EDITO: In de konijnenpijp

Edito

In het hol van het konijn

“Ik kreeg hem niet meer uit die konijnenpijp”, jammert een vriendin nadat ze een gemeenschappelijke jeugdvriend tegen het lijf liep. “Hij is er rotsvast van overtuigd dat de coronavaccins niet te vertrouwen zijn. Dat de overheid stiekem ‘iets’ mee injecteert zodat ze ons kan monitoren, controleren en manipuleren. Naar rationele en wetenschappelijke argumenten heeft hij geen oren. Dat de vaccins door een hele hoop checks and balances moeten, en dat er dus wel heel veel mensen in dat overheidscomplot moeten zitten, wuift hij weg als nonsens. ‘Dat is exact wat machthebbers willen dat je gelooft’, kaatst hij snel.”

Het beeld van de konijnenpijp ken je wellicht uit Alice in Wonderland. Net zoals het meisje in het mooie sprookje nietsvermoedend via een rabbit hole in Wonderland belandt, kunnen ook onze leerlingen argeloos swipend in een virtueel konijnenhol tuimelen en terechtkomen in een alternatieve wereld. Daar staat alles wat ze voordien voor waar namen plots op losse schroeven.

Want wie achter de schattige witte konijnen holt met hun aantrekkelijke verklaringen voor complexe problemen, kan via listige algoritmes in echokamers terechtkomen. Dag na dag krijg je er dezelfde verhalen, roddels en halve waarheden gevoerd. Ons brein geeft nog een extra zetje. Onbewust verkiezen we informatie die onze bestaande overtuigingen bevestigen. De cognitieve psychologie beschrijft dat als de confirmation bias. Zonder het te beseffen, zit je samen met gelijkgestemden diep in een tunnel. Tegengeluiden geraken niet meer binnen. Daardoor ga je steeds sterker geloven in nepnieuws. Helaas volgen geen avonturen met de hartenkoning of hoedenmaker, maar raak je klem in niet-bewezen samenzweringen die een vals houvast geven in onzekere tijden. En onze maatschappij verdelen.

Desinformatie en complottheorieën zijn zo oud als de mens zelf, maar internet en sociale media verspreiden nieuws en meningen vandaag hypersnel over de hele wereld. Hoe vermijd je als leraar dat een leerling in een duister konijnenhol struikelt? Niet door sociale media te verfoeien of te lachen: “Hoe kan je nu in die onzin geloven?” Dan blaas je de band met je leerling op.

Experts raden aan om oprecht te luisteren naar hun twijfels, zorgen en angsten. Om leerlingen voortdurend te stimuleren de juiste vragen te stellen en te timmeren aan een kritische reflex en mediawijsheid. Werk je daar elke dag aan, dan speuren ze zelf naar betrouwbare en controleerbare informatie, schijnen ze hun licht op fake en echt. En tuimelt er toch eentje de pijp in? Dan geef je tijdens je lessen spade en houweel mee. Dat gereedschap zal je leerling goed kunnen gebruiken om zich een weg te graven uit het hol van de leeuw, of beter: van het konijn.

Hans Vanderspikken Hoofdredacteur Klasse hans@klasse.be