Nu al Eenvoudig Beter

LANDWERK #3 / 2013

5

Pleidooi voor behoud van (soort van) welstand

Er is nog nooit iemand slechter geworden van een goed advies Deze Boekelse woning is al enkele jaren beschilderd met een kritische tekst. Door gebrek aan welstand kan de gemeente hier niet tegen optreden.

Door Geert van Duinhoven

In Landwerk # 2 deden wij verslag van de bijeenkomst in Boekel over het afschaffen van de welstand en de introductie van flitsvergunningen. Volgens Boekel kun je van alles verzinnen om het niet te hoeven doen, maar in de praktijk levert het wat hem betreft nog helemaal geen problemen op. Flip ten Cate van de Federatie Welstand snapt niet waarom de werkwijze van Boekel zo veel publiciteit krijgt. Het is geen representatieve gemeente en ondanks alle aandacht heeft tot nu toe geen enkele gemeente Boekel gevolgd. Zo’n goed idee zal het dan wel niet zijn, redeneert hij.

F

lip ten Cate is directeur van de Federatie Welstand, het samenwerkingsverband van de provinciale en lokale welstandscommissies. Hij vindt het onbegrijpelijk dat het initiatief van Boekel zo veel aandacht krijgt

van ministeries en andere gemeenten. Boekel heeft sinds 2004 geen welstandbeleid voor de bebouwde kom. Volgens de gemeente geeft dat geen problemen, geen excessen, geen rare bouwsels. Toch is Ten

Cate verrast over dit soort experimenten en de aandacht daarvoor. “Het ministerie vindt dat de kwaliteit van de openbare ruimte geborgd moet zijn. Welstand is daar een van de instrumenten voor. Deze gemeente zorgt

6

|

LANDWERK #3 / 2013

Nu al Eenvoudig Beter

Erfafscheiding in Boekel, gemaakt van een soort landbouwplastic. Veel gemeenten zouden dit niet toestaan.

daar niet voor. Dat is heel helder. Boekel zegt dat de burgers zelf wel kunnen regelen wat kwaliteit is en wat niet. Dat is hun goed democratisch recht. Ik heb eens rondgekeken in Boekel maar ik zie wel degelijk zaken die ik zelf niet zou willen en die je met welstandsbeleid had kunnen voorkomen. De verloedering treedt langzamerhand op. Je moet niet vergeten dat welstand over de publieke kwaliteit gaat en niet om de individuele afweging van bewoners of iets moois is of op termijn verkoopbaar.”

Populistisch “De discussie is natuurlijk of mensen voor de ruimtelijke kwaliteit kunnen zorgen. Boekel zegt dat mensen geen rare huizen zullen gaan bouwen omdat ze anders nooit te verkopen zouden zijn. Misschien geldt dat voor Boekel als gemeente met 10.000 inwoners. In algemene zin vind ik dat het er niet om gaat of een individueel huis verhandelbaar is, toekomstwaarde heeft of netjes en vakkundig is gebouwd. Het gaat om de kwaliteit van de buitenruimte en dat is geen verantwoordelijkheid voor elke individuele burger. Dat moet je samen regelen en daar hebben we in Nederland welstand voor bedacht. Ik vind het juist goed als we proberen om bij het bouwen of verbouwen proberen om ruimtelijke kwaliteit toe te voegen. Proberen iets te maken dat de omgeving

mooier maakt, prettiger om in te verblijven.” “Ik denk wel dat ik snap waar het vandaan komt dat gemeenten af en toe over gaan op het deels vrijstandvrij laten bouwen. De wijze waarop de wetgever welstand heeft gepositioneerd degradeert de welstandscommissies tot een ‘hinderlijke spuit elf’.

“Het gaat om de kwaliteit van de buitenruimte en dat is geen verantwoordelijkheid voor elke individuele burger” In effectieve borging van ruimtelijke kwaliteit - en welstand maakt daar onderdeel van uit - ga je zo vroeg mogelijk met initiatiefnemers in gesprek om, vanuit het publieke belang van de gemeenschap, te komen tot optimale ontwerpen. De Omgevingswet biedt, met enige aanpassingen, uitgelezen

kansen om die kwaliteitsborging te moderniseren. Je beschrijft juist het integrale karakter van dat advies, maar ‘oordelen vellen’ door de adviseurs is dan niet meer aan de orde. Het gaat om het bieden van inzicht aan het bevoegd gezag van de verschillende sectorale consequenties van een project, en om een integraal advies, waarin die consequenties door vakdeskundigen op hun merites worden gewogen - maar waar een politicus op grond van politieke beginselen en democratische processen uiteraard van kan afwijken.

Ont-wikkelen Ten Cate is bijvoorbeeld gecharmeerd van het Groningse model. Ook daar is in het buitengebied nog steeds de schaalvergroting de belangrijkste trend. Boeren willen uitbreiden. De welstand gaat daar met de boeren om tafel zitten en gaat samen met die boer bekijken hoe een nieuw huis, een verbouwing, een nieuwe stal kan bijdragen aan de ruimtelijke kwaliteit. Welstand is daar georganiseerd in Libau. Theo Hoek is directeur van deze onafhankelijke adviescommissie voor ruimtelijke kwaliteit. De provincie ondersteunt Libau in haar advieswerk aan gemeenten. Hoek: “Wij denken mee met gemeente over kwaliteit. Dat is een belangrijk deel van ons werk. Daarnaast zijn wij met alle disciplines die we in huis hebben

LANDWERK #3 / 2013

Ontluchtingsbuis in een huis in Boekel. Met een welstandnota zou een gemeente dit kunnen tegengaan.

goed in staat om te ont-wikkelen. Het uit elkaar halen van allerlei zaken die spelen op het gebied van kwaliteit. Dus welstand maar ook cultuurhistorie, monumentenzorg, archeologie. Wij proberen vanuit al die invalshoeken naar een ontwikkeling te kijken en dan een integraal advies af te geven.” “De nieuwe Omgevingswet zou een mooie stap kunnen betekenen in de goede richting omdat de nieuwe wet ook een integrale afweging voor stelt. Dat is natuurlijk prachtig. Maar dan moeten we wel echt anders gaan denken over kwaliteit. Want ik hoor ook dat de Omgevingswet er voor moet zorgen dat procedures sneller en eenvoudiger moeten. Ik ben daar heel erg op tegen, dat is echt onzin. We moeten ons landschap, onze buitenruimte koesteren. Dat is in de loop der eeuwen met veel liefde opgebouwd en dat moet je waarderen. En wat maakt het nu uit als je voor dertig jaar een huis gaat bouwen dat je twee weken met een aantal mensen het plan eens goed doorneemt en kijkt op welke manier je plan bijdraagt aan de kwaliteit van de omgeving? Daar is nog nooit iemand slechter van geworden en de mensen die wij hebben geadviseerd, zijn bijna altijd blij dat we even hebben meegedacht. Dan is twee weken toch helemaal niets? En het is toch eigenlijk geweldig dat er mensen met je mee willen denken daarover? Dat ze mee willen denken hoe jouw werk nog beter past. Ik vind het bijzonder zorgelijk dat we

7

Boekelse wijk die deels met en deels zonder welstand is gebouwd.

ons omwille van de snelle procedures laten meeslepen en de kwaliteit volstrekt gaan negeren.”

Niet weggooien Ten Cate: “Het spannende wordt straks onder de nieuwe Omgevingswet hoe je verschillende zaken met elkaar kunt afwegen. Je krijgt dan de ogenschijnlijk ‘harde’ milieugegevens en de zachte welstandscriteria. En dat moeten we dan ook nog eens toekomstgericht gaan maken. In commissie zoals in Groningen moet je dus afwegingen gaan maken, oordelen gaan vellen over een geplande ontwikkeling. De nieuwe Omgevingswet biedt dus heel veel kansen voor integrale afwegingen, maar dan moeten we voor die tijd niet al het welstandsbeleid van de afgelopen decennia gaan weggooien.”

“De nieuwe Omgevingswet zou een mooie stap kunnen betekenen op de weg naar een integrale afweging van ruimtelijke kwaliteit”

||

NU AL EENVOUDIG BETER In 2013 organiseert Landwerk samen met Platform 31 en het ministerie van Infrastructuur en Milieu onder de titel ‘Nu al eenvoudig beter’ een aantal bijeenkomsten naar aanleiding van de nieuwe Omgevingswet. Ook besteedt Landwerk in het tijdschrift aandacht aan dit programma. Voor meer informatie www.landwerk.nl/nual