NAEB Artikel Code Maatschappelijke Participatie

24

|

LANDWERK #4 / 2013

Nu al Eenvoudig Beter

Code Maatschappelijke Participatie

Door Geert van Duinhoven

Het ‘gedoe’ over de Rijnlandroute is een belangrijke aanleiding geweest voor het opstellen van de Code Maatschappelijke Participatie. De Rijnlandroute moet de A4 met de A44 en Katwijk gaan verbinden, dwars dor sterk verstedelijkt gebied. Al tientallen jaren wordt er over gedacht en allerlei varianten zijn al de revue gepasseerd. Bewoners bemoeien zich zeer actief met het project, en bedachten interessante varianten waar provincie en Rijkswaterstaat echter nauwelijks naar wilden luisteren. Dat bracht de Tweede Kamer ertoe de Minister van Infrastructuur en Milieu in een motie te vragen om een “protocol voor de omgang met kansrijke burgerinitiatieven”. De Code Maatschappelijke Participatie is dat gevraagde protocol en in de code staat hoe de overheid omgaat met participatie en burgerinitiatieven.

S

teven Wouda van de Directie Participatie van het ministerie van Infrastructuur en Milieu: “In het kader van Sneller & Beter, wat nu zijn beslag krijgt in de Omgevingswet en het daaraan gekoppelde initiatief Nu Al Eenvoudig Beter, is een aantal jaar geleden al een eerste code opgesteld over hoe participatie binnen de overheidsprocessen zou passen. Als de overheid immers op een goede manier met parti-

cipatieprocessen weet om te gaan, kan dat heel veel tijd schelen in procedures en bovendien kan het betere projecten opleveren omdat burgers goede en bruikbare ideeën hebben. En dat levert weer draagvlak op voor de projecten. De nieuwe code is minder betuttelend, kernachtiger en heeft expliciet aandacht voor maatschappelijke initiatieven, om zo de energieke samenleving maximaal te benutten.”

9000 burger-uren De laatste jaren krijgen participatie, inspraak en meedenken natuurlijk al wel meer aandacht in overheidsprojecten.

Maar de Rijnlandroute is een voorbeeld waaruit blijkt dat het nog verre van ideaal gaat. Rob van Engelenburg bemoeit zich al jarenlang met de Rijnlandroute en vindt dat de verschillende overheden de initiatieven van burgers nog veel serieuzer

LANDWERK #4 / 2013

25

BEWONERS NEMEN DE LEAD De twee Brabantse gemeenten Cranendonk en Heeze-Leende hadden zich al jarenlang over het probleem gebogen. Een groot bedrijf tussen de dorpskernen Sterksel en Maarheeze zorgde voor verkeersoverlast in de kernen. Maar het ene dorp ligt in de ene gemeente, het andere dorp in de andere gemeente en de gemeenten kwamen er samen niet uit wie verantwoordelijk is en wie moet betalen. En dus gebeurde er niets. Het probleem voor de bewoners bleef. En dus gingen de bewoners, verenigd in twee dorpsraden, dan maar zelf aan de slag. De gemeente liet al vrij snel doorschemeren daar wel oren naar te hebben. Die realiseerde zich dat deze actieve burgers waarschijnlijk wél tot oplossingen zouden komen. En het bedrijf wilde maar al te graag met de bewoners samenwerken: ook zij realiseerde zich dat er een oplossing nodig was.

Op initiatief van de bewoners zitten nu gemeenten, de provincie en de bedrijven om tafel en hebben ze zelfs een convenant gesloten waarin staat dat de partijen allemaal belang hebben bij een goede oplossing en dat ze er dus nu ook echt met elkaar moeten zien uit te komen. De bewoners hebben een plan van aanpak opgesteld. Dit plan mondt uit in twee mogelijke varianten om de verkeersproblematiek in de kernen op te lossen. Daarbij laten zij zich van alle kanten adviseren en via allerlei (digitale) contacten weten de bewoners de benodigde informatie te vinden om een goed doordacht plan op te stellen. De overheden zullen de uiteindelijk de keuze voor het beste alternatief maken.

kunnen nemen. “Wij hebben als bewoners altijd gezocht naar een integrale oplossing voor het hele gebied. De overheden zelf zijn langzamerhand gaan trechteren en blijven hangen in slechts een van de vele mogelijkheden. Ook al zijn de economische omstandigheden veranderd, ze blijven vasthouden aan een van de varianten. Ondertussen hebben wij een complete economische effectrapportage opgesteld, iets waar provincie en Rijkswaterstaat helemaal nog niet aan toe waren maar die heel interessante gegevens opleverde voor de diverse varianten. We hebben een van de varianten vervolgens helemaal uitgewerkt waarin we onder een geboorde tunnel hebben verwerkt. Lange tijd hebben de overheden dat terzijde geschoven als zijnde te duur en niet realistisch. Nu na al die jaren lijkt het er toch op dat ze onze variant serieus gaan nemen. Uiteindelijk bleek het wel technisch en financieel haalbaar te zijn en heeft de overheid er voor gekozen.

Maar ik schat in dat we inmiddels 9000 uur hebben zitten in ons werk. Eerst 6000 uur voor de Churchill-avenue-variant en later nog een 3000 uur voor de tunnelvariant. De code is een goede aanzet om burgerinitiatieven serieuzer te nemen maar de code is slechts een eerste stap.”

Contraproductief Om de ergernis te voorkomen en om beter gebruik te kunnen maken van de kracht van burgers, is nu deze code opgesteld.

De Code Maatschappelijk Participatie oogt volgens Steven Wouda misschien niet eens zo heel erg nieuw of spannend.

Het is ‘slechts’ één A-4-tje. Wouda: “Er is al veel gezegd en geschreven over participatie. De procedures zijn voor veel mensen al helder. Punt is alleen dat wij het als overheid nog steeds erg moeilijk vinden om burgerinitiatieven vanaf het begin serieus te nemen. Wij zijn teveel gewend om alles zelf eerst uit te denken en dan pas naar buiten te gaan. Het is contraproductief om geen gebruik te maken van de ideeën waar burgers mee komen. De code is dan ook bedoeld om niet de procedures, maar juist het proces centraal te stellen. De code bevat daarvoor spelregels, die op het eerste gezicht open deuren lijken maar lang niet altijd vanzelfsprekend zijn. Het zou mooi zijn als initiatiefnemers een stuk sneller een warm welkom krijgen bij de overheid, waarbij initiatieven constructief worden geholpen.”

Geen wetstekst De code krijgt geen plaats in de wetsartikelen van de nieuwe Omgevingswet, maar wordt wel in de Memorie van Toelichting als houvast genoemd. Het juridisch verankeren zou volgens Wouda niet passen, omdat het nu eenmaal geen wetstekst is: “Je kunt spelregels in een code niet zo dichttimmeren dat het een wettelijke status krijgt. Je kunt als rechter ook

moeilijk toe zien op de naleving van wat er in de code staat, dat is aan de volksvertegenwoordigers. Het gaat er om dat mensen inzien dat het meerwaarde oplevert om burgerinitiatieven mee te nemen in een proces.

Dat het geen teken van zwakte is als je als bestuurder en ambtenaar een burgerinitiatief omarmt.”

NU AL EENVOUDIG BETER In 2013 organiseert Landwerk samen met Platform 31 en het ministerie van Infrastructuur en Milieu onder de titel ‘Nu al eenvoudig beter’ een aantal bijeenkomsten naar aanleiding van de nieuwe Omgevingswet. Ook besteedt Landwerk in het tijdschrift aandacht aan dit programma.

Voor meer informatie www.landwerk.nl/nual