Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie: praktische toolkit voor organisatieontwikkeling

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie

Een praktische toolkit voor destinatieen citymarketing organisaties

Inhoud

Inleiding 3

Een praktische toolkit 4

1. Strategie 6

2. Communicatie & Public affairs 7

3. Partnerships & Samenwerking 8

4. Destinatie merk 9

5. Bestemmingsmanagement 10

6. Kennis & Inzichten 11

7. Duurzaam ondernemen 12

8. Betrekken van bewoners 14

9. Toegankelijkheid & Inclusiviteit 15

10. Gastvrijheid ontwikkelen 16

11. Human Capital 17

12. Trends & Ontwikkelingen 18

Totstandkoming toolkit 19

Samenvatting 20

Over Destinatie Nederland 21

Bronnenlijst 22

Colofon 23

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

Inleiding

De rol van de destinatie- en citymarketing organisatie (DMO/CMO) is in de afgelopen jaren veranderd door de sterk veranderende omgeving en impact van de coronapandemie. DMO’s en CMO’s moeten veerkrachtig zijn en zich aanpassen aan de veranderende omgeving waarbinnen zij opereren. Hiervoor is het van belang dat er gewerkt wordt aan de duurzame bezoekerseconomie in de bestemming. Een bewuste bestemming waarin leefbaarheid gegarandeerd wordt voor bewoners, bezoekers meerwaarde toevoegen en er een goed bedrijfsklimaat is voor ondernemers.

In 2019 is door middel van co-creatie de toolkit ‘De veranderende rol van de Destinatie Marketing Organisatie’ tot stand gekomen en uitgegeven door Destinatie Nederland. Echter, verandert de omgeving in razend tempo, staat de bestemming voor complexe opgaven en is duurzaamheid belangrijker dan ooit. Om die reden is de toolkit herzien en wordt er gefocust op de rol van de DMO/ CMO binnen de duurzame bezoekerseconomie. Voor de herziene editie is een diversiteit aan internationale en nationale bronnen geanalyseerd, waar de rol van de DMO/CMO in de duurzame bezoekerseconomie beschreven is en welke in de afgelopen jaren gepubliceerd zijn. Hiermee is getracht om een nieuw, compleet overzicht te maken van de veranderende rol van de DMO/CMO in de duurzame bezoekerseconomie, waarbij wordt ingegaan op de drie P’s People, Planet en Profit en balans centraal staat.

Deze toolkit kan ingezet worden in gesprekken met stakeholders, om keuzes te maken en de benodigde veranderingen in gesprekken met elkaar helder te krijgen. We nodigen alle DMO’s/CMO’s in Nederland dan ook uit aan de slag te gaan met deze toolkit en een vertaling naar de eigen organisatie en strategie te maken.

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

Een praktische toolkit

Hoe kun je als DMO/CMO invulling geven aan jouw rol binnen de duurzame bezoekerseconomie? Welke thema’s zijn belangrijk en hoe pak je dit aan? In deze toolkit vind je de 12 belangrijkste thema’s waarmee je aan de slag kan gaan, samen met stakeholders.

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

1. Strategie

12 Thema’s

7. Duurzaam ondernemen

8. Betrekken van bewoners

3. Par tnerships & Samenwerking

9. Toegankelijkheid & Inclusiviteit

4. Destinatie merk

10. Gastvrijheid ontwikkelen

5. Bestemmingsmanagement

11. Human capital

6. Kennis & Inzichten

12. Trends & Ontwikkelingen

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

5.

1. Strategie

Focus als DMO op de lange termijn bijdrage aan welzijn en welvaart in de ontwikkeling van de stad of regio

Stem de strategie af op de algemene sociale, politieke en ecologische visie van de stad of regio. Zorg dat de KPI’s van je organisatie hierop afgestemd zijn

Stel een sterk bestuur voor de DMO samen, evenwichtig en representatief in afspiegeling van de stad of regio

Ga regelmatig in dialoog met bewoners, politici, overheid, instellingen en bedrijfsleven

Zorg dat er altijd een expliciet verband is tussen de doelstellingen van de DMO en de projecten die door de DMO uitgevoerd worden

Informeer en betrek bewoners over/bij de activiteiten en doelstellingen van de DMO/CMO en peil het sentiment

Focus op de waardevolle bezoeker, die positief bijdraagt aan de bestemming

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

2. Communicatie & Public affairs

Draag bij aan beleidsvorming. Ga de dialoog aan met beleidsmakers en betrek hen bij ontwikkelingen, trends en vraagstukken. Voorzie hen van kennis, ervaringen en inzichten vanuit de expertise als DMO

Stel stakeholders op de hoogte van de doelstellingen, activiteiten en succesverhalen van de organisatie, spoor hen aan om deze successen te delen

Maak afspraken met lokale media om nieuws te delen, bijvoorbeeld via een wekelijkse nieuwsbrief en regelmatige updates via social media kanalen

Lobby actief bij politieke beslissers en beïnvloeders op regionaal en nationaal niveau

Organiseer bijeenkomsten (stadsforums en inspiratieworkshops) om bewoners, politici en bedrijven fysiek bij elkaar te brengen om inzichten te krijgen in de belangrijke thema’s en problemen van de duurzame bezoekerseconomie in de bestemming

Stem communicatie en public affairs af met collega DMO’s/CMO’s op zowel provinciaal als nationaal niveau

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

7.

3. Partnerships & Samenwerking

Bouw aan een brede partnerstructuur van partners die bijdragen aan de duurzame bezoekerseconomie en die een goede weerspiegeling is van de betreffende stad of regio

Stel open en inclusieve partnerships samen. Neem een spilfunctie in de stad/ regio in

Stel een doel om drie tot vier keer per jaar bijeen te komen met verschillende strategische partners

Begeleid partners in hun communicatie over de bestemming en in hun productontwikkeling. Met als doel hen zo goed mogelijk aan te laten sluiten op het DNA van de stad/regio

Communiceer proactief mét en naar partners, deel elkaars successen en vermenigvuldig elkaars successen

Heroverweeg partnerships die niet bijdragen aan het gezamenlijke doel: de duurzame bezoekerseconomie

Werk samen met kennisinstellingen die zich richten op onderzoek naar duurzaamheid/gastvrijheid. Deze inzichten kunnen bijdragen aan de doorontwikkeling van de DMO/CMO

Ondersteun lokale, innovatieve start-ups die verantwoord produceren en geef hen een podium

Bied proactief een inwerkprogramma aan bij nieuwe benoemingen bijvoorbeeld na de verkiezingen

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

4. Destinatie merk

Creëer een beweging, bijvoorbeeld via een nieuwe merkalliantie met verschillende spelers vanuit de hele bestemming of via een ambassadeursprogramma. Om te zorgen dat er fans zijn die het merk vitaal houden en zo meehelpen om het merk organisch te laten groeien

Laat anderen het woord voeren: de DMO is weliswaar de hoeder van het merk, maar het merk moet open en toegankelijk zijn en soepele interactie mogelijk maken

Bewaak hoe het merk in het landelijke beeld past en hoe de bestemming in internationale markten wordt gerepresenteerd. Bewaak hoe lokale bedrijven er gebruik van kunnen maken om op te vallen en de klantloyaliteit te versterken

Analyseer de verschillen in de percepties van bewoners, bezoekers en bedrijfsleven over het merk van de bestemming

Overweeg waar je in de bestemming, ondersteunend aan het destinatiemerk, het kwaliteitslabel VVV in wilt zetten voor onafhankelijke en betrouwbare informatie

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

9.

5. Bestemmingsmanagement

Verwerf inzichten in het aanbod en in bezoekersstromen in de bestemming

Gids bezoekers in de bestemming ook naar minder bekende locaties. Zet daarnaast in op het aantrekken van bezoekers buiten de piekperiodes (seizoensverlenging)

Heroverweeg de doelgroep. Focus op de waardevolle bezoeker, die bijdraagt aan de bestemming. Richt je op bezoekers die van dichtbij komen en op bezoekers die langer (ver)blijven

Moedig groene mobiliteit aan onder bezoekers en bewoners. Zet je in voor een goede groene infrastructuur en voer de lokale/regionale lobby hiervoor

Stimuleer duurzame aanbod- en productontwikkeling in de bestemming, bijvoorbeeld op gebied van routes, natuur, landschap en cultureel aanbod

Bied actief je expertise op het gebied van toerisme en recreatie aan bij samenwerkingstafels en commissies die gaan over ruimte, bijvoorbeeld rondom de transitie van het stedelijk en/of landelijk gebied

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

6. Kennis & Inzichten

Vergaar inzichten op het gebied van het bezoekersprofiel, omvang bezoekers, de impact van toerisme en het vrijetijdsaanbod op de bestemming door goede data en marktonderzoek

Lobby lokaal en regionaal voor het belang van dataverzameling en inzichten in de bezoekerseconomie en overtuig daarmee mede-investeerders

Voeg competenties op gebied van data en storytelling toe aan de organisatie en leid medewerkers daarin op

Wees bereid kennis en inzichten te delen en adviezen te geven aan beleidsmedewerkers, ondernemers en instellingen

Ontwikkel tools om data & inzichten op toegankelijke wijze te communiceren

Wees geëquipeerd om het woord te voeren over ontwikkelingen in de vrijetijdseconomie op basis van feiten en cijfers

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

11.

7. Duurzaam ondernemen

Jaag de duurzame ontwikkeling in de bestemming aan

Maak het duurzame aanbod uit de bestemming zichtbaar en vindbaar voor bezoekers

Investeer in de lokale samenleving, bijvoorbeeld door als DMO het voorbeeld te geven en de eigen bedrijfsvoering duurzamer te maken

Bied een platform aan lokale makers en producten, stimuleer partners om verantwoord te produceren

Heb oog voor de perceptie die de lokale bewoners hebben van de vrijetijdseconomie

Focus op de waardevolle bezoeker die positief bijdraagt aan de bestemming

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

Het organiseren van congressen in een bestemming draagt bij aan de ontwikkeling van kennis & innovatie enerzijds én aan de lokale economie anderzijds. Werk in de acquisitie van congressen samen met kennisinstellingen, publieke organisaties, NBTC, lokale en provinciale overheden

Ontwikkel routes en attracties die de natuurlijke omgeving respecteren, moedig bezoekers via slimme infrastructuur en voorlichtingscampagnes aan, hun CO2-voetafdruk en afvalproductie in de bestemming te verkleinen

Kom in actie bij toerisme gerelateerde problemen die schade kunnen toebrengen aan de bebouwde of natuurlijke omgeving

Bepaal of je als DMO een rol wilt spelen in het aanjagen van een circulaire economie in jouw bestemming, bijvoorbeeld duurzaam gebruik van water, voedselverspilling etc.

Verzamel gegevens over de ecologische impact binnen jouw bestemming. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de CO2 voetafdruk

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

8. Betrekken van bewoners

Bied een platform aan plaatselijke ambachtslieden, creatieven en andere makers zodat zij profijt kunnen hebben van toerisme

Betrek bewoners in de communicatie en storytelling over je stad/regio in campagnes, social media, evenementen en andere platformen

Moedig initiatieven aan van bewoners die gastvrijheid en beleving van de bestemming bevorderen

Zorg dat je organisatie en marketing communicatie uitingen een afspiegeling zijn van de bewoners van je bestemming

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

9. Toegankelijkheid & Inclusiviteit

Jaag inclusief toerisme aan in de bestemming in samenwerking met partners

Creëer in samenwerking met bedrijfsleven, onderwijsinstellingen en culturele instellingen bewustzijn voor kansen voor kwetsbare en kansarme groepen mensen in de samenleving

Geef als DMO het goede voorbeeld op gebied van toegankelijkheid en inclusiviteit, zorg dat de eigen fysieke en online platforms toegankelijk zijn

Zorg dat de digitale kanalen van de eigen organisatie toegankelijk zijn

Zet je in voor de bevordering van de fysieke toegankelijkheid in de bestemming

Zorg dat je organisatie een afspiegeling is van de mensen in de stad/regio

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

Foto: Kralingse Plas –Iris van den Broek

15.

10. Gastvrijheid ontwikkelen

Begrijp wie de bezoekers zijn én wat hun motivaties en verwachtingen zijn, zodat er een optimale dienstverlening kan worden geboden

Kijk naar de bestemming: door de ogen van bezoekers

Jaag de ontwikkeling van gastvrijheid in de bestemming aan, niet alleen in de eigen touchpoints maar ook bij bedrijven, overheden, bewoners en culturele instellingen in de bestemming

Zorg voor voldoende capaciteiten om met bezoekers te kunnen communiceren via uiteenlopende kanalen (vooral de digitale communicatie kanalen)

Investeer in het gidsen van bewoners: stimuleren van cultuurbezoek, laten verkennen van onbekende buurten of minder bekende attracties of evenementen in stad en regio

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

11. Human capital

Verzamel inzichten over de arbeidsmarkt binnen het domein

Stimuleer Leven Lang Leren onder medewerkers van jouw DMO/CMO. Motiveer hen om zich te blijven ontwikkelen en geef hen de ruimte

Borg digital skills binnen jouw DMO/CMO en/of leid medewerkers hierin op

Borg social skills binnen jouw DMO/CMO en/of leid medewerkers hierin op. Deze skills zijn essentieel binnen het werken in de gastvrijheidssector

Borg green skills binnen jouw DMO/CMO en/of leid medewerkers hierin op. Deze skills zijn essentieel binnen het werken aan een duurzame bezoekerseconomie

Werk samen met onderwijs- en kennisinstellingen. Draag bij aan de ontwikkeling van de toekomstige professionals. Neem deel aan projecten met studenten en biedt stageplekken aan

Bied je medewerkers de kans om actief deel te nemen aan kennissessies van Destinatie Nederland

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

17.

Foto: De Dakkas © Haarlem Marketing

12. Trends & Ontwikkelingen

Zorg dat medewerkers op de hoogte zijn van trends en ontwikkelingen binnen het domein en speel hierop in, bijvoorbeeld op gebied van digitale ontwikkelingen, duurzaamheid, gastvrijheid

Bied workshops/webinars aan voor partners. Neem hen mee in de laatste trends en ontwikkelingen

Denk samen met stakeholders na over toekomstscenario’s

Neem trends en ontwikkelingen op in je corporate communicatie strategie

Neem beleidsmedewerkers en bestuurders mee in de ontwikkelingen in de bestemming en je visie daarop

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

Totstandkoming toolkit

De basis voor deze toolkit (De veranderende rol van de DMO) kwam in 2019 in co-creatie tot stand onder begeleiding van Toposophy met inbreng en expertise van:

• Renske Satijn en Jannelieke AalsteinRotterdam Partners

• Martijn Bulthuis - Leiden&Partners

• Peter Kentie en Erik van GerwenEindhoven365

• Marco Esser - The Hague & Partners

• Geerte Udo - amsterdam&partners

• Edith Kurris - Visit Zuid-Limburg

• Herre Dijkema - Toerisme VAN

• Erik van den Dobbelsteen -

VVV Zeeland

• Giel Polman - Limburg Marketing

• Rijk van Ark - Utrecht Marketing

• Heleen Huisjes - VisitBrabant

• Roeland Tameling - expertgroep

Marketing Kennisnetwerk

• Irma van OostenMarketing Op Voorne Putten

• Cinto Prosperi - VVV Ameland

• Nik Smit - Almere City Marketing

• Kees van Wijk en Wendy Sieger

Kintzen - Kennisnetwerk

Destinatie Nederland

• Eduard Pieter Oud –

Respons (discussieleider)

• Peter Jordan – Toposophy (onderzoeker toerisme & placemaking)

Voor deze praktische toolkit ‘Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie’ is informatie toegevoegd en is de toolkit verrijkt door Wendy Sieger-Kintzen, Rafaela Ribeiro en Daniëlle van Eenennaam (Destinatie Nederland). Deze informatie komt uit diverse nationale- en internationale bronnen uit de afgelopen jaren, waarin de rol van de DMO/CMO in de duurzame bezoekerseconomie beschreven is. In deze toolkit is getracht deze informatie op een eenvoudige manier weer te geven voor DMO’s en CMO’s.

19.

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

Samenvatting

Twaalf stappen om als DMO/CMO te werken aan de duurzame bezoekerseconomie. Naast deze stappen om als organisatie aan te werken binnen jouw bestemming/regio, is het ook van belang om op landelijk niveau samen te werken. Werk ook daarin mee aan het professionaliseren van de sector door bovenregionaal samen te werken en kennis te delen. Vorm coalities van bereidwilligen of ‘destinatie clubs’ om resources en verantwoordelijkheden te bundelen. Op basis van lange termijn commitment, met een programma gericht op concrete doelstellingen en resultaten binnen de duurzame bezoekerseconomie.

Werk ook gezamenlijk mee om meer afstemming te realiseren in het kader van Perspectief 2030.

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

Over Destinatie Nederland

Destinatie Nederland is dé netwerk- en brancheorganisatie van 60 destinatie- en citymarketing organisaties in Nederland. Destinatie Nederland vormt het landelijke kennisnetwerk van, voor en door professionals uit de sector. Binnen het netwerk staat kennisdeling en verbinding centraal, welke bijdraagt aan de ontwikkeling, samenwerking en versterking binnen het vakgebied.

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

Bronnenlijst

- Agenda Bewuste Bestemmingen (CELTH)

- De veranderende rol van de destinatie marketing organsiatie (Destinatie Nederland)

- European Tourism Transition Pathway (Europese Commissie)

- Leidraad Bestemmingsmanagement (NBTC)

- Op weg naar klimaatneutraal toerisme (NBTC)

- Perspectief 2030 (NBTC)

- Samen bouwen aan gastvrije bestemmingen (Destinatie Nederland)

- SDGs in relation to tourism (Verenigde Naties)

- The future of DMOs | The ECM Manifest (City Destinations Alliance)

- Toegankelijk Toerisme (CELTH)

- Why decarbonization will disrupt the future of travel (Destination Think)

Voor meer informatie, kijk op destinatienederland.nl

Colofon

Contactgegevens:

Destinatie Nederland

p/a VVV Nederland B.V.

Papendorpseweg 99

Gebouw A- 4e etage

3528 BJ Utrecht

info@destinatienederland.nl

destinatienederland.nl

Destinatie Nederland is dé netwerk- en brancheorganisatie van 60 destinatie- en citymarketing organisaties in Nederland met een kleine werkorganisatie (landelijk bureau) die onderdeel is van VVV Nederland in Utrecht.

Uitgave:

Destinatie Nederland, maart 2023

Vormgeving: Miquel Imlabla, mixthis.nl

Onderweg naar een duurzame bezoekerseconomie - Een praktische toolkit

Foto: Hortus Botanicus©Wim Sonius