Jaarboek1994

ATERSPORTNE

Lauwersoog--

Zuildwal

-`7 Jachthaven „Noordergat"

BA L L A S T P L

H

0'0

A T

ge Zuid wal,

Scheepsassurantiekantoor van Dijk, Majoor + Weekamp biedt een bliksemsgoede bootverzekering met premies die inslaan Wij zijn zelf watersporters en weten dondersgoed wat echt nodig is.

Natuurlijk geldt dat ook voor onze schadebehandeling Sponsors van o.a.

Driehoek Noordzee en de Colin Archer Memorial Race.

Bij een aanvraag om informatie geven wij u het interessante boekje "Leven met bliksem" kado!

Watersporters verzekeren watersporters en financiëren ook uw boot.

Ook u kunt van ons veelzijdig vakmanschap profiteren.

Graag zou ik bliksemsnel informatie van u ontvangen: Naam• Adres' Postcode• Woonplaats.

Telefoon•

Stuur deze bon (zonder postzegel) naar: Scheepsassurantiekantoor DMW Antwoordnummer 828 8250 WD Biddinghuizen

Kantooradres: Buitenkant 24, Biddinghuizen

of bel: 03211 - 3443 (ook 's avonds) of fax: 03211 - 2629

WATERSPORTVERENIGING "LAUWERSZEE" voor Zoutkamp en Lauwersoog Opgericht 26 mei 1966 Goedgekeurd bij Koninklijk Besluit van 14 november 1968 - nummer 56 inschrijfnr. Ver. Reg. K.v.K.: V 023570 Vereniging voor zeil-, motorboot-, kanovaarders en andere watersportbeoefenaren.

Pt7

Aangesloten bij de N.N.W.B. Erelid:

H.J. Bos

Winsum

JAARBOEK 1994

22e jaargang

VAN DE REDAKTIE Welke kleuren nemen we dit jaar voor het omslag? Elk jaar is dat ĂŠĂŠn van de vragen waar wij ons mee bezighouden.

Deze keer hebben we gekozen voor de basiskleur wit, een blauw vlak en rode letters.

Wat ziet U erin? Wij bedoeien er de kleuren van de vlag mee. De Nederlandse, wit in het midden, blauwe basis en rood erop. Maar ook de Noorse vlag: rood, blauw en wit in blokken.

De Noorse vlag. U raadt het al. We doelen op de zevende editie van de Colin Archer Memorial Race die vanuit Nederland naar Noorwegen wordt gevaren dit jaar. In dit Jaarboek kunt U meer lezen over deze race.

Maar ook over andere zaken: de getijdetafel, een tocht per motorboot, informatie over het varen op het Wad, een zeiltocht naar het buitenland, wedstrijdvaren met zeilschepen op diverse manieren, verslagen van de aktiviteiten binnen de vereniging het afgelopen vaarseizoen, ach allerlei voor onze leden van diverse pluimage hopelijk interessante onderwerpen.

Wij wensen U en uw medekajuitdeurdelers, ook zij die niet het hele seizoen, maar slechts een dagje zijn uitgenodigd, dan ook weer alle leesplezier met deze uitgave 22 van het Jaarboek van de "Watersportvereniging Lauwerszee".

REDAKTIE JAARBOEK 1994

REDAKTIEADRES

Janny du Bois Fria Boom Fred Licht Rienk Mulder Ankie Salters

De Larix 20 9741 NS Groningen tel. 050-719454

1

SAMENSTELLING BESTUUR W.S.V. "LAUWERSZEE" Voorzitter

: W.J. Laseur

Secretaris

: mevr. J. du Bois

Penn.meester : W. de Vries Lid

: W. Appelboom

Lid

: S. Lameris

Lid

: M.N. Loos

Lid

: mevr. K.G. Pettinga

Lid

: mevr. A. Salters

Lid

: L.H. Timmer

CLUBSCHIP

W.A. Scholtenstraat 5 9711 XA Groningen De Larix 20 9741 NS Groningen Hoofdkade 27 9503 HB Stadskanaal Grachtstraat 10 9991 BA Middelstum Nassauplein 2A 9717 CR Groningen p/a Noordergat 1 9976 VR Lauwersoog J.P. Santeeweg 43 9312 PC Nietap Kerkpad 3 9884 PD Niehove U. Emmiussingel 19 9711 BB Groningen

tel. 050-136099

Noordergat 1 9976 VR Lauwersoog

te1k05193-49154

tel. 050-719454 tel. 05990-22443 tel. 05955-1885 tel. 050-137370 tel. 05193-49248 tel. 05945-14905 tel. 05949-1428 tel. 050-147272

De kontributie voor het jaar 1994 bedraagt wederom 30 gulden per lid.

Voor huisgenoot-leden 15 gulden per jaar.

Gironr. vereniging: 1756950 t.n.v. Penningmeester W.S.V. "Lauwerszee".

STICHTING JACHTHAVENS ZOUTKAMP EN LAUWERSOOG Administratie : Kievitweg 34, 9765 JZ Paterswolde 05907-92920 : Rabobank Leens, rek.nr. 33.52.02.799.

Bankrelatie Girorekening : 3418104.

Stichtingsbestuur:

Voorzitter Secretaris Penn.meester Lid Lid Lid Havencommissaris

: L.H. Timmer, Groningen. : N. Nieboer, Haren. : H.J. Klamer, Roden. : A. Katsman, Roden. : W. Appelboom, Middelstum. : L. Berends, Paterswolde.

Havenmeesters:

"Noordergat" L'oog "Hunzegat" Zoutkamp

2

: E.E. Heerma, Noordergat 1, 9976 VR Lauwersoog, tel. 05193-49040 : tel. 05956-2588

COMMISSIES VAN DE WATERSPORTVERENIGING "LAUWERSZEE" Clubschipcommissie:

Fotocommissie:

Dineke Geling Tineke Joustra Tet Loos Harm Jan Klamer (v.z.)

Kunnie Pettinga Wim de Vries

Menno Buiskool Joop van Meggelen Ankie Salters Evert Stel

Jeugdcommissie:

Wedstrijdcommissie:

Willem Appelboom Wim Berrelkamp Henk Boonstra H. Doedens J urriĂŤn Kooistra Hugo de Meyer Rob Ratelband

Anno Baas Jaap Heerma Wim Laseur Gerard Wagena Jaap Went

Jachtwerf du Bois Winterberging op bewaakt terrein.

Reparatie in staal, polyester, hout en epoxy.

Nieuwbouw van elk type schip, idem.

Alle soorten timmerwerk : - teakdekken - binnenbetimmeringen - restauratiewerkzaamheden - masten, zwaarden e.d.

Levering en inbouw van motoren en schroefinstallaties.

Levering en inbouw van alle electronische apparatuur.

Tuigen van alle typen schepen.

Kraan tot 15 ton.

- Onderwaterinspectie Duikwerkzaamheden : - Schroef klaren etc.

Duinkerkenstraat 18, 9723 BR Groningen. Tel. 050 - 130582 - Fax 050 - 128978 3

VAN DE VOORZITTER EEN PERSOONLIJKE UITNODIGING Een nieuw verenigingsjaar ligt voor ons: het 29ste om precies te zijn. Een jaar met al weer de zevende Colin Archer Memorial race, een internationale gebeurtenis van formaat die met steeds groeiende deskundigheid door onze leden in de CAM-stichting georganiseerd wordt.

Ook daarnaast zit er heel wat fut in onze vereniging. Energie van leden:deelnemers en organisatoren, die besteed wordt aan een veelzijdig programma voor zomer en winter.Een programma met werkelijk "voor elck wat wils".Vorig jaar ging het goed, dit jaar zal het weer iets beter gaan!

De animo voor alles wat onze commissies op touw zetten en beheren is in stijgende lijn. Niet alleen het vaste clubje dat steeds actiever wordt.Er verschijnen ook nieuwe gezichten in het clubschip. En nieuwe deelnemers bij de wedstrijden op het Wad en het Meer (en de Eems niet te vergeten). Nieuwe gezichten is eigenlijk niet goed gezegd. We kenden elkaar immers al van ontmoetingen op de steiger. Men was vaak al lid. Maar nu hebben zij de aardigheid ontdekt van meedoen binnen de vereniging.

Neem de wedstrijden bij voorbeeld. Gezelligheid bij de briefing en na afloop, op het water spanning en vriendschappelijke competitie, met steeds meer deelnemers. Of het jeugdzeilen op zaterdagmorgens in de haven. Ga er eens kijken! Tussen haakjes: er zijn meer instructeurs nodig; iets voor de (groot)ouders?

Als u nog niet eerder mee gedaan hebt, zou ik u graag persoonlijk uitnodigen voor een van de vele activiteiten die dit jaar weer op het programma staan. Als u wel tot de vaste deelnemers hoort, vraag dan eens een van de buren aan de steiger mee. Ieder actief lid heeft gemiddeld drie buren rond zijn box die de weg nog nog niet gevonden hebben.

Er kunnen er nog veel meer bij. Het zou leuk zijn als het clubschip te klein wordt. Dan huren we de "Rottum" af, net als de "Wadvaarders".

Wim Laseur

GEVRAAGD: INSTRUKTEURS VOOR DE JEUGDCOMMISSIE De watersportvereniging Lauwerszee organiseert al jaren zeillessen voor kinderen.

Als u 's zaterdags op de jachthaven in Lauwersoog bent kunt U deze kinderen en hun enthousiaste instrukteurs met de Optimisten in de weer zien.

Deze instrukteurs zorgen voor een goed en veilig verloop van de lessen en voor het zeilmateriaal.

Zij regelen zelf wie op welke zaterdag les geeft om daarmee niet elke zaterdag vast te zitten.

Dit werkt natuurlijk alleen als er voldoende instrukteurs zijn. En dat is dan ook de reden voor dit stukje in uw geliefde jaarboekje: we hebben niet voldoende mensen, waardoor-de huidige instrukteurs vrijwel elke zaterdag in touw zijn.

Bij dezen dus een oproep aan geĂŻnteresseerden om zich aan te melden. We verwachten mensen die er lol in hebben om met kinderen om te gaan, redelijk kunnen zeilen en af en toe een zaterdagmorgen hiervoor beschikbaar willen stellen.

4 U kunt zich opgeven bij Wim Appelboom (05955 1885).

MEDEDELINGEN VAN HET STICHTINGSBESTUUR Plannen waren er genoeg voor Noordergat. Eén daarvan was in het voorjaar 1993 te starten met de bouw van een nieuWe sanitaire voorziening. U hebt kunnen konstateren dat dat niet is doorgegaan. De renovatie van het oude toiletgebouw is klaar. De capaciteit is in het hoogseizoen uitgebreid met een tijdelijke voorziening. En nu hopen we in 1994 te bereiken wat in 1993 niet is gelukt. Op papier is in elk geval alles klaar en als men, na binnenkomst van de nodige vergunningen, eenmaal is begonnen, kan de bouw spoedig zijn voltooid.

Ook de milieu-vriendelijke afspuitplaats voor schepen is nog niet gerealiseerd: één van de onderwerpen die aan de orde zullen komen bij het te verwachten bezoek van de provinciale milieudienst.

Opmerkelijk zijn de initiatieven met betrekking tot de "pukkel" de landstrook aan de zuidzijde van ons terrein en de omgeving daarvan in oostelijke richting. Die strook hebben wij in erfpacht erbij gekregen, zodat realisering van plannen alleen met onze instemming kan geschieden. Wij nemen overigens geen negatieve houding aan en hebben ons graag bereid verklaard onze inbreng bij de voorbereiding van plannen te leveren.

Subsidie-aanvragen ten behoeve van onze investeringen zijn, in elk geval voorlopig, afgewezen.

Wel wordt met ingang van dit jaar een gemeentelijke toeristenbelasting geheven. Die zal echter, wat ons betreft, zoals het er nu bijstaat, alleen gelden voor passanten.

De situatie rond Hunzegat is niet gewijzigd.

Dit houdt in dat er, evenals de laatste 5 à 6 jaren, nog steeds ideeën bestaan voor een project waarbij de jachthaven is betrokken. Zal er nu wel iets van komen? Het is moeilijk om, na zoveel jaren, daar nog in te geloven.

De economische positie van Hunzegat is zorgelijk gebleven. Er heerst al lange tijd een duidelijke onderbezetting, zodat we genoodzaakt waren het beheer en toezicht fundamenteel te wijzigen.

De heer C. van Wingerden heeft, na 13 jaar bestuurslidmaatschap, tengevolge van vele andere werkzaamheden, ons bestuur moeten verlaten. Ook op deze plaats danken we hem voor zijn inzet.

Daarnaast moeten wij U berichten dat tot onze grote ontsteltenis eind januari plotseling onze penningmeester, de heer Dobbe, is overleden. Dit betekent een grote klap voor ons bestuur.

Over zijn opvolging kunnen we op dit moment nog geen mededelingen doen.

Graag wensen we alle gebruikers van onze havens een goed vaarseizoen toe, met beter weer dan in de zomermaanden van vorig jaar.

Het bestuur

DENK BIJ AANKOPEN AAN ONZE ADVERTEERDERS !

5

JAARVERSLAG 1993 Op 31 december 1993 bestond de vereniging uit 498 leden en we waren het verslagjaar begonnen met 496 leden. We zijn dus nog steeds een stabiele vereniging.

Het bestuur bestond op 1 januari uit de volgende leden: Dhr. W. Laseur, voorzitter, Mw. A. Salters-Wortelboer, vice-voorzitter, Mw. J. du Bois-Minholts, secretaris, Dhr. W. de Vries, penningmeester, Dhr. W. Appelboom, Dhr. A. Katsman, Dhr. M.H. Loos, Mw. K.G. Pettinga, Dhr. L.H. Timmer.

Dhr. Katsman had al in een vroeg stadium te kennen gegeven dat hij wilde aftreden, na zovele jaren als bestuurslid aktief geweest te zijn. Hij werd tijdens de voorjaarsledenvergadering opgevolgd door Dhr. S.Lameris.

Veel extra aandacht werd door het bestuur dit verslagjaar besteed aan de problemen m.b.t. de bezetting van het Clubschip, vooral tijdens de zomervakantie en aan het varen door watersporters op het Wad. Er zijn dit jaar ook weinig veranderingen in kommissies van onze vereniging te melden.

De fotokommissie werd uitgebreid met een sectie video en heet nu dan ook foto-video-kommissie. Menno Buiskool kwam daarvoor de gelederen versterken.

Ook in 1993 begonnen we het verenigingsjaar met de Nieuwjaarsvisite met de traditionele oliebollen op het Clubschip. Gezellig er even uit na al die feestdagen, even snuffelen op Lauwersoog.

De winteravondaktiviteiten zijn elk jaar een gok: wat spreekt mensen aan, waar komen ze de derde vrijdag van de maand helemaal voor naar het Olubschip. We hebben gekonstateerd dat, wat er ook georganiseerd wordt, vooral aktiviteiten in januari februari maart het meeste aanspreken. We zullen ons daar het volgend seizoen dan ook op concentreren.

Zeer geanimeerd was de Wadden-poezie-avond, met werk voorgedragen en soms ontsproten aan de fantasie van eigen leden.

Ook het verhaal over samenhang tussen Hendrik de Zeevaarder en de "Eendracht" was een goede greep. Helaas was de opkomst tijdens de video-avond minimaal, terwijl de getoonde banden van goede kwaliteit waren.

De veiling in maart trok weer vele gegadigden voor een koopje en mensen die voor hen overbodig geworden zaken wilden recyclen op de watersportmarkt. Bovendien konden we weer genieten van heerlijke snert.

In april ontvingen alle leden het vol spanning tegennoetgeziene Jaarboek 1993. De kwaliteit wordt steeds iets verfijnder, maar het blijft moeilijk om andere leden te aktiveren ook eens een bijdrage te leveren.

En Dhr. Loos heeft tijdens het winterseizoen voor twee groepen leden van de vereniging de kursus voor vaarbewijs deel I en II verzorgd. Gelukkig kon bijna ieder zijn/haar felbegeerde "vodje" in ontvangst nemen.

Veel leden van de Watersport Vereniging Lauwerszee waren betrokken bij de bezettingsaktie Engelsmanplaat van de Vereniging voor vrij en verantwoord varen op het Wad "De Wadvaarders". Een aantal van onze mensen heeft een week meegeholpen aan de bezetting van het Wadwachtershuisje en anderen verzorgden het vervoer van 6 mensen en foerage naar en van de plaat.

De wedstrijdkommissie had een groot aantal aktiviteiten op het programma: De Duitse Bocht Wedstrijd, voor zeegaande jachten en de Garnalenwedstrijd, voor hen die het Wad prefereerden beide naar Borkum en gezamenlijk in toertocht-verband naar DelfzijI om daar de traditionele wedstrijdserie bij te wonen, en het weekend daarna weer door het kanaal terug naar Lauwersoog.

Daarnaast een 12 uurs-race in juli. Assistentie bij wedstrijden van de N.N.W.B. met Vauriens en twee weken later de Optimisten.

En na de voorjaarswedstrijd het gezellige Midzomernachtsfeest, bijna in het water gevallen, maar met vereende krachten omgebouwd tot een avond in het Clubschip. Voor herhaling vatbaar!

De wedstrijdkommissie en Mw. Salters, organiseerden in het najaar weer de volwassenenrace met Optimisten. En de dag ervoor was de behendigheidswedstrijd voor jachten met vaste motor. Speciaal bedacht voor motorbootvaarders. Maar voor het leeuwendeel waren de deelnemers zeiljachten. Er was uiteindelijk enige rivaliteit tussen platbodems en scherpe jachten. Bovendien dreigde er een protest vanwege omkoping van bemanning .... Uiteindelijk zat iedereen 's avonds gelukkig en wel de gewonnen en welverdiende portie garnalen op te peuzelen.

Verder uiteraard weer de klassieke wedstrijden: de voor- en najaarsrace.

De Jeugdkommissie had een goed seizoen: volle lesgroepen, dit jaar met veel enthousiaste medewerkers, veelal ouders, die de kinderen de kneepjes van het zeilen hebben geprobeerd bij te brengen, ondanks soms slechte weersomstandigheden.

Spil van verenigingsaktiviteiten blijft ons gezellige Clubschip.

De zorg voor voldoende mensen die dienst wilden doen was dit jaar groter dan eerdere jaren. Bijna steeds is het de kommissieleden gelukt om, soms met veel kunst- en vliegwerk, toch geopend te zijn.

Op het Clubschip vond ook weer de afsluiting van het seizoen met gezellige barbecue plaats, georganiseerd door onze, zoals steeds zeer aktieve, Clubschipkommissie.

Voor uitgebreidere informatie over aktiviteiten van de diverse kommissies verwijzen we naar de verslagen van deze kommissies.

Janny du Bois

lotus HENGELSPORTARTIKELEN

MEER DAN 65 JAAR SPECIAAL-ADRES VOOR DE ZEEVISSERIJ

Alle bekende merken voorradig: ABU — Mitchell — DAIWA — DAM — SHAKESPEARE — KUNNAN — SILSTAR BRUCE & WALKER — BROWNING — NORTH WESTERN etc.

Het adres voor uw baars- of snoekbaarshengel.

A-straat 12 — Groningen Tel.: 050 - 121893 7

Zeekaarten - Nautische boeken Jachtsets voor Oostzee-Noordzee Alle vaargidsen Europa

Scheepsklokken - Barometers

CASSENS & PLATH

Signaalpistool - Noodsignalen

DATEMA COMET

Kompassen - Sextanten KADEMATIC

Reparatie Kompassen - Echoloden

Automatische Reddingsvesten SHIPMATE marifoons

STEINER Nu ook

PRISMAKIJKERS

?'"439,132-rrtesn

—

stuurautomaten

•

VOOR EEN VEILIGE NAVIGATIE!!

Datema Delfziji b.v.

Delfzijl Oude Schans 11 05960-13810*

8

Rotterdam Veerhaven 10 010-4366188*

VAN HET ROODE HOOFT, DE CLUBSCHIPCOMMISSIE Het jaar 1993 is afgesloten.

De voorzomer begon met prachig weer en warme weekenden. Helaas, voor een heel jaar was dit te veel van het goede.

In juli sloeg het weer om en het kwam nooit weer goed.

Toch heeft het clubschip goed gedraaid. De bezetting was moeilijk rond te krijgen.

Met spontane hulpen en helpende handen is het toch gelukt het schip draaiende te houden.

We willen alle dienstdoende en hulptroepen vanaf deze plaats bedanken voor hun grote inzet. Ook dit jaar kampen we weer met het probleem van een nog niet compleet ingevulde lijst.

Voelt u zich geroepen of wilt u het eens proberen, bel dan even met Tet Loos telefoon 05193-49248, zij wil u dan graag meer informatie geven. Misschien is het een idee om een dienst met meerdere mensen op te vullen. Wij hebben voorbeelden dat vier mensen twee keer een weekend voor hun rekening nemen. Denk bijvoorbeeld aan burenliggers in de haven of aan een vriend of vriendin die de sfeer willen proeven. Bent u geen ligger in de haven, dan vergoeden wij een ligplaats per dienst. Natuurlijk is het ook mogelijk tijdens de dienst gebruik te maken van de caravan.

Een paar hoogtepunten van het afgelopen jaar waren het midzomernacht weekend (of was het het "opa-weekend"?) en in september de barbecue? Voor het eerst regende het tijdens de barbecue, maar dankzij de kunst- en bouwwerken van Harm-Jan kon het feest zowel binnen als ook buiten doorgaan. Het komende seizoen zullen beide evenementen weer plaatsvinden.

De barbecue organiseren we samen met de wedstrijdcommissie na de najaarswedstrijd op 1 oktober. Aanmelden met hoeveel personen u komt op het desbetreffende wedstrijdformulier. De afsluiting van het oude jaar hebben we in de vorm van een Groninger attentie pakket gedaan. Zodoende hebben we iedereen voor zijn/haar inzet kunnen bedanken. Op 6 maart willen we een ochtend organiseren voor allen die het clubschip een warm hart toedragen en reeds dienstdoen of overwegen het eens te doen. Aanvang 11.00 uur in het clubschip.

De jaarlijkse voorjaarsschoonmaak is gepland op zaterdag 16 april en zaterdag 23 april. Wilt u ons helpen dan kunt u zich opgeven bij Tineke Joustra tel. 058-887119.

De clubschipcommissie hoopt de dienstdoende mensen en bezoekers een prettig verblijf op het clubschip te kunnen aanbieden. Verder wensen wij iedereen een goed vaarseizoen en tot ziens in het Roode Hooft.

De clubschipcommissie

IN HET CLUBSCHIP HONDEN AAN DE LIJN, ALTIJD!

9

VAN DE WEDSTRIJDCOMMISSIE 1993 De verkoping van tweedehands artikelen, welke het meest betrekking hebben op de watersport werd als traditie weer gehouden de dag na de voorjaarsvergadering.

Gezien de grote hoeveelheden artikelen die men inbrengt en de belangstelling voor deze verkoping heeft de commissie besloten de komende jaren hiermee door te gaan.

Wij overwegen evenwel de datum van de verkoping iets later in het seizoen te gaan houden en de gedachten gaan uit naar de eerste zaterdag in mei. Dit om mogelijk nog meer bezoekers te trekken.

De eerste wedstrijd van het seizoen was de Lauwersoog-Borkum race over zee. De start in de vroege morgen was voor de schipper van de Linro niet zo gelukkig daar hij kort daarna aan de grond liep door de ochtendmist. De overige schepen zochten voorspoedig het zeegat en koersten naar Borkum.

Op de avond van de briefing had een aantal schippers van de kleinere schepen nogal moeite met de te varen route en overwogen niet te starten, doch de lijst met de uitslagen laat zien dat het juist deze kleinere schepen waren die deze wedstrijd wonnen.

Later op de ochtend werd er gestart voor de wedstrijd naar Borkum over het wad. Het toen nog fraaie voorjaarsweer en westelijke wind maakte een er een leuke wedstrijd van waarbij de platbodems over alle platen heen voeren om zo snel mogelijk bij de Eems te zijn.

De zondag werd gebruikt om in de vorm van een toertocht naar Delfzijl te varen om de schepen de gelegenheid te geven deel te nemen aan de pinksteraktiviteiten van Neptunes aldaar.

De jaarlijkse Delfzijl-Borkum race wordt door vele schepen van onze vereniging gevaren. Na deze wedstrijden ging het gezelschap samen met diverse Neptunes leden richting Lauwersoog, door de kanalen.

De Voorjaarsrace met 40 aanmeldingen gaf een fraai gezicht op de zoutkamperlaag.

De later op de dag aantrekkende wind en zeegang maakte van deze wedstrijd ook voor enkele schepen die voor de eerste keer mee deden een mooie zeildag, waaruit blijkt dat ook de beginnende wedstrijdzeiler hieraan uitstekend kan meedoen.

Na de prijsuitreiking werd er een midzomernachtfeest met barbeque gehouden bij het clubschip, welke door het minder fraaie weer door de dienstdoende clubschipbemann ing later in het clubschip werd voortgezet.

De twaalf-uurs race werd door een tiental schepen gevaren, waarvan slechts een platbodem.

Wij hopen de komende jaren een groter aantal schepen te mogen begroeten.

Dat ouderen zich in kinderbootjes wagen en dan onderling proberen het eerst een uitgezette baan te ronden kunnen we elk jaar zien en meemaken in de gezellige optimisten-race welke gehouden wordt op een zondag nabij het clubschip.

Dat we met ons allen hadden afgesproken, om een starttijd niet meer uit te stellen omdat schepen te laat bij de startlijn verschijnen, blijkt dan bij de najaars-race toch weer nodig te zijn.

De startlijn was een stuk oostelijker gelegd dan gebruikelijk, wat een langere vaartijd vergt om op tijd te starten ondanks dat hiervoor op de briefing was gewaarschuwd.

Op het moment van het voorbereidingssein waren slechts 4 schepen van de 39 aan de start en werd besloten de start uit te stellen. Was er wel gestart dan was er van een wedstrijd zoals wij die in verenigingsverband varen geen sprake meer.

Dergelijke beslissingen worden genomen door de wedstrijdcomm. en kenbaar gemaakt zoals omschreven in het wedstrijdreglement van het K.N.W.V. 1993-1996.

Helaas liep voor de start een vijftal schepen vast op de platen door diverse redenen.

Zij moesten de wedstrijd missen.

De najaarsrace werd gevaren met een stevige bries zodat de schippers met hun bemanningen een fraaie zeildag hadden.

10

Na de prijsuitreiking was er weer een barbeque welke door de harde wind en de regen niet werd wat ervan verwacht werd.

Tot slot nog onze dank aan die mensen die de wedstrijdcomm. hebben geassisteerd.

Laat ons hopen dat het vaarseizoen 1994 wind, zon en minder regen brengt, opdat elke vaardag er een met plezier zal zijn.

De wedstrijdcommissie

Toelichting programma 1994

Het ligt in de bedoeling dat het seizoen 1994 gevaren wordt met een nieuwe vrije klasse-indeling. Tot nu toe werd er gevaren op handicap in de vrije klasse 1 t/m 4 verdeeld door een lengtegrens ongeacht welk type schip men vaart.

Het komende vaarseizoen gaan we de vrije klassen indelen naar handicap, opdat meer deelnemers kans maken op resultaat in een wedstrijd. Tevens wijzigen we het aantal vrije klassen.

Vrije klasse 1 en 2 varen op bovengenoemde handicapindeling en vrije klasse 3 wordt een klasse voor schepen die de voor- en najaarsrace te kort vinden en tevens de behoefte hebben in de wedstrijd een stuk noordzee te bevaren.

Op de aanmeldingsformulieren dienen de deelnemers dus wel aan te geven of vrije klasse 3 gevaren wordt.

De laatste wedstrijden gebeurde het nog wel eens dat schippers vlak voor de briefing of de start zich afmelden omdat het weer niet is dat wat zij gehoopt hadden. De weersomstandigheden zijn echter voor een ieder gelijk en als de windrichting en/of sterkte van dien aard is/zijn, dat ingrijpen in de wedstrijd nodig is voor een zo veilig mogelijk verloop ervan, dan kunt U ervan op aan dat de wedstrijdcommissie de baan en/of de lengte ervan zal aanpassen.

Gezien de starttijden wordt U verzocht uw schip te schutten en af te meren in de buitenhaven de avond voor de wedstrijd.

Om in aanmerking te komen voor de wisselbeker/bokaal, moet men zoveel mogelijk punten vergaren, berekend naar de beste zeilresultaten, alsmede het grootste aantal gezeilde wedstrijden.

Geen liggeld in de haven voor deelnemende schepen gedurende de dag voor en de dag na de wedstrijd.

11

DE UITSLAGEN VAN DE GEVAREN WEDSTRIJDEN: Lauwersoog-Borkum o/h wad 22 mei

1. Weerlicht 2. Linquenda 3. Stern 4. Notos 5. Witte Beer EH6 - Anna Maria

7671.3 7903.2 8801.7 9073.5 9631.4 opgegeven 4926.3

1. de Witte Beer

Voorjaarsrace 19 juni

R.P.B. 1. Weerlicht 2. Koggeschip 3. Stern 4. Linquenda 5. Pandion 6. de Jonge Jacob 7. Tomasvaer - Donger - Notos Vrije klasse 3 en 4 1. Alnati 2. Vrouwenboot (Vixen) 3. Runamara 4. Linro 5. Silvestris R. 6. Thalassa 7. Bossa Nova 8. Maralto - Garuda

7912.3 8270.1 8769.9 9681.4 10154.4 11163.0 11863.6 opgegeven opgegeven 5644.0 5721.3 5734.3 6278.7 6418.6 6647.3 7029.0 7804.7 opgegeven

Lauwersoog-Borkum over zee

1. Onedin 2. Saleh '' 3. Faja Lobi 4. Ralph 5. Nidaros 6. Wijsant 7. Bossa Nova 8. Zeewolf - Linro - Bruun-F

9514.4 10473.3 10563.8 11101.4 12063.2 12120.4 12371.0 12461.6 opgegeven opgegeven

Vrije klasse 1 en 2 1. Orleaan 2. Orcj 3. Onedin 4. Attaca 5. Free 6. Saleh 7. Zeewolf 8. New Chapter 9. Skidbladnir 10. Condor 11. Faja Lobi 12. Silva 13. Nidaros 14, Avanti - Kloek - Panacee

12 uurs race Lauwersmeer

1. Gele lis 0.3465 2. Onedin 1. H1 Flyer 0.3705 3. Saleh 0.3879 2. 172 4. Condor 0.4377 3. B 1 5. Zeewolf 0.4654 4. H 113 Linquenda speciale prijs voor deelname omdat vele R.P.B. schippers verstek lieten gaan.

12

4469.8 4548.2 5090.8 5151.8 5247.5 5888.3 5966.7 5984.6 5988.0 6141.4 6329.9 6417.1 6445.7 7356.2 gedisq. gedisq.

Optimisten race 6 september Najaarsrace 25 september R.P.B.

1. Weerlicht 2. Donger 3. Linquenda 4. Tomasvaer - Stern - Meraokel - Vrouwe Maria - Pandion - de Jonge Jacob

7822.6 8200.0 8449.8 8623.5 opgegeven opgegeven opgegeven opgegeven opgegeven

Vrije klasse 1 en 2 1. Panacee 2. Kloek 3. Onedin 4. Condor 5. New Chapter 6. Gurli 7. Saleh 8. Skidbladnir 9. Zeewolf - Avanti - Free - Black Beauty - Faja Lobi - Mistral - Ransegat

4691.7 4872.1 5022.1 5038.2 5069.6 5369.0 5439.9 5657.8 6004.1 opgegeven opgegeven opgegeven opgegeven opgegeven opgegeven

Vrije klasse 3 en 4 1. Lambada 2. I.S.O.A. 3. Wijsant 4. Bluemaster 5. Pollux 6. Bruun-F 7. Garuda - Bonaparte - Silvestris R. - Bossa Nova - Vixen - Thalassa - Nidaros

5183.7 5436.7 5488.1 5496.6 5580.2 5618.4 5801.3 opgegeven opgegeven opgegeven opgegeven opgegeven opgegeven

De wisselbekers voor de beste jaarresultaten werden gewonnen door: Vrije klasse: Onedin schipper S. Hoving Rond- en platbodems: Linquenda schipper A. Baas Beide schippers wisten 3 jaren achtereen de wisselbekers te winnen en mogen deze nu in hun bezit houden.

In het clubschip zal een wandbord opgehangen worden met alle namen van de winnaars welke op deze wisselbekers voorkomen ter herinnering.

IN HET CLUBSCHIP HONDEN AAN DE LIJN, ALTIJD! 13

zeilkledingspecialist van noord nederland!

Reddingsmiddelen (vesten, seinen)

BU1TENSPOR T 14

WEDSTRIJDPROGRAMMA 1994 Zaterdag 14 mei

DUITSE BOCHT-wedstrijd voor zeewaardig uitgeruste schepen, buitenom van Lauwersoog naar Borkum.

Start 05.00 uur.

Briefing 13 mei, 20.30 uur.

Zaterdag 14 mei

GARNALENRACE voor rond- en platbodems en ondiepe scherpe jachten over het wad naar de Eems (Borkum).

Start 10.00 uur.

Briefing 13 mei, 20.30 uur.

Zondag 15 mei

TOERTOCHT van Borkum naar DelfzijI voor de schepen die de Pinksteraktiviteiten in DelfzijI bijwonen.

Vertrek 10.00 uur.

Za/Zondag 22-23 mei

PINKSTERFEESTEN Delfzijl, aanmelding Neptunes-Delfzijl.

Za/Zondag 28-29 mei

DELFZIJL-BORKUMRACE v.v., aanmelding Neptunes-Delfzijl.

Zaterdag 18 juni

VOORJAARSRACE voor rond- en platbodems, vrije klasse en multi-hulls.

1eStart 09.30 uur.

Briefing 17 juni, 20.30 uur.

MIDZOMERNACHTFEEST MET BARBEQUE. Aanvang 20.00 uur.

Aanmelding tijdig middels formulier.

Zaterdag 3 september

12 UURS RACE voor alles wat zeilt op het Lauwersmeer.

Start 07.00 uur.

Briefing 2 september, 20.30 uur.

Zaterdag 17 september

BEHENDIGHEIDSWEDSTRIJD voor alle boten met inbouwmotor (achteruit varende), bij de jachthaven.

Start 11.00 uur.

Zondag 18 september

OPTIMISTENRACE voor de ouderen.

Bij de jachthaven.

Start 11.00 uur.

Aanmelding en briefing 10.00 uur.

Zaterdag 1 oktober

NAJAARSRACE voor rond- en platbodems, vrije klasse en multi-hulls.

1e Start 10.00 uur.

Briefing 30 sept., 20.30 uur.

t,

15

HET CENTRUM VOOR SCHEEPSARTIKELEN ZEILMAKERIJ EN ONDERWATERSPORT

WATERSPORTCENTRUM

EL ER Hoge der A 33 Groningen Telefoon 050-1.23882 Geopend: Ma 1300 18.00 uur Di! /nt Vrij 09.00 - 18.00 uur Donderdag koopavond tot 21.00 uur Zaterda4 09.00 - 13.00 uur.

16

BELANGRIJKE TELEFOONNUMMERS Alarmnummer Artsen dr. Witkamp (Gron. kant Lauw. geb.)

dr. Leusink (Oostmahorn, EnumazijI) dr. Bruinsma (Dokk. Nwe. Zijlen) Clubschip Lauwersoog Douane Lauwersoog Jachthavens DelfzijI

Dokk. Nwe. Zijlen "Lunegat" Lauwersoog "Noordergat" Oostmahorn "Bootsgat" Schiermonnikoog Zoutkamp "Hunzegat" Zoutkamp "Oude Binnenhaven" Kompassteller (Roukema DelfzijI) Kustwacht Schiermonnikoog Politie te water Politie alg.: Wehe den Hoorn Scheveningen Radio Sluis Lauwersoog Sluis DelfzijI Weerbericht Wadden, IJsselmeer

Deltagebied, Biesbosch

06 - 11 05956 - 1300 05193 - 41286 05194 - 202 05193 - 49154 05193 - 49142 05960 - 15004 05112 - 303 05193 - 49040 05193 - 41445 05195 - 31544 05956 - 2588 05956 - 1686 05960 - 13127 05195 - 31247 05193 - 49220 058 - 123044 05957 - 1346 02550 - 62460 05193 - 49043 05960 - 13293 / 10248 06 - 91122352 06 - 91122353

17

WEERBERICHTGEVING IN BINNEN- EN BUITENLAND A Nederlandse kustwateren en IJsselmeer MARIFOONKANALEN waarop het weerbericht wordt uitgezonden:

23 Continentaal Plat L7 Goes 87 Rotterdam West-Terschelling 83 Scheveningen Nes 25 Appingedam Haarlem 27 Wieringermeer Lelystad Lokale tijden: 00.05u, 07.05u, 13.05u, 19.05u Kustwacht Schiermonnikoog weerbericht kan. 5: 8.20u, 13.20u, 18.20u, 23.20u

28 78 23 27 83

RADIO

uitgebreide weersverwachting: Lokale tijd ma t/m zo

Station

Windverwachting

Station

06.45u 07.33u 08.33u 12.33u 13.33u 17.33u

radio 5

07.00u 18.33u 07.00u 08.00u 13.00u 17.00u 23.00u

radio 1 radio 1 radio 5 radio 5 radio 5 radio 5 radio 1

radio 1

Scheveningen Radio: khz 1713: lokale tijden: 5.40u, 11.40u, 17.40u, 23.40u

B

Buitenland Noordzee en Duitse bocht

Oostzee

k.23.26 Elbe Weser 07.40u en 16.40u k.27 k.26 Kiel Helgoland k.27 Flensburg-Lubeck k.26 Nordfriesland 09.30u en 21.30u k.25 Eiderstedt k.1,5,21,23,26,62, k.28 Norddeich 09.10u en 21.10u khz 2614 Norddeich 80,84,87 (Rijgen) 8.50u en 20.50u khz 2775 Kiel 08.00u en 19.00u

18

OPENINGSTIJDEN BRUGGEN EN SLUIZEN ROND HET LAUWERSMEER Alleen voor de periode van 1 mei tot 1 oktober.

Zoutkamp-Reitdiep tel.: 05956-1305 VHF kan. 22

: Zondag gesloten.

De hoogte van de brug over de openstaande sluis bij normale waterstand plm. 3.40 m. ma. t/m za. 7.00-12.00 en 13.00-18.00 uur. (in juni, juli, aug. tot 19.00 uur).

Lauwersoog tel.: 05193-49043 VHF kan. 22

: ma.t/m vr. van 7.00-20.00 uur. (in mei sluiting 12.00-13.00 uur).

Zaterdag van 7.00-19.00 uur.

Zondag van 9.00-13.00 en 14.00-18.30 uur.

Winterbediening: ma. t/m vr. 7.00-12.00 en 13.00-18.00 uur. za. idem: tot 17.00 uur.

Dokk.nw.Zijlen

: ma. t/m vr. van 7.00-8.00 uur en 8.30-12.00 uur en 13.00-17.30 uur en 18.00-20.00 uur. za. idem maar tot 19.00 uur. zo. 8.30-12.00 en 14.00-17.30 en 18.00-20.00 uur

Hunsingobrug Zoutkamp

: ma.t/m vr. van 8.00-12.00 en 13.00-17.00 za. (vanaf half mei tot half sept.)

8.30-9.00 en 13.00-13.30 en17.30-18.30 zo. (vanaf half mei tot half sept.)

8.30-9.00 en 15.00-15.30 en 18.30-19.30

MARIFOONVERKEER MET BRUGGEN/SLUIZEN EN ZEEVERKEERSPOSTEN Lauwersoog Haven Lauwersoog sluis Zoutkamp sluis/brug Reitdiep Centr. Post Dorkwerdersluis Harlingen sluis Kornwerd sluis Delfzijl sluis Delfzijl Haven Bruggen Eemskan.

Brug Driebond Eemskan.

Oostersluis Groningen Bruggen Groningen stad

9 22 22 22 22 22 18 11 14 69 18 20 9

Schiermonnikoog Ameland Terschelling

16/5/67 16/5 16/2/4

Informatiebulletin Kustwacht Schiermonnikoog kan. 5 8.20u, 13.20u, 18.20u, 23.20u

19

"The C.A.M.Race Foundations Larvik and Groningen hereby do announce

THE COLIN ARCHER MEMORIAL RACE 1994....."

Met deze aanhef, in het schrijven aan jachteigenaren, heeft het bestuur van de Stichting Colin Archer Memorial Race een 100-tal deelnemers uitgenodigd voor dè race van het jaar, vanuit Lauwersoog.

Voor de 7e keer wordt deze wedstrijd nu georganiseerd door een bestuur, dat is voortgekomen uit de wedstrijdkommissie van de w.s.v. "Lauwerszee". Het e.e.a. verklaart de band met het Bestuur èn Leden van de w.s.v. "Lauwerszee".

Het is deze band die een direkte samenwerking tot gevolg heeft gehad; én met de clubschipkommissie, én met haar dienstdoenden, én met de vrijwilligers/sters.

Gezien de ervaringen van voorgaande races, heeft het bestuur de indruk dat, de organisatie steeds beter verloopt; de evaluatie-bijeenkomsten, met de medewerkers/ sters, zijn hier beslist debet aan.

Het bestuur verwacht toch zeker weer een 80 tot 100 jachten die, voor de start op 16 juli, 'verwerkt' moeten worden.

En ofschoon, door de jaren, zich min of meer een kern heeft gevormd van geïnteresseerde én enthousiaste vrijwilligers, doet het bestuur alsnog gaarne een beroep op u als de hoeveelheid werkzaamheden hierom vraagt.

Naast 'onze' vrijwilligers/sters bestaat er nog een groep die uitermate belangrijk is.

Komen alle vrijwilligers/sters, praktisch gesproken, uit de w.s.v. "Lauwerszee" gelederen, een andere groep komt uit de zakenwereld en dát, zijn onze sponsoren.

Zonder onze vrijwilligers/sters én zonder onze sponsoren, zou er géén Colin Archer Memorial Race mogelijk zijn.

Het bestuur van de stichting C.A.M.R. is zich dit terdege bewust en is dan ook bijzonder erkentelijk voor de medewerking van alle vrijwilligers/sters en sponsoren.

Bestuur stichting C.A.M.R. p/o Joop van Meggelen p.m.

— zat. 9 juli '94: aanvang praktisch gebeuren. om 17.00 uur — zon. 10 juli '94: info/voorlichting administratie, om 17.00 uur info/voorlichting kontroles, — vrij. 15 juli '94: info/briefing begeleidingsschepen, om 19.00 uur om 14.00 uur — zat. 16 juli '94: start C.A.M.Race 1994,

29

Polyester vis-, toer- en speedboten rubberboten, trailers, generatoren

BUITENBOORDMOTOREN • • • • • •

Suzuki Honda Mariner Yamaha Reparaties Onderdelen

Helling - stalling van schepen tot 10 ton

BRANDS VAART O.Z. 11, 9963 PM Warlhuizen te 05957 - 1773 's Maandags gesloten en donderdag na 12.00 uur 30

MET L'ESPéRANCE NAAR OOST-DUITSLAND Ik draai de contactsleutel om en bij de eerste snik loopt de motor. Beste, brave Volvo.

Een voldaan gevoel bekruipt me. Er ligt zo'n dikke zeventienhonderd kilometer voor ons en op onze zes-cilinder-motor kunnen we vertrouwen. Langzaam schuif ik de gashandel naar voren en met het toerental loopt de oliedrukmeter op.

Kalmaan trek ik de handel in de stand vrij. We zijn vaarklaar!

Met mijn vrouw maak ik de landvasten los. Bij leven en welzijn hopen we hier, gezond van lijf en leden, over acht weken weer vast te maken.

Oost-Duitsland is voor ons een onbekend vaargebied. Twee keer zijn we er per bus door gekomen; één keer naar Polen en één keer voor een zesdaags bezoek aan Berlijn.

Polen en Oost-Duitsland, beide toenmaals dictatuurstaten. We herinneren ons, toen we in 1988 na onze tocht naar Denemarken vanaf de Oostzee de Lubëcker Bocht binnen voeren, de dreigende grijze patrouilleboten, er tuk op ons in te rekenen als we ook maar een meter binnen hun grens zouden komen. In het Elbe-Lubëck-kanaal, vlak bij je op de bakboordsoever de unheimische wachttorens met machinegeweren en kerels die je met een verrekijker in de gaten houden.

Hoe zou het er nu zijn, na het vallen van de muur in 1989?

Binnendoor, via Delfzijl, Bremerhaven en Hamburg komen we, na 450 km. varen, voorbij Lauenburg op een voor ons onbekend deel van de Elbe, een regenrivier die zijn oorsprong vindt in Tjecho-Slowakije. We merken al gauw dat er niet veel water staat.

Waar anders, na een natte winter, zes meter of meer kan staan, hebben we nu plotseling nauwelijks een handbreedte water onder de kiel. Even verder schuiven we al over de bodem van de rivier. De dieptemeter nauwkeurig volgend scharrelen we, zoekend naar diepte, over de rivier, van stuurboord naar bakboord en terug; tijdrovend, inspannend en vervelend.

Nergens zien we een jachtje of binnenvaarder. En dan opeens, na een bocht, ligt een niet geladen vrachtvaarder dwars midden in de rivier, zwaar geboeid. We krijgen onze bedenkingen: Verder varen op de Elbe, overeenkomstig onze planning tot de breedtegraad van Berlijn en dan terug naar het noorden over de aaneenrijging van grote en kleine meren en kanaaltjes tot Domitz, het plaatsje waar we weer op de Elbe zullen komen, en dan stroomafwaarts, met misschien, als het inmiddels niet geregend heeft, weer dat gehannes op die droge Elbe?

Het plan rijpt al onder het varen: we draaien de geplande route om, zo gauw mogelijk.

Nog een kleine dertig kilometer en we kunnen van de Elbe af in plaats van nog een honderdtachtig kilometer door te varen, voordat we op de breedte van Berlijn zouden zijn.

Opeens worden we verrast door een kleine werkboot die vlak voor ons vanuit de oever de rivier opschuift. "Als hij met zijn diepgang niet vastloopt, kunnen wij er zeker varen", denken we en volgen hem, al zigzaggend.

Op een gegeven ogenblik zien we aan de linkeroever een paar kleine jachtjes liggen en een steigertje. We grijpen onmiddellijk onze kans en maken vast in wat een klein, zeer eenvoudig en ietwat krakkemikkig jachthaventje blijkt te zijn. Een flinke hartversterking montert ons danig op en we gaan van boord om de benen te strekken en de omgeving te verkennen.

We boffen. Vlak bij komen we in een klein, levendig, fleurig stadje terecht met goed gevulde winkels en fleurig geklede mensen. Daar zien we een boekwinkel en we stormen naar binnen in de hoop dat we een kaart kunnen kopen van het nog te bevaren gebied in Oost-Duitsland. Bij ons in de buurt was die nergens te krijgen. In februari 31

konden we zelfs bij Datema in Delfzijl alleen maar een kaartje kopen van de meren rondom Berlijn. "Maar", zeiden ze daar, "er zijn goede kaarten op komst". Die komst was, begin mei, toen wij vertrokken, nog niet gerealiseerd en ook niet bij de twee gerenommeerde nautische boekwinkels in Bremerhaven. Zonder een redelijke kaart voel ik me niet op mijn gemak; je kunt niet plannen en weet niet precies wat je te wachten staat. In deze boekwinkel kunnen we een "Wasserwanderatlas" kopen met een bundel kaarten van 12 bij 20 cm. en een schaal vat 1:200 000. Dat wordt dus legpuzzelwerk.

Maar nu hebben we in elk geval iets meer dan het ANWB-overzichtskaartje uit de Waterkampioen.

In de boekwinkel vernemen we ook dat we nog net in West-Duitsland zijn, in de plaats H itzacker. Nu gaat Mariannne een lichtje op: we zijn in de plaats waar Prins Claus geboren is. Op zoek naar het huis waarin hij woonde, treffen we, bij het bekijken van een 18e eeuwse gevel, een hoogbejaarde vrouw die vertelt naast de ouders van Claus te hebben gewoond. In de herfst plachten beide families appels met elkaar te ruilen. We zien een groot landhuis, een ietsje vervallen, met een tuinpark eromheen.

Op lange strekken starten we altijd op zijn laatst om acht uur; dat heeft het voordeel dat je opschiet en in de middag nog tijd en gelegenheid hebt de omgeving van je landingsplaats te verkennen. Tegen de middag komen we bij Domitz, het stadje waar een uit het oosten komend gekanaliseerd riviertje in de Elbe uitkomt. We raken in een hoera-stemming. Verlost zijn we van het slalommen!

We gaan de sluis door en zijn nu echt in Oost-Duitsland, in de stad Domitz. Het gonst er van activiteit: afbraak en opbouw van huizen en gebouwen, aanleg van rioleringen, herstel van bruggen, grote bulldozers en vrachtwagens rijden af en aan, verwaarloosde straten worden opgebroken, plantsoenen aangelegd, boompjes gepoot. Mannen, vrouwen en kinderen zijn fleurig en bont gekleed, net als bij ons. Verbaasd zijn we over de auto's die we en masse zien rijden: fonkelnagelnieuwe middenklassers bij de vleet, een Trabantje zie en ruik je nauwelijks.

Voor ons ligt een traject van 120 kilometer waarin zeventien sluizen waardoor we zestig meter zullen stijgen.

Na Domitz varen we tussen twee stroken bomen en worden blij verrast door de ontvangst met een concert van en masse kwinkelerende en tierelierende vogels die ons op het eerste stuk in Oost-Duitsland begeleiden. We varen iets verder door een prachtig parklandschap met zachtglooiende heuvels, hier en daar naast je een grote waterplas met veel zwanen en zo nu en dan aan de kant een broedende zwaan. Wat zijn die nesten, die een halve meter boven het water zijn gebouwd, groot!

We vinden het tijd worden ergens aan te leggen, maar we kunnen geen geschikt stukje vinden; overal stortsteen aan de oevers en we zijn ongerust over het effect op de schroef. Daarom varen we maar verder en ja, daar komt een sluis. We blazen even en prompt gaan de deuren open. Later merken we dat men daar geen hoornsignaal geeft maar de boot aan een steigertje voor de sluis legt en te voet naar de sluiswachter gaat om die te waarschuwen dat je wilt schutten. Boven de sluis maken we vast aan een steigertje en brengen daar de nacht door.

Dit patroon geldt voor het hele sluizentraject. Aanlegmogelijkheden zijn heel schaars en meestal kom je terecht aan een één- bij uitzondering een twee-manssteiger onder of boven de sluis. Overigens is hier in twee jaar heel veel werk verzet en veel geïnvesteerd. Alle sluizen zijn gemechaniseerd (hydraulisch) en verder vernieuwd met keurige, steeds gemaaide wallen en een gerenoveerde of nieuwe woning voor de sluiswachter. Men heeft kennelijk verwachtingen van welvaart, werk en een geldaanbrengend watertoerisme.

Op een avond als we voor de nacht boven een sluis liggen, nodigt de sluiswachter ons 32 uit voor een borrel. Dat gaat op Poolse manier: glas vol en hup, in één teug naar binnen

slaan. Direct worden de glazen weer gevuld en hup! Een echtpaar uit een nabijgelegen boerderijtje komt even buurten en de gastheer doet zijn best aan hun inhaalvraag tegemoet te komen, waarbij wij niet worden vergeten. De stemming stijgt en men heeft alom spraakwater opgedaan. Door conversatie proberen we het tempo wat te drukken en dat lukt. We voelen ons nu wat meer op ons gemak en horen uitgebreid de ins en outs van het leven in een dictatuurstaat met zijn bureaucratie, de uniformcultuur, maar ook van het werk en eten hebben van ieder. Ze hebben hun twijfels en onzekerheid over de toekomstige kans op werk en een bescheiden welvaart.

Na het sluistraject varen we over meren, omzoomd door bomen met oevers waar je kunt ankeren maar niet aanleggen. Er zijn veel meren en soms grote. Een van de grote is achtendertig kilometer lang en negentien breed. De diepten zijn soms grillig; zo meet je vijfentwintig meter, dan opeens vijftig en dan weer tien. De meren zijn verbonden door rivier- en kanaalstukjes met bomen.

Het is maar goed dat we een brandstoftank hebben van 340 liter en twee reserve jerrycans van veertig liter. Wij hoeven niet met een kan de wal op naar een benzine-annex dieselstation. Pas als we niet zo ver meer van Berlijn zijn, zien we de eerste pomp aan de waterkant. Levensmiddelen en drank zijn overal en in ruime mate te koop. Moderne supermarkten duiken op tot in kleine stadjes en centrumdorpen.

We komen tot de conclusie dat zij die onze route ook eens willen varen, niet gehecht moeten zijn aan een jachthaven met een comfortabele stroomkast voor de koelkast en T.V., een badinrichting, supermarkt annex restaurant en dat soort vakantiecomfort.

En ook niet een gemakkelijke aanlegplaats zoals wij er vele kennen, vooral in Friesland, dankzij de Marrekrite.

Onderweg zien we dat niet overal in ruime mate geĂŻnvesteerd wordt om comfort, aanzien en werkgelegenheid te bevorderen. Vele huizen en straten in dorpen en stadjes verkeren nog in een erbarmelijke staat, fabrieken maken de indruk veertig jaar te laat te zijn afgebroken. Dat moet nu snel gebeuren en dan worden ze eventueel vervangen door een supermoderne, geautomatiseerde fabriek die weinig, maar dan wel recentelijk opgeleid personeel nodig heeft. Veel oudere en net in het arbeidsproces intredende jongeren zullen geen werk vinden. Dat kon wel eens een probleem worden dat, wanneer er geen oplossing voor gevonden wordt, niet bij onze grenzen geweerd kan worden. Hoe komt ons land er dan uit te zien?

Onderweg doen we ook diverse dorpen en steden aan voor kerk-, museum-, en ander bezoek. Er is veel te zien, ook aan architectuur. We bezoeken het beruchte vrouwenconcentratiekamp Ravensbruck en later Sachsenhausen. Een diepe walging bekruipt ons.

Uiteindelijk komen we bij Berlijn, aan west-, zuid-, en oostzijde omzoomd door meren.

Daar is ook de welvaart van het westen overmatig aanwezig. Veel zeil- en motorboten van formaat, ook al veel van die opgeklopte koelkasten die bij ons het landschap sterk ontsieren, maar die ook rondom Berlijn geen schoonheidsprijs verdienen. We zien bij Berlijn trouwens het eerste jacht met Nederlandse vlag.

We blijven een tijdje vlak bij Berlijn liggen, in een knus, bij toeval gevonden jachthaventje en besteden drie dagen om nog eens te zien wat we vijf jaar geleden al gezien hadden.

Berlijn is het keerpunt in onze route. Met plezierige herinneringen varen we door het laatste stukje Oost-Duitsland, richting west naar de Elbe, waarover we een stukje moeten varen om in het Mittellandkanaal te komen.

De Oostduitsers die wij ontmoet hebberj, waren ongekend vriendelijk, hartelijk, goedgehumeurd en gastvrij. Waar beleef je het om als buitenlander zo maar uitgenodigd te worden bij iemand thuis, wie vraagt je zo maar om 's avonds op een barbecue te komen, of op een danspartij? Of hebben we alleen maar veel geluk gehad en het ongekend getroffen?

33

Van het Mittellandkanaal varen we door het Elbe-Seitenkanaal en komen in de Elbe uit vlak bij Lauenburg. Tot Bremerhaven varen we de heenroute en gaan dan over de Duitse wadden weer huiswaarts. Het luxe weer dat we op onze hele tocht hadden, is op. We krijgen nu en dan een bui en een paar dagen liggen we verwaaid. Vanuit Borkum kunnen we op een maandag eerst om vijf uur over het Eemswadje en we besluiten daarom naar Delfzijl te varen. Halverwege zien we daar een vloot van wel twintig Urkers aankomen en dan barst Satan los! Ruig Water konden we tot nog toe altijd wel aan maar dit? Nooit weer willen we dit beleven. Hoedt u voor de maandagmorgen op de Eems!

Afgezien van die ervaring hebben wij de hele tocht met veel genoegen gemaakt. Onze nieuwsgierigheid naar het varen in Oost-Duitsland is voorlopig bevredigd.

Bart Bredman, Haren

34

DOOR SCHADE EN SCHANDE WORD JE WIJS! Scheepsassuradeur Ton Majoor heeft op ons verzoek enige praktijkgevallen aan het papier toevertrouwd. Het betreft hun ervaringen met bijzondere schadegevallen.

Wellicht komen sommige situaties u bekend voor en kunt u met hun "wederwaardigheden" nog veiliger varen. Onverdachte elementen spelen soms een cruciale rol Bevriezing koelwater motor De trotse eigenaar bracht zijn schip naar de winterberging in het water. Ter plaatse was het water 11/2 meter diep met een losse veenbodem.

Daar aangekomen liet de schipper de motor nog geruime tijd met draaiende schroef warmlopen. Enige dagen later draaide de eigenaar o.a. de pluggen los om het koelwater uit het blok te laten lopen.

Tot zijn grote verbazing bleek in het voorjaar dat - ondanks deze voorzorg - het motorblok stuk gevroren was.

Uit het onderzoek van experts is gebleken dat een deel van het koelwater in de motor was achtergebleven, omdat een van de doorgangen binnenin was dichtgeslibt met veenresten.

De schade werd door de betreffende maatschappij niet uitgekeerd, omdat de schipper zich niet aan de instrukties van de fabrikant had gehouden door het koelsysteem te vullen c.q. na te spoelen met anti-vries nadat het koelwater was afgetapt.

Hierbij komt nog dat de schipper deze instruktie wel had gelezen, maar uit milieu-oogpunt het antivries niet had gebruikt.

Hier ziet u dat het zeer zinvol is de instructies met betrekking tot het winterklaar maken van de motor nauwgezet op te volgen.

Brand door kortsluiting Brand op een varend schip voor Kornwerderzand.

Deze kortsluiting is ontstaan door het doorschavielen van de kabel die loopt van de dynamo naar de accu.

Deze kabel hing n.l. tegen het motorblok aan. Door het trillen van de motor is de kabelmantel doorgesleten en kortsluiting/brand ontstaan!

In Komwerderzand werd de brand door een vissersschip geblust en kon de schade beperkt blijven tot de ruimte in en om de motor. De schade, die ruim f 110,00 bedroeg, werd geheel uitgekeerd.

Was dit op zee of op het Wad gebeurd, dan waren de gevolgen veel ernstiger geweest. Weet u wel zeker of uw brandblusapparaat in orde is?

Vastlopen op een zandbank Twee van de via ons kantoor verzekerde schepen zijn enige tijd geleden midden in de nacht op het Wad bij het aanvaren van Terschelling vastgelopen, hoewel op recente kaarten werd genavigeerd. Na het verschijnen van de nieuwste Waddenkaart was het Zuidelijk Schuitengat bij Terschelling verzand.

Wist u dat men op de sluis van Kornwerd en op de vuurtoren "Brandaris" over dit soort informatie beschikt?

(Van deze verzanding c.q. het verwijderen van de betonning was overigens melding gemaakt in de Waterkampioen en het blad Zeilen onder de rubriek "vaarberichten".)

Hetzelfde gebeurde ook met het schip dat destijds is vergaan in het Noordgat (ten noorden van Terschelling).

Indien de schipper voor het aanvaren van het zeegat informatie had ingewonnen via de marifoon bij de vuurtoren "Brandaris" zou hij gehoord hebben dat ook het "Noordgat" inmiddels was verzand en daardoor niet meer bevaarbaar was. (de Kustwacht Schiermonnikoog geeft op kanaal 5 soortgelijke informatie - red. FL).

35

Diefstal uit schepen in de winterstalling

De meeste schippers bewaren 's winters hun kostbare uitrusting thuis. Wel laten ze hun boor- en schuurmachines en allerlei ander gereedschap aan boord met een waarde van f 1000,— of meer. Er gaat geen jaar voorbij zonder een of meerdere meldingen van diefstal van gereedschap.

Wist u dat diefstal uit niet afgesloten schepen veelal niet onder de dekking van een verzekering valt.

Conclusie: U kunt door het gereedschap e.d. mee naar huis te nemen zich deze vervelende ervaringen besparen.

Diefstal van rubberboten

In de vakantietijd komt het vaak voor dat watersporters hun rubberboot 's nachts aan een lijntje achter hun schip laten drijven. Zowel in Nederland als in het buitenland gebeurt het dat onbekenden 's nachts het lijntje doorsnijden en er met de rubberboot vandoor gaan!

Zinken van schip

Onlangs is er in een haven weer een van de bij ons verzekerde schepen gezonken tijdens windkracht 10. Oorzaak: het niet goed vastzitten van de afvoerslang van de gootsteen. Door het heftige geschommel van de boot was de slang losgeschoten.

Ook hieruit blijkt weer dat het periodiek controleren van slangklemmen e.d. absoluut noodzakelijk is!

Mast overboord op zee

Op een vrijdagavond vertrok vol goede moed een zeiljacht vanuit IJmuiden richting Lowestoft. De volgende morgen - tijdens windkracht 6 en 7 - brak rond 9 uur de mast boven de zalingen. Met een betonschaar werden de stagen doorgeknipt en het geheel overboord gezet.

Met de mast was ook de marifoonantenne overboord gegaan en was geen communicatie met andere schepen meer mogelijk.

Vervolgens ging men moedig verder op de motor, richting Engeland. Helaas gaf ook de motor na enige tijd de geest en dreef het schip zonder zeil, zonder motor en zonder enige mogelijkheid van communicatie met andere schepen, stuurloos rond op een ruige Noordzee. De vele pogingen om met gereedschap en stukjes draad een noodantenne te maken liepen op niets uit.

Nog steeds geen echte nood, want aan boord bevond zich een groot aantal vuurpijlen. Besloten werd te wachten met het afschieten van vuurpijlen tot er een schip in de buurt zou komen.

In de loop van de dag kwamen twee vrachtschepen zo dichtbij dat er vuurpijlen werden afgeschoten en met een zeer sterke lamp werd gezwaaid, om zo de aandacht te trekken. Helaas geen enkele reaktie!

Pas 's-avonds om 9 uur verscheen het derde schip aan de horizon, een Turkse coaster. Deze coaster reageerde onmiddellijk en kwam poolshoogte nemen. Nadat de kapitein de toestand in ogenschouw had genomen, manouvreerde hij de coaster zeer zorgvuldig teneinde het jacht aan lijzijde te krijgen. Daarna werd de boot aan de coaster vastgemaakt en gingen de opvarenden met hun persoonlijke eigendommen over op de Turk.

Vervolgens startte de technische discussie hoe het jacht met of zonder kiel aan dek van de coaster kon worden gezet.

Ondertussen was de situatie zo verslechterd dat het levensgevaarlijk was om weer aan boord van het jacht te gaan.

Het jacht dreef n.l. al weer vrij rond op zee, omdat de lijnen van de coaster de kikkers uit het dek hadden getrokken.

Ten einde het jacht toch te kunnen bergen stelde de schipper voor om weer aan boord 36 van het jacht te worden gezet. De kapitein van de coaster vond dit gekkenwerk. Be-

sloten werd het jacht te laten drijven en dit bij de coastguard te melden.

De volgende avond (zondag) liep de coaster een haven in noord Engeland binnen en werd de bemanning na een zeer gastvrij en vriendschappelijk verblijf aan boord van de coaster aan wal gezet.

Dezelfde zondagavond meldde de schipper ons per uitgebreide fax het verlies van zijn jacht. Onmiddellijk schakelden wij een expertisebureau in.

De expert meldde vervolgens het verlies van het schip bij de Nederlandse Kustwacht, zodat ook vanuit Nederland de scheepvaart kon worden gevraagd uit te zien naar een onbemand drijvend zeiljacht zonder mast.

De volgende dag, dus maandagochtend, rond 11 uur kregen wij melding van het expertise bureau dat een Nederlandse coaster het jacht voor de Nederlandse kust had opgepikt.

De coaster werd met het jacht aan dek rond 12 uur in de sluis van IJmuiden verwacht.

Zo was het schip - wat er nog van over was - dankzij een stevige westenwind eerder terug in Nederland dan zijn baas. Die arriveerde een dag later!

Terug in Nederland bleek dat een van de vingers van de schipper zodanig was verbrand door het uit de hand afschieten van vuurpijlen, dat mogelijk de verbrande vinger afgezet moest worden. Uiteindelijk is ook dit goed afgelopen en heeft hij nog steeds 10 vingers.

Uit dit waargebeurde verhaal kunt u afleiden dat: – de schipper en zijn bemanning veel ellende bespaard zou zijn gebleven indien er een noodantenne voor de marifoon aan boord was. Met een noodantenne had men onmiddellijk na het voorval via kanaal 16 hulp kunnen inroepen – bij het gebruik van een seinpistool je minder kans op brandwonden hebt, dan bij het uit de de hand afschieten van vuurpijlen.

Het geheel gerenoveerde schip vaart nu met een zeer tevreden eigenaar rond.

De totale schade van ca. f 110.000,— is geheel vergoed.

Bel of schrijf ons gerust als u naar aanleiding van dit artikel vragen heeft.

Wellicht kan deze informatie bijdragen tot nog meer vaarplezier. De bemanning van ons kantoor wenst u ook voor 1994 een zonnig jaar, een goede wind en een behouden vaart.

Biddinghuizen 8256 CA, Buitenkant 24, tel. 03211-3443 fax. 2629 DIJXSTRAR BAKKERIJ bo de molen telefoon 21302

Ton Majoor

ANJUM

Elke dag komt de bakker in de jachthaven en in bungalowpark „Robbenoord". Van m 9 uur — m 12 uur kunt U ons dus vinden op Lauwersoog met een wagen vol verse warmebakkers-produkten.

Niet thuis? Dan rijdt U toch even naar de hoek bij de molen in Anjum. In onze winkel willen wij U graag van dienst zijn.

Dijkstra's warme bakkerij bit de molen Anjum (tel. 05193-21302) Al meer dan 50 jaar Uw beste bakker voor het beste brood

37

KOGELS OP HET WAD Bewapend met metaaldetectoren en zo'n 300 vlaggetjes trokken dertig wad-liefhebbers de onveilige zone binnen op het wad achter het oefenterrein 'De Marnewaard'.

Op zoek naar kogels.... met detektie-deskundige Henri Hommes, die geldt als een autoriteit op het gebied van (archeologische) opsporingen.

Afzwaaiers In 1966 werd door de regering besloten om een deel van de toekomstige Lauwersmeerpolder een militaire bestemming te geven. In juli 1987 kwamen de eerste militairen in het Lauwersmeergebied oefenen. In de plannen staat opgenomen een grote Tactical Practice Tracer (TPT)-schietbaan in het zuidwalbos. In het voorjaar van 1988 is deze schietbaan ( inklusief geluidswal) tot stand gekomen. Op deze baan zal met 25mm boordwapens van infanterie-voertuigen in de richting van de Waddenzee worden geschoten.

'Hoewel het de bedoeling is dat de oefenmunitie achter de TPT-baan in een speciale 10 meter hoge kogelvanger blijft hangen, moet toch met de nodige "afzwaaiers" rekening worden gehouden'. Zodoende zal er achter de baan een onveilige zone ontstaan van 7 kilometer diep met, volgens Defensie, een oppervlakte van 1580 ha, waarvan liefst 1230 ha Waddenzee.

Volgens een onderzoek van Ernst Borstlap in december 1991 gaan zo'n 30 à 40% van de afgeschoten kogels OVER de kogelvanger. Hoeveel kogels uiteindelijk 'over de dijk' komen is niet exakt te zeggen. Wel is met de zoektocht (in juli '93) andermaal bewezen dat er vele op het wad liggen te verroesten.

Volgens detektie-deskundige Henri Hommes is het aantal op deze wijze op het wad aangetroffen kogels maar 2% van het totaal, omdat de meeste kogels tot 40 centimeter diep kunnen wegzakken in het wad. Ze kunnen dan niet meer achterhaald worden met de metaaldetektor. Wat werd aangetroffen was dus het topje van de ijsberg!

Om aan te tonen dat er metaal in de kogels zit werd er gezocht met metaaldetektoren.

Om de hoeveelheid kogels zichtbaar te maken werd bij elke gevonden kogel een gekleurd vlaggetje geplaatst. Er werden ongeveer 300 kogels opgespoord en hiervan werden 85 opgegraven. De projektielen varieerden in lengte van 7 tot 10,5 cm en waren 2 à 2,5 cm dik.

Oefenen doe je niet boven het waddengebied

Niet iedereen heeft door waarom sommige groeperingen zich bekommeren om de vervuiling en verstoring van het wad ten gevolge van de schietaktiviteiten in het Lauwersmeergebied. Volgens kommandant J.H.Jansen (de 'baas' van de Marnewaard) kunnen ze zich beter bekommeren om lekkende motoren van vissersschepen dan dat ze zich druk maken over de 25000 kogels die jaarlijks over de kogelvangers van de Marnewaard vliegen. "Volgens Jansen bevat elk projektiel hoogstens 10 gram metaal", aldus krantenberichten. Na een objektieve weging op de brievenweegschaal bleek het gewicht van de gevonden projektielen te variëeren van 125 tot 180 gram.

Tussen Jansen's waarnemingen en onze konstateringen zit nogal wat verschil. Bovendien voelt zo'n projektiel niet echt aan alsof hij van karton gemaakt is. Een telefoontje naar de overste leverde op dat men hem bij de krant waarschijnlijk fout geciteerd had!

Je druk maken om militaire aktiviteiten in het algemeen en het schieten vanaf de Marnewaard in het bijzonder betreft in de eerste plaatsde verontreiniging van de Waddenzee door zware metalen. Uit een onderzoek (uitgevoerd door het Rijksinstituut voor Natuurbeheer (RIN) afdeling Estuariene Ecologie (Texel), en Rijkswaterstaat, Dienst Getijdewateren (RWS,DGW, Haren) blijkt: "Verwacht wordt dat de kwaliteit van de bodem bij schietterreinen (doelgebieden, onveilige zones) beïnvloed word door 38 voortdurende belasting van zware metalen uit munitieresten".

Terwijl iedere Nederlander verder geen stof op of in de bodem mag stoppen waarvan hij weet - of had kunnen weten - dat die stof de bodem kan verontreinigen. Defensie mag dat in een kwetsbaar natuurgebied als de Waddenzee schijnbaar wel doen.

In de tweede plaats mag je aandacht vragen voor overige (minder zichtbare) vormen van verontreiniging door militaire aktiviteiten, zoals verbrandingsgassen uit (militaire) vliegtuigen die laag over de Waddenzee vliegen. Het aandeel van verontreiniging door (militaire) oefenvluchten aan de totale luchtverontreiniging, die op het Wad neerslaat, bedraagt circa 38%.

Een derde belangrijk punt: Oefenen doe je niet in of boven een veelvoudig erkend en beschermd natuurgebied.

Inhoud kogels

Het is goed om te benadrukken dat we eigenlijk niet mogen praten over kogels, maar dat we het over 'projektielen' of 'granaatresten' zouden moeten hebben. Deze zijn afkomstig van boordgeschut van Infanterie-voertuigen. Waar in het verhaal 'kogel' wordt geschreven moet feitelijk 'projektiel' gelezen worden.

Kogels bevatten o.a. 'zware' metalen als aluminium, lood, ijzer, chroom, nikkel en koper. De kogels en dus ook de metalen blijven liggen op de wadplaten. Ze zakken weg en de metalen komen langzaam vrij in de bodem. Hiernaast komen bij het afschieten van de kogels schadelijke (verbrandings)gassen vrij, waarvan een deel neerslaat op de Waddenzee. Van enkele metalen worden de gevolgen hieronder kort beschreven.

Hierbij moet worden aangetekend dat naar de exakte gevolgen van deze verontreiniging in de Waddenzee nog nader onderzoek wordt gedaan.

KOPER hoopt zich op in de bodem; aanhoudende toevoegingen van bescheiden lijkende hoeveelheden koper kunnen er toe leiden, dat voor bepaalde planten en dieren de aanvaardbare concentratiegrens wordt overschreden. Koper kan de aktiviteiten van bodemorganismen sterk remmen. Van regenwormen is bijvoorbeeld bekend, dat zij gevoelig zijn voor koper-bevattende bestrijdingsmiddelen. Men zou zich voor kunnen stellen, dat ook wadpieren gevoelig zijn voor koper.

CHROOM is een mineraal dat ook van nature in de bodem voorkomt. 60 à 70% van de wereld-chroomproduktie gaat op aan chroomlegeringen waaronder roestvrij staal.

Chroom is voor zoogdieren in kleine hoeveelheden een noodzakelijk element binnen het voedselpakket. In oppervlaktewateren en in sommige bodems kan chroom echter worden omgezet in chromaat. Dit kan erfelijk materiaal veranderen en overgevoeligheids-reakties veroorzaken. Hoge concentraties chromaat kunnen bij vissen de kieuwen en de nierfunkties aantasten.

Over LOOD en de gevolgen van loodverontreiniging voor de mens is al veel geschreven. Lood werkt schadelijk op verschillende organismen en funkties. Ze kan ook de voortplanting nadelig beïnvloeden. Op vele water- en bodemorganismen zal lood waarschijnlijk even schadelijk inwerken als op de mens.

Presse papiers -

Het Comité 'Laat het Lauwersmeer niet schieten' heeft al menige kogel gevonden. Zo ontstond een aardige voorraad.

Het zijn prima presse-papiers. Door ze te verkopen kunnen het Comité en de Wad_ denvereniging onder andere de aandacht blijven vestigen op de verstoring en verontreiniging door militaire aktiviteiten. Enkele mensen vroegen of het verkopen van deze projektielen niet illegaal is. Ons inziens is dit niet het geval; deze dingen zijn feitelijk geen kogels meer. Een wezenlijk bestanddeel van een kogel (of granaat) is immers de springstoflading die het projektiel vooruit doet schieten.

Verder worden de projektielen, kennelijk onbeheerd, aangetroffen op een terrein dat van ons allemaal is, namelijk de Waddenzee (een gebied in beheer van de Dienst Domeinen, die weer ressorteert onder het Ministerie van Financiën).

Blijkbaar achtergelaten objekten zonder kennelijke waarde die 'in bezit genomen' kunnen worden door de vinder. Vervolgens veranderen ze van eigenaar door bijvoor- 39 beeld schenking of koop.

Luuk Boerema, Waddenbulletin, bewerking Fred Licht

WINTERSE PLATBODEM WEDSTRIJD OVER DRIJVINGEN Het wedstrijdvaren in Lauwersoog, althans in de platbodemklasse, wordt al heel wat jaartjes beheerst door de zeeschouw "WEERLICHT". Een schip dat nagenoeg altijd als eerste over de finish komt, tot groot ....? van de rest van het veld.

Voor de redaktie van het jaarboek aanleiding om ons te vragen wat van onze wedstrijdervaringen op papier te zetten. Zodat anderen ervan mee kunnen profiteren. Gelukkig is er sinds afgelopen jaar een nieuwe kandidaat op het schouwtoneel verschenen, die niets liever wenst dan dat het afgelopen is met de vooropzeilerij van de Weerlicht. Het betreft de DONGER, een vissermanschouw. Menno heeft wel wat wedstrijdervaring, doch niet met die platte bakken. Sylvia hockeyt, is dus bezeten met een uiterst fanaat wedstrijdsyndroom en laat geen gelegenheid voorbij gaan om ons uit te vragen over hoe wij het doen. Wij worden daardoor nogal gevleid, evenals door het verzoek van de redaktie. Dus wat deden we? We nodigden Menno en Sylvia op een winterse avond uit om naar aanleiding van hun vragen onze wedstrijdtaktieken door te schenken. Het werd een gezellige avond.

Waarom wij altijd als eerste finishen?

Volgens ons is dat in hoofdzaak te wijten aan de wedstrijdcommissie. Die zetten steeds zulke banen uit dat wij optimaal voordeel hebben van wind en stroom. Dit gegeven onze variabele zeilvoering, ballastverplaatsingen, aangepaste schroefasomwentelingen en waterlijnverlenging. Op basis van ons toch wel zeer respectabel aantal huwelijksjaren ondanks het wedstrijdvaren en de op het water getrimde dochters, die weten van vallen en zwaarden, bevrouwen wij de schouw met eigen kapitein. Dat was dus Les nummer één. Zorg voor eigen kweek bemanning. Tenzij nog niet voorhanden, neem nooit anderen mee dan eigen familie of lichtgewicht vrienden, die jouw vrolijke opgeruimde aard goed genoeg kennen. Dat voorkomt botsingen. Zorg dat de koffie met gebak klaar staat voor direct na de start en zet de oven aan. Als de warme broodjesgeuren uit de kajuit opstijgen wordt het tijd voor het inscheppen van warme soep (op warme dagen doet karnemelk wonderen). De stuurvrouwe mag altijd het eerste broodje kiezen als er sprake is van een koppositie. Moet die inhaalslag nog gemaakt worden dan gaan de anderen voor. Bij ons aan boord geldt ook de regel dat luidruchtige commando's niet opgevolgd worden. Die zijn alleen bedoeld om concurrenten op gehoorsafstand de loef af te steken. Overigens bij de mentale voorbereiding hoort direct na het ontbijt het ontruimen van de kajuittafel. Daarop komt ons prikbord met een oude waterkaart waarop de te nemen boeien worden ingeprikt. Met een rood wollen draadje (goed zichtbaar vanuit de kuip) wordt de te varen koers er omheen gelegd. Verkeerd ronden van een boei, ofwel eentje overslaan, zoals sommigen weleens overkomt, is er dan niet meer bij. Eén van onze meevarenden is altijd met foto- en videoapparatuur stand-by. Misslagen, klapperende zeilen, stuurse gezichten van anderen worden daarmee voor de eerlijkheid en het leedvermaak vastgelegd. Voor later, op die leerzame donkere dagen in de winter.

Wat het ook altijd uitstekend doet bij ons, is op het allerlaatste moment schutten. We hebben dan genoten van een goede nachtrust, kunnen de motor lekker laten warm draaien zodat de schroef nog een tijdlang soepeltjes en geruisl000s kan blijven meedraaien. Met het smeren van de speciaal voor de wedstrijd aangebrachte ratelblokken wachten we tot na de wedstrijd, dit geldt ook voor de loze lieren. Zodra een concurrent nabij komt worden we er aktief mee en reageren op elk zuchtje van de bemanning van het andere schip. Onze ervaring is dat ze daar uiterst nerveus van worden, voortijdig overstag gaan of schoten onnodig aantrekken.

40

Iets wat het ook altijd goed doet op de vooravond van de wedstrijd is: a. bij de meest gevreesde concurrent aan boord bier gaan drinken (de ballastverdeling wordt daarmee ontregeld) b. het gesprek brengen op een andere dan de te varen route (maakt vergissingen de volgende dag waarschijnlijker) en c. vlak voor het slapen gaan nog even luid en duidelijk een zeer gunstig weerbericht, gepaard gaande met een waterstandverhoging van 5 dm, over het nachtelijk water laten klinken. Geheid dat de gevreesde tegenpartij de volgende ochtend tijdens de start dan nog een rif moet steken ofwel voor de start vastloopt met alle droge gevolgen van dien.

Wat we ook een keer toegepast hebben is een op wedstrijdgebied zeer ervaren familielid meenemen toen we ons geluk eens wilden bewijzen bij een zustervereniging. We hadden bij de start de wind mee. De hele platbodemvloot naderde gelijktijdig voor de wind en fok te loevert de startlijn. We houden niet van zoveel drukte om ons heen en maakten een niet helemaal in de hand gehouden gijp. Het was enkele minuten voor de start. Omdat de brokstukken ons om de oren vlogen moesten we wel overstag. Ons op de starttijd gefixeerde familielid op het voordek begon als een dolle te springen en te roepen "starten ! starten !" met het gevolg dat, op ons na, de hele vloot te vroeg startte, en teruggeroepen werd. Voor er opnieuw gestart werd hadden wij de verbrijzelde en van de mast geschoten gaffelklauw provisorisch gerepareerd en het zeil weer gehesen. De wedstrijd verliep naderhand uitstekend voor ons.

Jachtstalling en reparatiebedrijf Winsum — — — — — — — go

winterberging binnen en buiten reparaties en schilderwerk sleepboot aanwezig voor transport zomerligplaatsen hijsinstallatie tot ca. 12 ton 's zomers korting gelegen aan Winsumerdiep

• •

• • 40•1••■■

Onderdendamsterweg 51, Winsum post: Dobvenne 8; tel. 05951-2332/2424 41

Iets minder spectaculairs overkwam ons afgelopen jaar toen bleek dat de fokkeschoot niet goed was ingeschoren. Van de starttijd hadden we geen benul, want zoals gewoonlijk was de start van de scherpe jachten aangepast aan de laatkomers. We dachten ons klusje nog rustig te kunnen klaren. Kregen twijfels toen we onverhoopt moesten wijken voor de DONGER die bakboordzeilend richting start voer. En tot onze verbazing gewoon doorvoer, de startlijn over, het scherpe jachten veld achterna.

Onze fokkeschoot was evenwel aan één kant Ids. Het mannetje door de onverwachte manoeuvre overboord gevallen. Het duurde even voor we een nieuwe sluiting opgediept hadden. Zo gaven we de DONGER het gelukzaligmakende gevoel van het vóórliggen. En daar kicken ze nu volledig op. Tot ons grote genoegen. Want nu weten wij weer hoe heerlijk het is om een oprechte medestrijder in- en voorbij te lopen. Liefst nog voor de eerste boei van de baan is gerond. Zo krijgt het wedstrijdzeilen voor ons weer een nieuwe uitdaging. We gunnen sportieve vaarders van harte de berekendeprijs. Ons streven blijft erop gericht ons met scha en wijsheid opgebouwd geluk zo goed mogelijk te gebruiken. Zodat we ondanks onze kracht en kunne als de weerlicht finishen.

Met dank aan Luuk Knol, Sylvia Koopman en Menno Buiskool.

Els Licht

HENDRIK DE ZEEVAARDER Een verhaal van Cor Heegstra over deze grondlegger van onze navigatie. Aan boord van de Eendracht wordt zijn nieuwsgierigheid naar de wereld van deze Portugees verder bevredigd.

Reeds twee keer was ik met de Eendracht in Lissabon geweest en daarbij langs het monument van Hendrik de Zeevaarder gevaren. Aan boord bleek destijds geen informatie te krijgen over deze Hendrik. Daarom heb ik mij later via boeken over de oude zeilvaart wat inzicht verschaft over deze Portugese prins. Dit is voor mij ook de reden geweest om de reis van Madeira naar Lisabon mee te maken. Op deze wijze kwam ik in ieder geval nog een keer in Lissabon en zou de mogelijkheid hebben deze boeiende Portugese hoofdstad beter te leren kennen. Achteraf blijkt echter, dat de reis een soort Pelgrimstocht is geworden langs plaatsen, die een belangrijke rol hebben gespeeld bij het ontdekken van nieuwe zeeroutes en de wereld buiten het oude Europa, het Midden-Oosten, de landen rond de Middellandse Zee en Indië, dat alleen maar over land vanuit Europa bereikbaar was. Wel was er al zeevaart langs de oostkust van Afrika, Arabië en Indië naar China door de Arabieren. Ook hebben de Vikingen al tochten gemaakt via IJsland en Groenland naar Labrador en Newfoundland in de tijd rond 800, waarin ze ook de kusten van Europa afstroopten.

De zeeroute rond Afrika naar het zo belangrijke Indië was zo'n zeshonderd jaar geleden nog niet bekend. In die tijd echter veranderde Europa sterk onder invloed van de renaissance. De horizonten van de geest verwijdden zich, de klassieke wetenschappen en kunsten herleefden.

Er was een grote behoefte aan specerijen; het saaie Europese menu kende weinig groente, fruit, nauwelijks suiker, geen thee, koffie en chocolade. Vers vlees was 's winters schaars, vee werd alleen geslacht bij gebrek aan voer. Pikante kruiderijen verlevendigden het maal en camoufleerden de smaak van rottend vlees. Specerijen werden ook heilzaam geacht tegen ziekten, geprezen als liefdesmiddel en waren gezocht als ingrediënten voor zalfjes, wierook en parfums. Deze goederen werden door Maleise en Hindoestaanse koopvaarders vanuit Oost-Indië naar India vervoerd door Arabieren naar de Perzische Golf of de Rode Zee en dan verder met karavanen over land naar Alexandrië of Beiroet. Vandaar met Venetiaanse of Genuese schepen verder naar Europese markten. Door deze moeizame weg, waarbij iedere tussenhandelaar eraan verdiende, werden de kosten hoog en konden alleen de rijken de hoge prijzen betalen.

Slechts via de zee was het Moslimmonopolie te doorbreken. De van 1394 tot 1469 levende prins Hendrik de Zeevaarder heeft in een tijd, dat er nog geen oceaanschepen bestonden en de zeevaarders zich niet ver uit het zicht van het land waagden, de stoot gegeven tot het ontdekken van de route over zee van Europa naar Indië. In tegenstelling tot de andere Portugese prinsen was hij niet geinteresseerd in het hofleven, maar leefde hij na zijn dertigste jaar teruggetrokken in het eenvoudige toevluchtsoord bij Sag res.

Hij moet een man geweest zijn met een streng gemoed en een scherp verstand, hij was eerzuchtig en streefde naar grote en loffelijke daden. Zijn dagen waren vervuld van harde arbeid. Zijn paleis was een monument van gastvrijheid voor edelen en hooggeborenen en meer nog voor vreemdelingen, aldus zijn kroniekschrijver. Zelf voer hij nooit op zee. Hij bracht er wiskundigen, cartografen, astronomen, loodsen, zee-officieren en reisbeschrijvers samen: Portugezen, Spanjaarden, Joden, Arabieren en Italianen. In deze zeevaartschool hielpen zij Hendrik betere kaarten maken, instrumenten als kompas, astrolabus en kwadrant verder ontwikkelen en nauwkeuriger astronomische tafels opstellen. 43

Ook werd er gewerkt aan de verbetering van scheepstypen. Vierkant getuigde schepen uit die tijd voldeden niet. Het waren buikige, plompe vrachtvaardes met één mast.

Het latijnzeil van de Arabieren maakte het mogelijk hun dhow's hoog aan de wind te zeilen. Hieruit ontstond de Portugese karveel, die bestand was tegen de door ruwe stormen opgezweepte westelijke wateren, meestal met een vierkant zeil en een topzeil in de voormast voor voordewindse koersen; de andere twee masten met latijnzeilen om beter aan de wind te kunnen varen. Ee'n probleem in die tijd was echter: wat bevond zich achter die woelige grauwe zee ten westen van Sagres? Verhalen over verzonken landen en mysterieuze eilanden, namen als Brandaans eiland etc. deden de ronde.

Vanuit Lagos gingen de pioniers van de prins op zoek in de Atlantische Oceaan. In 1420 brachten ze opwindend nieuws. Een storm had hen naar Madeira gebracht.

Hendrik stuurde daarna kolonisten en wijnstokken en spoedig overdekten wijngaarden het eiland. In 1432 werden de Azoren bereikt, een afstand van duizend mijl over open zee. Hendrik bleef echter zijn schepen naar het zuiden zenden. Langs Afrika moest de weg naar Indië te vinden zijn. De zeelui waren echter zeer bijgelovig. Middeleeuwse geleerden hadden verhalen opgedist over verschrikkingen in tropische streken. Achter Kaap Bojador, het meest westelijk in zee stekende deel van de Sahara, hield de geografische kennis op. Daar lag de zee der duisternis. Blanken die daar binnen voeren zouden zwart worden. Er zou geen water, geen boom, geen gras zijn en de zee ondiep en de stromen zo sterk, dat geen enkel schip dat de kade passeerde, in staat zou zijn terug te keren.

Het kostte Hendrik dan ook negentien jaar voordat hij een kapitein zover kreeg dat hij verder zeilde; dat was Gil Eannes. Pas in 1488 bereikte Bartolomeo Dias de Goede Hoop, waarna de weg naar Indië open lag voor de Portugezen. Later zou Vasco da Gama deze reizen voortzetten en beter te bezeilen routes vinden door meer westelijk te koersen en gebruik te maken van de passaatwinden. Op die mannier kwam men ook in de buurt van Zuid-Amerika. Handel en geloof waren de belangrijkste drijfveren voor ontdekkingsreizen.

44

Onze reis van Madeira naar Lissabon, waarbij we bovendien ankerden voor Lagos en van daaruit een tocht per bus naar het Sagres van Hendrik de Zeevaarder maakten, speelde zich geheel af in het gebied waar ontdekkingen voorbereid werden, die het exploiteren van de gehele aarde tot gevolg hadden. Voor de toenmalige mensen ging letterlijk de wereld open.

Dat moet nog heel iets anders geweest zijn dan de eerste bemande vluchten naar de maan, want wij wisten toen al zo veel meer van wat de maanreizigers te wachten stond.

Voor mij en een aantal mede-opvarenden kreeg deze reis door het zeilen in dit gebied een extra dimensie. Dat we de gelegenheid kregen een dag Madeira te verkennen verdiepte dit gevoel. Heel bijzonder vond ik ook de geur die ons tegemoed kwam, toen we onder de kust van Zuid-Portugal naar Lagos voeren. Een zo zoete geur van bloemen, het leek wel honing, had ik nog nooit geroken. De mimosa en amandelbomen die bloeiden, waren al ver op zee te ruiken.

Niet te vergeten het carnaval in Lagos waar ze elkaar zwart maakten; zou dit verband houden met het Middeleeuwse geloof, dat blanken bij het binnenvaren zwart werden?

En dan tenslotte Lissabon, die geweldige stad aan de Taag waar het verleden nog voelbaar aanwezig is. Extra accenten zijn daarbij Plaza de Commercio, Torre de Belem, de kerk van Jeronimos, met daarin onder meer de tombe van Vasco de Gama en het monument van Hendrik de Zeevaarder, dat mijn belangstelling op eerdere reizen wekte.

Als je dan verder op een goed en zeewaardig schip als de Eendracht met een allerplezierigste bemannig bijna veertien dagen in deze boeiende streken vaart, mag dat dan wel geen ontdekkingsreis als vroeger zijn, toch hebben wij wat van het fascinerende uit een ver verleden kunnen proeven. De leuze 'So far so good' is dan ook zonder meer van toepassing op onze reis (nr 173) onder leiding van schipper W.P.Jansen.

Bron: onder meer 'Het avontuur van de zee' door Allan Villiers en anderen.

Cor Heegstra

Zeilmakerij Uilhoorn Usquert Zeilmakerij en Zonweringsbedrijf Sinds 1954

Tevens mobiele werkplaats tel. 05950 - 2924 45

GARUDA GOES FASTNET De om de twee jaar gehouden 605 mijl lange Fastnet race geldt als één van de klassiekers in de zeewedstrijdzeilerij. Zij start in het laatste weekend van de Cowes week. In '93 werden de starts verdeeld over twee dagen. Op Zaterdag het grootste deel van de vloot; de lOR, IMS (Garuda IMS-A) en de Channel Handicap klassen. Zondag's de 'kanonnen'; de Whitbread 60s, Whitbread maxies én de open klasse maxies.

De race, startend bij Cowes, houdt de Fastnet Rock aan Bakboord, evenals de Bishop Rock en Scilly eilanden. In Plymouth ligt de finish bij de Mountbatten Breakwater.

De Fastnet Race is geen snelle wedstrijd. Meestal moet er veel aan de wind worden gevaren. Het is bovendien in een berucht gebied waar veel depressies binnenkomen.

Vooral de Fastnet ramp in '79 was dramatisch; 15 zeilers omgekomen, 5 jachten gezonken en 19 verlaten. Het speelde zich af tussen de Fastnet en de Scilly's. Buitengewoon steile kruiszeeën van korte golflengte bouwden zich daar op. Het woei windkracht 10 met stoten van orkaankracht.

Kortom, een race die het uiterste van schip en bemanning kan vergen.

Ip

\W.

.

°®.L.

Richting Cowes Met een basisbemaning van drie koppen ploegde de Garuda zich naar het zuidwesten. De andere drie zouden in Engeland aan boord komen, zo was het plan. Daar is het niet van gekomen.

Familie-omstandigheden, te grote werkdruk en gewijzigde planning halveerde de oorspronkelijke crew.

In dagtochten, tenslotte was het vakantie, ging het kusthoppende en veel aan de wind langs de kust. Den Helder (WZW-20/30 kn) IJmuiden, Hellevoetsluis, Vlissingen, Dover. In totaal wel drie keer kermis gehad. In Vlissingen, de 22e juli, zelfs kermis met vuurwerk, het was bij uitzondering zelfs mooi weer! In Dover deed zich de gelegenheid voor, de bijboot ook eens te beproeven. Meteen raak, één van de plastic peddels ging overboord en verdween naar de diepte (handig toch dit soort zinkend gereedschap).

Langs het meest zuidoostelijke britse puntje Dungeness; nog steeds geen mooi weer, alles moest opgekruist worden. 40 mijl verder in Brighton mocht de zeilmaker er aan te pas komen. De high aspect fok had het er zo van langs gekregen dat ze haar latjes 46 verloor. Ook het grootzeil vroeg om een pitstop.

Het Fastnet-Race startpunt 31 juli, Cowes, 's avonds tegen 8 lopen we de Solent binnen.

De wind fluit door het want, bui na bui trekt over, maar het water is een stuk vlakker.

Bootjes en nog eens bootjes.

Het beeld van zeilers-mekka Cowes, de haven aan de noordkant van Wight. Via kanaal 8 dirigeren ze je naar een boei. Per watertaxi naar de wal, 1 pond en retour 2! In de haven zelf betaal je een pond per voet lengte; de Garuda zou daar 37 pondjes kwijt zijn, zo'n dikke 100 gulden voor een nacht!

Zondag 1 augustus is het iets beter weer, in ieder geval meer zon, zelfs de week daarna. Robert, de jongste en lichtste, gaat de mast in voor controle van zalingen, terminals, etc. en maakt van de gelegenheid gebruik plaatjes te schieten van boven af. Met de puts wordt het fototoestel naar boven gehesen.

Nu wordt ook bekend dat Ronald, Erwin en Hans niet zullen komen. Ronald's vader ligt ernstig ziek in Frankrijk, Erwin zit tot over z'n oren in het werk en Hans besluit met zo'n gereduceerde bemanning niet de Fastnet te varen en heeft een aanzienlijk prettiger alternatief voor zijn vakantie.

Na rijp beraad besluiten Henk, Joop en Robert toch door te gaan, maar wel op 'toer'basis. Proberen het uit te zeilen en niet meer dan dat. Naar Cowes toe komen was al veel meer dan 300 mijl, en dan nog kruisende ook. De Garuda is een uitstekende zeiler (Norlin 37) en zorgvuldig onderhouden. De bemanning is ingeslingerd en redelijk tot zeer ervaren, dat moet kunnen.

1001 kleinigheden vragen dan aandacht. Nieuwe nummers in de kuipkleedjes met het IMS-nummer, plakletters van spinnakertape, perfect. Uit de kachel-uitlaat braakt veel rook, een klus waar Henk induikt. Een vaker voorgekomen probleem, misschien dat vocht de boosdoener is.

Informatie halen van de organisatie; er nemen ca. 800 boten deel aan de Cowesweek, van alles wat. Alleen al de Fastnet-Race, onderdeel ook van de Admirals Cup, telt 270 deelnemers. Voor klasse IMS-A waren oorspronkelijk 15 boten ingeschreven, waarvan liefst 9 Nederlanders.

Sight seeing, de Medina River op. Bij het startpunt staan 20 glanzend gepoetste kanonnen klaar op geverniste voeten. Overal gebeurt wat, zelfs jumpen vanuit de top van een kraan (met een elastiekje om de enkels). Met mooi weer krijgt alles weer stemming. Op de vooravond van de start spat het vuurwerk de hemel open; nog is het mooi rustig weer.

47

7 augustus, START 14.00 GMT Nog kan er even genoten worden van het mooie weer, korte broek! De voorspelling geeft harde wind. Jut en Jul, de mascotte's, zitten zeevast.

De Whitbread boten, die twee mijl achter de Garuda zijn gestart, komen snel achterop.

Indrukwekkend hoe hard en hoog ze voorbij lopen in een paar slagen. Het hele veld kruist de westelijke Solent uit, de Garuda gaat rustig onder de 2e genua en vol grootzeil achter de grote drukte aan. Overal tussendoor schieten boten van de vloot van toeschouwers. Goed uitkijken is het devies. Over bakboord liggende krijg je zonder aanroepen ruimte; moet je dat in Nederland zien! Hoog aan de wind, tegen vijven langs de 'Needles' aan de westpunt van Wight, met een toenemende 22-25 knopen wind. In het westen, waar de wind vandaan komt, hangt een bui.

De omstandigheden blijven de volgende dag hetzelfde, de Garuda maakt een slag naar buiten, de meeste anderen kruipen onder de kust. 's Middags zakt de wind wat af, bewolkt rustig weer.

Na Start Point neemt de wind toe, de buik krijgt een vuling van chili con carne, laat in de avond gaat de high aspect erop. Alles in de richting van de Fastnet Rock gaat nu kruisende. Eerst ruimt de wind en neemt toe tot NW6 .

Geleidelijk aan draait ze de 4e dag terug naar het westen en vermindert tot een viertje.

De rust is van korte duur. Tegen de avond krimpt de wind naar ZW en blaast aanwakkerend tot B8 de volgende morgen. Dat was een zware nacht.

Onder die omstandigheden ronden we Fastnet Rock, onder indianengehuil, 's morgens om 08.35, koffie in de hand, 3 reven in het grootzeil en de H.A. Het is ruw maar de wind komt nu van achter. Joop heeft aardig de pijp uit van kou en ellende door het lange sturen. Om de middag gaat de kracht er wat uit; WNW 5, de reven eruit en de kleine fok op de spiboom.

Met de hele ploeg aan boord had er prachtig gespinnakerd kunnen worden. Menu: bonen met aardappelpuree.

24 uur na de Fastnet liggen de Scilly's al dwars en 's middags de Lizard Point; dat schoot even op. Steeds verder flauwt het af, tegen achten gereduceerd tot B 1-0 variabel.

Er moet eindeloos lang, tot in Plymouth achter in de haven zelfs kruisende, zo doorgesukkeld worden. Finishtijd 03:46:34, 4 uur over dat laatste stukje.

Vrijdagmorgenvroeg vloeit de champagne en wordt alles te drogen gehangen.

Eind goed, niet al goed Terug ontlaadt zich de spanning. Het is niet meer in de hand te houden, de emoties laaien op en uiteindelijk verlaat Joop in Fécamp de boot. Het doel is gehaald maar de prijs stemt tot nadenken. Tot op het vastleggen van dit relaas is er geen sprake geweest van toenadering, integendeel.

Robert en Henk zeilden de Garuda terug, ze hebben al vaker met z'n tweeën gevaren, Robert vaart ook beroepshalve als stuurman.

Joop heeft z'n hebben en houden niet zonder moeite weer thuis gekregen. Na z'n zo succesvolle Driehoek Noordzee triest.

Een Fastnet-Race met z'n drieën varen is geen kattepis.

Uiteindelijk zijn er in klasse I MS-A 11 boten gestart; 6 daarvan zijn gefinished, 5 gaven op.

De Garuda werd 5e van de zes uitzeilers, gezien de omstandigheden een hele prestatie. opgetekend: Fred Licht

48

JACHTHAVEN HUNZEGAT

Deze haven ligt beschut in een insnijding van het Zoutkamper Ril. Slechts enkele minuten lopen van het oude vissersdorp Zoutkamp. Voor al Uw benodigdheden kunt U daar terecht.

Vraag inlichtingen aan de

Stichting Jachthavens Zoutkamp en Lauwersoog Havenmeester J.H. Bartelings Tel: 05956 - 2588

49

ONZE VERENIGING Wanneer men des zomers in onze jachthaven om zich heen kijkt valt het gewoon op dat je zoveel garnalenwimpels ziet. Ook de ledenlijst van onze vereniging is indrukwekkend lang.

Wie wat verder rondkijkt ziet dat, alhoewel het, woord vereniging zoiets als eenheid betekent, wij eigenlijk allemaal groepen vormen die elkaar nauwelijks kennen. Welke groepen dat zijn? Nou, daar gaan we dan maar.

Op de eerste plaats hebben we de nooitkomers die opvallen doordat hun schepen zo lekker onder het spinrag zitten.

Wie ze zijn? Ik weet het niet. Hopelijk komen ze zich eens in het clubschip voorstellen.

Een apart hoofdstuk vormen de sluisvliegers. Een groep lieden die men op vrijdagavond met een noodgang langs het clubschip richting sluis ziet varen om na de schutting op het wad uit het zicht te verdwijnen.

Een enkele keer zie je ze op zondagmiddag laat in het clubschip een Mars kopen. Voor in de auto op weg naar huis.

De knutselaars ziet men wat vaker in het Rode Hooft.

Na gedane arbeid bespreken ze, onder het genot van een borreltje, met elkaar wat een ander verkeerd heeft gedaan. Ze doen dit overigens wel op een open en eerlijke manier en het is zeker boeiend om naar ze te luisteren.

De wedstrijdzeilers worden gevormd door een groep wat arrogant over komende dames en heren die echter wel slim zijn.

Als je ze tegen komt moet je gewoon opzij. Krijg dat als gewone bootjesvaarder maar eens voor elkaar.

Gezellig zijn ze overigens wel. Vooral bij de prijsuitreiking in het clubschip.

De piekuurbezoekers doen het 's zaterdags tussen 5 en 6 uur.

Boeiend klinken hun betogen over de door hen beleefde avonturen. Alsof het wedstrijdzeilende sluisvliegers zijn.

Kom eens naar hen luisteren in het clubschip. U wordt dan geholpen door, De dienstdoeners, de parels van onze club. Dankzij hen blijft ons Rode Hooft proper draaien; worden er wedstrijden gevaren en wordt onze jeugd het zeilen bijgebracht.

Jammer genoeg vormen de dienstdoeners de kleinste groep.

Kom dus wat vaker naar het clubschip En praat wat met elkaar Doe dit zomaar in een hoekje Of neem een drankje en rook een sigaar Hoe dat gaat zien we wel, maar ik weet een ding Eerst dan kunnen wij allen spreken over ONZE VERENIGING

50

UW LIDMAATSCHAPSKAART Het vorige jaar werd de lidmaatschapskaart als proef integraal meegenomen in dit Jaarboek.

Dit jaar definitief zo middenin het Jaarboek geplaatst.

We vroegen U vorig jaar om reakties op deze manier van verwerken van de lidmaatschapskaart. Niemand heeft een reaktie gegeven. We gaan er dan ook maar van uit dat niemand bezwaar heeft tegen dit "vodje". Want geen bericht goed bericht zullen we maar zeggen.

Toch willen we graag horen Of iemand deze kaart ooit heeft gebruikt voor het één of andere doel (korting in verenigingshavens van het K.N.W.V. of korting bij adverteerders/verzekeraars).

Immers anders is het zonde van de ruimte die dit in het Jaarboek inneemt.

Dus toch graag alsnog uw reaktie N.B. In de los uitgegeven boekjes zijn de lidmaatschapskaarten ongeldig gemaakt.

WSV LAUWERSZEE De Larix 20 9741 NS Groningen

BEWIJS VAN LIDMAATSCHAP 1994 NAAM: ADRES: PC + WOONPLAATS:

J .A, n Hoofdstraat 29 9965 PA Leens

BOOTSNAAM:

51

RECEPT Het resultaat van het volgende recept kunt u binnen 10 minuten op tafel hebben. Ook op zee is het makkelijk klaar te maken en de nachtwachten blijken er niet met hun vingers af te kunnen blijven.

IngrediĂŤnten (voor vier personen): 2 halve haantjes (gesealed, zeer lang houdbaar zonder koeling) 1 blik groenten (erwten of gemengde groenten) 1 zakje kerriesaus 1 pak 1-minuut rijst (250 gram) 1/2 liter water wat olijfolie Daar gaan we: de beide halve haantjes van de botjes ontdoen en het vlees in kleine stukjes snijden.

In een grote hapjespan het vlees in de olijfolie wat opbakken. De halve liter water toevoegen en de inhoud van het zakje kerriesaus en het blik groenten; het geheel al roerend aan de kook brengen. De 1-minuut rijst toevoegen, goed doorroeren en een halve minuut laten doorkoken. Daarna het vuur uit en de pan een vijftal minuten laten staan.

Door andere sausen toe te passen staat er een scala aan eetmogelijkheden voor u open.

BEHENDIGHEID MOTORVAREN 11 september 1993 Aan de deelnemers van de wedstrijd: We varen in twee klassen: motorjachten en zeiljachten.

We starten een voor een. De tijd tussen het passeren van de startlijn en het passeren van de finishlijn wordt opgenomen. Winnaar is degene die de snelste tijd laat afdrukken.

Er wordt vooruit gevaren over de startlijn.

Het eerste merkteken wordt achteruit varend over BB gerond: en wel bijna twee maal, ca 630 graden.

Daarna gaat het achteruit varend naar het tweede merkteken.

Het tweede merkteken wordt achteruit varend over SB gerond: en wel twee maal, ca 720 graden.

Daarna vaart men naar de finishlijn, die men vooruit varend moet passeren.

De merktekens mogen niet geraakt worden. Deelnemers moeten volgens het BPR varen en dus zo nodig het voorgeschreven signaal geven (drie korte stoten).

52

Nog enkele afspraken: 1. Boegschroeven mogen niet gebruikt worden.

2. Dubbelschroefschepen mogen op een motor varend meedoen.

3. Schepen met aanhangmotor of Z-drive mogen meedoen als met de schroef niet gestuurd kan worden.

WETENSWAARDIGHEDEN RONDOM HET LAUWERSMEER U ziet, boven dit artikel staat weer HET Lauwersmeer. Discussies zijn er te over geweest over of het nu de Lauwersmeer of het Lauwersmeer moet zijn. Wij blijven bij het oude: HET Lauwersmeer en de Lauwerszee.

Het is eind januari als dit artikel tot stand komt. Een periode waarin we veel zorgen hebben over de milieugevolgen van het openbreken van een in december van een Frans vrachtschip gevallen container gevuld met zakjes landbouwgif.

Of het Wad en de flora en fauna aldaar er veel onder zal lijden? Misschien is dat duidelijk(-er) op het moment dat U dit artikel zit te lezen.... Want inmiddels zegt men dat het waarschijnlijk wel mee zal vallen (de gevolgen voor het Waddengebied dus), want er schijnt niet veel op het Wad terechtgekomen te zijn....

We hopen het van harte, niet alleen omdat we er graag zelf komen, maar zeker ook omdat wij weten, door er te komen, hoe uniek en hoe rijk dit gebied is.

Het milieu. Dat horen we steeds meer. Watersporters zijn de boosdoeners? Ach we weten het wel. Wij zijn aan te pakken: weinig macht, enocomisch weinig waarde.

Er wordt op vele plaatsen al over gepraat en namens ons onderhandeld : Vereniging van Wadvaarders, N.N.W.B., K.N.W.V., A.N.W.B.; onze vertegenwoordiger in de Waddenadviesraad, Martin Loos, weet er alles van. U kunt er meer over lezen elders in dit boek. Hier zullen we het beperken tot de konstatering dat we er bij moeten zijn om te bewaken dat we mogen blijven varen. Want dat is wat we allemaal willen, nietwaar?

Maar voor dit seizoen lijken de onderhandelingen die door velen namens ons zijn aangegaan de moeite waard geweest te zijn.

Sinds kort bestaat de staatsnatuurmonument Waddenzee II. Dit betekent dat in totaal 85 % van het Wad is onder de Natuurbeschermingswet komen te vallen en houdt in dat aktiviteiten die natuurwaarden of natuurschoon schaden of ontsieren zijn verboden.

Het verbod om op andere plaatsen dan binnen 200 meter langs betonde en beprikte geulen droog te vallen op het Wad wordt nog niet in werking gesteld. Dit zal pas gebeuren als bewezen is dat droogvallen schade toebrengt aan de natuur.

Maar we moeten er toch wel rekening mee houden dat we, als we meer dan 200 meter van de betonde geul zijn, in feite in overtreding zijn, dus geverbaliseerd kunnen worden. Dit zal echter alleen gebeuren als er overlast gekonstateerd is.

Ook lijkt het dat er dit jaar niet geschaafd gaat worden aan de betonning. Dat wil zeggen, er zal geen betonning worden opgenomen, behalve als geulen verzanden uiteraard. En als dat het geval is, wordt er misschien wel minder intensief naar vervanging van deze vaarweg gezocht als vroeger.

De gemeente Schiermonnikoog ziet straks een gasleiding dwars over het eiland lopen. Deze leiding komt van het Engelse gasveld Brittania en zal gaan naar de Eemshaven. De gemeente verzet zich fel tegen een leiding over haar gebied. Er zijn ook alternatieve routes voor deze leiding, zoals de reeds bestaande, die boven de eilanden langs voert.

De Stichting Jachthavens en alle andere eigenaars van winterbergingen, zijn gedwongen om jachten die uit het water komen af te spuiten in speciale bakken, waar het slib dat van het schip afkomt wordt opgevangen en kan worden afgevoerd als chemisch afval. Ook andere maatregelen zitten eraan te komen: tanks voor afvalwater uit jachten, betere voorzieningen om bij het tanken van dieselolie morsen te voorkomen etc.

53

Vuilnis is vaak een probleem aan boord. We hebben het er al een aantal jaren geleden in dit artikel over gehad.

Vuilnis wordt aan boord vaak een grote berg. Bovendien stinkt het snel. Dus willen we er zo snel mogelijk vanaf.

Het beleid in het Lauwersmeergebied is echter, dat ieder die vuil heeft, dat mee terugneemt naar huis en daar stort. Dus niet achterlaten op de eilandjes in het Lauwersmeer. Ook eigenlijk niet in de container op de jachthaven achterlaten, maar mee terug naar huis.

Nou lijkt ons dat wel simpel gedacht van de autoriteiten in ons recreatiegebied. Aan ĂŠĂŠn kant hebben ze gelijk natuurlijk: we hebben de boodschappen ook van huis meegesjouwd, dus waarom het afval niet mee retour? Nou al niet vanwege de omvangrijkheid van zo'n vuilniszak en vanwege de stank.

Maar zeker als we langer onderweg zijn, in vakantietijd is het werkelijk onmogelijk alles te bewaren en mee naar huis terug te nemen.

Moet ook niet echt nodig zijn. Er staan toch niet voor niets containers op de haventerreinen en bijvoorbeeld op de sluis te Lauwersoog.

De zakken die tot nu toe op de eilandjes in het Lauwersmeer te vinden waren en regelmatig vervangen werden, zijn echter verdwenen. Dat moet ook kunnen: we hebben het meegenomen, we kunnen het ook van zo'n onbewoond eilandje, zonder voorzieningen wel mee terugnemen, vindt U ook niet?

Maar mee terug naar huis. Dat gaat wel te ver in onze ogen.

De Stichting Jachthavens betaalt toch (dus wijzelf) voor de afvoer van dat vuil?

Het College van Gedeputeerde Staten van de Provincie Groningen heeft besloten dat er nog steeds gratis door de Groninger kanalen gevaren mag worden: er zal geen brug- en sluisgeld geheven worden, zo is besloten.

Lauwerszee omdat professionals er ook voor kiezen

Voor al uw watersportartikelen o.a.: * kielen * joppers * div. kleding * touw * ketting * staaldraad 3-24 mm. * gereedschap * gasolie - smeerolie

C.I.V. Lauwerszee Haven 16 - 9976 VN Lauwersoog Tel. 05193-49291 Fax. 05193-49176 Elke dag geopend Zaterdags tot 12 uur 's winters Zaterdags tot 3 uur 's zomers 54

De gemeente De Marne gaat dit jaar toeristenbelasting heffen.

Een nieuw fenomeen in het Lauwersmeergebied.

Ze peilen vier keer per jaar in de havens de stand van zaken en daarop gebaseerd zal betaald worden door de eigenaar van de desbetreffende haven.

Vaste liggers in jachthavens van het Lauwersmeer zullen hier (nog?) buiten vallen.

Voor ons is op het moment onduidelijk hoe de belasting geheven wordt van de dagjesmensen in het Lauwersmeer.

We zien steeds nieuwe boortorens in het Lauwersmeergebied: eerst bij Anjum, Ezumazijl, nu ook bij Vierhuizen. Daarna zullen ook de boringen in het waddengebied komen.

En wat te zeggen van de snelvarende, veel deining en geluidsoverlast veroorzakende boten van het seismologisch onderzoek? Veel mensen hebben zich het afgelopen seizoen geërgerd aan hun vaargedrag. Enkelen hebben er zelfs schade door opgelopen.

Ze komen ook de volgende twee jaren nog weer naar Lauwersoog, tot ons verdriet.

Hopelijk zal ons verzoek aan de politie te water in Lauwersoog om meer aandacht te schenken aan vaargedrag (o.a. permanent varen met het sein "slecht manoevreerbaar") betekenen dat er het komend seizoen minder overlast is.

Gelukkig leven wij in een betrekkelijk rustig gebied van Nederland. We hebben hier niet echt last van file's. Toch klagen wij ook graag mee. Want op zaterdagmorgen door de sluis te Lauwersoog naar buiten varen betekent vaak toch wel enige tijd wachten, één of meerdere schuttingen overslaan.

Dat heeft te maken met de opeenhoping van jachten (wakker worden, ontbijtje, naar de sluis) en het vertrek van charterschepen uit Zoutkamp, die op zaterdagmorgen met hun nieuwe gasten ook zo snel mogelijk naar het Wad willen.

Bovendien vertrekt er nog eens een veerboot in diezelfde tijd, zodat de sluismeester de brug niet omhoog mag zetten om ons erdoor te laten. Dus spitsuur tussen 10.00 uur en 12.00 uur. Vooral als het een leuk tij is om naar Schiermonnikoog te varen.

Lastig. Soms niet te voorkomen. Soms wel. Door vroeger of later naar de sluis te gaan, of door de avond ervoor al naar de buitenhaven te verhuizen. (dat laatste dan s.v.p. wel even in overleg op marifoonkanaal 9 met de havenmeester aldaar).

In het verleden was de Rijksdienst1Jselmeerpolders (RIJP) de beheerder van het Lauwersmeer. Maar aangezien het gebied, dat 25 jaar geleden werd omdijkt, "klaar" is werd het korte tijd geleden overgedragen aan Staatsbosbeheer. Maar voor een ander gedeelte wordt het beheer overgedragen aan gemeenten. Hiermee is kennelijk de mogelijkheid verbreed om voorzieningen in het Lauwersmeergebied uit te breiden. Er wordt bijvoorbeeld gedacht aan de bouw van een hotel in de buurt van de woonkern Lauwersoog of Robbenoord (optie is bijvoorbeeld oost van de jachthaven Noordergat).

Dus dit jaar bestaat het Lauwersmeer al weer 25 jaar. Sommigen van ons varen hier nog maar korte tijd, maar een aantal van onze leden kan zich de dag dat de dijk dichtging nog goed uit eigen herinnering terughalen.

En weet U dat U, als U naar ons Clubschip loopt U eigenlijk over de (reserve-)caissons van die dijk loopt? De caissons zitten onder de houten steiger!

En op 8 mei naar Schiermonnikoog: er is dan een Open Dag van de (verbouwde, met nieuwe apparatuur uitgeruste) vuurtoren en van de reddingsmaatschappij.

We hopen met de organisatoren op mooi weer die dag!

JB 55

PROZA- EN POĂ‹ZIEAVOND De poĂŤzie- en proza-avond met als thema het water, die nu voor de tweede keer deze winter in het clubschip is gehouden, is duidelijk een blijvertje.

Nico Sol en Albert Moesker zijn de stormachtige krachten achter deze intieme, spannende en sfeervolle avonden. Het is trouwens fantastisch dat het gesproken woord zo perfect aan elkaar getokkeld wordt door Karel Nelis.

Tijdens deze avond is het heel duidelijk: Eendracht maakt macht. Naast die van Nico, Albert en Karel, is er inbreng van andere bewogen leden van onze vereniging. En dat is ook eigenlijk de bedoeling van de literaire avond. Natuurlijk moeten er toehoorders zijn, maar hoe meer inbreng hoe diverser deze avond zal zijn. Waarom maakt u niet eens een limerick deze zomer als u ergens verwaaid, of gewoon idyllisch voor anker ligt. De drie qualifeid skippers of a saturday afternoon gingen u al voor. Een limerick bestaat volgens hen uit 9, 9, 5, 5 en 9 lettergrepen per regel. Een kleine bloemlezing van de drie, uit hun vijfregelige speelse versjes van grappige aard, met een rijmschema van aabba, volgt hieronder:

Een visserman uit Lauwersoog Die de AID heel lang bedroog Liep tegen de lamp Dat werd pas een ramp Toen hij ook nog zijn vrouw iets voorloog.

Een zeehondje in Pieterburen lag in het zwembad naar lenie te turen Dacht dit ben ik zat 'k ga terug naar het wad en zeehondinnen begluren.

Een landrot op zee zat te denken hoe kan toch mijn voormast zo zwenken Ook m'n glas valt steeds om en dat vind ik maar stom Want dan moet ik een nieuwe inschenken

56

Een robuuste tjalk op ons meer Met een motor zo sterk als een beer Groef met veel kabaal Op het wad een kanaal Maar dat doet haar schipper nooit weer.

Maar het mag ook best iets zijn met gekruist rijm: Trijmpje lk word altijd melancholisch bij het vallen van het blad Zo'n depressie is symbolisch voor 't gevoel: ik heb het gehad.

Ik word altijd ietwat treurig bij veel regen, weinig zon sterker nog, 'k ben sikkeneurig om wat 'k wilde, maar niet kon Ik voel me zielig, oud en grijzig in de herfst, een dood getij maar mijn partner zegt ijzig: wat een ouwehoer ben jij.

ASW

..111111111, AIO

ijCIWIn3,CE'~ delfziji bouwer van de NIENKE zeil- en motorjachten NIEUWBOUW - ONDERHOUD - REPARATIE van: STALEN - ALUMINIUM - HOUTEN en POLYESTER SCHEPEN specialisatie: hout- en schilderwerk in verwarmde bouwhal eigen ligplaatsen voor de wal

Eemskanaal Noordzijde 53a 9934 RE Delfzijl aan de jachthaven 't Dok Telefoon 05960 - 18162 Fax 11794

57

t., • 23 Naive Darstellung der Gefahren des Walfanges: Das Schiff lauft Gefahr, vom Packeis zerdrackt zu werden. Eisbaren bedrohen Mensch und Beute. Ausschnitt aus einem Kupferstich des 18. Jh.

WADDEIJ EN WALVISSEN Het is lang geleden dat ik voor het eerst een bezoek bracht aan Schiermonnikoog, maar de indrukken zijn nog even levendig als toen. Een van de dingen die het meest tot mijn verbeelding spraken, waren de reusachtige walviskaken bij de ingang van het bejaardentehuis. Toen moet mijn nieuwsgierigheid al gewekt zijn. Waar kwamen die dingen vandaan en waarom had men ze hierheen gesleept?

Tijdens latere zwerftochten langs de waddenkusten stuitte ik overal op sporen van walvissen: in het museum van Terschelling, Sneek en Harlingen, op de grafzerken op Ameland, tot in het wapen van Borkum met zijn twee spuitende walvissen (en merkwaardig genoeg dezelfde wapenspreuk als Willem van Oranje). En steeds groter werd mijn nieuwsgierigheid: Wat was er toch met die walvisvangst, hoe ging dat, wanneer en waar? En zo begon mijn eigen walvisjacht, niet bij de Cold Shores of Greenland maar in boekjes en tijdschriften.

Zoals alle jagers en vissers wil ik graag iets van mijn buit laten zien, vandaar dus het volgende stukje.

De walvisvangst is al heel oud: afgezien van de Eskimo's werd er voor 1600 al gevist door Basken en Biskajers (zou daar onze oude scheldnaam "spekken" voor Spanjaarden vandaan komen?).

In Nederland begon het allemaal omstreeks 1600. Willem Barendsz. (die helemaal niet op zoek was naar walvis, maar naar een nieuwe route naar IndiĂŤ) zag grote aantallen walvissen in de noordelijke wateren en dit moet onze voorvaderen op het idee gebracht hebben.

Natuurlijk moest er behalve aanbod ook vraag zijn en die was er, want omstreeks 1600 ontdekte men dat walvistraan een uitstekende brandstof was voor lampen en veel meer licht gaf dan de tot dusver gebruikelijke raapolie. Niet alleen voor verlichting in 58 huis, maar ook voor de straatlantarens en zelfs vuurtorens gebruikte men ze.

In 1596 werd Spitsbergen ontdekt door de Nederlanders en weldra trokken de eerste walvisschepen daar heen, al snel gewikkeld in een felle concurrentie met elkaar en met de Engelsen die in 1597 de ontdekking van Spitsbergen nog eens over hadden gedaan. Om die onderlinge concurrentie tegen te gaan werd in 1614 de "Noordsche Compagnie" opgericht die voor Nederland het monopolie kreeg. Dat was sneu voor de Friezen die achter het net visten. Ondanks verwoede pogingen kregen zij pas een kans na het verstrijken van het octrooirecht. In 1634 voeren de eerste walvisschepen van Harlingen en Staveren.

Als we bemanningslijsten van die oude schepen bekijken, valt het op dat op de Hollandse schepen vele Friese, eilander en Duitse bemanningsleden waren. Fano en Ramo in Denemarken, Sylt, Fohr, Amrum, de Halligen en vooral Borkum in Duitsland, Schiermonnikoog, Ameland en Terschelling komen we tegen bij de lijst met woonplaatsen, terwijl Vlieland een van de belangrijkste leveranciers van kommandeurs was.

Teleurstellend, gezien de beroemde kommandeurshuizen op Ameland is in het begin van de walvisvaart het aantal eilander kommandeurs. Voor 1719 is slechts ĂŠĂŠn kommandeur van Terschelling bekend;van de overige eilanden (behalve dus Vlieland) is er niemand. Opvallend snel verandert dat na 1720. Deze verandering loopt parallel met een verplaatsing van de vangstactiviteiten naar de zeestraat tussen Groenland en Amerika, Straat Davis. De Amelanders voeren daar al heel lang om handel te drijven met de lokale bewoners, de Eskimo's. Daarbij werden produkten van door de Eskimo's gevangen walvissen geruild voor textiel, gereedschappen en dergelijke. Aan deze handel kwam echter een einde toen de Deense koning een monopolie claimde voor deze handel en weldra zelfs oorlogsschepen naar het gebied stuurde. Een Amelander vrachtvaarder was het eerste slachtoffer: zijn schip werd opgebracht naar Kopenhagen en verbeurd verklaard. Het doet wat wrang aan te lezen dat het oorlogsschip in kwestie onder commando stond van een Nederlandse officier.

Aangezien de handel maar niet het zelf vangen van walvissen verboden werd, schakelden vermoedelijk de Amelanders noodgedwongen over op deze nieuwe activiteit.

Zowel voor Ameland als voor Terschelling wordt de vangst in Straat Davis in de tweede helft van de 17e en het begin van de achttiende eeuw steeds belangrijker. In 1767 b.v. voeren er 12 Amelander kommandeurs vanuit Nederlandse havens (vooral Harlingen en Amsterdam) en 11 vanuit Hamburg, in 1746 woonden er op Ameland volgens een opgave 30 kommandeurs. Omdat het gebruikelijk was dat een kommandeur de bemanning grotendeels onder zijn eigen plaatsgenoten zocht, kunnen we ons voorstellen hoeveel Amelanders in die tijd betrokken waren bij de walvisvangst.

In die bloeitijd van de walvisvangst moet het uitvaren van de vloot een boeiend gezicht zijn geweest. In 1748 b.v. vertrok een vloot van 93 walvisvaarders uit Amsterdam; in verband met de Oostenrijkse successieoorlog werd deze vloot begeleid door twee oorlogsschepen. Overigens waren de walvisvaarders zelf ook niet geheel weerloos want er wordt vermeld dat de vloot over ruim 600 vuurmonden beschikte, waarvan 80 van de beide oorlogsschepen.

De vangst was natuurlijk in hoge mate afhankelijk van de weersomstandigheden en van het geluk en varieerde dan ook enorm. Zo wordt voor een heel slechte reis een vangst van 1,5 walvis vermeld (die ene is kennelijk door twee schepen samen gevangen), een vangst die 25 vaten spek opleverde. Een goed jaar leverde evenwel 13 walvissen op die goed waren voor 210 vaten spek.

Bedenken we dat er behalve de Amsterdammers ook nog Hamburgers en vooral Engelsen op jacht waren, dan kunnen we ons voorstellen dat het aantal walvissen snel terugliep en dat ze bovendien steeds schuwer werden. Daardoor werden de vissers gedwongen zich steeds verder naar het Noorden en steeds dieper in het ijs te wagen, zodat de gevaren groter werden. 59

Welke narigheden de vissers te wachten stonden, blijkt uit wat een Borkumer kommandeur in 1768 overkwam. Hij vertrok op 4 april uit Amsterdam met het schip de "Vrijheijd", maar verzeilde op 14 mei tussen Spitsbergen en Groenland in een verschrikkelijke storm. Hij zocht beschutting door het ijs in te zeilen maar "door de geweldige deijning en swaare persing van het ijs" raakte het schip geheel uit zijn verband, verloor de scheg van de voorsteven en de achtersteven werd zodanig beschadigd dat het roer los raakte. Dit kon ternauwernood geborgen worden. Spanten en knieĂŤn raakten ontzet en er moest voortdurend gepompt worden. Uiteindelijk kwam het schip op 7 juni weer vrij en slaagde men erin het roer weer aan te hangen en de schade provisorisch te herstellen. En toen moest de vangst nog beginnen. Geen wonder dat er maar anderhalve walvis gevangen werd op deze reis!

De tactiek om beschutting te zoeken in het ijs werd veel gehanteerd. Met grote trekzagen die door een man of zeven vanaf een stellage op het ijs bediend werden, maakte men een dok in het ijs waar het schip enigszins beschut lag. Het diepstekende, kwetsbare roer werd meestal losgemaakt en langszij genomen.

Met bijlen, zagen en haken trachtte men dit dok open te houden, maar soms schoven geweldige massa's ijs over elkaar en deden het schip kapseizen, zoals in 1826 de Texelaar Klaas Hoekstra overkwam met het splinternieuwe schip "Harlingen". In het zicht van een Engelse collega gelukkig. De bemanning vluchtte naar het Engelse schip, maar aangezien dat ook vast zat in het ijs, dreigde gebrek aan voedsel en besloot de bemanning van de Harlingen om over het ijs naar de vaste wal te gaan. 16 maanden later kwam een deel van de bemanning na verschrikkelijke ontberingen weer terug in het vaderland.

We kennen het hele verhaal zowel uit het journaal dat Hoekstra zelf in 1828 publiceerde, als uit een artikel van zijn Engelse collega.

En wat verdiende men nu met al deze inspanningen?

Deze vraag is niet zo eenvoudig te beantwoorden. In de eerste plaats moet er onderscheid gemaakt worden tussen twee groepen bemanningsleden: de "partvaarders" en de "maandvaarders" maar er waren ook combinaties mogelijk, b.v. halve partvaarders en kwart partvaarders.

Partvaarders kregen hun loon in de vorm van een deel van de opbrengst van de vangst. Zij deelden dus in het risico. Dit gold in elk geval voor de kommandeur en meestal ook voor de officieren. Was de vangst bijzonder slecht dan kwam de kommandeur niet verder dan ca 150 gulden, dat is omgerekend in onze huidige koopkracht zo'n dertienduizend gulden. Bracht hij een maximale vangst terug, dan kon zijn inkomen oplopen tot zo'n 650 gulden, dat is in moderne bedragen een inkomen van ca drieĂŤnvijftig duizend gulden.

De maandvaarders verdienden uiteraard veel minder. Zij bekleedden ook de nederigste posities aan boord. Hun maandloon varieerde al naar gelang van leeftijd en functie van ongeveer 5 tot 10 gulden per maand, omgerekend in onze valuta is dat zo'n drieduizend tot zesduizend gulden. Daarvan moest dan wel de uitrusting en een deel van het eten betaald worden. Ook de maandvaarders kregen overigens een bescheiden "visgeld" per gevangen walvis. In onze ogen lijkt dat inkomen misschien erg karig, maar het was toch gemiddeld zo'n 20% meer dan wat de normale koopvaardijbemanning verdiende en een niet al te onfortuinlijke kommandeur kon er welgesteld bij worden.

Om dat inkomen te verwerven voer men eind maart uit en bleef men tot half september weg. Aan boord waren 45 tot 50 mannen en jongens, veel meer dan gebruikelijk in de koopvaart omdat er ook harpoeniers, speksnijders, kuipers enz. nodig waren. Dat betekende minder ruimte aan boord en ook minder voedsel en dat op een reis waarbij geen havens konden worden aangedaan. Gemiddeld een maal per reis deed men 60 Spitsbergen aan voor vers water en voor het "lepelkruid of Spitsbergen-salaat", het

enige middel tegen scheurbuik. Het eten bestond natuurlijk uit erwten en bonen, gezouten vlees en stokvis. Wie meer luxe wilde, moest daarvoor zelf zorgen, evenals voor brandewijn, waarvan de meesten een vaatje, hun "hondje" bij zich hadden. Enige variatie in voedsel kwam tot stand door het zoeken van eieren, het jagen op ijsberen en de vangst van vissen.

Zo leefde men, dicht op elkaar gepakt, onder erbarmelijke omstandigheden en onder steeds dreigende gevaren.

Het grootste van deze gevaren was het ijs. Jaarlijks gingen ca 4 %van de schepen verloren doordat men vast raakte in het ijs. De druk van het ijs werd vaak zo sterk dat het schip begon te lekken en zonk. Nog vaker kwam het voor dat de ijsmassa het schip deed kapseizen.

Het meest spectaculair was natuurlijk het risico door een walvis te worden aangevallen. Inderdaad zijn er gevallen opgetekend waarbij dat gebeurde. Het vangen van de walvis gebeurde met sloepen die voor en achter spits toeliepen. De harpoenier die voorin stond, leidde de boot zo voorzichtig en stil mogelijk naar de walvis en wierp op een afstand van 2 tot 4 meter de eerste harpoen. Een agressieve walvis kon dan met een klap van zijn geweldige staart de sloep verpletteren.

Hoewel er namen zijn bewaard van zeelui die op deze wijze om het leven kwamen, lijkt toch het risico kleiner te zijn geweest dan wij ons voorstellen.

De hygiĂŤne aan boord in aanmerking genomen viel het aantal zieken erg mee. Waarschijnlijk belette de lage temperatuur het uitbreken van besmettelijke ziekten. Het grootste probleem vormde de scheurbuik. Het middel daartegen was, zoals boven

171m 17. Jahrhundert jagten die WalfĂĄnger ihre Beute von Spitzbergen aus (links am Horizont). In den Buchten fanden die Ager so viele Tiere, da8 sie von der KUste aus mit ihren Booten das Wild erlegen und dann an Land verarbeiten konnten. Holt. Stich des spaten 18. Jh. (Ausschnitt)

61

vermeld de "Groenlandse salaat". Zodra de symptomen van scheurbuik zich voordeden, voer men naar de kust van Spitsbergen. Er is een journaal bewaard waarin beschreven werd hoe zieke bemanningsleden in de sloepen aan land werden gebracht en daar als koeien, gedeeltelijk met de mond, het kruid uit de grond rukten en na drie dagen volkomen genezen waren.

Het was hard werken aan boord. Nadat er een walvis gesignaleerd was, gingen de boten te water. Er volgde een vaak urenlange roeitocht. Gelukkig waren zowel de Groenlandse walvis als de Noordkaper, de enige twee soorten waarop men jacht maakte, omdat ze vanwege hun dikke speklaag van zo'n 40 cm. bleven drijven na hun dood, trage zwemmers, maar vaak raakte het beest door onder te duiken zijn belagers toch nog kwijt. Daarna volgde de vaak uren durende strijd. De gewonde walvis dook meestal en vluchtte onder water. Dan begon de "Groenlandse sleevaart". De walvis sleurde de lang harpoenlijn en de sloep mee. De andere sloepen, meestal vier tot zes per schip, roeiden zo hard mogelijk om in de buurt te blijven en op hun beurt "vast te maken" zodra de walvis adem kwam halen. Als de doodsteek eenmaal gegeven was, moest de buit teruggesleept worden naar het schip. En dan begon het echte werk, het afspekken, waaraan de hele bemanning meedeed. De speksnijders sneden met hun lange, vlijmscherpe flensmessen lange repen spek die met een takel aan boord werden gehesen, in stukken gesneden en vervolgens in vaten werden gepropt. Intussen leverden een aantal bemanningsleden, de z.g.n. mamelukken vanuit de sloepen een verwoed gevecht met de grote, hongerige mamelukkenmeeuwen die de dode walvis als hun rechtmatige prooi beschouwden. Een volwassen Groenlander van zo'n 20 meter lengte betekende een uur of twaalf hard werken maar leverde dan ook zo'n 170 hl. traan op.

Twaalf à dertien walvissen betekenden een volle lading. Gezien de aantallen schepen die aan de jacht deelnamen, was het dan ook geen wonder dat het aantal dieren snel terugliep en de vangst steeds moeilijker en riskanter werd. Bovendien werd de Engelse concurrentie steeds groter en in de 18e eeuw werd de vangst jaar na jaar kleiner.

Al tussen 1756 en 1786 verminderde het aantal Nederlandse walvisvaarders met 120 schepen. In de Franse tijd werden de nog overgebleven schepen door de Engelsen in beslag genomen. Na de Napoleontische tijd, in 1814 werden ook in Friesland nog enige pogingen gedaan om opnieuw te beginnen. In Harlingen heeft nog geruime tijd een rederij bestaan. Pas in 1862 werd het laatste Harlinger schip, de "Dirkje Adema" naar Noorwegen verkocht.

Pas na de tweede wereldoorlog zou Nederland weer met de walvisvangst beginnen, maar toen niet meer in de buurt van Spitsbergen maar in de Antarctische wateren.

Verschillende oude Schiermonnikogers kunnen hierover nog prachtige verhalen vertellen.

Het verslag van mijn eigen walvisjacht is daarmee wel ongeveer beëindigd. Maar ik zie dat er nog één vraag onbeantwoord is gebleven: die walviskaken op Schier waar het hele verhaal mee begon.

Die kaken werden mee naar huis genomen om twee redenen: in de eerste plaats dienden ze als bewijs van de vangst, in verband met het "partgeld", in de tweede plaats droop er tijdens de thuisreis een dunne olie uit het bot, de z.g.n. "kneukolie", die een waardevol smeermiddel bleek te zijn. De kaken zelf werden, als gezegd later als erfafscheiding, als wrijfpaal voor het vee en zelfs als grafmonument gebruikt.

Overigens, tot mijn teleurstelling moest ik vernemen dat de indrukwekkende kaken bij de Willemshof op Schier pas van na de tweede wereldoorlog dateerden en niet van een Groenlander of Noordkaper maar van een Blauwe Vinvis waren. Ze hebben met dit verhaal dus eigenlijk niets te maken.

62

RJMM

AFVAL - TUSSEN WAL EN SCHIP? Wie kent niet de enorme verzameling aangespoeld afval van een strandwandeling?

Jaarlijks verdwijnen vele duizenden tonnen scheepsafval op de stranden. Deels legaal (onder bepaalde omstandigheden is het overboord zetten van afval toegestaan), deels door slecht weer (schuivende deklading), deels illegaal (bijv. lozingen van olie). Afval van schepen mag natuurlijk niet in de zee, maar hoe staat het eigenlijk met de afgiftemogelijkheden van afval in de Waddenzeehavens?

De Waddenvereniging deed in de zomer van '93 een inventarisatie.

Marine Poilution MARPOL Het afval van schepen is één van de eerste milieuproblemen die zijn erkend. In 1954 al was de toename van olievlekken en -rampen op zee aanleiding tot het internationale verdrag ter voorkoming van de verontreiniging door olie. In 1973 werd dit gevolgd door het Marpol-verdrag, dat zich niet alleen beperkte tot olie-verontreiniging, maar zich ook zeer nadrukkelijk richtte op chemisch afval, huisvuil en sanitair afval (huishoudelijk afvalwater).

In 1983 aanvaardde de Tweede Kamer het verdrag. In '86 werd het verdrag in de Nederlandse wetgeving vastgelegd: de 'Wet ter voorkoming verontreiniging door schepen'. Voor olie en huisvuil wees het Rijk vervolgens 33 havens aan voor de inrichting van een Haven-Ontvangst-Installatie (H01), waarvan 8 langs de Waddenzee (Oudeschild, Den Helder, Den Oever, Harlingen, Lauwersoog, Terschelling, Delfzijl en de Eemshaven).

Nu, dik 20 jaar na het Marpol-verdrag blijkt alleen de olie-HOI van het Havenschap Delfzijl/Eemshaven te funktioneren met de benodigde vergunningen.

-

Gebreken van Marpol Hoewel het verdrag een verbetering betekende met de situatie daarvóór, vertoonde het in zijn uitwerking enkele belangrijke gebreken. In de eerste plaats hanteerde het verdrag geen absoluut lozingsverbod. Hierdoor bleef het mogelijk om olie, chemisch afval en huisvuil te lozen, mits op voldoende afstand van de kust. Voor zogenaamde 'special areas' (waaronder de Noordzee) zijn deze normen strenger, maar ook hier geldt dat - hoewel in principe alle schepen onder Marpol vallen - een inrichting van HOl's feitelijk slechts een regeling voor de beroepsvaart inhoudt. De rekreatievaart valt tot nu toe wat dit betreft geheel tussen wal en schip.

Een derde bezwaar is dat aan de HOI's geen eisen worden gesteld, behalve dat ze 'toereikend moeten zijn om in de behoefte te voorzien', maar wel 'zonder aan deze schepen onnodig oponthoud te veroorzaken'. Dit betekent dat elke havenbeheerder zijn eigen invulling kan geven aan de inrichting en kwaliteit van een HOI en dat ook van afstemming tussen de havens geen sprake hoeft te zijn.

Inventarisatie De inventarisatie had twee doelstellingen: een beeld geven van de afgifte-faciliteiten in de Waddenzee-havens en een beoordeling van de faciliteiten door één gebruikersgroep: de rekreatievaart. Daarvoor werden drie methoden gebruikt: de inventarisatie ter;plekke, interviews met de havenmeesters en een enquête onder de rekreatievaart.

De inventarisatie bestond uit het opnemen van alle faciliteiten die in de havens aanwezig waren en de beoordeling daarvan naar kwaliteit, duidelijkheid en volledigheid. Zoveel mogelijk is dit per haven gekoppeld aan een interview van de havenmeester.

63

Resultaten

De resultaten van het onderzoek moeten worden gerelateerd aan wat een wenselijke afgiftefaciliteit zou zijn: voor elke schipper kwalitatief goede, makkelijk bereikbare en kosteloos beschikbare voorzieningen voor zoveel mogelijk aparte afvalfrakties. Hierbij hoort in elk geval huisvuil, afgewerkte olie, bilgeolie, chemisch afval en glas. Verder moeten de voorzieningen in alle havens zoveel mogelijk gelijk zijn, zodat het voor gebruikers nog veel duidelijker is. Dit blijkt vrijwel nergens te zijn geregeld. In vrijwel alle 31 havens (verdeeld over 16 havenplaatsen) zijn één of meer huisvuilcontainers aanwezig, in veel plaatsen daarnaast ook glascontainers. De gescheiden inzameling van chemisch afval echter is veel minder goed geregeld. In geen enkele haven is een officieel depot voor klein chemisch afval. Voor afgewerkte olie en bilgewater (brandstof/ olieresten gemengd met water) is deze voorziening in 17 havens aanwezig, maar vaak moeilijk te vinden. Afgifte van chemisch afval en olie is in een aantal gevallen wel mogelijk bij de havenmeester die voor verdere afvoer zorgt. Uit de enquête onder 205 watersporters blijkt dit laatste vaak niet bekend te zijn. De watersporters zijn in overgrote meerderheid bereid hun afval in de havens gescheiden af te geven (net als thuis), maar die mogelijkheid ontbreekt vaak. Gevolg is, dat olie en chemisch afval (verf, batterijen, olielappen, verdunners e.d.) in de huisvuilcontainers belanden. Tegelijkertijd zijn de watersporters over het algemeen tevreden over de wel aanwezige voorzieningen in de havens. Uit de inventarisatie en de interviews met de havenmeesters komt duidelijk naar voren dat de realisatie van de HOI's veel te traag gaat. Belangrijke oorzaak is het jarenlange gehannes over de vergunningen voor het inzamelen. En daarnaast de koordinatie van het beleid tussen de Ministeries van VROM en Verkeer en Waterstaat.

Knelpunt

Duidelijk is dat de afvalvoorzieningen nog niet optimaal zijn. Verbeteringen zijn vooral nodig ten aanzien van inzameling van olie en chemisch afval, voor een goede bewegwijzering van de voorzieningen en een goede koppeling van de (officiële) voorzieningen voor de beroepsvaart en de (nog niet geregelde) rekreatievaart. Een verbetering op deze punten leidt ongetwijfeld tot een vermindering van afvalstromen naar de Waddenzee. De interviews hebben dat bevestigd. Het is opmerkelijk dat deze konklusies in meerderheid door havenbeheerders en gemeenten worden gedeeld. In een serie gesprekken met gemeentelijke vertegenwoordigers werd de wil tot verbetering breed uitgesproken, alleen de extra kosten hiervan blijken keer op keer het knelpunt.

Het is duidelijk dat deze kosten niet kunnen worden gedragen door de gemeenten alleen. Volgens het principe "de vervuiler betaalt" kan een deel van deze kosten in een kleine toeslag op het havengeld worden verhaald. Met name juist de Waddenvereniging vindt dat voor deze extra kosten ook een bijdrage van het Rijk op zijn plaats is.

Daar ligt namelijk de primaire verantwoordelijkheid voor het afval-, scheepvaart- en Waddenzeebeleid. De Waddenvereniging zal samen met gemeenten en havenbeheerders werken aan een betere afvalinzameling. Ook de duidelijkheid en een grotere eenheid (gelijkheid/herkenbaarheid) is hierbij een belangrijk punt.

Samenspel

Ook watersporters kunnen eigen bijdragen leveren. De nu aanwezige voorzieningen zijn soms aan veranderingen onderhevig. Dat kunnen verbeteringen, uitbreidingen, maar ook verslechteringen zijn. Deze doorgegeven bevindingen dragen bij tot het aktueel houden van het nu verkregen overzicht. De bijgewerkte gegevens komen weer terecht bij de rekreatievaart. Ook overheden krijgen zo de situatie duidelijk onder ogen. De Waddenvereniging stelt al uw reakties op prijs, verwerkt ze, en geeft ze door.

Het eerste resultaat ziet u in de bijgevoegde tabel.

Doel: geen afval in ons aller Waddenzee.

64

Dick Stoppelenburg, drs.chemie - Waddenvereniging bewerking Fred Licht

Tabel 1: Afvalvoorzieningen in Waddenzeehavens.

B

1. Oudeschild - rijkshaven

x

2.

Oudeschild - passantenhaven c

x

3.

't Horntje - NIOZ haven

x

x

x

7. Den Helder - "Den Helder"

x*

x'

x

x

x

x

x

x

x

Voorzieningen . trio.

C

Tb

H

G

x

x

x

x

x

x

x

P

opmerkingen:

[

0

x x

Haven vy

X

8. Den Helder - "WSOV Breewijd" 9. Den Helder - Marine WV

10. Den Helder - HWN

olie en chemisch afval bij CIV Oudeschild chemisch afval naar NIOZ

x

voor olie, bilge en chemisch afval zijn vaten aanwezig die naar de Marine worden afgevoerd x

inhoud chemisch toilet bij Marine WV

x

x

x

12. Den Oever - jachthaven

x*

5*

x

x

batterijenbak

14. Harlingen - gem. haven

x

x

x

x

KCA-depot op visserijhaven (niet voor recreatievaart)

15. Harlingen - Harlinger VVV 16. Harlingen - Noorderhaven 17. Vlieland - rijkshaven

x' x'

x* x'

18. Terschelling - rijkshaven

x'

19. Terschelling - jacht

x'

20.

21.

Ameland - Nes Ameland - Ballum

x'

x'

22.

Lauwersoog - jachthaven

x

x

23.

Lauwersoog - rijks

24.

Lauwersoog - buiten

x

25.

26.

Schiermonnikoog Noordpolderzijl

27.

x

11. Den Oever - rijkshaven

olie en chemisch afval bij CIV Den Oever. Bij CIV-container veel losse vaatjes, accu's e.d.

13. Den Oever - loswal x x

x x

x

x

x

x'

x

x

x'

xx

x

x

x

x

x

x

x

bak voor chemisch afval

x

x

x

KCA-depot provincie "achter" de dijk

x*

x'

x x

Eemshaven

x

x

x

28.

Delfzijl - haven

x

x

x

29.

30.

31.

Delfzijl - jachthaven Termunterzijl Nieuw-Statenzijl

32.

Kornwerderzand - sluizen

batterijenbak

x

plannen bestaan voor stortplaats chemisch toilet x

x x'

x'

x x

x

x

(telef.informatie F.j.I.)

Toelichting: 1. Niet overal konden interviews met de havenmeester over de faciliteiten gerealiseerd worden. Waar dit interview wĂŠl kon plaatsvinden, zijn deze gegevens opgenomen.

2. Ondanks de zorgvuldigheid waarmee de inventarisatie heeft plaatsgevonden, blijft het mogelijk dat bepaalde ("onvindbare") faciliteiten over het hoofd zijn gezien.

3. Faciliteiten die niet op of direct naast het haventerrein zijn gelegen, zijn niet als aanwezige faciliteit van de haven meegenomen.

4. In een aantal havens is afgifte van olie en/of chemisch afval bij het havenkantoor mogelijk; meestal is deze mogelijkheid niet duidelijk aangegeven. a. 0 = afgewerkte olie B = bilge/water-mengsel C = chemische afval (KCA-depot) T = stortplaats chemisch toilet

H = huisvuil G = glas P = oud papier * = afgewerkte olie en bilge samen

b. in deze kolom is ook gebruik gemaakt van de Almanak Watertoerisme deel 2, ANWB (1993). c. De W.V. Texel maakt op verzoek gebruik van de voorzieningen van de passantenhaven die geĂŤxploiteerd wordt door de Stichting Passantenhaven Oudeschild.

Bron: Rapport 'Afval? Op de wal' (f 10,- giro 1726195 Waddenvereniging)

65

DE NOORD NEDERLANDSE WATERSPORT BOND De NNWB, waarvan wij allen lid zijn via ons lidmaatschap van de WSV Lauwerszee, is zeer actief in het behartigen van de belangen van de watersport in de Noordelijke regio, ook op landelijk niveau. Tot haar gebied behoren Drente, Friesland, Groningen, Overijssel, de Wadden en het IJsselmeer.

Onlangs heeft ons secretariaat een NIEUWSBRIEF van de NNWB ontvangen die ter inzage op het clubschip komt te liggen. Het is de moeite waard deze brief door te nemen. Daarnaast zal ons bestuur u regelmatig van een en ander op de hoogte houden bij de mededelingen op onze voor- en najaarsvergaderingen. Waar nodig of gewenst zal ook bij andere samenkomsten het laatste nieuws van de NNWB naar voren gebracht worden. En tenslotte wijzen we op het mededelingenbord in het clubschip.

Van onze vereniging hebben de bestuursleden L.H.Timmer en M.H.Loos zitting in het bestuur van de NNWB. WL

•• •

■.

•°;.

66

ALS WADVAARDER EEN WEEK OP DE ENGELSMANPLAAT Het is niet verwonderlijk dat onder de leden van de Watersportvereniging Lauwerszee ook velen lid zijn van de Wadvaarders, een vereniging die landelijk zo'n 800 leden telt inmiddels.

Het afgelopen seizoen heeft de jachthaven in Lauwersoog centraal gestaan in de aktiviteiten van de Wadvaarders. Vanwege de "actie op de Engelsmanplaat". Het bestuur van de WSV Lauwerszee en de clubschipcommissie stonden positief tegenover de actie. Dit was merkbaar in de mede- en samenwerking. Heel plezierig.

Om lid te zijn van de Wadvaarders hoef je geen platbodem te hebben. Wel zijn we een beetje behept met dat "waddengevoel". Wat dat voor gevoel is kan ik niet beschrijven, maar als je ermee geïnfecteerd bent, herken je het als een vorm van verslaving, waar moeilijk af te komen is. Zoals de één graag de zee op gaat om eindeloos te kunnen varen op de cadans van de golven met veel water onder de kiel, zo zoekt een wadvaarder de rust tussen of op droogvallende platen. Ankeren is een essentieel onderdeel van het vaargedrag. Met andere woorden "wadvaren" is wat zeilen en wat liggen, van alles wad. En liefst daar waar een ander niet is. Een beetje aso, ego.

Van zeezeilen wordt beweerd dat het het mooiste is om weer aan land te komen. Van wadvaren kan dat niet gezegd worden. Het mooiste van wadvaren is het "wad zijn", één met ritme van het tij. Je gaat of staat als het tij het wil. Je moet je aanpassen of je wil of niet. Zo zie je dat een wadvaarder zich wel wil laten leiden door natuurlijke wetmatigheden, maar zich onttrekt aan regelgeving ontstaan uit de noodzaak om massa's te reguleren ter bescherming van plant en dier. Een wadvaarder mijdt massa's.

De Wadvaardersvereniging is een jaar of vier geleden ontstaan uit onvrede over de steeds verdergaande beperkingen van het varen op het wad. De beperkingen zijn een gevolg van een (te) ver doorgevoerde milieu- en natuurbescherming. Als varende rustzoeker en natuurminnaar komen wij daartegen in opstand. Wij immers zullen de laatsten zijn die flora en fauna van het wad willen verstoren! Leef en laat leven, geef dier èn mens de ruimte.

Met de "actie Engelsmanplaat" ageerden de Wadvaarders met name tegen het ankeren droogvalverbod buiten 200-meter van betonde en bebakende geulen op het wad.

Een regel waar de Wadvaarders de zin niet van inzien. En dus ervaren als een onnodige vrijheidsberoving.

Gedurende het vaarseizoen zijn vanaf de plaat scheepsbewegingen oost-west en west-oost genoteerd. Evenals aantallen en oorzaken van verstoringen van zeehonden en vogels binnen het zichtbereik (goede kijkers) vanaf de plaat door op het drooggevallen wad vertoevende mensen of dieren of door geluidsoverlast van schepen of luchtvaartuigen. Gelukkig viel het allemaal mee, al is elke opzettelijke en onnodige verstoring er één teveel.

Wij "offerden" ook een week van onze wadvaarvakantie op voor de actie van de Wadvaarders. Met gemengde gevoelens keken wij aan tegen een week in het vogelwachtershuisje op de plaat. Zou het niet erg saai zijn? Je zit de hele week op één plek, terwijl je gewend bent te verkassen. Afgezien van ergens verwaaid liggen, varen wij als het tij gunstig is. En erg haven-minded zijn we ook niet. Vijf van de zeven keer liggen we gewoon ergens rustig voor anker binnen het gevoelsmatige bereik van de bewoonde wereld. Maar wel in vrijheid en in de natuur.

Hoe is dan zo'n week op de plaat?

Onze "wadwachtersbeurt" viel in de eerste week van augustus. Zaterdags tegen laag water werden we overgezet door de "wisselverzorgers", ook wadvaarders. Voor een

67

week boeken, fotorolletjes, proviand en water meeslepend. En een volle gasfles. Wij losten de familie van Roon af terwijl de regen over de plaat striemde. Je kunt het je niet voorstellen, maar als je ankert bij de plaat besef je niet dat het een kwartier sjouwen is voor je bij het huisje bent. En dan heb ik het nog niet over het overbruggen van stukje nat tussen boot en plaat met een volgestouwd bijbootje! We hadden geluk. Er waren extra sjouwers en de drommen wadlopers bij het huisje werden nog opgevangen door onze voorgangers. In de namiddag hadden we het rijk alleen. Ons "rijk" bestond uit een ruimte van zo'n 4 bij 4 en 2,5 hoog plus vliering; staande op palen zo'n 5 Ă 6 meter boven de plaat; ramen op zuid, west en noord, deur en raampje op oost. Balustrade rondom, van noord/oost tot zuid/west als buitenverblijf te gebruiken mits zon en wind goed staan. De ruimte was voorzien van alle benodigde comfort: stoelen, tafel, bed, keukenblok en gasstel, potten, pannen en al wat dies meer zij; geen douche, geen wc en uiteraard geen (warm) stromend water ("beneden" wel, koud en zout); een communicatiehoek met (auto)telefoon, marifoon, radio, twee dikke accu's en zonnepaneel; twee goede kijkers, vogelgidsen en waddenliteratuur, folders en instructies voor "wadwachters". En het LOGBOEK, een grote multo, met reeds veel beschreven velletjes door allen die ons voorgingen, en nog heel veel onbeschreven, omdat er nog zoveel te verhalen zou zijn door ons en zij die nog na ons kwamen. Dilemma: eerst lezen hoe anderen de week ervaren hebben of eerst zelf op je af laten komen? Ik koos voor het laatste. Luuk begon de tweede dag met lezen. Aan eigen boeken zouden we niet meer toekomen. Vooraf hadden we wensen ten aanzien van onze week op de plaat.

Met name ten aanzien van het weer. Een hele week stralend blauw of regengrijs leek ons het ergste. Gewoon veranderlijk Hollands weer, met (onweers)buien, wind en als het kan een stevig windje erbij; gevarieerde avondluchten en heldere vollemaansnachten. Alsof het op bestelling werd geleverd, zo veranderlijk qua weer was onze week. Het begon gelijk de eerste avond al, toen we met het vallen van de duisternis een waarschuwing kregen van de vuurtoren via de telefoon (we hoorden hetzelfde bericht ook via kanaal 5 op de daarvoor bestemde tijden), dat er een onweersbui met windstoten tot kracht 9 onderweg was van Terschelling naar het oosten. We gingen er eens lekker voor zitten. Kaarsje aan en maar kijken en luisteren. We hoorden het water komen, de wind aanhalen, een flauwe flits en wat gerommel, een striemende bui tegen het westelijke raam, wat gekraak en gesteun van ons domein op palen. Heerlijk. We voelden ons thuis. Ook de daarop volgende dagen en nachten bleken zeer afwisselend. Het water kwam en ging, de meest uiteenlopende wolkenformaties en kleurschakeringen trokken aan ons voorbij. Je had het gevoel ogen tekort te komen om alle veranderingen om je heen te zien en op je in te laten werken. Van te voren hadden we duidelijk onderschat wat het effect van de grotere hoogte zou zijn. Het wad vanuit de kuip van een boot is niet te vergelijken met de ervaring van weidsheid en overwicht vanuit ons veilge "rijk" op palen. Vanaf de boot voel je je ondergeschikt aan je omgeving. Nu hadden we een bijna goddelijke positie, de beleving middelpunt te zijn van oost naar west, van zuid naar noord. Slechts een vermoeden van menselijk leven achter de horizon. En soms zichtbaar binnen de reikwijdte van onze kijker en bedreigender indien met het blote oog te zien. Want dat hebben we wel gemerkt.

Als er wat boten voorbij voeren rond hoogwater tijd waren we altijd blij wanneer we konden registreren dat ze doorvoeren. De enkele ankeraars werden nauwlettend in de gaten gehouden of ze voet aan wal zetten. En als ze dat deden of hun stappen zich richting huisje bewogen. De uren rond laag water lieten we weliswaar de Wadvaardersvlag wapperen ten teken van dat er voldoende ruimte op de plaat was voor mens en vogels. Diep in ons voelden we evenwel elke menselijke betreding als een verstoring van ons gemoed, elke droogvallende boot zagen we als (storende) horizononderbreking. Blij waren we met de wetenschap dat als het water weer kwam mensen zich weer verwijderden van de plaat. De inbreuk op "ons eigen leven" kon dus nooit lang zijn. Bovendien viel in onze week het tij gunstig. Dat wil zeggen dat het vaartijd was 68

midden op de dag, het ochtend-laag te vroeg voor bezoek en het middag/ avond-laag rond etenstijd. Dat betekende die week ook zo goed als - geen wadloopgroepen. Idealer kon het niet. Met volle maan, een heldere nacht, de voorspelling van een Noordwesterstorm terwijl het springtij naderde. Het kon niet beter.

We hadden het op onze manier druk met de algemeen dagelijkse levensbehoeften, en bleven kijken rondom, zien en in ons opnemen. Elk geluid, elke verandering in licht en beeld werd door ons waargenomen en we konden er niet genoeg van krijgen.

Je kunt je voorstellen dat we na zoveel indrukken 's nachts wel goed konden slapen en overdag geen behoefte hadden aan lezen. De noordwesterstorm bracht onverwacht veel leven met zich mee. Een drooggevallen charter bleek bij opkomend water geen zwaar genoeg ankergerei te hebben gebruikt. Dit in combinatie met een te zwakke motor voor deze wind had tot gevolg dat we de boot voor onze ogen de plaat op za\ gen schuiven. Gelukkig stond het huisje niet in de baan van het naderkomende schip. Door het westelijk raam gezien verschoof het schip van het noordelijk kozijn naar het zuidelijk. Zo'n 150 200 stappen bij ons vandaan. Als oog- en oorgetuige beleefden we de diverse vlottrekpogingen bij een te lage waterstand mee, leenden we schep en kruiwagen uit om de opvarenden te kunnnen laten graven, ontvingen bezoek van en gingen op bezoek bij de gestrande groep en vermaakten ons om de marifoongesprekken tussen vuurtoren, de onfortuinlijke schipper en de reddingboten. Met name wat de bevoorrading betreft. Over soorten brood en jam bijvoorbeeld. De vuurtoren wil graag een exact lijstje voor de reddingboot die de boodschappen zal brengen. De charterschipper reageert met: "Ach, doe van alles maar wat, er zijn zoveel smaken aan boord hier!". Als duidelijk wordt dat ze er nog wel een nachtje zitten en het weekend voor de deur staat, 69

i

zodat de winkels dicht zijn, wordt de lijst beduidend uitgebreider. Tja, wij hebben voldoende koffie en water, maar veel meer hebben wij ze ook niet te bieden. Dus zien we later op de dag de reddingboot weer verschijnen en worden de boodschappen wadend overgebracht. We genieten eerste rang! We vrezen voor ze dat wij eerder van de plaat zijn dan zij! Onze laatste dag breekt aan. Twee uur lang leven we weer intens mee met elke centimeter dat het water hoger komt. De vuurtoren geeft het zeer nauwgezet door. De trekkende "redders" van Ameland en Schier moeten het opgeven als ze zelf vast komen te zitten. Bovendien zijn er andere schepen die hulp nodig hebben. Eén kieljacht zit inmiddels te vast, de schipper is boos; een omgeslagen "catje" met twee mensen drijft het zeegat uit. Zij worden "gered". Wij zien onze eigen boot aan komen zeilen, voor het eerst van ons leven. ....een apart gevoel van binnen...!

De DONGER, met onze opvolgers, gooit het eerst zijn anker uit. (We moeten dochter Rinske nog leren Menno vóór te blijven.) De kruiwagen staat bepakt en bezakt onder aan de trap.

"Er is een tij van komen, en er is een tij van gaan", zegt Luuk. In de verte zien we wadloopgroepen naderen. We gaan. Het wordt ons even te druk op de plaat. Aan boord kunnen we de rest van het weekend nog afkicken.

Wad 'n week!

Voor ons, maar we blijken niet de enigen te zijn, heeft "onze week op de plaat" een biezondere betekenis gekregen. Vrij en verantwoord (op het) wad zijn, dat is het! Daar deden we het voor.

70

Els Knol-Licht tekeningen: Pim Salters

VANAF DE VUURTOREN GEZIEN - DE CAMR 92 Dit jaar zal de 7e CAMR het zeegat uitgaan richting Larvik.

Carmen Loos hield met de overige bemanning vanaf de vuurtoren de boten in het oog.

Haar 'overzicht' van de uitvarende vloot geeft een beeld van de weer aankomende gebeurtenissen 16 juli. Anti-regel piraten en gebrekkige marifoons.

Ze zal er staan daarboven, hou het in de peiling!

Een dagje vuurtoren Weet u nog wat u deed op 11 juli 1992? Ik wel. Met de eerste boot ging ik naar Schiermonnikoog. Voor een vakantiedag betekent dat vroeg opstaan. Maar ja, voor een goed doel moet je wat over hebben.

Ik ga een dagje naar de vuurtoren, een niet erg gebruikelijke gang van zaken als je daar niet werkt. Nu heb ik een paar jaar in de verkeersbeveiliging gewerkt, weliswaar niet op Schier maar in IJmuiden, dus ik voel me niet helemaal een vreemde eend in de bijt.

Ik ga helpen een oogje te houden op de deelnemers van de CAM Race. Om bij de vuurtoren te komen moet je eerst een eindje met de bus en dan een eindje wandelen.

Het is gelukkig prachtig weer, al hadden de deelnemers wel wat meer wind willen hebben. Het laatste stuk van mijn reis bestaat uit een forse klim en dan ben ik aangekomen op de plaats van bestemming, de bovenste verdieping van de vuurtoren.

Hier is elke dag tussen 0600 en 2400 uur een dienstdoende vuurtorenwachter aanwezig die onder andere tot taak heeft de veiligheid van het scheepvaartverkeer te bevorderen. Hiervoor heeft hij de beschikking over onder andere een marifoon, een radar, een scanner en een telefoon.

Een vloot vaart uit Voor de start, die om 1200 uur is, nemen we eerst de laatste versie van de deelnemerslijst door. De normale werkzaamheden gaan verder gewoon door. We volgen via de scanner de mededelingen voor de start en bekijken door de kijker alle startperikelen. Er zijn altijd mensen die denken dat een wedstrijd over 360 mijl aankomt op de eerste paar seconden. Dat is voor de toeschouwers in elk geval een spectaculair schouwspel.

Boven het eiland nemen we een windhoos waar en dat geven we door aan het startschip. Daarvandaan wordt het doorgegeven aan de deelnemers. Zo'n ding kan je raar overvallen tenslotte, zoals een van de andere vuurtorenwachters, die even langs komt, kan getuigen. Hij ontmoette de hoos op de fiets en dat ging niet vlekkeloos.

De eerste tegenslagen in de wedstrijd dienen zich al gauw aan. Om circa 1600 uur vindt er een aanvaring tussen twee deelnemers plaats waarvan er een voor reparatie terug naar Lauwersoog moet. Gelukkig blijkt de schade snel te verhelpen zodat de 'Marianne' (?) nog dezelfde avond opnieuw start. De wind neemt nog verder af en de vloedstroom zet door. Wederom ontstaat er een leuk schouwspel, want hoewel de eerste schepen het Westgat uitkomen, lukt dit het merendeel van de deelnemers niet.

Een deel hiervan gaat voor anker om te wachten op betere tijden en de rest probeert zeilend in positie te blijven.

Aangezien mijn 'werk' zich toespitst op het bijhouden van de meldingen van de schepen bij het passeren van de uiterton, het binnenvaren van de TE-route en het verlaten van de TE-route, dienen er zich enige vrije uren voor mij aan. Hiervan maak ik gebruik om even te genieten van het mooie strandweer en op een terrasje wat te gaan eten.

Een beetje wind Omstreeks 1800 uur ben ik weer terug en dan is het veld net weer in beweging gekomen. Vanaf 1900 uur wordt het drukker met de meldingen. Het is nog licht en dus volgen we alles nog zonder hulpmiddelen zoals radar. Een van de schepen komt wel erg dicht onder de kust en dus wordt die gewaarschuwd voor een ondiepte vlak voor hem.

Elk half uur gaat er een bericht aan de scheepvaart de ether in.

71

RAIDEKO STAAT ER VOOR METALEN RAMEN, DEUREN, PUIEN EN GEVELS

'riradeko Grรกndyk 1-3 9151 AE Holwerd Tel. 05197-1735 Telefax 05197-2228

Daarin worden de schepen die zich in de TE-route bevinden gewaarschuwd dat er een grote vloot zeilschepen is die in de eerstkomende uren de TE-route in een bepaalde sector zal kruisen.

Langzaam wordt het donker en we moeten steeds meer afgaan op de radarbeelden om de roepende schepen te identificeren. Aangezien het merendeel van de deelnemers zich goed aan de wedstrijdregels houdt hebben we daar niet zo heel veel moeite mee. Uiteraard blijken er toch weer mensen te zijn die denken dat regels alleen voor anderen gelden. Helaas houd je dat altijd.

Hoewel de marifoons van de schepen voor de wedstrijd gekeurd zijn blijken er toch wat problemen in de communicatie te ontstaan. Vooral de ontvangst aan boord van de schepen laat nog wel eens te wensen over. Bij de keuring wordt ook alleen naar het zendvermogen gekeken dus dit is niet onmogelijk.

Om ca. 2200 uur horen we van de 'Marianne' dat zij de wedstrijd hervat hebben en we wensen de bemanning veel succes. Een van de vrachtvaarders in de TE-route verandert van koers om achter een groep van circa tien zeilschepen langs te gaan. Je hoort wel eens andere verhalen van zeilers.

Om 2400 uur loopt de laatste dienst af maar terwille van de wedstrijd komt er nog een aflosser tot de laatste deelnemer door de route is. Dat is pas om 0230 uur en dan is de dag om. Al met al hebben we dan zo'n honderd schepen aan de lijn gehad. Niet alle schepen hebben zich aan de meldingsplicht gehouden. Ook zijn niet alle schepen in de juiste sector door de TE-route gegaan. Alle door ons geconstateerde onregelmatigheden zijn genoteerd.

Na een korte nachtrust en een kop koffie vertrek ik weer richting Lauwersoog. Daar tref ik nog net de laatste twee organisatoren voor hun vertrek naar Noorwegen. Ik zie nog net kans om ze onze bevindingen in de hand te drukken voor ze vertrekken. Wie weet doen ze er nog wat mee in Noorwegen.

In 1994 is er weer een CAM-Race en dan ben ik waarschijnlijk weer op de toren te vinden. Tenslotte is een leuke ervaring voor herhaling vatbaar, dus wie weet.

Carmen Loos 73

WRAKKEN ROND TERSCHELLING Vroeger was het altijd weer een wonder als een schip veilig terugkeerde. Tijdens de vaak lange tochten werd menige storm overwonnen en was ook mist een geduchte vijand voor de zeelieden, die slechts eenvoudige navigatiemiddelen tot hun beschikking hadden. Als wij op onze huidige zeekaarten kijken zien we dan ook veel wrakken liggen. Gelukkig hebben we van de meeste wrakken geen last of weet, want de tand des tijds heeft ze opgeruimd of ze liggen op plaatsen waar wij ook beter niet kunnen zijn, of er staat voldoende water boven zodat we ze met een gerust hart onder ons kunnen laten liggen.

Wel is het interessant dat al deze wrakken er zijn, ze vertellen ons allerlei interessants.

In het museum 't Behouden Huys aan de Commandeurstraat in West-Terschelling zijn veel voorwerpen uit dat vaarverleden tentoongesteld, zowel aangespoelde als opgedoken spullen van diverse schepen. Ook staan er talloze meegebrachte snuisterijen uit verre landen en is er een kunstnijverheidcollectie, die hoofdzakelijk bestaat uit door zeelieden vervaardigde voorwerpen. Scheepsmodellen in flessen, schilderijen van schepen uit het verleden en modellen van de Nederlandse vuurtorens. Het is allemaal te vinden in deze monumentale panden uit 1666. Het museum werd gesticht door een vereniging, opgericht in 1939, van verontruste eilandbewoners, die vonden dat ze hun cultuurgoed moesten beschermen tegen het toenemende toerisme! Ook Rijkswaterstaat heeft bijgedragen aan het bewaren van ons cultuurgoed door de wrakken vanaf 1800 in een wrakkenregister te registeren. Omdat de duikvereniging Ecuador van Terschelling ooit in Engeland een wrakkenkaart zag wilde zij ook graag een kaart van 'hun' wrakken. Gelukkig vonden ze Frans Schot bereid om de wrakken waarheidsgetrouw in kaart te brengen. En zo kon het gebeuren dat er al drie wrakkenkaarten zijn (Vlieland, Terschelling en ~eland) en de vierde van Schiermonnikoog in de maak is.

Eveneens is het een gelukje dat ze nu uitgegeven worden als poster zodat iedereen ze via het museum kopen kan. Het leuke van de kaarten is dat je je nu extra goed realiseert hoe gevaarlijk onze waddenkust is èn dat veel wrakken nu uit de vergetelheid ontrukt worden. Zeker omdat Schot door middel van zijn tekeningetjes de barken, schoeners en stoomschepen weer tot leven roept. In het boek: In storm en mijnenveld van Hille van Dieren uitgegeven bij de Boer Maritiem in 1980 staat veel informatie over de diverse schepen.

74

Degene die wel eens boven Terschelling langs gevaren zijn kennen allemaal het silhouet bij paal 12 maar wie weet dat het de Russische OKA 18 is die daar in 1966 na een aanvaring het strand opliep (zij weigerden Nederlandse sleepboot hulp).

En waar ligt nu precies de kwelgeest van velen, de Lutine die met goud en zilver met een waarde van dertien miljoen in 1799 naar de kelder ging.

Enkele jaren na het vergaan en ook later rond het midden van de vorige eeuw, had men daar nogal wat succes mee. Er werd voor meer dan een miljoen gulden uit de zeebodem omhooggehaald. Maar deze eeuw, ondanks beter bergingsmateriaal is er slechts één goudstaaf en een paar kanonnen geborgen.

Wie kan zich herinneren dat de Wester Aleta de eilandbewoners 35 duizend liter wijn schonk in 1920 voordat ze het begaf?

De meeste doden, bijna driehonderd, vielen te betreuren bij de ramp met de Wilhelmsburg. Nederlandse emigranten op weg naar Australië kwamen niet verder dan de oostpunt van Terschelling. Hoewel deze overledenen allemaal in Hoorn zijn begraven, liggen de meeste zeevaarders op het oude kerkhof achter de Brandaris op West-Terschelling. Vaak onder de prachtigste grafzerken bewaren zij hun eigen verhaal.

Nap

Deze winter is het restaurantgedeelte van Hotel-Café-Restaurant Nap aan de voet van de Brandaris grondig verbouwd. Op hun menukaart staan onder andere zalm 'Noordvaarder' en kabeljauw 'Westmeep', maar na het inleven in het jutters-bestaan behorend bij de wrakkengeschiedenis is het misschien nog lekkerder om deze keer 'Juttersvonst' te nemen. De vis is vast en zeker gevangen in de buurt van een wrak, want daar zwemmen ze het liefst. Tel.: 05620-3210 Museum 't Behouden Huys is dagelijks geopend van 1 april en tijdens alle vakanties.

Vanaf 1 mei komt er een tentoonstelling over de 'aardsvijanden' van de jutters namelijk het loodswezen.

r_1 E.

_ G LA- -5 -1 E N

75

DEVENTER Deventer is naast Kampen (Zwolle), Zutphen en Doesburg één van de hanzesteden aan de Gelderse IJssel, die in de middeleeuwen hun grootste bloei beleefden. Het handelsverleden, is te danken aan deze in het verleden belangrijke scheepvaartroute die liep van de Oostzee en de Noordduitse steden naar Keulen; dit verleden is in al deze steden prachtig terug te vinden. Doordat er geen nieuwe ontwikkelingen waren in de 18eeeuw liep de handel erg terug en werd het gebied oninteressanter, maar daardoor is er gelukkig veel bewaard gebleven uit de bloeitijd. En die ontwikkeling maakt het juist nu weer interessant voor ons en zo ontstaat er een nieuwe 'bloeitijd'.

Hoewel de steden erg mooi zijn en Deventer zelfs het rijkst is bedeeld met monumenten, is de ligging in de Gelderse vallei waar de IJssel zich kronkelig doorheen slingert als een glinsterend lint minstens zo belangrijk voor deze nieuwe bloeiperiode. De IJssel is een aftakking van de Nederrijn ten zuiden van Arnhem en mondt honderd kilometer stroomafwaarts uit in het Keteldiep ten westen van Kampen. Het Usseldal is overal verschillend en dat maakt een reis over of langs deze rivier zeer de moeite waard. Dat vond Thijsse destijds ook al, want één van zijn Verkade-albums heeft hij speciaal aan de IJssel gewijd. Al fietsend snoof hij de schoonheid van het landschap op. En dat kan nog steeds.

De oudste stad Vaar je met een boot over de IJssel dan is het mogelijk om in Deventer, de oudste stad aan de rivier, af te meren aan de kade en voor een nachtelijk verblijf kun je terecht in de jachthaven aan de noordkant van de stad.

Als je als 'vreemdeling' in een stad komt, lijkt de eerste logische gang die naar het VVV. Mooie folders, een activiteitenlijst en een beschrijving van een stadswandeling liggen voor het grijpen. Zo ook in Deventer. Vooral door de stadswandeling proef je duidelijk het verleden door het heden heen. Je kunt er gerust een hele tijd voor uittrekken want er is veel te zien. Natuurlijk heb je diverse musea zoals bijvoorbeeld de Waag. Het pand ligt aan de Brink en dateert uit 1528, sinds 1915 is het een museum waarin een beeld wordt geschetst van de historie van de stad. Archeologische vonsten, maar ook zie je er de eerste fiets uit 1870 hier gemaakt door Hein Burgers. Eveneens aan de Brink, in twee middeleeuwse huizen, is het Speelgoed-en Blikmuseum gevestigd. Hier heeft men de grootste openbare collectie speelgoed van Nederland.

En een grote treintafel waar je kunt smullen van alle beroemde merken vanaf 1850, zoals Anker en ~lin. Is het mooi weer en heb je nog puf over, beklim dan de zestig meter hoge toren van de Lebunuskerk, iedere windstreek laat een glimp van zijn afkomst zien. Prachtig.

76

Tijdens de wandeling zul je zien dat het Bergeitrartier volledig is gerestaureerd en ontdekken hoeveel antiquariaten (Deventer had vroeger erg veel drukkerijen), galleries met oude, nieuwe en ambachtelijke kunst en horecagelegenheden er zijn.

Van al het geslenter en omhoog kijken naar de mooie gevels krijg je dorst of misschien zelfs honger. Enkele suggesties: een kopje thee bij Johanneke in de Grote Overstraat waar je keus hebt uit 60 soorten, of een pannekoek of entrecote bij Hans en Grietje aan de Brink, beide huizen natuurlijk in een oud pand. Is het nog steeds mooi weer en wil je uitzicht op de IJssel dan heeft Ketelbinkie boven een terras waar het goed toeven is. Steek je met het pontje over (je kunt er natuurlijk ook wel op vier wielen heen) dan tref je daar in het oude hotel het Chinese restaurant, Jasmin Garden, aan waar je nog in de oude houten sèrre kunt zitten.

Tijdens het wandelen door de oude stad constateer je dat er nog veel meer uitheemse restaurants zijn, het duidt op andere invloeden in Deventer: de industrie heeft de handel verdrongen.

Telefoon: 10-17.30 /zat. 10-13 VVV 05700-16200 maandag-vrijdag 10-17 De Waag 05700-93780 dinsdag-zaterdag Speelgoed- en Blikmuseum 05700-93786 zon/feestdagen 14-17

77

DE "EH 6 WITTE BEER" PERIKELEN MET HET VROUWENZEILEN Weet U nog, vorig jaar deden we in het Jaarboek de oproep namens de Vereniging voor Vrouwenzeilen om uw schip beschikbaar te stellen voor het evenement van deze vereniging wat eind augustus plaatsvond vanuit Delfzijl.

Een aantal wederwaardigheden van George Schmitz en zijn schip EH 6 De Witte Beer werden ons ter beschikking gesteld en volgen hierbij: 27-8 Kwart over 6 in de auto gestapt. Eén uur in de file, wegens werkzaamheden op de Ketelbrug, daarna toch maar 140 geplankt naar Delfzijl. Vereniging "Neptunus" gevonden!

Kennisgemaakt met George Schmitz. Na de briefing ingescheept op De Witte Beer.

Leuk. Een platbodem heeft andere charme's dan een kieljacht. Geborreld natuurlijk met Elly Visser en Rina van Zuylen. Niet al te best geslapen, wel vroeg weer op.

Formulieren bij Carolijn ingeleverd, ontbeten, afgewassen, kijken hoe alles werkt op een platbodem en op naar Borkum. 't Is in ieder geval droog. Het eerste stuk gaat het goed (gestart om 10.10 uur) maar later wordt de wind harder en de golven hoger. We hebben nog maar éénvijfde van de af te leggen afstand gevaren. Dus overleggen: Dan halen we het niet, of de motor aan!...

George heeft een rif in het zeil gestrikt, zoals hij dat zo mooi kan zeggen en kwam door het gestamp even los van het dek.

Hij zei: "Na de Eemshaven wordt het minder en inderdaad hij had gelijk! Afijn het werd toch echt te gek, dus motor aan dan redden we het wel.

Aangekomen op Borkum, hebben we een stukje gelopen naar de Promenade. Onderweg een lift gekregen. Een ijsje gegeten, de vergane glorie bekeken en weer terug met de taxi! (18 Mark valt mee).

Heerlijk diner nadat we de Witte Beer RAP geoefend hebben. Een hoop voorpret, doch weinig lol. Op tijd naar bed vanwege het tij: kwart over zes op, ontbeten en tien over half acht naar Delfzijl. Alles bezeild. Heerlijk. Ontzettend mooi, 's morgens vroeg.

We zijn al vroeg weer in Delfzijl. Opruimen, stofzuigen, afwassen, dweilen, alles weer clean.

George met je Witte Beer: Bedankt! Het was heerlijk.

Thea van Gessel-Fokker Oostkaap 37, 8224 EK Lelystad

Pastel of olieverf van Uw favoriete schip en natuurlijk al Uw inlijstwerk 78

BLEEKER

Kunsthandel Lijstenmakerij

A-Straat 14 9718 CR Groningen Tel. 050-130862

Witte Beer RAP Alfa is voor ons het begin Witte Beer heeft het erg naar zijn zin Oe ah ah ah, oe ah ah ah ah, Oeha oeha oeha ah ah.

Charley zegt dat komt er van Wij maken nu een Deltaplan Oe ah ah ah, etc.

Platte bodem. Witte zeilen Bravo Beer, we hoeven niet te dweilen Het windje wakkert lekker aan Met papa kunnen we de foxtrot dansen gaan Op een golf, wel huizen hoog Houden we ons uniform niet droog De Witte Beer, die hield het wel We dansten de tango op een nat hotel Het schip is 7000 kilo zwaar Kom je tussen wal en schip, dan ben je de sigaar Om half twaalf strikken we een rif Een whisky op zo'n tijd, dรกt is pas vergif De bank die stond al bijna droog Maar papa dacht, het water staat nog hoog Echolood klaar voor gebruik Maar Witte Beer heeft zand al aan de buik Charley, Victor, Oscar, Mike Staan te kijken op de dike Maar wij vrouwen staan voor V.V.Z. Alleen onz' George mag delen in ons bed En aan het slot ons laatste kans Maken wij om George een Zoeloe-dans Oeh (Opgenomen in studio van George: De Witte Beer)

79

SYMON DEN DANSER - DRIEHOEK NOORDZEE '93 De Noordzee Driehoek is een prestatietocht, geen wedstrijd.

Zeemanschap staat centraal; vergroting van de ervaring met lange zeereizen. Joop Kuik met z'n maten schreven in voor de toerdivisie (oorspr. 24 deeln.). 17 andere jachten deden het als duotocht (2-kops crew).

De Driehoek start in Den Helder, voert naar Lerwick (Shetland eilanden), en vervolgens via Haugesund (Noorwegen - westkust) terug naar Den Helder, totaal ongeveer 1300 zeemijlen.

Een heenroute noordwaarts over de hele Noordzee, met continu tegenwind, kou, natheid en booreilanden.

Na het afscheid van familie en de vele kinderen van de bemanning varen we de haven uit. Vanaf de marinehaven Den Helder op koers naar het Molengat. De Symon is een snelle zeiler. We hadden eigenlijk een rif moeten steken, maar het gaat goed; we krijgen wel veel water over.

Het is zaterdag 19 juli. Dag vrouwen en kinderen, dag Holland aan stuurboord "waar de blanke top der duinen"; het Molengat door, even opletten. We worden ingelopen door de Watermaat en de Kruishorst; na 2 uur zeilen is er geen jacht meer te zien. Zij maken een slag naar Engeland vanwege de verwachtte NW-wind (bleek goed gedacht achteraf).

Wij maken contact met Radio Drenthe en zijn direct in de uitzending. Later op zee gaat dat slechter. De maten moeten inslingeren en de karbonaadjes met veel ui blijven er maar net in. AndrĂŠ ziet groen en zal dat tot Lerwick blijven. Hij eet niet, drinkt niet en is compleet van de kaart; ik maak mij ongerust.

Op zondag worden we weggejaagd door "jagers" want er worden seismische metingen gedaan. Koos krijgt 3 fakkels om zijn oren van die schepen. De zenuwen had ie ervan. Ze hebben begrip voor de situatie. Het wachtloopritme begint te komen. We eten veel kaakies - cup Ă soup door de knobbelige zee. De Symon is een goed schip; ik heb voor in de punt waar ik slaap een lek (ankerbak denk ik). Moeten onder uit het schip water pompen; een paar emmers. Het zicht is goed. Het wordt wel kouder.

80

Lerwick

De aanblik van de Shetlands was met de muziek (Vivaldi) die we op hadden staan ontroerend. Boven op de heuvels zagen we 'menhirs' staan; het bleken echter televisieschotels te zijn. Mooie zuivere natuur/water. Het was toch een 'harde' tocht met ruwe zee, vooral op de Doggersbank. Veel windschiftingen gehad en koersaanpassingen gemaakt. Ook veel mijlen gemaakt; we hadden beter die slag om de Noord naar Haugesund door kunnen zetten en dan richting Lerwick op steken. Maar, we waren van plan om AndrĂŠ naar Aberdeen te brengen. Hij knapte weer op, maar kon niet aan het roer staan. Zodoende was het 2 uur op en 4 uur af, wat goed ging trouwens.

De marifoon-antenne bungelde geruime tijd aan een los kabeltje. Toch kwam het nog plotseling met een klap in het water terecht. De maten wilden mij niet in de mast hijsen omdat het te gevaarlijk was. Maar ja, een antenne kost toch f 150,— en dan de pijp nog. De BBC bracht een goed weerbericht.

Aad Went had een opname-apparaat bij de radio staan; zo kon je het weerbericht opnemen, zeer handig.

De andere Noordzeekant

Haugesund is gezellig, we waren wel moe maar deden toch aan alles mee: de rondtoer met Jan en Astrid Spronk, het verhaal van de burgemeester en het "diner" bij de zeilvereniging.

De tijd dringt. De maten willen naar huis naar hun ongeruste vrouwen; het verhaal afsteken van de zee en andere schepen, het passeren van de Traffic zone's. De boorplatformen, de "jagers" en de fakkels en die klere visser, die recht op de boot af stuurde; grapje? Het zicht was meestal goed, wel koud.

De terugreis was een stuk makkelijker, we hebben wel midden tussen de vrachtschepen gezeten. 'Ze' waren zeer sportief en voeren duidelijk een 'betere' koers voor ons.

81

De terugreis was een stuk makkelijker, we hebben wel midden tussen de vrachtschepen gezeten. 'Ze' waren zeer sportief en voeren duidelijk een 'betere' koers voor ons.

Ik ben niet ingegaan op hun oproepen. Ze schelden je dan overal voor uit en dat hoeft niet voor mij. De stemming was wel goed; eten is belangrijk. Een havermout ontbijt is heel goed! Toch hadden we een geschil op het laatst en moest ik een machtswoord uitspreken. Ik wilde niet buitenom van Den Helder naar Lauwersoog.

Het weerbericht was slecht (mist) en er zat te weinig diesel in de tank. Om die reden gingen ze in Den Helder van boord.

De vrouwen vonden het allang goed - denk ik.

Ik ben zondag alleen naar Harlingen gevaren, je kan dan wat bijkomen en heb daardoor nog gezellig met de 'Photohome' en de 'Baloo' bemanning gepraat, prima lui.

Ik heb een goed gevoel overgehouden aan deze prestatietocht.

Of ik de maten nog terugzie?? Het waren toch flinke kerels en ze hebben een goede 'opleiding' genoten. En dat in alles wat aan boord onder moeilijke omstandigheden gedaan moet worden.

"We all are like ships that pass in the night" Joop Kuik Een verrassend vervolg van de Driehoek Noordzee kwam voor Joop maanden later.

Op grond van de ingeleverde logboeken in de toerdivisie kwam hij in aanmerking voor een waardevolle praktische klasseprijs: een prachtig Sestrel peilkompas van Observator.

Wij, van de 'Savili', hebben ervaren dat ze het niet cadeau hebben gekregen. Vooral de lange kruispartij naar Lerwick, 5 dagen aaneen, was lang, ongemakkelijk, koud en klam.

Fred Licht

schilders bedrijf 11 glas - service

poelman

b.v.

WINTERBERGING: OP ONS BEDRIJFSTERREIN ZIJN NOG ENIGE BUITENLIGPLAATSEN BESCHIKBAAR KANTOOR EN WERKPLAATS: ANTILLENSTRAAT 11 - 13 9714 JT GRONINGEN TELEFOON 050 - 710 150 82

HOE ZIJN DE MENSEN IN DE BALTISCHE STATEN? Als je, zoals wij in de zomer van 1992, in een nieuw land voet aan wal zet, ben je naast de landschappelijke en culturele aspecten van zo'n gebied bovenal nieuwsgierig naar de mensen die daar wonen. Over hoe het contact met de plaatselijke bevolking was gaat dit artikel.

In Estland troffen we alleen maar aardige mensen en doordat ze meestal Engels en soms Duits spraken, hebben we ze ook beter leren kennen. In Letland, waar de meeste Russen wonen, is de taal een veel groter probleem. De contacten die we hadden waren over het algemeen positief. Lithouwen tenslotte heeft altijd al veel Duitse invloed gekend en nog steeds zijn er veel Duitse toeristen. Naast het Duits spreekt zeker de jongere bevolking goed Engels. In dit Baltische land hadden we ook geen onprettige ervaringen.

Als we de douanemannen in Tallinn aan boord krijgen, zijn we echt verbaasd over hun ontspannen en plezierige optreden. In een mum van tijd is het inklaren gebeurd en omdat het toch al zes uur in de avond is, vertellen ze ons, onder het genot van een biertje, de eerste wetenswaardigheden over dit voor ons nieuwe land. Alle eerder gelezen verhalen zijn daarmee historie geworden.

Loop je door de stad dan vallen de vele vrouwtjes op die langs straten of pleinen achter schragentafels zitten met een emmer of pot waar hun vers geplukte bloemen het straatbeeld opfleuren. Het lijkt erop dat de verkoop van bloemen bijzaak is. Gezellig bijkletsen dat is zeker zo belangrijk.

Via een vriendin van ons waren we in contact gekomen met Katrien, een Estse vrouw van vijfendertig jaar, die op het scheepvaartmuseum werkt. Toen ze bij ons aan boord kwamen overlaadde ze ons met geschenken, ze gaf ons zelfs buskaartjes, omdat je die niet in de bus kunt kopen, waardoor we inderdaad de indruk gekregen hadden, dat het hier, netzo als in Amsterdam, vrij reizen betrof. Ze liet ons verder de hele stad zien en zorgde voor een deskundige gids die ons het gesloten scheepvaartmuseum van boven tot onderen liet zien.

En wat te denken van Alar, de Est die zeilboten verhuurt. Vooraf hadden we per telefoon en fax contact gehad en hij gaf ons alle Russische zeekaarten, die we nodig hadden. Een Edammerkaas, die we onder andere aan hem gaven, werd direct gehalveerd om deze met zijn medewerker te delen.

In onze volgende haven Dirhami kwam een aardige, redelijk Engelssprekende, douaneman even vragen hoe, wat en waar.

Vier Russen in de volksboot uit St Petersburg, die achter ons aan de kade lagen, knoopten regelmatig een praatje aan. Werden niet opdringerig en stonden heel geduldig bij onze meerlijnen te wachten toen duidelijk werd, dat we wilden vertrekken. Een echte Groninger koek doet ook hen deze ontmoeting niet meer vergeten.

Op het eiland Hiiumaa lig je in de noordelijkste douanehaven Lehtma volledig "in the middle of nowhere". Prima haven, maar is wel twaalf kilometer van het dichst bijzijnde dorp verwijderd. De weg naar dat dorp Kardla is super saai; een lang grijs lint tussen eindeloze bossen van dennebomen. Geen vogel, dier of bloem te ontdekken. Gelukkig wel een klein autootje met drie dames en twee kinderen. Ze stoppen, oma in het midden, wij ieder een kind op schoot en daar gingen we. Ze lieten ons terloops nog iets meer zien en konden haast niet geloven dat ze met mensen uit een ander land Engels aan het praten waren.

Op de terugweg stopte er een Volkswagenbus met een stel vissers van de viskolchoze. Even later konden we in het nieuwe restaurantje aan de haven hun een biertje aanbieden.

83

Tussendoor tijdens ons verblijf in Kérdla wilden we met de bus naar de oudste nog brandende vuurtoren ter wereld. We probeerden er achter te komen of de bus uitkomst zou bieden voor de grote afstand. Wij konden er zelf niet uitkomen, maar twee dames die hier op de fiets waren, gingen met de vrouw achter het loket overleggen of deze tocht mogelijk was. Het bleek dat we die dag wel met de bus heen konden komen, maar niet weer terug. Eén van de dames vertelde ons dat ze in september naar Oldenzaal zou gaan om mee te doen aan een badminton-toernooi!

Nu de vuurtoren uit 1514 onbereikbaar was geworden, verkenden we het dorp wat uitgebreider. Op zoek naar een bank ontmoetten we een gepensioneerde vrouwelijke arts, die tijdens de zomer logeerde bij haar man, die hier een huis had geërfd. Tijdens de oorlog hadden de Duitsers/Oostenrijkers, die bij haar ingekwartierd gezeten hadden, haar Duits geleerd met een zangerig accent. In de jaren daarna heeft ze deze kennis door veel te lezen paraat gehouden, ze vond het dan ook erg leuk dat ze het nu eens echt kon gebruiken.

Als wij de volgende dag naar het eilandje Vormsi zeilen, is het prachtig weer. In de haven van Sviby liggen twee hekboeien. Omdat het daar vrij ondiep is, kunnen we niet zo draaien om er direct een lijn door heen te halen, maar er komt een Estse jongen aanzwemmen en even later is de klus geklaard.

In een één-kamer cafeetje iets buiten het dorp probeert een dronken Est met mij aan te pappen, een andere man ziet dit en ruilt heel attent met hem van plaats.

In het late avondzonnetje en bij het eerste ochtendgloren zitten enkele vakantiegangers bij ons voor de deur te vissen. Pim probeert een praatje te maken en met handen en voeten legt een van de vakantiegangers uit wat ze vissen en hoe ze het doen.

Op weg naar Haapsula stoppen we bij een klein eilandje, waarvan Alar niet eens wist dat dit militaire gebied vrijgegeven was. Met de rubberboot roeien we over het laatste zeer ondiepe gedeelte naar het land. Na eerst een beetje afstandelijk benaderd te zijn, breekt al gauw het ijs en een van de dames leidt ons over hun hele grondgebied rond.

Wat is dit een paradijsje. Hun mannen waren meer geïnteresseerd in de verrichtingen van de Estse olympische basketbaiploeg.

84

In Haapsula zijn we 's avonds een tijdje met een losgelopen moer van onze rolfok bezig als een Estse zeiler vraagt of we hulp nodig hebben. Hij vertelt verder dat hij onder andere Europees kampioen ijszeilen is geweest en dat ze erg veel vriendelijkheid, gastvrijheid en geldelijke steun hebben gekregen van Wim van de Akker, een Nederlandse kei in het ijszeilen.

Al lopend door het dorp zien we ineens een auto stoppen, de sportvisser uit Sviby springt eruit en begroet ons hartelijk. We voelen ons hier al aardig thuis.

Zeker als we na twee stevige verwaaidagen warmte hebben gevonden in de sauna van deze, al meer dan honderd jaar oude zeilclub. De plaatselijke mannelijke jeugd stookte het vuur nog wat op en had geen bezwaar tegen mijn aanwezigheid.

Na de storm krijgen we een fles wodka van een Est wiens losgeslagen schip we midden in de nacht, met een oude fokkeschoot van ons, voor verdere schade behoeden.

Met een mooi lopend windje zeilen we naar Virtsu. Daar ontmoeten we Teet, een twaalfjarige jongen. Brilletje op, zo vies als touw, met een papiertje in de hand met zijn adres. Niet omdat hij verdwaald zou raken, maar omdat hij graag een mooie ansichtkaart wilde. Sindsdien heeft hij al meerdere ontvangen en heeft hij ons er ook eentje gestuurd.

Na een fantastisch spinakerrak zeilden we aan het eind van de dag langs vele roestige vissersschepen de jachthaven van de stad Parnu binnen. De Nederlandse gastenvlag werd gehesen op de plaats van de Estse, die even later in de top van een 470-mast wapperde. Deze inventieve moderne havenmeester bood ons direct een goed gedocumenteerde VVV-map aan, liet ons bellen via zijn draagbare telefoon en was aan alle kanten zeer behulpzaam en spraakzaam.

De volgende avond waren we getuige van een soort veiling. Een speciaal voor de gelegenheid ingehuurde veilingmeester verkocht bij opbod de, door de aanwezigen, ingebrachte spullen. Niet voor een goed doel, gewoon voor hun eigen plezier. Ik denk niet dat een Groninger koek ooit zoveel heeft opgebracht.

Als we de volgende ochtend vroeg wegzeilen zijn we op weg naar de meest authentieke plek van Estland, althans dat lazen we ergens. Het eiland Kihnu is inderdaad vrij geĂŻsoleerd, maar naast de veerboot varen ook de vissersbootjes mensen van en naar de vaste wal. Vrouwen in klederdracht trekken zich niet veel van ons aan; de anderen eigenlijk ook niet ook al zien we heel wat stofwolkjes. Op de ochtend van ons vertrek schiet een geĂŤmigreerde eilandbewoner ons aan. Hij heeft voor het eerst vanuit Zweden zijn zuster in zijn geboortedorp weer opgezocht.

Onze laatste stopplaats in Estland ligt op Saaremaa. We meren af in de spiksplinternieuwe haven van Roomassaare. Een zeer actieve havenmeester geeft ons in het Engels alle gewenste informatie. Uit zichzelf vertelt hij ons steeds hoe het met het weerbericht gesteld is.

In een museum in de hoofdstad Kuressaare maakt de suppoost ons duidelijk dat we een gouden medaille op de OS hebben gewonnen. Een Estse dame die hoort dat wij uit Nederland komen, vertelt ons dat ze correspondeert met een mevrouw uit Groningen, die ooit een fles met haar adres vanaf Gotland in zee gegooid had.

Riga is onze volgende haven en de eerste haven in alweer een nieuw land. Letland. In de grote stad heb je toch minder contact met de mensen. Onze contactpersoon bleek net met vakantie te zijn gegaan, maar schreef keurig terug op een door ons achtergelaten kaart.

De druk bevolkte buurboten genoten van hun vrijheid door de transistor-radio keihard aan te zetten, onze accu kon derhalve vol blijven.

Bij het betalen 's ochtends gaven we de havenmeester een dollar fooi, het is nauwe- 85

lijks te bevatten hoe dankbaar die man was. Een glas wodka was wel het minste wat hij er tegenover kon stellen en dat 's morgens om acht uur. Op een hele vieze boot, uit een heel vies glas uit een heel vies clubhuis ging Pim net niet over zijn nek. Wel heb je hier vierentwintig uur per dag bewaking; de dienstdoende man slaapt in een klein gebouwtje naast het hek waar je trouwens gewoon vrij mocht bellen.

In een andere Letse haven, Ventspiels, stuitten we voor het eerst op minder vriendelijke beambten. Het gedrag bleef binnen de normen van het fatsoen, maar daar was het wel mee gezegd. Bovendien stuurden ze ons achterin de haven om een plaats te zoeken. Aangezien daar verder niemand lag (er lagen een paar jachten in de vissershaven zagen we toen we uitklaarden) vond de plaatselijke jeugd ons wel interessant.

Ze wezen een goede plek aan en probeerden gezellig wat te kletsen in het Duits of Engels.

Tijdens een zoektocht door de stad naar het postkantoor om even te bellen, brachten twee dames ons helemaal tot binnen het gezichtsveld van het gebouw. Na het indienen van onze aanvraag moesten we drie dagen wachten op verbinding!

Onze ervaringen in Lithouwen waren wederom positief. Allereerst stonden ze ons via de marifoon vriendelijk te woord en begeleidden ons bij het naar binnen lopen van Klaipeda in het donker en op lage wal met een pittige wind.

De douane, de immigratiedienst en nog een derde official, ze waren allen zeer aardig en spraakzaam Nadat ze onze belading genoteerd hadden, wezen ze ons de weg naar de jachthaven aan de overkant van de rivier.

Daar werden we opgewacht door, wederom een vriendelijke, dienstdoende havenmeester, die uitstekend Engels sprak. Deze was de volgende ochtend afgewisseld door een eveneens zeer geschikte jonge vent. Hij vertelde ons allerlei dingen over zijn land en stad.

Hier in Klaipeda werd ons geld op correcte wijze op straat gewisseld, bezochten we leuke winkels, gezellige eettentjes, cafeetjes en genoten van een treintje vol met muzikanten, die met zichtbaar plezier zich prima van hun taak kweten.

Toen we ons weer uitklaarden, troffen we dezelfde douaneman en hij was echt be86 nieuwd hoe we het in zijn stad hadden gehad.

Door de bijna alleen maar goede ervaringen van vorige zomer hadden we er ook dit jaar weer zin in. Direct na aankomst in Veere op het eiland Saaremaa liep een perfect Engelssprekende goed in het uniform zittende havenambtenaar ons tegemoet. Dat hij alles te maken had met het witte cruise schip dat voor de kust ten anker lag, werd ons later duidelijk. Schip weg, civilisatie weg. Een alleraardigste maar niet Engelssprekende beambte bleef achter. Hoewel we hem regelmatig even opzochten bleek het niet mogelijk iets meer van hem te weten te komen. Als hij niet omviel, sloeg hij Pim gemoedelijk op de schouder om te laten zien dat hij het zeker goed meende.

De inklarende douaneman was dezelfde van vorig jaar uit Roomessaare. Vriendelijk, maar hij spreekt nog steeds geen Engels.

Tijdens onze fietstochten over de NW-hoek van het eiland ontmoetten we allerlei soorten mensen.

Fietsen op een folderachtige kaart bleek toch iets moeilijker dan gedacht, daarom vroegen we of we even op een echte kaart mochten kijken van twee Estse stellen van het vaste land, die hier ieder met hun vouwkampeerwagen rondtrokken. Midden in Kihelkonna ontmoeten we elkaar weer als oude bekenden. We wisselen chips en toffees uit. Omdat we nog geen geld gewisseld hadden, schoot een jonge Est ons te hulp bij de kassa. In het Duits berekenden wij een voor hem gunstige koers.

Enkele kilometers verderop troffen we een jonge ecologische boer met zijn vrouw en hun drie kinderen. Even later liepen we z'n bedrijf te bewonderen en zaten we aan een uitgebreide koffietafel en dronken ook een beetje zelfgemaakt bier, de vroegere nationale drank van de Esten.

Een dag later vroegen we de weg bij een andere jonge boer, die naast boer ook nog timmerman was. Hij had nog maar net deze verwaarloosde boerderij gekocht. Zijn stokoude sauna uit de vorige eeuw had hij ten dele gerestaureerd en ook het voorhuis was vernieuwd.

De derde dag, we waren nog steeds op zoek naar de vuurtoren van "Pica", zien we een heel stel mensen ergens bij een meer kamperen en veel muziek maken.

Teruggekomen bleek Lisa, de dochter van de eerste boer, in de haven te zijn; zij gaf ons een door haar geplukt bosje bloemen.

87

In het begin van de avond kwam iemand uit het dorp ons vertellen dat de sauna brandde waar we even later gebruik van maakten.

De enige dissonant hier in Veere was het gedrag van de kapitien van een kustwachtboot. Hij liep zo hard de haven aan, dat zijn hoge golven ons tegen de kade aansmakten. Nadat we zijn naam gevraagd hadden, konden we er deze winter een brief achteraan sturen. Daar werd per omgaande op gereageerd door de autoriteiten uit Tallinn.

Onze tweede haven dit jaar lag op het eiland Hiiumaa. Daar in Kalana werd onze lijn keurig aangepakt en werd de gestrande Fin door middel van een lange lijn aan een kleine vrachtwagen, van een zondagspassant, zo scheef getrokken, dat het zeilschip na drie uur weer los kwam van de stenen.

Aan de voet van de vuurtoren, ons doel op dit eiland (vorig jaar was dit immers mislukt) stond een nieuwe houten kiosk met een meisje erin die daar de kaartjes verkocht. Ook hier stond de muziek weer keihard aan. Ondanks dat konden we ons nog net verstaanbaar maken en wisselde ze zonder problemen onze dollars voor Estse marken.

We mochten nu de vuurtoren op en kochten een klein uit hout gesneden zwaantje voor een vriendin.

Bij het uitklaren in deze niet-douanehaven kwamen ze met vijf man sterk deze ongebruikelijke klus klaren. Hoewel erg inefficiĂŤnt, waren ze wel aardig.

En zo vonden we het wederom jammer dat we Estland achter ons moesten laten tot een zekere volgende keer.

ASW

88

EEN BABBEL OP DE SLUIS Januari, als alle feestdagen weer achter ons liggen, is een geschikte tijd om een bezoekje te brengen aan de sluismeesters. Ze staan altijd op ons neer te kijken, als wij pogingen ondernemen om zo netjes en goed mogelijk in de sluis af te meren. Wie zijn die mannen die ons van zoet naar zout brengen en ook weer andersom. De twee waar wij met het schutten het meest mee te maken hebben, zijn Jan Bos en Ide Braaksma.

Als ik door het Lauwersmeer rijd is het zicht niet al te best. Een miezerig regentje doet vette geploegde klei glimmen, riet wordt gesneden en meerdere roofvogels zitten ontspannen op een paal of een hek. Even denk ik dat ik een zeearend zie glijden, of getuigt dat van iets te veel verbeeldingskracht? In de haven en rond de sluis is weinig activiteit te bespeuren en dus hebben we alle tijd rustig te praten in het moderne gebouw gelegen tussen de sluis en de spuisluizen. Met ramen rondom heb je werkelijk een prachtig uitzicht naar alle windstreken. Bij helder zicht en noordenwind is zelfs de "skyline" van Borkum van hier uit te zien. Nu met dit matige zicht bestaan de windmolens even niet meer en zowel de zee als het meer zijn eindig.

In de ruimte waar de sluismeesters hun werk doen, bevindt zich alles binnen handbereik. Alles wil zeggen: de knoppen, om de spuisluizen in werking te stellen en die voor de bediening van de schutsluis met de brug. Sinds het spuien ook de taak van het sluispersoneel is, zijn er vijf monitoren geplaatst, zodat ze vanaf deze plek de scheepvaart voor en in de sluis duidelijk kunnen zien. In de nabije toekomst gaat het waterschap dit spuien voor haar rekening nemen. Vandaag laat Bos, Braaksma of een van de anderen er met laagwater drie à vier miljoen m3water uit gaan. Per jaar lozen ze uit de boezem meer dan een miljard m3overtollig water in zee. Het zal duidelijk zijn dat daardoor het waterpeil in het Lauwersmeer af en toe behoorlijk kan variëren. Er wordt gestreefd naar een waterstand van 97 -NAP. Maar omdat dat niet altijd lukt komen schepen soms voor een onaangename verrassing te staan en moet een slepertje uitkomst bieden. Dit spuiwerk loopt alle zeven dagen in de tweeënvijftig weken door.

Het werk op de schutsluis levert een gevarieerder beeld op. Rustig in de wintermaanden, topdrukte in de vakantieperiode met een tweejaarlijks hoogtepunt aan de vooravond van de start van de CAM-race. Een dag in de zomer gaat dan ook heel wat sneller voorbij dan een winterse dag. Vanmiddag konden er vier schuttingen in de computer bijgeschreven worden. Heel vroeger werd elke naam van ieder vaartuig opgeschreven, daarna gingen we per soort en aantal in een groot boek en sinds 1 januari 1994 staan we onder code nr (zeiljachten zijn nr 82) in de computer.

Een heel gesleep straks in april/mei met die computer als de sluis weer bediend gaat worden in het vertrouwde huisje op de sluis. Doordat de sluismeester lijfelijk aanwezig is, gaat het schutten veel vlotter, want al lopend op de sluismuur kunnen ze de zaak beter overzien. Motorboten (mastjes naar beneden) onder de brug, die even naast die of dat schip een beetje scheef, kan een andere er nog net met zijn neus tussen.

Bovendien pakt de dienstdoende man eens een lijntje aan, kijkt toe dat er niemand op de deuren gaat staan of op de brug klimt. 's Zomers is het een hele drukte zo op en in de sluis. Voor zo lang als het duurt, staan er nu dan ook borden dat je je niet meer rond de sluis mag begeven. Helemaal van gevaar ontbloot is het zeker niet daar rond de sluis. Ieder jaar zijn er schepen die zich ophangen. Ziet de sluismeester het op tijd dan laat hij weer water binnen, maar is dat niet het geval dan heb je bijna altijd breuk op de zwakste plek; de tros knapt, een bolder, of een kikker scheurt uit het dek, of zoals afgelopen zomer, toen een afgebroken pin van een bolder op een haar na het hoofd van Bos miste. Zal een vissers- of een charterschip ineens losknappen en wij liggen er met onze kleinere bootjes naast; handjes weg, oordopjes in, oogjes dicht en als er echt wat gebeurt regelt het allemaal wel. Gelukkig is een sluismeester in het bezit van 89

een EHBO-diploma, daarnaast heeft hij het klein vaarbewijs, een marifooncertificaat, kennis van gevaarlijke stoffen en is hij onbezolgdigd ambtenaar bij de douane. Dat wil zeggen hij kan in- en uitklaren, maar hij heeft geen opsporingsbevoegdheid.

Hoewel er zich nauwelijks problemen voordoen (natuurlijk heeft de sluismeester ook wel eens een slechte dag of is uw wel of niet grappig bedoelde opmerking net de druppel die de emmer doet overlopen), zijn er wel enkele opmerkingen en aanwijzingen van onze schutters.

— Meer af voor de sluis en blijf geen rondjes varen.

— Laat voor de sluis voldoende ruimte over, zodat geschutte schepen ook uit de sluis kunnen komen (bijvoorbeeld de 20+).

— Schuif per schutting op en laat grotere schepen eventueel tussen u en het remmingswerk liggen.

— Is het erg druk voor de sluis roep dan kanaal 22 op, vraag of het goed is dat u in de visserijhaven afmeert en of ze even doorgeven als u er door kunt.

— Heeft u marifoon gebruik hem dan!!

— Kunt u de sluis invaren, ga dan zover mogelijk naar voren (als het druk is), voordat u vastmaakt. Een pikhaak kan in deze erg gemakkelijk zijn.

— Probeer zoveel mogelijk op tijd te komen.

— Vergeet niet dat twintig minuten voor de afvaart van de veerboot het spertijd is, dat wil zeggen de brug wordt niet bediend. (In verband met de gewijzigde vertrektijd op zondag, nu 9.30 uur begint het schutten vaak al om 8.45 uur!!!)

— Vanaf het meer bent u zomaar voor in de sluis (achtertros eerst); vanaf zee kost dat wat meer energie (voortros eerst). -Als bij slecht weer een sluismeester vraagt of u wel weet dat het buiten niet zulk best weer is, krab dan eens achter uw oor.

Houdt iedereen zich zoveel mogelijk aan bovenstaande adviezen dan kan er eigenlijk weinig meer mis gaan. Zou je zeggen.

Na nog een korte rondleiding door het gebouw laat ik alles om en in de haven voor wat het is. In toenemend slecht zicht ben ik snel opgeslokt, de zilte geur blijft nog een tijdje langer in mijn neus zitten. Nog even geduld en dan duwen we onze neus weer door de deuren naar buiten en vergeten zeker niet om onze hand op te steken naar hen die op ons neer kijken.

ASW

Kooyenga's Supermarkt, Slijterij en Shipstore Voor al uw:

levensmiddelen, diepvries- en drogistartikelen vers vlees, vers brood en verse groente Het hele jaar door, dagelijks geopend

Tot ziens in onze zaak op de Haven van Lauwersoog.

Vanuit de jachthaven gemakkelijk lopend te bereiken via een trapje over de dijk.

Fax en Telefoon: 05193 - 49053 b.g.g. 05190 - 96438 90

EEN STOOTKUSSEN Langzamerhand is het weer tijd om alle boten vaarklaar te maken, maar niemand zal zich bijzonder druk maken over zijn stootkussens aan boord. Ze worden bij de koop van een schip aangeschaft of ze zitten er al bij en is er eentje lek dan wordt ze vervangen, maar verder staat niemand er bij stil wat voor een belangrijk en fantastisch hulpmiddel een stootkussen is.

Of ze nu zwart, wit, rood, blauw, dik, dun, lang, kort of massief zijn of ze nu fenders, willen, billen of kussens heten, ze hebben allemaal maar ĂŠĂŠn doel: hun boot zo goed mogelijk beschermen. Omdat een goed stootkussen veel ellende kan besparen is het zaak de juiste kussens voor het juiste schip vooral op de juiste plaats voor de juiste omstandigheden te gebruiken.

Lig je in Oen box, tussen de palen aan een steiger, dan is het met het oog op de buren verstandig aan beide zijden wat stootkussens uit te hangen. Lig je dicht tegen de steiger aan dan is een bescherming aan die kant vooral nodig bij harde wind, want de palen geven altijd iets mee en de trossen rekken wat meer uit. Bij het binnenvaren van een box kun je de stootkussens beter even binnenboord leggen nadat ze op de juiste hoogte vast geknoopt zijn halverwege de relingpaal (beslist niet aan de relingdraad en doe dat ook niet bij een ander). Bengelen ze al wel buitenboord dan is soms een box daardoor net iets te smal, of je blijft achter een meerpaal haken, waardoor dat punt als draaipunt werkt en het gedeelte van het schip wat al 'binnen' is, ineens dwars weg wil draaien. Zodra het breedste gedeelte door de nauwste opening is, kun je de kussens snel overboord tikken als je ze tenminste onder de relingdraad door op het dek hebt gelegd.

Vooral tijdens onze 'trekperiode' tref je (gelukkig) niet altijd zo'n gespreid bedje aan en moet je op een andere manier afmeren en dus je beschermers anders gebruiken. Lig je zoveel rijen dik dan zal er natuurlijk genoeg luchtvolume tussen de schepen moeten zijn, maar door die vaak hevige druk krijg je andere problemen, namelijk het lawaai.

Vooral piepen is iets wat verholpen moet worden. Dat lukt meestal wel, door hoesjes om de kussens te doen ondervindt de boot tijdens het bewegen minder weerstand. Of door een kussen dwars te hangen (met een hoesje) zodat de beide schepen er langs kunnen rollen op het dikste punt.

Ga je naar gebieden waar het niet zo druk is en de onder- of achtergrond wat oneffener is, dan kun je niet zonder een wrijfplank. Lig je erg onrustig dan heb je soms wel twee planken nodig. Meestal is het voldoende om tussen een paal of grote autoband en de boot op het draaipunt, dat jezelf bepaalt door het werken met twee springen, twee stootkussens met hoesjes dicht bij elkaar te hangen waartegen de plank rust. Is er geen paal maar een ruwe kademuur dan moeten de knopen van het touw door de plank door middel van een verzonken gat weg gewerkt worden, anders schavielt het touw zo kapot.

In een drukke sluis kun je aan de muurkant beter stootkussens hebben zonder hoesjes en aan de andere kant met hoesjes. Deze hoesjes die je kant en klaar per meter kunt kopen doe je er natuurlijk niet steeds op en af, daarom is het handig om maar de helft van het kussenbestand van hoesjes te voorzien. In de praktijk blijkt dit prima te werken.

Als je in een sluis ligt met drijvende pontons laat dan je kussens (zonder hoesjes) drijven tussen boot en ponton, je hebt daarom redelijk lange lijnen aan je stootkussens nodig. En o ja, meer wel af aan het ponton en niet aan de sluismuur, tenzij je toevallig een scherp mes in je zak hebt.

91

ALLERLEI Jaarboek 1994 is op het Clubschip in voorraad, ook voor niet-leden en als tweede exemplaar thuis. Prijs f 10,— Zomertijd 1994 begint op 27 maart om 02.00 uur en eindigt 25 september 03.00 uur.

De zomervakantie voor de oudere (school-)jeugd valt dit jaar van 16 juli tot 4 september.

Ook Opa's en Oma's zijn welkom als lesgever bij het jeugdzeilen. Natuurlijk mogen ook vaders en moeders en anderen, die niet zelf een kind bij de groep deelnemers hebben, komen lesgeven. U moet wel zelf weten wat zeilen is. Als er veel lesgevers zijn, kunnen de taken meer verdeeld worden, zodat niet ieder elk weekend dienst heeft.

Zeilplank-opbergtip: voor f 45,— in de kelder van het Clubschip.

Op het mededelingenbord in het Clubschip kunt U Uw advertentie kwijt (wel even terughalen als de koop gesloten is). En er zijn mededelingen over data van schietoefeningen en andere voor ons als watersporters van belang zijnde mededelingen.

De wedstrijdkommissie heeft tijdens wedstrijden ook assistentie nodig. Ook Uw motorboot komt goed van pas. Dus zowel mens- als bootkracht. Geef ze de tip dat U beschikbaar bent.

8 mei Open Dag van de Vuurtoren en Reddingsmaatschappij op Schiermonnikoog en Open Dag te Lauwersoog van de Reddingsmaatschappij.

Wist U dat onze vereniging met twee leden in het bestuur van de N.N.W.B. vertegenwoordigd is? Te weten de heren Timmer en Loos. Meer informatie over de N.N.W.B. en wat zij voor ons en onze vereniging betekent elders in dit Jaarboek.

Het Fotoboek kunt U nog steeds kopen op het Clubschip en bij het secretariaat van de vereniging.

Denkt U bij de aanschaf van nieuwe zaken aan onze adverteerders? Ga er eens kijken.

Ze hebben U en ons veel goeds te bieden!

Zeillessen: voor beginners en gevorderden op zaterdagochtenden voor maximaal drie groepen à 12 deelnemers in de leeftijd van 7 t/m 12 jaar. Inlichtingen en opgave op het Clubschip.

Clubschipdienst doen? Eventueel zelfs een hele week in de zomer of één van de weekends of een gedeelte van een zomerweek. Schroom niet. U wordt ingewijd in alle kneepjes! Aanmelden bij Tet Loos, tel 05193-49248.

Al "redder aan de wal"? Donateur van de K.N.R.M.? Gauw doen!

Spinozastraat 1, 1018 HD Amsterdam. Giro: 26363. Minimaal f 25,—. Zo steunt U het reddingswerk.

Zwemvesten: Zoekt U een goede bestemming voor uw in onbruik geraakte zwemvesten voor kinderen van 7 tot en met 12 jaar? Schenk ze aan de Jeugdkommissie.

92

23 mei evenementen i.v.m. 25 jaar Lauwersmeer.

De fotokommissie heeft in het Clubschip een fototoestel liggen. Niet om daar te laten liggen, maar om voor de vereniging bezienswaardige feiten vast te leggen. Dus maakt U een gedenkwaardig feit mee neem dan even kontakt op met de clubschipdienstdoenden.

Klaverjassen: 3e vrijdagavond in de maand.

U bent ook eenmalig van harte welkom. (En ze spelen niet met het mes op tafel!)

Ook het komend seizoen kunt U er op woensdagavond even tussenuitknijpen: Midweekzeilwedstrijden van 1 mei tot 1 juli. Start 19.00 uur. Inl.: Ankie Salters.

Op zaterdag tussen 17.00 en 18.00 uur kosten alle drankjes en koffie en thee f 1,— per stuk (buitenlands gedistilleerd en longdrinks uiteraard f 2,) tijdens het "Happy Hour" op het Clubschip.

Op 16 juli is de start van de Colin Archer Memorial Race. Meedoen? Uitstekend! Meehelpen in de dagen vóór de start? Aanmelden bij Joop van Meggelen.

De STAN (Sail Training Association Nederland) wil jongeren in de leeftijd van 16 tot 25 jaar de gelegenheid bieden om deel te nemen aan zeezeilreizen. Schepen vanaf 30 voet (9.14 m) kunnen aan STAN-wedstrijden deelnemen mits de bemanning uit zeker 50% jongeren bestaat. Informatie Clubschip of Postbus 55, 2340 AB Oegstgeest, tel.

071-153013. Iets voor Uw schip en of bemanning?

JUBILEUMVAARTOCHT TURFROUTE De Turfroute, de bekende vaarweg tussen de Friese meren en de Drentsche Hoofdvaart, zal in het seizoen '94 weer volop in de belangstelling staan.

Ten eerste is dat mede te danken aan het feit dat de Turfroute in de maand juni Monument van de maand zal zijn. Bovendien zal de laatstgebouwde sluis van deze vaarweg, de Damsluis, gelegen dicht bij de uitmonding in de Drentsche Hoofdvaart, dan precies 100 jaar oud zijn. En tenslotte vieren stichting "de Nije Kompanjons", bekend om hun grote inzet voor het behoud van oude vaarwegen en watersportvereniging "Goarrekrite" dan hun vierde lustrum.

Dit alles was voldoende aanleiding voor een aantal verenigingen en buurtcomités om een aantrekkelijke jubileumvaartocht te organiseren.

Deze zal plaatsvinden in de week van 13 t/m 19 juni en ziet er in grote lijnen als volgt uit, op woensdag 15 juni start het buurtcomité "Damsluis" o.a. met een aantal volksspelen en opvoeringen in oude stijl, een markt met oude ambachten en een expositie.

Vervolgens verplaatsen de feestelijke aktiviteiten zich, via de historische Turfroute waar op veel plaatsen de vlaggen zullen wapperen, richting Gorredijk waar op zaterdag 18 juni, naast een scheepsaccessoiremarkt, de hele dag verschillende muziekoptredens te beluisteren zullen zijn w.o. een groot shantykoor.

Deze dag wordt afgesloten met een daverende feestavond en op zondag 19 juni staat het centrum wederom vol met een grote braderie en andere aktiviteiten waarbij tevens de winkeliers hun deuren zullen openen.

Er zijn reeds verschillende contacten met verenigingen van traditionele en authentieke schepen om met hun aanwezigheid nog meer glans aan het geheel te geven.

Maar bovenal zal het aanwezig zijn van veel watersporters in grote mate bepalend zijn voor het welslagen van dit festijn.

93

GETIJVERSCHILLEN Gemiddelde tijdsverschillen voor Hoog en Laag water ten opzichte van Lauwersoog.

Men dient rekening te houden met de mogelijkheid van aanzienlijke tijdsverschillen, afwijkingen.

Ameland (Nes) Baltrum Borkum Bremerhaven Brunsbuttel Cuxhaven Delfzijl Den Helder Den Oever Dover Eemshaven Emden Harlingen Hoek van Holland Holwerd Kornwerderzand Langeoog Noordpolderzijl Norderney Oude Schild (Texel) Schiermonnikoog Spiekeroog Terschelling Vlieland Wangeroog Wilhelmshaven

GETIJTAFELS:

94

H.W.

L.W.

+ 0.07 + 1.08 + 1.03 + 2.58 + 3.48 + 2.43 + 1.48 - 2.36 - 1.39 + 1.38 + 1.08 + 2.28 - 0.27 + 4.17 + 0.15 - 0.44 + 1.13 + 0.53 + 0.58 - 1.53 + 0.11 + 1.23 - 0.49 - 1.23 + 1.23 + 2.28

+ 0.14 + 1.29 + 1.09 + 3.25 + 4.41 + 3.21 + 2.24 - 2.11 - 0.49 + 1.38 + 2.14 + 1.04 + 4.21 + 1.00 + 0.08 + 1.49 + 1.29 - 1.37 + 0.05 + 1.49 - 0.42 - 1.04 + 1.49 + 2.39

De getijtafels zijn overgenomen uit "Getijtafels voor Nederland 1994", uitgegeven op last van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat.

DELFZIJL juni 1994

mei 1994 datum

1 zo

hoogwater

laagwater

h min NAP MET +cm c.q. zomertijd

h min NAP MET -cm

175 162 184 173 188 178 186 178 182 177

10.55 23.15 11.34 0.06 8 wo 12.25 9 do NM 0.41 10.26 13.00 10 vr 1.15 13.46

124 129 133 131 142 134 150 136 155

4.39 17.10 5.36 18.06 6.26 18.49 7.06 19.28 7.40 20.09

171 162 174 166 175 169 175 173 177 178

7.32 19.56 8.06 20.26 8.39 21.01 9.09 21.36 9.38 22.06

181 180 184 186 188 188 186 185 180 180

11 za

1.56 14.15 2.36 14.56 3.16 15.36 3.44 16.16 4.41 16.49

137 159 136 161 134 161 129 159 123 155

8.22 20.49 8.56 21.25 9.36 22.06 10.07 22.41 10.46 23.15

179 183 179 185 176 181 171 177 167 172

122 144 113 139 105 134 99 131 98 130

10.05 22.36 10.49 23.20 11.36 0.16 12.36 1.26 13.42

174 176 170 173 163

16 do EK 21.57 17 vr

5.26 17.40 6.16 18.30 7.10 19.36 8.26 20.45 9.25 21.56

114 148 107 141 104 135 106 134 116 137

11.29 0.09 12.21 1.02 13.21 2.06 14.31 3.16 15.46

163 169 158 166 154 165 155 170 163

2.35 14.59 3.45 16.09 4.50 17.16 5.56 18.26 6.56 19.26

172 158 185 172 193 182 194 189 193 199.

21 di

10.30 23.06 11.35 0.06 23 do VM 13.33 12.25 0.55 24 vr 13.20 25 za 1.56 14.10

130 142 144 145 156 145 165 142 170

4.20 16.56 5.26 18.09 6.36 19.13 7.33 20.06 8.24 20.54

176 172 177 180 178 191 182 201 185 206

7.51 20.21 8.38 21.06 9.21 21.48 10.01 22.33 10.38 23.13 11.19 23.52

194 207 194 213 194 213 191 208 187 199 180 187

26 zo

2.45 14.56 3.24 15.40 4.16 28 di 16.20 4.44 29 wo 17.05 5.36 30 do LK 21.31 17.46

138 171 132 171 127 167 121 159 116 149

9.07 21.36 9.46 22.13 10.20 22.53 10.56 23.29 11.36 -

188 208 191 204 189 196 184 184 174 -

9.44 22.15 11.00 23.16 8 zo 11.46 23.56 9 ma 12.26 0.36 10 di NM 19.07 12.56

112 139 122 140 127 138 131 136 138

3.31 15.56 4.36 17.00 5.36 17.56 6.21 18.43 6.59 19.19

1.06 13.25 1.36 13.55 2.15 14.36 2.50 15.05 3.26 15.47

138 147 141 154 142 156 138 154 131 149

4.06 16.26 4.46 17.05 5.36 18 wo EK 14.50 17.56 19 do 6.36 18.50 7.34 20 vr 20.06 21 za

6 vr

I1 wo 12 do 13 vr 14 za 15 zo 16 ma 17 di

24 di

9.05 21.15 10.06 22.26 11.05 23.20 11.56

25 wo VM 5.39

0.15 12.45

106 136 118 144 131 151 142 153 152

26 do

1.16 13.36 2.05 14.26 2.56 15.05 3.34 15.56 4.37 16.40 5.16 17.36

152 159 148 163 141 165 133 164 125 161 118 155

22 zo 23 ma

27 vr 28 za 29 zo 30 ma 31 di

h min NAP MET -cm

170 175 159 165 149 161 148 165 155

183 196 171 _ 183 160 171 150 168 151

7 za

h min NAP MET +cm c.q. zomertijd

12.00 0.41 12.50 1.32 13.49 2.35 15.05 3.46 16.09

10.56 23.28 11.36 0.12 12.22 1.05 13.26 2.15 14.45

5 do

laagwater

112 148 109 140 107 133 109 129 115 128

129 152 118 147 110 142 106 138 106 136

4 wo

hoogwater

6.06 18.26 6.56 19.04 7.43 20.16 8.45 21.09 10.00 22.20

4.40 16.44 5.37 17.46 6.36 18.46 7.25 19.45 8.25 20.54

2 ma LK 16.32 3 di

datum

169 155 166 151

1 wo LK 6.02 2 do 3 vr 4 za 5 zo 6 ma 7 di

12 zo 13 ma 14 di 15 wo

18 za 19 zo 20 ma

22 wo

27 ma

LLWS 1985.0 -NAP -207 cm ; LAT =NAP -225 cm Cursiefgedrukte tijdstippen zijn in ZOMERTIJD.

95

DELFZIJL augustus 1994

juli 1994 datum

hoogwater

laagwater

h min NAP MET +cm c.q. zomertijd

h min NAP MET - cm

6.16 18.36 7.00 19.15 7.55 20.04 8.44 21.15 10.00 22.14

111 137 108 127 107 119 110 117 119 120

0.01 12.12 0.41 12.56 1.36 13.56 2.40 15.16 3.56 16.25

170 161 156 145 143 131 138 128 143 138

11.06 23.15 12.01 0.16 8 vr NM 23.37 12.40 1.00 9 za 13.26 10 zo 1.46 14.06

131 126 143 132 151 135 156 136 161

4.55 17.26 5.48 18.15 6.39 19.05 7.22 19.56 8.06 20.36

154 149 162 158 166 165 168 172 172 181

2.26 14.35 3.07 15.15 3.34 15.56 4.25 16.38 5.06 17.22

137 166 137 170 136 171 132 167 125 158

8.45 21.18 9.28 21.56 10.02 22.36 10.41 23.16 11.21 23.56

175 186 176 187 174 182 169 173 164 165

5.55 18.04 6.35 19.11 7.45 20.15 8.55 21.36 10.16 22.46

117 146 111 136 1 II 129 118 129 131 134

12.06 0.41 12.56 1.36 14.06 2.46 15.21 3.56 16.36

158 157 152 150 147 148 150 152 159

11.16 23.50 12.16 0.56 13.06 1.45 13.56 2.30 14.38

147 139 160 140 168 139 172 136 174

5.11 17.56 6.22 19.03 7.23 19.56 8.09 20.39 8.48 21.17

159 172 167 187 175 197 180 198 182 196

3.03 15.18 3.45 15.55 4.15 28 do 16.30 29 vr 4.50 17.06 30 za LK 5.25 14.40 17.47 5.54 31 zo 18.04

133 173 131 168 128 159 123 146 116 132 110 121

9.26 21.53 9.58 22.26 10.30 22.55 11.02 23.25 11.36 23.55 12.11 -

186 192 187 186 183 174 172 160 157 147 143

1 vr 2 za 3 zo 4 ma 5 di 6 wo 7 do

I1 ma 12 di 13 wo 14 do 15 vr 16 za EK 3.12 17 zo 18 ma 19 di 20 wo 21 do 22 vr VM 22.16 23 za 24 zo 25 ma 26 di

27 wo

datum

Cursief gedrukte tijdstippen zijn in ZOMERTIJD.

laagwater

h min NAP MET +cm c.q. zomertijd

h min NAP MET - cm

6.35 19.00 7.44 20.04 9.05 21.40 10.15 22.56 11.25 23.56

106 113 106 108 113 113 126 123 142 133

0.29 12.50 1.25 13.50 2.35 15.36 4.10 16.46 5.16 17.46

136 129 124 114 115 112 126 131 143 149

6 za

12.15

7 zo NM 10.45 8 ma

0.46 13.06 1.30 13.46 2.10 14.20 2.51 15.01

153 138 160 140 165 141 170 142 175

6.05 18.46 7.01 19.33 7.46 20.18 8.31 21.01 9.14 21.42

154 162 161 172 167 181 173 188 178 190

3.26 15.41 4.05 16.20 4.46 17.06 5.36 17.49 6.21 18.56

142 176 140 171 135 160 128 147 123 133

9.53 22.21 10.31 22.57 11.09 23.36 11.51 0.16 12.36

179 184 174 172 167 158 158 146 148

7.26 20.06 8.36 21.15 9.56 22.46 11.06 23.45 12.05

120 124 125 124 137 130 153 138 165 -

1.08 13.46 2.16 15.06 3.36 16.26 4.56 17.42 6.12 18.46

135 138 127 138 133 151 147 171 163 188

0.46 12.56 1.36 13.36 2.05 14.04 2.46 14.46 3.05 15.26

140 170 138 170 136 170 136 170 139 166

7.06 19.37 7.52 20.18 8.31 20.56 9.03 21.26 9.36 21.56

174 192 176 186 175 180 176 176 178 171

3.40 15.55 4,17 16.26 4.45 16.56 5.15 17.14 5.35 18.05 6.25 19.04

139 157 133 143 125 129 118 119 115 112 112 105

10.03 22.21 10.30 22.45 10.56 23.16 11.31 23.46 12.06

176 163 165 151 151 142 141 135 131 126 118

1 ma 2 di 3 wo 4 do 5 vr

9 di 10 wo I1 do 12 vr 13 za 14 zo EK 7.57 15 ma 16 di 17 wo 18 do 19 vr 20 za 21 zo VM 8.47 22 ma 23 di 24 wo 25 do 26 vr 27 za 28 zo 29 ma LK 8.41 30 di 31 wo

LLWS 1985.0 =NAP -207 cm ; LAT =NAP -225 cm

96

hoogwater

0.25 12.56

DELFZIJL

oktober 1994

september 1994 datum

hoogwater

laagwater

datum

h min NAP MET +cm c.q. zomertijd

h min NAP MET -cm

105 119 117 144 140 163 155 173 164 178

0.26 12.36 1.00 13.16 1.40 13.58 2.21 14.40 2.55 15.25

152 174 154 173 156 170 157 162 156 151

6.46 19.12 7.31 19.56 8.16 20.38 8.58 21.18 9.39 21.56

172 179 179 178 183 171 180 161 172 148

3.46 16.27 4.46 17.25 5.45 18.24 6.56 19.46 8.16 21.06

153 138 149 128 146 122 146 123 152 131

10.23 22.36 11.08 23.26 12.08

161 136 148 125 138

0.36 13.26 1.56 14.40

117 137 123 150

124 150 143 171 162 185 172 184 170 173

936 22.09 10.26 22.59 18 di 11.16 23.40 11.51 19 wo VM 13.18 0.05 20 do 12.16

161 141 166 144 163 142 158 142 156

3.11 15.56 4.16 16.52 5.16 17.46 6.01 18.22 6.36 18.56

141 165 157 174 165 171 163 159 157 150

8.05 20.28 8.36 20.56 9.06 21.21 9.32 21.46 9.00 21.16

166 162 165 159 167 160 167 156 158 147

21 vr

0.25 12.45 1.06 13.16 136 13.55 2.15 14.26 2.47 15.06

150 158 158 158 161 152 156 141 147 129

7.06 19.21 7.39 19.49 8.06 20.16 8.36 20.42 9.02 21.10

154 150 158 154 159 153 153 147 145 141

9.26 21.36 9.56 22.11 10.32 22.56 11.26 23.51 12.36 -

146 140 139 137 135 130 125 117 114 -

26 wo

3.11 15.30 3.45 16.10 4.36 17.16 5.35 18.15 6.34 19.54 8.14 21.15

140 120 135 113 131 107 129 105 130 114 140 129

932 21.46 10.11 22.27 11.01 23.22 12.05

140 138 137 133 132 124 125

0.32 13.26 1.56 14.48

115 128 120 147

112 106 105 119 126 144 145 162 157 174

6 di

1.06 13.21 1.51 13.55 2.26 14.38 3.06 15.21 3.46 16.00

146 170 147 173 147 176 148 175 148 169

7.23 19.53 8.09 20.39 8.54 21.21 9.36 22.01 10.16 22.39

165 181 172 186 179 186 183 179 179 166

4.20 16.45 5.06 12 ma EK 13.34 17.41 5.55 13 di 18.35 6.54 14 wo 19.56 8.05 15 do 21.05

146 158 141 144 136 130 133 122 135 123

10.56 23.16 11.36 23.52 12.20 0.46 13.26 1.56 14.46

170 151 158 138 146 _ 125 134 116 134

11 di

9.41 22.36 10.55 23.36 11.50 18 zo 19 ma VM 0.25 22.00 12.36 1.10 20 di 13.04

146 131 160 141 169 143 169 140 165

3.21 16.05 4.36 17.26 5.46 18.26 6.43 19.16 7.28 19.56

16 zo

1.35 13.45 2.00 14.15 2.30 14.46 3.06 15.20 2.41 14.56

138 164 143 165 150 163 151 155 146 141

3.05 15.20 3.36 15.56 4.06 16.30 4.50 17.24 5.55 19.15

136 128 128 118 125 112 122 105 119 105

8 do

10 za 11 zo

16 vr

17 za

21 wo 22 do 23 vr 24 za 25 zo 26 ma 27 di 28 wo LK 1.23 29 do 30 vr

h min NAP MET - cm

1.06 14.16 2.46 15.36 3.55 16.36 4.59 17.30 5.53 18.26

1.31 14.15 3.06 16.06 4.32 17.16 5.35 18.16 6.32 19.06

9 vr

h min NAP MET + cm c.q. zomertijd 124 118 141 134 158 145 168 150 173 -

III 107 123 121 141 135 157 143 165

7 wo

laagwater

7.44 20.35 9.16 21.44 10.15 22.45 11.06 23.36 11.51 -

7.54 21.06 9.46 22.20 10.45 3 za 23.25 4 zo 11.50 5 ma NM 0.26 20.33 12.36 t do

2 vr

hoogwater

LLWS 1985.0 = NAP -207 cm ; LAT

1 za 2 zo 3 ma 4 di 5 wo NM 4.55 6 do 7 vr 8 za 9 zo 10 ma EK 20.17

12 wo 13 do 14 vr 15 za

17 ma

22 za 23 zo 24 ma 25 di

27 do LK 17.44 28 vr 29 za 30 zo 31 ma

NAP -225 cm

Cursiefgedrukte tijdstippen zijn in ZOMERTIJD.

97

LAUWERSOOG juni 1994

mei 1994 datum

hoogwater

laagwater

datum

h min NAP MET + cm c.q. zomertijd

h min NAP MET -cm

137 139 127 130 119

0.45 13.16 1.56 14.26

127 118 131 124

9.16 21.30 9.55 22.16 10.30 22.56 11.16 23.25 11.45

88 94 97 95 105 97 111 99 117 -

2.50 15.16 3.35 16.05 4.26 16.46 5.01 17.26 5.36 18.06

137 130 140 134 141 136 142 138 143 142

0.05 12.20 0.34 12.44 1.25 13.30 2.16 14.15 2.55 15.06

100 121 99 123 97 125 92 123 86 119

6.05 18.36 6.46 19.15 7.21 19.50 7.55 20.25 8.36 21.16

146 146 147 149 147 149 144 147 139 143

16 do EK 3.35 21.57 16.01 4.35 17 vr 16.56 5.46 18 za 17.45 19 zo 6.34 19.06 20 ma 7.50 20.04

79 114 74 108 71 103 74 102 83 104

9.20 21.54 10.16 23.05 11.25

134 138 128 134 124

0.16 12.36 1.20 13.51

133 125 137 133

138 127 149 140 158 150 160 156 158 159

21 di

8.50 21.05 9.35 22.05 10.40 23 do VM 13.33 23.05 24 vr 11.36 25 za 0.10 12.26

95 107 107 109 119 109 127 108 133

2.26 14.56 3.26 15.56 4.20 17.06 5.16 18.06 6.05 18.56

142 141 145 147 145 150 144 154 145 158

155 162 154 165 154 167 154 165 151 159 145 149

26 zo

105 136 100 135 94 130 88 122 81 111

6.56 19.36 7.35 20.10 8.16 20.51 8.52 21.26 9.36 22.05

148 160 152 160 153 156 150 147 141 135

47 57 38 46 27 35 19

0.30 12.56

33 20

8.04 20.30 9.05 21.36 9.54 22.16 10.24 22.46 11.00 23.16

75 101 83 102 89 101 94 100 102 102

1.40 14.05 2.46 15.06 3.30 15.56 4.15 16.36 4.57 17.12

39 30 47 39 51 43 50 43 47 44

11.30 23.34 12.05

5.28 17.45 5.56 18.20 6.31 18.49 6.54 19.25 7.36 19.56

48 46 50 50 53 52 52 51 49 49

11 za

0.26 12.46 0.45 13.10 1.24 13.45

110 103 115 103 117 99 116 93 113

2.04 14.30 3.05 15.15 4.00 IS wo EK 14.50 16.16 5.06 19 do 17.16 20 vr 6.05 18.26

85 109 77 104 70 99 65 97 66 98

8.09 20.36 8.45 21.21 9.29 22.16 10.36 23.26 11.57

45 46 39 42 31 36 22 33 19

21 za

7.26 19.36 8.25 20.35 9.20 21.35 10.16 22.36 11.01 23.26

72 103 83 110 95 115 105 117 115 117

0.46 13.05 1.56 14.21 2.52 15.16 3.45 16.09 4.35 17.05

11.45 0.27 12.36 1.04 13.20 1.54 14.15 2.50 14.56 3.35 15.35

122 113 127 107 129 99 127 91 123 82 116

5.25 18.06 6.15 18.56 7.06 19.46 7.46 20.26 8.36 21.06 9.16 21.56

6 vr 7 za 8 zo 9 ma 10 di

NM 19.07

I1 wo 12 do 13 vr 14 za 15 zo 16 ma 17 di

22 zo 23 ma 24 di 25 wo VM 5.39 26 do 27 vr 28 za 29 zo 30 ma 31 di

1 wo LK 6.02 2 do 3 vr 4 za 5 zo 6 ma 7 di 8 wo 9 do NM 10.26 10 vr

12 zo 13 ma 14 di 15 wo

22 wo

1.00 13.05 1.57 13.56 2.25 28 di 14.46 3.16 29 wo 15.26 30 do LK 3.55 21.31 16.06 27 ma

LLWS 1985.0 = NAP -170 cm ; LAT = NAP -180 cm

98

h min NAP MET - cm

9.59 22.45 10.55 23.45 11.55

8.46 21.20 9.30 22.09 10.25 23.16 11.36

5 do

h min NAP MET +cm c.q. zomertijd 75 109 71 101 70 95 73 92 80 92

91 113 80 107 71 102 67 99 69 98

4 wo

laagwater

4.25 16.41 5.20 17.36 6.15 18.24 7.15 19.25 8.15 20.25

3.06 15.15 3.56 16.06 4.56 17.06 5.44 18.10 7.00 19.14

1 zo 2 ma LK 16.32 3 di

hoogwater

Cursief gedrukte tijdstippen zijn in ZOMERTIJD.

LAUWERSOOG augustus 1994

juli 1994 datum

1 vr 2 za 3 zo 4 ma 5 di 6 wo 7 do 8 vr

NM 23.37

9 za 10 zo

hoogwater

laagwater

datum

h min NAP MET + cm c.q. zomertijd

h min NAP MET - cm

4.35 16.35 5.14 17.25 6.26 18.25 7.26 19.34 8.25 20.35

76 100 72 90 72 84 77 83 86 86

10.16 22.56 11.06 23.46 12.06 0.50 13.26 2.07 14.36

129 123 116 113 105 109 102 113 110

9.20 21.34 10.16 22.30 10.56 23.16 11.36 23.55 12.05 -

97 91 106 96 113 99 119 101 125 -

3.00 15.36 3.50 16.26 4.36 17.06 5.16 17.51 5.44 18.26

122 119 129 126 132 131 134 137 137 142

0.45 12.25 1.05 13.20 1.55 14.06 2.45

6.30 19.05 7.10 19.46 7.56 20.14 8.25 21.00 9.16 21.46

141 147 143 148 142 146 140 142 135 135

1 ma 2 di 3 wo 4 do 5 vr 6 za 7 zo NM 10.45 8 ma 9 di 10 wo II do

hoogwater

laagwater

h min NAP MET +cm c.q. zomertijd

h min NAP MET - cm

5.10 17.15 6.17 18.34 7.46 19.55 8.45 21.10 9.46 22.16

74 79 74 76 82 80 95 90 108 98

11.06 23.36 12.11 0.55 13.25 2.05 14.56 3.15 15.50

98 95 88 90 88 98 103 112 118

10.35 23.06 11.15 23.35 11.56 0.31 12.25 1.06 12.54

118 103 125 106 131 109 137 110 141

4.16 16.40 4.55 17.31 5.36 18.17 6.21 18.56 7.01 19.36

121 128 127 135 131 140 136 145 140 146

1.46 13.45 2.26 14.35 3.06 15.14 3.55 16.17 4.45 17.10

110 142 107 137 102 127 96 114 91 102

7.35 20.16 8.09 20.46 8.56 21.26 9.35 22.10 10.30 23.16

141 143 140 136 135 127 128 117 119 105

5.34 18.26 6.55 19.40 8.10 21.06 9.14 22.16 10.20 23.06

89 93 94 92 105 97 118 104 130 107

11.34 0.20 13.05 1.56 14.25 3.06 15.40 4.06 16.51

109 99 109 103 120 115 133 125 141

5.00 17.46 5.51 18.21 6.14 18.56 6.55 19.21 7.26 19.45

131 142 133 140 134 137 139 138 143 136

7.56 20.21 8.30 20.51 9.00 21.16 9.36 21.45 10.10 22.36 11.10 23.45

141 130 132 120 120 110 108 102 97 92 85 81

15 vr

3.26 15.40

102 130 102 135 101 135 97 131 91 124

16 za EK 3.12 17 zo

4.05 16.30 5.05 17.36 6.10 18.35 7.15 19.45 8.25 21.05

84 114 80 104 80 98 86 97 98 100

9.56 22.36 10.56 23.46 12.06 _ 0.51 13.26 2.00 14.35

130 127 123 120 118 118 120 122 129

9.36 22.10 10.36 23.10 11.20 0.00 12.16 0.45 12.50

111 104 123 106 132 106 137 105 140

3.11 15.46 4.10 17.05 5.10 17.56 6.00 18.41 6.46 19.16

128 137 132 143 135 148 138 150 142 150

21 zo VM 8.47 22 ma

//J0 23.56 11.56

23 di

0.25 12.25 0.45 13.06 1.35 13.45

136 107 138 107 139 108 138 110 133

1.37 13.36 2.05 14.10 2.40 28 do 14.51 3.04 29 vr 15.26 30 za LK 3.51 14.40 15.44 31 zo 4.25 16.25

103 139 101 134 97 124 90 111 84 98 78 87

7.16 19.45 7.50 20.26 8.26 20.55 9.02 21.25 9.41 21.54 10.15 22.40

147 150 151 147 148 139 139 127 126 115 112 105

26 vr

2.06 14.16 2.30 14.45 3.00 15.16 3.25 15.45 4.00 16.25 5.04 17.35

108 123 103 110 95 97 88 87 82 78 79 73

11 ma 12 di 13 wo 14 do

14.44

18 ma 19 di 20 wo 21 do 22 vr 23 za 24 zo 25 ma 26 di

27 wo

VM 22.16

12 vr 13 za 14 zo EK 7.57 15 ma 16 di 17 wo 18 do 19 vr 20 za

24 wo 25 do

27 za 28 zo 29 ma LK 8.41 30 di 3! wo

LLWS 1985.0 =NAP -170 cm LAT = NAP -180 cm Cursief gedrukte tijdstippen zijn in ZOMERTIJD.

99

LAUWERSOOG september 1994 datum

oktober 1994

hoogwater

laagwater

h min NAP MET + cm c.q. zomertijd

h min NAP MET - cm

1 do

datum

90 89 112 108 128 120 135 127 137

10.46 23.05 11.36 23.56 12.10 0.30 13.00 1.16 13.45

145 125 144 127 140 128 131 126 119

4.30 16.55 5.16 17.40 6.00 18.20 6.45 19.06 7.26 19.40

132 136 135 134 138 130 137 123 132 115

2.06 14.46 2.44 15.45 4.06 16.44 5.16 18.16 6.24 19.36

122 106 117 95 114 89 115 91 120 99

8.04 20.25 9.06 21.26 10.09 22.46 11.36

124 104 113 93 104 86 103

0.06 12.56

92 114

94 117 110 131 123 137 128 135 128 129

7.45 20.36 8.45 21.26 18 di 9.36 22.06 19 wo VM 10.00 13.18 22.04 10.35 20 do 22.40

129 109 134 113 132 112 129 114 127 122

1.21 13.55 2.15 14.56 3.10 15.35 3.56 16.16 4.30 16.46

107 126 119 130 124 127 122 120 120 117

6.01 18.15 6.26 18.46 6.56 19.16 7.31 19.46 7.01 19.04

127 125 129 126 133 127 132 123 124 115

21 vr

0.25 12.24 0.56 13.15

127 128 125 129 118 125 108 118 98

5.00 17.09 5.25 17.40 6.00 18.16 6.36 18.34 7.00 19.05

121 119 123 121 123 119 118 114 112 109

7.26 19.36 7.56 20.16 8.29 20.55 9.36 22.06 10.56 23.19

114 108 106 102 99 93 88 80 81 76

26 wo

1.14 13.44 2.00 14.34 3.06 15.56 3.55 16.55 5.25 18.14 6.34 19.25

111 89 106 81 101 76 99 77 104 86 114 99

7.30 19.46 8.16 20.26 9.00 21.26 10.16 22.34 11.33

107 104 102 96 96 86 90 80 95 89 112

79 _ 81 92 97 113 113 127 122 135

6 di

11.36 0.05 12.05 0.46 12.45 1.20 13.36 1.45 14.16

138 116 143 118 145 119 143 117 136

5.15 17.46 5.55 18.36 6.46 19.10 7.20 19.51 8.00 20.26

128 139 133 141 137 141 140 137 139 129

2.25 15.05 3.20 15.56 4.10 16.55 5.20 18.16 6.24 19.30

114 125 110 111 105 98 102 90 104 91

8.35 20.54 9.19 21.46 10.16 22.46 11.36 23.54 12.56 -

134 119 126 107 114 95 103 87 103 -

13 do

7.55 20.55 9.10 22.06 18 zo 10.16 22.50 10.56 19 ma VM 22.00 23.36 20 di 11.35 23.44

114 99 127 108 135 112 137 110 135 110

1.35 14.15 2.46 15.26 3.45 16.26 4.46 17.16 5.29 17.50

21 wo

11.55

22 do

0.05 12.36 0.35 12.54 1.26 13.45 1.55 13.05

135 115 134 120 130 121 121 115 109

1.20 13.24 1.35 13.55 2.25 15.00 3.14 16.10 4.40 17.40

107 97 99 87 94 79 89 74 89 77

8 do

10 za 11 zo 12 ma EK 13.34 13 di 14 wo 15 do 16 vr

17 za

23 vr 24 za 25 zo 26 ma 27 di 28 wo LK 1.23 29 do 30 vr

1 za 2 zo 3 ma 4 di 5 wo NM 4.55 6 do 7 vr 8 za 9 zo 10 ma 11 di

Cursief gedrukte tijdstippen zijn in ZOMERTIJD.

EK 20.17

12 wo

14 vr 15 za 16 zo

17 ma

22 za 23 zo 24 ma 25 di

27 do LK 17.44 28 vr 29 za 30 zo 31 ma

LLWS 1985.0 =NAP -170 cm ; LAT = NAP -180 cm

100

h min NAP MET - cm

12.14 0.56 13.40 2.00 14.35 2.56 15.26 3.46 16.16

12.36 1.15 14.16 2.34 15.21 3.35 16.04 4.26 17.00

9 vr

h min NAP MET + cm c.q. zomertijd 97 89 113 103 127 113 137 119 142 123

81 77 94 89 110 102 123 110 132 114

7 wo

laagwater

6.05 19.16 7.36 20.05 8.35 21.16 9.21 21.56 10.07 22.36

6.40 19.15 7.54 20.34 3 za 9.16 21.45 9.55 4 zo 22.35 5 ma NM 10.45 20.33 23.26 2 vr

hoogwater

10.44 23.15 11.36 23.56 11.54

0.10 12.56

WAGENBORG PASSAGIERSDIENSTEN B.V. BOOT-BUS-DIENSTREGELING SCHIERMONNIKOOG MAANDAG T/M VRIJDAG VAN LAUWERSOOG bus van Groningen (GADO)

._.,

08.20 ,2 1)

bus van Leeuwarden (FRAM) bus van Dokkum (FRAM) boot van Lauwersoog

10.20

12.20

16.20

18.20

08.22 0 10.22 ® 12.22 ® 16.22 (4)18.22

2 06.04 2 09.04 0 11.04 2 13.04 (5) 17.04 2 19.04 06.30

09.30

2 11.30

13.30

17.30

2 19.30

MAANDAG T/M VRIJDAG VAN SCHIERMONNIKOOG boot van Schiermonnikoog

07.30

10.30

1212.30

14.30

18.30

2 20.30

bus in Dokkum (FRAM)

08.48

11.48

13.48

15.48

19.48

2 21.48

bus in Leeuwarden (FRAM)

09.28

12.28

14.28

16.28

20.28

2 22.28

bus in Groningen (GADO)

09.23

12.20

3 14.20

16.23

20.23

'3' 2 2 23

0 aansluitende bus om 06 in. renrek 7ouikamp O oan 0 007 Om 31/08

0 alleen op vrijdag. niet op reestda n 0 vanaf 01/06

renrek. 12 ()vanaf- 01/06

vertrek. 54

ZATERDAG VAN LAUWERSOOG 08.20

bus van Groningen (GADO)

bus kan Leeuwarden (FRAM) bus van Dokkum (FRANI) boot van Lauwersoog

10.20

(3) 12.20

16.20

04. 08.11 (5.10.22 '52 12_12 5 10.22_ (f,06.04 .1. 09.04 "I . 11.04 .3 13 0.1 06.30

09.30

1 11.30 '0)13.30

I - 04 17.30

ZATERDAG VAN SCNIERMONNIKOOG boot van Schiermonnikoog

07.30

10.30

bus in Dokkum (FAAM)

08.48

11.48

13.48

(3) 15.48

19.48

bus in Leeuwarden (FRAM)

09.28

12.28

14.28

16.28

20.28

bus in Groningen (GADO)

09.23

12.20

0 vanaf 01/06

vertrek. 54

0 van 01/06 Om 31/08

2 12.303 14.30

2 14.23 ( 16.23

0 van 01/04 11111 311 Ei

18.30

20.23

vanaf 01/06

venrek FRAM 12.54

van:11'01"

rentekogen

0 van:11'01A

vertrek. 1:

ZON- EN FEESTDAGEN VAN LAUWERSOOG bus van Groningen (GADO) bus van Leeuwarden (FRAM) bus van Dokkum (FRAM) boot van Lauwersoog

08.20

10.20 (r3) 14.20

08.11 ® 10.25 J..,14.25

10.20

18.20

16.25 3-1 18.25

11.30

12.30

20/05/93, 31/05/93.

12/05/94

19.30

13.30

14.30

19/02/93,18/12/93 20/02/94

15.30 19.30

16.30 20.30

28/02/94 19/05/93. 24/05/93 31 /05/93. 23/05/94

09.04 '(.31/ 10.54 (2 15.04 (§) 17.04 2 18.54 09.30

2 11.30 © 1530

17.30

ZON- EN FEESTDAGEN VAN SCHIERMONNIKOOG boot van Schiermonnikoog

10.30 2 12.30 (1 16.30 18.30

2 20.30

bus in Dokkum (FRAM)

11.48

2 13.48 CD 17.48

O 21.48

bus in Leeuwarden (FRAM)

12.25

20.25

2 22.25

bus in Groningen (GADO)

12.20 tt 14.23 2 18.20 20.23

©22.20

O van 01/04 Om 30/09

14.25

vanui01/06/94. venrek 0610

O vanaf 01/0093. vertrek. 12 C) vanaf 01/06/93

18.25

0 van 01/07 om 3110

19.48

Extra afvaarten met aansluitend busvervoen ren Lauwersoog van Schiermonnikoog op

0 van 01/03 Om 31/12

Informatie over extra ingelaste akaarrem LP Teletekst pag. '23.

vanaf 01/06 vertrek FRAM 14.54

vertrek. 54

OVERMACHT VOOMMHOUDEN. OVERNAME TOEGESTAAN MITS ONCEWLIMOO.

N.B. Juiste gegevens bustijden kunnen op feestdagen afwijken.

Gegevens nog niet volledig bekend bij bij ter perse gaan van Jaarboek.

101

INHOUDSOPGAVE JAARBOEK 1994

1 2 3 4 5 6 9 10 15 17 18 19 20 28 29 31 35 38 40 43 46 50 51 52 53 56 58 63 66 67 71 74 76 78 80 83 89 91 92 94 95 101 102 103

102

Van de redaktie Samenstelling bestuur en gegevens Stichting Jachthavens Commissies Van de voorzitter en instructeurs Jeugdcommissie Mededelingen Stichtingsbestuur Jaarverslag Clubschipcommissie Wedstrijdcommissie Wedstrijdprogramma Belangrijke telefoonnummers Weerberichten Bruggen en sluizen (openingstijden en marifoon) Ledenlijst Foto- en videocommissie CAMR 1994 Esperance naar Oost-Duitsland Door schade en schande word je wijs Kogels op het Wad Winterse platbodemwedstrijd over drijvingen Hendrik de Zeevaarder Garuda goes Fastnet Onze vereniging Lidmaatschapskaart Recept / Behendigheid motorvaren Wetenswaardigheden Lauwersmeer Proza- en poĂŤzieavond Wadden en walvissen Afval tussen wal en schip NNWB Als Wadvaarder een week op Engelsmanplaat Vanaf de vuurtoren gezien Wrakken rond Terschelling Deventer EH6 / Witte Beer en vrouwen zeilen Symon den Danser Mensen in de Baltische Staten Babbel op de sluis Stootkussen Allerlei Getijverschillen Getijtafel DelfzijI / Lauwersoog Dienstregeling bus / boot Schiermonnikoog Inhoudsopgave Wedstrijdformulier

" Vrije Klasse/

* Staal/ Hout / Kunststof

Zeil-/Wedstrijdnr:

/ Rond-/Platbodem.

GEGEVENSWEDSTRIJDSCHEPEN

N.B. volledig invullen s.v.p.

c co

"E trl cs) 1c.

O

c

co

c c

RS N

J

O

C3

O 2

C3

o O E c co

ra; co co <

2 r c..) co <

Zeilboot/motorboot

3

is bereid bij devolgende evenementen teassistere

ASSISTENTIESCHEPEN:

* Doorhalen wat niet van toepassing is.

c

Deelnemers dienen hun formulier min

(t

Diameter schroef:

E

Marifoon: ja /nee

O Spi./Bollejan etc.:

NC E

ci>

C

N

a a)

O O

c

103

AANMELDINGSFORMULIER WEDSTRIJDKOMMISSIE 1994

Gefrankeerd opsturen naar: J.G. Wagena Kramerstraat 21 9731 ML Groningen tel. 050-423230423292--

3vt c-k t54zA

N.B. Volledig invullen s.v.p.

3

Ondergetekende: Naam: tel.:

Adres: Woonplaats.

Postcode:

Geeft zich op voor de volgende activiteit(en): ❑ Garnalenrace

start 14 mei

10.00 uur

❑ Lauwersoog Borkum over zee

start 14 mei

05.00 uur

❑ Voorjaarsrace

start 18 juni

09.30 uur

❑ 12 uurs race

start 3 sept.

07.00 uur

❑ Optimisten race

start 18 sept. 11.00 uur

❑ Motorbehendigheidswedstrijd

start 17 sept. 11.00 uur

❑ Najaarsrace

start 1 okt.

10.00 uur

nWie-Klasse 3 (wedstrijden-door het westgat) D—Barbeeuernielzernernachtfeestna vooriaarsrace-lajuni-24100-uur met

pers.

Handtekening deelnemer:

Let op mededelingen op het bord in het clubschip!

104

JACHTHAVEN

• • •

1

2'55~

MET NETOOG OP: BORKUM SCHIERMONNIKOOG. AMELAND TERSCHELLING. FRIESE MEREN EN GRONINGSE MAREN I

TELEFOON 05193 - 49040

De grootste

xeilkledingspecialist van noord nederland!

WATERBORG Reddingsmiddelen (vesten, seinen) Jachtbeslag en elektroniks Persen van terminals, tuigage Nautische boeken, kaarten Dekzeilen voor eenheidsklassen

WATERSPORT Merken: •

Nelly Hansen

•

Musto lmhoff

• •

Henri Lloyd Elvstrom

• •

Jeantex

• •

Compass Dryfashion

LAGE DER A 2 GRONINGEN TEL.: 050 -125077

WATERBORG

B U 1 T E N-..S: Fr- 0 R T `,