Verslag Veldexcursie NAEB: Ruimtelijke ontwikkeling en archeologie 10 juni schaapskooi Garderen (Barneveld) In de bossen van de Veluwe, tussen de grafheuvels en historische grenswallen, ligt de opgeknapte schaapskooi van Garderen (gemeente Barneveld, Gelderse Vallei). Een passende plek voor een bijeenkomst over ruimtelijke ontwikkeling en archeologie. In drie casussen wordt vandaag uitgelegd hoe ruimtelijke ontwikkeling, óók met voldoende oog voor archeologie, sneller kan gaan.
Casus 1. Barneveld: de regioarcheoloog Wie er oog voor of interesse in heeft, ziet: Barneveld ademt archeologie en cultuurhistorie. Resten van rendierjagers zijn gevonden bij Stroe. Her en der verspreid in het gebied liggen grafheuvels tot wel 2500 jaar oud. Er is een klokbeker opgegraven van 4200 jaar oud. Het Kootwijkerzand dankt zijn bestaan aan een middeleeuwse natuurramp, toen in de 10e eeuw de te droge akkers gingen stuiven. Maar evengoed geldt: het landschap verandert. Vroeger was hier allemaal heide, sinds goedkope wol en kunstmest hun intrede deden zien we alleen nog bos. Ook van alle boerderijen in de Gelders Vallei zal straks nog maar een fractie overblijven. Hoe om te gaan met wat vroeger was en nu niet meer? Gemeentelijke zorg, maar wel vrijheid Tegenwoordig is archeologische monumentenzorg de verantwoordelijkheid van de gemeente. Maar niet alle gemeenten hebben eigen kennis in huis. Maar liefst de helft heeft maar weinig kennis, durft regioarcheoloog van de Gelderse Vallei, Peter Schut, te stellen. Maar het is wel belangrijk. Cultuurhistorie betekent identiteit, en dat zorgt voor veel betrokkenheid. En toeristen vinden het ook leuk. Gemeenten ‘moeten’ dus wat. Maar hebben daarbij wel vrijheid, weet Schut. Die vrijheid heeft men in de gemeente Barneveld ook genomen. Volgens de Monumentenwet geldt: omvat de ruimtelijke ontwikkeling meer dan 100 m2, dan is een archeologisch onderzoek verplicht. De gemeenteraad kan hiervan afwijken. Durf te kiezen In Barneveld heeft men ervoor gekozen in een aantal gevallen strenger op te treden, als het gaat om historische kernen bijvoorbeeld. In andere gevallen stelt de gemeente zich juist soepeler op. Maar hoe? Door van een globale naar specifieke aardkundige kaart te gaan, en zo de pareltjes eruit te halen. Schut geeft een voorbeeld: het buitengebied van Barneveld heeft 2400 bouwblokken. Welke zijn daarvan historisch? 500. En welke zijn middeleeuws? 200. Van welke van die 200 kunnen we verwachten dat de historie in de grond nog grotendeels intact is, een groot verhaal heeft? 90. De boodschap van het verhaal: je mist er vast een paar, maar durf te kiezen!