ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 171

ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ Ταχ.Γραφείο

ΚΕΜΠΑ Αριθμός Αδείας 5373

ΤΑ ΚΑΛΛ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΩΝ ΛΕΣΒΟΥ

Έτος 37ο - Τεύχος 171 Οκτώβριος-Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2017

ΝΙΑΤΙΚΑ

Σπύρου Δοντά 10, 117 43 Μακρυγιάννη

Περιεχόμενα Πρώτη σελίδα........................................................................................................2 Τα εν οίκω...Οι δραστηριότητες του συλλόγου μας................................3 Παναγία η Πολυσπορίτισσα..............................................................................4 Παναγία η Μυρσινιώτισσα ............................................................................5-6 Αναμνήσεις από χρόνια περασμένα Μέρος 2ο ........................................7 Iστορικές διαδρομές Η επιγραφή IG13 της Αττικής του 450 μ.χ. για την πόλη ΙΣΣΑ............8 Ελευθέρια Λέσβου ......................................................................................9-10 Ας μιλήσουμε για το λιομάζωμα ........................................................11-12 Αφιέρωμα ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ - ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ - ΦΩΤΑ Το Δωδεκαήμερο του εξαγνισμού & της αγάπης..................................13 Τα Χριστούγεννα κουβαλούν μέσα τους το χρέος της αγάπης ..........13 Το Μήνυμα των Χριστουγέννων & της Πρωτοχρονιάς..............14-15 Αναμνήσεις ..........................................................................................................15 Μέρες αγάπης - Τα Φώτα και ο φωτισμός ..............................................16 Θύμησες από παλιά Χριστούγεννα ........................................................17 Μέρες του ‘67 ..............................................................................................18-19 Η Ζωή στα χωριά μας................................................................................20-21 Επιστημονικά θέματα ......................................................................................22 Εις μνημόσυνον Π. Νικοδήμου Παυλοπούλου ......................................23 Βιβλιοπαρουσίαση............................................................................................24 Συνταγή ..............................................................................................................25 Κοινωνική ζωή - Συνδρομές πρός το Περιοδικό ..................................27 HΜΕΡΙΔΑ ΕΥΠΟΙΪΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΚΑΤΑ ΠΛΑΚΑΣ ............31

ΤΑ ΚΑΛΛ ΝΙΑΤΙΚΑ ΕΤΟΣ 37ο ΤΕΥΧΟΣ 171 ΟΚΤΩ ΒΡΙΟΣ-ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2017 ΤΡΙΜΗΝΗ ΕΚΔΟΣΗ • ΤΙΜΗ ΤΕΥΧΟΥΣ: €0,02

ΕΜΒΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΣΤΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ 147/003546-74 ΙΒΑΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ GR2701101470000014700354674 ΔΙΚΑΙΟΥΧΟΙ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΥΤΛΗΣ ΠΑΡΑΓΩ ΓΗ ΚΑΙ ΕΚΤΥΠΩ ΣΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ GRAPHICA Τρεπεκλής Αθ. Ιωάννης Τηλ/Fax: 2108831927 e-mail: trepeklis1@yahoo.gr

Πρώτη σελίδα Φίλοι αναγνώστες του περιοδικού μας, καλή χρονιά με υγεία, ειρήνη και αγάπη! Το τεύχος αυτό είναι αφιερωμένο στο Δωδεκαήμερο των εορτών, κυρίως στα Χριστούγεννα της αγάπης, των αναμνήσεων, της οικογενειακής θαλπωρής… Να γλυκάνουμε τις ψυχές μας ταξιδεύοντας στα χωριά μας, που στολισμένα ζωντάνευαν μέσα στον χειμώνα με μια ασυνήθιστη κίνηση στους δρόμους. Το δέντρο στην πλατεία, τα παιδιά να ξεχύνονται παντού με τα τριγωνάκια τους, οι νοικοκυρές να τρέχουν για ψώνια, τα μαγαζιά να γεμίζουν ανυπόμονους αγοραστές να ψάχνουν τα χριστουγεννιάτικα δώρα. Να θυμηθούμε νοσταλγικά το πατρικό μας σπίτι, με τις μεθυστικές μυρωδιές απ’ τα παραδοσιακά γλυκά των ημερών, τις παραμυθένιες εικόνες με το δέντρο μας στη γωνιά, τα χρωματιστά στολίδια, καθένα ξεχωριστό κι αγαπημένο, και κάπου εκεί κοντά την κάλτσα για τον Άγιο Βασίλη… Κείνα τα παλιά Χριστούγεννα δεν χαθήκαν, υπάρχουν πάντα μέσα στην καρδιά μας, φέγγουν με τη φλόγα τους και φωτίζουν τη ζωή μας. Γιατί η ίδια αγάπη που αγκάλιαζε όλους τους χωριανούς κείνες τις μέρες και τους έκανε μια οικογένεια, η ίδια αγάπη σαν παραμύθι χειμωνιάτικο ζεσταίνει τις σκέψεις μας, ενώνει τα όνειρά μας. Το παρόν τεύχος διατρέχει κι άλλες γιορτές και επετείους. Τιμάμε την Παναγία και μαζί το μοναστήρι που είναι αφιερωμένο στη Χάρη Της, την Παναγία τη Μυρσινιώτισσα, με ένα σπουδαίο ιστορικο-κοινωνικό κείμενο του ερευνητή καθηγητή μας Χρήστου Σταυράκογλου. Επίσης, αποτίουμε φόρο τιμής στους πατριώτες που αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση του τόπου μας, με ένα κείμενο του εμπνευσμένου δασκάλου μας Βασίλη Λαγουτάρη, απόσπασμα από την γεμάτη παλμό και αίσθηση ομιλία του. Τέλος, δημοσιεύουμε για πρώτη φορά συνεργασία του συγχωριανού μας Λευτέρη Βογιατζή, ένα ενδιαφέρον κείμενο αναμνήσεων με ιστορικές αναφορές στο απριλιανό πραξικόπημα και τον αντίκτυπό του σε μια τάξη μαθητών του Λυκείου Καλλονής. Καλοτάξιδο να είναι το 2018 για το νησί μας, τον τόπο μας, τους ανθρώπους του!

Εορτή Αγίου Ιγνατίου στην Αθήνα

Τα εν οίκω... Οι δραστηριότητες του συλλόγου μας

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

Το Δ. Σ. του Συλλόγου Καλλονιατών σας προσκαλεί το Σάββατο, 10 Φεβρουαρίου και ώρα 20.30 στην κοπή βασιλόπιτας και στον ετήσιο χορό του, που θα γίνουν στην ταβέρνα «ΑΝΑΣΤΑΛΙΑ» (Τερψιθέας 1, Παλιό Φάληρο). Θα διασκεδάσουμε με πλούσιο φαγητό, ποτό και ζωντανή ποιοτική μουσική.

22-10-2017 Με πολύ μεγάλη λαμπρότητα γιόρτασε ο Σύλλογός μας την μνήμη του Αγίου Ιγνατίου στην Αθήνα. Πλήθος χριστιανών κατέκλυσε τον Ιερό Ναό του Αγίου Ελευθερίου στο Χαλάνδρι. Την εκδήλωση τίμησε και χοροστάτησε ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Μηθύμνης κ. Χρυσόστομος. Μετά την λειτουργία – αρτοκλασία, ακολούθησε ο καθιερωμένος καφές στον φιλόξενο χώρο του Ιερού Ναού και στην συνέχεια αρκετοί φίλοι και μέλη του Συλλόγου παρουσία του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη κ. Χρυσόστομου γευμάτισαν στη γνωστή ταβέρνα «Ροδιά» στην Αγία Παρασκευή.

Εκδρομή στο Ναύλπιο

5 – 11 - 2017 Την Κυριακή 5 Νοεμβρίου ο Σύλλογός μας πραγματοποίησε με επιτυχία ολοήμερη εκδρομή στο μαγευτικό Ναύπλιο. Μόλις φτάσαμε στο Ναύπλιο, επισκεφθήκαμε το αρχαιολογικό Μουσείο του Ναυπλίου με τα σπάνια ευρήματα. Στη συνέχεια, περπατήσαμε στα γραφικά δρομάκια, ήπιαμε καφεδάκι και απολαύσαμε τη λιακάδα. Το μεσημέρι γευματίσαμε στο όμορφο Λυγουριό και διασκεδάσαμε με μουσική και χορό. Τον απογευματινό καφέ μας τον απολαύσαμε στη Νέα Επίδαυρο. Επιστρέψαμε με τις καλύτερες εντυπώσεις!

Επέτειος Απελευθέρωσης Καλλονής 10 – 12 - 2017 Στις 10 Δεκεμβρίου Κυριακή οι Καλλονιάτες της Αθήνας με τους φίλους μας απ’ τα γύρω χωριά γιορτάσαμε στην ανακαινισμένη αίθουσα του Συλλόγου μας την Απελευθέρωση της Καλλονής. Τον πανηγυρικό της ημέρας εκφώνησε ο αγαπητός μας δάσκαλος Βασίλης Λαγουτάρης με ιδιαίτερη ζωντάνια και συγκίνηση. Στη συνέχεια, απολαύσαμε τα πλούσια εδέσματα των κυριών του Δ. Σ. αλλά και φίλων μας με κουβεντούλα και άφθονο κρασάκι. Η χαρά μας ήταν διπλή, που είχαμε κοντά μας τόσο τα παλιά μέλη, όσο και καινούργια.

Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου Καλλονιατών Λέσβου εξόπλισε τη βιβλιοθήκη του Δημοτικού Σχολείου Καλλονής με 100 λογοτεχνικά βιβλία.

Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου Καλλονιατών Λέσβου εξόπλισε το Κέντρο Υγείας Καλλονής με 9 χαρτοκιβώτια αναλώσιμα υλικά και φάρμακα.

Αντιγόνης Μώρου

Παναγία η Πολυσπορίτισσα ή Δήμητρα των αρχαίων Ελλήνων

Εκεί, στο γύρισμα του ελληνικού κόσμου από τον πολυθεϊσμό στον χριστιανισμό, όταν ο δεύτερος άρχισε σιγά-σιγά να επικρατεί στη θρησκευτική συνείδηση και στη λατρεία, η μείξη στοιχείων της παλιάς με τη νέα θρησκεία έγινε από τον λαό. Η αφομοίωση αρχαίων τελετουργικών στοιχείων και εθίμων από τον χριστιανισμό υπήρξε ο συνδετικός κρίκος που χρειάζονταν οι άνθρωποι για να τον δεχθούν ευκολότερα. Αποτέλεσμα, πολλές από τις αρχαίες θεότητες και τελετουργίες να παραμείνουν στο χριστιανικό εορτολόγιο και να προσαρμοστούν στο τυπικό και στις παραδόσεις της νέας θρησκείας. Οι επαναλαμβανόμενοι εποχικοί κύκλοι του θανάτου και της αναγέννησης και τα λατρευτικά έθιμα που σχετίζονται με τη γη, τη γονιμότητα και την καλή σοδειά συνδέθηκαν με την Παναγία, όπως έχει γράψει ο μεγάλος λαογράφος Γεώργιος Μέγας.1 Τα Εισόδια της Θεοτόκου συνδέονται με τη σπορά και η Παναγία παίρνει τα χαρακτηριστικά της θεάς Δήμητρας αποκτώντας άλλοτε το προσωνύμιο «Πολυσπορίτισσα» και άλλοτε «Μεσοσπορίτισσα». Παραμένει μάλιστα και το αρχαίο έθιμο της πανσπερμίας, τα πολυσπόρια, όπως το λέμε σήμερα. Είναι προσφορά των πρώτων καρπών που, όπως στην αρχαιότητα, γίνεται την περίοδο της συγκομιδής. Βρασμένο σιτάρι με διάφορους καρπούς είναι και τα πολυσπόρια ή κόλλυβα που προσφέρουμε στους νεκρούς τις μέρες των ψυχών. Σε μερικές περιοχές έχει σωθεί το αρχαίο τους όνομα πανσπερμιά. Αυτή 1.

την πανσπερμία πρόσφεραν οι αρχαίοι Έλληνες στη Δήμητρα και στους άλλους θεούς της ευφορίας της γης, στις ψυχές των νεκρών, στον χθόνιο Διόνυσο την Τρίτη μέρα των Ανθεστηρίων (Χύτροι), και επίσης στα Πυανόψια, γιορτή της συγκομιδής των καρπών των δέντρων, που μοίραζαν κουκιά. Ζωντανό παράδειγμα της συνέχειας της λατρείας από τη Δήμητρα στην Παναγία μας δίνει η εκκλησία της «Παναγίτσας» στην Ελευσίνα. Στο λόφο των αρχαιοτήτων πάνω από το Τελεστήριο των Ελευσινίων Μυστήριων είναι κτισμένη η εκκλησία αφιερωμένη στα Εισόδια της Θεοτόκου και γιορτάζει στις 21 Νοεμβρίου.2 «Στην Ελευσίνα όμως, καθώς η «Μεσοσπορίτισσα» γιορτάζεται -κυρίως από τις γυναίκες- μέσα στο αρχαίο ιερό της Δήμητρας, το εκκλησάκι το επονομαζόμενο τοπικά της «Παναγίτσας» σε συνδυασμό με την παραδοσιακή, συλλογική τελετουργική προσφορά άρτων αποκτούν, μη συνειδητά για τους επιτελεστές, χαρακτηριστικά ενός «τόπου μνήμης», όπου κάθε χρόνο επαναπροσδιορίζεται τελετουργικά μέσα στο σύγχρονο, χριστιανικό θρησκευτικό πλαίσιο ο συμβολισμός του αρχαίου ιερού και η σχέση της αρχαίας θεάς με τα σιτηρά και τους τελετουργικούς άρτους, όπως ήταν η προσφορά του «πελάνου», του τελετουργικού, μεγάλου ψωμιού από σιτάρι του Ράριου πεδίου της Ελευσινιακής πεδιάδας, μάλλον κατά την έκτη ημέρα (20ή Βοηδρομιώνος) των Μυστηρίων».3

Μέγας Γ. Ελληνικές Γιορτές και Εθιμα της Λαϊκής Λατρείας, Εστία, γ΄ εκδ., Αθήνα, 2003…..σσ. 42-44 Στις 21 Νοεμβρίου εορτάζει και το γυναικείο μας μοναστήρι αφιερωμένο στην Παναγία τη Μυρσινιώτισσα.

3. Καλλιόπη Παπαγγελή, Ελευσίνα. Ο αρχαιολογικός χώρος και το μουσείο, Ολκός, Αθήνα 2002 2.

4 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

παράδοση - λαογραφία Χρήστου Σταυράκογλου

Παναγία η Μυρσινιώτισσα

Η Μονή της Παναγίας της Μυρσινιώτισσας υπήρξε από τα αρχαιότερα μοναστήρια της Λέσβου. Η ίδρυσή της ανάγεται στην υστεροβυζαντινή εποχή και στις γραπτές πηγές αναφέρεται από το 1331 ως Μονή της Μυρσίνης. Κατά την άλωση του νησιού από τους Τούρκους, ή και λίγο πριν, διαλύθηκε και λίγα χρόνια μετά (1486) αναφέρεται ότι ανήκε στην ιδιοκτησία της οικογένειας Ξενητού από την Καλλονή. Απόγονος της οικογένειας αυτής ήταν ο Αγιος Ιγνάτιος στην ιδιοκτησία του οποίου περιήλθε η μονή κατερειπωμένη. Με πολλούς κόπους ο άγιος ξαναέχτισε τόσο τα κτίρια, όσο και την εκκλησία της (1523) και τη στελέχωσε με 7 μοναχές. Το ενδιαφέρον του Αγίου Ιγνατίου για το μοναστήρι αυτό ήταν ιδιαίτερα μεγάλο. Το διαπιστώνει κανείς διαβάζοντας τη διαθήκη του, όπου μεταξύ άλλων θέτει και τους κανόνες της λειτουργίας του και τους όρους της οικονομικής ενίσχυσής του από μέρους του άλλου μοναστηριού του, του Λειμώνος. Εκείνο μάλιστα που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι ότι δεν περιορίστηκε στο να δημιουργήσει απλά έναν κοινοβιακό χώρο, αλλά και μια εστία παιδείας στα μαύρα εκείνα χρόνια του πνευματικού σκότους. Έτσι έθεσε σε λειτουργία σχολείο θηλέων (1530) «ίνα σπουδάζωσιν εις γράμματα και διδάσκωνται μουσικήν» (Παχώμιος Ρουσάνος) κυρίως οι μοναχές. Το σχολείο αυτό θεωρείται από τα αρχαιότερα σχολεία θηλέων που λειτούργησαν σε όλο τον ελλαδικό χώρο και συνέχιζε τη λειτουργία του, ίσως με κάποιες διακοπές, ως τα τέλη του 19ου αιώνα, οπότε «..πολλοί των πέριξ χριστιανών έπεμπον τα θυγάτριά των προς εκμάθησιν των ιερών γραμμάτων … έτι δε προς θρησκευτικήν αγωγήν» (Αριστείδης Πάππης). Aπό την εποχή του Αγίου Ιγνατίου ως σήμερα η μονή έχει δεχτεί, όπως είναι φυσικό, πολλές αλλαγές: επεκτάσεις, ανακαινίσεις, λεηλασίες από ληστές, δύο φορές εκτεταμένες καταστροφές από πυρκαγιές και άλλες τόσες από σεισμούς κ.α. Το ιστορικό αυτό μοναστήρι σε όλη τη διάρκεια της μακροχρόνιας λειτουργίας του δεν υπήρξε μόνο ένας χώρος χριστιανικής εγκαταβίωσης, αλλά και μια παραγωγική μονάδα, μια κυψέλη εργασίας, όπου φιλόπονες και δεξιοτέχνιδες καλόγριες παρήγαν εκλεκτά και περιζήτητα προϊόντα οικιακής κυρίως χρήσεως: εργόχειρα κεντητικής, υφαντικής και πλεκτικής, γλυκίσματα και ανθόνερο, το περίφημο αρωματικό απόσταγμα από τις νεραντζιές που καλλιεργούσαν στους κήπους τους. Αυτό έδινε μια άλλη διάσταση στην παρουσία της μονής, την έφερνε πιο κοντά στην κοινω-

νία και καλλιεργούσε στενότερες σχέσεις ανάμεσα στις μοναχές και τις άλλες γυναίκες του έξω κόσμου. Προσωπικά διατηρώ απ’ το μοναστήρι αυτό πολύ ευχάριστες αναμνήσεις πολλών χρόνων. Από τα μαθητικά ως και τα επαγγελματικά μου χρόνια, όπου το επιλέγαμε ως τον καταλληλότερο χώρο για τους πρωινούς σχολικούς περιπάτους μας. Τους πάντα απολαυστικούς εκείνους περιπάτους μέσα στο ανοιξιάτικο ή φθινοπωρινό τοπίο που έρχονταν να διακόψουν την κούραση και την ανία των μαθημάτων. Σήμερα δεν παύει να αποτελεί για τον επισκέπτη χώρο αναψυχής και πνευματικής εντρύφησης, ιδιαίτερα τα πρωινά του Σαββάτου, οπότε ο πατήρ Νικόδημος τελεί τη Θεία Λειτουργία με τη βοήθεια καλλίφωνων προσκυνητριών. Η μονή της Μυρσινιώτισσας έχει πολλά θέλγητρα και ως φυσικός και ως πνευματικός χώρος που την κάνουν έναν από τους πιο ενδιαφέροντες τόπους επίσκεψης της περιοχής. Χτισμένη στην πλαγιά του πευκόφυτου λόφου προσφέρει πανοραμική θέα του κάμπου και του κόλπου που απλώνονται κάτω, ενώ το πευκοδάσος που τη στεφανώνει, ο πλάτανος και η παλιά πετρόχτιστη κρήνη με το δροσερό νερό της πηγής, το παρακείμενο φαράγγι και οι γύρω λόφοι αποτελούν γι’ αυτήν ένα θαυμάσιο ειδυλλιακό περιβάλλον. Ο επισκέπτης – προσκυνητής που περνά την βαριά ξύλινη εξώπορτα και ακολουθεί το λιθόστρωτο που θα τον οδηγήσει στο εσωτερικό, νιώθει πως μπαίνει σε έναν άλλο κόσμο. Μια αλλιώτικη σιωπή και γαλήνη ακουμπά και ανακουφίζει τις αισθήσεις και την ψυχή του. Είναι μια γαλήνη που μεταδίδει όχι μόνο το φυσικό περιβάλλον, τα χρώματα και τα αρώματα που αναδίνει η πλούσια βλάστηση με τα ποικίλα καλλωπιστικά φυτά, τις μυρσίνες, τις νεραντζιές, τις πασχαλιές και τις

5 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

παράδοση - λαογραφία βάγιες, τις ορτανσίες, τις αζαλέες, τις καμέλιες και τις βεγόνιες, αλλά και η συναίσθηση της ιερότητας και του ιστορικού παρελθόντος του χώρου που μας παραπέμπει αιώνες πίσω στα χρόνια του Αγίου Ιγνατίου και ακόμα πιο πέρα, όπως είπαμε πριν. Πολύ ενδιαφέρον επίσης και το δομημένο περιβάλλον με την ωραία εκκλησούλα, τους χώρους υποδοχής των επισκεπτών και φυσικά τα κελιά των καλογραιών που αραδιασμένα στη σειρά μαρτυρούν το πέρασμα τόσων και τόσων γενεών νεαρών γυναικών που απαρνούμενες τα εγκόσμια αποφάσισαν να περάσουν τη ζωή τους στους χώρους αυτούς της ψυχικής και σωματικής δοκιμασίας. Ο σημερινός επισκέπτης που θα ανάψει το κερί του στην εκκλησούλα και θα καθίσει στο πέτρινο πεζούλι της αυλής συνεχίζοντας με την ίδια ευχαρίστηση να απολαμβάνει τη δροσιά και τη γαλήνη του πρωινού ή του απομεσήμερου, ίσως νιώσει κάτι να σκιάζει την ευφρόσυνη αυτή στιγμή, αναλογιζόμενος ποιο θα είναι το μέλλον του ιερού και φιλόξενου αυτού χώρου. Ως πότε τάχα θα βρίσκονται κοπέλες που θα καταλήγουν να πάρουν τη μεγάλη απόφαση του αναχωρητισμού και να αφιερώσουν τη ζωή τους στην Παναγία. Το μοναστήρι αυτό είχε κάποτε 80 καλόγριες, το πρώτο μισό του περασμένου αιώνα είχε σταθερά 20-30. Σήμερα έχει δύο υπερήλικες αδελφές. Σύμφωνα με τη λογική των αριθμών και την κοινή λογική, σύντομα θα μείνει άδειο από μοναχές. Η γλώσσα μας από πολύ παλιά έχει αποδώσει αυτή την κατάσταση με τον όρο ερήμωση. Το μοναστήρι που μένει χωρίς μοναχούς ή μοναχές ερημώνεται. Η ερήμωση λοιπόν της Μυρσινιώτισσας παρουσιάζεται ως μια πολύ πιθανή, σχεδόν νομοτελειακή εξέλιξη. Και αυτό φαίνεται δυσάρεστο. Ας το δούμε όμως το πράγμα πιο ορθολογικά και πιο αισιόδοξα. Το μοναστήρι αυτό, όπως και το Λειμώνος και τόσα άλλα σε όλο τον ελλαδικό χώρο, είναι δημιούργημα μιας εποχής και μιας κοινωνίας με συγκεκριμένες κοινωνικές και πνευματικές ανάγκες. Εδώ προσέρχονταν νέες κοπέλες, για να βρουν διέξοδο σε πνευματικά και κοινωνικά προβλήματα που δεν μπορούσε να τους δώσει η κοινωνία μέσα στην οποία ζούσαν. Αδυναμίες κοινωνικής προσαρμογής, συναισθήματα μειονεξίας και απογοήτευσης , προβλήματα υπαρξιακά, προβλήματα βιοπορισμού. Σ’ αυτά φυσικά προστίθετο η πίστη ότι ο μοναχισμός είναι ο ασφαλέστερος δρόμος προς τη σωτηρία της ψυχής. Η παρατηρούμενη σήμερα απροθυμία προσέλευσης στο μοναχισμό δείχνει όχι τόσο ότι εξέλιπαν τα αίτια που οδηγούσαν παλιότερα σ’ αυτόν, όσο το ότι έπαψε η βιοθεωρία αυτή να προβάλλει ως η ενδεδειγμένη λύση για την αντιμετώπιση αυτών των αιτίων. Άποψη σωστή ή λαθεμένη; Πριν δώσουμε απάντηση, ας αναλογιστούμε αν θα θέλαμε να δούμε το παιδί ή το εγγόνι μας να ακολουθεί το δρόμο του μοναχισμού. Οι νέοι και οι νέες πρέπει να αναζητούν τη λύση των οποιωνδήποτε προβλημάτων τους μέσα στην κοινω-

6 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

νία. Γιατί «ου καλόν τον άνθρωπον είναι μόνον». Το είπε, όπως βλέπουμε, και ο ίδιος ο Θεός. Η κοινωνία είναι ο φυσικός χώρος όλων μας. Μέσα σ’ αυτή πρέπει να δίνουμε «τον αγώνα τον καλόν». Να γιατρεύουμε τις πληγές της, να συμβάλλουμε στην πρόοδό και την ευημερία της, να αφήνουμε απογόνους. Αλλά και ο αγώνας για ηθική τελείωση, που είναι το ζητούμενο της θρησκείας μας, μέσα στην κοινωνία καταξιώνεται περισσότερο, γιατί είναι ένας καθημερινός και δύσκολος αγώνας απέναντι στις προκλήσεις και τους πειρασμούς. Φυσικά την ενδεχόμενη ερήμωση της ιστορικής Μονής από μοναχές πιστεύουμε ότι δεν θα ακολουθήσει η εγκατάλειψη και κατερείπωσή της. Όσες μονές ερημώνονται δεν εξαλείφονται από προσώπου της γης. Έχουμε δίπλα μας την περίπτωση της Μονής της Περιβολής που εδώ και πολλές δεκαετίες έμεινε χωρίς μοναχές και όμως συνεχίζει να είναι χώρος ευπρεπισμένος και φιλόξενος χάρη στις φιλότιμες προσπάθειες κυρίως του Συλλόγου των Αντισσαίων της Αθήνας, οι οποίοι με χρήματα που συγκέντρωσαν από προσφορές και άλλων πιστών της περιοχής έκαναν σημαντικά έργα ανακαίνισης και συντήρησης του όλου χώρου. Η Μονή της Μυρσινιώτισσας είναι ένα έργο ριζωμένο στην παράδοση του τόπου μας και στη συλλογική συνείδηση, θρησκευτική και πνευματική, πολλών γενεών. Σαν τέτοιο έργο είναι προορισμένο να αντέξει πολύ στο χρόνο και του αξίζει να γίνει αντικείμενο ιδιαίτερης φροντίδας και προστασίας. Το έργο αυτό έχουν υποχρέωση να αναλάβουν, όποτε χρειαστεί, η εκκλησία, η πολιτεία και η τοπική κοινωνία. Προσωπικά έχω περισσότερη εμπιστοσύνη στην τελευταία. Οι τοπικές κοινωνίες δείχνουν ότι είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένες σε θέματα που έχουν να κάνουν με την παράδοση και γενικότερα σε θέματα που τις αφορούν άμεσα. Ο εθελοντισμός είναι η ευγενέστερη κοινωνική εκδήλωση στις μέρες μας. Προϊόν εθελοντισμού είναι και τούτο το περιοδικό που κρατάμε αυτή τη στιγμή στα χέρια μας , έργο ανθρώπων που επί πολλά χρόνια διαθέτουν απεριόριστο χρόνο και δυνάμεις, όπως και οι συχνές εκδηλώσεις και δραστηριότητες, καλλιτεχνικές, αθλητικές, ανθρωπιστικές που οργανώνονται κάθε τόσο από τους πολιτιστικούς Συλλόγους της περιοχής. Γιατί λοιπόν να μην αισιοδοξούμε ότι μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα κοινωνικής ευαισθησίας και κινητικότητας θα ενταχθούν και δράσεις που θα αποβλέπουν στη διαφύλαξη της ιστορικής μονής, συμπεριλαμβανομένης και της προσέλκυσης ηλικιωμένων γυναικών που θα έχουν εκπληρώσει την κοινωνική τους αποστολή και θα είναι πρόθυμες να αφοσιωθούν στο έργο της υπηρέτησης του ιερού και θελκτικού αυτού χώρου; Ευχή, λοιπόν, όλων μας πρέπει να είναι η Μονή της Παναγίας της Μυρσινιώτισσας να αντέξει στη φθοροποιό επίδραση του χρόνου και να παραμένει ένα ζωντανό σώμα της θρησκευτικής παράδοσης του τόπου μας.

από την Ξενιτιά Αναμνήσεις από χρόνια περασμένα Μέρος 2ο

Μαρίκας Παπάζογλου

Δεν θα ξεχάσω αυτά τα βράδια σαν παιδί τη ζεστασιά των γονιών μου. Πότε να διαβάζουμε και πότε να ακούμε τα παραμύθια της γιαγιάς Μυρσίνης που ερχόταν από τη Λαφιώνα, τη μητέρα του πατέρα μου, η καταγωγή της από Μικρασία. Θυμάμαι το παραμύθι της κρατούσε δυο τρεις βραδιές, δεν έμαθα ποτέ αν το παραμύθι ήταν δικό της ή το είχε ακούσει από άλλους, που εμείς τα παιδιά με αγωνία περιμέναμε πότε θαρθεί το βράδυ για ν’ ακούσουμε τη συνέχεια. Η σάγια της γιαγιάς Μαρίας είχε και φούρνο που τον άναβαν κάθε τόσο για να φουρνίσουν τα ψωμιά που ζύμωνε η μαμά μου, 4-7 ψωμιά κάθε φορά. Τα ζύμωνε σε μια μεγάλη ξύλινη σκάφη, τα έπλαθε και τα τοποθετούσε στην πινακοθήκη, «πνακουθίτσ’», και όταν ανέβαιναν και φούσκωναν, τα έριχναν στον φούρνο να ψηθούν, κι εμείς τα παιδιά περιμέναμε με ανυπομονησία θυμάμαι πότε θα έβγαινε η πίτα με το μπόλικο σουσάμι. Τότε η μητέρα μου μας κάθιζε γύρω στον σοφρά με μια κούπα κόκκινο σπιτικό κρασί ανακατεμένο με τρεις σταγόνες λάδι, λίγη ζάχαρη και κανέλα. Αχ τι νέκταρ των θεών ήταν αυτό! Βουτούσαμε τα κομμάτια τη ζεστή πίτα μέσα στο κρασί και τρώγαμε αχόρταγα έως ότου το κρασί τέλειωνε. Στο τέλος αυτού του δείπνου από μας τα παιδιά άλλος τραγουδούσε κι άλλος το έριχνε στον ύπνο. Μια Κυριακή πολύ πρωί πριν ξημερώσει είχε φορτώσει ο πατέρας μου τον αραμπά με πολλά τσουβάλια μπαμπάκι δικής μας σοδιάς, έζεψε τα βόδια στον αραμπά, πήρε τη μαμά μου και ξεκίνησαν για τη Μυτιλήνη, το εργοστάσιο του Καλαμάρη, αν θυμάμαι καλά το όνομά του. Τους πήρε σχεδόν δυο μέρες η διαδρομή με τα βόδια για να φτάσουν σιγά σιγά έξω από τη Μυτιλήνη. Το εργοστάσιο ήταν κλωστουφαντουργείο, πήγαινες μπαμπάκι και έπαιρνες υφάσματα, κι έτσι οι γονείς μου στην επιστροφή φέρανε τόπια υφάσματα από κάποτο και χασέ. Ο χασές ήταν πιο λεπτός και μαλακός από το κάποτο και ερχόταν σε διάφορα χρώματα. Αφού φτάσανε σπίτι απ’ το ταξίδι τους, και ξεκουράστηκαν, ύστερα από μερικές μέρες άρχισε η προετοιμασία και διαδικασία του ραψίματος. Είχε προειδοποιηθεί η μοδίστρα, και πολύ φιλενάδα της μαμάς μου, η αξέχαστη Μαρία Σιμιτζίδαινα. Το τραπέζι έτοιμο για να τοποθετηθεί η ραπτομηχανή του χεριού, που θα γάζωναν τον ρουχισμό. Άρχισαν πρώτα να κόβουν τα σεντόνια από το κάποτο, και να γαζώσουν τις άκρες, μετά τα σώβρακα του πατέρα μου, κομμένα και ραμμένα ντεμί

κάτω απ’ το γόνατο, και τα δικά μου βρακάκια κομμένα απ’ το χασεδάκι σε διάφορα χρώματα, και η γιαγιά μου η Μαρία με το βελονάκι τα τέλειωνε με δαντελίτσα. Έτσι γινόταν τα χρόνια εκείνα ο ρουχισμός στο σπίτι, κι όταν γινόταν το πλύσιμο κι η μπουγάδα, τα σεντόνια και τα ασπρόρουχα βγαίναν άσπρα κατάλευκα σαν το χιόνι, κι όταν τα πλάγιαζες μοσκοβολούσαν καθαριότητα. Αυτές οι μυρωδιές μου έχουν μείνει ακόμα… Η μπουγάδα και το πλύσιμο των ρούχων ήταν άλλη διαδικασία την εποχή εκείνη, πολλές φορές κρατούσε και δυο μέρες. Πριν έπρεπε να κουβαλήσουν το νερό από τη βρύση της γειτονιάς να γεμίσουν τα καζάνια για να έχουν μπόλικο νερό για το πλύσιμο. Το σαπούνι που χρησιμοποιούσαν ήταν σπιτικό, καμωμένο απ’ τη νοικοκυρά, άλλη διαδικασία κι αυτή το σαπούνι πλάκες από ντόπιο ελαιόλαδο. Η μπουγάδα έμπαινε σε ένα μεγάλο βαθύ πανέρι. Αφού σαπουνίζανε μια φορά τα ασπρόρουχα, τα στιβάζανε απλωτά στην πανέρα, βάζοντας και σκεπάζοντας με πανί «πγαδοπάν’» γεμίζοντας με στάχτη, που περιχύνανε με βραστό νερό. Αυτό το νερό καταστάλαζε στη σκάφη, όπου πλύνανε μ’ αυτό τα σκούρα ρούχα. Μετά το στέγνωμα των ρούχων στον ήλιο, άρχιζε το σιδέρωμα. Θυμάμαι και το παραμικρό ξεσκονόπανο έπρεπε να σιδερωθεί, γιατί έλεγε η μαμά μου ότι σκοτώνονται όλα τα μικρόβια. Αυτή η διαδρομή στον χρόνο είναι γεμάτη αξίες, μόχθο, δημιουργία, μνήμες…

7 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

πρώτη δημοσίευση εφημ. "Εμπρός"25/3/17

ιστορικές διαδρομές

Η επιγραφή IG I3 18 της Αττικής του 450 π.X. για την πόλη Ίσσα Το 450 π.Χ., ο επονομαζόμενος Παριανός και οι δύο γιοι του, Αθηνόδωρος και Ικέσιος, κάτοικοι της πόλης Ίσσας της Λέσβου, της οποίας ερείπια υπάρχουν στο ομώνυμο όρος μεταξύ Καλλονής και Παρακοίλων, επιχείρησαν με τη συναίνεση των αρχών της Ίσσας μια αποστολή από την Ίσσα στη Χερσόνησο του Ελλησπόντου για να ενισχύσουν με στρατιώτες την Αθηναϊκή Συμμαχία η οποία επιχειρούσε να καταστείλει την εξέγερση, που είχε εκδηλωθεί από τη δυσβάστακτη φορολόγηση που επέβαλαν οι Αθηναίοι. Η επιχείρηση πραγματοποιήθηκε με ναυτική δύναμη τριών μικρών στενόμακρων ευέλικτων κωπήλατων και συγχρόνως ιστιοφόρων πολεμικών πλοίων, των τύπων τριακόντορος, τετρακόντορος και πεντηκόντορος επειδή είχαν 30, 40 και 50 κουπιά αντίστοιχα. Το εθνικό επώνυμο Παριανός προέρχεται από την Μικρασιατική πόλη του Ελλησπόντου Πάριον. Για τη βοήθεια των Ισσαίων πολιτών, οι Αθηναίοι τίμησαν τον Παριανό και τους δύο γιους του και τους απέδωσαν πρόσθετα προνόμια. Τα παραπάνω καταγράφονται στην εικονιζόμενη επιγραφή της Αττικής IG I3 18. Το 1947, οι C. P. Loughran και A. E. Raubitschek δημοσίευσαν συμπληρωμένη την επιγραφή υποστηρίζοντας ότι: «Η μελέτη της, απέδειξε ότι τα δύο θραύσματα ανήκουν στο ίδιο αρχείο. Ο James H. Oliver, είχε την καλοσύνη να εξετάσει τα πρωτότυπα στην Αθήνα και ανέφερε ότι το I.G. I2, 30 μπορεί να ενωθεί στην κορυφή του I.G. I2, 23. Τα συνδυασμένα θραύσματα έχουν ύψος 50,5 εκατοστά, πάχος 11,5 και πλάτος 17». ("Three Attic Proxeny Decrees". Περιοδικό Hesperia, τόμος 16, σ. 79-81). Το 1973, ο Michael Walbank κατέγραψε ότι: «Τα πλοία απεστάλησαν από τις αρχές της Ίσσας μεταφέροντας στράτευμα που αργότερα θα επέστρεφε στη Λέσβο, όπως αναγράφεται στη γραμμή 20 της επιγραφής: "ες Λέσβον"». ("Honors for Parianos of Issa and his sons Athenodoros and Ikesios". Hesperia, τ. 42, σ. 334-339). Παραθέτουμε τις δέκα πρώτες σειρές του κάτω θραύσματος όπως τις συμπλήρωσαν οι Loughran και Raubitschek, τονίζοντας με μαύρα γράμματα την ανάγνωσή τους από τον Walbank: «[.... ο δε γραμματεύς ο τες βολές α]ν[αγράφσας το φσ]|έφισμα τ[ό]δ[ε εστέλει λιθίνει καταθέτο εμ πόλει τέλ]|εσι τοις αυτ[όν. επαινέσαι μεν και αυτός και τος απάρ]|χας κατά Ίσσ[αν ότι ευεργετέκασιν τεν πόλιν και ό]|τι τεν τριακ[όντερον και τεν τετρακόντερον και τεν]|

πεντεκόντε[ρον κατέστελαν ες Λέσβον και ότι τός σ|τ]ρατιότας α[νέλαβον---.]|[.]ι ες Λέσβον[--- εκ το| δικασ]τερίο Ι[σσαίον. ο δε πολέμαρχος ες το δικαστέριον| π]ροσκαλ[έσθο αυτός Αθέναζε πέντε εμερόν αφ' ες]». Το 1999, ο Harold B. Mattingly σημείωσε ότι: «Η επιγραφή χρονολογείται περίπου το 450 π.Χ.» και «τα Λεσβιακά πλοία θα μπορούσαν εύκολα να είχαν εμπλακεί στην περιοχή της Χερσονήσου του Ελλησπόντου, όπως έγινε αργότερα εναντίον της Σάμου. Ο Περικλής προφανώς σε αυτό το διάστημα εποίκησε τη Χερσόνησο με Αθηναίους κληρούχους». ("The Athenian Proxeny Decree, I.G. I2 30+23, SEG 10.20". The Athenian Empire Restored: Epigraphic and Historical Studies. University of Michigan press, σ. 387-390). Το 1890 ο Γερμανός αρχαιολόγος Robert Koldewey επισκεπτόμενος το Παλαιόκαστρο της Ίσσας, δημοσίευσε την κάτοψη θεμελίων «ενός οικοδομήματος με εννέα δωμάτια». Το 1978 ο αρχαιολόγος Ιωάννης Κοντής σημείωσε σε χάρτη του ότι πιθανά υπήρχε η πόλη Ίσσα με κτίρια την περίοδο 480-320 π.Χ. Υποστηρίζουμε ότι επιβάλλεται να αρχίσουν οι πρώτες ανασκαφές στην Ίσσα για την οποία ο Διόδωρος Σικελιώτης έγραψε τον 1ο π.Χ. αιώνα: «Όταν το νησί ήταν έρημο, οι Πελασγοί το κατέλαβαν ως εξής. Ο βασιλιάς των Πελασγών του Άργους, ο Ξάνθος, ο γιος του Τριόπου, αφού κατέκτησε ένα μέρος της Μικρασιατικής Λυκίας και αρχικά κατοίκησε εκεί, ύστερα πέρασε στην έρημη Λέσβο, τη μοίρασε στους Πελασγούς που τον ακολουθούσαν και ως Πελασγός ονόμασε το νησί Πελασγία, ενώ πριν το έλεγαν Ίσσα». Αριστείδης Κυριαζής - Κωνσταντίνα Βάκκα aristeidis2007@gmail.com

Ελευθέρια Λέσβου Βασίλη Λαγουτάρη

7 με 8 Δεκεμβρίου το 1912 ο τουρκικός στρατός –παραδοθείς άνευ όρων- αποχωρούσε ελευθερώνοντας την Καλλονή μας και την ευρύτερη κεντρο-βορειοδυτική Λέσβο. Ας ανασύρουμε από την αποθήκη της μνήμης μας όλα τα ιστορικά γεγονότα κατά σειρά.

1462, 16 Σεπτεμβρίου. Τη Λέσβο σκιάζει του Τούρκου κατακτητή η φοβέρα, την πλακώνει η σκλαβιά. Κι ύστερα από 450 ολόκληρα χρόνια το μαύρο πέπλο της δουλείας ανασύρει της λευτεριάς η αύρα. Η μάνα Ελλάδα αγκαλιάζει στοργικά την ποθητή της κόρη και τη φέρει από τότε -διαμάντι λαμπερό- στο τιμημένο της διάδημα. Την κόρη που δεν μόλυνε με τα χνώτα του Αλλάχ η τουρκική θηριωδία. Της άνοιξε πληγές βαθιές, της ξέσχισε τις σάρκες της με νύχια πιο σκληρά κι απ’ των αγριότερων θηρίων της ζούγκλας. Λεηλάτησε και πυρπόλησε, μόλις πάτησε το πόδι του στο νησί ο κατακτητής. Βασάνισε κι έσφαξε, αιχμαλώτισε κόρες και νιους για το χαρέμι και για δουλεία. Μα μόνο το σώμα υπέταξε, τη ψυχή όμως, τη λεσβιακή ψυχή, όχι. … Και φθάνουμε στο 1912. Καινούργιοι παιάνες καλούν τους Έλληνες στον αγώνα. Η γαλανόλευκη χαϊδεύει με τις πτυχές της το Σαραντάπορο, τα Γιαννιτσά, τη Θεσσαλονίκη και άλλα μέρη….Και οι Λέσβιοι υπομένουν και ελπίζουν. Αλλά οι Μεγάλες Δυνάμεις της Δύσης σκέφτονται να σταματήσουν τον χείμαρρο του απελευθερωτισμού, που δημιούργησε τη νέα Ελλάδα επιβάλλοντας ανακωχή, ότι τάχα ικανοποιήθηκαν οι ελληνικές αξιώσεις. Θορυβημένη η Κυβέρνηση από τις πληροφορίες που έρχονται από την πρεσβεία μας στη Γαλλία, συγκεντρώνει στοιχεία για σωστή εκτίμηση της κατάστασης και άμεση χάραξη της παραπέρα πορείας της. Επιτροπή από Μυτιληνιούς -20 Οκτωβρίου- πλησιάζει τα περιπολούντα το νησί αντιτορπιλικά Σφενδόνη και Λόγχη και πληροφορεί για τις δυνάμεις του τουρκικού στρατού. Άλλη επιτροπή από Πλωμαρίτες -4 Νοεμβρί-

ου- πηγαίνει στον κόλπο του Μούδρου της Λήμνου, όπου ναυλουχούσε ο ελληνικός στόλος, αποτρέποντας έξοδο του οθωμανικού στόλου απ’ τα Δαρδανέλλια. Παραδίδει στον ναύαρχο Π. Κουντουριώτη επιστολή με υπογραφές (πλαστογραφημένες) της Δημογεροντίας Πλωμαρίου, ενημερώνει για τις δυνάμεις Οθωμανών, ζητά όπλα για εξοπλισμό των κατοίκων του Πλωμαρίου και επιμένει στην επίσπευση της απελευθέρωσης του νησιού. Οι εξελίξεις επιταχύνονται. Έτσι ο Βενιζέλος ζητά απ’ τον Αρχηγό του Στρατού, Διάδοχο Κωνσταντίνο, δύναμη ενός συντάγματος και μιας πυροβολαρχίας, «δι’ άμεσον κατάληψιν Μυτιλήνης και Χίου ενδεικνυμένην εκ πολιτικών λόγων…». Παράλληλα, διατάσσει να καταπλεύσουν έξω από τη Μυτιλήνη νέες δυνάμεις από ναυτικά αγήματα και έμπεδα τμήματα των Αθηνών τη νύχτα της 7ης προς 8η Νοεμβρίου και να ενωθούν με τον αναμένοντα εκεί ελληνικό στόλο. Η 8η Νοεμβρίου χαράζει. Στης Μυτιλήνης τα γαλάζια νερά, κάτω απ’ τα γενοβέζικα κάστρα και τα προστατευτικά φτερουγίσματα των, ανήμερα εορταζόντων, Ταξιαρχών, αστραφτοκοπούν τα καραβίσια κορμιά: το θρυλικό «Αβέρωφ», το «Ύδρα», το «Σπέτσαι», το «Ψαρά», μαζί με άλλα αντιτορπιλικά…18 τον αριθμό και με ναύαρχο τον Υδραίο Παύλο Κουντουριώτη. Και μέσα στην ατμόσφαιρα αυτή η ατμάκατος του «Αβέρωφ» διασχίζει τα νερά. Έχει λευκή σημαία εμπρός, γαλάζια κι άσπρη πίσω. Ο λεβεντόκορμος έφεδρος ανθυποπλοίαρχος Β. Καραμούζος φέρνει μήνυμα κι εντολή του ναυάρχου προς τον Τούρκο Διοικητή του νησιού, Εράμ Μπέη, για παράδοση της πόλης «εντός δύο ωρών». Ο χιλίαρχος δυστροπεί …μα τελικά αποφασίζει, προς αποφυγή άσκοπής αιματοχυσίας στη Μυτιλήνη μέσα, να υποχωρήσει στο εσωτερικό του νησιού και στο ετοιμασμένο από πριν στρατόπεδο του Κλαπάδου. Στις 12.30 μετά το μεσημέρι, αποβιβάζονται τα αγήματά μας με βάρκες και φορτηγίδες στην Πετρόσκαλα, το σημερινό Τελωνείο, υπό τις διαταγές του Κ. Μελά

9 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

–αδελφού του μακεδονομάχου Π. Μελά. Δια της παραλιακής οδού κατευθύνονται στο Κιόσκι. Στο μπαλκόνι του εκεί Τουρκικού Διοικητηρίου το μισοφέγγαρο σβήνει και η γαλανόλευκη ανεμοχαϊδεύεται και ανταπαντά με τις πτυχές της στους 21 τιμητικούς του «Αβέρωφ» κανονιοβολισμούς. Ο στρατός μας είναι κυρίαρχος στη Μυτιλήνη, αλλά περιμένει ενισχύσεις για να προχωρήσει μετά και ν’ απελευθερώσει την κεντροβορειοδυτική Λέσβο. Τα σαρκοβόρα κοράκια πάνε στον Κλαπάδο να κουρνιάσουν. Στο χρονικό διάστημα που ακολουθεί μετά την 8η Νοεμβρίου, τουρκικά αντάρτικα σώματα, οι λεγόμενοι φενταήδες ή μπασιβουτζούκοι, είναι ο φόβος και ο τρόμος των περιοχών.

Η Καλλονή στις 4 Δεκεμβρίου υποδέχεται στα Χάνια μέσα σε παραλήρημα ενθουσιασμού τον ελληνικό στρατό. Οι κρυμμένες σημαίες στήθηκαν στα παράθυρα, ντύθηκε η Καλλονή στο γαλάζιο και φωνές δυνατές αντηχούσαν: Ήρθαν οι Έλληνες! Ήρθε η Λευτεριά!... Απ’ τις 5/12 αρχίζει η προέλαση για συνάντηση του εχθρού, πάνω απ’ τη Μονή Λειμώνος οι Τούρκοι ανοίγουν πυρ, μια αδέσποτη σφαίρα βρίσκει τον μοναχό Νεόφυτο Καμμένο. Ο ελληνικός στρατός ανταποδίδει τα πυρά, εφαρμόζει στρατηγική κυκλωτικής κίνησης. Στις 7/12 ο εχθρός έχει περιέλθει σε αδιέξοδο, στις 2 το απόγευμα φαίνεται λευκή σημαία απ’ το τουρκικό στρατόπεδο, γίνεται συνεννόηση. Στη μάχη του Κλαπάδου 19

Στην Πέτρα καίνε σπίτια και σκοτώνουν ανθρώπους, στην Άντισσα, Φτερούντα, Παράκοιλα, Κλειώ, Σκαμιά τρομοκρατούν τον κόσμο, ετοιμάζονται να κάψουν τον Μανταμάδο, αλλά η ξαφνική και δυνατή βροχή του Προστάτη του Ταξιάρχη ματαιώνει τα σχέδια τους. Είναι τα λεγόμενα «φόβια». Ανταπαντούν οι χριστιανοί και η κατάληξη είναι 64 Έλληνες νεκροί και 138 Τούρκοι. Φτάνει η σάρκα που ξέσχισαν, γιατί τα Ελληνάκια απ’ όλες τις γωνιές της Ελλάδας έφτασαν. Έφτασε κι απ’ την Αμερική η περήφανη Λεσβιακή Φάλαγγα, αποτελούμενη από 210 Λέσβιους εθελοντές… Η δεξιά φάλαγγα στρατοπεδεύει στο Παλαιόκαστρο Αγίας Παρασκευής με κατεύθυνση Πετσοφά και υψώματα ανατολικά του Κλαπάδου. Η αριστερή φάλαγγα οδεύει προς Καλλονή, Δάφια και βορειότερα.

Έλληνες νεκροί και 200 Τούρκοι. Στον Πετσοφά υπογράφεται το πρωτόκολλο παραδόσεως των Τούρκων, του οπλισμού τους. Η Λέσβος ελεύθερη πια ενσωματώνεται στον κύριο κορμό της μητέρας πατρίδας, αλλά οριστικά με τη συνθήκη της Λωζάνης το 1923. Και μετά η πνοή της Λευτεριάς δίνει ζωή παντού. Πρασινίζουν οι ελιές, φουντώνουν η μυρτιά και η δάφνη. Και στεφανώνουμε τους θαλερούς βλαστούς της φυλής… Και η πατρίδα ευγνωμονούσα έκαμε τα αποκαλυπτήρια αναμνηστικής στήλης στο Τυραννίδι το 1938. Κι ο Σύνδεσμος Εφ. Εξ/κών Ν. Λέσβου ανήγειρε το 1994 να΄ϊσκο των Ταξιαρχών. Εκεί ανάβουμε το αγιοκέρι της ταπεινής μας ψυχής. Και γιγαντώνουμε την πίστη μας πως πρέπει μονιασμένοι νάμαστε σαν τότε το 1912….

10 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Ας μιλήσουμε για το λιομάζωμα Αθηνάς Σταθέλλη

Ε

φέτος βγήκαμε νωρίς στις ελιές. Νοέμβριο μήνα, αμέσως μετά των Ταξιαρχών, όπως ήταν από παλιά το έθιμο. Βέβαια εμείς βγήκαμε με την τέμπλα. Τα χρόνια εκείνα έβγαιναν πρώτα οι μαζεύτρες για να «κοκολογήσουν». Η τέμπλα ακολουθούσε λίγο αργότερα.

Η πείρα μου, τα 37 συναπτά έτη που μαζεύω συστηματικά ελιές, λέει πως καμιά χρονιά δεν είναι ίδια με την άλλη. Εφέτος οι ελιές ωρίμασαν νωρίς. Ίσως εμείς βιαστήκαμε μια και είμαστε πια συνταξιούχοι, και λίγο αργόσχολοι. ΄ Βγήκαμε λοιπόν νωρίς με την τέμπλα στο χέρι να «λατρέψουμε» τα λιόδεντρα που φυτέψαν οι πρόγονοί μας. Έτσι το βλέπω και το απολαμβάνω κάθε χρόνο. Χαίρομαι που αξιώθηκα και φέτος να λατρέψω τις ελιές που φύτεψε ο παππούς Θρασύβουλος στο χωράφι που πήρε προίκα η γιαγιά Αμερσούδα από τη μάνα της την Ποσούλα. Μαζεύοντας μνημονεύω ακόμη την γιαγιά Αθηνά, που κι εκείνη μάζευε στο χωράφι της στο Αϊβαλί την ίδια τη μυτιληνιά ελιά που την λένε Αδραμητιανή. Η αλήθεια είναι ότι οι γονείς μου, όταν με έστειλαν στο Πολυτεχνείο, δεν υπολόγιζαν ότι εκτός των άλλων θα εξελιχθώ και σε λιομαζώχτρα. Μικρή, μια φορά μόνο, σε κάποιες διακοπές Χριστουγέννων η μάνα μας για 3 μέρες μας είχε πάρει (τον αδελφό μου και εμένα) μαζί της στο λιομάζωμα. Θυμάμαι τονΤσικνιά κατεβασμένο, μας ανάγκαζε να πάμε «αλογύρα» από της Αρίσβης το γεφύρι.Οι νερόλακκοι πάνω στο ανάχωμα ήταν παγωμένοι και ρίχναμε με τον αδελφό μου πέτρες για να σπάσουμε το κρύσταλλο. Οι ελιές ήταν μέσα στο «κιραγί». Η μάνα μας στεναχωριόταν που πήρε μαζί της τα μωρά με αυτό το κρύο… Μην αρρωστήσουν. Όταν ψήλωνε ο ήλιος και γλύκαινε η μέρα, όπως βγάζαμε σιγά-σιγά ζακέτες και πουλόβερ, άλλαζε γνώμη. «Α.. τι όμορφη, λαμπρή μέρα… και αύριο θα ξανάρθουμε». Τα χρόνια πέρασαν και μετά τις σπουδές, όταν αποφασίσαμε με τον άνδρα μου να γυρίσουμε στο νησί μας για να στήσουμε σπιτικό, το λιομάζωμα ήταν βασικό στοιχείο του πλάνου που έλεγε «ζωή επώνυμη, φυσική, όσο γίνεται, κοντά στις ρίζες και στους δικούς μας ανθρώπους». Τα χρόνια αυτά ζήσαμε καλές και κακές χρονιές, όλων των ειδών τα μαξούλια. Αναθυμάμαι συχνά, σκυμμένη κάτω απ’ την ελιά στη μοναξιά της σημερνής μαζεύτρας,

τις αλλαγές που έζησα και όσες άκουσα τα χρόνια αυτά. Πρώτα απ’ όλα ο Ταηφάς. Όταν αρχίσαμε να μαζεύουμε το χωράφι της Καλλονής, είμαστε τουλάχιστον 4 άτομα, δύο ραβδιστάδες και 2 ακόμη από κάτω να στρώνουν και να μαζεύουν τα πανιά, να καθαρίζουν τις κουβάρες από τα φύλλα και να μαζεύουν τις αλαντούρες (οι ελιές που ξέφευγαν, από το γαλλικό αλα τουρ). Σήμερα μαζεύουμε συνήθως 2 άνθρωποι. Παλιότερα οι ταηφάδες ήταν πολυάνθρωποι, οι ραβδιστάδες καλλίφωνοι, τραγουδούσαν πάνω στην ελιά, οι κοπελιές φλέρταραν με τα παλικάρια, η πιο ηλικιωμένη μαζώχτρα είχε το νου της στο γραγούδι όπου έβραζε η φασολάδα, ο ελαιώνας αντηχούσε από γέλια και πειράγματα. Τώρα είναι ασύμφορο να πληρώσουμε μεροκάματο, ειδικά όταν μαζεύουμε ορεινά κτήματα, χωρίς δρόμο, απ’ όπου κατεβάζουμε τις ελιές φορτωμένες με τον γάιδαρο. Τα τραγούδια του ραβδιστή αντικαταστάθηκαν από το τρανζίστορ, που κουβάλησε η ξαδέρφη που μαζεύει με τον άνδρα της στο διπλανό χωράφι. Δεύτερο η επιδότηση. Κάποτε κάναμε κουράγιο να παράγουμε όσο γίνεται περισσότερο λάδι, ώστε να πάρουμε και περισσότερη επιδότηση. Μέχρι που ήρθαν τα «δικαιώματα». Τώρα η επιδότηση δίνεται σύμφωνα με τα δικαιώματα που έχεις κατοχυρώσει, ακόμη και αν δεν παράγεις ούτε ένα κιλό λάδι. Αυτό υπήρξε το πρώτο σοβαρό χτύπημα στον λεσβιακό ελαιώνα. Τρίτο η τέμπλα. Η παραδοσιακή ξύλινη τέμπλα, φτιαγμένη από ξύλο λυγαριάς, πολύ συχνά έχει αντικατασταθεί από μηχανοκίνητη, που έχει καλύτερη απόδοση αλλά κάνει ενοχλητικό θόρυβο. Στα μακρινά χωράφια δεν βολεύει γιατί θέλει ρεύμα ή βαριά μπαταρία. Το καλύτερο μάζεμα επομένως γίνεται στα λιγότερο αποδοτικά χωράφια. Σταματάμε να λογαριάζουμε έσοδα-έξοδα και αρχίζουμε να μετράμε τα πράγματα που έχουν μείνει αναλλοίωτα στον χρόνο και δίνουν την χαρά της συγκομιδής.

11 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Μετράμε το άρωμα της ρίγανης και της φλυσκούνης που μοσκοβολάει καθώς τσακίζεται με τα πόδια μας. Μετράμε το κελάηδημα του κότσυφα που ξεγελιέται από τη λιακάδα να θαρρεί πως έρχεται η άνοιξη. Την χαρά του απογευματινού καφέ, που έψησε η γειτόνισσα από το διπλανό χωράφι και μας φώναξε να τον πιούμε. Τη χαρά να αγναντεύεις τον ήλιο να γέρνει να βασιλέψει στα βουνά των Παρακοίλων και να βλέπεις το γεμάτο τσουβάλι, γερές ελιές, βουνίσιες, καρπό του κόπου και του ιδρώτα σου. Και όταν στο ελαιοτριβείο σκύψεις στο παραθυράκι του μαλαχτήρα, όλες αυτές οι ευωδιές μαζί με τα αιθέρια έλαια σε πλημμυρίζουν. Οι άνθρωποι που δουλεύουν με το μυαλό και κάνουν δουλειά κυρίως στο γραφείο έχουν, πιστεύω, ανάγκη να νιώσουν τη χαρά της χειρωνακτικής εργασίας, να δουν χειροπιαστό τον καρπό των κόπων τους. Λίγο για οικονομική ενίσχυση στον χαμηλό μισθό ή σύνταξη, λίγο για τη χαρά της δουλειάς, που περιγράψαμε παραπάνω, είναι τελικά πολλοί οι Λέσβιοι που δουλεύουν στους ελαιώνες και δεν είναι επαγγελματίες αγρότες. Τα κέρδη είναι κάθε χρόνο και λιγότερα αλλά πολλοί (όχι όλοι)επιμένουν να μην εγκαταλείπουν τον ελαιώνα που έχτισαν οι παππούδες μας κουβαλώντας νερό, πέτρα και χώμα πολλές φορές, πάνω στα βουνά. Μέχρι εφέτος….. Τι άλλαξε τόσο τραγικά; Πέρα από τη βαριά φορολογία, την προκαταβολή 100% για την επόμενη χρονιά και τον ΕΦΚΑ που απομειώνει δραματικά το εισόδημα από την πώληση του λαδιού, το μεγαλύτερα πρόβλημα είναι άλλο. Στο ελαιοτριβείο δεν μπορούν, για φορολογικούς λόγους, να αγοράσουν το λάδι από ιδιώτη, όπως έκαναν μέχρι πέρυσι. Μας ζήτησαν να πάμε στην εφορεία και να γίνουμε αγρότες ειδικού καθεστώτος. Στην περίπτωση όμως αυτή είναι σαν ο συνταξιούχος να πιάνει άλλη δουλειά οπότε του κόβουν την σύνταξη! Δεν είμαι οικονομολόγος ούτε λογιστής και δεν έχω εντρυφήσει στους φορολογικούς νόμους. Καλώ όσους έχουν τις γνώσεις και αγαπούν τον τόπο μας να σπεύσουν. Αν δεν αλλάξει κάτι, αυτή τη φορά ο ελαιώνας θα εγκατα-

12 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

λειφθεί. Τις περισσότερες ελιές στην Λέσβο δεν τις μαζεύουν οι αγρότες αλλά οι υπάλληλοι. Όσο και αν αγαπάμε το σπορ, αν δεν μπορούμε να πουλήσουμε το λάδι μας, θα σταματήσουμε να μαζεύουμε πέρα από τη σοδιά μας. Και τότε ποια η τύχη που λεσβιακού ελαιώνα; Πώς θα συντηρηθεί από εδώ και πέρα; Θα τον αφήσουμε να ρημάξει; Απαιτείται άμεση κινητοποίηση των απανταχού Λεσβίων, ώστε να μπορούν υπάλληλοι και συνταξιούχοι που συμπληρώνουν το εισόδημά τους με την παραγωγή λαδιού να δικαιολογούν ένα ποσό, πχ 3.000,00 ευρώ ετησίως που να φορολογείται με χαμηλό συντελεστή, όπως παλιά, και βέβαια να έχουν το δικαίωμα να πωλούν το λάδι τους χωρίς να θεωρούνται επιχειρηματίες! Δεν είναι αγροτικό ζήτημα, ώστε να αφεθεί στο συνδικαλιστικό κίνημα των αγροτών. Είναι θέμα επιβίωσης για τη φύση της Λέσβου, για τον τρόπο ζωής και την κουλτούρα της ελιάς που για χρόνια έχει αναπτυχθεί στον τόπο τούτο. Και όταν αποσοβήσουμε τον άμεσο κίνδυνο της εγκατάλειψης, θα μπορέσουμε να περάσουμε στα επόμενα θέματα αξιοποίησης του πλούτου αυτού, που μας έλαχε να κληρονομήσουμε στοχεύοντας σε δύο παράγοντες: στην «ποιότητα» και στον «σεβασμό στο προϊόν», δηλαδή στον εξής ένα παράγοντα,τον «ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ». Γιατί άραγε το λάδι της Τοσκάνης είναι πανάκριβο; Σκεφθείτε πατριώτες…. Γλωσσάρι ντοπιολαλιάς Κοκολογώ: Μαζεύω τις ελιές που έχουν πέσει πριν το ράβδος Αλογύρα: Παράκαμψη, πιο μακρινός δρόμος Κιραγί: Πάχνη Μαξούλι: Η συγκομιδή της ελιάς Ταηφάς: ομάδα εργατών στο λιομάζωμα Γραγούδι: πήλινο σκεύος όπου βράζουμε όσπρια (κουκιά, φασόλια)

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ -– ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ - ΦΩΤΑ

αφιέρωμα

Το Δωδεκαήμερο του εξαγνισμού και της αγάπης

Το εορταστικό Δωδεκαήμερο με τις τρεις μεγάλες γιορτές, τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά και τα Φώτα, διατρέχεται από λατρευτικά έθιμα που αναβιώνουν παλιές ηλιολατρικές και διονυσιακές τελετές. Εθιμικές πυρές την παραμονή των Χριστουγέννων (χριστόξυλο), αλλά και μεταμφιέσεις ζωόμορφες, που συμβολίζουν τις δαιμονικές δυνάμεις της φύσης και συνδέονται με τους καλικάντζαρους, τελούνται για την ευόδωση της νέας σοδειάς. Εξάλλου τα κάλαντα, το καλάντιασμα που χαρακτηρίζει και τις τρεις εορτές, αποσκοπούν στην εξασφάλιση της ευτυχίας του σπιτιού για τον καινούργιο χρόνο. Να μην ξεχνάμε πως απ’ τα μέσα του 4ου

Αντιγόνης Μώρου αιώνα, η 25η Δεκεμβρίου είχε οριστεί ως γενέθλια μέρα του Χριστού και ταυτιζόταν με την πρωτο-χρονιά. Αλλά και ότι ως τότε οι χριστιανοί ως αρχή του χρόνου γιόρταζαν την 6η Ιανουαρίου, μέρα βάπτισης του Χριστού και της θείας του Επιφάνειας. Έτσι, όλες οι γιορτές του Δωδεκαημέρου συνδέονται στενά, αφού θεωρούνται «πρωτοχρονιές». Το Δωδεκαήμερο είναι περίοδος ευχών για καλοχρονιά, εξαγνισμού και προπαντός αγάπης. Μέσα απ’ τα θαυμαστά γεγονότα της Γέννησης του Χριστού και της Βάπτισής του ο κόσμος φωτίζεται από την Αγάπη. Δικαιολογημένα μιλάμε λοιπόν για μέρες αγάπης…

Τα Χριστούγεννα κουβαλούν μέσα τους το χρέος της Αγάπης! Γεωργίας Ανδριώτου Τα Χριστούγεννα πλησιάζουν… Τα σπίτια είναι γιορτινά στολισμένα, οι κουζίνες μοσχομυρίζουν και τα σφιγμένα πρόσωπα αρχίζουν να χαλαρώνουν σιγά-σιγά από την πίεση μιας απαιτητικής καθημερινότητας. Όλες μας οι αισθήσεις γεύονται με λαχτάρα αυτήν την υπέροχη μοσχοβολιά της χριστουγεννιάτικης παράδοσης. Πρωταγωνίστριες οι γυναίκες της ζωής μας, που φροντίζουν να χαρίσουν στα παιδιά και στα εγγόνια τους τα Χριστούγεννα της χαράς και της θύμησης. Τα Χριστούγεννα που θα αναπολούν, στα χρόνια που θα έρθουν, με νοσταλγία και με προσμονή. Η αγκαλιά της αγάπης δίνεται μέσα από τη βαθιά επιθυμία τους να προσφέρουν στους αγαπημένους τους εικόνες, μυρωδιές και χρώματα που θα χαραχτούν στη μνήμη και στην καρδιά. Τα Χριστούγεννα έχουν σίγουρα τη δική τους ξεχωριστή ομορφιά μέσα στη μουντάδα του χειμώνα. Η πιο σημαντική, όμως, αίσθηση που αφήνουν στην καρδιά είναι αυτή της Αγάπης. Γιατί αυτές τις μέρες το μήνυμα της αγάπης είναι πιο ηχηρό από ποτέ. Της πραγματικής αγάπης. Της αυθεντικής αγάπης. Της αγάπης για τον Άνθρωπο. Για τον σύντροφο, τον φίλο, τον γείτονα, τον συνάδελφο. Για τον πρόσφυγα και τον άνεργο. Για το παιδί του πολέμου και το παιδί της φτώχειας. Κι είναι ένα άλλο Παιδί που κουβαλά πάνω του το βάρος μιας τέτοιας αγάπης. Γι’ αυτό και στο παιδί θα αναγνωρίσουμε την πιο αθώα, την πιο αυθόρμητη και την πιο ειλικρινή έκφρασή της. Ας διδαχτούμε αυτό το μήνυμα από τα παιδιά. Ας παρατηρήσουμε τον τρόπο με τον οποίο εκφράζουν την αγάπη τους. Από το δόσιμο της αγκαλιάς τους. Από τη δύναμη της συγγνώμης τους και τον αδύναμο θυμό τους. Κι αν κάπου χρωστάμε μια συγγνώμη κι ένα ευχαριστώ,

ήρθε ο καιρός για να ξεχρεώσουμε την οφειλή μας. Δυο λέξεις μόνο και λίγες συλλαβές κουβαλούν πάνω τους το πιο λαμπερό χριστουγεννιάτικο φως. Αυτό που ξεκινάει από μέσα μας και μεταλαμπαδεύεται στους άλλους χείλη με χείλη, χαμόγελο με χαμόγελο, σεβασμό με σεβασμό. Αν θέλουμε να νιώσουμε πραγματικά το βαθύ νόημα των Χριστουγέννων και να ξεφύγουμε από την τυπολογία των καθιερωμένων ευχών, των επίπλαστων χαμόγελων και της επιφανειακής ευτυχίας, ας χαρίσουμε δυο λέξεις εκεί που νομίζουμε πως τις χρωστάμε. Κάποια χρέη θέλουν καρδιά κι ευγένεια για να ξεπληρωθούν. Κι αυτά τα δυο είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης φύσης μας. Μπορεί να είναι ξεχασμένο, μπορεί να είναι παραμελημένο, αλλά κανένας δεν γεννήθηκε άδικος και αγενής. Η αγάπη δεν είναι μόνο αγκαλιές, φιλιά και δώρα. Κρύβεται στο ζεστό βλέμμα, στο χαμόγελο, στην καλή κουβέντα. Κρύβεται στην ευγένεια και στην αρχοντιά της συμπεριφοράς. Το πιο ξεκάθαρο μήνυμα των Χριστουγέννων ίσως να βρίσκεται στα λόγια του Καζαντζάκη: «Αγάπα τον άνθρωπο, γιατί είσαι εσύ…»! Αυτό το Παιδί, που τον ερχομό Του θα γιορτάσουμε σε λίγες μέρες, αυτό περιμένει από μας. Να σεβαστούμε τη διαφορετικότητα του ανθρώπου και να αναγνωρίσουμε τη μοναδικότητά του. Να συνειδητοποιήσουμε ότι όλοι αγωνιζόμαστε το ίδιο σκληρά για να επιβιώσουμε ως ύλη και ως συναίσθημα. Και να παραδεχτούμε πως ο εγωισμός δεν έχει θέση στον σεβασμό της ανθρώπινης ψυχής. Αυτό είναι Αγάπη. Τόσο απλά. Και τόσο δύσκολα συνάμα. Ας την κάνουμε πράξη. Όπως τα παιδιά. Καλά Χριστούγεννα!

13 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ του Βασίλη Παπαδόπουλου Ανεξάντλητη είναι η ψυχική ανάγκη για τους ανθρώπους να ελπίζουν. Κάποιος είχε πει: “ας ελπίσομεν ότι υπάρχει ελπίς”. Η ελπίδα είναι το μόνο αγαθό που έμεινε στους ανθρώπους στο πιθάρι των Δαναΐδων. Και στο κατώφλι του νέου χρόνου νιώθουμε εντονότερα αυτή την ανάγκη, ιδίως οι μεγαλύτεροι, ίσως γιατί το σχοινί κονταίνει. Είναι η αγωνία του χρόνου γι αυτούς που έρχεται και φεύγει. Για τους νέους οι μέρες και οι νύχτες είναι ολόκληρες, οι εποχές διατηρούν την ομορφιά της διαδρομής, υπάρχει δηλαδή κάποιο διάστημα που πρέπει να διανυθεί. Αντίθετα με τους μεγάλους από κάποια ηλικία και μετά, ο χρόνος έχει μια άλλη γεύση, μια άλλη ποιότητα. Είναι μια δύναμη που σε πιέζει, σε σφίγγει και σε γεμίζει με ραθυμία, εγκαρτέρηση, υπομονή ωριμότητα και ίσως σοφία για κάποιους. Όμως στο κατώφλι του νέου χρόνου οφείλουμε να κάνουμε και έναν απολογισμό ως άτομα, ως οικογένεια, ως ομάδα. Να κοιτάξουμε με την καθαρή ματιά της αυτογνωσίας προς τα πίσω, σε αυτά που πέρασαν, σε όλα αυτά που μας πίκραναν ή που μας χαροποίησαν και να είμαστε αισιόδοξοι για το μέλλον, διότι γίναμε σοφότεροι από τις εμπειρίες που αποκτήσαμε την χρονιά που πέρασε. Έχουμε υποχρέωση να κοιτάζουμε προς τα πίσω αλλά και εμπρός, ούτως ώστε διδασκόμενοι από την εμπειρία (ιστορική συνείδηση) να προετοιμάζουμε την εξέλιξή μας και να κάνουμε πράξη το μεγάλο και μοναδικό μήνυμα των Χριστουγέννων, το μήνυμα της Αγάπης, το θεμέλιο της Διδασκαλίας του Ιησού. Πολλοί πριν από Αυτόν είχαν αναφερθεί στην Αγάπη. Δευτερονόμιο: “Αγάπα Κύριον τον Θεόν σου…..”, Λευιτικό “Αγάπα τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου”. Κανένας όμως δεν πήγε τόσο μακριά όσο ο Ιησούς. Όπως αναφέρει το κατά Λουκά Ευαγγέλιο: “Αγαπάτε τους εχθρούς σας κάντε καλό σ’ αυτούς που σας μισούν, ευλογείτε αυτούς που σας κακολογούν, προσευχηθείτε γι αυτούς που σας κακομεταχειρίζονται”. Με άλλα λόγια η ΑΓΑΠΗ του Ιησού δεν είναι υπόθεση μόνο μεταξύ των μελών μιας χριστιανικής κοινότητας, αλλά ολόκληρης της κοινωνίας. Η γέννηση του Ιησού ζωντανεύει τις ψυχές και μεταβάλλει σε Ναούς τις καρδιές των ανθρώπων. Μέσα τους διαχέεται το ατελείωτο πυρ της βίωσης του Θείου. Ο άσαρκος Λόγος σαρκούται και γίνεται φως της αγάπης, πίστεως και αρετής. Η ενανθρώπιση του Θείου Λόγου μας παρέχει την δυνατότητα να ελέγξουμε αν έχουμε αποβάλλει την φυσική μας βαρβαρότητα. Με την έλευση του Ιησού, κάθε χρόνο και πάντοτε, σπάνε τα δεσμά της υλιστικής εξάρτησης του Αδάμ, τα δικά μας δεσμά, και απελευθερωνόμαστε, γινόμαστε

14 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

άτρωτοι γιατί ενωνόμαστε με τον Θείο Λόγο. Παίρνουμε την πνευματική επίδραση των Χριστουγέννων, ο καθένας από την δική του φάτνη. Μπροστά σε κάθε φάτνη οι άνθρωποι γίνονται αδέλφια με κοινό πατέρα τον Θεό. Εξάλλου ο Ιησούς δίδαξε έναν τύπο ήρωα διαφορετικό από τον ρωμαϊκό ήρωα. Ο Ρωμαίος ήρωας προβαλλόταν προς τα έξω, ήταν κατακτητής γαιών και λαών, ο ήρωας όμως του Χριστού προβάλλεται προς τα έσω, μάχεται ενάντια στα δικά του πάθη και ελαττώματα, εγκαταλείπει τα γήινα πλούτη για να κατακτήσει τα πλούτη του πνεύματος. Το μήνυμα του Ιησού επιβεβαιώνει τα παραδοσιακά θέματα του Φωτός, της Αλήθειας, του αδιάφθαρτου του Πνεύματος και οδηγεί πάλι την ανθρωπότητα που έχει εκπέσει, στην dignitas της θείας αρχής της. Στον όχλο που ήθελε να τον φονεύσει, επειδή είχε διακηρύξει ότι ήταν “Υιός του Θεού”, αποκρίνεται: “Είναι εγγεγραμμένον εν τω νόμω ημών. Εγώ είπα Θεοί εσθέ.....και δεν δύναται να αναιρεθεί η γραφή” (Κατά Ιωάννην Κεφ.10, στ.34). Ας ξεκινήσουμε από φέτος, ας ενστερνιστούμε το μήνυμα της αγάπης των Χριστουγέννων κι ας μετατρέψουμε, τώρα στο κατώφλι του νέου χρόνου, τα λόγια σε πράξεις. Αν δεν είμαστε τέλειοι, που δεν είμαστε, ας προσπαθήσουμε να γίνουμε καλύτεροι απ’ ότι είμαστε. Να γίνουμε καλύτεροι όχι από τους άλλους, αλλά από τους ίδιους μας τους εαυτούς. Μα στο βάθος της καρδιάς και της ψυχής μας, στην κόλαση του εσωτέρου εαυτού μας, στην κόλαση και στο ηφαίστειο του κατώτερου εαυτού μας “Εκεί κατανικώντας την κατωτέρα τιτανική μας φύση, θα φονεύσουμε τον ζωντανό και θα αφυπνίσουμε τον νεκρό”… “Εκεί θα αποβάλλουμε το ύφασμα της αγνωσίας, τα δεσμά της διαφθοράς, το στήριγμα της κακίας, το σκοτεινό περίβλημα, τον ζωντανό θάνατο, τον νεκρό που διατηρεί τις αισθήσεις του και τον τάφο που σέρνουμε μέσα μας”… “Εκεί τέλος θα νικήσουμε και τον ένοικο ληστή που παραμορφώνει την προσωπικότητά μας”. Εκεί θα αναζητήσουμε και θα βρούμε το λυτρωτικό πνεύμα των Χριστουγέννων, “Ζητείτε και ευρήσετε”. Εκεί ας κάνουμε την Βηθλεέμ της καρδιάς μας και την Ναζαρέτ της ψυχής μας άξιες και ικανές να το υποδεχτούν και να το αναπτύξουν.

Ας μην δείχνουμε στους άλλους πώς να καθαρίσουν και να στολίσουν την δική τους φάτνη. Ας καθαρίσουμε και ας στολίσουμε ο καθένας την δική του, αποβάλλοντας κακίες, φιλοδοξίες, εγωισμούς και πάθη. Ας τα πολεμήσουμε με εμμονή και υπομονή, όπου και αν βρίσκονται, μα πρώτα τα δικά μας και ύστερα των άλλων, καθαρίζοντας τον κοινό Ναό. Ο Ρομαίν Ρολάν γράφει “Πρέπει να αγαπάς τον Θεό μέσα σε όλες τις ποικιλίες των ανθρώπων, αντίθετους και εχθρικούς, μέσα σε όλα τα σχήματα της σκέψης που κυβερνά την ύπαρξή τους και συχνά τους κάνει αντιπάλους και πριν απ’ όλα πρέπει να αγαπάς τους ανθρώπους μέσα σε όλους τους Θεούς τους”.

Η γέννηση του Σωτήρος κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο μας οδηγεί στην έναρξη του Νέου Έτους, μας οδηγεί από μία εποχή σκότους και νεκρώσεως προς μία εποχή Φωτός και Αναγέννησης. “Και επι γής Ειρήνη” φίλες και φίλοι

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ

Νίτσας Καρβούνη Βαλτά

Όταν πήγα, το 1946, στο νεοιδρυθέν Γυμνάσιο, κτήριο δεν υπήρχε και έτσι μας φιλοξενούσε το Δημοτικό Σχολείο. Σε κάποια φάση ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων αποφάσισε ότι έπρεπε να γίνει ένας έστω και μικρός χώρος για να στεγασθούν οι πρώτες τρείς τάξεις. Τα χρήματα όμως λίγα, ως συνήθως, κι έτσι έπρεπε καθηγητές και μαθητές να συνδράμουν για το σκοπό αυτό. Πώς όμως; Ψάλλοντας τα κάλαντα Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά σ’ όλα τα χωριά του λεκανοπεδίου. Συγχρόνως όμως έβγαινε για τα κάλαντα και ο ΕΟΚ, ο μουσικός Ερασιτεχνικός Όμιλος Καλλονής, οπότε τα χρήματα θα μοιράζονταν και έτσι αποφασίστηκε να συνεργαστούμε. Έτσι, εμείς τα κορίτσια, 17-18 χρονών κοπέλες πια της ογδόης, όπως μας έλεγαν τότε, με τους συμμαθητές μας και τους νεαρούς με τα όργανα αρχίσαμε τη χορωδία από τη Μητρόπολη. Ο Δεσπότης Διονύσιος μας υποδέχθηκε με χαρά και μας ευλογούσε. Ύστερα στην πλατεία, στα καφενεία και στα μαγαζιά. Μετά ξεχυνόμασταν στις γειτονιές του χωρι-

ού όλο χαρά και ενθουσιασμό. Πολλές νοικοκυρές έβγαιναν με το δίσκο κερνώντας την επιτροπή και τους οργανοπαίκτες πλατσέντα και φοινίκια. Όταν όμως φεύγαμε από τους κεντρικούς δρόμους και μπαίναμε στις γειτονιές, το ρεπερτόριο άλλαζε. Η «Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά» γίνονταν «Μέσα στης φτώχιας το μπαξέ είμαι κι εγώ λουλούδι»…. Έξαλλος ο Αλέκος ο Ελευθερίου φώναζε: Για όνομα του Θεού βρε παιδιά, θα εκτεθούμε!! Ποιος τον άκουγε όμως; Ο Παναγιώτης Καλατζής, ο Λευτέρης Γυάλας, ο Αρίσταρχος Βαρβερίδηςκ.λ.π. πιο δυνατά έπαιζαν, όσο έβλεπαν τον κόσμο να το χαίρεται και να χειροκροτεί. Τέλος, κάποτε, νύχτα πια, τελειώσαμε και πήγαμε στο Δημοτικό για να μετρήσουμε την είσπραξη, που ήταν τελικά σημαντική. Μπήκαν στο γραφείο οι καθηγητές και οι του Συλλόγου και εμείς, στον κεντρικό διάδρομο με αρχηγό τον Δημητρό Καλλία, αρχίσαμε το πάρτυ. Υπήρχαν τα όργανα και τα κορίτσια. Τότε δεν χάνονταν οι ευκαιρίες…Το βαλς πήρε κι έδωσε. Τι ωραία χρόνια!!!

ΤΣ΄ ΔΙΑΜΑΝΤΣ Η ΚΟΥΚΟΥΣ Τα Χριστούγεννα, όταν βάζαμε τη μελωμένη πλατσέντα στην πιατέλα, η πεθερά μου, Ουρανία Βαλτά, μου είπε: Οι νοικοκυρές προσπαθούσαν να στήσουν τα κομμάτια κυκλικά, μειώνοντάς τα κατά στρώση, μέχρι να τελειώνει σε ένα (σχηματίζοντας κώνο δηλαδή). Αλλά μία ήταν στο χωριό που έβγαλε το όνομα για το καλλίτερο στρώσιμο, η Διαμαντούλα, η αδελφή του Παναγιώτη Κλειδαρά. Κι έτσι έμεινε να λέγεται: «ΤςΔιαμάντς η κούκους» Κάτι άλλο που θυμάμαι είναι ότι την Πρωτοχρονιά έσφαζαν κότα που γεννά, είναι δηλαδή παραγωγική, για να πάει καλά η χρονιά. Αν έσφαζαν κόκορα, αυτό σήμαινε πως θα μάλωναν στην οικογένεια όλο το χρόνο. Όσο για το ποδαρικό, είναι γνωστό και τηρείται έως σήμερα. Όμως αλλοίμονο αν άνοιγε κανείς την πόρτα κι έμπαινε η γάτα πριν τον ποδαρκάρη… Το πρωί της Πρωτοχρονιάς , μετά την εκκλησία, συνηθιζόταν οι επισκέψεις για ευχές μόνο ανδρών, σε συγγενικά και φιλικά σπίτια. Ήταν τότε μια καλή ευκαιρία να δουν από κοντά τις «νύφες» κάθε οικογένειας.

15 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

αφιέρωμα

Μέρες αγάπης Βασούλας Αλβανού Ω, τι θαυματουργή ενέργεια ρέει ανάμεσα στους ανθρώπους αυτές τις άγιες μέρες, όταν έχουν τη δύναμη να νοιάζονται και να αγαπούν τους άλλους γύρω τους! Τότε μπορεί ο καθένας μας να φωτίσει πραγματικά την κρυφή πτυχή της προσωπικότητάς του δείχνοντας ανθρωπιά σε όσους την έχουν ανάγκη. Αν αγαπάς αληθινά, η αγάπη δεν φθίνει με τον χρόνο, είναι το μόνο φως που ζωντανεύει τα χρώματα της καλοσύνης και της προσφοράς. Είτε είναι ένας λόγος καλός ή μια πράξη που ανακουφίζει κάποιον που τη χρειάζεται… Όταν υπάρχει αγάπη στη φιλία, τότε η σχέση είναι ασφαλής και κρατά αιώνια και σταθερά. Να μάθουμε να δίνουμε χαρά, είναι κάτι που μας κάνει να γινόμαστε καλύτεροι στον χαρακτήρα, πιο σοφοί, πιο πλούσιοι στα συναισθήματα, και αισθανόμαστε δύναμη ψυχής και μεγαλοσύνη. Η ζωή μας αποκτά ένα νόημα που μας στηρίζει. Ποιος όμως ο ορισμός της Αγάπης; Όταν κάνεις σε έναν πονεμένο τα δάκρυα να μετατραπούν σε χαρά με έναν λόγο σου ή μια πράξη που δίνει ανακούφιση, αυτό είναι αγάπη. Όταν δεις μια οικογένεια ενωμένη και η ηρεμία βασιλεύει σ’ αυτή, να ξέρεις ότι υπάρχει πολλή αγάπη που βγαίνει απ’ όλα τα μέλη της οικογένειας και μην την πειράξει κανείς. Τις 365 μέρες που έχει ο καινούργιος χρόνος να φροντίσουμε να τις γεμίσουμε με μηνύματα χαράς, αισιοδοξίας και αγάπης. Κάνοντας το καλό και προσπαθώντας να μοιράσουμε αγάπη με όποιο τρόπο μπορούμε. Εξάλλου το γεγονός ότι ο Χριστός δίδαξε την αγάπη, την ειρήνη, τη συγχώρεση, πρέπει να μας κάνει να σκεφτούμε, και το γλυκό αυτό συναίσθημα να γίνει οδηγός της ζωής μας. Αυτό λοιπόν είναι η Αγάπη. Καλή χρονιά!

16 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Τα Φώτα και ο φωτισμός Ο χρόνος για τον άνθρωπο που συμμετέχει στο γιορταστικό κύκλο της Εκκλησίας είναι ο «άλλος» χρόνος, ενταγμένος στη λυτρωτική διάσταση και μεταφέρει το μήνυμα της εν Χριστώ ζωής και αναγέννησης. Σ’ αυτή τη λυτρωτική διάσταση μας μεταφέρει και η γιορτή των Θεοφανείων ή Επιφανειών ή Αγίων Φώτων, η αρχαιότερη μετά το Πάσχα δεσποτική γιορτή. Το θέμα της είναι η βάπτιση του Ιησού Χριστού από τον Πρόδρομο στον Ιορδάνη ποταμό και η Θεοφάνεια, δηλαδή η θεϊκή παρουσία με τη φωνή του Πατέρα για τον Υιό και την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος εν είδει περιστεράς. Η βάπτιση του Χριστού και τα Θεοφάνεια σημαίνουν την ανάδειξη του Χριστού στον κόσμο ως Μεσσία και Λυτρωτή. Αυτό το νόημα έχει η φωνή του Πατέρα που ακούγεται κατά τη βάπτιση του Χριστού. Έτσι η βάπτιση του Χριστού εισάγει στον κόσμο ένα νέο είδος εξουσίας, την εξουσία και δύναμη που πηγάζουν από την αγάπη και το πάθος για τον άνθρωπο. Η γιορτή των Θεοφανείων αποτελεί και την απαρχή τον χριστιανικού βαπτίσματος και τον αγιασμό του κόσμου, τον εξαγνισμό του απ’ τα αμαρτήματα. Στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες την ημέρα των Θεοφανείων γινόταν και ο φωτισμός, δηλαδή το βάπτισμα των κατηχουμένων, από το οποίο η γιορτή των Θεοφανείων ονομάσθηκε και γιορτή των Φώτων. Το βαθύτερο νόημα της γιορτής των Θεοφανείων φανερώνεται σε εκείνους, που θα καθαρίσουν με τον αγιασμό τις αισθήσεις τους από τα σκοτάδια της καθημερινότητας. Σε εκείνους πού θα προσεγγίσουν το μεγάλο μυστήριο της σωτηρίας όχι με τη λογική αλλά με την πίστη και το βίωμα.

Θύμησες από παλιά Χριστούγεννα

πρώτη δημοσίευση περιοδικό «ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ» τεύχος151

Αθηνάς Κοντού Λίτινα

Τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα

Τα κάλαντα τα υπαγόρευσε στον Γιάννη Τσούνη ο Μικρασιάτης πεθερός του Νικόλαος Μυκονιάτης στις 24-12-1963 πρώτη δημοσίευση περιοδικό «ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ» τεύχος131

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

17

ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ‘67 Προς τιμήν της αείμνηστης καθηγήτριας ΧΑΡΙΚΛΕΙΑΣ ΜΟΥΤΖΟΥΡΗ - ΚΑΜΠΑΝΗ. «Ο γέρων φθονερός Και των έργων εχθρός Και πάσης μνήμης έρχεται…. (Α. Κάλβος) Είναι όμως κάποιες στιγμές, που έχουν χαραχθεί στη μνήμη μας και δεν ξεχνιούνται όσο ζούμε. Έχουν περάσει 50 χρόνια από τότε. Μισός αιώνας! Τέλος του 1967. Τρίτη τάξη του τότε μεικτού Κλασσικού Λυκείου Καλλονής Λέσβου. 39 μαθητές, 20 αγόρια, 19 κορίτσια. Λυκειάρχης η αείμνηστη καθηγήτρια, ΧΑΡΙΚΛΕΙΑ ΚΑΜΠΑΝΗ. Είμαστε όντως μια πολύ «περίεργη τάξη». Ένα πολύ παράξενο «κράμα» παιδιών. Πρώτοι στις αταξίες, πρώτοι στις σκανδαλιές… αλλά και πρώτοι στα μαθήματα. Αν θυμάμαι καλά, εκ των 39, με τον τότε τρόπο εισαγωγής, επέτυχαν σε πανεπιστημιακές σχολές οι 35! Στο ίδιο θρανίο καθόμαστε με τον συμμαθητή μου και έκτοτε, εσαεί φίλο, Δημήτρη Καπετανά, εκ Νάπης. Εγώ, από την κοινότητα Κεραμίου. Στο Λύκειο,Καλ λονής φοιτούσαν μαθητές από την επαρχία Μηθύμνης Δεν υπήρχε τότε άλλο Λύκειο στην περιοχή. Το κλίμα της εποχής: Ενθουσιασμός, ψυχική ανάταση και αισιοδοξία! Είχε προηγηθεί και είχαμε βιώσει όλοι στις τελευταίες τάξεις, την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση Παπανούτσου Ακρίτα, υπό την πολιτική ηγεσία τουΓεωργίου Παπανδρέου ως πρωθυπουργού και υπουργού Παιδείας. (Ας σημειωθεί, ήταν ο μόνος πρωθυπουργός στην πορεία του νεοελληνικού μας βίου που είχε αναλάβει το υπουργείο παιδείας). Αξέχαστοι καθηγητές, με αγάπη και μεράκι στο έργο τους. Δεν προσέφεραν μόνο γνώσεις, κυρίως καλλιεργούσαν ήθος με τον τρόπο τους. Κυρίαρχες οι δημοκρατικές ιδέες. Πολλά τα

18 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

περιστατικά. Θα αναφέρω μόνο δύο, που συνδέονται με τη Λυκειάρχη, Χαρίκλεια Καμπάνη.

1) Η δικτατορία της 21ης Απριλίου μας βρήκε στο τέλος της έκτης τάξης. Κανείς μας δεν την αποδέχτηκε και αντιδράσαμε με ποικίλους τρόπους. Τα σχολεία έκλεισαν 2 μέρες πριν τις εορτές του Πάσχα. Στις 11 Μαϊου ξανάνοιξαν. Η πρώτη εντολή ήταν να κουρευτούν οι μαθητές εν χρώ. Το πρώτο εκείνο βράδυ καθίσαμε μαζί με τον συμμαθητή μου Δημήτρη Μολυβιάτη από το Σκουτάρο (δυστυχώς δεν είναι πια κοντά μας) και σκαρώσαμε μια σάτιρα, με αφορμή το θέμα του κουρέματος και όχι μόνον. Το ζητούμενο όμως για μας ήταν να διαβαστεί μέσα στην τάξη, εν ώρα μαθήματος. Η κα Λυκειάρχης μας δίδασκε το κορυφαίο έργο του Σοφοκλή την «Αντιγόνη» . Κάθε φορά σήκωνε δύο μαθητές και απήγγειλαν το απόσπασμα της ημέρας εναλλάξ. Συνεννοηθήκαμε τότε με τον αείμνηστο Δημήτρη , ότι θα μεθοδεύσουμε το εξής: Μόλις η κα Καμπάνη καλέσει δύο μαθητές να απαγγείλουν το απόσπασμα από την «Αντιγόνη» να σηκώσουμε οι δυο μας πρώτοι τα χέρια. Έτσι και έγινε…

Εμείς, βέβαια, αντί να διαβάζουμε το κείμενο της «Αντιγόνης», μέσα στα βιβλία μας είχαμε τα χαρτιά από τη σάτιρα, που είχαμε σκαρώσει αποβραδίς και αρχίσαμε να τη διαβάζουμε. Η αξέχαστη καθηγήτριά μας άκουγε, αλλά δεν μας σταμάτησε… Απλώς, υπομειδιούσε. Μας σταμάτησε μόνον, όταν άρχισε να σκληραίνει η κριτική για τη χούντα. (Παττακό κ.λ.π.) Οι στροφές που προλάβαμε και διαβάσαμε ήταν οι ακόλουθες: «Προσφάτως στα Γυμνάσια εδόθη διαταγή με θέμα το σκερτσόζικο μεγάλο μας μαλλί. Η διαταγή ανέφερε πως πρέπει « άρον-άρον» να κάνουν κάθε μαθητή νεοσύλλεκτον φαντάρον. Μοιραία εξημέρωσε η δώδεκα Μαΐου και έβλεπες τους μαθητές στις πόρτες του κουρείου. Σε μια γραμμή ήμουν και ‘γώ μ’ ένα μαλλί δύο πήχες , με την καρδιά βαριά, πικρή, που θα ΄κοβα τις τρίχες. Και να! αρχίσαν…φίλε μου τα πρώτα τα καψόνια . Κανόνια! μου φαίνονται οι ερωτήσεις που κάνει ο λοχίας. Συγνώμην… ο καθηγητής της «Τρίτης ...Μεραρχίας» 2) Στις αρχές Ιουνίου στο μάθημα της Ιστορίας, την ώρα της παράδοσης, μαζί με τον Δημήτρη Καπετανά, που, όπως προανέφερα, καθόμαστε στο ίδιο θρανίο, είχαμε μπροστά στα πόδια μας και διαβάζαμε μια εφημερίδα, με τον τίτλο «Ανένδοτος», που κυκλοφορούσε τότε πριν την χούντα και στήριζε τον αγώνα κατά της αποστασίας των βουλευτών του κόμματος της ΕΝΩΣΗΣ ΚΕΝΤΡΟΥ. Δεν προσέχαμε την παράδοση και απορροφημένοι απ το κοσμοπολίτικο άρθρο του Σπύρου Μελά «τσικ του βυζ» για την Σοφία Λόρεν, που είχε επισκεφθεί την Αθήνα, δεν αντιληφθήκαμε την διδάσκουσα, που μας πλησίασε, και με αυστηρό ύφος μας είπε. «Τι διαβάζετε;» Βιαστικά δίπλωσα την εφημερίδα και την τρύπωσα στην τσέπη μου. Τι διαβάζετε; Επανέλαβε η καθηγήτρια. Εφημερίδα κυρία απαντώ. Δόστη μου. Δεν σας τη δίνω … «Αμέσως στο γραφείο της Λυκειάρχη , από την οποία θα ζητήσω την αυστηρή τιμωρία σας» Εμείς, με τα κεφάλια κάτω, μπήκαμε στο γραφείο της κ. Καμπάνη. Η καθηγήτρια ανέφερε το περιστατικό, ζήτησε την τιμωρία μας και επέστρεψε στην αίθουσα διδασκαλίας. Η αείμνηστη Λυκειάρχης μας ζήτησε να δει, τι ακριβώς διαβάζαμε, και δώσαμε αμέσως την εφημερίδα. Δεν σχολίασε τίποτα αλλά είπε.

- Είμαι υποχρεωμένη να σας τιμωρήσω γιατί δεν

προσέχατε στο μάθημα.

- Μα κυρία, δεν προσέχαμε γιατί το μάθημα που παρέδιδε η καθηγήτρια το ξέρουμε. Εξάλλου δεν κάναμε φασαρία.

- Το ξέρετε; - Ναι πολύ καλά.

- Το μάθημα ήταν η ενότητα «Η Μικρασιατική Καταστροφή και οι συνέπειές της» - Εάν το διαπιστώσω η ίδια, θα περιοριστώ σε απλή επίπληξη. Μας οδήγησε πίσω στην αίθουσα και έδωσε την εντολή.

- «Εμπρός λέγε, Βογιατζή, το μάθημα της παράδοσης» - Μάλιστα κυρία, και αρχίζω : «Μετά τη συνθήκη των Σεβρών, η οποία καθόριζε τα σύνορα μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, διεπράχθησαν από την πολιτική μας ηγεσία τραγικά λάθη κ.λ.π. «Χαρτί και καλαμάρι», που λένε, και με πολλές λεπτομέρειες, που δεν αναφέρονταν στο σχετικό εγχειρίδιο, αλλά, που λεγόντουσαν μέσα στο άλλο «σχολείο,» που ήταν το καφενείο του χωριού. Με κρίσεις για τους πρωταγωνιστές: Βενιζέλο, Πρωτοπαπαδάκη, Χατζηανέστη, κ.ά., προς μεγάλη έκπληξη της αείμνηστης Καμπάνη. ΄Εβγαλε αμέσως βούλευμα με τιμωρία μας την επίπληξη! και επιστρέψαμε στο θρανίο μας. Εμείς συνεσταλμένοι ακούσαμε την ποινή μας στο πρωινό προσκλητήριο γνωρίζοντας ότι αυτή η τιμωρία ήταν απαραίτητη και η ελάχιστη παιδαγωγική ποινή που μας επέβαλε η αείμνηστη Καθηγήτριά μας, ζυγίζοντας μέσα της τα καθήκοντά της ως Λυκειάρχη αλλά και την κατανόησή της στην ορμή μας για ενημέρωση μας απ το μόνο μέσο επικοινωνίας, που έπεφτε στα χέρια μας για τα συνταρακτικά γεγονότα εκείνης της εποχής. Ακολούθησαν και άλλες πράξεις «αντίστασης» κατά της χούντας, με άλλες αφορμές και άλλους καθηγητές. Αυτό που μπορώ να πω μετά βεβαιότητος, είναι ότι ήταν οι πρώτες πράξεις «αντίστασης» κατά της χούντας των συνταγματαρχών από μαθητιώσα νεολαία και αυτά συνέβαιναν στο Λύκειο Καλλονής Λέσβου. Μετέπειτα ως φοιτητές, κάποιοι από μάς συνεχίσαμε την αντίσταση τα Πανεπιστήμιά μας, μέχρι την πτώση της χούντας. Αργότερα ο καθένας χάραξε το δικό του δρόμο στη ζωή και στον αγώνα για την εμπέδωση της Δημοκρατίας, χωρίς δυστυχώς να ικανοποιηθούν οι προσδοκίες και οι ευγενείς στόχοι μας, για πρόοδο και ευημερία της πατρίδας μας, αφού την ανεκδιήγητη και «ανεξήγητη» χούντα των συνταγματαρχών διαδέχθηκε μία νοσηρή μεταπολίτευση. Μήθυμνα, Δεκέμβριος 2017 Λευτέρης Βογιατζής ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

19

Στις 10 Δεκεμβρίου το απόγευμα στις 19.00 άνοιξε ξανά το Δημοτικό Θέατρο Καλλονής μετά από 3 χρόνια, για την εκδήλωση για την επέτειο της μάχης του Κλαπάδου με τη συμμετοχή της στρατιωτικής μπάντας της 98 ΑΔΤΕ και της Μουσικής σχολής Καλλονής. Ο Δήμαρχο κ. Σπ. Γαληνός, οι αντιδήμαρχοι και η τεχνική υπηρεσία έδειξαν σεβασμό στο αίτημα της Δ.Ε Καλλονής και των δημοτών της, ώστε να καταστεί ο χώρος αυτός πάλι λειτουργικός και σύγχρονος. Επίσης, ο Υπουργός κ. Αθανασίου συνέβαλε ουσιαστικά στην ένταξη του έργου σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα.

Εγκαίνια του ανακαινισμένου Δημοτικού Θεάτρου

Χορηγία βιβλίων του Συλλόγου Καλλονιατών στη Δημοτική Δανειστική Βιβλιοθήκη Καλλονής

Συγκέντρωση διαμαρτυρίας στην Αθήνα για το ζήτημα των προσφύγων Στις 5 Δεκεμβρίου πραγματοποιήθηκε συγκέντρωση διαμαρτυρίας έξω από το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής κατοίκων από τη Λέσβο, τη Σάμο και τη Χίο, που έφτασαν στην Αθήνα ζητώντας την αποσυμφόρηση των νησιών από τους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Οι δήμαρχοι των νησιών μίλησαν για το εκρηκτικό κλίμα που έχει δημιουργηθεί, ζητώ-

ντας άμεσες λύσεις για την αποσυμφόρηση των νησιών, με ταυτόχρονη διέξοδο στο δράμα των απελπισμένων ανθρώπων, που διωγμένοι από τον πόλεμο ζουν ένα άθλιο παρόν και βρίσκονται μπροστά σε ένα αβέβαιο μέλλον.

20 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

“

Καθαρισμός Κοιμητηρίου Καλλονής

“

Εγκαινιάστηκε στις 7/1/2018 η Δημοτική Δανειστική Βιβλιοθήκη Καλλονής για μικρούς αλλά και για μεγάλους με τη συνεργασία του Συλλόγου γονέων του Δημοτικού σχολείου και την ευγενική χορηγία του Συλλόγου Καλλονιατών Αττικής, ο οποίος εξόπλισε τη βιβλιοθήκη με πολλά, κυρίως λογοτεχνικά, βιβλία.

Στις 22 Νοεμβρίου η Δημοτική Ενότητα Καλλονής ξεκίνησε εργασίες συντήρησης και ευπρεπισμού του Κοιμητηρίου Καλλονής, σε ένδειξη ελάχιστης τιμής στους νεκρούς.

Εορτασμός Απελευθέρωσης Καλλονής Η Απελευθέρωση της Καλλονής εορτάσθηκε με τριήμερο εορτασμό: 8-12-2017 10:15 Δοξολογία στην Μητρόπολη και στην συνέχεια κατάθεση στεφάνων και προσκλητήριο πεσόντων στο ύψωμα ''Τυρρανίδι''. 7-8-9-

10/12/2017 Φωτογραφική έκθεση στον χώρο της ''Αποστολής'' με θέμα «Οι Ήρωες πολεμάνε σαν Έλληνες» και 10-12-2017 19:00 Εκδήλωση στο Δημοτικό Θέατρο Καλλονής με θέμα «Η Μάχη στον Κλαπάδο».

Απεργία για τον Φ.Π.Α. Την Τετάρτη 29 Νοεμβρίου 2017 ο επαγγελματικός και επιστημονικός Φορέας σε συνεργασία με τον Δήμο Λέσβου αποφάσισαν γενική απεργία και κλείσιμο των επιχειρήσεων, για τη διατήρηση των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ και όχι στο 24% στο νησί μας. Το μήνυμα του λεσβιακού λαού ήταν: Με την επικείμενη αύξηση του κόστους ζωής το νησί μας θα ερημώνει και οι πολίτες, κυρίως οι νέοι, θα περιέλθουν σε δεινή οικονομική κατάσταση.

Γιορτή των Αστεριών Πραγματοποιήθηκε «Η Γιορτή των Αστεριών 2017», το Σάββατο 16 Δεκεμβρίου 2017, στον φιλόξενο χώρο του Δημοτικού Σχολείου Κεραμίου. Μια γιορτή χαράς, ελπίδας κι αλληλεγγύης, μέσα στο πνεύμα της αγάπης που φέρνουν τα Χριστούγεννα και οι εορταστικές ημέρες. Η οργάνωσή της στηρίχτηκε στη μεγάλη προσπάθεια του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του Δημοτικού Σχολείου και Νηπιαγωγείου και του διευθυντή με τον Σύλλογο Διδασκόντων του Δημοτικού Σχολείου Κεραμίου.

21 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Επιστημονικά θέματα

Η «Κατάθλιψη» Η κατάθλιψη είναι μία από τις πιο συχνές ψυχιατρικές διαταραχές που διαγιγνώσκονται στους ενήλικες. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η κατάθλιψη παγκοσμίως κατέχει σήμερα την 4η θέση, από πλευράς απώλειας ετών ζωής, απαλλαγμένων από αναπηρία και κοινωνική δυσλειτουργία, ενώ αναμένεται κατά τα επόμενα χρόνια να έχει αυξητικές τάσεις καινα καταλάβει το 2020 τη 2η θέση στις δυτικές κοινωνίες και την 1η ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας.Μία στις πέντε γυναίκες και ένας στους οκτώ άνδρες αναπτύσσουν κατάθλιψη κάποια στιγμή της ζωής τους, σύμφωνα με τα υπάρχοντα διεθνή στοιχεία, ενώ στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι το 25% των ανδρών και το 33% των γυναικών πάσχουν από ήπια έως σοβαρή κατάθλιψη.

Eνώ η κατάθλιψη έχει συνδεθεί με μια διαταραχή που εμφανίζεται συχνότερα στις γυναίκες και όχι τόσο στους άντρες, αυτό που παρατηρείται είναι ότι οι γυναίκες είναι πιο πρόθυμες να επισκεφθούν κάποιον ειδικό και έχουν καλύτερη πρόσβαση στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Επιπλέον, έχει διατυπωθεί η υπόθεση ότι οι άντρες παρουσιάζουν παρεμφερή ποσοστά με τις γυναίκες, αλλά εκδηλώνουν την κατάθλιψη περισσότερο με ευερεθιστότητα και χρήση αλκοόλ. Διάφοροι παράγοντες, γενετικοί, βιολογικοί, ψυχολογικοί, κοινωνικοί, μπορούν να επηρεάζουν την εμφάνιση της κατάθλιψης. Από μελέτες οικογενειών και διδύμων γνωρίζουμε ότι ο κίνδυνος νόσησης είναι αυξημένος για τους συγγενείς ατόμων με κατάθλιψη, συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό. Επιπλέον, παθήσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος, ενδοκρινικές και μεταβολικές παθήσεις, μερικές μορφές καρκίνου μπορεί να συνδέονται με την κατάθλιψη. Ακόμη, η δυσλειτουργία των νευροδιαβιβαστικών κυκλωμάτων που αφορούν τη σεροτονίνη και τη νοραδρεναλίνη σχετίζονται με την κατάθλιψη. Αναφορικά με τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες, οι πρώιμες εμπειρίες (π.χ. απώλεια του ενός γονέα), τα αρνητικά γεγονότα ζωής (π.χ. χρόνια ασθένεια), αλλά και το απαισιόδοξο ταμπεραμέντο διαμορφώνουν αρνητική θεώρηση του εαυτού, του κόσμου και του μέλλοντος. Η επικρατέστερη, σήμερα, άποψη είναι ότι κληρονομείται μια ευαισθησία (ευαλωτότητα) για τη νόσο, η οποία θα εκδηλωθεί, εάν επιδράσουν και άλλοι παράγοντες (ψυχολογικοί, βιολογικοί, κοινωνικοί). Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι υπάρχουν και παράγοντες που μπορούν να δράσουν με προστατευτικό τρόπο, μειώνοντας τον κίνδυνο για την εμφάνιση της κατάθλιψης. Τέτοιοι παράγοντες μπορεί να είναι η καλή γενική κατάσταση υγείας, τα υψηλά επίπεδα κοινωνικής υποστήριξης, αλλά και συμπεριφορές που προάγουν την υγεία, όπως είναι οι υγιεινές διατροφικές συ-

22 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

νήθειες, η σωματική δραστηριότητα κ.α. Η κατάθλιψη εμφανίζεται με μία σειρά από συμπτώματα που επηρεάζουν πολλούς τομείς της ζωής του ατόμου: • Καταθλιπτική διάθεση • Απώλεια της ευχαρίστησης και μείωση του ενδιαφέροντος για δραστηριότητες • Άγχος με τη μορφή εσωτερικής δυσφορίας, φόβου, αισθήματος επικείμενου κινδύνου • Διαταραχές στον ύπνο (αϋπνία-υπερυπνία) • Σημαντική απώλεια βάρους χωρίς δίαιτα, ή αύξηση βάρους • Ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση • Κόπωση ή έλλειψη ενεργητικότητας • Αίσθημα αναξιότητας ή υπερβολικής ή αδικαιολόγητης ενοχής • Δυσκολία συγκέντρωσης • Επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου Πρέπει όλα τα παραπάνω συμπτώματα να προκαλούν σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της κοινωνικής, επαγγελματικής, ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας του ατόμου. Η θεραπευτική παρέμβαση για την κατάθλιψη περιλαμβάνει την φαρμακευτική θεραπεία ή/και την ψυχολογική θεραπεία, όπως είναι η γνωσιακή-συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία(ΓΣΘ). Η ψυχολογική θεραπεία ενσωματώνει την ψυχοεκπαίδευση, η οποία συνίσταται στην εκπαίδευση του ατόμου στην κατανόηση και την έγκαιρη αναγνώριση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Σε καταθλίψεις ήπιας-μέτριας βαρύτητας, η ΓΣΘ μπορεί να επιφέρει θετικά αποτελέσματα και ως μεμονωμένη θεραπεία. Στόχος είναι η αλλαγή των δυσπροσαρμοστικών γνώσεων (σκέψεων) που συνεισφέρουν στην κινητοποίηση και τη βελτίωση της λειτουργικότητας του ατόμου. Ο συνδυασμός φαρμακοθεραπείας και ψυχοθεραπείας φαίνεται ότι αποφέρει πολλαπλασιαστικά οφέλη. Τέλος, ενισχυτικό ρόλο στη θεραπευτική παρέμβαση μπορεί να διαδραματίσει η χρήση βιβλίων αυτοβοήθειας. Δυο αξιόλογα και πολυδιαβασμένα βιβλία είναι το βιβλίο του D. Burns με τίτλο «Αισθανθείτε καλά!» και το βιβλίο του P. Gilbert με τίτλο «Ξεπερνώντας την κατάθλιψη: Ένας οδηγός αυτοβοήθειας με γνωστικές-συμπεριφοριστικές τεχνικές». Η πρόληψη στην ψυχική υγεία είναι εξίσου σημαντική με την πρόληψη της σωματικής. Αν υπάρχει κάποια υποψία για ύπαρξη ψυχικής διαταραχής, είναι προτιμότερο να απευθυνθεί κανείς άμεσα σε έναν ειδικό, ώστε να υπάρξει έγκαιρη διάγνωση, παρέμβαση, υποστήριξη. Γράφει η Πηνελόπη Παπαδοπούλου Ψυχολόγος MSc Υποψήφια Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ

Εις μνημόσυνον Π. Νικοδήμου Παυλοπούλου

«Ύμνος άπας ηττάται» Ο μακαριστός γέροντας π. «Νικόδημος έφυγε από κοντά μας ξαφνικά. Η κοίμησή του έγινε αφορμή να επανέλθουν στη μνήμη εικόνες του παρελθόντος. Απ’ εκείνες που μπαίνουν στην καρδιά και αποτυπώνονται με ανεξίτηλο μελάνι σημαδεύοντας «ες αει» τις παιδικές αναμνήσεις και τα προσωπικά βιώματα. «Οί την οδόν την στενήν βαδίσαντες.....» 'Όταν κάποιος επισκεφθεί την I. Μ. Λειμωνος, μέσα στην απόλυτη σιωπή θ’ αφουγκραστεί τις πέτρες να ομολογούν τα έργα και το μεγαλείο της ·ψυχής του γέροντα. Αδυνατεί να λησμονήσει κανείς τον ασάλευτο και ιεροπρεπή ηγούμενο να χοροστατεί στον μικρό εσπερινό, κατά την εορτή της Μονής, φορώντας τον μανδύα του Αγίου. Να εκφωνεί το οκταηχο «Σώσον ο Θεός τον λαόν σου». Να έχει μέσα του μια παιδική χαρά κάθε φορά που άκουγε το τρισάγιο του Καλογήρου. Να απαγγέλει υποδειγματικά, τη φήμη του αγίου γέροντός του κυρίου Ιάκωβου. Να διηγείται το θαύμα του Αγίου Ιγνάτιου, ο οποίος τον ειδοποίησε για την επικείμενη πυρκαγιά του μοναστηρίου και να δακρύζει σαν μικρό παιδί. Σ' έναν κόσμο που βασιλεύει η Λήθη, η αδιαφορία και η αχαριστία εκείνος δεν ενδιαφερόταν μα τίποτε κοσμικό. Μέλημά του ήταν το «ευλογείτε εις τον Ένα». Αγαπούσε τη θεια λατρεία και στόχευε στη σωτηρία της ψυχής. «Όταν πονάει η ψυχή σας» έλεγε, «να τρέχετε γρήγορα στον πνευματικό, για να τη λατρέψει. Να μη θεριέψει το κακό». «Οι τον σταυρόν ως ζυγόν αράμενοι…» Έφυγε ακτήμων. Ο ανυπέρβλητος πλούτος υπήρχε στην ψύχη του που πάντα συγχωρούσε, μακροθυμούσε, ευεργετούσε, αγαπούσε και στήριζε. Παντοτε νηφάλιος και «πανταχού παρών» μας δίδασκε με λόγους παρηγορητικούς και μεστούς καρπών αγαθών, οι οποίοι απέπνεαν σπουδαία παρακαταθήκη. Οικογένειες κοσμικές, μόνο από τα κηρύγματα του, έγιναν ευσυνείδητοι άνθρωποι της Εκκλησίας με μυστηριακή ζωή. «Έάν επιλάθωμαι σου, άγιε γέροντα, κολληθείη η γλωσσα μου, τω λαρύγγι μου...» Αξίζει ν αναφερθούμε τε πολλά γεγονότα από αυτά τα οποία βιάσαμε κοντά του. Θα σταθούμε όμως σε δύο από αυτά. Τη χρονιά κατά την οποία, ((Ράσα, έδωσα πανελλήνιες εξετάσεις για να περάσω στο πανεπιστήμιο, αναμένοντας τα αποτελέσματα των εξετάσεων, ανεβήκαμε

ένα απόγευμα με τον γέροντα, από το χωριό στο μοναστήρι. Στο δρόμο εξέφρασα με τον πατέρα μου την αγωνία για τα αποτελέσματα. Εκείνος σοβάρος, βέβαιος, αγέρωχος με κοιτάζει κατάματα «διαβάζοντας» τα άδηλα και κρύφια και μου απαντά: Δεν ξέρεις τι έχει ετοιμαστεί για σένα ο Άγιος Ιγνάτιος... Η αγάπη και το ενδιαφέρον για το μοναστήρι και τους θησαυρούς του ήταν κύριο μέλημα του. Όταν πριν δυο χρονιά περίπου μελετούσα κάποια χειρόγραφα στη βιβλιοθήκη της μονής για την διδακτορική διατριβή μου, εκείνος για πέντε συνεχόμενες ώρες, στεκόταν λίγο παράμερα και διακριτικά, χωρίς να φύγει ούτε λεπτό από δίπλα μου «πειθομενος τοίς ρημασι» των αγίων προηγουμένων και φυλάττοντας άφθαρτο και ακίβδηλο όλο αυτό τον θησαυρό που παρέλαβε. Σήμερα στο σεπτό μνήμα του, ανάμεσα σε δυο προσωπικότητες που τόσο αγάπησε και υποδειγματικά υπηρέτησε, μέσα στην όμορφη ηρεμία της φύσης και στην δροσιά της Ιεράς Μονής, η ιλαρή φλόγα του κανδηλίου επί του σεπτού μνήματος του, θα υπενθυμίζει «εις αιώνας αιώνων» στους ευλαβείς προσκυνητές, ότι εδώ αναπαύεται το χοϊκό σώμα ενός αφιερωμένου ηγουμένου, ενός μοναδικού πνευματικού πατρός και ενός ανυπόκριτου, ανεπανάληπτου και αληθινού ανθρώπου του Θεού. Του Πανοσιολογιωτάτου καθηγουμένου π. Νικοδήμου «είη η μνήμη αιώνια». Αμήν. ΑΝΔΡΕΑΣ Π. ΙΩΑΚΕΙΜ

23 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Το Σάββατο 11 Νοεμβρίου, στις 11 το πρωί, στο αίθριο της Στοάς βιβλίου, στην Αθήνα, έγινε η παρουσίαση του νέου βιβλίου του Αντώνη Δουκέλλη «ΣΤΑΒΕΝΤΟ ΚΑΙ ΣΟΦΡΑΝΟ» (25 διηγήματα, 445 σελίδες, εκδόσεις ΑΠΑΡΣΙΣ). Μίλησαν για το βιβλίο, ο συμπατριώτης μας, εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Βασίλης Μαρκής και ο ποιητής/συγγραφέας Δημήτρης Κολιδάκης. Αποσπάσματα από το βιβλίο διάβασαν, η ηθοποιός Μαργαρίτα Παπαντώνη, η φιλόλογος Θεοδώρα Σιούζου και η εκπαιδευτικός/ποιήτρια Κατερίνα Θανοπούλου. Παραθέτουμε απόσπασμα από την ομιλία του κ. Κολιδάκη: «Στο διήγημα η πραγματικότητα είναι στο προσκήνιο αλλά κομματιασμένη σε ατομικές μαρτυρίες. Υπάρχει στροφή από την γενική στην τοπική ιστορία, στην ντοπιολαλιά και στην αποτύπωση της παράδοσης. Προχωρώντας στην ανάγνωση του «ΣΤΑΒΕΝΤΟ ΚΑΙ ΣΟΦΡΑΝΟ», αυτό διαπιστώνεται. Αναγνωρίζεται η σπουδή και η γνώση των πραγμάτων, η έρευνα και η καλή αποτύπωση των προαναφερθέντων. Προσφέρονται στον αναγνώστη, μοιράζονται από τον κρατούντα συγγραφέα. Αναφέρονται στο διήγημα: ''Φασόλια μαυρομάτικα'' οι: ''ελαιώνες, πευκώνες, βελανιδιές, κυπαρίσσια, λεύκες, πλατάνια, συκιές, αμυγδαλιές, ιτιές, κουκουναριές και πλήθος άλλων δένδρων. Αλλά και θάμνοι: πρίνοι, λυγαριές, σχοίνοι, βάγιες...''. Γνώσεις και έννοιες σφιχταγκαλιασμένες. Όχι όμως προσκολλημένες μεταξύ τους, αλλά με ενδιάμεσα μονοπάτια στη φαντασία μας, ίσως και με κάποιο ρυάκι στα ενδιάμεσα δημιουργώντας τοπίο,

24 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

διασκορπίζοντας αρώματα και σε άλλο σημείο του διηγήματος λίγο πιο κάτω: ''το μπουγάζι στον αφρό...''. Χμ! αυτό κι αν μαρτυράει τόσα!!! Και τονίζει ιδιαίτερα στο ίδιο διήγημα και πρέπει να προσεχθεί: ''Δεν έχει σημασία, αν το ταξίδι είναι μακρύ ή σύντομο, επικίνδυνο ή απολαυστικό, συνηθισμένο ή πρωτόγνωρο...ο, τι και να 'ναι πάντως είναι μια περιπέτεια''. Ιστορίες ανθρώπινεςαπάνθρωπες, δοσμένες με παραστατικό τρόπο, απογυμνωμένες από κάθε είδους φαντασία, είναι κάποια από τα διηγήματα που σε παραπέμπουν, ως προάγγελος της (δυστυχώς) σημερινής καθημερινής μας ζωής, σε ένα σκληρό και αδυσώπητο πριν και εκεί στέκεσαι και απορείς: ''Μα συμβαίνανε και τότε;'' και μέσω της ικανότητας του συγγραφέα διεισδύεις σε απαγορευμένες στιγμές και αρρωστημένα μυαλά και καταστάσεις».

Μπακλαβού Σιρόπι 4 ½ ποτήρια ζάχαρη 2 ποτήρια νερό Χυμό από ½ λεμόνι 4 κ. σούπας μέλι Αφού κατεβάσουμε το σιρόπι όταν βράσει, ρίχνουμε λίγο ανθόνερο.

1 ½ κιλού ασπρισμένο αμύγδαλο και τριμμένο 1 κιλό φύλλο κρούστας 500 γρ. βούτυρο φρέσκο 2 φρυγανιές τριμμένες 1 κ.γ. πιπερόριζα (τζίντζερ) ½ κ.γ. μαστίχα (κοπανισμένη) Γαρύφαλλο Εκτέλεση

Βουτυρώνουμε 5 φύλλα, τα βάζουμε στη βάση του ταψιού από πάνω απλώνουμε μείγμα του ασπρισμένου αμύγδαλου. Στη συνέχεια, στρώνουμε ένα φύλλο βουτυρώνουμε και ρίχνουμε το μείγμα αμυγδάλου. Αυτό γίνεται μέχρι να τελειώσουν τα μύγδαλα και να μείνουν 5 φύλλα, τα οποία και αυτά θα βουτυρωθούν ένα-ένα. Και θα μπουν από πάνω. Κόβουμε το γλυκό σε κομμάτια και τοποθετούμε ένα γαρύφαλλο. Περιχύνουμε με όσο βούτυρο περίσσεψε, αφού το έχουμε ζεστάνει. Ψήνουμε το μπακλαβά για 1,5 περίπου ώρα στους 150. Φτιάχνουμε το σιρόπι να μην είναι ούτε πολύ αραιό ούτε πολύ πηχτό. Περιχύνουμε το κρύο γλυκό με ζεστό σιρόπι.

Τζένης Παλαιολόγου

26 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

κοινωνική ζωή πένθη Κατά τους μήνες Αύγουστο και Σεπτέμβριο απεβίωσαν οι: •Δέσποινα Μανίκα το γένος Δουρουδή στη Βοστώνη •Πηνελόπη Παπαδοπούλου το γένος Δουρουδή στην Αθήνα Κατά τους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο απεβίωσαν οι: •Η Χρύσα Ιντζιρτζή •Η Ισμήνη Σεβαστού •Η Αναστασία Σιμιτζή •Η Γεωργία Βέρου και •Η Μαρία Ψυχούλη το γένος Δουρουδή στην Αθήνα Για την Ευαγγελία Αξιώτη Αγαπημένοι μου Δημήτρη και Χρυσάνθη, το δυσάρεστο νέο για την απώλεια της Ευαγγελίας μας συγκλόνισε όλους. Δεν μπορώ να πιστέψω πως έφυγε τόσο πρόωρα και ξαφνικά, ο πόνος για σας είναι μεγάλος, το ξέρω. Σας στέλνω τα θερμά μου συλλυπητήρια, την αγάπη μου και τη συμπαράστασή μου. Ο μεγάλος Θεός να δίνει κουράγιο σε σας και ανάπαυση στο παιδί σας. Με αγάπη, Μυρσίνη Βέρρου.

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΠΟΣΑ ΣΕ ΕΥΡΩ

ΑΔΟΛΦΟΣ ΚΑΛΛΟΓΙΑΝΙΔΗΣ 50 ΤΡΙΑΔΑ ΜΑΝΤΑΤΗ 30 ΜΑΡΙΓΩ ΚΑΛΑΒΑΝΤΗ 50 ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΜΠΑΡΜΑΚΕΛΛΗΣ 50 ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ 20 ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΥΤΡΟΥΛΗΣ 20 ΣΤΕΛΙΟΣ ΤΡΥΦΩΝ-Γι 100 ΒΙΚΤΩΡ ΡΑΛΛΗΣ 50 ΤΖΑΝΗΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ 50 ΝΙΤΣΑ ΒΑΛΤΑ 50 ΕΛΕΝΗ ΚΟΒΡΑ 20 ΑΝΝΑ ΚΑΡΑΜΑΝΩΛΗ-ΜΑΛΛΗ 30 ΤΑΚΗΣ ΧΑΤΖΗΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ 30 ΜΙΧΑΛΗΣ ΣΑΡΑΝΤΙΔΗΣ 30 ΝΙΚΟΣ ΠΑΠΑΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ 30 ΣΤΡΑΤΗΣ ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΟΥ 100 ΜΑΡΓΙΟΡΙΤΣΑ ΚΑΠΙΡΗ 20 ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΥΛΗΣ 100 ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΕΛΜΑΛΗΣ 30 200 ΜΥΡΣΙΝΗ ΒΕΡΡΟΥ (εις μνήμην Ευαγγελίας Αξιώτη) ΕΜΒΑΣΜΑΤΑ ΔΙΑΦΗΜΙΖΟΜΕΝΩΝ ΠΟΣΑ ΣΕ ΕΥΡΩ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΡΙΜΑΛΗΣ ΜΑΡΙΑ ΓΕΛΑΓΩΤΗ ΧΑΡΙΚΛΕΙΑ ΒΑΛΤΑ

50 27 50

Βραβεύσεις Ο Ιερέας μας Παναγιώτης Ιωακείμ βραβεύθηκε για την προσφορά του στη Βυζαντινή Μουσική: •Στην Αθήνα από την Ομοσπονδία Συλλόγων Ιεροψαλτών Ελλάδος στις 2 Νοεμβρίου •Στη Μυτιλήνη, στο Δημοτικό Θέατρο, από την Ιερά Μητρόπολη Μυτιλήνης και τη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής «Ο Άγιος Θεόδωρος ο Βυζάντιος» στις 15 Δεκεμβρίου Ο Σύλλογος Καλλονιατών συγχαίρει τον Ιερέα Παναγιώτη Ιωακείμ για τις διακρίσεις του και του εύχεται πάντα επιτυχίες.

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ Η Ελευθερία Καλογήρου του Ευστρατίου πέτυχε στο Πολυτεχνείο στα Χανιά, στη Σχολή Μηχανικών Περιβάλλοντος με πολύ καλή σειρά. Ο παππούς και η γιαγιά της τη συγχαίρουν και της εύχονται καλή πρόοδο στις σπουδές της!!

27 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Καλλονή 81107, Λέσβος - Τηλ. 22530 23620, 6978 698071 - e-maill: Kallonigold@yahoo.gr

Χαρίκλεια Τ. Βαλτά Χειρούργος Οδοντίατρος Απόφοιτος Πανεπιστημείου Manchester

Καλλονή Λέσβου Γραφείο : Τηλ.- Fax: 22530 23490 Οικία: 22530 22233

ΤΣΟΥΝΤΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟΣ - ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΟΣ

Ιατρείο: Καλλονή Λέσβου (Εμπορικό Κέντρο Αλβανού) Τηλ/Fax: 22530 24590 Kin. 6946008966 e-mail: ptsounas@gmail.com

ΑΘΗΝΑ Στρ. ΜΙΣΓΙΡΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΟΣ

Ιατρείο: Καλλονή Λέσβου (Εμπορικό Κέντρο Αλβανού)

30 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Τηλ/Fax: 22530 24590 Kin. 697 22 85 470 e-mail: athinamisgiri@gmail.com

Αγαπητά μας μέλη Θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε για τα κατωτέρω θέματα: 1) Λόγω σοβαρής οικονομικής δυσχέρειας του ταμείου του συλλόγου, που αφορά στα λειτουργικά του έξοδα και την έκδοση του περιοδικού, παρακαλούμε όπως: α) Τακτοποιηθούν οικονομικά όλα τα μέλη του Συλλόγου. β) Όσοι διαφημίζοντα ήδη ή όσοι επιθυμούν να διαφημιστούν στο περιοδικό του Συλλόγου, να καταβάλουν τα έξοδα διαφήμισης που τους αναλογούν. Σημ. Για οποιοδήποτε θέμα κοστολογίου επικοινωνείστε με τον Σύλλογο.

2) Παρακαλούνται όσοι επιθυμούν την δημοσίευση άρθρων τους στο περιοδικό, να αποστέλλουν αυτά στο e-mail της κας Αντιγόνης Μώρου (antigon.mo@gmail.com), σε ηλεκτρονική μορφή.

3) Για τυχόν παράπονα, παραλείψεις, επισημάνσεις ή υποδείξεις σχετικές με την λειτουργία του περιοδικού ή του Συλλόγου εν γένει, να απευθύνεστε στη διεύθυνση του περιοδικού ούτως ώστε αυτά να τίθενται υπόψιν του Διοικητικού Συμβουλίου.

HΜΕΡΙΔΑ ΕΥΠΟΙΪΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΚΑΤΑ ΠΛΑΚΑΣ Ο Σύλλογος Κων κ Διδων Καλλονής, η ΕΥΠΟΙΙΑ, στα πλαίσια των ενημερωτικών δραστηριοτήτων του, πραγματοποίησε στις 19 Νοεμβρίου 2017 ημερίδα με θέμα ''Σκλήρυνση κατά πλάκας'' στην αίθουσα του ΕΠΑΛ Καλλονής. Η εκδήλωση έγινε σε συνεργασία με τον σύλλογο «Σκλήρυνση κατά πλάκας» Μυτιλήνης υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Β. Αιγαίου. Κεντρικός ομιλητής ήταν ο ιατρός νευρολόγος Ν. Λογιώτατος, ο οποίος ενημέρωσε το κοινό για τα συμπτώματα ,την εξέλιξη και τη θεραπευτική αγωγή της νόσου. Η ψυχολόγος κ. Μελαχρινή Κέλμαλη ανέλυσε τη ψυχολογική πλευρά των πασχόντων και η κοινωνιολόγος κ. Ευτυχία Λούκου αναφέρθηκε Δημήτρης Β. Ρουμελιώτης στο κοινωνιMD, FEBORL-H NS κό στίγμα και Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος την αποδοχή ενηλίκων και παίδων των πασχόντων από το Ενδοσκοπικός έλεγχος ανώτερου αναπνευστικού κοινωνικό Έλεγχος Βαρηκοϊας - ιλίγγου - Εμβοών σύνολο. Τηλ.: 210 2833368 Κιν.: 6944 141359 Πρασίνου Λόφου 13 & Πολυτεχνείου Νέο Ηράκλειο - Αττικής 14122

www.dimitrisroumeliotis.com email: dimitrisroumeliotis@gmail.com

ΤΙΤΙΚΑ ΧΑΤΖΗΛΕΩΝΙΔΑ - ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗ Αιματολόγος Επιμελήτρια Αιματ. Κλινικής Νοσ. Metropolitan Διάγνωση & Θεραπεία Παθήσαιων του Αίματος Πρασ. Λόφου 13 & Πολυτεχνείου, Νέο Ηράκλει 14122 E-mail: titikachatzileonida@gmail.com Τηλ.: 6944366055 Δέχεται με ραντεβού

Με ενδιαφέρον το ακροατήριο παρακολούθησε την ημερίδα, αποκομίζοντας οφέλη για την αντιμετώπιση και τη θεραπευτική εξέλιξη της νόσου.

31 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ