm c.q. zomertijd

h min NAP MET - cm

laagwater

h min NAP MET +cm c.q. zomertijd

h min NAP MET - cm

3.54 17.05 5.15 18.15 6.30 19.26 7.45 20.36 8.46 21.20

119 91 120 94 124 101 129 108 131 112

10.26 22.34 11.41 0.06 12.45 1.09 13.50 2.16 14.46

106 90 109 97 118 110 126 119 127

9.25 21.44 10.00 22.04 10.36 22.46 10.54 23.15 11.46 23.45

129 113 126 118 124 126 123 132 119 132

3.16 15.36 3.56 16.16 4.36 16.45 5.06 17.21 5.46 17.50

122 123 121 117 119 115 120 117 122 119

12.26 0.24 12.55 1.11 13.24 1.34 14.15 2.14 14.54

111 127 101 119 90 110 81 103 75

6.16 18.20 6.46 18.56 7.21 19.26 7.50 19.55 8.36 20.40

121 117 115 111 107 104 100 98 94 91

3.20 16.04 4.04 17.17 5.25 18.40 6.56 19.40 7.56 20.25

99 73 97 76 101 87 110 100 120 111

9.20 21.34 10.25 22.56 11.45 0.16 13.00 1.26 14.01

90 83 88 81 95 89 111 105 125

90 112 107 126 118 132 125 134 129 132

8.35 21.20 22 wo NM 9.24 16.43 22.06 10.26 23 do 22.46 11.17 24 vr 23.20 12.00 25 za 23.55

128 121 132 127 133 132 130 136 125 137

2.20 14.51 3.09 15.36 3.54 16.22 4.44 17.16 5.34 17.56

119 132 127 133 130 131 132 127 133 124

132 130 132 125 131 119 127 111 119 102 1II 94

26 zo

12.57

27 ma

0.44 13.46 1.45 14.45 2.46 15.36 3.45 16.36

117 137 109 135 101 131 95 126 91

637 18.34 7.20 19.31 8.10 20.15 9.06 21.15 10.00 22.25

133 121 132 118 128 113 122 108 116 103

2.05 14.56 3.05 15.45 4.15 17.16 5.30 18.36 6.55 19.45

115 105 110 94 107 90 111 93 120 102

8.16 20.29 9.04 21.46 10.30 22.54 12.01 0.25 13.15

118 102 107 89 100 84 104 94 118

7,55 20.56 9.00 21.46 9.45 22.26 10.26 22.56 10.55 23.15

130 110 137 113 138 114 137 117 136 123

1.40 14.26 2.40 15.15 3.35 16.16 4.29 16.51 5.06 17.26

110 129 121 133 125 130 126 125 126 122

11,24 23.56 12.15 0.25 12.56 1.05 13.14 1.24 13.44

133 127 127 126 115 119 101 109 88

5.36 17.45 6.06 18.21 6.36 18.56 7.15 19.20 7.34 19.50

129 124 132 124 129 118 119 109 106 100

1.55 14.34 2.45 15.25 3.45 16.45 5.20 18.15 6.34 19.25

100 78 93 71 89 71 92 80 102 94

8.16 20.25 8.55 21.16 9.56 22.20 11.15 23.50 12.51 -

95 91 85 80 77 71 76 73 92 -

7.35 20.26 8.35 21.16 9.20 22.06 10.06 22.36 10.45 23.05

115 107 126 116 133 121 136 125 138 128

1.10 13.50 2.10 14,40 2.55 15.26 3.46 16.10 4.25 16.44

11.14 23.46 12.11 0.26 12.50 0.55 13.55 1.55 14.46 2.45 15.45

136 130 132 131 124 130 113 127 103 122 95

5.10 17.29 5.56 18.15 6.35 18.50 7.20 19.36 8.17 20.26 9.04 21.30

I wo 2 do 3 vr 4 za 5 zo 6 ma 7 di VM 8.20 8 wo 9 do 10 vr 1 I za 12 zo 13 ma 14 di 15 wo LK 12.40 16 do 17 vr IS za 19 zo 20 ma 21 di

28 di 29 wo EK 7.28 30 do

LLWS 1985.0 ...NAP -170 cm ; LAT NAP -180 cm Cursief gedrukte tijdstippen zijn in ZOMERTIJD.

98

hoogwater

Cm-1507-IG PASSAGIERSDIENSTEN B.V. BOOT-BUS-DIENSTREGELING SCHIERMONNIKOOG MAANDAG T/M VRUDAG VAN LAUWERSOOG Cb.)

bus van Groningen (GADO)

08.20

bus van Dokkum (FRANI)

boot van Lauwersoog

10.20

12.20

16.20

18.20

'43 08.22 (4) 10.22 '1 12.22 4 16.22 1 18.22

bus van Leeuwarden (FRAMI

(5). 06.04 1.5) 09.04 CS) 11.04 (2I) 13.04 95.) 17.04 5 19.04

06.30

09.30

(2) 11.30

13.30

17.30

3 19.30

MAANDAG T/M VRIJDAG VAN SCHIERMONNIKOOG boot van Schiermonnikoog

07.30

10.30

(2) 12.30

14.30

18.30

=320.30

bus in Dokkum (FAAM)

08.48

11.48

13.48

15.48

1248

(31' 21.48

bus in Leeuwarden (FAAM)

09.28

12.26

14.28

16.28

20.28

"d 22.28

bus in Groningen (GADO)

09.23

12.20

1213 )420

1(;. 23

2021

3 222.1

0 aumblilentle lans nal 05 UI kenrek / miktunp 0 a:1511107 Tim 71108

0 alleen r/r/ nr lag niet st', enrkmen 0 van:d/111MM

senrek C Ovan

t515

vertrek 54

ZATERDAG VAN LAUWERSOOG bus van Groningen (GADO)

00.20

bus van Leeuwarden (FAAM)

4 08.11 '1,

10.20 1

.2: 12.20

16..20

1

5' 10.22 )5 12. 22 :.E) 16.22

2-09.04

1 1 1.04

3 13.0'1

1 1 -.04

09.30

211.30

3s13.30

17.30

ZATERDAG VAN SCHIERMONNIKOOG boot van Schiermonnikoog 07.30 10.30 .-:2:: 12.30 :1. 14.30

18.30

bus van Dokkum (FRA \11

boot van Lauwersoog

0(5.04

06.30

bus in Dokkum (FAAM)

08.48

11.48

13.48

:13 15.48

19.48

bus in Leeuwarden (FAAM/

09.28

12.28

14.28

16.28

20.28

bus in Groningen (GADO)

09.2)

12.20

0 sanaf 01/04

vcnrek 54 0 /. aa Dl /05 5411) r05

022 14 21 )3 16) 23

0 san111/04 Tim 31114

20. 2;

smal DI /OS

sertr k FR 551 1 1 0 smal 01516

vertrek (IS 00O. 0

0l rnfi

senrek

ZON- EN FEESTDAGEN VAN LAUWERSOOG 13 14.20

18.20

16.20

bus van Groningen (GADO)

08.20

bus van Leeuwarden (FRAM)

d) 08.11

bus van Dokkum (FRAM)

15-(19.04 '2110.54 3 15.04 t5) 17.04 '218.5.1

boot van Lauwersoog

09.30

10.20

1

14.25 4 16.25 118.25 4 10.25 1 .

(2) 11.30 0) 15.30

17.30

ZON- EN FEESTDAGEN VAN SCHIERMONNIKOOG 10.30 (2.., 12.30 (3. 16.30 18.30 boot van Schiermonnikoog bus in Dokkum (FRANII

11.48

bus in I.ecuwarden (FAAM)

12.25

bus in Groningen (GADO)

12.20

0 s.tn 014/ trn 0/0

11

12.30

20/05/93, 31105/93, 2/05/94

19.30

13.30

14.30

19/02/93, 18/12/93 20/02/94

15.30

16.30

28/02/94

20.30

19.30

20.30

19.48

(2) 21.48

20.25

)222) 22.25

22 14.23 a 18.20 20.23

'21 22.20

927) 13.48 3 1'1.48 14.25

18.25

stmar 01/06/44 vertrek 0. CRI 0 van 01/07 Urn 51108

0) an.11 01 /OM, renrek 12 0 vulaai 1111)(s

2

Extra afvaarten met aansluitend busventoen van Lauwersoog van Schiermonnikoog op

0 van 01/0, C11131

19/05/93, 24/05/93 31/05/93. 23/05/94.

Informatie ov

/. /mal 01 .5

e5Ir

clene nhvutcn. I

Tebicksi pag. -22

-. 0554 FRAAI 14 54

s vrek 14

OVERMACHT VOORBEHOUDEN. OVERNAME TOEGESTAAN MITS ONGEWIJZIGD.

N.B. Juiste gegevens bustijden kunnen op feestdagen afwijken.

Gegevens nog niet volledig bekend bij bij ter perse gaan van Jaarboek.

99

INHOUDSOPGAVE JAARBOEK 1995 1 1 2 2 3 5 6 9 10 11 13 13 14 15 15 17 22 31 32 36 39 45 53 54 56 62 62 65 68 69 70 72 77 82 82 89 92 94

100

Watersportvereniging"Lauwerszee" Van de redaktie Samenstelling bestuur W.S.V."Lauwerszee" Stichting jachthavens Zoutkamp en Lauwersoog Commissies van de Watersportvereniging "Lauwerszee" Van de voorzitter Jaarverslag 1994 Belangrijke telefoonnummers Weerberichten Openingstijden bruggen en sluizen rond het Lauwersmeer Van het Roode Hooft, de clubschipcommissie Aktiviteiten 1995 Verslag jeugdcommissie: Foto- en videocommissie Mededelingen van het stichtingsbestuur Verslag van de wedstrijdcommissie over 1994 Ledenlijst per 1 januari 1995 Marifonie Nieuwjaarsdag 1995 Het grote genieten Thyberon in zicht Recepten Het Reitdiep op 1 december Eerdmietje Wetenswaardigheden rondom het Lauwersmeer EHBO aan boord Ongevallen Ziekten Zeeziekte De boordapotheek Uit het logboek van de Witte Beer Schiermonnikoog Overleven en opruimen Duikers van de 'Zeester' uit Lauwersoog vinden Britse onderzeeboot uit Eerste Wereldoorlog De geschiedenis van de Nulmeridiaan Allerlei Getijverschillen

Scheepsassurantiekantoor van Dijk, Majoor + Weekamp biedt een bliksemsgoede bootverzekering met premies die inslaan Wij zijn zelf watersporters en weten dondersgoed wat echt nodig is.

Natuurlijk geldt dat ook voor onze schadebehandeling Sponsors van o.a.

Driehoek Noordzee en de Colin Archer Memorial Race.

Bij een aanvraag om informatie geven wij u het interessante boekje "Leven met bliksem" kado!

Watersporters verzekeren watersporters en financiĂŤren ook uw boot.

Ook u kunt van ons veelzijdig vakmanschap profiteren.

Graag zou ik bliksemsnel informatie van u ontvangen: Naam' Adres Postcode' Woonplaats' Telefoon'

Stuur deze bon (zonder postzegel) naar: Scheepsassurantiekantoor DMW Antwoordnummer 828 8250 WD Biddinghuizen

Kantooradres:

Buitenkant 24, Biddinghuizen

of bel: 03211 - 3443 (ook 's avonds) of fax: 03211 - 2629

De grootste

zeilkledingspecialist van noord nederland!

WATERBORG Reddingsmiddelen (vesten, seinen) Jachtbeslag en elektronika Persen van terminals, tuigage Nautische boeken, kaarten Dekzeilen voor eenheidsklassen

Merken: •

Nelly Hansen

• Musto • Imhoff • Henri Lloyd Elvstrom

• •

Jeantex

• •

Compass Dryfashion

WATERBORG B U I T E N S P OR T