Montaż nagrobków, cz. 3 – Wytyczne branżowe

Fundament jest, nagrobek stoi, a skoro tak, to dziś napiszę o dokumencie, o którym wielu słyszało, niewielu czytało, a do którego warto się stosować: „Wytyczne branżowe – wyroby z kamienia naturalnego - nagrobki”.

„Wytyczne branżowe – wyroby z kamienia naturalnego - nagrobki”. Długi tytuł, dlatego w skrócie znany też pod nazwą: Norma nagrobkowa. Jest to opracowanie powstałe na podstawie konsultacji szeroko prowadzonych przez Polski Związek Kamieniarstwa (PZK). Dokument stanowi wytyczne branżowe do stosowania dobrowolnego.

Ujmując to innymi słowy: nie jest (na razie) obowiązkowy, jednakże osoby, które się doń zastosują, unikną wielu potencjalnych błędów jakże nagminnie spotykanych przeze mnie na cmentarzach. Opisane metody, do których powinien się stosować wykonawca i montażysta nagrobka, gwarantują, że praca zostanie wykonana zgodnie z zasadami i sztuką kamieniarską.

Co prawda brak jest ustawowej definicji pojęcia „sztuka kamieniarska”. Jednakże przez termin „zgodnie ze sztuką kamieniarską” należy rozumieć wykonanie realizacji zgodnie z wszelkimi normami prawnymi i technicznymi mającymi zastosowanie w kamieniarstwie, przy dochowaniu należytej staranności oraz wg najlepszej, profesjonalnej wiedzy.

Wymiary nominalne

Grubość nominalna wszystkich kamiennych elementów konstrukcyjnych oraz tablicy napisowej powinna wynosić minimum 50 mm. Oczywiście, jak wszędzie, są wyjątki potwierdzające regułę. Dlatego dopuszcza się stosowanie, w nagrobku, elementów o nominalnej grubości mniejszej niż 50 mm, jednakże jedynie w celach dekoracyjnych, np. podstawka pod znicz, czy doklejona do płyty napisowej płytka z napisami.

Wymiar nominalny to nic innego jak wymiar, od którego dopuszczalne są odchyłki. Odchyłki te wyznaczają zakres (od minimum do maksimum), w którym powinny się mieścić rzeczywiste wymiary kamiennych elementów nagrobka.

Dopuszczalne odchylenia od grubości zależą też od konkretnego wymiaru. Jeśli nominalna grubość elementu wynosi do 80 mm – dopuszczalne odchylenie wynosi +/- 3 mm, powyżej 80 mm grubości – dopuszczalna odchyłka wynosi +/- 4 mm.

Istnieją też inne unormowane odchylenia: pomiędzy krawędziami ciętymi, pomiędzy krawędziami łupanymi, a także pomiędzy jedną krawędzią ciętą, a drugą łupaną. Tutaj dopuszczalne odchyłki zależą od długości lub/i szerokości elementu.

Norma Nagrobkowa i montaż nagrobków są ze sobą ściśle powiązane, dlatego wiele aspektów, opisanych we wcześniejszych częściach, pokrywa się z treścią niniejszego artykułu.

Kotwienie płyty napisowej

Od czasu do czasu słyszymy lub czytamy w mediach, że na dziecko przewrócił się nagrobek. Oczywiście wtedy najczęściej chodzi właśnie o płytę napisową. W takich przypadkach ujawniają się popełnione błędy przy jej montażu. Po pierwsze kotwa, która powinna być wykonana z nierdzewnego, gwintowanego pręta o dobranej długości i średnicy, a jeśli tablica jest szersza niż 50 cm, stosujemy dodatkową kotwę. Podam dwa przykłady. Do płyty napisowej o szerokości brutto (mierząc od lewej do prawej strony) 50-100 cm włącznie, stosujemy min. dwie kotwy. Dla płyt napisowych o szerokości brutto od 100 do 150 cm włącznie – min. trzy kotwy. Upraszczając, na każde rozpoczęte 50 cm przypada jedna kotwa.

Nie mniej ważną rzeczą jest średnica zastosowanej kotwy, którą, w tym przypadku, dobieramy do wysokości tablicy napisowej. Oto dwa przykłady:

• minimum 10 mm dla płyt napisowych o wysokości do 60 cm włącznie,

• minimum 12 mm dla płyt napisowych o wysokości 60-80 cm włącznie.

Kolejną sprawą, jeśli chodzi o kotwienie tablic napisowych, jest głębokość zakotwienia w samej tablicy napisowej. Absolutne minimum to 100 mm, które stosujemy w tablicach o grubościach nieprzekraczających 60 mm. W płytach napisowych o grubościach do 90 mm włącznie stosujemy zakotwienie co najmniej 120 mm, a dla płyt napisowych o grubości do 160 mm włącznie – 150 mm.

Średnica gniazda montażowego, w którym umieszczamy kotwę, powinna być o 2 mm większa od średnicy zastosowanej kotwy. Jak już pisałem w poprzednim numerze Kuriera Kamieniarskiego (Montaż nagrobków, cz. 2), kotwa nie może być zbyt luźno ani zbyt ciasno osadzona. Nie wolno też osadzać jej na siłę, wbijając ją w otwór gniazda montażowego. Samo gniazdo powinniśmy wypełnić odpowiednim środkiem do kotwienia o dobrej przyczepności, bezskurczowym, o wysokiej odporności na niskie temperatury i o krótkim czasie wiązania.

Od siebie dodam, że przypadków przewrócenia się tablic nagrobkowych jest dużo. Konsekwencje są poważne, a od czasu do czasu bywają, niestety, tragiczne dla życia i zdrowia ludzkiego. Nie żałujmy więc czasu ani środków poświęconych na wykonanie poprawnego montażu. Tym bardziej, że koszt poprawnego zakotwienia i sklejenia wszystkich elementów w nagrobku jest niewspółmiernie mały w stosunku do późniejszych ewentualnych poniesionych przez nas konsekwencji, wynikających z pośpiechu i minimalizowania tychże kosztów. Nie ilością zmontowanych nagrobków, a poprawnością ich montażu się chwalmy.

W wytycznych jest ważny zapis, że montaż nagrobka powinien być nadzorowany przez osobę z potwierdzonymi kwalifikacjami w zawodzie kamieniarz na poziomie mistrzowskim. Nie bez przyczyny.

Podyktowane jest to, między innymi, zdarzającymi się tragicznymi wypadkami na cmentarzach, do których dochodzi często z powodu nieprawidłowo wykonanego/zmontowanego nagrobka. Błędy te bywają wynikiem niewiedzy, a nawet niedbalstwa spowodowanego pośpiechem. Wykwalifikowany kamieniarz z dyplomem mistrzowskim daje rękojmię na wykonaną pracę.

Więcej i bardziej szczegółowych informacji na temat poprawnego montażu nagrobków (oraz wiele innych tematów jak: materiałoznawstwo, maszynoznawstwo, technologia obróbki kamienia, uwarunkowania prawne i skarbowe prowadzenia firmy, podstawy BHP) można uzyskać na kursach organizowanych przez Polski Związek Kamieniarstwa. Przykładowe fotografie, rysunki poglądowe, animacje ułatwiają zrozumienie omawianych tematów, a kontakt z prowadzącym i innymi uczestnikami pozwala na uzyskanie wyczerpujących odpowiedzi na zadawane pytania i wymianę doświadczeń. Kursy są on-line, dlatego można brać w nich udział z dowolnego miejsca.

Zachęcam też do potwierdzania swoich kwalifikacji zawodowych. Warto uzyskać świadectwo czeladnicze i dyplom mistrzowski w zawodzie kamieniarz i brukarz, które są honorowane we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej. Polski Związek Kamieniarstwa (PZK) przy współpracy z Dolnośląską Izbą Rzemieślniczą organizuje takie egzaminy dwa razy w roku. Informacji udziela Polski Związek Kamieniarstwa (tel. 74 855 12 28, www.kamieniarze.org.pl).

----------------------

Kurier Kamieniarski nr 1/2023:

„Wytyczne Branżowe. Wyroby z kamienia naturalnego. Nagrobki.” potocznie nazywane „Normą nagrobkową” istnieją od 2021 roku. Zostały opracowane przez kamieniarzy dla kamieniarzy. Opisują zasady, jakimi powinien się kierować wykonawca i montażysta nagrobka.

Dokument zawiera zbiór informacji na temat wykonania nagrobka. Stosowanie tych wytycznych to gwarancja, że pomniki będą dokładnie takie, jakie być powinny. Że będą wykonane zgodnie z zasadami rzetelnej kamieniarskiej roboty i że będą bezproblemowo służyć. Oraz że będą bezpieczne w użytkowaniu (wystarczająco mocne, by się nie zawalić pod własnym ciężarem i wystarczająco solidnie zmontowane, by nie stanowić zagrożenia).

Do pobrania na: www.kamieniarze.org.pl (zakładka: Norma nagrobkowa) lub www.kurierkamieniarski.pl/normanagrobkowa

--------------

Dariusz Chrzanowski, autor tekstu – mistrz w zawodzie kamieniarz –jest biegłym sądowym w zakresie kamieniarstwa, a także rzeczoznawcą ds. jakości produktów lub usług przy Wojewódzkim Inspektoracie Inspekcji Handlowej w Gdańsku.Kontakt do autora: abakor.biuro@wp.pl tel. 693 818 996