Het Russische sneeuwluipaard

Naast een zeer mooi en zeer schuw dier dat zijn thuis heeft in de bergen van Centraal-Azië en de Himalaya, is dit ook de naam van een medaille, een beloning die werd toegekend aan ervaren ‘Russische’ klimmers die de vijf hoogste toppen hadden beklommen van de toenmalige Sovjet-Unie. Het werd beschouwd als de hoogste onderscheiding die een ‘Russische’ klimmer kon krijgen.

De vijf bergen waarvan sprake zijn allemaal hoger dan 7.000 meter. Meer bepaald gaat het om de volgende vijf toppen: - Ismoil Somoni Peak (7.495 meter) – beter bekend als Pik Kommunizma - Jengish Chokusu (7.439 meter) – beter bekend als Pik Pobeda - Ibn Sina Peak (7.134 meter) – beter bekend als Pik Lenin - Pik Korzhenevskaya (7.100 meter) - Khan Tengri (7.010 meter)

Als er gekeken wordt naar de normaalroutes wordt de Pik Pobeda ruimschoots beschouwd als de moeilijkste/gevaarlijkste om te beklimmen. Daarna volgen de Khan Tengri, Pik Kommunizma, Korzhenevskaya en uiteindelijk de Pik Lenin als de gemakkelijkste.

Drie van deze bergen liggen in het Pamir gebergte in hedendaags Tadzjikistan (Pik Kommunizma, Korzhenevskaya en Pik Lenin op de grens met Kirgizië). De andere twee bergen liggen in het Tien Shan gebergte. De Pik Pobeda ligt in Kirgizië op de grens met China en de Khan Tengri ligt in Kirgizië, maar deelt zijn grens met Kazachstan.

Voor mensen die eens een grote berg willen beklimmen, maar er geen fortuinen voor willen neerleggen, zijn de vijf bergen van het Russische Sneeuwluipaard zeker het overwegen waard. Van een klimpermit is nauwelijks sprake en als die er al is, is ze niet duur (ongeveer 100 euro). En voor prijzen tussen de 1.000 en de 2.000 euro kun je een organisatie inhuren die al je papierwerk regelt, je transport organiseert van de internationale luchthaven tot aan het basiskamp en je in het basiskamp kan voorzien van tenten, voedsel en water.

Pik Lenin is veruit de goedkoopste berg van de vijf en diegene waarvan het basiskamp het gemakkelijkste te bereiken is (per jeep). De Pik Kommunizma en de Korzhenevskaya delen hetzelfde basiskamp. Net zoals de Pik Pobeda en de Khan Tengri dat doen. De meeste klimmers opteren om voor deze vier toppen ingevlogen te worden per helikopter (400 tot 600 euro per vlucht per persoon), ook al kan het basiskamp voor deze laatste twee ook te voet bereikt worden. Reken hiervoor op zo’n 3 à 5 dagen stappen.

Waar deze berg met zijn 7.495 meter vroeger de hoogste van de Sovjet-Unie was, is hij nu nog steeds de hoogste van Tadzjikistan én de Pamir.

Lange tijd dacht men dat de Pik Lenin de hoogste top van ‘het Grote Russische Rijk’ was. Maar tijdens een gemeenschappelijke Duits/ Russische beklimming van de Pik Lenin in 1928 zag men in de verte een ander top liggen die ook beduidend hoger was dan zijn omgeving. Toen dacht men dat het de Garmo moest zijn, maar verder onderzoek maakte duidelijk dat het om nog een andere berg moest gaan. In 1933 kreeg deze top de naam Pik Stalin mee. Om in 1962 de naam Pik Kommunizma te krijgen, de naam waaronder hij tot vandaag het meeste bekendheid geniet. Maar nadat Tadzjikistan onafhankelijk werd, werd de berg in 1998 genoemd naar Ismoil Somoni, een lokale leider van de Samanid dynastie die leefde in het einde van de 9de eeuw en beschouwd wordt als een grote Tadzjikische leider uit het verleden.

De eerste beklimming van de toenmalige Pik Stalin gebeurde in 1933 door Yevgeniy Abalakov (broer van Vitaly Abalakov waarover later meer) en Nikolay Gorbunov. Zij beklommen deze berg toen langs de oostelijke graat. Tegenwoordig zijn er twee routes die als ‘normaalroute’ gelden. De Borodkin graat vanuit het noorden en de Burevesnik graat vanuit het westen. Elke route wordt gekenmerkt door stukken met rotte rots en lawinegevaar door vallende seracs. Beide hebben het Russische moeilijkheidsniveau 5A meegekregen.

Zoals vaak met dit soort bergen is het er geraken al een avontuur op zich. Eerst moet je in Dushanbe zien te geraken. Vanaf hier word je dan met een helikopter ingevlogen naar het basiskamp, waar een lokale touroperator je verder helpt. Lees: ze kunnen je van tenten voorzien, alsook van eten en drinken. Alleen is alles een beetje ‘anders’. Het materiaal zal niet van de kwaliteit zijn die je ervan verwacht en de meeste klimmers ontwikkelen gastro-intestinale klachten tijdens hun verblijf hier. Het is hetzelfde basiskamp als voor de beklimming van de Korzhenevskaya. Juni, juli en augustus zijn de beste maanden om te klimmen in de Pamir. De bergen mogen dan misschien stenen wachters zijn met de tijd als hun enige meester, toch valt er uit de naamgeving veel af te leiden van menselijke aspiraties en geopolitieke bedoelingen. CentraalAzië is altijd al een ‘melting pot’ geweest van talen, religies en bevolkingsgroepen. De officiële benaming van deze berg is ‘Jengish Chokusu’, wat Kirgizisch is voor ‘Top van de Victorie’. De berg is echter meer algemeen bekend onder zijn Russische naam ‘Pik Pobeda’ of ‘Pik Pobedy’, wat in essentie hetzelfde betekent (Victorie). Zoals reeds eerder aangehaald ligt de top op de grens met China, meerbepaald de streek waar de Oeigoeren wonen. In het Oeigoers heet deze top ‘Tomur’ (wat zoveel betekent als ‘ijzer’). De Chinezen hebben deze naam ‘verchineest’ en hebben er de naam Tomur Feng aan gegeven, waarbij er nog steeds verwezen wordt naar ‘ijzer’ maar er de benaming ‘top’ (Feng) aan toegevoegd is. Het is de hoogste top van het Tien Shan gebergte.

De Pik Pobeda is eigenlijk veeleer een bergmassief met verschillende toppen die over zijn topgraat lopen. Enkel de hoofdtop breekt ruim boven de 7.000 meter uit. Samen met de Khan Tengri strijden zij voor de titel ‘meest noordelijke 7000’er ter wereld'. Het basiskamp voor beide bergen ligt in dezelfde vallei. De hele noordelijke flank van de Pik Pobeda wordt ingenomen door de Engilchek Gletsjer. De poolregio’s niet meegerekend, is deze gletsjer van meer dan 60 kilometer lang (!) één van de grootste ter wereld.

In 1938 zou een eerste Russiche Team deze top beklommen hebben en er de naam ‘Pik 20-ti Letiya Komsomola’ aan gegeven hebben. Ter viering van het twintigjarig bestaan van de Komsomol (de Communistische jeugdbeweging). Zij claimden toen dat de top 6.900 meter hoog was. In 1943 echter werd de top door Jengish Chokusu opnieuw gemeten en werd de hoogte op 7.439 meter vastgelegd. In 1946 veranderde ook de naam: vanaf nu ging de berg als Pik Pobedy door het leven, overwinningstop, zo genoemd omwille van de Russische overwinning in de Tweede Wereldoorlog. Ook al werd er officieel nooit getwijfeld aan de eerste beklimming, officieus vonden klimmers het verdacht dat een berg 600 meter hoger bleek dan dat de eerstbeklimmers aangaven dat ze was.

Op die hoogte maken 600 extra hoogtemeters een zeer aanzienlijk verschil. Het duurde tot 1956 vooraleer een nieuwe beklimming plaatsvond onder leiding van de bekende Russische bergbeklimmer Vitaly Abalakov. Bij veel alpinisten en ijsklimmers doet de naam ‘Abalakov’ ongetwijfeld een belletje rinkelen. Vitaly Abalakov was naast klimmer ook ingenieur en bedacht onder meer ‘de Abalakov’ om met behulp van ijsvijzen en prusiktouwtjes veilig ijs te kunnen beklimmen en weer af te dalen.

De berg werd voor het eerst beklommen langs de Chinese zijde in 1977 door een Chinees team. Volgens hen waren zij toen de officiële eerstbeklimmers. Deze route zou tot op de dag van vandaag nooit meer herhaald zijn. Toch raar hoe geopolitiek en bergtoppen door de eeuwen heen steeds verweven zijn geraakt.

De beklimming van deze berg is absoluut de moeilijkste van de vijf. De normaalroute is er eentje van het Russische niveau ‘5B’. De meeste klimmers die een poging op deze top ondernemen zijn nog steeds Russische teams. Slechts zeer zelden vinden westerlingen hun weg naar deze top. Het is één van de minst beklommen en meest dodelijke toppen van Azië. Daar bestaan enkele goede redenen voor. Ten eerste is deze berg eigenlijk een massief waar één hoge top uitsteekt.

De normaalroute volgt deze graat voor zo’n 12 kilometer waarvan het merendeel boven de 7.000 meter ligt! Ten tweede ligt deze berg meerdere honderden kilometers noordelijker dan de Himalaya of de Karakorum, wat gezien de hoogte resulteert in zeer koude omstandigheden en ten derde zijn bijna alle routes, maar vooral de normaalroute, onderhevig aan lawinegevaar. Als vierde tenslotte kan er nog aangehaald worden, dat de Russische klimmers, zeker vroeger, maar nu nog steeds een andere veiligheidsstandaard hebben, waardoor ze bereid waren om grotere risico’s te nemen. Bovendien beschik(t)en ze vaak over minder degelijk materiaal dan westerse teams.

Om deze berg te beklimmen vlieg je best op Bishkek, waarna een helikopter je kan overbrengen naar het basiskamp. De beste periode voor een beklimming is van half juni tot half augustus, maar snelle weersveranderingen zijn hier eerder de norm. Dit is echt geen berg die onderschat mag worden. Maar wel een prachtige top om te behalen voor de avontuurlijke klimmer die eens iets anders wil. Lange tijd werd er gedacht dat deze top de hoogste van het Pamir gebergte was, tot tijdens de beklimming van de Pik Kommunizma in 1933 bleek dat deze laatste ruim 300 meter hoger was. Net zoals alle andere toppen van ‘het Russische Sneeuwluipaard’ heeft ook deze berg veel naamsveranderingen ondergaan. Oorspronkelijk heette hij Pik Kaufman, genoemd naar de eerste gouverneur van Turkestan. In 1928 kreeg de berg de naam waarmee ze vandaag nog steeds het bekendste is, zijnde Pik Lenin. In 2006 kreeg ze van de overheid in Tadzjikistan een andere naam en momenteel gaat ze officieel door het leven als ‘Ibn Sina’ (of Avicenna). De eerstbeklimming dateert van 1928 en gebeurde door twee Duitsers (Eugen Allwein en Karl Wien) en een Oostenrijker (Erwin Schneider). Het was op dat moment het hoogste punt ooit bereikt door mensen op deze planeet. Niet lang daarna kreeg de top de naam ‘Pik Lenin’ mee en werd er dus gedacht dat het de hoogste top van de Sovjet-Unie was. Deze top wordt beschouwd als één van de minst technische 7000’ers ter wereld en ziet waarschijnlijk ook het meeste aantal beklimmingen van alle 7000’ers wereldwijd. De normaalroute op de Pik Lenin heeft het Russische niveau 5A meegekregen. Het beste klimseizoen is in juli en augustus, waarbij augustus vaker stabiel weer heeft. Het is absoluut geen technische beklimming, maar er bestaat altijd een zeker lawinegevaar en de berg is berucht voor zijn plots opkomende slechte weer met zeer koude wind.

Om er te geraken dien je eerst naar een Centraal-Aziatische hoofdstad te vliegen (Bishkek, Tashkent, Dushanbe) van waaruit sowieso reeds alle formaliteiten zouden geregeld kunnen worden. Het gemakkelijkst is om nadien door te reizen naar Osh. Vandaar is het nog zo’n 230 kilometer per jeep naar het basiskamp dat trouwens gelegen is in een mooie groene vallei en zelfs aangenaam warm kan zijn. Daar waar je bij de meeste andere kampen ingevlogen wordt per helikopter (of een zware trekking voor de boeg hebt), geraak je hier dus relatief gemakkelijk met gemotoriseerd verkeer. Dit betekent helaas ook dat de site diefstalgevoeliger is. Als zelfstandige expeditie regel je toch beter iets met lokale organisaties en vraag je hen best of je je tenten bij de hunne mag zetten zodat er iets of wat van bewaking is als je alles dient achter te laten terwijl jij hoger op de berg bent.

Het zwaarste ongeluk uit de klimgeschiedenis was de aardbeving die hier op 13 juli 1990 plaats vond waardoor kamp II hogerop de berg volledig werd weggevaagd. 43 van de 45 aanwezige klimmers overleefden dit niet…

Deze top is genoemd naar Evgenia Korzhenevskaya, de vrouw van een Russische geograaf Nikolai Korzhenevskiy die deze berg ‘ontdekte’ in 1910. Zeer recent, in 2020, zou deze berg officieel omgedoopt zijn tot Pik Ozodi, maar net zoals bij alle andere bergen in dit artikel zal ze waarschijnlijk nog zeer lang bekend blijven onder de originele naam Korzhenevskaya.

Het is een prachtige berg die na de Pik Lenin beschouwd wordt als de tweede gemakkelijkste van de vijf Sovjet 7000’ers om te beklimmen. Het is dan ook de tweede meest beklommen top uit deze reeks. De eerstbeklimming gebeurde echter pas in 1953 en dus veel later dan de andere toppen van het Russisch Sneeuwluipaard. Het gebeurde door een negenkoppig Sovjetteam uit Leningrad onder leiding van A. Ugarov.

De normaalbeklimming van deze berg begint vanuit hetzelfde basiskamp als deze van de Pik Kommunizma. Ze verloopt langs de zuidelijke rib en heeft het Russische moeilijkheidsniveau 5A meegekregen. Het er geraken is hetzelfde als voor de Pik Kommunizma en is eerder in dit artikel reeds aangehaald. De beste periode voor een beklimming is van half juli tot eind augustus. De Khan Tengri wordt beschouwd als één van de mooiste bergen ter wereld, met een perfecte pyramidevormige top. Zoals wel vaker in de (klim)wereld bestaat er ook hier helaas wat controverse. De echte rotstop zou tot 6.995 meter reiken, maar door de vergletsjering op de top reikt die wel tot 7.010 meter hoog en zodoende kan de berg dus wel tot ‘de zevenduizenders’ gerekend worden. Het is de hoogste berg van Kazachstan en de derde hoogste van Kirgizië. Daarnaast is het de tweede hoogste van het Tien Shan gebergte.

De naam Khan Tengri is zowat de enige uit ons rijtje die doorheen de geopolitieke geschiedenis nooit veranderd is. Ze betekent iets in de aard van ‘Koning Hemel’ (in het Kazachs) of ‘Koning Lucht’ (in het Mongools). In het Kazachs en het Kirgizisch wordt er soms ook verwezen naar de Bloedberg. In de ondergaande zon kleurt deze berg immers bloedrood.

De eerstbeklimming dateert uit 1931 en gebeurde door een team Oekraïners onder leiding van Mikhail Pogrebetsky, langs wat nu nog steeds de normaalroute is en heeft de Russische gradering 5A meegekregen. Omdat de berg zo noordelijk gelegen is, duurt het klimseizoen slechts kort, zijnde van half juli tot eind augustus.

Dit, gekoppeld aan de mogelijke kou en slechte weersomstandigheden, maken het een ideale berg voor iedereen die wilt weten of een 8.000’er misschien ook tot de opties behoort. Het weerstation hier vlakbij staat ervoor bekend om reeds meermaals de koudste temperatuur op het noordelijk halfrond te hebben opgemeten. Het basiskamp voor de normaalroute wordt gedeeld met de Pik Pobeda. De manier om in dit basiskamp te geraken, is dan ook eerder in dit artikel reeds beschreven.

RUSSISCH MOEILIJKHEIDSNIVEAU

Russisch Alpien UIAA 1B F/PD I/II 2A PD II 2B PD+ II/III 3A AD III 3B AD+/D- III/IV 4A D IV 4B D+/TD- IV/V 5A TD/ED V 5B TD+/ED V/VI 6A ED/ED+ VI 6B ED3 en hoger VII Het Russische moeilijkheidsniveau is één van de oudste alpiene graderingssystemen ter wereld en waarschijnlijk het enige dat ook rekening houdt met de hoogte van de top. Zoals het Europese moeilijkheidsssysteem bedacht door Welzenbach, vind je ook hier zes moeilijkheidsniveaus terug, waarbij telkens nog een letter A of B aan toegevoegd kan worden om te bepalen of iets eerder makkelijker of moeilijker dan gemiddeld is. Het is moeilijk zwart op wit te vertalen, maar hiernaast wordt toch een poging gedaan. De normaalroutes op deze vijf toppen zijn 5A voor de Pik Kommunizma, Pik Lenin, de Korzhenevskaya en de Khan Tengri en 5B voor de Pik Pobeda.