REPORTAGE: “Onze leerlingen missen podia en publiek

Wie is Serge Algoet?

• opgeleid als kunsthistoricus, musicoloog • eerst leraar, daarna directeur in

KA Zaventem en KA Koekelberg • derde jaar aan het roer in

Kunsthumaniora Brussel

De directeur “Het schooljaar van het grote gemis”

Tekst Bart De Wilde Beeld Kevin Faingnaert

Corona hakt zwaar in op de cultuursector. Hoe hard raakt het virus ook het kunstsecundair onderwijs (kso) recht in het hart? Klasse passeert in de Brusselse Kunsthumaniora. Directeur Serge Algoet: “Creativiteit recht altijd de rug. Van die weerbaarheid bij mijn leerlingen en leraren ben ik een bevoorrechte getuige.”

“Soms voelt het alsof we morsdood zijn gemaakt door corona”, zucht Serge Algoet, directeur van de Kunsthumaniora Brussel. Waarna de weerbare woordkunstenaar in hem meteen overneemt: “Of beter: dit is het schooljaar van het grote gemis. Waarin het hele team koortsig zoekt hoe we binnen de strikte veiligheidsregels toch een kunsthumaniora blijven.”

SNAKKEN NAAR DE SCÈNE “In normale jaren kamperen onze leerlingen op de planken. Ze performen op school, met nieuwsgierige ouders op de banken. Maar ze treden ook op in de stad. Vullen avondshows in kursalen, concertzalen of theaters. Nu zit de schoolpoort op slot. Ouders komen er niet in, wij stappen nauwelijks naar buiten. School is de enige scène die rest. Onze leerlingen snakken al maanden naar meer podia. Naar echt publiek. Maar ook naar lessen geschiedenis in een museum of op de trappen van de Brusselse kathedraal. We halen ontzettend veel uit lessen op verplaatsing. De school is de stad, en omgekeerd. Nu rest alleen een mager placebo: prenten tonen op een PowerPoint of in je eentje naar het prachtige bouwwerk om de gotische spitsbogen te bewonderen.”

“Ook mijn taak is gereduceerd van dirigent tot logistiek verantwoordelijke. Samen met mijn team zoek ik aan de lopende band oplossingen voor de strenge maar gerechtvaardigde veiligheidsmaatregelen. Die vette kluif vraagt veel creativiteit. We doorbreken af en toe het gewone lessenrooster met artistieke werkweken binnen een graad. Drie dagen intensief repeteren met dansers, toneelspelers of muzikanten mondt uit in een toonmoment op vrijdag. Dat streamen we live op onze sociale media en onze website. Ouders stemmen massaal af. Maar net zoals bij online lessen blijf je toch met een leeg gevoel achter: honderd likes

tippen nooit aan de wisselwerking tussen spelers en publiek en het warme applaus achteraf.”

ALLES VOOR DE KUNST “Andere creatieve pleisters? Instrumenten begeleiden we zo veel mogelijk individueel online, samenspel vooral op school. Het schoolkoor splitsen we op per graad. En met onze oudste drama-leerlingen en dansers spreken we vaker live af. Want als we hen een hele week thuis zetten, missen hun lichamen training. Zeven dagen stilzitten hypothekeert hun slaagkansen als ze straks auditie doen aan hogere dansinstituten. Zoals in Salzburg, waar hen eerst een paar weken quarantaine wacht.”

“We mogen ze niet naar school halen tijdens de week afstandsonderwijs, dus lenen we de leegstaande studio’s van theatercompagnie Ultima Vez. Daar dansen onze leerlingen, gelukkig mag het zonder mondmaskertjes net als bij topsporters, in getapete kaders met vaste partner. Na elk lesuur halen leraren doekjes en ontsmettingsgel boven. Alles voor de kunst. Elke kans om hun talent te trainen of te tonen geeft onze tieners zoveel zuurstof.”

“Mijn vakleraren combineren lesgeven met een job als acteur of muzikant. Dat maakt ze sterker: ze vertellen vanuit de praktijk, zijn een rolmodel voor de leerlingen. De crisis raakt hen helaas dubbel: mentaal en financieel. De artistieke agenda’s van mijn leraren blijven leeg. Ze vallen terug op een half loon. Dat ze nauwelijks opdrachten én perspectief hebben, hakt erin. We steunen elkaar, praten veel. Leerlingen zien dat natuurlijk. Hoe moeilijk tieners het zelf hebben tijdens deze crisis, ze leven écht mee met hun leraren.” “Als je van leerlingen zo’n oprecht signaal krijgt, mag je je kop niet in het zand steken. Dus gooiden we met het team onze aanpak om. We mikken in weken afstandsonderwijs nog sterker op welbevinden: klastitularissen vragen vaak hoe het gaat, waar leerlingen tegenaan lopen. De leerstof herhalen we uitgebreid op school. De leraar maakt dan extra tijd om vragen te beantwoorden. En wie thuis helemaal verloren loopt, halen we naar school. Tegelijkertijd dringen onze leerlingenbegeleiders nog dieper het landschap van interactieve tools in en spelen ze het sterkste materiaal door aan onze leraren.”

BALANS TUSSEN RESPECT EN MENING “Dat die zesdejaars faire feedback geven, charmeert me. Maar het verrast me allerminst. We zetten pre-corona al hard in op inspraak. Bovendien durven leerlingen uit kso hun nek uitsteken, voor zichzelf of anderen. Dat zag je toen een tienermeisje uit een Antwerpse kunsthumaniora in november een open brief publiceerde. ‘We zijn op.’ Ze detecteerde sneller dan experten hoe diep jongeren mentaal zaten. En ze het had lef en de taal om het onder woorden te brengen.”

“Die balans tussen je mening uiten en respect tonen, zoeken we voortdurend, vinden we vaak. We staan dicht bij onze leerlingen. Leraren uit andere scholen schrikken soms dat we elkaar allemaal aanspreken met de voornaam. ‘Een leerling die de directeur Serge noemt. Dat is toch schrijnend gebrek aan respect?’ In onze schoolcultuur kan past dat perfect. Het toont dat we allemaal mensen zijn die een passie voor cultuur delen en elkaar willen inspireren. Dat onderzoek uitwijst dat kso-leerlingen liever naar school gaan dan hun leeftijdsgenoten, sterkt ons.”

OPENBLOEIEN IN JE TALENT “Veel leerlingen landen hier pas in het derde jaar, na gedwongen omzwervingen of pijnlijke passages in aso. Of na jaren aandringen bij hun ouders die dromen van een kind in een richting als Wetenschappen-Wiskunde. Kunst kan na de schooluren, vinden ze. Tot hun kind vastloopt. Hier vinden hun zonen of dochters plots hun plek. Die schrikken zelf een beetje: ‘Zo warm kan school dus zijn’ of ‘Hier kijkt niemand scheef naar mijn kleurrijke outfit of haren’. Klopt. Leerlingen moeten zich welkom voelen en bloeien open als ze in hun talent staan. Hun cijfers volgen. En niet omdat we weinig eisen of geen gedragscodes hebben.”

“Niemand freewheelt door de jaren kunstonderwijs. Onze lat ligt heel hoog. In die moeilijke puberjaren moeten ze zichzelf helemaal blootgeven op het podium, moeten ze eigen ideeën ontwikkelen en presenteren. We willen dat ze hun kwetsbaarheid, creativiteit en emoties tonen. Die hebben ze vaak jaren weggestopt. Daarom investeren we zwaar in ondersteuning. We tellen twee full- en een halftime leerlingenbegeleiders die

ALARMBEL OVER AFSTANDSONDERWIJS “‘Hoe vind ik een stage binnen podiumtechnieken als de festivalzomer opnieuw in het water valt?’ en ‘Kan ik in de kunstsector mijn boterham nog verdienen?’ De vragen leven ongetwijfeld, maar eigenlijk zit afstandsonderwijs onze leerlingen nog het meest dwars. Ze breken hun vingerkootjes op de kunst van het plannen. Maandag staat de hele hap voor een week online onderwijs op Smartschool. Maar een chaotisch en creatief tienerbrein denkt niet altijd aan overmorgen of volgende week. Ze stellen taken vaak uit en schrikken dan van de berg opdrachten die ze vrijdag moeten verzetten. Sommigen dreigen af te haken. Anderen presteren onder de maat.”

“Twee zesdejaars trokken onlangs aan de alarmbel. Op mijn bureau vertelden ze volwassen en onderbouwd dat het voor veel leerlingen niet meer lukt. ‘We zien dat onze leraren inspanningen leveren om goede online lessen te geven en ons daarin te begeleiden. Echt mooi. Maar heel eerlijk: de lessen missen interactie, ze triggeren ons onvoldoende en we hebben niet het gevoel dat we grote leerwinst maken. Kan het anders?’”

“We kiezen nooit voor commentaar die leerlingen zo kleineert dat ze vijf nachten niet slapen”

lange uren draaien, in hun bureau centraal in de gang van de algemene vakken. Ook opvoeders en leraren geven mee basiszorg. En als een probleem ons petje te boven gaat, halen we onze sterke banden met CLB en andere externe partners aan.”

MINDER TREK IN WETENSCHAPPEN “Kunsthumaniora moet niet onderdoen voor haar bekende broertjes aso en tso. Onze leerlingen slagen massaal voor ingangsexamens van vervolgstudies. Hier lopen geen verveelde vedetten die genieten van ongelimiteerde vrijheid en alleen focussen op hun instrument. Leerlingen werken zich uit de naad. Ook op woensdagnamiddag en na 16 uur. Ik stond jaren als directeur in een asoschool: tien minuten na het belsignaal spookt het daar.

“Liever een wild idee of felle repliek dan omfloerst vertellen waarvoor je écht staat”

Alle tieners snellen naar buiten. Naar huis of hobby’s. Hier moet ik een einduur opleggen. Anders kan onze conciërge ’s avonds alle gangen door om te controleren of hij geen verstekeling vindt. De tijd vergeten achter een piano of in een dansstudio. Dus moet ik mijn kunstenaarshart overstemmen en toch paal en perk stellen: iedereen buiten om 20 uur.”

“Natuurlijk verdelen sommige leerlingen hun intrinsieke motivatie niet altijd evenwichtig. Ze tonen veel trek in kunst, maar lusten Frans of wetenschappen minder. Als ze het in die vakken laten hangen, spreekt nét de leraar cello zijn leerlingen daarop aan. Hij hamert samen met de collega’s van algemene vakken op het belang van brede kennis. Leerlingen aanvaarden dat soms makkelijker van hun muziekleraar. Omdat ze zo close zijn door de vele individuele lesuren samen.”

“De collega’s van de algemene vakken openen hun gigantische trukendoos om leerlingen te motiveren. ‘Breng morgen je saxofoon of trompet mee naar mijn les.’ Dan start een les fysica over geluiden met: hoe vorm je een toon uit een blaasinstrument? Een mooi bruggetje van muziek naar complexe vraagstukken. Er zit geen anderhalve meter tussen onze vakken. En leraren staan in team voor de klas. Kunstonderwijs speelt daarin een pioniersrol. Een toneelstuk over liefde en de teksten komen niet aan bod in de les Nederlands? Altijd een gemiste kans.”

AFKRAAK-COMMENTAAR IS GEEN FEEDBACK “Naast samenwerken zit ook feedback in onze genen. Onze leerlingen dansen voor spiegels, onze muzikanten spelen opnames in. Leerrijk én confronterend om naar jezelf te kijken of te luisteren. En leraren vuren instructies, sturen voortdurend bij. Van eerlijke feedback leer je, word je sterker. Oefening baart kunst. Dat moet, want na weken repeteren wacht plots een publiek. En dan voelt zelfs het grootste danstalent zijn knieën knikken.”

“Soms gaat het licht helemaal uit. Ik zag een leerling rechtsomkeer maken en weglopen uit een bomvolle zaal. Die moet je snel weer uit het hoekje halen. Dat lukt als leerlingen en leraren elkaar vertrouwen. Daarom kiezen we nooit voor afkraak-commentaar die leerlingen zo kleineert dat ze vijf nachten niet slapen. School is een laboratorium, voor leerlingen en leraren. Fouten maken moet. Stommiteiten uitsteken ook. Je krijgt altijd een nieuwe kans. We keren gewoon terug naar het punt waarop het goed liep.”

“Met feedback willen we leerlingen beschermen: ‘We geloven rotsvast in je, maar die creatie gaan we niet tonen voor publiek’. We willen kwaliteit brengen als medeleerlingen, ouders en kunstenaars komen kijken, geen uitlach-theater. De druk ligt hoog, leerlingen moeten presteren. Soms moeten we vertellen dat het verhaal stopt. Aan een leerling die aardig speelt maar niet sterk genoeg is voor het conservatorium.”

“Leraar of leerling? We zijn allemaal mensen die een passie voor cultuur delen en elkaar willen inspireren.”

“Technisch perfecte pirouettes draaien of zuivere toonladders spelen, volstaat niet in de kunstwereld. Zonder persoonlijkheid ga je kopje-onder. Natuurlijk doet het pijn, zelfs als je professionele dromen zacht doorprikt. Dan spreken leerlingenbegeleiders uitgebreid met leerling en ouders: ‘Stop nooit met kunst. Maar professioneel zien we jou vooral in een sociale richting verder groeien of via een zevende jaar in wetenschappen instromen. Wat denk jij zelf?’” “Dat is niet erg. Liever een wild idee of felle repliek dan drie keer de tong draaien en niet of omfloerst vertellen waarvoor je écht staat. Als discussie op school niet kan, kan het nergens. Ook in de maatschappij zijn we het niet allemaal eens, gelukkig. Maar aan het einde van de vergadering verlaten we de lerarenkamer wel door dezelfde deur. Kwamen we er liefst samen uit of hakte ik een knoop. En verdedigen we in blok de beslissing.”

TOEKOMST VOL VERBEELDING “Corona knakt kunstonderwijs. Of probeert dat. Maar creativiteit recht altijd de rug. Van die weerbaarheid bij mijn leerlingen en leraren ben ik een bevoorrechte getuige. Hoe ze uitgerekend dit jaar een onvergetelijke Dag van de Directeur regelden. Met allerlei verrassingen op school: tot een klassieke reverence uit de tijd van Lodewijk XIV. Voel ik me tussen al het logistieke gedoe plots een zonnekoning. Ontroerend hoe gek ze uit de hoek komen.”

“Dit schooljaar mag de werking van een kunsthumaniora misschien maar een schijntje zijn van andere jaren. Net nu schrijven meer leerlingen zich in voor onze kunstrichtingen. Niemand die het niet zag tijdens corona: schoonheid gidst ons door donkere tijden. En dus jagen steeds meer leerlingen hun artistieke droom achterna. Gelukkig, want de toekomst heeft hun verbeelding keihard nodig.”

DRIE KEER DE TONG DRAAIEN “We nemen leerlingen altijd mee. Geven ze inspraak, tot in de klas. Net als onze meter Anne Teresa De Keersmaeker, vertrekt ons maakproces vanuit de spelers. Je hebt veertien dansers of muzikanten, elk met eigen achtergrond en technische bagage. Dus moet je als leraar samen met de leerling uitstippelen hoe ze de leerdoelen bereiken. ‘Wat kan jij doen om aan je techniek te schaven? Ik denk aan die extra oefeningen.’”

“Onze overlegcultuur impliceert dat we tegengestelde meningen niet schuwen. Hier lopen sterke figuren, bevlogen door hun vakgebied. Dan botsen verwachtingen soms als coördinatoren door het vuur gaan voor hun afdeling. Of als leraren de wenkbrauwen fronsen over de nieuwe eindtermen: hoe halen we alle sleutelcompetenties en houden we toch vast aan onze levensnoodzakelijke uren artistieke vorming? Niet iedereen ziet dat op dezelfde manier.”

Samenstelling Patrick De Busscher

Nieuwe voordelen

In heel wat cultuurhuizen, musea, ICT-winkels, boekhandels … krijg je als leraar korting met je Lerarenkaart. Ontdek via Lerarenkaart.be meer dan duizend exclusieve voordelen. Met de zoektool vind je makkelijk voordelen op maat van jou en je klas.

KBR Museum

Robotland

Archeocentrum Brussel

Essen

Velzeke Gratis met je Lerarenkaart i.p.v. 11 euro

16,50 euro korting: 12,50 euro i.p.v. 29 euro

Gratis met je Lerarenkaart i.p.v. 2,50 euro

Expeditieparcours ‘Voor doeners en durvers’ Beernem Gratis met je Lerarenkaart i.p.v. 1,50 euro

De Klankmakerij

MyLum Lumière

Sooner

Training CodeNPlay

Newsweek België

Educatieve Uitgeverij

Stripgids

Activak

Illocare Mondmaskers Dranouter 2 euro korting: 7 euro i.p.v. 9 euro

online platform 15 procent korting op elke aankoop

online platform 15 procent korting op elke abonnementsformule

Brussel 100 euro korting op een tweedaagse vorming

webwinkel 49 procent korting op een abonnement

webwinkel 5 procent korting op alle aankopen

webwinkel 215 euro korting op een Steun XL-abonnement

webwinkel 10 euro korting (Benelux) of 20 euro korting (buiten Benelux)

webwinkel 40 procent korting op alle aankopen

Fairplace duurzaam speelgoed webwinkel 10 procent korting op alle aankopen

Fiets! 14 vestigingen tot 15 procent korting met je Lerarenkaart

Heliwi-bouwpakketten webwinkel 15 procent korting op alle aankopen

Supergoods Fair Fashion

Vakantiewoning Il Cipresso 3 vestigingen en webshop 10 procent korting op alle aankopen

Houthalen-Helchteren 10 procent korting op de groepsprijs voor een weekend

ZIZOO Computer & GSM Service Center 3 vestigingen tot 15 procent korting met je Lerarenkaart

Wijnvoordeel.be

Koffiemarkt.be webwinkel 10 procent korting

webwinkel 10 procent korting

Babysits

Odalys Vacances online platform 35 procent korting op een premium account

Frankrijk tot 28 procent korting op verblijfsvakantie

Uitgelicht

Niet alleen hier, maar ook via Lerarenkaart.be blijf je op de hoogte van expo’s, acties en voordelen. Je checkt telkens makkelijk of het educatieve luik geschikt is voor je klas. Het beste van de Lerarenkaart in je mailbox? Schrijf je in op de nieuwsbrief!

© Huis van de Europese geschiedenis, Brussel, België

EXPO

#FAKEIMAGES

Kazerne Dossin, Mechelen nog tot 7 december 2021

Fake news en fake images sluipen dagelijks ons leven in. WO II heeft al getoond hoe propaganda en desinformatie ons kunnen misleiden. ‘#FakeImages’ legt de mechanismen bloot achter vooroordelen, racisme, complotdenken, stereotiepe beeldvorming, fake news en toont hoe je ze kan doorprikken.

12 euro korting met je Lerarenkaart (4 euro i.p.v. 16 euro). Vooraf reserveren is nodig. EXPO

FAKE FOR REAL

Huis van de Europese Geschiedenis, Brussel nog tot 21 oktober 2021

Van het paard van Troje tot hedendaagse complottheorieën: leugens en bedrog zijn van alle tijden. Dat paard stond in Turkije voor een poort te schitteren, de moderne communicatie middelen verspreiden vandaag nepnieuws bijzonder snel over de hele wereld. Deze expo toont hoe we ons bewust kunnen zijn van onze eigen vooroordelen en feiten van fictie kunnen onderscheiden.

Gratis voor iedereen. Vooraf reserveren is nodig.

WORKSHOP

GEHEIME PERS EN PROPAGANDA

Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Antwerpen permanent aanbod

Met deze nieuwe workshop leer je leerlingen van de derde graad secundair onderwijs kritisch omgaan met heden en verleden, met nieuws en propaganda, met feiten en leugens. Uit verzetskranten, gecensureerde pers, strips, fi lm- en audiofragmenten en naslagwerken leren ze informatie selecteren, kritisch verwerken en duidelijk presenteren.

De workshop is gratis. Wil je die workshop zelf in je klas organiseren, dan krijg je ondersteuning en advies van de Erfgoedbibliotheek. EXPO

ILLUSIONS

La Cité Miroir, Luik nog tot 30 mei 2021

Schijn bedriegt, je gevoelens verwarren, de waarheid is niet zo eenduidig. Deze expo verrast met optische, auditieve en tactiele illusies. Je wordt gedwongen om even stil te staan bij de mechanismen die ons ‘zien’ en ons ‘oordelen’ beïnvloeden. ‘Illusions’ nodigt je uit om de werkelijkheid vanuit verschillende perspectieven te bekijken.

2 euro korting met je Lerarenkaart (5 euro i.p.v. 7 euro). Vooraf reserveren is nodig.

© Getty Images

LERARENDAG

GUSTAV KLIMT – THE IMMERSIVE EXPERIENCE

Galerie Horta, Brussel Donderdag 1 april 2021

Tweehonderd kunstwerken van Gustav Klimt én belangrijke gebeurtenissen in zijn leven worden overal om je heen geprojecteerd en geanimeerd in een spectaculaire licht-, video- en muziekpresentatie. De show duurt vijfendertig minuten en prikkelt gegarandeerd je zintuigen.

Volledig programma en inschrijvingen via klasse.be/lerarendagen. EXPO

VAN EYCK IN DE DIEPTE

GUM, Gent nog tot 29 juni 2021

Meesterschilder Jan van Eyck zou de wetten van het perspectief niet gekend hebben. Is dat echt zo? Een architect onderzocht perspectief en geometrie in zijn werken, samen met zijn studenten. De expo confronteert de wetenschappelijke analyse met de artistieke analyse van hedendaagse kunstenaars die ook hun eigen perspectief zoeken.

2 euro korting met je Lerarenkaart (6 euro i.p.v. 8 euro). Vooraf reserveren is nodig.

© KMSKB | Courtesy of the artist | foto: J. Geleyns - Art Photography

EXPO

DE WERELD VAN CLOVIS

Koninklijk Museum van Mariemont, Morlanwelz nog tot 13 juni 2021

Hoe leefden de Merovingers in de vroege middeleeuwen? Het antwoord is een verhaal over uitwisseling en handel met het Oosten, over het eengemaakte rijk van Clovis, over Romeins erfgoed en Germaanse invloeden, over opkomend christendom in een wereld in beweging.

Gratis met je Lerarenkaart i.p.v. 5 euro. Vooraf reserveren is nodig. EXPO

PIERRE ALECHINSKY

Modern Museum, Brussel 26 maart 2021 tot en met 1 augustus 2021

Onder de titel ‘Carta Canta’ brengen de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België een eerbetoon aan Pierre Alechinsky, een van onze grootste levende hedendaagse kunstenaars. De ongeveer honderd werken komen uit de eigen collectie van het museum, aangevuld met nog nooit getoond materiaal uit een nieuwe schenking.

10 euro korting met je Lerarenkaart (5 euro i.p.v. 15 euro). Vooraf reserveren is nodig.