108
Karolina Kulpa
opatra uważana jest za ekspertkę od kąpieli, np. w oślim mleku, czasami z dodatkiem masła lub miodu, dzięki którym jej skóra miała być gładka i jedwabista. Nie zachowały się jednak żadne starożytne przekazy świadczące o tym, że władczyni korzystała z takich zabiegów, a jedyna wzmianka bliska czasom królowej o kobiecie z królewskiej rodziny, która je stosowała, dotyczy Poppei Sabiny, żony cesarza rzymskiego, Nerona22, co najwidoczniej nie przeszkadza kolejnym firmom opatrywać swoje specyfiki wizerunkiem Kleopatry. Sekrety urody władczyni lansowane przez współczesne firmy wykorzystujące jej wizerunek do promocji własnych produktów można podsumować trzema hasłami: piękna skóra, zmysłowy zapach i ponadczasowy makijaż. Gdyby przeanalizować reklamy wykorzystujące postać ostatniej Lagidki jako ekspertki od dbania o skórę, wówczas – według koncepcji mitu zaproponowanej przez Rolanda Barthes’a – mielibyśmy do czynienia z procesem utożsamienia produktów danej marki z określonym wizerunkiem władczyni. Przyjmując, że współczesny wizerunek Kleopatry jest mitem, a przypisanie jej roli ekspertki od dbania o ciało jego częścią, to pierwotny znak królowej składałby się z elementu znaczonego (signifié) w postaci imienia władczyni oraz elementu znaczącego (signifiant) jako jej kanonicznego, starożytnego wizerunku. Następnie, przy zachowaniu tego samego signifié, poprzez twórczość kolejnych pokoleń malarzy oraz kreacje aktorskie zostałby stworzony, a następnie utrwalony element znaczący (ciemnowłosa, orientalna piękność). Bazując na tym znaku Kleopatry, firmy kosmetyczne mogły wykorzystać signifiant znaku Kleopatry funkcjonujące w potocznej świadomości i nadać mu nowe znaczenie jako ekspertki od kosmetyków. Poprzez kampanie reklamowe ukazujące ją w tym kontekście kształtuje się współczesne wyobrażenie królowej jako pięknej władczyni starożytnego Egiptu, która jest otoczoną luksusem ekspertką od dbania o kobiece ciało, a gdyby żyła współcześnie, na pewno wykorzystywałaby określone produkty danych marek dostępne na rynku. Nie sposób wymienić wszystkich produktów służących do pielęgnacji ciała, które w ciągu ostatniego wieku wykorzystywały postać ostatniej królowej z dynastii Lagidów w celach promocyjnych, dlatego przedstawię jedynie reprezentatywne przykłady. Jak wspomniałam, Kleopatra stała się ekspertką od dbania o skórę, w tym kąpieli z różnymi dodatkami (np. miodu), które mają sprawić, że konsumentki będą mogły uzyskać jedwabistą i nawilżoną skórę w domowym zaciszu. Po wizerunek władczyni już na początku XX wieku sięgnął Palmolive, Press, Cairo 2001, s. 412-417; Cosmetics, w: I. Shaw, P. Nicholson, The British Museum Dictionary of Ancient Egypt, British Museum Press, London 2002, ss. 72-73; S. Wenig, Die Frau im alten Ägypten, Schroll, Lipsk 1967, s. 42; L. Manniche, An Ancient Egyptian Herbal, British Museum Press, London 1989, s. 44. Serdecznie dziękuję dr. Leszkowi Zinkow i mgr. Filipowi Taterce za wszystkie cenne uwagi i wskazówki bibliograficzne dotyczące tego tematu. 22 Cass. Dio., Romaike historia LXII, 28.1.